ISSUE #125 JANUARI Nooit te oud OM TE LEREN

ISSUE #125 JANUARI 2016

Nooit te oud OM TE LEREN

INHOUD #125

MEANWHILE.... somewhere else in the world

Overvolle mailbox Ergernissen over mailverkeer tussen studenten en docenten

Nooit te oud Deze zestigplussers studeren gewoon nog. En waarom ook niet?

FOTO: REUTERS

11 December, 2015 De Boliviaanse student Esteban Quispe (17) loopt over een afvalberg in Patacamaya, ten zuiden van La Paz. De Wall-E robot die op de foto is te zien, werd door Esteban gemaakt van afvalmateriaal dat hij vond op een andere vuilnisstort. De replica van het Wall-E karakter wordt van afstand bestuurd met een mobiele telefoon. Esteban wil de landbouw in Patacamaya automatiseren door robots op zonne-energie te gaan gebruiken.

Een facelift voor de deeltijd Het deeltijdonderwijs wordt nieuw leven ingeblazen

Reuters, 11 december 2015

COLOFON Verschijningsdatum Profielen 125 14 januari 2016 Hoofdredacteur Dorine van Namen Eindredacteur Esmé van der Molen Redactie Darice de Cuba, Olmo Linthorst, Jos van Nierop, Tosca Sel Corrector Marco Prins Medewerkers aan dit nummer Hoger Onderwijs Persbureau [HOP], Bart Bijl, Jonathan van Noord Redactieraad Japke-d. Bouma (voorzitter) Foto's Wouter le Duc, Frank Hanswijk, Romy Sterkman, Sugarcoated, Iris Tempelaar, Levien Willemse Illustraties Demian Janssen, Johan Kleinjan Vormgeving Magazinestudio.nl Evelien van Vugt, i.s.m. Maxime Biekmann Cover Romy Sterkman (styling), Levien Willemse (fotografie) Redactieadres Museumpark 40, hoogbouw bg, kamer MP.H.00.035. Postbus 25035, 3001 HA Rotterdam. Telefoon (010) 794 45 75. [email protected]. Open: ma. t/m vr. 10.00-17.00 uur Advertenties Via profielen.hr.nl Druk Efficiënta, Krimpen a/d IJssel Jaargang 27 ISSN 1385-6677 Profielen 126 verschijnt 15 februari HET IS VERBODEN ZONDER TOESTEMMING VAN DE HOOFDREDACTEUR ARTIKELEN OF ILLUSTRATIES GEHEEL OF GEDEELTELIJK OVER TE NEMEN.

Profielen is het redactioneel onafhankelijke informatie- en opinieblad van de Hogeschool Rotterdam, bestemd voor alle studenten en medewerkers van de hogeschool en gratis verkrijgbaar op alle locaties. Profielen wordt ook digitaal gearchiveerd. Profielen verschijnt negenmaal per jaar.

10

NIEUWS 04 Kort 07 Aqualab, RDM Campus 08 Ga toch fietsen Van en naar de HR

12

COLUMNS 05 Daten met Tosca ‘Maak je geen illusies, het wordt toch niks’ 21 Bart Bijl Met de kennis van nu VERDER 22 Lector Daan Andriessen ‘Onderzoek is een beladen woord’ 26 Afgestudeerd Dave van Nielen (marof) 27 Jonathan eet... vegetarisch 28 Wie ben jij dan? Cmv’er en zumba-instructeur Maura Wessels

16

Aan dit nummer werkten mee: TOSCA SEL & LEVIEN WILLEMSE >

< SASKIA STAVENUITER Stagiair journalistiek

Gingen samen op pad naar de Beneluxhaven voor de rubriek Afgestudeerd met tweede stuurman Dave van Nielen (p.26). Tosca deed de tekst, Levien de foto.

twitter.com/profielen

< ROMY STERKMAN Stylist

Saskia verhuisde van 020 naar 010 voor een stage op onze redactie. Ze pakte een van de grootste studentenergernissen op: het mailverkeer met docenten (p.10).

facebook.com/Profielen

FOLLOW US:

instagram.com/Profielenplaatjes

youtube.com/ProfielenMagazine

Romy maakte ons covermodel Door Malkus klaar voor de fotoshoot. Haar, make-up, kleding: allemaal haar werk.

PROFIELEN.HR.NL

PROFIELEN

3

NIEUWS

1

FOTO: JOSHUA BAK ARBESSY

procent van de Nederlanders deelt zijn auto door gebruik te maken van BlaBlaCar.

Eerstejaars gaan minder snel op kamers NIEUWE STUDENTEN KRIJGEN GEEN BASISBEURS MEER, WAT STUDEREN DUIZENDEN EURO’S DUURDER MAAKT. Geen wonder dat ze aarzelen om op kamers te gaan. Het werd voorspeld, maar nu blijkt het ook uit cijfers van het CBS. Aan het begin van dit studiejaar (juli tot en met oktober) verhuisden een kwart minder 18-jarigen naar een andere gemeente dan vorig jaar. Onder de groep jongeren van 17 tot 22 jaar was dat vijftien procent. Kennelijk zijn vooral de eerstejaars voorzichtiger. In alle andere leeftijdsgroepen (jonger dan 17 en ouder dan 22 jaar) verhuisden mensen juist vaker dan in 2014.

HOP, Bas Belleman

LANGSTUDEERDERS

(percentage langstudeerders per cohort):

18,3 19,8 2005

4

PROFIELEN

2006

20,0 2007

23,1 2008

25,7 2009

De groep langstudeerders (ingeschreven voltijders die na vijf jaar nog geen diploma hebben) groeit sneller sinds de NVAO de eisen voor afstudeerscripties strenger beoordeelt. Dat concludeert beleidsadviseur Marjon Molenkamp van de Hogeschool Rotterdam na onderzoek bij de vijf grote hogescholen in het Onderwijsblad.

Bron: AOB, 11 december 2015.

2 procent van de Nederlanders leent boormachines, partytenten en andere spullen uit via Peerby.

2 procent van de Nederlanders deelt graag zelfgemaakte maaltijden via Thuisafgehaald.

5 procent van de Nederlanders deelt en gebruikt woningen via Airbnb.

Bron: Multiscope

Nieuwe studenten in cmr Elk jaar worden er nieuwe studenten voor de centrale medezeggenschapsraad gekozen, om het jaar (volgend jaar weer) nieuwe medewerkers. In de cmr zitten vanaf nu de volgende tien studenten: Rajae Bolghiran (trademanagement gericht op Azië) Selcuk Durak (informatica) Louisa ter Heide (verloskunde) Kimberley Hermann (business it & management) Iris de Jong (industrieel product ontwerpen) Seyma Mustu (pedagogiek) Zakaria Ourabaine (accountancy) Paul Reinders (technische bedrijfskunde) Jean-Pierre Samiran (accountancy) Brian van der Sluijs (vastgoed en makelaardij)

82%

Voor het eerst zijn de medewerkers bij de onderwijsinstituten meer tevreden dan de medewerkers van de diensten. Vorig jaar was dit nog 76%.

FOTO: SUGARCOATED

LEKKER DELEN

DATEN MET TOSCA

‘MAAK JE GEEN ILLUSIES, HET WORDT TOCH NIETS’ WAT: IRRITANTE, BEMOEIZUCHTIGE VRIENDEN HEEL GESCHIKT VOOR: MENSEN MET GEDULD MINDER GESCHIKT VOOR: KORTE LONTJES BEOORDELING: 0 STERREN

STIJGER DALER

De tevredenheid bij de dienstenmedewerkers is een procentje gedaald. Dat heeft waarschijnlijk te maken met de dienstenreorganisatie.

81%

Bron: Samenvatting HR MTO 2015

‘Een slechte docent kan minstens zo veel schade aanrichten als een slechte dokter.’ Meent VVD-senator en hoogleraar immunopathologie JAN ANTHONIE BRUIJN in een bijeenkomst van studenten over de kwaliteit van docenten.

