JAARVERSLAG 2002 SAMEN SUCCESVOL

J A A R V E R S L A G 2 0 02

S A M E N

S U C C E S V O L

쐍 쐍 쐍 쐍 쐍 쐍

EBITA: 76,3 miljoen euro (+ 14,9%, autonoom + 8,3%) Omzet: 2,0 miljard euro (+ 12,5%, autonoom + 2,4%) Sterke toename resultaat in Duitsland (EBITA: + 34,6%) Orderportefeuille neemt met 4,4% toe tot 2,1 miljard euro Gezonde balansverhoudingen gehandhaafd Aantrekkelijk dividendrendement (8,5% op slotkoers)

KERNWAARDEN 쐍

Imtech is klantgericht. Imtech kan

MISSIE 쐍

vanuit één aanspreekpunt hoogwaar-

Imtech wil klanten meetbare

PROFIEL 쐍

toegevoegde waarde bieden.

nische dienstverlener op het gebied

dige totaaloplossingen aanbieden. Klanten zijn hierdoor beter in staat

van elektrotechniek, informatie- en

쐍

Imtech realiseert die waardecreatie

communicatietechnologie en werk-

zich op hun eigen kernactiviteit(en)

door diepgaand inzicht in en kennis

tuigbouw. Met ongeveer 14.000 mede-

te richten. Imtech streeft naar lang-

van (de primaire processen van) de

werkers realiseert Imtech een omzet

durige partnershiprelaties met zowel

klant, intensieve samenwerking met

van circa 2 miljard euro op jaarbasis.

klanten als toeleveranciers.

en voor de klant en een compleet en geïntegreerd aanbod van concepten

쐍

Imtech is (financieel) krachtig,

쐍

en diensten.

Imtech is ambitieus en groeit snel als

Imtech is in staat klanten meetbare toegevoegde waarde te bieden door

betrouwbaar en onafhankelijk.

het aanbieden van hoogwaardige

쐍

Europese technische dienstverlener.

쐍

Imtech N.V. is een Europese tech-

Meetbare toegevoegde waarde voor

totaaloplossingen. Imtech onder-

onze klanten leidt tot waardecreatie

scheidt zich door een pro-actieve,

voor onze aandeelhouders en een

innovatieve en multidisciplinaire

Binnen Imtech is op alle niveaus

boeiende en hoogwaardige werk-

aanpak vanuit één aanspreekpunt,

ruimte voor ondernemerschap.

omgeving voor onze medewerkers.

van advies en ontwerp tot en met

Dit leidt tot innovatief denken,

realisatie, onderhoud en beheer.

flexibiliteit en snelheid.

쐍 쐍

Imtech heeft sterke posities in de

Imtech is een aantrekkelijke werk-

markten utiliteit, industrie, maritiem,

gever met gedreven medewerkers.

infra en telecom in België, Duitsland,

Dit vertaalt zich in vakmanschap en

Luxemburg en Nederland en is tevens

kwaliteit. Medewerkers krijgen

actief in Engeland en Spanje.

hierbij alle ruimte zich verder te

쐍

ontwikkelen.

De aandelen Imtech zijn genoteerd aan de effectenbeurs van Euronext

쐍

Imtech is integer en hecht grote

(Amsterdam), waar Imtech is

waarde aan de verantwoordelijkheid

opgenomen in de Midkap-Index (AMX)

voor het (leef)milieu en de veiligheid

en de Next 150 index.

en gezondheid van mensen.

SAMEN SUCCESVOL 쐍

Voor het tiende achtereenvolgende jaar vertoont Imtech een toename van resultaat, omzet en productie. De basis van dit succes wordt gevormd door de combinatie van een consistente strategie en onze decentrale organisatie met slagvaardige business units die dichtbij onze klanten staan. Diepgaand inzicht in en kennis van de klant, intensieve samenwerking met en voor de klant en een compleet en geïntegreerd aanbod van concepten stellen ons in staat opdrachtgevers meetbare toegevoegde waarde te bieden. Dat leidt tot waardecreatie voor de aandeelhouders. De nieuwe slogan waarmee Imtech in al haar communicatie-uitingen haar doelgroepen in Europa tegemoet treedt, luidt dan ook: ‘Samen Succesvol’. In dit jaarverslag neemt dit thema een centrale plaats in.

Brought to you by Global Reports

INHOUD

2 4 6 7 8 10 11

15 15 16 16 17 24 29 34 36 38 38 38 40

Kerncijfers Informatie over het aandeel Imtech Organisatie, marktsegmenten en kerncompetenties Voorwoord Raad van Bestuur Bericht van de Raad van Commissarissen Personalia Raad van Commissarissen, Raad van Bestuur en Directieraad Strategie, doelstellingen en vooruitzichten

42 42 46 48

Ve r s l a g R a a d v a n B e s t u u r

59 60 61

Redelijk goed 2002 Dividendvoorstel Acquisities Imtech in de Benelux Imtech in Duitsland (inclusief Spanje) ICT & Technology Financiën en middelen Risicobeheersing en interne besturingssystemen Parlementaire Enquêtecommissie Bouwnijverheid Corporate Governance Personeel & Organisatie Kwaliteit, ARBO en milieu

49 50 54 58

66 66 67 67 67 68

Van dit jaarverslag is een Engelse versie beschikbaar. An English translation of this annual report is available.


Jaarrekening

Grondslagen van de jaarrekening Geconsolideerde balans Geconsolideerde winsten verliesrekening Geconsolideerd kasstroomoverzicht Toelichting op de geconsolideerde balans Toelichting op de geconsolideerde winsten verliesrekening Toelichting op het geconsolideerd kasstroomoverzicht Balans Winst- en verliesrekening Toelichting op de balans en de winsten verliesrekening Overige gegevens

Accountantsverklaring Statutaire bepaling inzake winstbestemming Voorstel tot winstbestemming Bijzonder statutair recht inzake winstbestemming Stichting Imtech

KERNCIJFERS1 IN MILJOENEN EURO’S

Omzet 2 Productie 2 EBITA 2 EBIT 2 Orderportefeuille 2 EBITA-marge (%) 2 Aantal medewerkers 2 waarvan: in Nederland in het buitenland Nettoresultaat doorlopende activiteiten 2 Beëindigde activiteiten (inclusief boekwinst) Pensioenrestitutie na belastingen Nettoresultaat Nettoresultaat exclusief buitengewoon resultaat Kasstroom Eigen vermogen ultimo boekjaar Nettokaspositie Nettorendement eigen vermogen per 1/1 (%) 3 Nettorendement gemiddeld eigen vermogen (%) 3 Groepsvermogen : totaal passiva Lang vermogen : totaal vaste activa Vlottende activa : kortlopende schulden Rentedekking Aantal uitstaande aandelen in miljoenen (ultimo boekjaar) Aantal uitstaande aandelen in miljoenen (gemiddeld)

2002

2001

2000

1999

1998

2.000 1.842 76,3 74,6 2.088 3,8 13.780 7.922 5.858

1.778 1.730 66,4 66,4 2.000 3,7 14.375 8.559 5.816

1.340 1.380 57,6 57,6 1.678 4,3 10.049 6.440 3.609

1.272 1.321 51,8 51,8 1.574 4,1 10.146 6.498 3.648

1.138 1.208 40,7 40,7 1.404 3,6 9.830 6.112 3.718

48

39

34

31

22

– –

78 13

174 13

53 –

54 –

48 47

130 71

221 83

84 65

76 61

70 295 132 16,7 16,4 0,33 3,05 1,69 14,9

149 283 154 16,5 19,9 0,31 4,00 1,75 –

243 428 198 38,3 25,8 0,41 5,26 2,09 18,9

108 217 – 37 38,7 33,6 0,23 2,71 1,42 8,1

98 167 – 150 30,5 33,3 0,20 1,63 1,24 9,3

25,8

25,9

26,9

25,9

25,3

25,8

26,3

26,5

25,7

25,2

2,72 1,90 1,84 11,44 1,07 58

5,67 2,69 4,95 10,93 1,25 46

9,18 3,14 8,32 15,94 1,25 40

4,21 2,51 3,27 8,37 0,95 38

3,92 2,43 3,01 6,59 0,86 36

PER AANDEEL VAN E 2,40 NOMINAAL

Kasstroom 4 Nettoresultaat voor amortisatie goodwill 3, 4 Nettoresultaat 4 Eigen vermogen Dividend Pay-out in % 3

1

Imtech in haar huidige vorm heeft een korte historie, derhalve is een tienjarenoverzicht niet representatief.

2

De pro forma cijfers over de jaren 1998 tot en met 2001 zijn voor vergelijkingsdoeleinden aangepast. Daarin zijn de cijfers van de in 2000 en 2001 verkochte activiteiten, evenals de in 2000 en 2001 ontvangen restitutie van het Pensioenfonds buiten beschouwing gelaten.

3

Exclusief buitengewone baten en lasten.

4

Op basis van gemiddeld aantal uitstaande aandelen.

2


EBITA 1 100

Omzet 1 2.000

in miljoenen euro’s

2.000


1.800

90

1.778 1.600

80 76,3

1.400

70

1.340

66,4

1.272

1.200

60

1.138

57,6 50

1.000

51,8

40

800

40,7

30

600

20

400

10

200

0

0 2002

2001

2000

1999

1998

2002

2001

2000

1999

1998

Productie 1 2.000

1.800

Orderportefeuille 1

2.250


2.088

2.025

1.842

2.000

1.730 1.800

1.600

1.678

1.575

1.400

1.574

1.380 1.321 1.200

1.350

1.208

1.000

1.125

800

900

600

675

400

450

200

225

0

0 2002

3


2001

De pro forma cijfers over de jaren 1998 tot en met 2001 zijn voor vergelijkingsdoeleinden aangepast.

2000

1999

2002

2001

2000

1999

1998

1

1.404

per ultimo, in miljoenen euro’s

OVER HET AANDEEL IMTECH

쐍 쐍 쐍 쐍

Beurzen Industrie Aantal geplaatste aandelen Aantal uitstaande aandelen

Euronext, Amsterdam / Seaq, Londen / Xetra, Frankfurt Engineering-contractors (classificatienumer FTSE: 20-264) 26.886.549 25.823.549

S TAT U T E N

Imtech kent slechts aandelen op naam, die via het girale systeem worden verhandeld. De aandelen die Imtech in haar eigen kapitaal houdt tellen niet mee voor de berekening van een voor uitkering op aandelen bestemd bedrag. DIVIDENDBELEID

Imtech streeft naar een winstuitkering van 40% van het nettoresultaat, exclusief buitengewone baten. Evenals vorig jaar wordt bij het dividendvoorstel over 2002 hiervan positief afgeweken. De winstuitkering bedraagt 58%. Het dividendrendement op basis van de slotkoers is 8,5%. G R O O TA A N D E E L H O U D E R S

De bij Imtech laatst bekende stand van zaken betreffende de aangemelde belangen krachtens de Wet Melding Zeggenschap is: 쐍 Internationale-Nederlanden Groep N.V. (ING) 10,0% 쐍 Fortis Utrecht N.V. 6,1% 쐍 AVIVA Plc./ Delta Lloyd Verzekeringsgroep N.V. 5,2% 쐍 Aegon N.V. 5,1% 쐍 Smoorenburg B.V. 5,8% 쐍 Tweedy, Browne Fund Inc. 5,1% HET AANDEEL IN 2002 (IN E)

Koers hoog Koers laag Koers slot Dividendrendement op slotkoers in % Koerswinstverhouding (ultimo boekjaar) Beursomzet (gemiddeld aantal per dag) Aantal uitstaand (ultimo boekjaar) Aantal uitstaand (gemiddeld)

2002

2001

2000

25,70 12,51 12,57 8,5 6,6 35.391 25.823.549 25.842.216

28,95 18,90 21,02 5,9 7,8 55.806 25.879.549 26.345.549

25,90 16,90 24,50 5,1 7,8 58.387 26.851.549 26.489.609

LIQUIDITY PROVIDERS

ABN AMRO Bank, F. van Lanschot Bankiers, Fortis Bank, ING Bank, Kempen & Co en Rabo Securities treden op als ‘liquidity provider’ voor het aandeel Imtech. Strikt genomen behoeft Imtech volgens de Euronext-criteria geen ‘liquidity provider’ in het fonds aan te stellen. Niettemin is Imtech van mening dat een toenemende en geordende handel in haar aandeel van belang is voor de onderneming en haar aandeelhouders. INKOOP EIGEN AANDELEN

In 2002 zijn 56.000 aandelen ingekocht, waarmee een bedrag van 1,3 miljoen euro was gemoeid. Inclusief de in voorgaande jaren ingekochte aandelen (in totaal 1.063.000) zijn hiermee de verplichtingen uit hoofde van tot en met 2002 verstrekte personeelsopties afgedekt.

4


(periode januari 2000 t/m december 2002 op basis van gemiddelde weekkoers) 175

160

145

130

115

100

85

70

55

40

25 2002

2001

2000

Koers Imtech Koers Midkap

I N V E S T O R R E L AT I O N S

Imtech hecht aan een actieve en open communicatie met investeerders en analisten ter verduidelijking van haar strategie, financiële resultaten en actuele aangelegenheden. Ter ondersteuning van een evenwichtige waardering van het aandeel en een bredere spreiding van het aandelenbezit is er in 2002 een groot aantal presentaties gegeven aan analisten, institutionele en particuliere beleggers. Op 26 september 2002 organiseerde Imtech een presentatie voor financiële analisten en een excursie naar het Traffic Information Center van het Verkeerscentrum Oudenrijn in Utrecht. Op de internetsite www.imtech.nl kan uitgebreide informatie worden gevonden omtrent strategie, persberichten, analistenpresentaties en financiële data. Imtech streeft naar een zo duidelijk en transparant mogelijke profilering van haar activiteiten en strategie. INTERN REGLEMENT INZAKE VOORWETENSCHAP

Binnen Imtech is een reglement inzake de melding en reglementering van transacties in effecten Imtech N.V. van kracht voor haar Raad van Commissarissen, Raad van Bestuur, Directieraad en overige daartoe aangewezen personen, waaronder stafmedewerkers, het management van de werkmaatschappijen en een aantal vaste adviseurs. De secretaris van de vennootschap is aangesteld als ‘Compliance Officer’ en is belast met het toezicht op de naleving van de gedragscode en de communicatie met de Autoriteit Financiële Markten. FINANCIËLE AGENDA

22 april 2003 24 april 2003 2 mei 2003 19 augustus 2003 9 maart 2004 20 april 2004

Algemene Vergadering van Aandeelhouders Notering ex-dividend Betaalbaarstelling dividend Publicatie halfjaarcijfers 2003, persconferentie en analistenbijeenkomst Publicatie jaarcijfers 2003, persconferentie en analistenbijeenkomst Algemene Vergadering van Aandeelhouders

5


MARKTSEGMENTEN EN KERNCOMPETENTIES

D U I T S L A N D E N S PA N J E

Imtech Deutschland Imtech Deutschland GmbH & Co. KG Schiffbau-Dockbautechnik Imtech ICT Deutschland GmbH Deutsche Van Rietschoten & Houwens GmbH Paul Wagner et Fils S.A. (Luxemburg)

Marktsegmenten

Competentiepiramide

Imtech España Imtech Intesa S.A. Imtech Novocalor S.A.

BENELUX

Imtech Projects Imtech Projects Noord-Oost B.V. Imtech Vonk B.V. Imtech Projects West B.V. Imtech Industry B.V. Imtech Utiliteit Noord-West B.V. Imtech Utiliteit Zuid-West B.V. Imtech Projects Zuid B.V. Installatie Bedrijf Roderland B.V.

ICT & TECHNOLOGY

Imtech ICT Imtech ICT Information Technology B.V. Imtech ICT Communication Solutions B.V. Bostec B.V. IMDEA S.A. (Spanje) Brocom Automatisering B.V.

Imtech Maintenance

Imtech Telecom

Imtech Maintenance Noord-Oost B.V. Imtech Maintenance West B.V. Imtech Maintenance Zuid B.V.

Imtech Telecom B.V. Imtech Telecom N.V. (België) Imtech Telecom GmbH

Imtech Infra

Imtech Technology

Nettenbouw B.V. Imtech Infratechniek B.V. Infra Engineering B.V.

Imtech Systems B.V. Saval B.V. Knowsley SK Ltd. Ventilex B.V. Imtech Toegangstechniek B.V. WPS Parking Systems B.V.

Imtech Belgium Imtech Belgium Projects N.V. ABI Imtech N.V. Gomala Imtech N.V. IC Imtech N.V. Imtech Maintenance N.V. Electro Imtech Automation N.V. Van Looy Group N.V.

Imtech Marine & Offshore Imtech Marine & Offshore B.V. Imtech Asia Ltd. Imtech Marine & Industry UK Ltd. IHC Systems B.V. (50%)

LEGENDA

Marktsegmenten Utiliteit (incl. zakelijke dienstverlening) Industrie Maritiem Infra Telecom

Competentiepiramide Elektrotechniek ICT Werktuigbouw

Een volledige lijst van werkmaatschappijen van Imtech N.V. is verkrijgbaar bij de Kamer van Koophandel Rotterdam.

6


VOORWOORD R A A D VA N BESTUUR Imtech ligt goed op koers

Het jaar 2002 was voor Imtech het eerste volledige jaar na afronding van de transformatie in 2001. Het was ook een jaar waarin we te maken kregen met een vertraging van de groei in een aantal van de markten waarin we actief zijn. Desondanks heeft Imtech een goede stijging van de omzet (met +12,5% tot 2,0 miljard euro) en het nettoresultaat van de doorlopende activiteiten (+ 22,4% tot 47,6 miljoen euro) behaald.

In tegenstelling tot vele van de concurrenten heeft Imtech in 2002 het marktaandeel in de belangrijke markten Benelux, Duitsland en in ICT & Technology weten te vergroten. Dit is te danken aan een aantal factoren. In de eerste plaats zijn we op vele fronten binnen de techniek actief. Daarnaast bezit Imtech een voor opdrachtgevers goede schaalgrootte. Tenslotte kunnen we opdrachtgevers een optimale mix van technische diensten op maat aanbieden. Onze strategie is gericht op bundeling van de kerncompetenties elektrotechniek, ICT en werktuigbouw. Dat blijkt succesvol, juist onder deze moeilijke marktomstandigheden. Het afgelopen jaar heeft ook aangetoond dat we in staat zijn gebleken een goed Dr. Ir. R.J.A. (René) van der Bruggen tegenwicht te bieden aan cyclische bewegingen. Dat is te danken aan de spreiding van risico’s over verschillende marktsegmenten en activiteiten, alsmede over verschillende economische regio’s. Daarnaast groeit het aantal meerjarige contracten en onderhoudsovereenkomsten. De goed renderende activiteiten in de industrie, infra en op de maritieme markt vormen zo een goed tegenwicht voor de mindere resultaten in de markten van utiliteit, ICT en telecom. De resultaten in Duitsland ontwikkelen zich bovendien goed. Imtech beschikt nu over vooraanstaande marktposities in Nederland, Duitsland, België en Luxemburg. Deze posities zijn in het afgelopen jaar versterkt door een aantal interessante acquisities. Op dit moment Mr. B.R.I.M. (Boudewijn) Gerner wordt met name gekeken naar versterking van de posities in Engeland en Spanje door middel van aanvullende overnames. De goede nettokaspositie maakt het mogelijk die acquisities te doen. Waardecreatie door voortgaande groei van onze activiteiten achten we van groot belang voor het handhaven van het vertrouwen dat aandeelhouders in ons stellen. Ons dividendbeleid weerspiegelt het vertrouwen dat wij zelf hebben in de ontwikkeling van de onderneming. Het onder de huidige marktomstandigheden goede resultaat over 2002 is voor een belangrijk deel te danken aan de grote inzet en betrokkenheid van onze medewerkers in alle lagen van onze organisatie. De basis van ons succes is onze flexibele en decentrale organisatie, met slagvaardige business units die dichtbij de klant staan. Diepgaand inzicht in en kennis van de primaire processen van de klant, intensieve samenwerking met en voor de klant en een compleet en geïntegreerd aanbod van concepten en diensten stellen ons in staat opdrachtgevers meetbare toegevoegde waarde te bieden. Dat leidt tot waardecreatie voor de aandeelhouders. Nu de commerciële en operationele integratie van de eerder geacquireerde ondernemingen nagenoeg is afgerond, heeft Imtech een stevig fundament gelegd voor de verdere ontwikkeling tot een vooraanstaande Europese speler op het gebied van complexe en integrale technische dienstverlening. Gezien deze goede uitgangspositie, en afgaand op de voor 2003 goed gevulde orderportefeuille, zien we de toekomst met vertrouwen tegemoet. Imtech ligt goed op koers en zal in staat zijn het zware economische weer, dat naar verwachting nog wel enige tijd zal aanhouden, te trotseren. Gouda, 10 maart 2003

Dr. Ir. R.J.A. (René) van der Bruggen, voorzitter

7


Mr. B.R.I.M. (Boudewijn) Gerner

VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN Hierbij bieden wij aan de aandeelhouders de door de Raad van Bestuur opgestelde en door ons vastgestelde jaarrekening over het boekjaar 2002 ter goedkeuring aan. Deze jaarrekening is gecontroleerd en van een goedkeurende verklaring voorzien door KPMG Accountants N.V. (‘KPMG’). In het licht van de NIvRA-voorschriften inzake de onafhankelijkheid van de accountant heeft KPMG medio 2002 schriftelijk bevestigd onafhankelijk te zijn van Imtech N.V. Wij adviseren aandeelhouders de jaarrekening goed te keuren. De statutaire winstbestemming staat vermeld op pagina 67. Na overleg met de Raad van Bestuur stellen wij voor het dividend over 2002 per gewoon aandeel vast te stellen op 1,07 euro (een winstuitkering van 58%) en een bedrag van 20,0 miljoen euro toe te voegen aan de reserves. Evenals over 2001 wordt hierbij positief afgeweken van het vigerende dividendbeleid (een winstuitkering van 40%). De daling met 0,18 euro ten opzichte van het dividend over 2001 (1,25 euro) is het gevolg van het uitblijven in 2002 van de pensioenrestitutie ad 18,1 miljoen euro voor belastingen. In het verslagjaar hebben wij in zes vergaderingen de Raad van Bestuur met advies terzijde gestaan en, met inachtneming van de belangen van de ‘stakeholders’, toezicht gehouden op het beleid van de Raad van Bestuur en op de algemene gang van zaken binnen Imtech. De overlegvergaderingen met de Centrale Ondernemingsraad hebben in 2002 een andere invulling gekregen, waardoor de betrokkenheid van commissarissen is vergroot. Aan één themavergadering (personeel & organisatie) werd door twee leden van ons college deelgenomen. De betrokkenen zijn positief over deze nieuwe opzet. Na de belangrijke transformatiejaren 2000 en 2001, waarbij het accent volledig kwam te liggen op techniek als kernactiviteit en substantiële acquisities plaatsvonden in binnen- en buitenland, is in 2002 verdere uitwerking gegeven aan de integratie van de overgenomen bedrijven en het realiseren van synergievoordelen. Ook werden diverse kleinere nationale en internationale bedrijven geacquireerd op het gebied van engineering, industrieel onderhoud en ICT. 2003 zal in het teken staan van versterking van Imtech conform de daartoe vastgestelde ‘strategische blauwdruk’. Voorts werd aandacht besteed aan de operationele gang van zaken en de beheersing van risico’s (onder andere door een nieuwe opzet van projectmanagement), het opvolgen van de aanbevelingen uit de interne controle, en de invloed van de economische omstandigheden op de markten waarop Imtech actief is, in het bijzonder de ICT- en telecommarkten. Wij zijn van oordeel dat gegeven de marktomstandigheden Imtech bevredigend heeft gepresteerd. Ons college maakte kennis met de verschillende divisiedirecteuren en hun bedrijven, en bezocht op locatie Imtech Deutschland in Hamburg. Op het personele vlak werd gesproken over de noodzakelijke reorganisaties bij Imtech Telecom (waarbij de onderneming werd omgevormd van een detacheringsbedrijf in een projectorganisatie), het terugdringen van het ziekteverzuim, en management development. Een zorgvuldig proces ging vooraf aan de aanwijzing van de heer Van der Bruggen als voorzitter van de Raad van Bestuur, en de benoemingen van de heren Van Amerongen en Gerner als respectievelijk lid van ons college en lid van de Raad van Bestuur. De heer Van der Bruggen heeft gedurende vele jaren succesvol leiding gegeven aan de ontwikkeling van Imtech, de heer Van Amerongen is actief in het bedrijfsleven en is deskundig op het gebied van ICT en Telecom, en de heer Gerner is deskundig op financieel gebied en is afkomstig uit de bedrijfstak waarbinnen Imtech opereert. In de aandeelhoudersvergadering van 23 april 2002 werd de heer Van Amerongen benoemd. Voorts werd in die vergadering de heer Van der Bruggen aangewezen tot voorzitter van de Raad van Bestuur. Per 1 oktober 2002 trad de heer Gerner, die met name de financiële portefeuille zal beheren, toe tot de Raad van Bestuur. Uitgangspunt voor het beleid ten aanzien van de bezoldiging van de Raad van Bestuur is dat een concurrerend beloningspakket wordt geboden. Naast verstrekte opties, omvat het pakket een variabel deel in de vorm van een bonus die onder meer gerelateerd is aan de behaalde resultaten van de onderneming.

