is talent te managen? Nu online Rijksoverheid verzet bakens HRM voor beslissers bij de overheid Pier Vellinga (IPCC) over Kopenhagen

Nu online www.vandaagindenhaag.nl

voor beslissers bij de overheid 4 december 2009 nr

20 vijfde jaargang |

www.pm.nl

Rijksoverheid verzet bakens HRM





Pier Vellinga (IPCC) over Kopenhagen pagina 8

talent

is te managen? Bevolkingskrimp sloopt gemeenten

Rijkswaterstaat heeft het benauwd

pagina 20

pagina 26

expand your capacity

live your brand to expand your career professionals who live their brand can expand yours

USG Capacity bemiddelt marketing- en communicatieprofessionals op minimaal hbo-niveau met 3 jaar relevante werkervaring, op vaste en tijdelijke basis. Met ons landelijk dekkend kantorennetwerk bevinden wij ons altijd bij

voor marketing- en communicatieprofessionals

ú in de buurt. Met ons ruime aanbod aan professionals, kunt u in gesprek komen met passende professionals uit heel Nederland. Vergroot uw kans op succes en neem contact met ons op.

expand your capacity.nl

PM nummer 20 4 december 2009

Nieuws 8 t/m 11

8

‘Kopenhagen is niet het eindpunt’



IPCC-oprichter Pier Vellinga wil hogere milieuheffingen

9

Donner onder druk om deeltijd-WW



10 11

20



Bevolkingskrimp begint te knellen

Crisismaatregelen drukken zwaar op begroting SZW

Geen hulp voor kastelozen India Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen kent grenzen

Slopersbal gaat in functiehuis Roel Bekker deed kracht op in Australië

Thema Talentmanagement 14 t/m 19

Ralph Pans (VNG) vraagt rijk bij te springen

14 15 16 18

Lidewey van der Sluis over haar powerhouse SZW start pilot voor expertprogramma Biculturele ambtenaar vergt andere aanpak Masterclass: ‘Iedereen houdt zijn sterren vast’

Spelers 26 t/m 29

23

35

Mediafobie misplaatst

Voedsel van 2025 bio, maar vierkant

Nieuwe oogst voor interactief proefschrift

Beau Monde dineert met Gerda Verburg

26 27 28

Rijkswaterstaat heeft meer ruimte nodig Van vuilnisman tot directeur OCW’er genomineerd voor ambtenaar van het jaar

Inspiratie 30 t/m 31

30

Jaarboek parlementaire geschiedenis in crisis

Cover: Lachemannproducties.nl

Talent netwerk voor jonge ambtenaren, maakte vorige week de nominaties voor zijn jaarlijkse trofee bekend. Fons Cammaert van OCW is een van de kanshebbers voor de titel Jonge Ambtenaar van het Jaar. ‘Grappig’, vond hij het toen hij hoorde dat zijn collega’s hem hadden voorgedragen, maar inmiddels is het een serieuze zaak geworden voor de ­voorzitter van Jong OCW. ‘Je moet altijd uitgaan van wat wel kan, en niet van wat er niet kan,’ aldus Cammaert in een eerste reactie op pagina 28. Met zo’n instelling moet het hem wel lukken bij de laatste drie genomineerden te eindigen en misschien zelfs wel als winnaar uit de bus te komen. Laat hem vooral een voorbeeld zijn voor al die jonge getalenteerde ambtenaren die er in Den Haag rondlopen. Het zou zonde zijn als zij en masse naar het bedrijfsleven uitstromen.

Foto: Rob Jongbloed

‘Door het behoedzame en op gelijkheid gerichte personeelsbeleid laten veel getalenteerde werknemers de publieke sector links liggen en kiezen voor een baan in het bedrijfsleven,’ sprak wetenschapper Robert Dur onlangs. HRprofessionals bij de rijksoverheid zijn het niet met hem eens. Op de departementen wordt inderdaad volop nagedacht over ontwikkeling van leiderschap en op maat gesneden expertprogramma’s, zo ontdekten we bij het schrijven van de artikelen voor het thema over talentmanagement (vanaf pagina 14). Bicultureel talent vergt weer een andere aanpak. De overheid moet sowieso nog een tandje bijzetten om allochtone medewerkers binnen te halen en aan zich te binden. De huidige economische crisis biedt daartoe volop kansen, menen betrokkenen. Over twee jaar zal blijken of het gelukt is de kabinetsdoelstelling op dit punt te halen. Over talenten gesproken. Futur, het landelijke

Cindy Castricum [email protected] 4 december 2009 PM

3

binnenkort in Den Haag Premier Balkenende is donderdag 10 en vrijdag 11 december in Brussel voor de bijeenkomst van de Europese Raad. Op woensdag 16 december bezoekt hij de jaarlijkse bijeenkomst van het Prins Claus Fonds in Amsterdam waar de Grote Prins Claus Prijs wordt uitgereikt aan de Colombiaanse architect Simón Vélez. Op 17 en 18 december is de ministerpresident in Kopenhagen voor de klimaattop.