HET IS ZATERDAGAVOND EN IK BEN MET GERT EN WAT VRIENDEN EEN BANDJE KIJKEN. De afgelopen weken hebben we elkaar veel gezien en het wordt alleen maar leuker. Verkering of een relatie willen we het nog niet noemen, maar we hebben afgesproken rustig de tijd te nemen om elkaar te leren kennen. Scharrels, dating-apps en andere afleiding laten we even voor wat het is. Na een vers rondje bier vindt een van zijn vrienden het tijd om onze relatiestatus te bespreken. ‘Wat zijn jullie nou eigenlijk van elkaar?’ vraagt hij mij brutaal. ‘We zijn exclusief en kijken waar het heengaat’, antwoord ik naar waarheid. ‘Oh, ik heb anders heel andere verhalen gehoord’, tettert hij in mijn oor. Verbaasd kijk ik hem aan. Wat dan? De vriend legt uit dat Gert ooit heeft gezegd nog zeker twee jaar vrijgezel te blijven en dat ie van plan is zich daaraan te houden. Dat wat wij doen, moet ik maar niet zo serieus nemen. Als hij het na een paar maanden niet zeker weet, moet ik me maar geen illusies maken. Dus. Ik kijk naar de band en probeer rustig te ademen terwijl ik de woede vanuit m’n tenen omhoog voel komen. Ik vraag met ingehouden woede wanneer hij voor het laatst met Gert over ‘ons’ heeft gepraat? Een maand geleden, ongeveer. Een maand geleden?! ‘Hoezo denk jij dat het jouw taak is dit soort dingen met mij te bespreken? In de kroeg ook nog? Denk je echt dat je me hier een dienst mee doet?’ schreeuw ik in z’n oor. Zonder te antwoorden druipt hij af naar een ander groepje mensen dat ie allang niet heeft gezien. Na het concert trek ik Gert mee naar buiten voor uitleg. Hij vertelt dat ie weken geleden z’n twijfels heeft gedeeld, maar dat er sindsdien wel wat veranderd is. ‘Blijkbaar is het voor onze vrienden te lastig om te begrijpen waar we mee bezig zijn. En misschien maken we het moeilijker dan het is. Kunnen we niet gewoon verkering hebben?’ vraag ik. Hij knikt van ja en zoent me. Hoera, het is aan.

O

Tosca Sel is redacteur bij Profielen en datedeskundige. Volg ook haar wekelijkse rubriek Lieve Tosca op profielen.hr.nl waarin ze raad geeft over liefde, leven, daten en seks.

FOTO: LEVIEN WILLEMSE

Kort

COLUMN

NIEUWS

ERGERNIS:

dit is wat veel studenten dwarszit

1

FOTO: FR ANK HANSWIJK

NIEUWS Kort

‘Zolang er geen sprake is van geweld, moeten we begrip tonen. Probeer zo’n jongere te zien als je eigen kind. Voor je eigen kind zou je alles doen om hem of haar te redden.’

TE VEEL TUSSENUREN Eén tussenuur kan een verademing zijn. Maar drie, vier, vijf of zelfs zes

AZZEDINE KARRAT is imam bij de Essalam-moskee en was een van de sprekers bij een debat op de hogeschool over de gevolgen van ‘Parijs’.

tussenuren; daar is niks leuks meer aan. De lol van huiswerk maken is er ook weleens af.

2

DOCENTEN MAILEN NIET TERUG Een mail terugsturen blijkt een lastige opgave voor veel docenten, dat zeggen de studenten die

Profielen in school aansprak. En de docenten? Die reageren op pagina 10.

3

TE WEINIG LIFTEN Proppen voor je leven en met je neus in iemands nek. De liften op de HR lijken soms de Rotterdamse metro’s in de ochtendspits wel.

Goed diploma helpt Mohammed niet zomaar aan werk TURKEN, MAROKKANEN EN ANDERE NIET-WESTERSE ALLOCHTONEN VINDEN MAAR MOEILIJK EEN BAAN, ZELFS MET EEN DIPLOMA VAN EEN UNIVERSITEIT OF HOGESCHOOL OP ZAK. Het verschil met autochtonen is sinds de economische crisis groter geworden. Vlak na afstuderen hebben zes op de tien allochtonen werk, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Autochtonen hebben het makkelijker op de arbeidsmarkt: van hen zijn acht op de tien aan de slag. Het hoeft overigens niet om een goede baan te gaan. ‘Zelfs als ze in hun studentenbaantje blijven hangen

en twee dagen in de week achter de bar staan, tellen ze mee als afgestudeerden met werk’, zegt hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen van het CBS. En ook als ze in arren moede een eigen bedrijfje beginnen. Allochtonen hadden toch al een achterstand. Zo’n 72 procent van de allochtone afgestudeerden vond vóór de crisis van 2009 vrijwel meteen werk, tegen 87 procent van de autochtonen. Nu is de kloof wijder: 58 tegen 81 procent.

HOP, Bas Belleman

‘In Duitsland is het collegegeld goeddeels afgeschaft zodat studeren in eigen land voor Duitsers een stuk goedkoper is geworden.’ Dat zou een van de redenen zijn waarom HET NEDERLANDSE HBO MINDER Duitsers trekt. (HOP)

STRIP

Aqualab, RDM Campus Bootje varen LEKKER SPELEN MET BOOTJES? NEE, DAT IS HET NIET. OF LIEVER: HET IS VEEL MEER. In het waterloopkundig laboratorium van RDM Campus, kortweg Aqualab, testen groepen minorstudenten zelfgemaakte computergeprogrammeerde bootjes. Rijkswaterstaat, een van de opdrachtgevers van de studenten, meet met sensoren de diepte van rivieren. Studenten onderzoeken op dit moment vooral hoe de bootjes geschikt gemaakt kunnen worden voor de diepte-inspectie. Het is de bedoeling om in februari in het Aqualab een 'platooning oplossing' te demonstreren, waarbij twee bootjes een peilboot flankeren, om zo in een keer een groter gebied te peilen. Jos van Nierop

O

6

DEMIAN JANSSEN, vierdejaars illustratie WdKA

PROFIELEN

Meer zien van het Aqualab? Ga dan naar profielen.hr.nl en bekijk het filmpje. Zoek op 'Aqualab'.

BEELDREPORTAGE MET DE TRAM

Ga toch fietsen Zo reizen HR-studenten van huis naar school: met de fiets, scooter, metro, tram of het longboard. Hoe reis jij? Stuur je eigen van-en-naar-schoolfoto naar onze Instagram ‘profielenplaatjes’ en de leukste foto’s plaatsen we.

> Joby Tremus (18)

> Christie Barth (20)

Vierdejaars sociaal pedagogische hulpverlening Vervoer: 25 minuten met de tram.

Eerstejaars mode WdKA Vervoer: 20 minuten met de metro.

MET DE METRO Jeffrey Wooning (21)

>

Vierdejaars commerciële economie Vervoer: een kwartier met de scooter vanuit Bergschenhoek.

>

MET DE FIETS Joey Katerberg (23) Tweedejaars advertising WdKA Vervoer: 10 minuten met de fiets. Bij slecht weer met de bus.

Arieke van Lierem (23)

8

PROFIELEN

Rogier van der Galiën (22)

Tweedejaars advertising WdKA Vervoer: drie kwartier met skates, op de fiets in een kwartier.

>

>

OP SKATES

Tweedejaars animatie WdKA Vervoer: een kwartier met haar longboard. Bij slecht weer met de fiets.

MET HET LONGBOARD

Gitta Reitsema (22) >

Tweedejaars advertising WdKA Vervoer: halfuur met skates. Normaal met de fiets.

MET DE SCOOTER Fotografie: Romy Sterkman

PROFIELEN

9

NIEUWS

’DE MAILBOX ZIET Ergernissen over mailverkeer tussen studenten en docenten Het staat hoog in de top 3 van studentenergernissen: docenten die niet of heel laat terugmailen. Maar ook docenten klagen. De mailstroom is soms niet bij te benen.

WART

van de ongeopende mails’

JAN VAN ES GAAT AL DERTIG JAAR MEE ALS HBO-DOCENT BIJ LOGISTIC ENGINEERING. HIJ HEEFT HET MAILVERKEER MET STUDENTEN FLINK ZIEN TOENEMEN. ‘Niet alleen bij mezelf. Ook de mailboxen van mijn collega’s zien vaak zwart van de ongeopende mails. Als je even wegloopt en weer terugkomt, loop je alweer achter.’ Volgens verschillende docenten ligt dat voor een deel aan de vele mails met ‘opendeurvragen’: de antwoorden staan in veel gevallen gewoon in handleidingen en op intranet Hint. Marieke Klip, onderwijsmanager maritiem officier: ‘Docenten van mijn opleiding ontvangen gemiddeld veertig tot vijftig mails per dag waarvan in twintig procent van de gevallen het antwoord op de vragen gewoon in de modulehandleiding staat. Even mailen is voor een student makkelijker dan iets terugzoeken.’