8


Medewerkers vormen het hart van een dienstverlenende organisatie als Imtech. Betrokkenheid van medewerkers blijft een belangrijke doelstelling. De groep optiegerechtigden is in dit verband uitgebreid tot circa zestig leidinggevende Imtech-functionarissen. Ondanks uitbreiding van deze groep blijft door herverdeling het totaal aantal per jaar te verstrekken opties op hetzelfde niveau, waarbij een grens van maximaal 1% van het aantal uitstaande aandelen wordt aangehouden. Ten aanzien van de financiële gang van zaken kwamen kwartaal-, halfjaar-, en jaarcijfers aan bod (wat betreft de halfjaar- en jaarcijfers in aanwezigheid van KPMG), alsmede de rapportages van KPMG, de jaarverwachting en de begroting voor 2003. Voorts werd aandacht geschonken aan de behandeling van goodwill, de invoering van de nieuwe waarderingsgrondslag ‘percentage of completion’, voorzieningen, het werkkapitaal en de kaspositie, en aan de interne financiële doelstellingen voor 2004. Aan het eind van het verslagjaar werd besloten uit ons midden een audit commissie en een honoreringscommissie samen te stellen. Met de audit commissie zijn we in staat de financiële gang van zaken in groter detail te beoordelen. Regelmatig werden de rapporten van analisten over Imtech besproken. De Raad van Commissarissen hanteert voor zijn samenstelling een profielschets, die na overleg met de Centrale Ondernemingsraad is vastgesteld. De taakverdeling en werkwijze van ons college zijn vastgelegd in een reglement, dat ter inzage van aandeelhouders ligt. Het reglement is in het verslagjaar gewijzigd. Leden van ons college kunnen maximaal twee keer voor een termijn van vier jaar worden herbenoemd, zodat de totale zittingsduur in beginsel maximaal twaalf jaar kan bedragen. Met uitzondering van een voormalig voorzitter van de Raad van Bestuur zijn de overige leden van ons college onafhankelijk (in de daaraan door de Commissie-Winter gegeven betekenis) van Imtech. Wij danken de Raad van Bestuur en de Imtech-medewerkers in alle landen voor de in het afgelopen jaar geleverde prestaties, en we hebben vertrouwen in een gunstige ontwikkeling van de onderneming in 2003. Gouda, 10 maart 2003

namens de Raad van Commissarissen Drs. A.G. Jacobs, voorzitter Ir. M.C. van Veen, vice-voorzitter

9


voorzitter, benoemd in 2001, lopende termijn tot 2005, lid van de Audit Commissie en voorzitter van de Honoreringscommissie

Joh. Enschedé BV (voorzitter), NV Kon. Nederlandsche Petroleum Mij. (voorzitter), Buhrmann NV (vice-voorzitter), VNU NV (vice-voorzitter), Euronext NV, IHC Caland NV, ING Groep NV

Lid Beleggingscommissie PGGM, Lid Stichtingsraad Prinses Beatrixfonds, Lid Raad van Toezicht Stichting Nationaal Fonds Kunstbezit, Lid Bestuur Stichting Bijzondere Gezondheidszorg, Lid Bestuur Financieel Economische Raad van SBA Artsen-pensioenfondsen

Commissariaten

Belangrijke nevenfuncties

Koninklijke Volker Wessels Stevin NV (voorzitter), ABN AMRO Holding NV (vice-voorzitter), Akzo Nobel NV, Corus Group Plc. (non-executive board member)

Voorzitter Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen, Voorzitter Bestuur Koninklijk Concertgebouw Orkest, Voorzitter Bestuur Nationale Stichting De Nieuwe Kerk te Amsterdam, Voorzitter Advies Commissie Programma EET (Economie, Ecologie, Technologie), Lid Executive Board RAND Europe

Commissariaten


F. van Lanschot Bankiers NV, NV Eneco, Quest International Nederland BV, TUI Nederland, USG NV

Voorzitter van de Stichting START, Voorzitter START Foundation, Voorzitter Centrale Plan Commissie, Voorzitter Bestuur Stichting Het Expertise Centrum

Commissariaten


C/TAC Align NV (voorzitter), Sara Lee/DE NV, Reed Elsevier NV

Raad van Toezicht Netherlands Development Organisation (SNV), Raad van Toezicht Common Purpose

Commissariaten


Philips Electronics Nederland BV (voorzitter), Electrabel Nederland NV (voorzitter), Q-Park NV (voorzitter), Tapijtfabriek H. Desseaux NV (voorzitter), Dutchtone Group BV (voorzitter), NIB Capital NV, NV Casema (voorzitter)

Vice-voorzitter Marketing Committee UEFA, Lid Bestuur NOC*NSF, Vice-voorzitter Koninklijk Instituut voor de Tropen, Voorzitter Fonds voor de Topsport

Commissariaten


Voorzitter Raad van Toezicht Universiteit Twente, Raad van Toezicht Centraal Bureau Rijvaardigheid

CEO Koninklijke Swets & Zeitlinger NV

Lucent Technologies Nederland BV (voorzitter), HITT NV, Corus Group Plc (non-executive board member), ASM International NV

RAAD VAN BESTUUR

DIRECTIERAAD2

Dr. Ir. R.J.A. (René) van der Bruggen (55) voorzitter

K. (Klaus) Betz (47) lid directie Imtech Deutschland

Dipl.-Ing. P. (Peter) Kronenberg (45) lid directie Imtech Deutschland

Mr. B.R.I.M. (Boudewijn) Gerner (51)

Ir. J.A. (Jan) Casteleijn (53) algemeen directeur Imtech Infra

Voormalig Voorzitter Raad van Bestuur ING Groep NV

Ir. M.C. van Veen (67) vice-voorzitter, benoemd in 1985, lopende termijn tot 2005, lid van de Honoreringscommissie Voormalig Voorzitter Raad van Bestuur Koninklijke Hoogovens NV

Prof. Dr. B. de Vries (64) benoemd in 1995, lopende termijn tot 2003, voorzitter van de Audit Commissie Voormalig Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Drs. G.J. de Boer-Kruyt (58) benoemd in 1999, lopende termijn tot 2003 Persoonlijk adviseur Drs. P.J. Groenenboom (67) benoemd in 2000, lopende termijn tot 2004, lid van de Audit Commissie Voormalig Voorzitter Raad van Bestuur Internatio-Müller NV

E.A. van Amerongen (49) benoemd in 2002, lopende termijn tot 2006

Drs. Ing. A.L.A. (Aart) van Gelder (56) algemeen directeur Imtech Projects A.F. (Jos) Graauwmans (45) directeur Personeel & Organisatie 1

Alle commissarissen bezitten de Nederlandse nationaliteit.

2

De leden van de Raad van Bestuur maken deel uit

Drs. G.L.M. (Goof) Hamers (50) algemeen directeur Imtech Marine & Offshore Drs. J.T.M. (Hans) van Happen (44) algemeen directeur Imtech ICT

van de Directieraad.

10


W. (Willy) Michielsen (59) algemeen directeur Imtech Belgium Drs. J.W. (Jan) Mussche RA (56) directeur Control Drs. C.A. (Kees) van Rooden RA (51) financieel directeur Mr. M.E.J. (Mark) Salomons (41) secretaris van de vennootschap Ir. J.T. (Jan) Tromp (61) algemeen directeur Imtech Technology S. (Seine) de Vries (59) lid directie Imtech Projects

STELLINGEN EN VOORUITZICHTEN In de afgelopen jaren heeft Imtech succesvol gewerkt aan de opbouw en versterking van haar positie als multidisciplinaire Europese technische dienstverlener. Imtech heeft door de jaren heen een aansprekend trackrecord opgebouwd met een structurele groei van omzet en resultaat. Dit werd bereikt door een consistente centrale strategie te koppelen aan decentrale verantwoordelijkheid voor de groei op alle markten waarin Imtech actief is. Imtech heeft inmiddels een substantiële schaalgrootte bereikt en neemt vooraanstaande marktposities in met landelijke dekking in de Benelux en Duitsland, alsmede perspectiefrijke ‘footholds’ in Engeland en Spanje. Hiermee beschikt Imtech over een solide platform voor verdere groei. Succesvolle uitvoering strategie

Tot 1993 werkten de binnen het toenmalige Internatio-Müller aanwezige elektrotechnische en werktuigbouwkundige installatiebedrijven uit Nederland en België zelfstandig en onafhankelijk van elkaar, doorgaans als subcontractor van een hoofdaannemer. Hoewel de bedrijven een goede reputatie hadden op basis van omvang, kwaliteit en toegevoegde waarde, was er in een veld van vele concurrenten behoefte aan een onderscheidende strategie. Inspelend op de trend bij opdrachtgevers om niet-kernactiviteiten, zoals engineering en onderhoud, niet meer zelf uit te voeren, maar uit te besteden aan bij voorkeur grote, multidisciplinaire spelers met één aanspreekpunt, werden de verschillende installatieactiviteiten binnen Internatio-Müller gebundeld en geïntegreerd aan de markt aangeboden. De naam Imtech werd ingevoerd en consequent uitgedragen. Deze strategie bleek succesvol in Nederland. Het aantal grote combinatieprojecten (elektrotechniek en werktuigbouw) groeide snel en Imtech won marktaandeel. Naast deze bundeling van installatiedisciplines werd Imtech vanaf 1996 nog langs een andere as versterkt. Binnen alle marktsegmenten was de rol van ICT steeds belangrijker geworden. Zo vragen opdrachtgevers in de utiliteitsbouw aan Imtech om naast de traditionele technische installaties, zoals airconditioning, verwarming, verlichting en beveiliging, ook de ICT-infrastructuur, zoals datanetwerken en telefoniesystemen, te verzorgen. In de industrie en maritieme sector is de vraag naar geavanceerde procesbesturing en technische automatisering eveneens sterk toegenomen. Vergelijkbaar is in de markt voor infrastructurele voorzieningen de groeiende vraag naar informatieverwerkende systemen ten behoeve van bewaking en begeleiding van de diverse verkeersvormen. Bovendien neemt in alle marktsegmenten de vraag naar software toe. Daarom is door middel van autonome groei en aanvullende en strategische overnames de positie van Imtech op relevante segmenten van de ICT-markt belangrijk versterkt. Imtech is inmiddels in staat een samenhangend totaalpakket te leveren op het gebied van technische dienstverlening, waarbij de combinatie van informatie- en communicatietechnologie, elektrotechniek en werktuigbouw onderscheidend is in de markt. Een derde groei-as is geografisch van aard. Door gerichte acquisities is Imtech erin geslaagd sterke nationale posities in de kerncompetenties elektrotechniek en werktuigbouw in de diverse marktsegmenten op te bouwen in Duitsland, België en Luxemburg. Daarnaast beschikt Imtech over perspectiefrijke ‘footholds’ in Engeland en Spanje. Alle overgenomen bedrijven blijken in staat zich binnen de Imtechstrategie succesvol te ontwikkelen. In een aantal markten is inmiddels ook een positie in de ICT-markt ingenomen, met name op het gebied van data- en telecommunicatie en technische automatisering. Door de combinatie van autonome groei en acquisities is Imtech op weg om een positie als een sterke Europees technische dienstverlener op te bouwen. De succesvolle uitvoering van de strategie blijkt uit de groei van de omzet van 600 miljoen euro in 1997 tot 2 miljard euro in 2002.

11


Succesfactoren

Imtech beschouwt de navolgende punten tot haar belangrijkste strategische succesfactoren: 쐍 het gecombineerd aanbieden van de kerncompetenties elektrotechniek, ICT en werktuigbouw met één aanspreekpunt voor de klant; 쐍 effectieve ‘cross selling’ tussen deze kerncompetenties; 쐍 het overnemen van alle niet-strategische technische vraagstukken van klanten, zodat deze zich beter kunnen concentreren op hun eigen kernactiviteit(en); 쐍 decentrale organisatie, dicht bij de klant, ondernemerschap, relatief lage overhead; 쐍 projectgerichte innovatie. To e k o m s t

Na de sterke expansie van de afgelopen jaren en de transformatie van Internatio-Müller tot Imtech is de commerciële en operationele integratie van de huidige organisatie grotendeels afgerond. Hiermee beschikt Imtech over een goede basis voor verdere ontwikkeling als vooraanstaande Europese speler. Inspelend op een toenemende vraag naar Europese dienstverlening is de strategie thans gericht op het verbreden van de succesvol gebleken formule van totale technische dienstverlening. In het kielzog van grote opdrachtgevers met steeds sterker wordende internationale posities en in een gefragmenteerde markt van techniek met veel lokale spelers is ruimte voor groei van grote, geïntegreerde technische dienstverleners. Ve rd e re g ro e i i n b e s t a a n d e e n n i e u w e m a r k t e n

Imtech streeft naar expansie door middel van een combinatie van verdere autonome groei en complementaire acquisities. Imtech beschikt – zonder een beroep te moeten doen op de kapitaalmarkt – over voldoende ruimte voor het financieren van deze aanvullende acquisities. Doelstellingen die bij deze acquisities worden gehanteerd zijn: 쐍 passend in de strategie; 쐍 directe bijdrage aan de winst per aandeel; 쐍 het realiseren van meetbare toegevoegde waarde; 쐍 aanwezigheid van een capabel management; 쐍 synergetische mogelijkheden. Primaire aandachtsgebieden zijn Engeland en Spanje, maar ook in de Benelux en Duitsland zal Imtech zich verder versterken. Bij verdere groei wordt getracht eerst een sterke nationale positie in de kerncompetenties elektrotechniek en werktuigbouw in de diverse marktsegmenten op te bouwen. Deze aanpak werkt uitstekend bij in het dienstenpakket te integreren services met een hogere toegevoegde waarde, zoals: 쐍 informatie- en communicatietechnologie; 쐍 ontwerp en advies (consultancy en engineering); 쐍 technisch onderhoud en beheer. Het streven blijft gericht op het genereren van een complementair dienstenpakket waarmee Imtech in staat is aan opdrachtgevers meetbare toegevoegde waarde aan te bieden.

12


Doelstellingen

Imtech wil doorgroeien naar een toonaangevende Europese technische dienstverlener. De sinds de start van Imtech in 1993 gerealiseerde constante groei in omzet en resultaat (autonoom en door middel van acquisities) geeft daarvoor voldoende vertrouwen. Intern zijn ambitieuze, maar realistische, langetermijndoelstellingen voor omzet en marge geformuleerd: 쐍 de vorig jaar gecommuniceerde doelstelling met betrekking tot een groei van de omzet (autonoom en door middel van acquisities) tot 2,6 miljard euro, te bereiken over het jaar 2004, wordt onverkort gehandhaafd. 쐍 echter, gegeven de aanhoudende druk op de marges bij met name de ICT- en telecomactiviteiten, wordt de termijn waarin wordt beoogd de EBITA-margedoelstelling van 6% te bereiken (oorspronkelijk over het jaar 2004) afhankelijk gesteld van het moment dat de markten voor genoemde activiteiten weer zullen aantrekken.

De strategische competentiepiramide van Imtech

Elektrotechniek

ICT

Werktuigbouw

Advies

Advies

Ontwerp

Beheer

Installatie

Onderhoud

Utiliteit

Industrie

Marine

Infra

Telecom

Projectmanagement

Vo o r u i t z i c h t e n 2 0 0 3

Gezien de goede uitgangspositie wordt de toekomst van Imtech met vertrouwen tegemoet gezien. Naar de huidige inzichten van de Raad van Bestuur zullen omzet en resultaat (EBITA) van Imtech N.V. in 2003 verder toenemen.

13


‘Kennis van logistiek, technologie, organisatie en processen maakt het voor de Luchthaven Schiphol mogelijk strategische ontwikkelingen naar operationele projecten te vertalen. Hierdoor kan een integrale visie worden ontwikkeld waarmee de gewenste capaciteitsvergroting van de luchthaven en verbetering M. (Marianne) Bezoen, lic. Sales & Marketing Manager bij Bostec, het onafhankelijke adviesbureau van Imtech ICT

Schiphol werkt continu aan capaciteitsuitbreiding en verbetering van de dienstverlening. Geen eenvoudige opgave in een gebied dat 24 uur per dag in beweging is en waar strenge procedures gelden. Bostec, het onafhankelijke adviesbureau van Imtech ICT, is al tien jaar lang een vaste partner op het gebied van advisering en projectmanagement. Marianne Bezoen: ‘Als consultant en projectleider begeven we ons op het kruispunt van organisatie en technologie, waarbij proceskennis een belangrijke rol speelt. Bij de vertaalslag van strategische ontwikkelingen naar daadwerkelijke projectrealisatie bieden we support bij de logistiek, keuzes op het gebied van technologie en implementatie. Voorbeelden zijn de bagage-afhandeling en de integratie van de meld- en regiekamers. Het voordeel voor de luchthaven? Onze ervaring in een dynamische omgeving met complexe logistiek en de juiste keuzes op het gebied van technologie.’


van de dienstverlening tot stand gebracht kan worden.’

VERSLAG RAAD VAN BESTUUR

Kernpunten

쐍 쐍 쐍 쐍 쐍 쐍

EBITA: 76,3 miljoen euro (+ 14,9%, autonoom + 8,3%) Omzet: 2,0 miljard euro (+ 12,5%, autonoom + 2,4%) Sterke toename resultaat in Duitsland (EBITA: + 34,6%) Orderportefeuille neemt met 4,4% toe tot 2,1 miljard euro Gezonde balansverhoudingen gehandhaafd Aantrekkelijk dividendrendement (8,5% op slotkoers)

in miljoenen euro’s 1

Netto-omzet EBITA EBITA als % van de omzet Productie Orderportefeuille Werkzaam vermogen exclusief liquide middelen Aantal medewerkers per 31 december

2002

2001

2000

2.000 76,3 3,8 1.842 2.088 320 13.780

1.778 66,4 3,7 1.730 2.000 299 14.375

1.340 57,6 4,3 1.380 1.678 240 10.049

Redelijk goed 2002

Omzet, EBITA en orderportefeuille nemen toe

Imtech N.V. heeft een redelijk goed jaar 2002 achter de rug, zeker gelet op de aanhoudend slechte marktomstandigheden voor ICT en telecom. De markten voor technische dienstverlening in de industrie en de infra, en de maritieme markt ontwikkelden zich daarentegen goed. Onder die wisselende marktomstandigheden wist Imtech op vergelijkbare basis1 desondanks een goede stijging van de omzet te realiseren van 12,5% tot 2,0 miljard euro. De omzet groeide voor 2,4% autonoom en was voor 10,1% het gevolg van acquisities. De productie nam toe tot ruim 1,8 miljard euro (2001: 1,7 miljard euro). Het bedrijfsresultaat voor rente en belastingen en voor afschrijving goodwill (EBITA) steeg ten opzichte van het pro forma resultaat over 2001 met 9,9 miljoen euro tot 76,3 miljoen euro (+ 14,9%). De orderportefeuille per jaarultimo was goed gevuld en kwam uit op 2,1 miljard euro, tegenover 2,0 miljard euro op 31 december 2001, een toename van 4,4%. Het nettoresultaat van de doorlopende activiteiten nam toe van 38,9 miljoen euro naar 47,6 miljoen euro (+ 22,4%). Hierin is begrepen het saldo van de eenmalige buitengewone bate van netto 5,9 miljoen euro (ten gevolge van het sinds 1 januari 2002 gewijzigde stelsel van winstneming op omvangrijke langlopende projecten; zie voor uitleg pagina 34) en reorganisatiekosten van netto 5,6 miljoen euro. Het nettoresultaat van de doorlopende activiteiten exclusief buitengewoon resultaat daalde met 3,3 miljoen euro (– 6,5%) tot 47,3 miljoen euro. De winst per aandeel exclusief buitengewoon resultaat en voor amortisatie goodwill bedroeg 1,90 euro, gebaseerd op het gemiddeld aantal uitstaande aandelen gedurende het verslagjaar. In 2001 bedroeg deze op vergelijkbare basis 1,92 euro (en met inbegrip van het effect van de winstbijdrage van de gedesinvesteerde activiteiten en de restitutie van het Pensioenfonds 2,69 euro). 1

De pro forma cijfers over 2001 zijn voor vergelijkingsdoeleinden aangepast. In dit verslag van de Raad van Bestuur worden de cijfers over 2002 vergeleken met deze pro forma cijfers over 2001.

15


Pal naast de Dom in Berlijn verrijst het multifunctionele zakencentrum Domaquarée (64.000 m2). Imtech is verantwoordelijk voor de complete technische infrastructuur. Uniek voor Europa is het zestien meter hoge atrium in de vorm van een kunstmatig koraaleiland, met een aquarium gevuld met een miljoen liter zeewater en 2.500 tropische vissen. Hiervoor ontwikkelde Imtech geavanceerde waterbeheersingstechnologie.

De toename van het bedrijfsresultaat werd met name gerealiseerd door Imtech Deutschland. In de Benelux behaalde Imtech een iets beter resultaat ten opzichte van vorig jaar. Het resultaat van de cluster ICT & Technology stond onder druk, door de nog voortdurende margedruk in de ICT-markt en de aanhoudend slechte marktomstandigheden bij de telecomactiviteiten. Het nettorendement op het eigen vermogen bedroeg 16,4% (2001: 19,9%). De netto kaspositie verbeterde in het tweede halfjaar sterk en steeg van 9 miljoen euro medio 2002 tot 132 miljoen euro ultimo 2002 (ultimo 2001: 154 miljoen euro). Dividendvoorstel

Evenals vorig jaar acht de Raad van Bestuur een positieve afwijking op het dividendbeleid gerechtvaardigd. Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders zal een dividend in contanten van 1,07 euro per aandeel worden voorgesteld. Deze uitkering is lager dan het dividend over 2001 (1,25 euro) aangezien er in het verslagjaar geen restitutie van het Pensioenfonds is ontvangen, zoals in voorafgaande jaren wel het geval is geweest. Dit voorstel komt neer op een winstuitkering van 58% (2001: 46%) van het nettoresultaat exclusief buitengewone baten. Acquisities

Kleinere,

In voorgaande jaren vonden substantiële acquisities plaats in Nederland, Duitsland en Spanje. In 2002 lag de nadruk op het verder integreren in de organisatie van deze bedrijven en op het realiseren van synergievoordelen, zowel aan de kosten- als aan de opbrengstenkant. Wel vonden enkele kleinere interessante acquisities plaats. Dit betrof de volgende bedrijven: HSC Regelungstechnik, VABA, CTC, UPS, Vimek, onderdelen van Landis Public Networks in Duitsland en België, Farnest Engineering en Brocom Automatisering. In totaal was met deze acquisities in 2002 een overnamesom van 23,1 miljoen euro gemoeid. Acquisities droegen in 2002 181 miljoen euro aan de omzet bij. Hiervan hield 140 miljoen euro verband met in 2001 overgenomen bedrijven waarvan de omzet van dat jaar nog slechts gedeeltelijk in de consolidatie was opgenomen.

interessante acquisities

In de navolgende hoofdstukken volgt een meer gedetailleerde uiteenzetting van de marktontwikkelingen bij en de gang van zaken in de drie onderscheiden clusters Benelux, Duitsland en ICT & Technology.