zelf kunnen opzoeken. IGO (gebouwde omgeving) en IvG (gezondheidszorg) zeggen geen reageertermijn of andere regels te hebben. De docenten van de opleiding werktuigbouwkunde reageren wel op alle mails, maar hanteren hierbij een doorverwijsfunctie. Ze geven aan waar bepaalde informatie staat of nemen de vragen uit de mail mee naar de les. Ook heeft de opleiding een flyer gemaakt waarop staat wat waar gecommuniceerd wordt: wat gaat er per mail, wat via Hint, etc. Bij de opleiding communicatie hebben ze zelfs een studentenbalie ingericht zodat studenten ook daar hun vragen kunnen stellen. FACEBOOKGROEP Om de mailstroom te beperken, zijn er docenten die toegevoegd willen worden in Facebook- of WhatsApp-groepen van de klas. Dit wordt niet overal gewaardeerd. Van Foeken: ‘Wij zijn op dit moment bezig om docenten erop aan te spreken geen contact te leggen via sociale media. Dit gebeurt en dat kan niet. Als docenten bijvoorbeeld tentamenresultaten via Facebook gaan publiceren, is dat een risico. Volgens de privacywetgeving mag dat niet.’ Martine Borggreve-Weenink, onderwijsmanager communicatie, heeft geen problemen met communiceren via social media. ‘Als studenten en docenten daar akkoord mee zijn, waarom dan niet?’ Brian van der Sluijs, voorzitter van de studenten van de medezeggenschapsraad, vindt dat het tijd wordt om de kanalen te gebruiken waar studenten veel mee communiceren. ‘Stel je voor dat een vak een soort Facebookpagina heeft waar de studenten vragen over het vak kunnen stellen. Iedereen die dat vak ‘volgt’, ziet alle gestelde vragen en de antwoorden. Dan ontvangt de docent in ieder geval geen dubbele vragen meer. In plaats van dit soort dingen te ontwikkelen, houden we allemaal vast aan een mailadres en een mailbox die elke dag weer volstroomt.’

‘EVEN MAILEN IS VOOR EEN STUDENT MAKKELIJKER DAN IETS TERUGZOEKEN’

MAILEN IN HET WEEKEND Sommige docenten merken dat studenten vaak te snel een reactie willen. Klip: ‘Studenten verwachten dat docenten in het weekend of ’s avonds werken. Zelf krijg ik op zondag weleens een reminder over een mail die op vrijdag na vijven is verstuurd.’ Joke van Foeken, onderwijsmanager leisure management geeft aan dat het misschien iets van deze generatie kan zijn. ‘Als studenten iets niet weten, vragen ze dat snel via social media aan hun vrienden. Dat doen ze dan bij docenten ook en dan verwachten ze snel antwoord. Dat is hun manier van informatie verwerven.' Maar snel reageren is volgens docent Van Es ook niet altijd goed. Zijn ervaring is dat wanneer je sneller op mails gaat reageren, je er ook meer gaat krijgen. Bij sommige opleidingen worden maatregelen genomen om het mailverkeer in betere banen te leiden. Zo heeft de Rotterdam Business School (RBS) een gedragscode opgesteld waarin staat dat docenten én studenten binnen vijf dagen op een mail moeten reageren. WdKA heeft twee werkdagen vastgesteld als reageertermijn. Ook moeten de docenten van dit instituut volgens de regels wél de mail beantwoorden, maar niet de vraag als studenten het

O

Saskia Stavenuiter

PROFIELEN

11

Nooit te oud

Waarom ook niet? Deze vier zestigers studeren weer, aan de Hogeschool Rotterdam.

‘Ik ben doctorandus in de sociale wetenschappen en heb bijna mijn volledige werkzame leven bij ABN AMRO gewerkt, onder andere als opleider. Na een aantal woelige jaren op het hoofdkantoor was

ik klaar om mijn droom na te jagen: ik wilde voor de klas staan en Nederlands geven. Daarvoor moest ik weer de schoolbanken in. Op m’n 56ste was dat best een schok. Ik moest weer dit en dat, zus en zo doen. Het was allemaal heel schools en dat wekte een behoorlijke allergie op. Ik heb mezelf streng moeten toespreken: “Zuidgeest, als je wilt studeren, hoort dit er ook bij. Dus slikken en doorgaan.” Het hielp. Ik heb alle jaren keurig in de pas gelopen, zelfs toen ik in het

derde jaar een bijna-fulltimebaan kreeg. Ik ging twee avonden per week naar school en werkte ook twee dagen aan m’n huiswerk. Zo deeltijd is zo’n deeltijdopleiding niet. Wat leuk is aan studeren op latere leeftijd is dat je veel bewuster de stof in duikt. Medestudenten vinden me fanatiek en dat kan ik me wel voorstellen. Ik probeer alles uit m’n opleiding te halen. Ik vind voltijdstudenten soms ongeïnteresseerd. Ze laten alles zo op zich afkomen en laten daardoor kansen liggen. Als het goed is, haal ik einde van dit schooljaar m’n diploma. Het kriebelt om hierna Nederlands te gaan studeren, maar ik wil mezelf eerst als docent naar een hoger niveau tillen.’

‘M’n medestudenten vinden me fanatiek.’

Eric Bos: 61 jaar Vierdejaars sociaal pedagogische hulpverlening Werkt in een activiteitencentrum voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel

‘Vroeger had ik een eetcafé. Bij toeval kwam ik in de zorg terecht.’ ‘Ik doe deze studie niet voor een papiertje, een hoger salaris of

om opgestuwd te worden in de vaart der volkeren. Ik doe het voor mezelf. Tot 2006 had ik een eigen eetcafé. Toen ik daarmee stopte, kwam ik bij toeval in de zorg terecht. Op zich is het nog niet eens zo’n rare overstap. Ook in de horeca moet je goed met mensen kunnen omgaan. Toch kreeg ik behoefte om meer te weten, om een basis te hebben van waaruit ik mijn werk kan doen. Zoek maar uit wat je wilt studeren, zei mijn baas, en zo kwam ik hier terecht, bij sph. Ik vind de studie geweldig. Ik heb veel interessante mensen ontmoet.

De klas is heel divers, sommigen werken in de gevangenis, anderen in de psychiatrie of begeleid wonen. We leren veel van elkaar. Dat ik altijd de oudste ben – zelfs ouder dan mijn docenten – vergeet je snel. We zijn een groep geworden, en leeftijd is dan niet meer relevant. Ik had niet verwacht dat ik door mijn studie nog zou veranderen. Ik was 57 toen ik begon en had een berg levenservaring. Toch hoor ik dat ik de dingen nu anders doe. Waar ik vroeger bijvoorbeeld in de verdediging ging, sta ik nu meer open. Voor mij is dat misschien wel

Tineke Zuidgeest: 60 jaar Vierdejaars lerarenopleiding Nederlands Geeft Nederlands aan handel- en administratiestudenten op het ID College in Woerden

de grootste openbaring.’

Fotografie: Bob van der Vlist Tekst: Esmé van der Molen & Tosca Sel

‘Ik werk bij een zorginstelling in Middelharnis. De helft van de

tijd sta ik op een woongroep voor mensen met een verstandelijke beperking, de andere helft zit ik in de ondernemingsraad. Het werk op de groep is zwaar en onregelmatig. Een paar jaar geleden begon het me te dagen dat ik dit niet tot m’n pensioen kan blijven doen. Ik besloot human resource management te gaan studeren. Hrm heeft ook raakvlakken met mijn werk in de ondernemingsraad, dus dat leek me een mooie nieuwe stap. Ik zit nu in mijn vierde jaar en ben bijna klaar. De schoolbanken delen met jongeren vind ik heel normaal:

ik heb vaak stagiaires die even oud zijn als m’n klasgenoten. Het studeren an sich gaat me ook goed af. Ik leer graag. Toen ik m’n propedeuse haalde, dacht ik: toch weer mooi een papiertje op zak. En zo ga ik steeds een blok verder. Dat werkt voor mij het beste.

Hiervoor heb ik rechten gestudeerd aan de Open Universiteit en na hrm wil ik eigenlijk wel geschiedenis gaan studeren. Toen ik op de middelbare school zat, werd het me afgeraden omdat er geen werk in te vinden was. Als ik straks met pensioen ben, lijkt me dat geen probleem meer.’

‘Als ik hier klaar ben, wil ik eigenlijk nog wel geschiedenis gaan studeren.’

Karen van Huijstee: 60 jaar Zevendejaars lerarenopleiding Nederlands Geeft les op het Albeda College

Ina Verrijp: 60 jaar Vierdejaars human resource management (hrm) Werkt op een woongroep voor mensen met een verstandelijke beperking

‘Ik ben zes studiepunten verwijderd van een fantastisch examenfeest’ ‘Feestelijk.’ Zo beschrijft Karen haar eerste jaren als deeltijdstudent

op de HR. ‘Mijn kinderen waren het huis uit en mijn vriend woonde in Amsterdam. Anders was het toch maar: wat doen we met moeders? Nu ging ik na mijn werk naar de hogeschool. Daar druppelde iedereen binnen en dan aten we samen. Het was vooral een heel gezellige tijd.’ Er braken vier jaren aan van hard studeren en genieten. In het tweede studiejaar maakte Karen bij het Albeda College de overstap van hoofd studievoorlichting naar docent. ‘Dat was wat ik wilde, maar het was ook ontzettend zwaar. In het begin gaf ik op maandag tien uur les. Aan het eind daarvan kon ik amper ademhalen.’

Toch hield Karen haar studie vol – ‘wonderbaarlijk’ vindt ze zelf – tot het moment dat een van haar twee afstudeerscripties werd afgekeurd. ‘Ik had bijna alles in een keer gehaald, vier jaar lang familie en vrienden op de tweede plaats gezet en nu dit. In het vijfde jaar heb ik het nog geprobeerd, maar het hielp niet dat ik een heupoperatie had ondergaan. In jaar zes heb ik vanwege mijn gezondheid en het verlies van twee dierbaren bewust geen afstudeerpoging gedaan. En zo zijn we dus in het zevende studiejaar beland. Ik ga het zeker afmaken. Ik wil een fantastisch feest kunnen geven, en daar ben ik maar zes studiepunten van verwijderd.’

ACHTERGROND Tekst: Dorine van Namen Illustraties: Johan Kleinjan

EEN FACELIFT VOOR de deeltijd Het deeltijdonderwijs was ‘op sterven na dood’, maar wordt nieuw leven ingeblazen en ‘zou zomaar eens een voortrekkersrol kunnen gaan spelen’. ‘DEELTIJD, TSJA, DAT IS EEN ROMMELIG VERHAAL.’ Dat concludeert Arthur van der Molen, deeltijddocent en iemand die zich op het interne social medium Yammer nogal druk maakt om het deeltijdonderwijs. ‘We hebben bachelor-, master- en associate degree-deeltijdopleidingen en soms ook een duale variant. We hebben te maken met opscholers en met omscholers. De roostering en communicatie zijn vaak een probleem en daardoor trekken de opleidingen soms weinig studenten. Bij hrm (human resource management) hadden we dit jaar maar zeven instromers. Vorig jaar lag er een voorstel van de directie om bim (business IT & management) en hrm op te heffen, maar de instituutsmedezeggenschapsraad zei: “Dat doen we niet.” Het directiebesluit is door hen tegengehouden. Dan moet je niet raar opkijken als je het jaar daarna maar weinig aanmeldingen hebt. ‘Vorig jaar werd gezegd dat we in collegejaar 2016-17 met nieuw deeltijdonderwijs zouden komen. Dat is inmiddels een jaar opgeschoven, maar in de tussentijd gebeurt er weinig aan de ontwikkeling van het huidige deeltijdonderwijs. Dat is de dood in de pot.’ Maurice van Dijk, onderwijsmanager van de vier deeltijdopleidingen van het instituut voor bedrijfskunde (waaronder bim en hrm), bestrijdt dat het huidige deeltijdonderwijs aan zijn lot wordt overgelaten. ‘Het economisch onderwijs zit in een flinke reorganisatie en in zo’n overgangssituatie gaat er weleens wat mis, maar wij werken nog steeds aan kwaliteitsverbetering van het ‘oude’ programma. De reorganisatie van het deeltijdonderwijs gaat mee in de hele reorganisatie van het economisch domein.’ De deeltijdstudenten Evelien, Madhwi (beide hrm) en Jim (bim) zijn redelijk tevreden over hun opleidingen. Alle drie volgden ze eerst een voltijdopleiding op de Hogeschool Rotterdam. ‘Het verschil tus-

sen vol- en deeltijd is heel groot, ik vind het moeilijk om de balans te vinden tussen werk, opleiding en een privéleven’, zegt Evelien. ‘En bij de voltijd heb je natuurlijk veel meer tijd voor de theorie, om te brainstormen met je medestudenten en zie je je docenten vaker, zodat vragen stellen makkelijker is. Wij moeten zelf op zoek naar informatie, terwijl die in de voltijd gewoon wordt aangeboden’, vult Madhwi aan. DRIE BORDJES ‘De meeste deeltijdstudenten moeten drie bordjes omhoog houden: werk, privé en school. Die drie moeten in balans zijn, anders lukt het niet’, zegt Conny van Oudheusden. Zij is docent bij de opleiding maatschappelijk werk en dienstverlening (mwd), vol- en deeltijd jaarcoördinator van het derde jaar en studieloopbaancoach van deeltijdstudenten. ‘Deze groep studenten raakt al snel overbelast, al zijn ze meestal erg gemotiveerd. Ik krijg studenten aan mijn bureau die in de schulden zitten, van wie de ouders net zijn overleden of die verwikkeld zijn in een scheiding. Zij hebben volwassen problemen. Dat is hun kracht én hun knelpunt. Als hun problemen de studie negatief beïnvloeden, dan stuur ik ze door naar een decaan, maar ik kan zelf natuurlijk ook wat doen. Ik bied een luisterend oor, zorg dat studenten hun verhaal kwijt kunnen en help ze met het maken van planningen en het aanbrengen van structuur. Op die manier raken ze ook sterker verbonden aan onze opleiding.’

‘DEELTIJDERS HEBBEN VOLWASSEN PROBLEMEN. DAT IS HUN KRACHT ÉN HUN KNELPUNT.’

SLUITSTUK Van Oudheusden vindt het deeltijdonderwijs ‘ontzettend belangrijk’ en ‘heel belangrijk dat het blijft bestaan’, maar ‘we doen er op dit moment te weinig aan’. ‘Deeltijd is nu nog een sluitstuk. Het

PROFIELEN

17

ACHTERGROND

DEELTIJDONDERWIJS KRIJGT EEN FACELIFT

naar de ICT-balie kunnen gaan met vragen en een goed werkend ICT-account hebben. De service naar deeltijdstudenten is nu niet altijd in orde.’ Dat ervaart ook Jim, deeltijdstudent bim. ‘Er is niemand die deeltijdstudenten uitlegt hoe de grote systemen werken. Ik snap niks van N@tschool bijvoorbeeld, en weet ook niet naar wie ik toe kan gaan met vragen. Dit is pas mijn eerste jaar, dus ik kom er hopelijk nog wel achter.’

opzoeken van studenten in de praktijk is voor de deeltijd net zo belangrijk als voor de voltijd. Dat zou ieder jaar moeten gebeuren, het liefst meerdere keren per jaar. Dat is nu niet altijd het geval. De inhoud en de problemen van de voltijd gingen tot nu toe voor. De laatste jaren is er hogeschoolbreed een soort ontmoedigingsbeleid gevoerd voor de deeltijd. Opleidingen moesten maatschappelijk relevant, kwalitatief hoogwaardig en rendabel zijn, dan konden ze blijven bestaan, maar hoe bepaal je dat? Een deeltijdklas met 22 studenten, dat vind ik best veel, maar is het rendabel? Dat weet ik niet. Maatschappelijk relevant in ieder geval wel.’ Van Oudheusden komt van de inmiddels opgeheven Transfergroep en is dus bekend met het reilen en zeilen van het commerciële onderwijs. ‘We zijn te aanbodgericht’, vindt Van Oudheusden. De onderwijsorganisatie bepaalt wat er gebeurt op welk moment. ‘Als het gaat om studentgerichtheid kunnen we heel wat van het commerciële onderwijs leren. Wij zouden veel meer moeten aansluiten bij de behoefte van onze deeltijders en van de instellingen waar zij werkzaam zijn. Als het leren van student en organisatie hand in hand gaan, vindt er echt onderwijsontwikkeling plaats.’ ONVOLDOENDE SERVICE Willy Leferink is onderwijsmanager deeltijd bij IGO (instituut voor gebouwde omgeving). Hij heeft drie deeltijdopleidingen onder zijn hoede: logistiek en economie (met een instroom dit jaar van veertig studenten) en twee opleidingen die in de afbouwfase zitten (bouwkunde en civiele techniek), samen nog goed voor negentig (van wie twintig eerstejaars) studenten. En om het een beetje ingewikkelder te maken: de deeltijd bouwkunde en civiele techniek zijn dit jaar weer opgestart met een nieuw eerste jaar. ‘Teruglopende studentenaantallen, lage studenttevredenheid, gesloten voorzieningen.’ Zo vat Leferink de stand van zaken van het deeltijdonderwijs bij IGO samen. ‘We komen uit een soort vacuümperiode. Of beter gezegd: we waren op sterven na dood. Als je je deeltijd wilt behouden, moet je het goed doen. En daar komt meer bij kijken dan alleen een goed onderwijsprogramma. Deeltijdstudenten willen hun auto kwijt, goed kunnen eten, van de mediatheek gebruik kunnen maken,

18

PROFIELEN

‘MOETEN WE DAT EIGENLIJK WEL WILLEN?’ Is een hogeschool wel in staat om goed deeltijdonderwijs te organiseren? ‘Ik vind dat we dat eigenlijk niet moeten willen.’ Dit antwoordde Loek Nieuwenhuis, lector beroepspedagogiek bij de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) en spreker tijdens een netwerkbijeenkomst van en voor docenten op de Hogeschool Rotterdam over de ontwikkeling van het deeltijdonderwijs. Hij voelt wel wat voor een Deeltijdhogeschool Nederland, een samenwerkingsverband tussen meerdere hogescholen. De communicatie, intake en organisatie wordt dan samen gedaan. ‘Misschien komt het ooit zover’, reageert bestuurder Angelien Sanderman, ‘maar voorlopig nog niet. Eerst willen we ons eigen deeltijdonderwijs op orde brengen.’