16


IMTECH IN DE BENELUX

Imtech is in de Benelux met een groot aantal business units actief in de marktsegmenten utiliteit, industrie en infra. Het totaal aantal medewerkers bedraagt 5.797. De activiteiten in de Benelux ontwikkelden zich in 2002 redelijk gunstig. De omzet nam toe met 23,2% tot 696 miljoen euro (2001: 565 miljoen euro). De productie nam met 3,9% af tot 639 miljoen euro (2001: 665 miljoen euro). De EBITA bedroeg 31,9 miljoen euro, tegen 30,2 miljoen euro in 2001, een toename van 5,7%. De orderportefeuille daalde met 3,9% tot 754 miljoen euro (2001: 785 miljoen euro). De activiteiten op het gebied van industrie en infra ontwikkelden zich goed. De activiteiten in de utiliteit stonden met name in Nederland onder druk. In de markt voor onderhoud en beheer realiseerde Imtech een voortgaande groei. De posities in België en Luxemburg werden verder versterkt.



2002

2001

2000

696 31,9 4,6 639 754 63 5.797

565 30,2 5,3 665 785 56 5.376

563 27,8 4,9 553 654 70 5.030

Profiel en aanpak

Imtech is in Nederland met drie divisies – Imtech Projects, Imtech Infra en Imtech Maintenance – actief in de marktsegmenten utiliteit, industrie en de infra. In België en Luxemburg wordt in de utiliteit en industrie gewerkt onder de respectievelijke namen Imtech Belgium en Paul Wagner et Fils. Geïntegreerde technische dienstverlening

Imtech onderscheidt zich in de Benelux door geïntegreerde technische dienstverlening op het gebied van elektrotechniek, werktuigbouw, instrumentatie, (brand)beveiliging, hoogspannings- en energietechniek. Imtech beheerst daarvoor het complete palet aan onderliggende technische competenties. Daarnaast is Imtech gespecialiseerd in data- en telecommunicatie en technische automatisering. Klanten worden hoogwaardige totaaloplossingen aangeboden, van ontwerp en engineering tot en met installatie, onderhoud en beheer. Binnen deze veelal complexe multidisciplinaire projecten kunnen zij bij Imtech terugvallen op één centraal aanspreekpunt. In de utiliteit is Imtech actief met technische oplossingen in onder andere kantoren, bedrijfsgebouwen, ziekenhuizen, zorginstellingen, winkelcentra, luchthavens, onderwijsinstellingen, penitentiaire inrichtingen, stadions en andere sportcomplexen, musea en overige culturele instellingen, parkeergarages alsmede distributie-, verkeers- en computercentra. In de industrie richt Imtech zich op de olie- en gasindustrie, de (petro)chemie, de metalektro, de autoindustrie en de voedingsmiddelen- en veevoederindustrie, alsmede op energiemanagement, water- en milieutechnologie. In de inframarkt is Imtech werkzaam in de marktsegmenten technische infrastructuur (gas, elektriciteit en water), verkeer & vervoer, rail, openbare verlichting, alsmede techniek in verkeerscentra, en in bruggen, tunnels, stuwen, gemalen, sluizen en waterzuiveringen.

Technologie dringt steeds dieper door in bedrijfsprocessen

Technologie dringt steeds dieper door in bedrijfsprocessen, in vrijwel elk marktsegment. Organisaties concentreren zich op hun eigen kernactiviteit(en), waarbij risico’s veelal worden uitbesteed. De prijskwaliteitverhouding van technische dienstverlening wint aan belang. Samenwerking met (financieel) sterke technische dienstverleners maakt het voor opdrachtgevers mogelijk de complexe technologie achter het primaire proces zo efficiënt mogelijk te beheersen. Total Cost of Ownership wordt steeds

17


In de auto-industrie biedt Imtech in de Benelux toegevoegde waarde door de combinatie van elektrotechniek en technische automatisering. In Nederland werkt Imtech voor NedCar aan de ombouw van de productielijnen van de Volvo V40 naar de Smart (Mercedes) en een Compact Car (Mitsubishi). In België verzorgt Imtech een deel van de robotisering van de Volvo S60 en Volvo V70, de nieuwe Golf van Volkswagen en de Delta van Opel.

belangrijker omdat opdrachtgevers willen sturen op integrale kosten vanaf ontwerp tot en met onderhoud inclusief beheer, gedurende de hele exploitatie. Een belangrijk beleidsonderdeel is het ontwikkelen van nieuwe vormen van dienstverlening. Speerpunten hierbij zijn: het aangaan van strategische partnerships, Publiek Private Samenwerking (PPS), het ontwikkelen van vernieuwende prestatiecontracten, het innovatief aanbesteden, Industrieel Flexibel en Demontabel Bouwen (IFDB), co-makership met productleveranciers, de ontwikkeling van duurzame technische oplossingen, geïntegreerde technische concepten voor de zorgsector en het benutten van kansen die ontstaan door de liberalisering van de energiemarkt. Ook financieringsproducten, zoals Technology Lease, het leasen van alle technische oplossingen in een gebouw, staan volop in de belangstelling. Gang van zaken

Hieronder volgt een overzicht van de gang van zaken in de afzonderlijke marktsegmenten utiliteit, industrie en infra in respectievelijk Nederland, België en Luxemburg. Utiliteit in Nederland

De marktsituatie in de zakelijke utiliteitsmarkt is in 2002 ingrijpend gewijzigd. Administratieve procedures werden omvangrijker en complexer, mede als gevolg van de uitkomsten van de Parlementaire Enquête Bouwnijverheid. Het aantal nieuwbouwinitiatieven in de kantorenmarkt nam snel af door de aanhoudend onzekere economische situatie. De leegstand in de kantorenmarkt is eind 2002 opgelopen naar 4,3 miljoen vierkante meter. Dit had onmiskenbaar een weerslag op de prestaties van Imtech in deze sector. De orderingang steeg nog enigszins, maar door verhevigde concurrentie nam de prijsdruk toe. Gezien de slechte marktsituatie in de kantorenmarkt is Imtech zich in de utiliteitsmarkt meer gaan richten op sectoren waar nog wel sprake is van groei: de zorg, het onderwijs, distributieactiviteiten en luchthavens (Schiphol). Juist in deze sectoren is de positie van Imtech al redelijk goed ontwikkeld. Ook op het gebied van integrale veiligheid is een groot aantal initiatieven genomen. Ondanks de marktsituatie werden in 2002 enkele grotere kantoorprojecten verworven, zoals de tweede fase van de ING-Groep in Amsterdam, Braingate in Capelle aan den IJssel, de renovatie en nieuwbouw van een belastingkantoor in Arnhem en een nieuw kantoor voor PricewaterhouseCoopers (PwC) in Eindhoven. Een voorbeeld van Industrieel Flexibel en Demontabel Bouwen is een voor de Rijksgebouwendienst ontwikkeld datacommunicatienetwerk in een kantoor van de Immigratie- en Naturalisatiedienst. Door pre-engineering en prefabmontage is dit netwerk met vijfduizend aansluitpunten in korte tijd operationeel gemaakt. Imtech is onderhoudspartner in zorgsector

In de zorgsector neemt de vraag naar geïntegreerde technische totaaloplossingen toe. Een voorbeeld hiervan is een geïntegreerd systeem voor patiëntenzorg, administratie en facilitair beheer. Ook worden onderhoud en beheer professioneler georganiseerd. Imtech is technisch onderhoudspartner van onder andere grote ziekenhuizen als het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), het Erasmus Medisch Centrum (EMC) in Rotterdam, het Utrechts Medisch Centrum (UMC) en tientallen kleinere ziekenhuizen en zorginstellingen. Daarnaast is in de zorg sprake van capaciteitsuitbreiding. Zo is Imtech betrokken bij de realisatie van de extra toegewezen capaciteit in het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam en in het Vlietland Ziekenhuis in Vlaardingen. Op de luchthaven Schiphol is Imtech op vele terreinen actief. Zo wordt op het gebied van brandveiligheid advies gegeven en de meerjarige renovatie van de sprinklertechnologie in alle terminalgebouwen verzorgd. Daarnaast realiseert Imtech de luchten klimaattechnologie voor de uitbreiding van het World Trade Centre Schiphol Airport, alsmede de upgrading van de complete gevelreinigingsinstallatie op de luchthaven. Imtech is verantwoordelijk voor het technisch onderhoud en beheer in tientallen gebouwen op en rond de luchthaven, waaronder terminals en baanstations, maar ook in de gebouwen van KLM en

18


‘Bij realisatie van de nieuw te bouwen Propyleen Oxide fabriek van Lyondell op de Maasvlakte gaat het om gedetailleerde re-engineering: een optimale voorbereiding om samen met opdrachtgever ABB Lummus dit omvangrijke project beter, sneller, goedkoper en milieubewust tot stand te brengen.’ Ing. F.C. (Frans) Galama Directeur Business Unit Industry van Imtech Projects West

Voor de elfde Propyleen Oxide fabriek (PO-11) van Lyondell zocht ABB Lummus rechtstreeks contact met Imtech. Frans Galama: ‘Imtech verzorgt alle aan het primaire productieproces verbonden technische oplossingen, inclusief projectmanagement en inbedrijfstelling. Ook wordt een analysersysteem gerealiseerd, waarmee de verschillende productieprocessen continu gecontroleerd worden. Gezamenlijk met ABB Lummus hebben we de complete engineering geoptimaliseerd. Waar kan het goedkoper en beter? Hoe zijn alternatieven te bedenken? Alle oplossingen zijn in een Job Control System vastgelegd, dat het mogelijk maakt tot op het kleinste detail vast te leggen wat er in de uitvoering moet gebeuren. Het eindresultaat? Kwalitatief beter, sneller klaar, goedkoper en met meer aandacht voor de door Lyondell gewenste nulemissie.’


Politie, brandweer en ambulancediensten moeten bij calamiteiten perfect op elkaar zijn ingespeeld. Regionale meldkamers verzorgen de coördinatie tussen de verschillende diensten. Voor 21 gemeenten rondom Den Bosch realiseert Imtech alle technische oplossingen in een nieuwe meldcentrum. Het gaat om toegangscontrole, camerasystemen, calamiteitenen brandmelding, beveiliging alsmede de complete infrastructuur voor spraak, data en beeld.

Lufthansa. Ook werd een prestigieuze opdracht verworven van het Rijksmuseum voor de technische inrichting van zijn nieuwe dependance op de luchthaven. Er is een sterk groeiende vraag naar integrale veiligheidsconcepten. Het gaat hierbij om een combinatie van onder meer brand- en inbraakbeveiliging, sprinkler- en toegangstechnologie, en camerabewaking. Het marktleiderschap op het gebied van sprinklertechnologie biedt in combinatie met aanwezige kennis en referenties op andere veiligheidsgebieden een goede basis voor verdere groei van deze activiteiten. Daartoe is Imtech actief met innovatieve producten als infraroodtechnologie, irisscans en x-rays. De technische upgrading van preventieve veiligheidsmaatregelen in het hoofdkantoor van ABN AMRO in Amsterdam en de Penitentiaire Inrichting Amsterdam (Bijlmerbajes) werden verzorgd, alsmede de volledige technologie in een justitiële rijksinrichting in Den Helder. Tevens werd een meldcentrum voor politie, brandweer en ambulancediensten in de regio Den Bosch ingericht, alsmede een controlekamer in het ITO (Informatie Technologie Overheidsdiensten), een onderdeel van het Landelijk Netwerk Politiediensten. In het onderwijs maakt de huidige schaalgrootte samenwerking met sterke partners mogelijk. Zo is Imtech toegetreden tot een samenwerkingsverband dat zich richt op het complete traject van financiering, ontwerp, bouw, onderhoud en facilitaire diensten tot en met de inrichting van de gehele technische infrastructuur van scholengemeenschappen. Omvangrijke projecten waren de uitvoering van de complete techniek in de scholengemeenschap Trivanium in Sittard en de luchten klimaattechnologie in het Minkema College in Woerden.

Imtech speelt in op de trend naar het langdurig uitbesteden van multidisciplinair technisch onderhoud en beheer van gebouwen, veelal in de vorm van meerjarige prestatiecontracten. De marktpositie op dit gebied is goed ontwikkeld. Imtech neemt daarbij de integrale verantwoordelijkheid voor het kwaliteitsniveau in een gebouw en het functioneren van alle technische systemen. Tot de opdrachtgevers behoren het Mediapark in Hilversum, diverse ministeries en het stadhuis in Den Haag. ABN AMRO verlengde zijn onderhoudscontract voor het hoofdkantoor in Amsterdam. Voor industriële opdrachtgevers als NAM, Essent en NUON worden gebouwen onderhouden. Industrie in Nederland

In de industrie was sprake van een bescheiden positief investeringsklimaat. In deze markt is Imtech gegroeid tot een sterke en veelzijdige technische dienstverlener. Langlopende onderhoudscontracten in industrie

Het aantal initiatieven voor nieuwbouw in de markt nam in 2002 verder af. Vrijwel alle opdrachtgevers richten zich op optimalisatie, onderhoud en beheer. Hierbij neemt het uitbesteden van technische diensten toe. Opdrachtgevers zoeken daarvoor partnerships met (financieel) krachtige, betrouwbare en onafhankelijke ondernemingen. Imtech speelt hier op in met dienstverleningsconcepten op maat en nieuwe flexibele contractvormen. Na een langdurige prekwalificatie werden langlopende onderhoudscontracten verworven bij Q8 (Kuwait Petroleum), Total en Shell in Pernis en Moerdijk. Andere belangrijke onderhoudscontracten werden afgesloten met DSM Geleen, Solvay, Philips Medical Systems en Philips Lighting. Imtech speelt een belangrijke rol bij het grootste nieuwbouwinitiatief op de industriële markt, de nieuwe Propyleen Oxide fabriek (PO-11) van Lyondell op de Rotterdamse Maasvlakte. Het gaat daarbij om het projectmanagement en de realisatie van alle elektrotechniek, de instrumentatie en heattracing, inclusief de inbedrijfstelling. In de markt van olie en gas worden vanuit Nederland technische oplossingen geleverd voor controle en bediening op afstand voor het verpompen, zuiveren, analyseren en meten van olie- en gasbronnen in bijvoorbeeld Oman, Gabon, Nigeria, Brunei en Maleisië. Via Daewoo Korea werd aan Shell Nigeria

20


één van de grootste controle- en instrumentatiemodules ter wereld geleverd. Op het gebied van technische automatisering onderscheidt Imtech zich door kennis van de koppeling tussen administratieve en procesautomatisering. Dergelijke koppelingen bieden een betere controle en leveren opdrachtgevers belangrijke kostenbesparingen op. Orders waren er in 2002 onder meer van Marin, DSM en Gerkens Cacao. Royal Brinkers en Solvay verbeterden de industriële besturing van hun productieproces. De industrie hecht een steeds groter belang aan de traceerbaarheid van eindproducten in de distributieketen (Tracking and Tracing). Dergelijke oplossingen worden voor onder meer Kruidvat gerealiseerd. Positie in auto-industrie goed ontwikkeld

Shell Nederland en Imtech hebben een partnership afgesloten voor een industrieel onderhoudscontract voor productielocaties van Shell in Pernis en Moerdijk. De beide contracten hebben een looptijd van twee jaar met een optie tot verlenging voor nog eens twee jaar. De meetbare toegevoegde waarde van Imtech in de vorm van totaaloplossingen, professionele organisatievorm en de transparantie van de prijsopbouw speelt hierbij een belangrijke rol.

De positie van Imtech in de auto-industrie is goed ontwikkeld, mede door haar vermogen om elektrotechniek en technische automatisering aan elkaar te koppelen. Zo worden voor NedCar in Born de productielijnen gereedgemaakt voor de productie van de Smart van Mercedes en een Compact Car van Mitsubishi. In de markt van vermogenselektronica kent Imtech een sterke groei met wetenschappelijke projecten voor de Universiteit van Nijmegen en het Duitse Max Planck Instituut. Ook bij Urenco worden projecten uitgevoerd. Infra in Nederland

De ontwikkeling in de inframarkt was gunstig. Vooral in het deelsegment rail en bij infrastructurele objecten als bruggen, stuwen, sluizen, gemalen en waterzuiveringen nam het volume sterk toe met percentages van tien tot vijftien procent. Imtech kon hiervan in 2002 goed profiteren. Door de bereikte schaalgrootte en het vermogen complexe multidisciplinaire projecten efficiënt en kostentransparant te realiseren, is de marktpositie verbeterd. In het deelsegment verkeer en vervoer maakt de Nederlandse overheid vooralsnog geen heldere keuzes op het gebied van mobiliteit en de financiering daarvan. Daardoor is het aanbestedingsvolume onzeker. De congestievorming rondom de grote steden leidt wel tot concrete initiatieven, maar de overheid stelt zich formeler op in aanbestedingstrajecten. Dit leidt tot een verminderde doorloopsnelheid. De economische vertraging zal leiden tot minder financieringsruimte voor nieuwe wegen, hetgeen mogelijk meer ruimte biedt voor Publiek Private Samenwerking. Markt dynamisch verkeersmanagement groeit

De markt voor dynamisch verkeersmanagement blijft groeien. Imtech beschikt hier over een goede marktpositie. Vorig jaar werd de complete technologie in het Verkeerscentrum Oudenrijn in Utrecht uitgevoerd. In dit hightech centrum voor verkeersmanagement vindt de geautomatiseerde coördinatie van alle verkeersstromen en -incidenten in Nederland plaats. In 2002 werd een vervolgopdracht ontvangen voor een uitbreiding met spits- en bufferstroken. Innovatieve signaleringstechnologie levert ook een belangrijke bijdrage aan oplossingen voor betere doorstroming van het openbaar vervoer. Een voorbeeld is een uitgevoerd baantracé in Zwolle. Een belangrijke opdracht is het door middel van een design- en constructcontract realiseren van de openbare verlichting en verkeerssignalering voor de verbreding van de A 4 en de aanleg van de nieuwe verbrede A 16 in Brabant. Met de vorig jaar afgeronde certificering voor uitvoering van technische werkzaamheden aan het Nederlandse railnet is toegang gekregen tot een snelgroeiend marktsegment. De railactiviteiten van Imtech ontwikkelen zich voorspoedig en de onderneming is inmiddels de vierde technische dienstverlener op het Nederlandse railnet. Orders waren er onder meer voor de technische vernieuwing van

21


Imtech is inmiddels volledig gecertificeerd voor uitvoering van technische projecten aan en op het Nederlandse railnet. In deze groeimarkt realiseert Imtech onder andere de technische vernieuwing van het tracé Amersfoort – Apeldoorn, de beveiliging van een deel van de Hogesnelheidslijn Zuid en een kabel- en leidingnetwerk langs de Betuweroute.

het tracé Amersfoort – Apeldoorn, de beveiliging van een deel van de Hogesnelheidslijn (HSL) Zuid en het kabel- en leidingnetwerk langs de Betuweroute voor de Verlengde Havenspoorlijn. Ook voor de Noord-Zuidlijn werden werkzaamheden uitgevoerd. Daarnaast worden complexe tractie- en hoogspanningssystemen ontwikkeld en gerealiseerd, in opdracht van ProRail (voorheen NS Railinfrabeheer). De wijzigingen in de Energiewet maken het mogelijk dat Imtech in de markt van openbare verlichting meer betrokken wordt bij de beleidsmatige aanpak van het beheer. Hiervoor zijn innovatieve consultancy- en engineering-instrumenten ontwikkeld. Op de luchthaven Schiphol was Imtech betrokken bij de realisatie van de start- en landingsverlichting voor de nieuwe vijfde baan, inclusief de glasvezelverbindingen naar de verkeerstoren. Imtech is in toenemende mate actief in het marktsegment energie en hoogspanning. Zo wordt bijvoorbeeld samengewerkt met de energiebedrijven Nuon en Essent. Voor het Energiebedrijf TenneT in West- en Zuid-Nederland wordt het onderhoud van de hoogspanningsstations uitgevoerd. Ook met het Energiebedrijf TZH werd een samenwerkingsovereenkomst aangegaan voor hoogspanningswerkzaamheden. Een interessant product is de Imtech-energiescan. Hiermee kunnen industriële grootgebruikers optimaal profiteren van de mogelijkheid tot kostenbesparing in de zich liberaliserende energiemarkt. De marktpositie in het marktsegment bruggen, tunnels, stuwen en sluizen is sterk. Een aanvang werd gemaakt met de renovatie van elektrotechniek en besturingstechnologie in de Noordersluis en de Kleine Zuidersluis in IJmuiden, alsmede de Prinses Irenesluis bij Wijk bij Duurstede. Imtech is contractpartner voor de complete technologie in de Calandtunnel, waarvan het eerste deel in uitvoering is genomen.

De markt voor rioleringen en waterleidingen kenmerkt zich door schaalvergroting en renovatie. Een meerjarig contract van de gemeente Halderberge voor technisch onderhoud en beheer aan alle drukrioolsystemen werd verworven. Ook werd een innovatief project voor het zogeheten ‘re-linen’, het opnieuw geschikt maken van verouderde hoofdwaterleidingen, in Waalwijk afgerond. Imtech maakt deel uit van een bouwcombinatie die opdracht heeft ontvangen voor een omvangrijke uitbreiding en aanpassing van de rioolwaterzuivering in Tiel. Utiliteit en industrie in België en Luxemburg

In België en Luxemburg kende de economie een geringe groei van investeringen, maar ook hier kenmerkt de markt zich door stevige concurrentie en langdurige beslissingstrajecten. Ondanks deze marktsituatie vertoont Imtech hier autonome groei. De orderportefeuille nam toe. De Belgische Imtech-bedrijven werken steeds vaker intensief samen bij het aanbieden van multidisciplinaire technische diensten. Het in 2001 overgenomen EIA (Electro Imtech Automation) ontwikkelde zich goed. De markt in Wallonië op het gebied van onderhoud en beheer wordt via een nieuw geopend kantoor in Namen bewerkt. Grote contracten in de utiliteit

In de utiliteit werd een omvangrijk contract verworven voor de complete luchten klimaattechnologie, brandbeveiliging, gebouwbeheersing en LON-technologie (LonWorks Network Operating System) in het 100.000 m2 grote multifunctionele complex Euroblok II. Dit is een beeldbepalend multifunctioneel complex met kantoren, winkels en een parkeergarage in het centrum van Brussel. Ook voor de Europese Gemeenschap is Imtech hier actief. Tevens wordt een deel van de technische infrastructuur in het nieuw te realiseren Waasland Shopping Center in Sint Niklaas gerealiseerd. Op het gebied van multidisciplinair technisch onderhoud bezit Imtech langlopende contracten voor onderhoud aan bijvoorbeeld de gebouwen van Coca Cola, Interbrew, Fortis, ING, AXA, Belgacom en de tankstations van TotalFina.

22


Farmacie is groeimarkt

In de industriële markt is Imtech zeer goed vertegenwoordigd in de farmaceutische industrie. De business unit Van Looy Group werkt aan omvangrijke engineeringcontracten bij UCB (Union Chimique Belge) en Janssen Pharmaceutica. Voor deze farmaceut is Imtech ook verantwoordelijk voor alle HVAC-oplossingen (Heating, Ventilation en Airconditioning) in het nieuw te realiseren Discovery & Research Center te Beerse, een hightech laboratorium voor research op het gebied van maag-, darm- en zenuwziekten. Ook voor Pharmacia is men actief.

Op de luchthaven Schiphol realiseerde Imtech de start- en landingsverlichting van de onlangs in gebruik genomen nieuwe vijfde baan, inclusief de glasvezelverbindingen naar de verkeerstoren.

De specifieke kennis op het gebied van procesbeheersing (automatisch mengen en doseren) in de veevoederindustrie, met als belangrijke opdrachtgever onder andere Hendrix Veevoeders, is met succes uitgebreid naar de betonindustrie. In België is Imtech betrokken bij de robotisering van de productielijnen van de Volvo S60 en Volvo V70, de nieuwe Golf van Volkswagen en de Delta van Opel (de opvolger van de Astra). In Luxemburg ontwikkelt de business unit Paul Wagner et Fils zich voorspoedig. Hier werd onder andere de technische inrichting verzorgd voor een servicecentrum voor de gezamenlijke Luxemburgse banken. Organisatorische ontwikkelingen en acquisities

Slagvaardigheid in industriële markt toegenomen

In 2003 zullen de twee business units utiliteit van Imtech Projects in het westen van Nederland samengevoegd worden om de slagkracht van de organisatie in de markt te versterken. Hiertoe zijn in het verslagjaar de voorbereidingen getroffen. In de industrie zijn alle activiteiten in het westen van Nederland in 2001 in één werkmaatschappij geconcentreerd. De slagvaardigheid in de industriële markt is hierdoor aanzienlijk toegenomen. In 2002 zijn Vimek (een specialist in de voedings- en genotsmiddelenindustrie) en Farnest Engineering (multidisciplinair ingenieursbureau in industriële werktuigbouw) overgenomen. Hiermee is de positie in de proces- en farmaceutische industrie versterkt. Op de markt van onderhoud en beheer in de utiliteit is Imtech marktleider in Nederland. Besloten is tot de vorming van één landelijk opererende maintenance-organisatie. De organisatie van Imtech Infra is versterkt door het integreren van de infrastructurele activiteiten binnen Imtech in één divisie. Hierdoor is deze divisie in staat de inframarkt integraal te benaderen. Tegelijkertijd is er een strategisch groeiplan opgesteld. To e k o m s t

In Nederland zal naar verwachting een voortgaande volumedaling op de kantorenmarkt merkbaar zijn. Daarentegen is in zorg en onderwijs, mede door partnerships met derden, verdere groei mogelijk. De industriële activiteiten van Imtech zullen zich naar verwachting goed blijven ontwikkelen. Verdere versterking door overnames wordt voorzien. Meerjarige onderhoudscontracten in de utiliteit en industrie zorgen voor constante productie. Veel wordt verwacht van de voorziene groei van de infra-activiteiten, met name in de segmenten verkeer & vervoer, rail, alsmede bruggen, stuwen, sluizen, gemalen en waterzuiveringen. Ook hier zal Imtech zich strategisch verder versterken.

23


IMTECH IN DUITSLAND (INCLUSIEF S PA N J E )

Na de samenvoeging eind 2001 van ROM (Rud. Otto Meyer) en Rheinelektra Technik, is Imtech in Duitsland sinds januari 2002 actief onder de naam Imtech Deutschland. Imtech Deutschland is momenteel de grootste technische dienstverlener van dit land en marktleider in de segmenten utiliteit en industrie. Door de samenvoeging is de schaalgrootte van de Duitse activiteiten aanzienlijk toegenomen en door de naamswijziging is de eenduidigheid naar de markt verbeterd. Ondanks een tegenvallende economische stagnatie in Duitsland heeft Imtech in 2002 goed gepresteerd. De omzet kwam uit op 943 miljoen euro vergeleken met 933 miljoen euro in 2001, een toename van 1,1%. De productie nam met 0,5% toe tot 826 miljoen euro (2001: 822 miljoen euro). De EBITA bedroeg 31,5 miljoen euro tegen 23,4 miljoen euro in 2001, een toename van 34,6%. De orderportefeuille nam met 11,3% toe tot 928 miljoen euro (2001: 834 miljoen euro).



2002

2001

2000

943 31,5 3,3 826 928 133 4.674

933 23,4 2,5 822 834 191 4.944

556 19,0 3,4 597 745 122 2.927

Profiel en aanpak

Marktaandeel in geïntegreerde technische oplossingen neemt toe

Het vanuit één aanspreekpunt aanbieden van hoogwaardige totaaloplossingen vormt de basis van de sterke groei die Imtech in de afgelopen jaren heeft doorgemaakt. Deze aanpak blijkt ook in Duitsland te werken. Imtech is inmiddels marktleider op het gebied van geïntegreerde technische oplossingen. Het marktaandeel nam toe van 17% naar circa 20%. De organisatie telt zes regio’s met kantoren in Hamburg, Berlijn, Düsseldorf, Frankfurt, Stuttgart en München. Daarnaast zijn er bijna zestig lokale steunpunten. Ook in het Poolse Warschau beschikt Imtech over een eigen vestiging, die profiteert van toenemende economische activiteit. Imtech biedt alle denkbare technische disciplines geïntegreerd aan. Van elektrotechniek, instrumentatie en luchten klimaattechnologie tot en met meeten regeltechniek, brand-beveiliging, sprinklertechnologie, hoog- en middenspanning, energie- en milieutechniek, cleanroomtechnologie en gebouwmanagement. Maar ook op het gebied van data- en telecommunicatie neemt Imtech een sterke positie in. Daarnaast zijn er competentiecentra voor motortest-engineering, klimaat- en carrosserietests in de auto-industrie en Energy Contracting, alsmede gespecialiseerde business units voor ICT en maritieme technologie. Imtech is goed vertegenwoordigd in de maritieme markt, vooral op het gebied van technische infrastructuren aan boord van cruiseschepen. De business unit Schiffbau-/Dockbautechnik werkt in toenemende mate internationaal samen met Imtech Marine & Offshore.

Onderscheid door Life Cycle Management

Met de zogeheten Life Cycle Management benadering streeft Imtech naar een diepgaand inzicht in en kennis van (de primaire productieprocessen van) de klant. In nauwe samenwerking met opdrachtgevers is Imtech vaak tijdens de gehele levensduur van projecten verantwoordelijk voor de techniek achter deze processen. Mede door lokale aanwezigheid is Imtech in staat nauwe relaties met opdrachtgevers te onderhouden. Deze wensen transparantie ten aanzien van de totale kosten gedurende de hele exploitatie. De Duitse markt was tot op heden nog niet zo bekend met het door Imtech geïntroduceerde concept van geïntegreerde multidisciplinaire technische dienstverlening vanuit één aanspreekpunt, maar dit concept wordt goed ontvangen. Hierbij spelen ook de schaalgrootte, de landelijke dekking en de gedegen financiële statuur van Imtech een belangrijke rol.

24


Gang van zaken

Grote multidisciplinaire projecten in hart Duitse economie

Ook in Duitsland haperde in 2002 de groei van de economie. De toename van het Bruto Nationaal Product was vrijwel nihil, de werkgelegenheid stond onder druk en de investeringen in zowel de utiliteit als de industrie namen af. Dit had onder andere tot gevolg dat aanbesteding van nieuwe projecten werd uitgesteld en uitvoering van bestaande initiatieven werd vertraagd. Desondanks en mede dankzij het integrale dienstenpakket, wist Imtech haar positie te versterken. Vooral in het hart van de Duitse economie (de as Düsseldorf – Frankfurt – Stuttgart – München) werden grote multidisciplinaire projecten verworven. De vier regio’s rondom deze economische as ontwikkelden zich dan ook goed. De regio Noord (Hamburg) kende een matig jaar. De regio Oost (Berlijn) heeft beter gepresteerd dan verwacht. Ondanks de slechte economische gang van zaken in het oosten van Duitsland werd hier verdere groei gerealiseerd.

In München is Imtech verantwoordelijk voor complete technische infrastructuur (onder andere elektrotechniek, luchten klimaattechnologie, meeten regeltechniek, energiebeheer en brandbeveiliging) in het 89.000 m2 luxe kantorencomplex AVIVA, inclusief een geavanceerd systeem voor geïntegreerde veiligheid en een innovatief netwerk voor Voice over IP (telefoneren via internet). Imtech verzorgt ook het projectmanagement voor de bouw van dit project.

Utiliteit

Ondanks over het geheel gezien afgenomen investeringen in de utiliteit werd de marktpositie gehandhaafd en hier en daar zelfs versterkt. Imtech heeft op de utilitaire markt in Duitsland een goede concurrentiepositie en is betrokken bij vele grootschalige projecten. Goede positie in de utiliteit

In München wordt gewerkt aan de complete techniek, inclusief de nieuwste LON-technologie (LonWorks Network Operating System), in het multifunctionele kantorencomplex MK-2. In dezelfde stad worden ook de bouw, constructie en technische infrastructuur van het luxe 89.000 m2 tellende kantorencomplex AVIVA verzorgd, inclusief een geavanceerd veiligheidssysteem en een netwerk voor Voice over IP (telefoneren via internet). In Berlijn wordt de technische infrastructuur van de ‘Domaquaree’, een nieuw 64.000 m2 groot zakencentrum tot stand gebracht, in Frankfurt alle technische oplossingen in de 155 meter hoge energiearme kantoortoren ‘Skyper’ en in Düsseldorf de techniek in een nieuwe vestiging van de APO-Bank en het kantoor- en winkelcentrum ‘Benrather Karree’. Naast multifunctionele kantoren richt Imtech zich ook op de zorgsector, het hotelwezen, winkelcentra, het onderwijs en op expositie- en tentoonstellingsruimten. In Ehingen werd een ziekenhuis ingericht. In Düsseldorf werd de techniek in een nieuw SAS-hotel verzorgd, terwijl in Berlijn en Stuttgart opdrachten in grote winkelcentra en hogescholen werden verworven. In Friedrichshafen werd de complete techniek van een ruim 62.000 m2 groot beurzencomplex ingericht. Voorts is Imtech in luchthavens actief. In de nieuwe passagiersterminal van de luchthaven Düsseldorf werd de complete klimaattechnologie verzorgd, inclusief een innovatief brandbeveiligingssysteem. Ook de luchten klimaattechnologie in de nieuwe Terminal 2 (320.000 m2) op de luchthaven München is door Imtech verzorgd. Eveneens wordt gewerkt op de luchthaven van Hamburg. Industrie

Marktpositie in industrie versterkt

Imtech werkt in Duitsland voor een veelheid aan gerenommeerde opdrachtgevers in de industriële markt. Zwaartepunten zijn de auto-industrie, de farmacie, de zware industrie, de chemie, ‘cleanroom’omgevingen, de productie-industrie en de energiemarkt. Deze activiteiten presteerden in 2002 over het geheel genomen goed. Met name de bereikte schaalgrootte en de multidisciplinaire aanpak vanuit één aanspreekpunt hebben gezorgd voor versterking van de marktpositie. De auto-industrie blijft investeren in nieuwe technologie. Voor DaimlerChrysler werden zestig modulaire en geïntegreerde motortesteenheden ontwikkeld in het nieuwe testcentrum in Stuttgart. Hiermee

25


‘Caterpillar Motoren wil voor de ondersteunende techniek bij haar productieproces zo min mogelijk risico, een gegarandeerde beschikbaarheid en een optimale prijskwaliteitverhouding. Imtech bracht het bedrijfsproces gedetailleerd in kaart en zorgde voor technische diensten op maat. Het resultaat? Dipl. Ing. P. (Peter) Eilers Directeur business unit Imtech Contracting van Imtech Deutschland

Op een 50 hectare groot terrein in Kiel produceert Caterpillar Motoren generatoren voor energieopwekking en dieselmotoren voor de scheepvaart. Ook de ondernemingen Vossloh en Rheinmetal Landsysteme zijn hier gehuisvest. Imtech Deutschland heeft een totaalcontract om voor alle drie de ondernemingen voor een periode van zes jaar de beschikbaarheid van elektrische energie, stoom, gas, water en perslucht te garanderen, alsmede alle elektrotechnische en werktuigbouwkundige voorzieningen, het technisch onderhoud en beheer en het gebouwmanagement. Peter Eilers: ‘De zorg voor de complete techniek ligt bij ons. Hiervoor hebben we het bedrijfsproces gedetailleerd in kaart gebracht en een modulair opgebouwd servicecontract ontwikkeld. Voordelen voor Caterpillar? Continue beschikbaarheid van de aan het primair proces ten grondslag liggende techniek, transparantie in kosten en een efficiënter productieproces. Dit heeft geleid tot een kostenbesparing van circa 15% op jaarbasis.’


Een efficiënter primair proces en een kostenbesparing van 15%.’

worden motoren, transmissies en aandrijvingen getest en simulaties uitgevoerd waardoor de ontwikkelingssnelheid voor nieuwe technische toepassingen in alle automerken van DaimlerChrysler kan worden vergroot. Voor Audi in Ingolstadt en DaimlerChrysler in Stuttgart wordt een deel van de technische infrastructuur in nieuwe autofabrieken aangelegd. Een nieuwe markt vormt de export van technische oplossingen naar Detroit in de USA. Imtech werkt ook voor VW, BMW, Porsche en Opel.

Gecombineerde dienstverlening is succesvol

Imtech krijgt in de farmaceutische industrie steeds vastere voet aan de grond, zoals bij Bayer, Pfizer, Beiersdorf en de farmaceut B. Braun Melsungen in Pfieffewiesen, waar wordt gewerkt aan de nieuwe LIFE-fabriek (Leading Infusion Factory Europe). Het gaat bij al deze opdrachtgevers om gecombineerde dienstverlening op het gebied van werktuigbouw, elektrotechniek en cleanroomtechnologie, waardoor belangrijke bijdragen kunnen worden geleverd aan de realisatie van onder andere complexe laboratoria, neurologische en andere medische centra.

Voor DaimlerChrysler ontwerpt en realiseert Imtech zestig modulaire en geïntegreerde motortesteenheden in een nieuw testcentrum in Stuttgart. Hier worden motoren, transmissies en aandrijvingen getest en simulaties uitgevoerd waardoor de ontwikkelingssnelheid voor nieuwe technische toepassingen in alle automerken van DaimlerChrysler kan worden vergroot.

Imtech kon in 2002 haar positie in de zware en chemische industrie en op de markt van energie- en warmtekrachtcentrales verder versterken. Zo worden in Kiel voor Caterpillar Motoren, wereldmarktleider in onder meer generatoren en dieselmotoren, voor een periode van zes jaar de energievoorziening, het gebouwen facilitymanagement en het technisch onderhoud en beheer verzorgd. Hierdoor kan Caterpillar zich beter concentreren op haar kernactiviteiten. Mede op basis van deze ervaring worden vergelijkbare diensten geleverd in een groot aantal gebouwen van Vodafone. In de Duitse chemische industrie wordt onder andere gewerkt voor BASF. Op het gebied van energiecentrales wordt de techniek voor een vuilverbrandingscentrale in Mainz verzorgd en wordt meegewerkt aan de uitbreiding van een omvangrijke centrale in MünchenSenling. In de productie-industrie worden technische diensten geleverd aan een breed spectrum aan industriële opdrachtgevers, zoals Zeiss, Hilti, Robert Bosch, Membrema, Wacker Siltronic en Aventis Behring. Voor de Duitse drukker Giesecke & Devrient (onder andere producent van eurobiljetten) kon Imtech als één van de weinige voldoen aan de hoge technische eisen voor brandbeveiliging, koeling en airconditioning. Maritiem Herstel markt voor cruiseschepen

Na september 2001 kreeg de cruisemarkt te maken met een sterk afnemende vraag en kwamen investeringen onder druk te liggen. Half 2002 vond een kentering plaats en momenteel is de vraag naar luxe cruisevakanties zich gaandeweg aan het herstellen. Hierdoor worden ‘oude’ projecten alsnog uitgevoerd en is er ook weer ruimte voor de ontwikkeling van nieuwe cruiseschepen. Imtech is in deze markt onder andere business partner van de werven Blohm + Voss (Hamburg) en de Meyer Werft (Papenburg). Imtech ontwikkelt en realiseert voor hen hoogwaardige luchten klimaattechnologie aan boord van cruiseschepen, zoals het vijfsterren cruiseschip ‘Brilliance of the Seas’. Samen met Imtech Marine & Offshore wordt gewerkt aan uitbreiding van het dienstenpakket richting boord- en platformautomatisering, en elektrotechniek. Organisatorische ontwikkelingen en acquisities

Vanaf medio 2001 is veel energie gestoken in de integratie van ROM en Rheinelektra Technik tot één organisatie. Hierdoor is Imtech erin geslaagd meer synergie te ontwikkelen in haar activiteiten.

27


Op de Meyer Werft in Papenburg verzorgde Imtech de complete verwarming, ventilatie, airconditioning en sprinklertechnologie aan boord van het luxe vijfsterren cruiseschip Brilliance of the Seas. Dit schip wordt gerealiseerd in opdracht van de rederij Royal Caribbean International en heeft een capaciteit van 2.100 gasten.

De regio-organisatie werd opnieuw ingericht, waarbij dubbele functies werden samengevoegd dan wel beëindigd. Ten opzichte van ultimo 2001 nam het aantal werknemers met 5,5% af tot 4.674. In maart 2002 werd HSC Regelungstechnik in Frankfurt overgenomen. HSC ontwikkelt hoogwaardige innovatieve producten op het gebied van meeten regeltechniek. Door deze overname is Imtech Deutschland in staat eigen besturings- en beheersystemen op de markt te brengen. Doordat alle regio’s van Imtech van deze producten gebruikmaken, wordt een snelle groei van deze activiteit verwacht. De positie van het kenniscentrum ZIT (Zentralbereich Ingenieurtechnik) is verder verbeterd. Dit kenniscentrum voert computergestuurde simulaties en laboratoriumtests uit, waarbij met name luchtstromen, energiemetingen en brandbeveiliging worden getest. Met het kenniscentrum positioneert Imtech zich op het hoogste wetenschappelijk technisch niveau. Het ZIT is echter vooral van betekenis als ondersteuning voor de commercie. Via het ZIT is Imtech bijvoorbeeld betrokken bij de uitbreiding van de luchthaven in Düsseldorf en bij de verbetering van de brandveiligheid in de sportarena van Gelsenkirchen (Schalke ’04) en de multifunctionele arena in Düsseldorf. To e k o m s t

Naar verwachting zal de Duitse economie in 2003 geen sterke verbetering laten zien. Dit heeft zijn weerslag op het investeringsvolume in de utiliteit en de industrie, hoewel belangrijke regio’s als Beieren, het Rijngebied en Nordrhein Westfalen economisch gezien een vitale indruk maken. Juist in deze regio’s is Imtech goed vertegenwoordigd. Voor de regio Noord (Hamburg) ziet Imtech voor 2003 de nodige perspectieven voor herstel, bijvoorbeeld door realisatie van (deel)projecten voor de nieuwe vliegtuigfabriek van Airbus in Hamburg. Voor de oostelijke regio rond Berlijn wordt verwacht dat de in 2002 gerealiseerde uitbreiding van activiteiten gecontinueerd kan worden. De uitbreiding van de Europese Gemeenschap met diverse landen in het voormalige Oostblok biedt ook nieuwe kansen. Via bestaande opdrachtgevers, die vanuit Duitsland deze markt penetreren, wordt Imtech benaderd om zijn technische dienstverlening op projectbasis grensoverschrijdend aan te bieden. Imtech verwacht in de komende jaren dan ook een toename van activiteiten in landen als Polen, Tsjechië en Slowakije. Dankzij de combinatie van financiële draagkracht, continuïteit, landelijke dekking, sterke regionale posities, goede interne samenwerking en – vooral – het complete pakket aan technische diensten, is Imtech in staat zijn positie verder te versterken. De orderportefeuille vertoont een gezonde groei. Mede dankzij kostenreductie zal de EBITA-marge verder kunnen toenemen. Verdere versterking van de kerncompetentie ICT wordt beoogd.

IMTECH IN S PA N J E

Binnen de Europese Gemeenschap ontwikkelt de Spaanse economie zich relatief goed. Zowel in de utiliteit als in de industrie nemen de investeringen toe. Steeds vaker worden nieuwbouw en meerjarige onderhoudscontracten gecombineerd. Imtech onderscheidt zich op de Spaanse markt door complete werktuigbouwkundige dienstverlening met goed ontwikkelde management- en controlsystemen. Door de samenwerking van het in 2001 overgenomen Imtech Novocalor (Madrid) met Imtech Intesa (Barcelona) is de slagkracht van Imtech in Spanje aanzienlijk toegenomen en behoort zij inmiddels tot de grotere technische dienstverleners van het land. Dit vertaalt zich in het verwerven van omvangrijke projecten.

28


Omvangrijke opdrachten in Spanje

ICT & TECHNOLOGY

Zo werd een opdracht voor een deel van de techniek in het grootste Spaanse onroerendgoedproject van 2002 verworven: het Las Mercedes Business Park Madrid (150.000 m2), waar de volledige HVAC-technologie (Heating, Ventilation and Air Conditioning), inclusief een meerjarig onderhoudscontract, wordt verzorgd. In opdracht van INDRA, ICT-marktleider in Spanje, is Imtech verantwoordelijk voor het onderhoud en beheer van het hypermoderne hoofdkantoor in Madrid. In Cerro de Los Gamos zetelen in het multifunctionele gebouw Promogamos (65.000 m2) de hoofdkantoren van Fujitsu, Telefónica, Nokia en Nortel Networks. Ook hier is Imtech verantwoordelijk voor alle HVAC-oplossingen, alsmede een modern gebouwbeheerssysteem. Voor één van de grootste telescopen ter wereld op het eiland La Palma werden alle technische oplossingen verzorgd. Uitbreiding van de dienstverlening naar elektrotechniek en ICT krijgt veel aandacht, hoewel het aantal geschikte overnamekandidaten beperkt is.

Binnen de internationaal opererende cluster ICT & Technology zijn vier divisies actief: Imtech ICT, Imtech Technology, Imtech Marine & Offshore, en Imtech Telecom. Het aantal medewerkers bedraagt 3.284. Per saldo namen omzet en productie toe, maar de EBITA bleef onder het niveau van 2001. De omzet steeg met 28,9% tot 361 miljoen euro (2001: 280 miljoen euro). De productie steeg met 55,1% tot 377 miljoen euro (2001: 243 miljoen euro). De EBITA bedroeg 22,9 miljoen euro, tegen 24,2 miljoen euro in 2001 (– 5,5%). De orderportefeuille nam met 6,5% toe tot 406 miljoen euro (2001: 381 miljoen euro). Het beeld over 2002 is wisselend. Door de afgenomen investeringen in ICT daalde de winstbijdrage van de ICT-divisie, terwijl het resultaat van de technology-activiteiten stabiel bleef en de maritieme activiteiten zich goed ontwikkelden. De telecomactiviteiten stonden door voortdurende slechte marktomstandigheden onder druk en waren verlieslatend.



2002

2001

2000

361 22,9 6,3 377 406 72 3.284

280 24,2 8,6 243 381 46 4.030

221 20,5 9,3 230 279 24 2.045

Profiel en positie Imtech ICT behoort tot de grotere ICT-bedrijven in Nederland

Imtech ICT is een snelgroeiende full service ICT-dienstverlener met een geïntegreerd pakket aan ICT-diensten. Imtech ICT richt zich op: 쐍 Information Technology (technische automatisering, software engineering, softwarearchitectuur, applicatie- en systeembeheer, ICT-consultancy en ICT-projectmanagement); 쐍 Communication Solutions (datacommunicatie, bedrijfstelecommunicatie en ICT-netwerken). Op beide terreinen beschikt Imtech over een sterke focus op bedrijfsprocessen en biedt opdrachtgevers meetbare toegevoegde waarde, zoals efficiëntie- en kwaliteitstoename, omzetverbetering en kostenverlaging. In Nederland behoort Imtech ICT tot de grotere ICT-bedrijven. Imtech Technology is een technische dienstverlener die actief is op het gebied van hoogwaardige systeemtechnologie in de internationale olie- en gasmarkt, op het gebied van brandbeveiliging en toegangs-, parkeer- en procestechnologie. In elk van deze deelmarkten wordt een vooraanstaande positie ingenomen. Imtech Marine & Offshore is een full service technische dienstverlener die voor scheepswerven en investeerders complete technische infrastructuren bouwt aan boord van schepen. Het gaat daarbij om boord- en platformautomatisering, elektrotechniek, instrumentatie en luchten klimaattechnologie

29


Voor de groenten- en fruitveiling The Greenery verzorgt Imtech de complete automatisering, zowel op het gebied van financiën als de logistiek en commercie. Ook is een elektronische markt met ondersteunende systemen ontwikkeld waarop alle afnemers bij afslag of opbod kunnen bieden.