‘TERUGLOPENDE STUDENTENAANTALLEN, LAGE STUDENTTEVREDENHEID EN GESLOTEN VOORZIENINGEN: WIJ WAREN OP STERVEN NA DOOD.’

‘HET VERNIEUWDE DEELTIJDONDERWIJS GAAT DE VOLTIJD INSPIREREN.’ Conny van Oudheusden vindt dat de hogeschool zeker deeltijdonderwijs moet aanbieden en is blij met de plannen die haar instituut (sociale opleidingen) daarvoor ontwikkelt. ‘We staan aan de vooravond van een grote onderwijsvernieuwing bij de sociale opleidingen. Er komt een brede basisopleiding social work met uitstroomprofielen in jaar 3 en 4. Het deeltijdonderwijs wordt daarbinnen los van de voltijd ontwikkeld en daarin gaat het instituut ook investeren. Het onderwijs zal samen met het beroepenveld worden vormgegeven en dat betekent dat de relatie tussen onderwijs en werkveld veel sterker wordt. Dan wordt het ook mogelijk dat we de deeltijdstudenten vaker in de praktijk kunnen gaan bezoeken. Ik denk dat deeltijd en voltijd elkaar kunnen versterken. We hebben beroepssituaties uit de praktijk nodig en die leveren onze deeltijdstudenten volop.’ Willy Leferink is het helemaal met haar eens. ‘Ik denk dat deeltijd een voortrekkersrol kan gaan spelen, een plek waar onderwijs ontwikkeld wordt samen met het werkveld en getoetst wordt aan de realiteit in het bedrijfsleven, omdat de deeltijdstudenten al actief zijn in dat bedrijfsleven.’ En we hebben ook een maatschappelijke plicht, vindt hij. ‘Logistiek en economie bijvoorbeeld wordt alleen door ons en de HAN in deeltijd aangeboden. Wij trekken niet alleen studenten uit Rotterdam, maar ook uit Zeeland, Brabant en Utrecht.’ Arthur van der Molen neemt een radicaler standpunt in: ‘De HR moet een keuze maken: rechtsaf of linksaf. Deeltijdonderwijs verzorgen en dan goed en snel – anders hoeft het helemaal niet meer en is het deeltijdonderwijs dood – óf ermee stoppen. Wat mij betreft is de laatste optie de beste. Ik zou het killen, maar ja, zo zit ik in elkaar. Niet omdat ik geen hart heb voor deeltijd. Ik zou het zelf heel erg jammer vinden.’ COMMERCIËLE AANBIEDERS Maar killen, dat gaat niet gebeuren. Toen het focusbeleid (waarbij alle aandacht naar de voltijd bachelor ging) net was geformuleerd, leek het er ook op dat het deeltijdonderwijs op de HR een zachte dood zou sterven. De studentenaantallen daalden en bleven dalen en de hogeschool gaf dertien deeltijdlicenties op. ‘Op sommige

plekken heeft het deeltijdonderwijs inderdaad te weinig aandacht gekregen’, zegt Cobi van Beek, strategisch beleidsadviseur bij de concernstaf en projectleider deeltijdonderwijs. ‘En toch heeft de HR inmiddels de keuze gemaakt om ermee door te gaan.’ Waarom? ‘Omdat we een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben,’ zegt Sanderman, ‘niet alleen om mensen op te leiden, maar ook om ze met een diploma te laten vertrekken. Met deze diplomagerichtheid onderscheiden we ons van commerciële aanbieders.’ ‘Die commerciële aanbieders zijn onze belangrijkste concurrenten’, zegt Leferink. ‘Zij hebben ook licenties voor bachelor- en masteropleidingen. Samenwerken zou een optie kunnen zijn, maar ligt niet echt voor de hand. Daarvoor verschillen onze werkwijzen te veel. Bij de commerciëlen is het mogelijk om alleen een module te volgen. Ons doel is meer mensen aan een diploma helpen. ‘Hun kracht is service, onze kracht is contactonderwijs en daardoor binding met de student. En wij kunnen combinaties maken met andere opleidingen. Wij werken als logistieke opleidingen in de voltijd bijvoorbeeld samen met civiele techniek, dat opleidt voor de bouw. De bouw is enorm goed georganiseerd en daar leren wij als logistiekopleiding weer van. Dat je van elkaar kunt leren, kan een enorme boost geven. Dat kunnen commerciële aanbieders nooit organiseren.’ 2+2+2 Hoe gaan wij het nieuwe deeltijdonderwijs vormgeven? Wij volgen de landelijk trend, leggen Cobi van Beek en beleidsadviseur Jantien Hadders uit. Minister Bussemaker wil dat het deeltijdonderwijs voor volwassenen beter gaat aansluiten bij de behoeften van deze doelgroep en bij de vraag van de arbeidsmarkt. De commissie-Rinnooy Kan adviseerde de minister hierover: Het deeltijdonderwijs moet flexibeler, vraaggerichter en meer maatwerk worden. Nu sluiten veel opleidingen niet aan bij de wensen van volwassenen die al een baan hebben, maar daarnaast willen studeren. Van Beek: ‘We gaan, vanaf september 2017, werkende volwassenen opleiden met een flexibel aanbod van grote modules (van 15-30 studiepunten). Werkplekleren is een belangrijk onder-

PROFIELEN

19

DEELTIJDONDERWIJS KRIJGT EEN FACELIFT

COLUMN Bart Bijl

MET DE KENNIS VAN NU

HOEVEEL DEELTIJDSTUDENTEN ZIJN ER EIGENLIJK? LANDELIJK: Er zijn zo’n 55.000 bekostigde deeltijd hbostudenten. De commerciële aanbieders hebben zo’n 80.000 studenten. De hogescholen hadden vorig jaar, landelijk, een instroom van 8.000 nieuwe studenten. In het topjaar 2001 was dat 20.000.

Bron: Flexibel hoger onderwijs voor volwassenen, adviesrapport van de adviescommissie ‘Flexibel hoger onderwijs voor werkenden’ onder leiding van Alexander Rinnooy Kan. OP DE HR: Negen procent van alle bachelorstudenten op de Hogeschool Rotterdam is deeltijder. Dat zijn 2.795 studenten.

GELD Het ministerie heeft onder de noemer ‘regeling pilots flexibilisering’ geld beschikbaar gesteld voor de ‘revitalisering’ van het deeltijdonderwijs. Elke hogeschool kan maximaal twee miljoen aanvragen op voorwaarde dat de school er zelf nog eens twee miljoen bijlegt. De HR heeft dat gedaan. ‘We hopen natuurlijk op een ja van het ministerie – de uitkomst wordt op 15 januari verwacht – maar ook als onze aanvraag niet wordt gehonoreerd, gaan we ermee door’, zegt Van Beek. Het ministerie van Onderwijs heeft ook geld beschikbaar gesteld om te gaan experimenteren met vraagfinanciering. Dat betekent dat niet de school maar de student geld ontvangt van het ministerie in de vorm van een voucher. Het werkveld is partner en betaalt een deel van de vouchers. Ook voor dit experiment heeft de hogeschool ingeschreven, met de opleidingen Ad engineering en Ad maintenance & mechanics. En ook hier geldt dat de hogeschool op 15 januari hoort of ze aan het experiment mee kan doen. Kortom: voor de deeltijd wordt alles anders. Cobi van Beek heeft er alle vertrouwen in. ‘Weet je wat? Ik zeg het gewoon: deeltijd gaat de voltijd inspireren. Studies naast het werk worden een voorbeeld voor de voltijd. Alle studiesuccesproblemen worden hiermee opgelost.’

O

20

PROFIELEN

B A R T

De instroom bij de bachelor deeltijdopleidingen is gestegen met 12,3%, van 710 in 2014 naar 797 studenten dit jaar. De deeltijd Ad is met 6,6% gekrompen, van 227 studenten in 2014 naar 212 in 2015. De instroom van deeltijd bachelor en Ad samen is met 7,7% gegroeid.