(HVAC) gedurende de gehele levenscyclus van een schip. Het werkveld is breed: passagiers-, defensie- en werkschepen en offshoreplatforms. Samen met de maritieme activiteiten van Imtech Deutschland behoort Imtech Marine & Offshore tot de top-3 in Europa. Imtech Telecom richt zich op het leveren van diensten en producten aan organisaties die netwerken aanleggen en exploiteren. Zowel voor mobiele als voor vaste netwerken worden integrale netwerkdiensten aangeboden: consultancy, ontwerp, bouw en installatie, beheer en onderhoud. Vanuit vestigingen in Nederland, België, Duitsland, Engeland en Zweden worden deze diensten aangeboden aan internationale serviceproviders vanuit één centraal aanspreekpunt. Gang van zaken

Per divisie volgt hieronder een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen in de diverse marktsegmenten. ICT in utiliteit, industrie en zakelijke dienstverlening

Vanaf 1996 heeft Imtech zowel autonoom als door middel van acquisities geïnvesteerd in de opbouw van een gedegen ICT-organisatie. Sinds 2001 staat de ICT-markt onder druk en in 2002 is nog geen marktherstel opgetreden. Dit had tot gevolg dat de winstgevendheid van Imtech ICT iets onder het niveau van vorige jaren is uitgekomen. Relatief gezien is echter sprake van een goede prestatie. Onder aanbieders is een herschikking opgetreden. Alleen sterke dienstverleners met voldoende slagkracht en flexibiliteit zijn in staat zich te handhaven. Imtech is zo’n onderneming. Opdrachtgevers hechten belang aan sterke ICT-dienstverleners met voldoende schaalgrootte en een eenduidige visie. Met het oog hierop heeft Imtech de ICT-activiteiten onder één naam – Imtech ICT – gebundeld in gespecialiseerde werkmaatschappijen. Ter completering van het ICT-dienstenaanbod werd in december 2002 Brocom Automatisering uit Amersfoort overgenomen. Brocom is gespecialiseerd in serveroplossingen, de inrichting van geautomatiseerde werkplekken en netwerkbeheer. Daarnaast werd in april 2002 ter versterking van de positie in de groenten- en fruitsector de IT-specialist VABA in Den Haag overgenomen. Focus op kennis- en procesmanagement

Op het gebied van Information Technology is Imtech ICT goed ingevoerd in branches als luchtvaart, logistics, in-product software en de groenten- en fruitsector. Deze activiteiten ontwikkelden zich positief. In plaats van ‘klassieke’ software engineering is de aandacht thans steeds meer gericht op kennis- en procesmanagement. Ketenintegratie gaat gepaard met vergaande integratie van huidige en nieuwe processen. Opdrachtgevers als AXA, BESI, Philips-dochter Assembleon, MECO en The Greenery werken veelal in langdurig partnership met Imtech aan verbeteringen van hun eigen producten en dienstverlening. Een ander voorbeeld is de luchthaven Schiphol waar Imtech onder meer verantwoordelijk is voor het concept, het projectmanagement en de Business Intelligence bij de uitbreiding en verbetering van het complexe bagage-afhandelingssysteem. Op het gebied van technische en front-office automatisering, alsmede bij de ontwikkeling van data- en webapplicaties merkt Imtech ICT de terughoudendheid bij opdrachtgevers om te investeren. Via nieuwe initiatieven, bijvoorbeeld vernieuwende concepten voor helpdeskservices en digitale samenwerking in een aantal politieregio’s, wordt gewerkt aan uitbreiding van het dienstenpakket. Ook werd de ICTdienstverlening in opdracht van gemeenten en van Rijkswaterstaat geïntensiveerd.

Goede voortgang in data- en bedrijfstelecommunicatie

Op het gebied van datacommunicatie en bedrijfstelecommunicatie heeft Imtech ICT goede vooruitgang geboekt. De bundeling van verschillende activiteiten in één unit Communication Solutions maakt het mogelijk producten op maat aan te bieden van wereldmarktleiders als Avaya of Cisco waarvoor Imtech als zogeheten Value Added Reseller optreedt. De integratie van data, spraak en beeld zet door. Voice over IP (telefonie via internet) wordt door opdrachtgevers gebruikt om kosten te besparen en het beheer

30


eenvoudiger te maken. Tegelijkertijd nemen draadloze oplossingen hand over hand toe en is er een groeiende behoefte aan opslagruimte voor data. Imtech beschikt over kennis op al deze gebieden. Tot de opdrachtgevers behoren bijvoorbeeld Delta Lloyd, European Space Agency (ESA), Pfizer en de Nedship Bank. Technology in utiliteit en industrie

Over het geheel genomen presteerden de Technology-activiteiten in 2002 goed. Vooral op het gebied van brandbeveiliging, parkeren en procestechnologie werd vooruitgang geboekt. In de nichemarkt van metering en analysing-oplossingen is Imtech actief voor internationale olie- en gasmaatschappijen als Shell, Baadr Petroleum Company en LNG Nigeria. Voor de nieuw te bouwen Propyleen Oxide fabriek (PO-11) van Lyondell op de Rotterdamse Maasvlakte wordt een complex analysersysteem gerealiseerd dat voor het continu meten en controleren van de verschillende productieprocessen in de fabriek zorgdraagt, inclusief emissiemetingen. Marktleider in brandbeveiliging in Nederland

In de markt van parkeren wordt veiligheid steeds belangrijker. Imtech integreert alle technische oplossingen: gepatenteerde automatische parkeertechnologie (BC2002® barcodetechnologie), eventrecording (camera-opnames, transactiecontrole, alarm, kentekenherkenning) en comfortverhoging (integratie van data en spraak). In opdracht van Q-Park is de nieuwe parkeergarage op de Ossenmarkt in Groningen door Imtech uitgerust met alle parkeertechnieken.

Op het gebied van brandbeveiliging is Imtech met het topmerk Saval marktleider in Nederland. De vraag naar betrouwbare oplossingen en kwaliteit neemt onder invloed van het aangescherpte veiligheidsdenken snel toe. Samen met de klant wordt hieraan invulling gegeven. In dit kader zijn de producten van Saval als eerste van Europese CE-certificering voorzien. Voor Lyondell werd een omvangrijk brandbeveiligingsproject (combinatie van water- en schuimsystemen) gerealiseerd, dat behoort tot de grootste in West-Europa. In de markt van toegangstechnologie is Imtech exclusief leverancier van meerdere topmerken. Naast een goed product streeft Imtech in dit marktsegment naar invulling van de partnershipgedachte, bijvoorbeeld door adequate managementrapportages, monitoring op afstand en korte responstijden bij problemen. Opdrachtgevers zijn onder andere: Global Alliance/BP (onderhoud aan de toegangssystemen van alle BP-tankstations), NOB Vastgoed, C&A en de luchthaven Schiphol (onderhoud van alle automatische deuren).

Integratie data, audio en spraak in parkeermarkt

Op het gebied van betaald parkeren is Imtech met een gepatenteerde combinatie van barcode-technologie, veiligheid en bedieningsgemak wereldwijd actief. Het technologieniveau in de markt van parkeren tendeert naar een hoger niveau. Data, audio en spraak worden vanuit één aanspreekpunt geïntegreerd aangeboden. Samenwerking met grote parkeerontwikkelaars als Q-Park biedt goede perspectieven op verdere groei. In juni 2002 werd een belang van 75% genomen in CTC in Veldhoven (audio- en videotechnologie in parkeergarages). Tegelijkertijd werd op dit gebied de positie in Engeland verder versterkt met de overname van UPS in Leeds, gespecialiseerd in turn-key parkeeroplossingen. In de procestechnologie is Imtech mondiaal actief met geavanceerde droogtechnologie voor (fijn)chemie, voedingsmiddelen, farmacie en de mineraalindustrie. Imtech beschikt over proceskennis (Fluid Bed Technology) die in samenwerking met opdrachtgevers wordt geïntegreerd in primaire processen. De wereldmarkt wordt vanuit twee productielocaties in Nederland en de USA bewerkt. Maritiem

Imtech Marine & Offshore heeft in 2002 goed gepresteerd. Dit heeft te maken met de in 2001 ingezette focus op de maritieme en offshore-markt, alsmede met groei van de markt voor defensieschepen en de succesvolle export van innovatieve door Imtech ontwikkelde maritieme producten, bijvoorbeeld geïntegreerde scheepsbruggen.

31


In Engeland heeft Imtech een complete maritieme organisatie ingericht. In 2002 is hier voor bijna 80 miljoen euro aan opdrachten verworven. Zo werkt Imtech aan het Landing Ship Docks (LSD A) programma voor het Britse Ministerie van Defensie. Voor vier amfibische transportschepen van de Royal Navy realiseert Imtech de complete technische infrastructuur, inclusief de innovatieve elektrische voortstuwing.

Imtech Marine & Offshore is zich geheel gaan richten op haar kernactiviteit maritieme technologie. De industriële activiteiten werden overgedragen aan Imtech Projects. Een herschikking binnen Imtech Marine & Offshore heeft geleid tot de volgende business units: 쐍 Naval Projects (internationale defensieschepen); 쐍 Maritime Projects (passagiersschepen, luxe jachten, offshore- en baggerindustrie); 쐍 Products (hoogwaardige producten, zoals UniMACS®, een geïntegreerde brug, en ECDIS®, een geavanceerde elektronische zeekaart); 쐍 Services (onderhoud en conversies). Daarnaast werd in Engeland (Billingham) een vestiging opgezet. Imtech bezit een 50%-belang in IHC Systems (baggertechnologie), waarvan IHC Holland de andere aandeelhouder is. De tendens tot verdere schaalvergroting en internationalisering in de maritieme markt zet door. Daarnaast neemt het aandeel van technologie in schepen verder toe. Daarbij is een duidelijke trend naar outsourcing van het ontwerp en de installatie van deze technologie merkbaar, waarbij opdrachtgevers partnerships aangaan met (financieel) sterke partijen als Imtech die beschikken over zowel hoogwaardige technologische kennis als professioneel projectmanagement. In 2002 werden vele nieuwe opdrachten verworven. Zo werd in overleg met de Koninklijke Nederlandse Marine een partnership gesloten met Schelde Marinebouw (Koninklijke Schelde Groep, dat deel uitmaakt van Damen Shipyards) voor de ontwikkeling en realisatie van de volledige technische infrastructuur in de nieuw te bouwen LPD-2 (Landing Platform Dock 2), een amfibisch transportschip. Ook voor de Royal Navy realiseert Imtech bij de Engelse werven Swan Hunter en BAE-Govan de technologie aan boord van vier van dit soort schepen. Hiermee wordt de positie in Engeland versterkt. In 2002 werd hier alleen al voor 80 miljoen euro aan orders verworven. Voor deze vijf amfibische schepen wordt, in samenwerking met de Finse motoren- en propellerspecialist Wärtsilä, ook de innovatieve dieselelektrische voortstuwing verzorgd.

Innovation Award

Voor de auto-pilot (besturing) van het onderzeeboottype Astute Class heeft Imtech in Engeland een Zilveren Innovation Award ontvangen, een belangrijk kwaliteitssignaal richting Britse markt. Er zijn contacten met de Duitse, Griekse en Poolse marines, die kunnen dienen als springplank voor verdere groei in de defensiemarkt. Ook in andere segmenten binnen de maritieme markt is Imtech internationaal actief. Zo wordt bij diverse werven van het Lürssen-concern de maritieme technologie aan boord van twee grote luxe jachten verzorgd. In Spanje worden samen met IHC Systems in opdracht van Jan de Nul Groep vier sleephopperzuigers uitgerust met technologische oplossingen voor het baggerproces en voor de navigatie en communicatie. Telecom

Na reorganisatie gezond kernbedrijf

Van een herstel van de telecommarkt was in 2002 nog geen sprake. Serviceproviders die, op een enkele uitzondering na, investeerden in UMTS-licenties, zagen zich genoodzaakt kostenbesparingen door te voeren en substantiële bedragen op deze licenties af te schrijven, waardoor investeringen in netwerken beperkt bleven. Door de noodzakelijke reorganisatie van het medio 2001 gekochte Datelnet, heeft Imtech Telecom 2002 verlieslatend afgesloten. Het aantal arbeidsplaatsen in Nederland werd teruggebracht van 1.250 medio 2002 tot circa 450 ultimo 2002. Na deze omvangrijke herstructurering is een gezond kernbedrijf overgebleven. De activiteiten van Imtech Telecom werden uitgebreid met de overname van delen van Landis Public Networks in Duitsland en België. Daarnaast werden eigen vestigingen geopend in Engeland en Zweden. Eveneens werd een Europese serviceafdeling van Lucent Technologies, inclusief meerjarige onderhoudscontracten, overgenomen. Verder werden strategische partnerships afgesloten met Juniper, Alcatel en Lucent Technologies, waarbij Imtech Telecom exclusieve verkooprechten verkreeg voor een aantal telecomproducten van deze wereldmarktleiders.

32


‘Schelde Marinebouw wil zo min mogelijk risico bij de bouw van de LPD-2, het tweede amfibisch transportschip van de Koninklijke Nederlandse Marine. Daarom is een vorm van projectmanagement gezocht die de risico’s verlaagt en de zekerheid vergroot, zodat de complexe technologie aan alle Ing. T.F. (Terry) van Velzen Director Marketing & Sales bij Imtech Marine & Offshore

Voor de LPD-2 (Landing Platform Dock 2), een amfibisch transportschip van de Koninklijke Marine, is een partnership afgesloten tussen Schelde Marinebouw (Damen Shipyards) en Imtech. Terry van Velzen: ‘Risk Management wordt bij de bouw van complexe schepen steeds belangrijker. Schelde Marinebouw positioneert zich steeds meer als hoofdaannemer en zoekt financieel sterke partners die tegen vaste contractwaarde risico’s voor complete delen van schepen op zich nemen. Aan boord van dit schip biedt Imtech meetbare toegevoegde waarde door zorg te dragen voor een groot gedeelte van de technische infrastructuur, inclusief een innovatief systeem voor elektrische voortstuwing. Voordeel voor de klant? Transparantie in kosten, minder risico’s, meedenken, één aanspreekpunt en de zekerheid dat de complexe technologie conform eisen en planning gereed komt.’


hoge operationele eisen voldoet.’

Imtech heeft een netwerk van telecomvestigingen opgericht in Nederland, Duitsland, België, Engeland en Zweden. Europese telecom providers kunnen zo bij één aanspreekpunt terecht. De Duitse telecom provider E-Plus gaf opdracht voor de aanleg van een mobiel netwerk in de regio Berlijn en het Ministerie voor de Vlaamse Gemeenschap in België gaf opdracht voor uitbreiding van en onderhoud aan een groot telematicanetwerk.

In vaste en mobiele netwerken wordt gewerkt voor vooraanstaande telecomproviders zoals KPN, Versatel, Vodafone, T-Mobile en Dutchtone. Via een door Imtech ontwikkelde applicatie op basis van GPS-technologie (Global Positioning System) kunnen de capaciteit en kwaliteit van antenne-inrichtingen geoptimaliseerd worden. Voor de Nederlandse Spoorwegen legt Imtech samen met Siemens de infrastructuur aan voor het nieuwe GSM-railnetwerk. Hierdoor kunnen machinisten, conducteurs, baanwerkers en verkeersleiding met elkaar communiceren, daarmee de bedrijfszekerheid en veiligheid vergrotend. Imtech Telecom implementeert voor opdrachtgevers de supersnelle DSL-technologie (ADSL en SDSL). Op UMTS-gebied is Imtech één van de partners van Vodafone, één van de eerste operators die thans investeert in deze nieuwe technologie. Ook voor exploitanten zoals Essent, Casema, NoZeMa en UPC en gelieerde internetserviceproviders zoals @Home en Priority, worden werkzaamheden verricht. Daarnaast is Imtech betrokken bij initiatieven om te komen tot de aanleg van nieuwe glasvezelaansluitnetten in Nederland, die volledig zijn ingericht en voorbereid op zowel telefonie, kabeltelevisie als internet (data). Hierdoor ontstaat een toekomstvaste infrastructuur in Nederland voor laagdrempelige verspreiding van informatie, entertainment en communicatie. In het buitenlandse netwerk, met vestigingen in België, Duitsland, Engeland en Zweden, werken 180 medewerkers voor operators als O2, Mobistar, E-Plus, BT Ignite, Telia, Proximus en Deutsche Telecom. Voor wereldmarktleiders als Juniper, Alcatel en Lucent Technologies worden geavanceerde kostenbesparende onderhoudsconcepten uitgevoerd. In België werd een meerjarencontract afgesloten met het Ministerie voor de Vlaamse Gemeenschap voor de uitbreiding van een telematicanetwerk (inclusief het onderhoud) en in Duitsland werd van operator E-Plus een order ontvangen voor de uitbreiding van een telecommunicatienetwerk in de regio Berlijn. Tevens werd een meerjarencontract afgesloten met Song Networks voor netwerkonderhoud in Scandinavië.

To e k o m s t

De bundeling en verdere versterking van de ICT-activiteiten maken het mogelijk verdere groei te realiseren. Steeds vaker wordt hierbij samengewerkt met de installatiebedrijven van Imtech. Ook de technology-activiteiten zijn goed gepositioneerd voor verdere groei. De huidige marktposities zijn sterk, continuïteit is gewaarborgd. Met name brandbeveiliging en parkeren zullen zich verder ontwikkelen. De maritieme activiteiten van Imtech zijn veelbelovend. Verdere groei in Europa wordt voorzien. Na de sanering bij de telecom-activiteiten en de aanzienlijke hoeveelheid initiatieven tot nieuwe diensten en activiteiten, ziet Imtech Telecom de toekomst met vertrouwen tegemoet.

FINANCIËN EN MIDDELEN, RISICOBEHEERSING, PERSONEEL & O R G A N I S AT I E , K W A L I T E I T, ARBO EN MILIEU

Financiën en middelen

In het onderstaande worden de financiën en middelen van Imtech nader toegelicht. Stelselwijziging

De in dit bericht gehanteerde grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling zijn gelijk aan de gehanteerde grondslagen zoals vermeld in de jaarrekening 2001 van Imtech N.V., met uitzondering van het volgende: 쐍 Met ingang van 1 januari 2002 wordt goodwill uit hoofde van acquisities geactiveerd en afgeschreven op basis van de economische levensduur, evenwel maximaal over een periode van twintig jaar. Tot en met 2001 werd alle goodwill direct ten laste van het eigen vermogen geboekt.

34


쐍

Het onderhanden werk voor derden werd gewaardeerd op directe kosten vermeerderd met een opslag ter dekking van indirecte kosten. In de tweede helft van het jaar heeft met terugwerkende kracht tot 1 januari 2002 de overgang naar een stelsel plaatsgevonden waarbij de winstneming plaats vindt naar rato van verrichte prestaties (‘percentage of completion method’). Winsten werden voorheen verantwoord als het werk was opgeleverd.

Omzet en productie

De netto-omzet steeg met 222 miljoen euro tot 2.000 miljoen euro (+ 12,5%). De autonome omzetgroei bedroeg 42 miljoen (2,4%), het acquisitie-effect bedroeg 181 miljoen euro en het valuta-effect was 1,6 miljoen euro negatief.

In het VIOD-project (Vendor Integrated Decentralised Optimisation of Production Processes) van DaimlerChrysler worden de productielijnen in een autofabriek geoptimaliseerd. Alle betrokken leveranciers kunnen virtueel zien hoe de productielijn eruit gaat zien en of deze naar behoren functioneert. Ook worden er simulaties uitgevoerd. Imtech is verantwoordelijk voor alle IToplossingen voor het virtueel modelleren van gegevens, de integratie en beveiliging.

De productie nam toe met 112 miljoen euro tot 1.842 miljoen euro (+ 6,5%). De orderportefeuille bedroeg 2.088 miljoen euro, tegenover 2.000 miljoen euro ultimo 2001, een toename van 88 miljoen euro (+ 4,4%). Omzet, EBITA, en orderportefeuille

Winst vóór interest en belastingen (EBIT/EBITA)

nemen toe

Het bedrijfsresultaat (EBIT) steeg (ten opzichte van het pro forma resultaat over 2001) met 8,2 miljoen euro tot 74,6 miljoen euro (+ 12,4%). Hierin is begrepen de afschrijvingslast over de sinds 1 januari 2002 geactiveerde goodwill ad 1,7 miljoen euro. De EBITA kwam uit op 76,3 miljoen euro (2001: 66,4 miljoen euro, + 14,9%). Financiële baten en lasten

Het saldo financiële baten en lasten daalde van 6,4 miljoen euro in 2001 tot 4,5 miljoen euro negatief in 2002. Hierin zijn rentebaten en rentelasten van per saldo 5,0 miljoen euro negatief (2001: + 5,9 miljoen euro) begrepen. De toename van de rentelast was met name het gevolg van de jaarlijkse rentebijschrijving op de pensioenvoorziening in Duitsland, die hoger was dan in 2001. Daarenboven is de netto kaspositie door het jaar heen lager geweest dan in 2001, waardoor de rentebaten lager zijn uitgekomen. Belastingen

De belastingen over het gewone bedrijfsresultaat bedroegen 22,0 miljoen euro en zijn ten aanzien van de doorlopende activiteiten ten opzichte van 2001 vrijwel gelijk gebleven. De effectieve belastingdruk kwam evenwel hoger uit op 31,4% (2001: 30,0%) wat met name haar oorzaak vond in de fiscaal nietaftrekbare afschrijving van goodwill. Buitengewoon resultaat na belastingen

Het buitengewoon resultaat na belastingen bedroeg 0,3 miljoen euro (2001: 11,7 miljoen euro negatief). Dit is het saldo van de eenmalige buitengewone bate van netto 5,9 miljoen euro ten gevolge van het sinds 1 januari 2002 gewijzigde stelsel van winstneming op omvangrijke langlopende projecten en reorganisatiekosten van netto 5,6 miljoen euro. Nettoresultaat

Het nettoresultaat bedroeg 47,6 miljoen euro na buitengewone baten en lasten en na aftrek van het aandeel derden van 0,9 miljoen euro (2001: 38,9 miljoen euro). Het nettorendement op het eigen vermogen bedroeg 16,4% (2001: 19,9%). Vermogen en financiering

Als gevolg van de toevoeging van het nettoresultaat is het eigen vermogen verder versterkt. Anders dan in voorgaande jaren is het dividendvoorstel niet verwerkt in de balans. Het balanstotaal daalde van

35


Imtech is als technische dienstverlener steeds vaker partner voor de Europese farmaceutische industrie. In Duitsland werkt Imtech onder andere voor B. Braun Melsungen, Bayer, Pfizer en Beiersdorf. In België is Imtech partner van Janssen Pharmaceutica, UCB (Union Chimique Belge) en Pharmacia, terwijl in Nederland diensten worden geleverd aan onder andere Solvay en MSD (Merck, Sharp & Dohme).

908,5 miljoen euro in 2001 met 12,5 miljoen euro tot 896,0 miljoen euro. De verhouding vaste activa : balanstotaal bedroeg 16,6% en lang vermogen : balanstotaal 50,7%. De solvabiliteit uitgedrukt in groepsvermogen als deel van het totaal vermogen kwam uit op 33,4% (2001: 31,4%). De nettokaspositie bedroeg 132 miljoen euro (2001: 154 miljoen euro). Op 31 december 2002 beschikte Imtech over 151 miljoen euro aan liquide middelen en ruime bankfaciliteiten, die voor een belangrijk deel niet benut zijn. Dit impliceert dat Imtech over voldoende financieringsruimte voor verdere acquisities beschikt. Tegenover financiers zijn geen zekerheden gesteld noch ratioclausules afgegeven. In het verslagjaar zijn door Imtech 56.000 aandelen ingekocht ter dekking van het saldo van de in 2002 toegekende en vervallen optierechten, waarmee een bedrag was gemoeid van 1,3 miljoen euro. Investeringen en afschrijvingen

De investeringen in materiële vaste activa bedroegen 30,0 miljoen euro (2001: 20,4 miljoen euro), de afschrijvingen 21,1 miljoen euro (2001: 19,0 miljoen euro). Desinvesteringen omvatten een bedrag van 11,7 miljoen euro (2001: 2,9 miljoen euro). Naar verwachting zullen de investeringen in 2003 op een gelijk niveau liggen. Kasstroom en werkkapitaal

De kasstroom uit bedrijfsactiviteiten bedroeg 69,7 miljoen euro positief en daalde ten opzichte van 2001 met 90,3 miljoen euro. In de kasstroom van 2001 zijn de beëindigde activiteiten (inclusief boekwinst) en de pensioenrestitutie begrepen; totaal 91,4 miljoen euro. De kasstroom uit investeringsactiviteiten bedroeg 59,8 miljoen euro negatief, tegen 94,1 miljoen euro negatief in 2001. De financiering vond plaats uit de beschikbare liquiditeiten. Het beleid gericht op beheersing van het werkkapitaal is in de tweede helft van het verslagjaar geïntensiveerd. Het werkkapitaal nam af van 185 miljoen euro naar 171 miljoen euro. Bij de monitoring van de operationele voortgang vormt dit een belangrijk onderdeel. Ook in de bonussen van hoger en middenmanagement komt dit element tot uiting. Daarnaast wordt extra aandacht besteed aan ‘klassiek’ werkkapitaalbeheer: optimale debiteurenbewaking, strakkere afspraken met leveranciers en scherp uitonderhandelde betalingsvoorwaarden. Het substantiële inkoopvolume van Imtech wordt hierbij optimaal benut. Risicobeheersing en interne besturingssystemen

Aan ondernemen zijn risico’s verbonden die onderscheiden kunnen worden naar verschillende invalshoeken. Naast financiële risico’s gaat het om operationele risico’s en marktrisico’s. De beheersing hiervan maakt een integraal onderdeel uit van het bedrijfsbeleid. Financiële risico’s Gezonde financiering

De financieringsruimte van Imtech is goed. De cashflow vertoont een gezonde ontwikkeling. Imtech koopt of houdt geen financiële derivaten. De onderneming heeft slechts in zeer beperkte mate langlopende vorderingen of schulden en/of verplichtingen waardoor het renterisico zeer bescheiden is. Er wordt geen gebruik gemaakt van renteswaps. Beschikbare liquide middelen worden belegd bij financiële instellingen met een hoge kredietwaardigheid. Vooralsnog is er geen reden om de kapitaalmarkt actief te betreden, maar mocht dit in het kader van verdere groei noodzakelijk zijn, dan bestaan hier geen belemmeringen voor. De valutarisico’s zijn beperkt doordat voornamelijk omzet in eurolanden wordt gegenereerd. Kredietrisico’s bestaan uit het verlies dat verantwoord zou moeten worden indien tegenpartijen in gebreke blijven bij het nakomen van hun verplichtingen. Imtech heeft circa tienduizend verschillende

36


opdrachtgevers, van wie geen enkele een individueel belang vertegenwoordigt groter dan 5% van de omzet. De kredietwaardigheid van afnemers wordt nauwlettend gevolgd. Daarenboven wordt de totale contractswaarde van projecten in termijnen gefactureerd. Financiële verplichtingen in de vorm van langlopende verplichtingen uit hoofde van Research & Development kent Imtech niet, evenmin omvangrijke researchcontracten. De bedrijfsmiddelen bestaan voor een belangrijk deel uit gehuurde of geleasde kantoren en productieruimten.

Voor de uitbreiding van de microchipfabriek van Carl Zeiss in Oberkocken realiseerde Imtech door middel van cleanroomtechnologie een compleet stofvrije productieruimte, inclusief een geavanceerde brandbeveiliging. Bovendien werd een speciaal filtersysteem voor oliehoudend afvalwater ontwikkeld. In Duitsland is Imtech marktleider in cleanrooms.

Pensioenvoorzieningen van medewerkers zijn voor het overgrote deel ondergebracht bij diverse bedrijfspensioenfondsen. Voor het hoger- en middenmanagement kent Imtech daarnaast een additionele pensioenregeling, ondergebracht bij het eigen pensioenfonds. Imtech heeft geen contractuele verplichtingen die in verband staan met de dekkingsgraad van het eigen pensioenfonds. Operationele risico’s

Veel aandacht voor contractmanagement

Jaarlijks realiseert Imtech vele duizenden projecten, van relatief klein tot zeer omvangrijk. Door de sterke technologische ontwikkelingen en toegenomen complexiteit in de sectoren waarin Imtech opereert, wordt het risicoprofiel hoger. Daarom besteedt Imtech veel aandacht aan beperking van projectrisico’s. Op verschillende niveaus gelden regels, procedures en werkwijzen gericht op: 쐍 het beperken van risico’s en het benutten van kansen in onder meer de voorcalculatie en in de uitvoering; 쐍 het beperken en verleggen van de aansprakelijkheid door goede contractuele afspraken; 쐍 het tijdig ontdekken van substantiële afwijkingen tussen de offertecalculatie en de werkelijke uitvoering en de noodzakelijke bijsturing van het project, waarbij contractmanagement een belangrijke rol speelt. Het beleid is erop gericht deze risico’s zoveel mogelijk te beperken, onder andere door de effectiviteit en efficiency van de bedrijfsprocessen te bewaken.

Gedetailleerde financiële rapportage

Imtech kent een systeem van periodieke interne rapportages en een begrotingscyclus, volgens vaste procedures en gedetailleerde richtlijnen. De financiële rapportages worden centraal beoordeeld in vergelijking met de goedgekeurde begrotingen. Prognoses worden per kwartaal getoetst en waar nodig aangepast. Er zijn vaste procedures voor investeringen en desinvesteringen, alsmede voor de beoordeling en goedkeuring van acquisities. Jaarlijks worden, op basis van risicoanalyses, prioriteiten vastgesteld voor de onderzoeken naar de opzet en het functioneren van de administratieve organisatie en interne controle bij de werkmaatschappijen. De uitkomsten van deze onderzoeken worden regelmatig besproken. De Raad van Bestuur brengt tweemaal per jaar verslag uit aan de Raad van Commissarissen. Productaansprakelijkheid is bij Imtech niet of nauwelijks aan de orde, omdat Imtech nauwelijks eigen producten ontwikkelt, maar deze inkoopt bij een groot aantal verschillende leveranciers, die voor hun eigen producten verantwoordelijk zijn. De voorraadrisico’s zijn nihil daar Imtech met name per project of deel daarvan inkoopt, waardoor voorraadvorming niet aan de orde is. Brandrisico, inclusief aanverwante verzekerbare risico’s, in het uitvoeringsstadium van projecten en eventuele bedrijfsschade van derden is verzekerd bij diverse verzekeraars.

37


De Doggershoek, een gesloten justitiële inrichting in Den Helder, is uitgerust met hoogwaardige technologische infrastructuur. Imtech was onder meer verantwoordelijk voor de complete energie, de licht- en krachtinstallatie, de data- en telefooninfrastructuur, de communicatie en het alarm, alsmede alle technische oplossingen in het moderne coördinatiecentrum.

Marktrisico’s

Aan het ondernemen zijn risico’s verbonden, die niet gelijk zijn voor de verschillende activiteiten waarop Imtech actief is. De conjunctuurcycli van deze markten verschillen van elkaar, waardoor Imtech minder conjunctuurgevoelig is dan bedrijven die slechts op één of enkele van deze markten opereren. De marktrisico’s omvatten mede economische, politieke en sociale risico’s. Imtech opereert hoofdzakelijk in West-Europa op markten die nauwkeurig gedefinieerd zijn. De hieraan verbonden risico’s in termen van instabiliteit zijn minimaal. Parlementaire Enquêtecommissie Bouwnijverheid

In het onderzoek van de Parlementaire Enquêtecommissie Bouwnijverheid komt naast de bouwsector ook zijdelings de installatiebranche aan de orde. In dit kader wordt opgemerkt dat Imtech al jaren geleden maatregelen heeft getroffen ter voorkoming van concurrentiebeperkende afspraken en fraude. Begin 1998 heeft Imtech alle werkmaatschappijen er schriftelijk op gewezen dat door de invoering van nieuwe wetgeving mededingingsbeperkende afspraken werden verboden (tenzij een vrijstelling gold). Imtech heeft haar wijze van werken in ‘Business Principles’ vastgelegd, waarin de algemene regels voor het ondernemen staan omschreven. Hierin is expliciet opgenomen dat medewerkers zich aan de wet dienen te houden, en alle zakelijke transacties nauwkeurig in de boekhouding moeten worden verantwoord. Het geven of ontvangen van steekpenningen is vanzelfsprekend ontoelaatbaar. Imtech is een voorstander van het vrije marktmechanisme. Concurrentie met branchegenoten dient op een zakelijke en eerlijke wijze plaats te vinden. Corporate Governance

Audit- en Honoreringscommissie ingesteld

Zoals vermeld in het bericht van de Raad van Commissarissen, komt in het verlengde van in voorgaande jaren doorgevoerde veranderingen Imtech met nieuwe ontwikkelingen op het gebied van Corporate Governance. Zo heeft de Raad van Commissarissen uit zijn midden een auditcommissie en een honoreringscommissie ingesteld. De daarin zitting hebbende commissarissen zijn onafhankelijk (in de daaraan door de Commissie-Winter gegeven betekenis), met uitzondering van een voormalige voorzitter van de Raad van Bestuur. Daarnaast kunnen commissarissen maximaal voor een termijn van tweemaal vier jaar worden herbenoemd, zodat de totale zittingsduur in beginsel maximaal twaalf jaar kan bedragen. Mede onder invloed van nieuwe regels op het gebied van de verslaglegging is de transparantie ten aanzien van de beloning van bestuurders verhoogd. Alhoewel het bij Imtech gangbare praktijk is dat aandeelhouders zich in de aandeelhoudersvergadering bij volmacht kunnen laten vertegenwoordigen, participeert Imtech (vooralsnog) niet in het systeem van ‘proxy solicitation’, aangezien de daaraan verbonden kosten onevenredig hoog zijn. Personeel en organisatie

In het navolgende wordt ingegaan op het personeelsverloop, vraag en aanbod van personeel, arbeidsvoorwaarden, Management Development, pensioenen en verzekeringen en de samenwerking met het Vertegenwoordigend Overleg. Personeelsverloop

In 2002 is het aantal medewerkers met 595 afgenomen tot 13.780. De daling is in belangrijke mate veroorzaakt door reorganisaties bij Imtech Telecom en een daling van het personeelsbestand van Imtech Deutschland door de aldaar doorgevoerde integratie van bedrijven. Van de medewerkers werkt er 57,6% in Nederland, 33,8% in Duitsland, 6,1% in België en 2,5% in andere landen. Bij de reductie van het aantal medewerkers bij Imtech Telecom is alles in het werk gesteld om gedwongen ontslagen zoveel mogelijk te voorkomen. Naast het beëindigen van tijdelijke contracten en natuurlijk verloop, werden medewerkers bijgeschoold en intern herplaatst. Een aantal bedrijfsonderdelen werd

38


afgestoten, al dan niet via een ‘management buy-out’. Daarnaast zijn medewerkers in de gelegenheid gesteld om met een financiële regeling met ontslag te gaan, waarvan op grote schaal gebruik is gemaakt. Binnen de ICT-bedrijven heeft in 2002 een integratie plaatsgevonden, waarbij de onderliggende bedrijven onder één merknaam zijn ondergebracht. De tegenvallende markt heeft geleid tot verlies van arbeidsplaatsen, wat in belangrijke mate door natuurlijk verloop is opgevangen. Door de integratie van de voormalige Imtech-bedrijven ROM (Rud. Otto Meyer) en Rheinelektra Technik zijn er in Duitsland 284 arbeidsplaatsen verloren gegaan.

Het kenniscentrum ZIT (Zentralbereich Ingenieurtechnik) van Imtech berekende door middel van computergestuurde simulaties en laboratoriumtests in een schaalmodel de effecten van de luchtverplaatsing van de ICEhogesnelheidstrein in de nieuwe treinterminal van de luchthaven van Düsseldorf. Ook werd de brandveiligheid van de terminal getest. Inmiddels is Imtech hier verantwoordelijk voor de realisatie van de luchten klimaattechnologie, alsmede de brandbeveiliging.

Kengetallen Nederland

Het ziekteverzuim in Nederland is licht toegenomen naar 5,7% (2001: 5,6%). Circa 42% van de bezetting valt in de leeftijdscategorie van 30 – 45 jaar. De duur van het gemiddelde dienstverband bedroeg 12,4 jaar (2001: 12 jaar). De instroom was 16,6% (2001: 16,5%) en dit is in belangrijke mate veroorzaakt door acquisities. De uitstroom van medewerkers was 15,7% (2001: 14,4%). Het verloop op eigen verzoek bedroeg 5,3% (2001: 5,1%). De opleidingsuitgaven maken 2,3% (2001: 2,0%) van de loonsom uit. Vraag en aanbod van personeel

Werving medewerkers verloopt goed

De tegenvallende economie zorgt ervoor dat de vraag naar gekwalificeerde werknemers afneemt en het aanbod op de arbeidsmarkt groter wordt. Desondanks zijn de problemen in de werving nog steeds aanwezig en vooral merkbaar in de werktuigbouwkundige functies, alsmede bij ervaren onderhoudspersoneel. Deze schaarste zal in de toekomst toenemen door afnemende instroom in technisch onderwijs. De werving op HBO-gebied verloopt goed. De toegenomen naamsbekendheid van Imtech draagt bij aan een goed aanbod van hoger opgeleid personeel. Op VMBO-niveau zijn de contacten met diverse regionale opleidingscentra geïntensiveerd. Imtech beschikt over diverse eigen bedrijfsscholen voor uitvoerend personeel dat na afronding van de opleiding meteen instroomt. De bezettingsgraad van deze scholen is goed. Door interne herplaatsingen – voortkomend uit reorganisaties bij Imtech Telecom – heeft Imtech in Nederland in bepaalde vacatures kunnen voorzien. Om het proces van herplaatsing kracht bij te zetten, is in Nederland enige maanden een vacaturestop van kracht geweest. Arbeidsvoorwaarden

Naast versterking van de organisatie zijn er in 2002 aanpassingen geweest van beoordelingssystemen en variabele beloningsregelingen van projectleiders in de Nederlandse organisaties. Als gevolg van de diverse van toepassing zijnde CAO’s in Nederland kent Imtech verschillen in arbeidsvoorwaarden per bedrijf. Waar mogelijk wordt, in goed overleg met vertegenwoordigend overleg en vakbonden, gewerkt aan verdere harmonisatie van arbeidsvoorwaarden.

39


In opdracht van Heerema Marine Contractors verzorgde Imtech de techniek bij de ombouw van de Balder, een 7.000 ton wegend kraanschip dat door British Petrol wordt ingezet voor het leggen van diepzeeleidingen in de Golf van Mexico. Imtech realiseerde onder andere de elektrotechniek, de energievoorziening, het hydraulische krachtsysteem voor het leggen van de pijpen, de besturings- en monitoringsoftware en een geavanceerd Pipe Tracking Control System.

Management Development

In 2002 zijn als onderdeel van Management Development de meerjarenopleidingsprogramma’s op verschillende niveaus in de organisatie voortgezet, zowel intern als extern gericht. Interne doorstroming moet op termijn meer dan nu in de managementbehoefte kunnen voorzien. In dit kader kent Imtech een zogenoemde ‘vlootschouw’. Dit is een jaarlijkse beoordeling van managementkwaliteiten van jong talent en potentiële doorstromers. Mede op basis van de individuele beoordeling in het kader van deze ‘vlootschouw’ vindt versterking van persoonlijke vaardigheden plaats door middel van training en scholing. Pensioenen en verzekeringen

Pensioenvoorzieningen van medewerkers in Nederland zijn voor het grootste deel ondergebracht bij het Bedrijfspensioenfonds voor de Metaal en Technische Bedrijfstakken (MN Services). Voor het hoger- en middenmanagement kent Imtech daarnaast een additionele pensioenregeling, ondergebracht bij het eigen pensioenfonds. In 2002 is overeenstemming bereikt met het pensioenfonds over toetreding van de ICT-bedrijven. Met deze toetreding is in Nederland een gelijkwaardig pakket van pensioenvoorzieningen gerealiseerd voor de ICTmedewerkers. Voor de Duitse medewerkers geldt dat alle medewerkers per december 2002 zijn ondergebracht bij het pensioenfonds MetallRente, een samenwerking tussen de verzekeringsmaatschappijen Allianz en Viktoria, alsmede de Westdeutsche Landesbank en de Beamten Heimstätten Werk (BHW). Belgische medewerkers zijn bij diverse bedrijfspensioenfondsen aangesloten. Daarnaast zijn in 2002 in Nederland de voorbereidingen getroffen om per 1 januari 2003 alle particulier verzekerde medewerkers onder een uniforme regeling bij dezelfde ziektekostenverzekeraar onder te brengen. Vertegenwoordigend overleg

De Centrale Ondernemingsraad heeft in het verslagjaar over vele vraagstukken advies uitgebracht. Dat was niet altijd eenvoudig, gezien de verstrekkende gevolgen voor individuele medewerkers. Het overleg is steeds constructief geweest. De Raad van Bestuur dankt de overlegorganen in zowel Nederland, Duitsland als België voor de positief kritische wijze waarop is samengewerkt. Intranet

Digitalisering inkooptraject

In 2002 is Imtech gestart met een integraal intranet onder de naam Mercator. Mercator brengt kennis, mensen en organisatie virtueel bijeen en vormt een instrument voor verdere organisatieontwikkeling. Een grote hoeveelheid relevante informatie is voor de medewerkers digitaal beschikbaar gesteld. Met intranet kan efficiënter gewerkt worden. Naast het faciliteren van informatie richt Mercator zich ook op professioneel kennismanagement en het verder verbeteren van de interne samenwerking. Een andere belangrijke doelstelling van Mercator is de digitalisering van het inkooptraject, waardoor de efficiëntie van de afdeling Procurement verder is toegenomen (IPM-online©, Imtech Procurement Management-online). Zo zijn honderden toeleveranciers met bijbehorende inkoopvoorwaarden in een database bijeengebracht. Dit maakt een optimale benutting van het substantiële inkoopvolume van Imtech mogelijk. Kwaliteit, ARBO en milieu

Alle Imtech-bedrijven voldoen aan de hoogste eisen ten aanzien van kwaliteit, veiligheid, gezondheid en milieu. Dit biedt afnemers, maatschappij en medewerkers maximale zekerheid op deze gebieden. De bedrijven zijn gecertificeerd op basis van de relevante ISO-kwaliteitsstandaarden, beschikken over veiligheidscertificaten, en zijn daarnaast extra gecertificeerd voor specifieke projecten.

40


Bedrijfszorgsysteem

Kwaliteit, veiligheid, gezondheid en milieu zijn integrale onderdelen van de bedrijfsvoering en leveren daarmee een essentiële bijdrage aan de continuïteit van de onderneming. Deze aspecten zijn vastgelegd in een Bedrijfszorgsysteem, binnen de randvoorwaarden van ISO 9000, ISO 9001 en VCA**. Dit systeem wordt periodiek door het divisiemanagement getoetst en waar nodig geoptimaliseerd. Van toeleveranciers wordt op dezelfde manier een garantie voor hun producten en diensten gevraagd. Kwaliteit

Imtech wil een dusdanige kwaliteit van haar diensten en producten bereiken en handhaven, dat deze voldoen aan de hoogste eisen en verwachtingen van opdrachtgevers, alsmede aan alle wettelijke en maatschappelijke normen. Zij verstaat onder kwaliteit ‘de beheersing en voortdurende verbetering van alle bedrijfsprocessen’ en streeft daarbij naar een systeem van integrale kwaliteitsbeheersing.

Op het kleine Canarische eiland La Palma zijn de geografische en klimatologische omstandigheden voor uitoefening van sterrenkunde optimaal. Voor één van de grootste telescopen ter wereld heeft Imtech hier de complete energie, noodstroom. luchten klimaattechnologie verzorgd, inclusief een geavanceerd Building Automation System. Ook was Imtech verantwoordelijk voor de automatische bediening van de telescoop, de koepel en het dak.

Arbeidsomstandigheden

Veiligheid en gezondheid prioriteit

Zorg voor arbeidsomstandigheden staat hoog in het vaandel. Concreet houdt dit in: het bereiken van een zo hoog mogelijke veiligheid, een zo goed mogelijke bescherming van de gezondheid en het bevorderen van het welzijn, alsmede een zo goed mogelijke beheersing van ziekteverzuim en het voorkomen van ziekte en arbeidsongeschiktheid van al haar medewerk(st)ers, en overige betrokkenen. In de risico-inventarisatie in het werkvoorbereidende stadium, bij interne en externe audits en in maandelijkse werkplekinspecties zijn controlepunten opgenomen om arbeidsgebonden risico’s en milieubelasting te voorkomen. Opvolging van geconstateerde knelpunten geschiedt door maandelijkse voorlichting aan medewerkers in de vorm van zogenoemde ‘toolboxmeetings’ en eventueel door medewerkers speciaal voor taken op te leiden en het voorzien in de juiste materialen en middelen. Bij het toepassen van materialen staan heldere gecertificeerde procedures, instructies, alsmede deskundige bijstand borg voor een professionele projectuitvoering. De eigen, gecertificeerde Imtech Arbodienst met specialisten in de specifieke werksfeer van Imtech staat borg voor deskundige, praktische maar ook beleidsmatige begeleiding en (medisch) advies. Specifieke onderzoeken worden verricht om het niveau van blootstelling van Imtech-medewerkers aan arbeidsgerichte risico’s te meten en dragen bij om deze te beperken en te voorkomen. Toetsing van de prestaties vindt plaats door regelmatige interne en externe audits en bijeenkomsten binnen het CIA (College van Industriële Arbodiensten). Milieuzorg

Onder milieuzorg verstaat Imtech: het voorkomen van lucht-, water- en bodemverontreiniging, geluidsen andere hinder zoals bijvoorbeeld de emissie van koudemiddelen en het bij voorbaat zoveel mogelijk beperken van schade als gevolg van gebeurtenissen die zich desondanks kunnen voordoen. Het milieubeleid wordt geborgd door externe audits en is gecertificeerd conform de relevante punten uit ISO 9001, ISO 9002 en VCA** en voldoet aan alle eisen van SCIOS en STEK. Teneinde emissie van broeikasgassen en ozonlaag aantastende gassen te beperken en te voorkomen zijn medewerkers speciaal opgeleid en gecertificeerd.

41


ALGEMEEN

Grondslagen voor de consolidatie

Geconsolideerd zijn de financiële gegevens van Imtech N.V. en alle maatschappijen waarmee Imtech N.V. een organisatorische en economische eenheid vormt. Consolidatie vindt plaats op basis van uniforme grondslagen volgens de integrale consolidatiemethode, waarbij onderlinge activa en passiva, baten en lasten alsmede op balansdatum in activa begrepen in groepsverband niet-gerealiseerde winsten worden geëlimineerd. Van de geconsolideerde maatschappijen zijn de activa, de passiva en de resultaten voor 100% opgenomen. Het aandeel van derden in het groepsvermogen, respectievelijk in het groepsresultaat, is afzonderlijk vermeld. Bij het afstoten of liquideren van een deelneming wordt het verschil tussen de opbrengst en de nettovermogenswaarde onder de buitengewone baten of lasten in de winsten verliesrekening verwerkt.

Vergelijkende cijfers

Als gevolg van de uitgevoerde heroriëntatie op de activiteiten van het voormalige Internatio-Müller en de daaruit voortvloeiende desinvesteringen van de handelsactiviteiten in de afgelopen jaren zijn de cijfers over voorbije jaren niet goed vergelijkbaar met de huidige Imtech financiële gegevens. Daartoe is in de geconsolideerde winsten verliesrekening een aparte kolom opgenomen waarin de pro forma resultatenrekening 2001 wordt verantwoord van de doorlopende activiteiten. In 2001 heeft de vennootschap een restitutie van het pensioenfonds ontvangen. In 2002 is deze restitutie niet ontvangen. Teneinde de vergelijkbaarheid te verbeteren is deze post in de vergelijkende pro forma cijfers niet opgenomen.

Grondslagen voor de waarde- en resultaatbepaling

De waarde- en resultaatbepaling is geschied volgens het historische kostprijsstelsel. Behoudens hierna genoemde vermelding van afwijkende grondslag, geschiedt de waardering op nominale waarde.

Wijziging in de verslaglegging

In overeenstemming met ontwikkelingen op het gebied van verslaggeving wordt met ingang van 2002 op projecten met een aanneemsom van 2 miljoen euro of meer en een looptijd van langer dan één jaar winst genomen naar rato van de voortgang van het project. Voor de overige projecten wordt winst genomen bij oplevering van het project. Deze overige projecten betreffen een grote stroom van opdrachten met veelal een looptijd korter dan één jaar, waardoor winstneming naar rato van de voortgang niet zou leiden tot een materiële invloed op het vermogen en resultaat. Tot en met 2001 werd voor alle projecten pas winst verantwoord op het moment van oplevering. De projecten waarvoor winst wordt genomen naar rato van de voortgang betreffen veelal complexere projecten met navenante onzekerheden. Om deze reden wordt over de eerste 35% van de voortgang geen winst genomen. Rekening houdend met de toekomstige belastingverplichting bedraagt het effect van deze stelselwijziging op 1 januari 2002 5,9 miljoen euro. Dit effect is als buitengewone bate verantwoord. De gevolgen van de stelselwijziging zijn verwerkt in de vergelijkende balanscijfers. Het effect van de stelselwijziging op de vergelijkende cijfers (inclusief de pro forma vergelijkende cijfers) voor de winsten verliesrekening is niet doorgevoerd gezien de beperkte omvang. Bij toepassing van het nieuwe stelsel zou het nettoresultaat over 2001 0,2 miljoen euro lager zijn uitgekomen. Bij toepassing van het oude stelsel zou het nettoresultaat over 2002 1,4 miljoen euro lager zijn uitgekomen. Met ingang van 1 januari 2002 wordt goodwill uit hoofde van acquisities geactiveerd en afgeschreven op basis van de economische levensduur evenwel maximaal over een periode van twintig jaar. Tot en met 2001 werd goodwill direct ten laste van het eigen vermogen geboekt. Met ingang van 2002 wordt het voorstel terzake van de winstverdeling niet meer verwerkt in de jaarultimo balans. De nettowinst blijft verantwoord als onderdeel van het eigen vermogen totdat de winstverdeling is vastgesteld door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. De vergelijkende cijfers zijn aangepast. Als gevolg van deze presentatiewijziging is het eigen vermogen ultimo 2002 27,6 miljoen euro hoger dan bij de tot nu toe gehanteerde wijze van verwerking (2001: 32,3 miljoen euro).