F O T O : S U G A R C O AT E D

deel van het leerproces. Daarom is het verplicht om een relevante werkplek te hebben. Alleen bij de pabo en de lerarenopleidingen wijken we daarvan af omdat je pas een baan in het onderwijs krijgt als je bevoegd bent. Werkplekleren gebeurt bij deze opleidingen door stages.’ In de praktijk zijn de deeltijdstudenten dus opscholers, stelt Van Beek. ‘Omscholers zullen een voltijdopleiding moeten volgen als zij niet kunnen voldoen aan de eis van een relevante werkplek. De deeltijd nieuwe stijl is ook voor havisten niet geschikt gezien de werkeis. We noemen het dan ook ‘studeren naast je werk’. ‘De flexibiliteit zit in de mogelijkheid te versnellen of vertragen. Je kunt versnellen door vooraf toetsen of assessments te doen en geen les te volgen. De modules kunnen gestapeld worden en leiden uiteindelijk tot een diploma: twee jaar voor de Ad, bachelor of master. 2+2+2, noemen we dit. Als er geen Ad-opleiding verbonden is aan een bachelor, dan duurt de bachelor vier jaar en kun je daarna nog een tweejarige master volgen. De punten worden behaald uit een mix van contactonderwijs, online onderwijs en werkplekleren. En, belangrijk, het onderwijs wordt vormgegeven samen met de beroepspraktijk. Dat moet ervoor zorgen dat we opleiden voor beroepen waaraan ook echt behoefte is. Door de deeltijdvariant flexibeler in te richten en werkplekleren belangrijker te maken, kan de duale variant in veel gevallen overbodig worden.’ De hogeschool gaat die modules niet per instituut, maar per ‘domein’ aanbieden: economie, techniek, onderwijs, gezondheidszorg en sociaal. Het deeltijdonderwijs wordt daarmee instituutsoverstijgend. ‘Dat was in het verleden nooit zo makkelijk’, zegt Leferink. ‘Ik hoop dat dat met het nieuwe deeltijdonderwijs gaat lukken.’ ‘De plannen zijn door teams uit verschillende instituten samen geschreven. De basis is in gezamenlijkheid gelegd. Dat geeft mij het vertrouwen dat het in de praktijk ook gaat lukken om binnen domeinen het deeltijdonderwijs vorm te geven’, reageert Sanderman.

IN DE LAATSTE MAANDEN VAN HET JAAR HEBBEN WE ALS VANOUDS KUNNEN GENIETEN VAN BESTUURLIJK ONVERMOGEN. Nee, niet bij Hogeschool Rotterdam, stel je voor, maar bij ROC Leiden. Het is allemaal langzamerhand zó voorspelbaar… Bestuursleden van dergelijke gigantische onderwijskolossen zijn al net zo megalomaan als de gebouwen die ze laten neerzetten. ‘Ontspoorde ambitie’ noemt men het. Een gotspe: ze sporen gewoon helemaal niet; ze hebben nooit goed op de rails gestaan. Treurig, maar toch ook wel vermakelijk en in ieder geval inspirerend. Onze eigen voorzitter van bestuur was ten tijde van dit financiële debacle lid van de raad van toezicht van ROC Leiden. Maar ‘altijd kritisch en met een focus op het primaire proces’. Het is toch humor als je dat van jezelf durft te beweren, over een tijd dat er onder je ogen een project gaande was dat zo’n 175 miljoen euro duurder werd dan het oorspronkelijke plan dat er lag? Raad van toezicht! Zijn focus is zodanig op het primaire proces gericht geweest dat alle andere processen gierend uit de klauwen konden lopen. Maar Ron is ook niet te beroerd om vast te stellen dat het ‘met de kennis van nu […] betreurenswaardig [is] dat wij als raad van toezicht destijds niet eerder en harder hebben ingegrepen’. Ja ja, het toezicht had best wel wat strenger gekund, achteraf gezien. Ik vind dat niet alleen buitengewoon grappig, maar ook een bemoedigende opstelling. Ik wil voorstellen dat we dat tot algemeen beleid verheffen. Voortaan krijgen studenten van hun docenten allemaal een tien voor tentamens en dossiers. Dat is procentueel dan nog altijd veel minder erg dan de overdrijving die schoolbesturen ons voordoen, maar hoger kan nu eenmaal niet en het levert toch al een enorme tijdsbesparing op. Als dan naderhand een commissie rapporteert dat dit een ambitieuze ontsporing is geweest, dan stellen we vast dat we ‘achteraf gezien’ best wat strenger hadden kunnen zijn. Wat kan het leven toch simpel en overzichtelijk zijn. Toch vreemd: op een veel lager niveau is het wantrouwen bijna gênant. Studenten moeten bij tentamens hun paspoorten bij zich hebben, mogen geen etiketje op hun waterflesje laten zitten, moeten hun horloges afdoen. Docenten moeten zich ook aan alle kanten laten controleren. Maar wat hier mis zou kunnen gaan is toch maar peanuts vergeleken bij de misstanden die wij keer op keer op de hogere niveaus waarnemen? Toch kraait Bormans' toenmalige collega Liesbeth Halbertsma: ‘De achtergronden en de destijds genomen besluiten en overwegingen, inclusief de lessons learned, komen aan bod in onze eigen beschouwingen, maar het is niet aan de orde daarover naar buiten te treden.’ Mooi gezegd, Liesbeth. Dat klinkt toch een stuk chiquer dan ‘bemoei je er niet mee. Wij controleren onszelf’. Wat een inzicht in maatschappelijke verantwoordelijkheid. Kunnen we langzamerhand niet op zoek gaan naar mensen die niet zozeer uitblinken in wijsheden achteraf, maar die vóóraf, of op zijn minst op heterdaad, kunnen inschatten of het zuivere koffie is?

O

Dit is een docenten-wisselcolumn. Bart Bijl is docent aan de lerarenopleiding Nederlands. Hij deelt deze column met Bart Siebelink (WdKA).

LECTOR DAAN ANDRIESSEN

INTERVIEW INTERVIEW Tekst: Esmé van der Molen Fotografie: Frank Hanswijk

Sinds de crisis rond het eindniveau in 2010 zijn we gaan denken dat hbo-niveau betekent dat we studenten moeten afleveren die wetenschappelijk onderzoek kunnen doen. En dat is een grote misvatting, legt de Utrechtse lector Daan Andriessen uit. Hij doet als enige in Nederland onderzoek naar de didactiek van praktijkgericht onderzoek.

‘ONDERZOEK IS EEN BELADEN WOORD’

SPREEK NIET OVER ‘HBO-ONDERZOEK’ ALS JE HET HEBT OVER HET ONDERZOEK DAT IN HBO-LECTORATEN WORDT GEDAAN. Want dan word je vriendelijk gecorrigeerd door Daan Andriessen. We dienen te spreken over ‘praktijkgericht onderzoek’. Onderzoek dat plaatsvindt in de praktijk, dat voortkomt uit een vraag uit diezelfde praktijk en dat ‘bruikbare resultaten’ oplevert. ‘Dat soort onderzoek kan dus ook aan de universiteit plaatsvinden’, aldus Andriessen die in zijn openbare les aan de Hogeschool Utrecht in 2014 stelde dat onderzoek een beladen woord is. ‘Onderzoek is gebaseerd op het idee: eerst denken dan doen’, vertelt Andriessen. ‘In het hbo zijn we van huis uit van het doen, dus dat matcht niet altijd met onderzoek. En mensen hebben er vaak allerlei beelden bij: dat het abstract is en moeilijk. Of dat je dan statistiek moet beheersen, en dat vinden met name studenten vaak moeilijk. ‘Onderzoek is ook een beladen woord omdat het om belangen en geld gaat. Bij het verdelen van onderzoeksgeld komt het sommige partijen uit om te zeggen dat er op het hbo geen onderzoek plaatsvindt. Maar inmiddels hebben we in de afgelopen vijftien jaar laten zien dat we een serieuze partner zijn en dat er voor de praktijk heel bruikbare resultaten uit ons onderzoek komen.’