42


Omrekening vreemde valuta

In de geconsolideerde balans zijn alle in vreemde valuta luidende bedragen omgerekend in euro’s tegen de aan het einde van het boekjaar geldende wisselkoersen. Indien valutarisico’s op monetaire posities op balansdatum zijn afgedekt, wordt het verschil tussen de contante koers op balansdatum en de ingedekte koers verantwoord als transitorische post. Het verschil tussen de contante en de ingedekte koers bij dekking wordt gelijkmatig toegerekend aan de looptijd van de dekkingstransactie. Koersverschillen op de omrekening van de netto-investering in buitenlandse deelnemingen worden direct ten laste of ten gunste van het eigen vermogen gebracht. De koersverschillen, ontstaan als gevolg van transacties luidend in vreemde valuta’s, worden opgenomen in de winsten verliesrekening. In de geconsolideerde winsten verliesrekening worden de gegevens van de buitenlandse groepsmaatschappijen omgerekend tegen de over het boekjaar berekende gemiddelde koersen. Het verschil tussen het aldus omgerekende nettoresultaat en dat resultaat tegen eindkoers wordt rechtstreeks ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht.

GECONSOLIDEERDE BALANS

Immateriële vaste activa

Hieronder wordt opgenomen de goodwill die ontstaan is bij het verwerven van kapitaalbelangen. Het verschil tussen de betaalde verkrijgingsprijs verhoogd met eventuele kosten verband houdende met de overname en de nettovermogenswaarde van de deelneming wordt aangemerkt als goodwill. De nettovermogenswaarde wordt bepaald door de activa, voorzieningen en schulden van de overgenomen onderneming, te waarderen op basis van de door Imtech gehanteerde grondslagen. Goodwill wordt afgeschreven op basis van de economische levensduur evenwel met een maximum van twintig jaar.

Materiële vaste activa

Deze zijn gewaardeerd op basis van de verkrijgingsprijs of vervaardigingskosten rekening houdend met lineaire afschrijvingen berekend over de economische levensduur. Bedrijfsterreinen worden niet afgeschreven. Met duurzame waardeverminderingen wordt rekening gehouden. Buiten gebruik gestelde objecten zijn gewaardeerd op de verwachte directe opbrengstwaarde, indien deze lager is.

Deelnemingen en vorderingen op deelnemingen Aandelen

Onder deze rubriek zijn gerangschikt de duurzame kapitaalbelangen die voor eigen rekening ten dienste van de eigen werkzaamheden worden gehouden. Indien invloed van betekenis op het beleid kan worden uitgeoefend, vindt de waardering van de aandelen plaats op basis van het aandeel in de nettovermogenswaarde, volgens de waarderingsgrondslagen van Imtech N.V. Indien geen invloed kan worden uitgeoefend worden de aandelen gewaardeerd op kostprijs of lagere opbrengstwaarde. Vorderingen

Onder deze rubriek zijn gerangschikt de vorderingen met een financieringskarakter (looptijd als regel langer dan één jaar) op maatschappijen, waarin de duurzame kapitaalbelangen voor eigen rekening en ten dienste van de eigen werkzaamheden worden gehouden. De waardering geschiedt op basis van nominale waarde onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen.

43


Overige effecten en vorderingen Overige effecten

De overige effecten betreffen de aandelen in maatschappijen welke niet onder groepsmaatschappijen of deelnemingen worden gerangschikt. De waardering geschiedt op basis van kostprijs of lagere marktwaarde. Overige vorderingen

Leningen en waarborgsommen zijn opgenomen voor de nominale waarde onder aftrek van voorzieningen voor het risico van oninbaarheid.

Onderhanden werk

De onderhanden werken voor derden zijn gewaardeerd op directe kosten – voornamelijk materialen, lonen en sociale lasten – vermeerderd met een opslag ter dekking van de hieraan toe te rekenen indirecte kosten en een naar rato van de voortgang van het werk toegerekend deel van de verwachte winst bij oplevering van grote projecten en onder aftrek van voorzieningen wegens te verwachten verliezen voorzover van toepassing.

Voorraden

De voorraden grond- en hulpstoffen en materialen zijn gewaardeerd tegen kostprijs of lagere marktwaarde per 31 december. De voorraden gereed product en halffabrikaten zijn gewaardeerd tegen integrale kostprijs of nettoopbrengstwaarde per balansdatum, indien deze lager was.

Vorderingen

De vorderingen zijn opgenomen voor de nominale waarde, onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid.

Groepsvermogen

Onder het groepsvermogen is het aandeel van derden in groepsmaatschappijen opgenomen. Waardering geschiedt op het aandeel in de nettovermogenswaarde welke is gebaseerd op de grondslagen toegepast voor deze geconsolideerde jaarrekening.

Voorzieningen

De voorzieningen voor pensioenen zijn opgenomen tegen de contante waarden volgens actuariële grondslagen. De jaarlijkse rentebijschrijving is ten laste van rentelasten gebracht. De voorziening voor garanties is gebaseerd op een uit ervaring verkregen percentage van de productie. De voorziening voor latente belastingverplichtingen vloeit voort uit verschillen tussen de bedrijfseconomische en de fiscale waardering van bepaalde activa en passiva voorzover deze verschillen in de toekomst in de belastingheffing zullen worden betrokken en wordt berekend op basis van de per balansdatum geldende tarieven. Aanspraken uit hoofde van verliescompensatie worden gewaardeerd voorzover deze binnen redelijke termijn gerealiseerd kunnen worden. Binnen één jaar realiseerbare aanspraken uit hoofde van verliescompensatie en tijdelijke verschillen worden onder kortlopende vorderingen verantwoord. Reorganisatievoorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare en feitelijke verplichtingen als gevolg van gedetailleerde reorganisatieplannen.

44


Langlopende schulden

Dit betreft langlopende schulden met een resterende looptijd van meer dan één jaar. Binnen één jaar vervallende termijnen worden onder kortlopende schulden opgenomen.

Niet uit de balans blijkende verplichtingen

Voor het merendeel van de Nederlandse dochtermaatschappijen heeft Imtech N.V. een verklaring van aansprakelijkstelling op grond van artikel 403 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek afgegeven, hetgeen impliceert dat deze vennootschappen hun jaarrekening niet overeenkomstig de voorschriften van Titel 9 van dit boek behoeven in te richten en deze ook niet behoeven te publiceren.

G E C O N S O L I D E E R D E W I N S T- E N V E R L I E S R E K E N I N G

Netto-omzet

Onder netto-omzet wordt verstaan de opbrengsten van aan derden en niet-geconsolideerde deelnemingen opgeleverde werken, goederen en diensten, exclusief de over de omzet geheven belastingen. Transacties tussen groepsmaatschappijen worden gebaseerd op prijzen die over het algemeen gelijk zijn aan de geldende marktprijzen.

Belastingen

De belasting over het resultaat wordt berekend op basis van het resultaat volgens de winsten verliesrekening en de geldende belastingtarieven waarbij rekening wordt gehouden met de permanente verschillen tussen het resultaat volgens de winsten verliesrekening en de fiscale winst. Latente belastingverplichtingen en -vorderingen uit hoofde van de tijdelijke verschillen tussen het resultaat volgens de winsten verliesrekening en de fiscale winst komen tot uitdrukking in de voorziening voor latente belastingverplichtingen en de overige vorderingen.

Winst- en verliesrekening Imtech N.V.

Omdat in de geconsolideerde balans en winsten verliesrekening de financiële gegevens van Imtech N.V. zijn verwerkt, is de winsten verliesrekening van Imtech N.V. opgesteld onder toepassing van artikel 402 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek.

Gegevens per aandeel

De gegevens per aandeel zijn gebaseerd op het gewogen gemiddeld aantal uitstaande gewone aandelen in het boekjaar.

45


in duizenden euro’s, vóór winstverdeling

31 december 2002

31 december 2001

29.681

–


Bedrijfsgebouwen en terreinen Bedrijfsuitrustingen en overige materiële vaste activa

64.423 42.051

59.934 46.035 105.969


Deelnemingen en vorderingen op deelnemingen Overige effecten en vorderingen

2.086 11.045

106.474 1.403 5.722

Financiële vaste activa

13.131

7.125

Totaal vaste activa

148.781

113.599

Onderhanden werk Voorraden

Af: gefactureerde termijnen en vooruitontvangen op bestellingen

999.440 26.127

1.026.820 25.853

1.025.567

1.052.673

938.942

1.029.044 86.625

Voorraden

Vorderingen op handelsdebiteuren Overige vorderingen

454.173 55.573

23.629 518.372 57.709

Vorderingen

509.746

576.081

Liquide middelen

150.875

195.235

Totaal vlottende activa

747.246

794.945

Totaal activa

896.027

908.544

46


31 december 2002

Eigen vermogen Aandeel van derden

282.849 2.519

295.279 4.154

Groepsvermogen

31 december 2001

299.433

Pensioenvoorzieningen Voorzieningen voor garanties en claims Latente belastingverplichtingen Reorganisatievoorzieningen

83.496 21.935 16.130 30.679

Voorzieningen

285.368 80.387 32.031 4.978 49.885

152.240

Onderhandse leningen

2.531


1

167.281 1.266

2.531

Schulden aan banken Schulden aan leveranciers Overige schulden

1

16.676 263.969 161.178

1.266 40.017 270.297 144.315

Kortlopende schulden

441.823

454.629

Totaal passiva

896.027

908.544

1

Rubricering aangepast voor vergelijkingsdoeleinden.

47


in duizenden euro’s

2002

Netto-omzet

Wijziging in onderhanden werk Overige bedrijfsopbrengsten

2.000.032 – 36.730 13.880

Kosten van grond- en hulpstoffen en van handelsgoederen Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten Lonen en salarissen Sociale lasten Afschrijvingen op immateriële vaste activa Afschrijvingen op materiële vaste activa Overige bedrijfskosten

31.647

32.748

1.977.182

1.809.360

2.040.377

372.482 692.143 420.865 96.593 – 17.695 143.186

Bedrijfsresultaat

2.007.629 22.291 10.457

– 22.850

498.021 593.584 506.000 117.031 1.704 21.090 165.156

Totaal bedrijfslasten

Resultaten uit deelnemingen Resultaten van overige financiële vaste activa Rentebaten Rentelasten

1.777.713 22.291 9.356

Totaal bedrijfsopbrengsten

2001

Pro forma 2001

561.618 700.057 432.196 79.429 – 19.025 151.692

1.902.586

1.742.964

1.944.017

74.596

66.396

96.360

965 – 414 5.467 – 10.485

530 7 18.247 – 12.367

517 7 18.569 – 13.488

Totaal financiële baten en lasten

–4.467

6.417

5.605

Groepsresultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen

70.129

72.813

101.965

– 21.987

– 21.879

– 30.788

Groepsresultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen Buitengewoon resultaat na belastingen

48.142 343

50.934 – 11.651

71.177 59.501

Groepsresultaat na belastingen Aandeel van derden

48.485 – 870

39.283 – 380

130.678 – 380

Nettoresultaat

47.615

38.903

130.2981

Gewogen gemiddeld aantal uitstaande aandelen (x 1.000) Winst per gewoon aandeel in euro’s Winst per gewoon aandeel in euro’s – verwaterd

25.846 1,90 1,90

26.346 1,92 1,91

26.346 2,69 2,68

Belastingen groepsresultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

1

Waarin zijn begrepen 78.167.000 euro nettoresultaat (inclusief boekwinst) van de beëindigde activiteiten en 13.228.000 euro pensioenrestitutie na belastingen.

48



2002

Nettoresultaat Afschrijvingen op immateriële vaste activa Afschrijvingen op materiële vaste activa Mutatie voorzieningen Mutatie werkkapitaal (exclusief liquide middelen)

47.615 1.704 21.090 – 15.840 15.130

Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten

2001

130.298 – 19.025 5.624 5.038 69.699

159.985

Investeringen: 쐍 Materiële vaste activa 쐍 Financiële vaste activa

– 29.962 – 6.498

– 20.360 –

Verwerving van deelnemingen

– 30.823

– 180.082

Verkoop van groepsmaatschappijen

– 3.206

99.934

쐍 쐍

Desinvesteringen: Materiële vaste activa Financiële vaste activa

11.724 496

2.854 414

Overige vermogensmutaties

– 1.485

3.190

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

– 59.754

Inkoop eigen aandelen Uitoefening opties gewone aandelen Mutatie langlopende leningen Mutatie kortlopende schulden bij kredietinstellingen Mutatie aandeel derden Dividend voorgaand verslagjaar

– 1.306 – 893 – 23.178 1.635 – 32.349

– 94.050 – 26.922 782 – 90.943 – 52.133 – 523 – 33.565

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

– 54.305

– 203.304

Mutatie liquide middelen Liquide middelen 1 januari

– 44.360 195.235

– 137.369 332.604

Liquide middelen 31 december

150.875

195.235

49




Met ingang van 2002 wordt de bij verwerving van kapitaalbelangen betaalde goodwill geactiveerd en afgeschreven ten laste van het resultaat in gemiddeld 15 jaar. Tot en met 2001 werd goodwill direct ten laste van het eigen vermogen geboekt. De cijfers van 2001 en voorafgaande jaren zijn niet aangepast voor vergelijkingsdoeleinden in verband met eerder betaalde goodwill. Het verloop van de onder dit hoofd opgenomen activa blijkt uit het onderstaande overzicht.

2002

Boekwaarde per 1 januari Betaalde goodwill (saldo) Afschrijving goodwill en waardeverminderingen Koersverschillen

– 31.380 – 1.704 5

Boekwaarde per 31 december

29.681

Als volgt samengesteld: Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

31.385 1.704


Het verloop van de onder dit balanshoofd opgenomen activa blijkt uit onderstaand overzicht.

Bedrijfs-

Bedrijfsuitrustingen en overige

gebouwen

Totaal 2002

Totaal 2001

materiële vaste activa

en terreinen Machines en

Hard- en

Andere

installaties

software

vaste bedrijfsmiddelen

Boekwaarde per 1 januari 64.423 237 Verwerving van deelnemingen – Verkoop van deelnemingen 2.539 Investeringen – 4.857 Desinvesteringen – 2.363 Afschrijvingen Koersverschillen – 45

8.932 187 – 1.917 – 3.864 – 2.436 –

13.020 1.030 – 9.133 – 1.073 – 8.293 – 11

20.099 1.047 – 92 16.373 – 1.930 – 7.998 –6

106.474 2.501 – 92 29.962 – 11.724 – 21.090 – 62

110.868 12.353 – 15.250 20.360 – 2.854 – 19.025 22


59.934

4.736

13.806

27.493

105.969

106.474

Als volgt samengesteld: Aanschaffingskosten Cumulatieve afschrijvingen

82.635 22.701

22.071 17.335

38.140 24.334

70.807 43.314

213.653 107.684

196.707 90.233

In het algemeen worden de aanschaffingskosten van bedrijfsgebouwen in 30 jaar afgeschreven (verbouwingskosten in 10 jaar). Voor de bedrijfsuitrustingen worden als regel de volgende afschrijvingstermijnen in acht genomen: 쐍 Machines en installaties: 10 jaar; 쐍 Hard- en software: 3 tot 5 jaar; 쐍 Andere vaste bedrijfsmiddelen: 3 tot 5 jaar.

50


Deelnemingen en vorderingen op deelnemingen

Hieronder zijn begrepen:

2002

2001

Aandelen Vorderingen

1.131 955

1.024 379

Totaal

2.086

1.403

2002

2001

Stand per 1 januari Uitbreiding deelnemingen Aandeel in resultaten Gedeclareerd dividend Verkoop deelnemingen Overige mutaties

1.024 96 965 – 914 – – 40

799 510 517 – 596 – 68 – 138

Stand per 31 december

1.131

1.024

2002

2001

4.156 6.889

4.601 1.121

11.045

5.722

Aandelen

Het verloop van het aandeel in het vermogen van de deelnemingen is als volgt:

Overige effecten en vorderingen

Hieronder zijn begrepen: Overige effecten Overige vorderingen Totaal

De looptijd van de overige vorderingen is over het algemeen langer dan één jaar. Onder overige vorderingen zijn begrepen actieve belastinglatenties ten bedrage van 5,7 miljoen euro.

Voorraden

De voorraden bestaan uit:

2002

2001

Grond- en hulpstoffen Halffabrikaten Gereed product en handelsgoederen Vooruitbetaald op voorraden

15.586 1.773 8.360 408

14.930 3.276 6.056 1.591

Totaal

26.127

25.853

Liquide middelen

Hieronder zijn begrepen tegoeden op banken giro-instellingen. De tegoeden zijn deels op deposito geplaatst. De liquide middelen zijn vrij beschikbaar en direct opeisbaar.

Eigen vermogen

Voor de toelichting op kapitaal, agio en overige reserves wordt verwezen naar de toelichting op de balans van Imtech N.V.

51


Aandeel van derden

Hieronder zijn opgenomen de belangen van derden in geconsolideerde deelnemingen. Het verloop is als volgt:

2002

2001

Stand per 1 januari Mutatie door acquisities Aandeel in resultaten Dividend Verkoop deelnemingen Koersverschillen

2.519 1.079 870 – 290 – – 24

3.042 – 1.026 380 – 121 244 –


4.154

2.519

Voorzieningen Pensioenen

Garanties

Latente

Reorgani-

en claims

belasting-

saties

Totaal

verplichting

Stand per 1 januari Verwerving van deelnemingen Verkoop van deelnemingen Dotaties Onttrekkingen Overige mutaties Koersverschillen

80.387 87 – 5.165 – 2.143 – –

32.031 181 – 4.949 – 15.213 – – 13


83.496

21.935

1

4.978 286 245 10.229 – 5.331 5.723 –

49.885 – – 21.616 – 40.828 – 6

16.130

30.679

1

167.281 554 245 41.959 – 63.515 5.723 –7 152.240

De pensioenvoorziening heeft met name betrekking op huidige en voormalige werknemers in Duitsland. Onder de voorziening voor pensioenen zijn opgenomen de – tegen 6% berekende – contante waarden van een aantal pensioentoezeggingen aan (ex-)werknemers of hun nagelaten betrekkingen. De voorziening is gevormd volgens het statische stelsel op basis van het eindloon en lokaal gebruikelijke sterftetabellen. De verplichtingen inzake de pensioenregelingen van de in Nederland gevestigde vennootschappen zijn ondergebracht bij bedrijfspensioenfondsen, alsmede bij de Stichting Centraal Pensioenfonds Internatio-Müller en enkele afzonderlijke stichtingen en verzekeringsmaatschappijen. In de voorziening voor garanties en claims is een bedrag van 7,7 miljoen euro (2001: 7,7 miljoen euro) opgenomen voor mogelijke milieuschade. De voorziening voor latente belastingverplichtingen heeft betrekking op toekomstige belastingverplichtingen die voortvloeien uit verschillen tussen de fiscale en commerciële waardering voor bepaalde activa en passiva. Latente belastingverplichtingen voor bronbelastingen worden alleen opgenomen indien en voorzover het voornemen bestaat om de door groepsmaatschappijen behaalde winst in de nabije toekomst uit te keren. De latente belastingverplichtingen bestaan uit het saldo van 7,1 miljoen euro actieve en 23,2 miljoen euro passieve belastinglatenties (2001: respectievelijk 32,8 miljoen euro en 37,8 miljoen euro). De actieve belastinglatenties hebben in hoofdzaak betrekking op voorzieningen en compensabele verliezen, de passieve latenties in hoofdzaak op onderhanden werken. Aan 35 miljoen euro voorwaarts compensabel verlies in het buitenland is geen waarde toegekend. Een bedrag van 32,9 miljoen euro (2001: 35,1 miljoen euro) moet worden beschouwd als kortlopend (korter dan één jaar).

1


52



De rentepercentages van de opgenomen leningen liggen tussen 4% en 6%. Het kortlopende deel van de langlopende leningen bedraagt 0,5 miljoen euro. Van langlopende leningen heeft 0,6 miljoen euro een looptijd langer dan vijf jaar.

Schulden aan banken

Deze post betreft bij banken opgenomen gelden uit hoofde van kasgeld en rekening-courantkrediet.

Schulden aan leveranciers

Dit betreft de schulden voor geleverde goederen en verrichte diensten.

Overige schulden

De samenstelling van deze post is als volgt: Te betalen wissels en cheques Schulden aan maatschappijen waarin wordt deelgenomen Belastingen en premies sociale verzekeringen Schulden ter zake van pensioenen Diverse schulden Totaal

2002

2001

3.951 163 55.120 2.374 99.570

2.194 244 45.295 1.847 94.735

161.178

144.315

Belastingen en premies sociale verzekeringen

Onder dit hoofd zijn opgenomen de op korte termijn verschuldigde belastingen en premies sociale verzekeringen, onder aftrek van de reeds betaalde voorlopige aanslagen. Diverse schulden

Voor het merendeel betreffen deze schulden overlopende passiva.


De verplichtingen uit hoofde van erfpacht, huur en operational lease, welke voor een aantal jaren zijn aangegaan, bedragen in totaal 205 miljoen euro (2001: 154 miljoen euro). Deze verplichtingen in nominale bedragen zijn als volgt over de komende jaren verdeeld: 2003

2004

Na 2007

t/m 2007

Erfpacht en huur Operational lease

17.427 28.048

54.898 58.954

28.763 16.867

Totaal

45.475

113.852

45.630

De lasten uit hoofde van operationele lease, huur en erfpacht in het verslagjaar bedragen 36,9 miljoen euro (2001: 33,1 miljoen euro). Er bestaat een investeringsverplichting ten behoeve van een resterend minderheidsbelang dat ontstaan is bij de aankoop van een groepsmaatschappij ad 0,7 miljoen euro. De vennootschap is aansprakelijk voor enkele samenwerkingsverbanden, die in de vorm van een vennootschap onder firma worden gedreven. Het belang is niet materieel.

53



Verdeling groepsresultaat Benelux

Duitsland

ICT & Technology

Totaal Pro forma

Productie Omzet EBITA operationeel Amortisatie goodwill Kosten groepsbeheer Bedrijfsresultaat Geïnvesteerd vermogen EBITA-marge %

2002

2001

2002

2001

2002

2001

2002

2001

639 696 31,9

665 565 30,2

826 943 31,5

822 933 23,4

377 361 22,9

243 280 24,2

1.842 2.000 86,3 – 1,7 – 10,0 74,6

1.730 1.778 77,8 – – 11,4 66,4

107.451 4,6

96.606 5,3

216.365 208.042 3,3 2,5

104.239 6,3

94.109 8,6

470.820 493.885 3,8 3,7

De boekwinst op de verkoop van het pand Westerlaan in Rotterdam is als overige bedrijfsopbrengst onder groepsbeheer verantwoord (1,2 miljoen euro).

Aantal medewerkers ultimo

Benelux Duitsland ICT & Technology Holding Totaal

2002

2001

5.797 4.674 3.284 25

5.376 4.944 4.030 25

13.780

14.375

Verdeling van de netto-omzet naar geografische afzetmarkten 2002

%

Pro forma

%

2001

%

2001

Nederland Overige EU-landen Buiten EU-landen

831 1.043 126

42 52 6

685 1.040 53

39 58 3

699 1.205 104

35 60 5

Totaal

2.000

100

1.778

100

2.008

100

Lonen en salarissen

De lonen en salarissen bedroegen in 2002 506 miljoen euro (2001: 432 miljoen euro).

Sociale lasten

Onder dit hoofd zijn de jaarlijkse pensioenlasten ten bedrage van 16,3 miljoen euro (2001: 9,2 miljoen euro, exclusief de hierna vermelde restitutie) begrepen. Indien de dekkingsgraad van het Centraal Pensioenfond Internatio-Müller aan het einde van enig boekjaar boven 140% ligt, heeft de vennootschap recht op een restitutie in het daaropvolgend boekjaar. In 2001 bedroeg deze restitutie 18,1 miljoen euro. Ultimo 2001 is de dekkingsgraad lager dan 140% zodat geen recht bestaat op restitutie in 2002.

54


Bezoldiging van bestuurders en commissarissen

Bezoldiging voor leden en voormalige leden van de Raad van Bestuur over 2002 was als volgt: Bruto salaris

Bonus en beëindi-

Pensioen-

gingsvergoeding

en sociale lasten

Totaal

2002

2001

2002

2001

2002

Dr. Ir. R.J.A. van der Bruggen Mr. B.R.I.M. Gerner 1 Ir. H.C. Scheffer 2 Drs. M.A. van Alphen 3

433.020

386.505

90.756

251.451

632.145

69.444

–

–

–

13.928

227.220

545.328 1.052.809

601.707

48.267

182.964

397.850

262.795

132.867

100.469

Totaal

912.648 1.329.683 1.288.207 1.115.953

827.207

245.022 3.028.062 2.690.658

144.642

2001

2002

2001

58.000 1.155.921

695.956

–

83.372

–

86.553 1.328.296 1.233.588 460.473

761.114

Dr. Ir. R.J.A. van der Bruggen is per 1 mei 2002 benoemd tot voorzitter van de Raad van Bestuur. Samenhangend met de optieplannen over de jaren 1997, 1998 en 1999 zijn rentedragende leningen verstrekt aan de heren Van der Bruggen en Van Alphen tegen een rente van 4,5%. In 2001 is door de Raad van Commissarissen besloten dat de rentelasten over deze leningen ten laste van de vennootschap komen en dat de leningen worden kwijtgescholden, indien de opties op expiratiedatum niet zijn uitgeoefend. De leningen samenhangend met het optieplan 1997 zijn in 2002 kwijtgescholden aan bovengenoemde personen, waardoor een brutolast is genomen van 37.777 euro respectievelijk 93.592 euro. De uitstaande saldi ultimo 2002 bedragen 31.155 euro respectievelijk 77.889 euro. De leden van de Raad van Bestuur houden geen aandelen in Imtech N.V. De hoogte van de vastgestelde bonussen hangt af van zowel de behaalde groepsresultaten als individuele doelstellingen. De doelstellingen zijn in belangrijke mate behaald. Een overzicht van verstrekte optierechten aan leden van de Raad van Bestuur die in 2002 actief waren is hieronder opgenomen: Uitoefenprijs

25,18 31,99 26,65 20,80 27,00 24,25 24,25 20,80 27,00 24,25

Dr. Ir. R.J.A. van der Bruggen

Mr. B.R.I.M. Gerner Ir. H.C. Scheffer

Stand

Toegekend

01-01-2002

in 2002

16.000 16.000 16.000 40.000 40.000

31-12-2002

16.000

– 16.000 16.000 40.000 40.000 15.000 15.000 40.000 40.000 15.000

16.000

237.000

15.000 15.000 40.000 40.000 15.000 208.000

Totaal

45.000

Stand

Vervallen

De voorwaarden zijn hetzelfde als voor alle andere optiehouders (zie pagina 63).

1

Lid Raad van Bestuur sinds 1 oktober 2002.

2

Lid Raad van Bestuur tot en met mei 2002. Een beëindigingsvergoeding van 634.713 euro en een inkomstengarantieregeling voor 2002 van 157.500 euro zijn nadien vergoed en opgenomen in de kolom ‘bonus en beëindigingsvergoeding’.

3

Lid Raad van Bestuur tot en met april 2001. Tot medio 2002 adviseur Raad van Bestuur. Arbeidsvoorwaarden zijn onveranderd gebleven.

55


De bezoldiging van de leden van de Raad van Commissarissen in 2002 bedroeg (in euro’s):

Drs. A.G. Jacobs 1, voorzitter Ir. M.C. Veen, vice-voorzitter Prof. Dr. B. de Vries Drs. G.J. de Boer-Kruyt Drs. P.J. Groenenboom E.A. van Amerongen 2 Ir. J.M.H. van Engelshoven 3 S.J. Jonker 3 Totaal

2002

2001

33.000 28.000 23.388 23.388 23.000 15.333 – –

22.689 20.420 20.808 20.808 20.420 – 11.345 6.807

146.109

123.297

Geen van de leden van de Raad van Commissarissen houdt aandelen in Imtech N.V. of opties op aandelen behoudens de heer Groenenboom, die nog personeelsopties houdt stammend uit de periode waarin hij voorzitter van de Raad van Bestuur was. Samenhangend met de optieplannen over de jaren 1997, 1998 en 1999 is een rentedragende lening verstrekt aan de heer Groenenboom tegen een rente van 4,5%. In 2001 is door de Raad van Commissarissen besloten dat de rentelasten over deze leningen ten laste van de vennootschap komen en dat de leningen worden kwijtgescholden, indien de opties op expiratiedatum niet zijn uitgeoefend. De lening samenhangend met het optieplan 1997 is in 2002 kwijtgescholden, waardoor een brutolast is genomen van 93.592 euro. Het uitstaande saldo ultimo 2002 bedraagt 77.889 euro.

Afschrijvingen op immateriële vaste activa

Onder dit hoofd zijn de afschrijvingslasten van de betaalde goodwill opgenomen.

Afschrijvingen op materiële vaste activa

Voor de wijze waarop de afschrijvingen zijn berekend, wordt verwezen naar de toelichting op de desbetreffende activa.

Resultaten uit deelnemingen

Onder dit hoofd is opgenomen het aandeel in de resultaten van op nettovermogenswaarde gewaardeerde deelnemingen.

Resultaten van overige financiële vaste activa

Onder dit hoofd zijn opgenomen de dividenden uit overige effecten, die niet op nettovermogenswaarde zijn gewaardeerd.

1

Vanaf 24 april 2001.

2

Vanaf 23 april 2002.

3

Tot en met 24 april 2001.

56


Belastingen groepsresultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

De relatie tussen het effectieve belastingtarief en het Nederlandse wettelijke belastingtarief is als volgt:

2002

2001

Tarief vennootschapsbelasting Niet-aftrekbare afschrijving goodwill Overige niet-aftrekbare kosten Belastingfaciliteiten Compensabele verliezen Afwijkende belastingtarieven voor buitenlandse bedrijfsonderdelen Overig

34,5% 0,4% 0,5% – 3,0% – 0,7% – 0,1% – 0,2%

35,0% – 0,4% – 3,2% – – 1,7% – 0,3%

Effectief belastingtarief

31,4%

30,2%

Imtech N.V. vormt tezamen met de meeste Nederlandse groepsmaatschappijen een fiscale eenheid.

Buitengewoon resultaat na belastingen

Het eenmalige positieve effect van de stelselwijziging met betrekking tot de winstneming op langlopende projecten bedraagt 9,0 miljoen euro. De belasting hierover bedraagt 3,1 miljoen euro. Hiertegenover staan reorganisatiekosten bij verschillende groepsmaatschappijen ad 7,9 miljoen euro. De belastingbate hierover bedraagt 2,3 miljoen euro.

57



Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten

De kasstroom uit bedrijfsactiviteiten bedroeg 69,7 miljoen euro (2001: 160,0 miljoen euro, waarvan in totaal 91,4 miljoen euro betrekking heeft op de winstbijdrage van de beëindigde activteiten (inclusief boekwinst) en de restitutie van het Pensioenfonds); de nettowinst en afschrijvingen bedroegen 70,4 miljoen euro (2001: 149,3 miljoen euro). De afname van het werkkapitaal was 15,1 miljoen euro, tegenover een daling van 5,0 miljoen euro in het voorgaande boekjaar. Het saldo onderhanden werken en gefactureerde termijnen steeg ten opzichte van 2001.

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

De kasstroom uit investeringsactiviteiten was per saldo 59,8 miljoen euro negatief tegenover 94,1 miljoen euro negatief in 2001. Met acquisities was een bedrag gemoeid van 30,8 miljoen euro, tegenover vorig jaar 180,1 miljoen euro.

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

De kasstroom uit financieringsactiviteiten vertoont een tekort van 54,3 miljoen euro. Ter dekking van de optieverplichtingen werd voor een bedrag van 1,3 miljoen euro eigen aandelen ingekocht. Voorts werden de kortlopende schulden bij banken teruggebracht en werd een cashdividend van 32,3 miljoen euro betaald.

58


in duizenden euro’s, vóór winstverdeling

31 december 2002

31 december 2001

15.219

–

–

3.471

Immateriële vaste activa Materiële vaste activa

Deelnemingen in en vorderingen op groepsmaatschappijen Overige effecten en vorderingen

312.040 799

226.156 703

Financiële vaste activa

312.839

226.859

Totaal vaste activa

328.058

230.330

Vorderingen

14.414

10.321

Liquide middelen

49.654

128.655

Totaal vlottende activa

64.068

138.976

392.126

369.306

Totaal activa

Gestort en opgevraagd kapitaal Agio Overige reserves Onverdeelde winst

64.528 36.120 147.016 47.615

Eigen vermogen Voorzieningen

Schulden aan banken Schulden aan groepsmaatschappijen Overige schulden

295.279

282.849

29.159

30.563

27.934 17.910 21.844

Kortlopende schulden Totaal passiva

59


64.528 36.120 51.903 130.298

19.095 26.625 10.174 67.688

55.894

392.126

369.306


2002

2001

Resultaten uit deelnemingen Overige baten en lasten

27.653 19.962

94.532 35.766

Nettoresultaat

47.615

130.298

Voorstel winstbestemming: Dividend gewone aandelen Toevoeging aan de algemene reserve

27.631 19.984

32.349 97.949

Totaal

47.615

130.298

60


Grondslagen voor de waarde- en resultaatbepaling

De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat zijn geschied overeenkomstig de grondslagen van de geconsolideerde jaarrekening. Hierdoor zijn het eigen vermogen en het nettoresultaat van Imtech N.V. gelijk aan die volgens de geconsolideerde overzichten.


Met ingang van 2002 wordt de bij verwerving van kapitaalbelangen betaalde goodwill geactiveerd en afgeschreven ten laste van het resultaat in gemiddeld 15 jaar. De cijfers van 2001 en voorafgaande jaren zijn niet aangepast voor vergelijkingsdoeleinden in verband met eerder betaalde goodwill. Het verloop van de onder dit hoofd opgenomen activa blijkt uit het onderstaande overzicht. 2002

Boekwaarde per 1 januari Betaalde goodwill (saldo) Afschrijving goodwill en waardeverminderingen

– 15.915 – 696


15.219

Als volgt samengesteld: Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

15.915 696


Deze betreffen een bedrijfspand en inventaris. Het verloop blijkt uit het volgende overzicht: 2002

2001

3.471 – – 3.221 – 250

3.630 – – – 159


–

3.471

Als volgt samengesteld: Aanschaffingskosten Cumulatieve afschrijvingen

– –

4.890 1.419

Aandelen Vorderingen in rekening-courant

257.887 54.153

146.472 79.684

Totaal

312.040

226.156

Boekwaarde per 1 januari Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen

Deelnemingen in en vorderingen op groepsmaatschappijen


61


Aandelen

De aandelen zijn gewaardeerd op nettovermogenswaarde, onder aftrek van de op deze maatschappijen betrekking hebbende voorzieningen. Het verloop van de nettovermogenswaarde van de deelnemingen is als volgt: 2002

2001

Stand per 1 januari Nieuwe deelnemingen Uitbreiding van deelnemingen Verkochte deelnemingen Resultaten Ontvangen winstuitkeringen Koersverschillen Afboeking goodwill middellijke deelnemingen Overige mutaties

146.472 7.344 107.181 – 23.355 27.653 – 23.459 1.065 – 14.986

163.055 8.622 71.419 – 39.085 94.532 – 21.898 677 – 112.063 – 18.787

Balans per 31 december

257.887

146.472

De belangrijkste deelnemingen zijn op pagina 6 vermeld. Een lijst van deelnemingen in groepsmaatschappijen en andere deelnemingen conform artikel 379 en 414 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek, is ten kantore van het Handelsregister te Rotterdam gedeponeerd.

Overige effecten en vorderingen


2002

2001

Effecten Vorderingen

15 784

15 688

Totaal

799

703

Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen Overige vorderingen en overlopende activa

3.947 10.467

4.745 5.576

Totaal

14.414

10.321

64.528 – – –

60.924 79 3.525 –

64.528

64.528

Vorderingen

Gestort en opgevraagd kapitaal Stand per 1 januari Uitoefening van personeelsopties Verhoging gestort kapitaal Dividend in aandelen Stand per 31 december

Het aantal uitstaande gewone aandelen van 2,40 euro nominaal bedraagt: 1 januari 31 december

25.879.549 25.823.549

Het aantal geplaatste aandelen bedraagt 26.886.549. Ultimo 2002 bedroeg het aantal door de vennootschap ingekochte aandelen 1.063.000 ter dekking van de verplichtingen uit hoofde van tot en met 2002 verstrekte personeelsopties.

62


Met betrekking tot Imtech N.V. hielden per einde boekjaar noch de leden van de Raad van Commissarissen, noch de leden van de Raad van Bestuur, aandelen, of aan Euronext Amsterdam genoteerde opties. Aan een aantal leidinggevende functionarissen, waaronder de leden van de Directieraad, zijn in 2002 en voorgaande jaren vijfjarige opties op gewone aandelen Imtech N.V. toegekend tegen een uitoefeningsprijs die gebaseerd is op de beurskoers van gewone aandelen ten tijde van de verlening van de optierechten. Het aantal nog uitstaande opties verleend aan bestuurders, voormalige bestuurders en werknemers en voormalige werknemers bedroeg per 31 december 2002: Verstrekt in

Aantal

1997 1998 1999 2000 2001 2002

190.000 186.000 198.000 222.000 237.000 221.000

Uitoefenprijs

Uitgeoefend

Vervallen

Uitstaand

vóór 2002

in 2002

31-12-2002

– – – – – –

190.000 – – – – –

– 186.000 198.000 222.000 237.000 221.000

–

190.000

1.064.000

25,18 31,99 26,65 20,80 27,00 24,25

1.254.000

In het verslagjaar zijn ter dekking van de uitstaande opties 56.000 aandelen ingekocht. De verschuldigde inkomstenbelasting behorend bij de optieplannen 1998 en 1999 is als lening aan alle optiehouders ter beschikking gesteld. De rentelast wordt overgenomen door de vennootschap en bruto aan de werknemer vergoed. Als de betreffende opties niet worden uitgeoefend vervalt de schuld van de optiehouder. De looptijd bedraagt vijf jaar en uitoefening kan te allen tijde plaatsvinden, behoudens de ‘gesloten’ periode zoals aangewezen door de vennootschap.

Agio 2002

2001

36.120

36.120

8.593 27.527

8.593 27.527

36.120

36.120

Stand per 1 januari Uitoefening van personeelsopties Dividend in aandelen Verhoging gestort kapitaal

27.527 – – –

30.349 703 – – 3.525


27.527

27.527

Stand per 31 december Bestaande uit: Fiscaal belast uitkeerbaar Fiscaal onbelast uitkeerbaar

Fiscaal onbelast uitkeerbaar

63


Overige reserves 2002

2001

Stand per 1 januari Ingekochte eigen aandelen Mutatie goodwill Winstbestemming Koersverschil waardering deelnemingen

51.903 – 1.306 – 97.949 – 1.530

107.589 – 26.922 – 216.944 186.942 1.238


147.016

51.903

In de overige reserves begrepen wettelijke reserves zijn niet van materieel belang.

Voorzieningen Garanties

Latente

Reorgani-

en claims

belasting-

saties

Totaal

verplichting

9.934 – – 2.712

Stand per 1 januari Dotaties Onttrekkingen

7.222


1

15.820 4.063 –

4.809 765 – 3.520

19.883

2.054

1

30.563 4.828 – 6.232 29.159

Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar pagina 52.

Overige schulden (kortlopend)

De samenstelling van deze post is als volgt:

2002

2001

Belastingen en premies sociale verzekeringen Diverse schulden

94 21.750

211 9.963

Totaal

21.844

10.174

Financiële instrumenten Reële waarde

De reële waarde van de financiële instrumenten wijkt nauwelijks af van de boekwaarde. Renterisicobeheer

De onderneming maakte in het verslagjaar geen gebruik van afgeleide financiële instrumenten.

1


64


Valutarisicobeheer

Door de onderneming worden valutatermijntransacties en valutaswaps afgesloten met tot doel risico’s af te dekken die voortvloeien uit de normale bedrijfsactiviteiten. Centraal in dit beleid staat het doel de onderneming te beschermen tegen het risico dat de uiteindelijke kasstroom negatief wordt beïnvloed door wisselkoersveranderingen. Het totaal van uitstaande transacties per balansdatum heeft in relatie tot de gehele onderneming een bescheiden omvang. Kredietrisicobeheer

Dit risico behelst het verlies dat zou kunnen ontstaan indien wederpartijen in gebreke zouden blijven hun contractuele verplichtingen na te komen. Met betrekking tot de normale debiteurenrisico’s wordt ter beheersing van dit risico gebruikgemaakt van informatie van erkende instellingen die zich op het leveren van kredietinformatie hebben toegelegd. Bovendien wordt het debiteurenrisico beperkt door de opdrachtsommen in termijnen te factureren. Daarenboven is de onderneming niet afhankelijk van één of enkele grote cliënten. Afgeleide financiële instrumenten worden uitsluitend met eersteklas banken afgesloten. De beschikbare liquide middelen worden op zeer beperkte schaal bij verschillende banken of in eersteklas papier kortlopend belegd.


Voor het merendeel van de Nederlandse dochtermaatschappijen heeft Imtech N.V. een verklaring van aansprakelijkstelling op grond van artikel 403 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek afgegeven. Daarnaast heeft Imtech N.V. afzonderlijke concerngaranties afgegeven ten behoeve van dochtermaatschappijen tot meerdere zekerheid voor de nakoming van specifiek omschreven contractuele verplichtingen jegens derden. Deze concerngaranties betreffen voornamelijk zogenaamde vooruitbetalingsgaranties in de technische aanneming en enkele zuivere nakomingsgaranties. Nagenoeg alle concerngaranties zijn afgegeven voor bedrijven, waarvoor reeds bovenbedoelde verklaring van aansprakelijkstelling is afgegeven en ten kantore van het Handelsregister is gedeponeerd. De schulden van deze dochtermaatschappijen bedroegen per balansdatum 286 miljoen euro (2001: 270 miljoen euro).

Overig

In het verslagjaar is een parlementaire enquête gehouden naar mogelijke onrechtmatigheden in de bouwnijverheid. In december 2002 is over dit onderzoek verslag uitgebracht, waarbij ook de installatiesector is genoemd. Verdere ontwikkelingen moeten worden afgewacht. Gouda, 10 maart 2003

Raad van Commissarissen

Raad van Bestuur

Drs. A.G. Jacobs Ir. M.C. van Veen Prof. Dr. B. de Vries Drs. G.J. de Boer-Kruyt Drs. P.J. Groenenboom E.A. van Amerongen

Dr. Ir. R.J.A. van der Bruggen Mr. B.R.I.M. Gerner

65


Accountantsverklaring

Wij hebben de jaarrekening 2002 van Imtech N.V. te Gouda (statutair gevestigd te Rotterdam) gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de leiding van de vennootschap. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken. Werkzaamheden

Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die de leiding van de vennootschap daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel. Oordeel

Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen op 31 december 2002 en van het resultaat over 2002 in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9, Boek 2, van het Burgerlijk Wetboek. Rotterdam, 10 maart 2003

KPMG Accountants NV

66


Statutaire bepaling inzake winstbestemming

De regeling van de winstbestemming is vervat in artikel 17.3 t/m 17.6 van de statuten van de Vennootschap en luidt zakelijk weergegeven als volgt. Preferente aandelen

Op preferente aandelen wordt een dividend uitgekeerd overeenkomstig de gemiddelde Eurobasisrente zoals toegepast door ABN AMRO Bank NV, verhoogd met twee procent. Indien en voorzover de winst niet voldoende is om deze uitkering volledig te doen, kan de Raad van Bestuur besluiten het tekort uit te keren ten laste van de reserves. Indien en voorzover deze uitkering ook niet ten laste van de reserves wordt gedaan, wordt uit de winst die in daaropvolgende jaren wordt geboekt eerst een zodanige uitkering aan de houders van preferente aandelen gedaan dat het tekort volledig is aangezuiverd alvorens op financierings preferente aandelen en gewone aandelen kan worden uitgekeerd. Financierings preferente aandelen

Vervolgens wordt op elk financierings preferent aandeel van een serie een dividend uitgekeerd overeenkomstig het effectieve rendement op staatsleningen met een (resterende) looptijd van acht tot negen jaar, zoals gepubliceerd in de Officiële Prijscourant van Euronext Amsterdam NV, voorafgaande aan de uitgifte van de desbetreffende serie, eventueel verhoogd of verlaagd met een opslag ter grootte van maximaal tweeënhalf procentpunt dan wel afslag ter grootte van maximaal een half procentpunt al naar gelang de marktomstandigheden, welke opslag dan wel afslag kan verschillen per serie. Eens per tien jaar zal het dividendpercentage van de desbetreffende serie worden aangepast aan het alsdan geldende rendement van de hiervoor bedoelde staatsleningen, eventueel verhoogd of verlaagd met voornoemde opslag dan wel afslag. Indien en voorzover de winst niet voldoende is om deze uitkering volledig te doen, zal het tekort worden uitgekeerd ten laste van de reserves. Indien en voorzover deze uitkering ook niet ten laste van de reserves kan worden gedaan, wordt uit de winst die in de daaropvolgende jaren wordt geboekt eerst een zodanige uitkering aan de houders van financierings preferente aandelen gedaan dat het tekort volledig is aangezuiverd alvorens op gewone aandelen kan worden uitgekeerd. Gewone aandelen

De Raad van Bestuur bepaalt met goedkeuring van de Raad van Commissarissen welk gedeelte van de na toepassing van het hiervoor bepaalde resterende winst wordt gereserveerd. Het gedeelte van de winst dat resteert staat ter beschikking van de algemene vergadering van aandeelhouders.

Voorstel tot winstbestemming

Aan de algemene vergadering van aandeelhouders zal worden voorgesteld het nettoresultaat ad 47,6 miljoen euro als volgt te bestemmen: een bedrag van 27,6 miljoen euro aan houders van gewone aandelen en het restant ad 20,0 miljoen euro over te brengen naar de reserves. Het dividendvoorstel is vermeld op pagina 16 van het Verslag van de Raad van Bestuur.

Bijzonder statutair recht inzake zeggenschap

Er zijn geen personen die een bijzonder statutair recht inzake de zeggenschap in de Vennootschap kunnen laten gelden. Evenmin zijn winstbewijzen uitgegeven.

67


Stichting Imtech

Imtech N.V. heeft aan de Stichting Imtech een optie op preferente aandelen in de Vennootschap verleend tot een maximum van zestig miljoen preferente aandelen in haar aandelenkapitaal, met dien verstande dat door de Stichting niet meer preferente aandelen kunnen worden genomen dan tot een totaal nominaal bedrag gelijk aan het totale nominale bedrag van alle ten tijde van de desbetreffende uitoefening van het recht uitstaande gewone aandelen en financierings preferente aandelen. De Stichting zal bij volledige uitoefening van de optie maximaal 50% van de stemmen in een algemene vergadering van aandeelhouders kunnen uitoefenen. In het verslagjaar stonden bij de Stichting geen preferente aandelen uit. Het bestuur van de Stichting Imtech bestaat uit: de heer Drs. A.G. Jacobs, de heer P. Schwencke, de heer Mr. R.J. Nelissen en BV Trustkantoor Gestor, vertegenwoordigd door de heer Mr. L.J.J.M. Lutz. Onafhankelijkheidsverklaring

De Raad van Bestuur van Imtech N.V. en het bestuur van Stichting Imtech verklaren hiermede dat naar hun gezamenlijke oordeel voldaan is aan de ten aanzien van de onafhankelijkheid van de bestuurders van de Stichting Imtech gestelde eisen als bedoeld in bijlage X bij het fondsenreglement van Euronext Amsterdam N.V. Gouda, 10 maart 2003

Imtech N.V.

Stichting Imtech

Raad van Bestuur

Bestuur

68


Imtech N.V. Kampenringweg 47 2803 PE Gouda Postbus 399 2800 AJ Gouda Nederland Telefoon + 31 (0) 182 543 543 Fax + 31 (0) 182 543 500 [email protected] www.imtech.nl

Investor Relations Telefoon + 31 (0) 182 543 504 Fax + 31 (0) 182 543 500 [email protected] www.investors.imtech.nl

W W W. I M T E C H . N L


JAARVERSLAG 2002 SAMEN SUCCESVOL

Recommend Documents