Vind jij dat onderzoek in het hbo volwassen is geworden? ‘We zijn op z’n minst goed op weg. De eerste lectoren die in 2001 begonnen, moesten echt pionieren. Zelf ben ik in 2003 bij Inholland benoemd als lector. Niemand wist eigenlijk wat onze taak was. Dat hebben we zelf moeten uitvinden en de toenmalige colleges van bestuur hebben daar ook alle ruimte voor gegeven. Sinds 2007-2008 zijn we met onderzoeksprogramma’s begonnen, zijn we gaan bundelen in kenniscentra en de laatste jaren realiseren we ons dat we ook op het gebied van kwaliteit van het onderzoek een slag kunnen maken. We weten hoe we ons onderzoek aan de praktijk kunnen verbinden, maar onderzoek doen in de praktijk roept allerlei vragen en problemen op voor de onderzoeker. Het is moeilijk.’ Wat is er zo moeilijk aan? ‘In een laboratorium heb je alles onder controle. Je kan precies zorgen dat je pipet schoon is en dat de temperatuur goed is. Je hebt optimale condities. Het nadeel daarvan is dat de situatie in het lab altijd anders is dan de situatie daarbuiten. En praktijkgericht onderzoek is ook nog eens onderzoek dat vaak in de praktijk plaatsvindt. Dat geldt niet alleen voor technisch onderzoek maar ook voor bedrijfskundig onderzoek. Als je in

een bedrijf bezig bent om iets te onderzoeken en te verbeteren, dan heb je niet al die mensen aan een touwtje. Dus moet je altijd aanvullend onderzoek doen wat je in een laboratoriumonderzoek nooit hoeft te doen. En dat maakt praktijkgericht onderzoek vanuit het oogpunt van de wetenschappelijkheid, de methodologie, uitdagend.’ Op welke hogescholen staat het onderzoek er goed voor? ‘Je ziet een aantal scholen die het de afgelopen jaren serieus hebben genomen. De Hogeschool Rotterdam is daar een van, maar ook mijn eigen Hogeschool Utrecht. Verder Hanze, Saxion, Windesheim, Avans, Hogeschool van Amsterdam. Het zijn dus de grote hogescholen. Die hebben het makkelijker vanwege hun schaalgrootte. Voor de kleine hogescholen is het een stuk lastiger. Onderzoek is een kerntaak, dus ook als kleine pabo moet je er iets mee. Je ziet bijvoorbeeld dat pabo’s dan samen een lector in dienst nemen. ‘Als je vervolgens naar sectoren kijkt, valt op dat in de gezondheidszorg de verbinding tussen onderwijs en onderzoek van huis uit al groot is. Juist daar zie je regelmatig dat de lector ook hoogleraar is en zijn de opbrengsten van het onderzoek goed.’

23

PROFIELEN

INTERVIEW

DAAN ANDRIESSEN LECTOR ‘DE HBO-STUDENT LEERT ONDERZOEK DOEN, OMDAT HIJ DAN EEN BETERE PROFESSIONAL WORDT. NIET OMDAT HIJ ONDERZOEKER MOET WORDEN.’ Daan Andriessen

Lector methodologie van praktijkgericht onderzoek SINDS: 2013 WAAR: Hogeschool Utrecht EERDER WAS HIJ: lector intellectual capital bij Inholland GEPROMOVEERD: Nyenrode Business Universiteit, 2003, op een proefschrift over de waarde van kennis

Een van de heetste hangijzers is de integratie onderzoek-onderwijs. Hoe kijk jij daarnaar? ‘Mijn eerste vraag is: moet het wel integreren? Ik heb de neiging die twee zaken uit elkaar te trekken. Er is veel verwarring over onderzoek in het onderwijs. Zeker, lectoren moeten onderzoek doen en ervoor zorgen dat het onderzoek nieuwe kennis oplevert voor de praktijk. Maar dat is niet hetzelfde als wat we hbo-studenten willen laten doen of leren. ‘De fout die we hebben gemaakt sinds de hbo-crisis rondom het eindniveau in 2010, is dat we zijn gaan denken dat hbo-niveau betekent dat we studenten moeten afleveren die wetenschappelijk onderzoek kunnen doen.’

‘ONDERWIJS VERANDERT VOORTDUREND, DUS ALLE STUDENTEN ZIJN PROEFKONIJNEN.’ Is dat dan niet wat de accreditatieorganisatie NVAO voorschrijft in ‘standaard 4’ over het eindniveau? ‘Nee, sterker nog, in die zogenaamde standaard 4 van de NVAO staat alleen maar dat de opleiding moet zorgen dat studenten de vastgestelde eindkwalificaties hebben bereikt. Opleidingen geven de NVAO vaak de

24

PROFIELEN

schuld van onderzoek in het afstuderen, maar de NVAO heeft daar helemaal geen mening over gehad.’ Dus het is een hypercorrectie na de crisis van 2010? ‘Precies, toen is die mythe ontstaan. Als je het helemaal napluist, kwam het door de commissie-Dunnewijk die onderzoek deed naar het eindniveau van een aantal opleidingen bij Inholland. Die moest ze beoordelen op eindniveau, maar mocht daarbij niet de criteria van de opleidingen zelf hanteren. Het idee was namelijk dat die te laag waren. Dus heeft de commissie een eigen set van criteria bedacht. In die commissie zaten een paar hoogleraren en die zeiden: Wij weten hoe je ziet of een student op niveau is. Dan vraag je hem om een onderzoeksscriptie te maken en dan beoordeel je die op wetenschappelijke criteria.’ Arme hbo-studenten. ‘Inderdaad.’ Dit is iets anders dan de uitspraak van de HBO-raad in 2009 die stelde dat hbostudenten over onderzoekend vermogen moeten beschikken. ‘Dat klopt. In 2009 hebben we de lat wel degelijk hoger gelegd. We vinden dat studenten in staat moeten zijn om te onderbouwen wat ze doen, waar nodig met een bepaalde onder-

zoeksmethode. Zoals een goede fysiotherapeut in de behandeling van een patiënt ook onderzoeken doet. Of een ICT’er bij het ontwikkelen van zijn softwareapplicatie onderzoek doet naar de wensen van de klant, de beperkingen, de bestaande technologie en de mogelijke oplossingen. De kern is dat de hbostudent onderzoek leert doen, omdat we denken dat hij dan een betere professional wordt. Niet omdat hij onderzoeker moet worden.’ Jij bent ervoor dat onderzoeksonderwijs deel uitmaakt van het curriculum. Hoe staat dat ervoor? ‘Veel opleidingen hebben een aparte onderzoekslijn opgetuigd die juist niet is geïntegreerd in het normale programma. Dat is uit nood geboren toen bleek dat studenten door de mand vielen bij het maken van de onderzoeksscriptie die op veel plekken is ingevoerd na 2010. De onderzoekslijn die vervolgens werd geïntroduceerd, ging vaak ten koste van de tijd van het vak zelf. Dat vind ik zonde. Nu we tot het inzicht zijn gekomen dat onderzoekend vermogen tot de beroepscompetenties behoort, betekent het dat we het in het onderwijs kunnen inbouwen.

‘In het hbo is het belangrijk dat je onderzoek altijd een context geeft. Dat je laat zien waar en hoe dit in het beroep moet worden toegepast. Ik heb liever een verpleegkundige aan bed die goed kan verplegen, op een onderzoekende manier, dan een verpleegkundige die een wetenschappelijk onderzoek kan voltooien.’ Even terug naar de integratie onderzoekonderwijs. Vind je dat een lector studenten moet kennen? Moet er een wisselwerking zijn? Of mag hij ook alleen onderzoek doen? ‘Ook voor mij is belangrijk dat er een verbinding is tussen onderwijs en onderzoek. Desondanks denk ik dat de directe verbinding van een student met een lectoraat niet de meest handige is. Andersom is een lector voor de klas vaak ook niet de handigste manier. Ikzelf heb bewust geen contact met studenten. Dat heeft te maken met het onderwerp waar ik onderzoek naar doe, de didactiek van onderzoek en methodologie. Dat past in geen enkel curriculum in het hbo. Maar ik zoek ook naar de grootste hefboom. Als ik met één student werk, bereik ik één student. Werk ik met één docent, dan bereik tientallen studenten.

OVER DE INTEGRATIE ONDERWIJS-ONDERZOEK: ‘MOET HET WEL INTEGREREN?’ En dat geldt voor iedere lector. Je maakt de docent beter en er komen onderzoeksresultaten uit het lectoraat die het onderwijs kan gebruiken.’ Je doet onderzoek naar didaktiek van het onderzoek en dan stel je vast dat er nog best weinig over bekend is. Hoe kan dit als we al vijftien jaar bezig zijn? ‘Dat is helemaal niet zo lang. Bovendien weten we best veel over hoe het niet moet. Dus geen aparte onderzoekslijn. Niet standaard kiezen voor afstuderen met een onderzoeksscriptie. En daarbij speelt ook dat de verschillen zo groot zijn. Hoe geef je onderzoekend vermogen vorm in de kunstopleidingen of bij de Rockacademie in Tilburg? Dat is heel anders dan in een laboratoriumopleiding waar je eigenlijk al onderzoekers opleidt.’

Hoeveel tijd verwacht je dat dit proces nodig heeft? De studenten van nu zijn toch een beetje proefkonijnen. ‘Dat vind ik niet zo erg. Onderwijs verandert voortdurend, dus alle studenten zijn proefkonijnen. Ikzelf was een proefkonijn van de Mammoetwet. Ik denk dat het hbo-onderwijs gigantische slagen heeft gemaakt in de afgelopen vijftien jaar. Daar ben ik optimistisch over. Ook minister-president Rutte heeft het gezegd: de invoering van de lectoraten heeft een grote kwaliteitsimpuls aan het hbo gegeven. We zitten nu in de fase dat veel opleidingen bezig zijn om hun afstudeerprogramma te verbeteren op een manier die recht doet aan het hbo en het onderzoekend vermogen dat studenten moeten verwerven. Vorig schooljaar ben ik wel 45 keer gevraagd voor een lezing over dat onderwerp. Ik denk dat we daar de komende vier, vijf jaar nog mee bezig zijn.’ En dan? ‘Dan heeft iedere hogeschool een grote groep docent-onderzoekers die onder leiding van meer dan 1.500 lectoren hoogwaardig praktijkgericht onderzoek doen. En bij iedere hbo-opleiding zie je dan een onderzoekslint in het curriculum en een afstudeerprogramma waarin de studenten in beroepsopdrachten laten zien dat ze klaar zijn voor hun vak.’

O

25

PROFIELEN

GEMIST OP DE HR: Persoonlijke aandacht van de docenten, ik voelde me er een nummer.

FOTO: IRIS TEMPEL A AR

UIT IN ROTTERDAM GELEERD OP DE HR: Projectmatig werken, dat leer je op het mbo niet.

Van alle kanten horen we dat we minder vlees moeten eten. Ook ik heb hiernaar geluisterd en heb mijn dagelijkse stukje vlees ingeruild voor de vegetarische hap. Niet altijd, maar wel steeds vaker. Bijvoorbeeld bij een van deze spots in Rotterdam.

FOTO'S: LEVIEN WILLEMSE

Op de trein in Noord

‘Het reizen en de vrijheid trokken me’

Jonathan...

eet vegetarisch Dave van Nielen (30) Tot 2015: HR maritiem officier Nu: Tweede stuurman bij Stenaline

Na drieënhalf jaar in de machinekamer had Dave van Nielen (30) het daar wel gezien. Hij wilde hogerop, naar de stuurhut om precies te zijn. Dave is nu tweede officier bij Stena Line. HET IS DINSDAGOCHTEND EN HET GROTE GRIJZE SCHIP WAAR DAVE VAN NIELEN OP WERKT, LIGT AANGEMEERD AAN DE BENELUXHAVEN IN ROTTERDAM. Vannacht is hij om twee uur opgestaan om zijn collega af te lossen. Hij stuurde het schip de open zee over, vanaf het Britse Harwich naar de Rotterdamse haven. Tegen het ochtendgloren, toen de lucht nog rood was, legde hij aan en werd de voorraad gelost. Nu is het bijna tien uur en rijden volle vrachtwagens af en aan. Het schip zal zo de haven weer verlaten. Zonder Van Nielen, want die heeft na zeven dagen dienst een weekje vrij. ‘Het reizen, de vrijheid en de mooie verhalen van mijn neef die ook op de vaart zit, trokken me’, vertelt Van Nielen. Na een mboopleiding tot maritiem officier werkte hij drieënhalf jaar in de machinekamer van een groot schip van de Holland Amerika Lijn (HAL). ‘In die baan was ik maanden achtereen van huis, dat was op zich niet zo erg want mijn vrouw was ook stuurman en we konden vaak samen weg. Zo hebben we veel van de wereld gezien.’

26

AAN DE WAL Toen er kinderen kwamen, stopte Van Nielens vrouw met varen en wilde hij zelf ook niet meer zo lang van huis zijn. Hij ging aan de wal werken, maar miste al snel het reizen en de vrijheid. Vrienden

PROFIELEN

stelden voor de hbo-opleiding tot stuurman te gaan volgen en dat was een succes. In twee jaar haalde hij z’n diploma en nu werkt hij week-op-week-af bij Stena Line. Van Nielen: ‘Op een doordeweekse dag werk ik acht uur op, acht uur af. Als we in de haven liggen, ben ik verantwoordelijk voor het veilig en efficiënt laden en lossen van de trailers die we aan boord krijgen. Als dat achter de rug is, is de tweede stuurman verantwoordelijk voor het afmeren en de bijbehorende communicatie met de kapitein over afstanden tot de kade. Als het schip de haven uit is, neemt de tweede stuurman de navigatie over van de kapitein. Alles wat daarbij komt kijken, is dan mijn verantwoordelijkheid en dat kan interessante momenten opleveren op een van de drukste vaarwateren van de wereld.’ Die ‘interessante momenten’ zijn zo spannend dat ze niet zouden misstaan in een actiefilm. Zo was er midden in de nacht een bijnaaanvaring met een zeilbootje in het donker, ‘dat was wel even schrikken’, en een onverwacht hoge golf die de boot dertig graden deed kantelen, ‘we hingen toen zijwaarts in onze stoelen en keken elkaar wel even aan van … nou’, maar meestal is het rustig op de Noordzee en sturen Van Nielen en de kapitein het schip rustig van Tosca Sel a naar b, en weer terug.

O

Scheppen bij Spirit Kom je snel ideeën te kort als jij zelf vegetarisch wilt koken? Dan is Spirit ideaal om al snoepend inspiratie op te doen. Dit restaurant is namelijk één groot lopend buffet, waar je van ’s ochtends vroeg tot diep in de avond kunt kiezen uit meer dan vijftig vegetarische gerechten. Ook hier vind je eten van over de hele wereld en schep je op wat jij lekker vindt. Je betaalt voor de hoeveelheid op je bord en wat helemaal fijn is: je kunt ook afhalen! spiritrotterdam.nl Mariniersweg 9

In Rotterdam-Noord gebeurt het tegenwoordig. Zo ligt midden in de Agniesebuurt een van de hipste en toch verscholen plekjes van Rotterdam. ZOHO heet het en het laat zich het makkelijkst samenvatten als een plek waar creatievelingen zich inzetten voor een duurzame woon- en werkomgeving. Het middelpunt daarvan is de stadstuin met daarbij een grote groene treinwagon waar zich het vegetarische restaurant Gare du Nord bevindt. Eenmaal door de deur lijk je het Oost-Duitsland van begin jaren tachtig in te stappen. Niet gek, want de wagon komt uit die tijd. De treinstellen zijn intact gelaten en je zit dus vier aan vier op houten klapstoeltjes en alles op de bordjes is nog aangegeven in het Duits. De menukaart is echter van deze tijd en bestaat uit een mix van kleine gerechtjes uit allerlei windstreken. Denk bijvoorbeeld aan quesadillas gevuld met gerookte tofu en mole negro. Of een sandwich van chili-tempeh en de meer dan behoorlijke dagsoep. Het eten is zonder het gebruik van vlees ontzettend goed van smaak. Misschien dat het wel komt doordat een groot deel van de kruiden rechtstreeks uit de aangrenzende tuin komt. Voor minder dan vijftien euro kun je hier naast sfeervol ook erg lekker lunchen.

restaurantgaredunord.nl Anthoniestraat 2

O

Jonathan van Noord

27

PROFIELEN

MAURA WESSELS (24) Tweedejaars culturele en maatschappelijke vorming en Zumbainstructeur

WIE BEN JIJ DAN? ‘ALS IK MAAR KAN DANSEN’

Saskia Stavenuiter

O

FOTO: WOU TER LE DUC

MAURA GEEFT TWEE KEER IN DE WEEK ZUMBALES IN ROTTERDAM-NOORD. Ze zweept de groep op tot iedereen druipt van het zweet en dat is ook precies haar bedoeling. ‘Ik wil dat ze uitgeput zijn. Ook ikzelf probeer zo veel mogelijk te geven. Als ik energie uitstraal, krijg ik dat terug.’ Ze vindt het leuk dat haar groep zo divers is. ‘Er zit van alles tussen: hoge en lage klasse, verschillende etniciteiten en culturele achtergronden. Ik kom uit een heel blank dorp vlakbij de Duitse grens. Toen ik naar Rotterdam verhuisde, ging er een wereld voor me open. Zó veel verschillende mensen. Het is toch mooi dat ze allemaal naar mijn lessen komen?’ Maura traint zelf ook nog twee keer in de week: kickboksen en bodypumpen. Ze werkt bij Primark en ze studeert. ‘Ik ben altijd druk en houd niet van stilzitten.’ Maar áls ze tijd heeft, dan gaat ze graag naar een feestje met haar vrienden en staat ze meteen te dansen. ‘Veel mensen zijn afwachtend en gaan eerst een drankje halen. Ik heb geen alcohol nodig. Het maakt me ook niet uit wat ik aanheb, als ik maar kan dansen. Ik heb echt schijt. Mensen zouden veel trotser moeten zijn. Bij mijn zumbalessen heeft ook echt niet iedereen ritme, maar wat maakt dat uit? Als ze maar genieten van het moment.’