Algemene Zaken

Minister Ter Horst en staatssecretaris Bijleveld leggen van 5 tot 11 december een werkbezoek aan de Antillen af in het kader van de staatkundige hervorming van de Antillen. Minister Ter Horst is maandag 14 december aanwezig in de Haagse Koninklijke Schouwburg, waar gevierd wordt dat er inmiddels een landelijk dekkend netwerk van veiligheidshuizen is aangelegd. Woensdag 15 december houdt de minister een toespraak op de conferentie Samen strijden tegen ernstige vormen van criminaliteit in sociëteit De Witte. Staatssecretaris Bijleveld gaat maandag 14 december naar de Internationale conferentie over Overzeese gebiedsdelen in Groningen. Op dinsdag 15 december

BZK

is ze in Zoetermeer waar het jaarlijkse Koninkrijksconcert in het teken staat van de banden met de Antillen. Bijleveld is woensdag 16 december in Arnhem aanwezig bij de afsluiting van de campagne In actie met de burgers, waar het over burgerparticipatie op gemeentelijk niveau gaat. Op maandag 7 december reist minister Verhagen naar Brussel vanwege de Raad voor Algemene Zaken en Externe Betrekkingen (RAZEB). Op donderdag 10 en vrijdag 11 december is hij bij de Europese Raad, eveneens in Brussel. Minister Koenders speelt op zondag de 6e een rol in de opvoering van het toneelstuk Claus!! van het Kamerlid John Leerdam (PvdA) in Carré. De minister speelt daarin zijn voorganger Jan Pronk. Op maandag de 7e brengt Koenders een bezoek aan het Erasmus College in Zoeter-

Buitenlandse Zaken

De ministers Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Cramer van Vrom sluiten in de week van 8 december de reeks begrotingsbehandelingen in de Tweede Kamer af. Bij de Vrombegroting gaat het over de onderdelen ruimtelijke ordening en milieu. Minister Cramer is die week ook in Kopenhagen, waar de klimaattop plaatsvindt. Kamervoorzitter Gerdi Verbeet gaat eveneens op reis. Zij brengt op 11 en 12 december een bezoek aan Duitsland, waar zij onder meer zal spreken met haar ambtsgenoten van de Landdag in Noordrijn-Westfalen en de Bondsdag in Berlijn. Traditioneel vinden de stemmingen over de begrotingen plaats in de week voor het kerstreces. Op maandag 7 december behandelt de Kamer het onderdeel sport van de begroting van VWS tijdens een wetgevingsoverleg met staatssecretaris Bussemaker. Een ander belangrijk WGO die dag gaat over de wijziging van de Vreemdelingenwet met staatssecretaris Albayrak, in het kader van een aanpassing in de asielprocedure. Drie AO’s vinden plaats op dinsdag de 8e, over Kansspelen (Justitie), de herkapitalisatie van ABN Amro en Fortis Bank (Financiën) en de OV-Chipkaart (Verkeer en Waterstaat). Minister Koenders heeft op 9 december een overleg met de commissie van Buitenlandse Zaken over ontwikkelingssamenwerking in West-Afrika. Een tussentijdse evaluatie van de Isaf-missie in Afghanistan vindt plaats op dezelfde

meer. Ook geeft hij die dag een speech bij een benefietdiner van het Rode Kruis in hotel The Grand in Amsterdam. In het kader van de actie Schoenmaatjes van de onderwijsontwikkelingsorganisatie Edukans brengt de minister op woensdag 9 december een bezoek aan de Bloemkampschool in Wassenaar. Op 11 december is Koenders te gast bij het televisieprogramma Lieve Paul. Op maandag de 14e is de minister samen met PvdA-partijvoorzitter Lilianne Ploumen in De Duif in Amsterdam coreferent bij de Evert Vermeer Lezing, voorgedragen door oud-staatssecretaris van Cultuur en Media Rick van der Ploeg. Voorts is hij op woensdag de 16e aanwezig bij de uitreiking van de Prins Claus Prijs, en is hij op 17 en 18 december bij de klimaattop in Kopenhagen. Staatssecretaris Timmermans treedt zondag 6 december op in Het Gesprek. Maandag de 7e ontvangt hij de Kosovaarse minister van Buitenlandse Zaken, Skender Hyseni. Later die dag reist Timmermans naar Brussel voor de RAZEB. Op de 9e ontmoet hij in Den Haag een groep jongeren die de klimaatconferentie in Kopenhagen zullen bezoeken en 10 en 11 december woont hij de Europese Raad bij. De staatssecretaris brengt van 12 tot en met 17 december een werkbezoek aan Japan en Zuid-Korea.

Tweede Kamer

4

PM 4 december 2009

dag, met minister Van Middelkoop van Defensie. Andere AO’s die dag gaan over elektrisch rijden (Verkeer en Waterstaat), toerisme ­(Economische Zaken) en genetisch gemodificeerde ­organismen (Landbouw). Eveneens krijgt de commissie van Rijksuitgaven een besloten technische briefing over de financiële verhoudingen tussen de bestuurslagen en houdt de commissie van Binnenlandse Zaken haar jaarlijkse voortgangsbespreking met de Nationale Ombudsman, Alex Brenninkmeijer. De glijdende schaal en vreemdelingenbewaring zijn onderwerp van gesprek tijdens twee AO’s van de Justitiecommissie op donderdag 10 december. Ook zijn er die dag AO’s over het homo-

binnenkort in Den Haag Minister Van Middelkoop reikt op 4 december in de IJsselhallen te Zwolle herinneringsmedailles uit voor vredesoperaties. Een week later, op 11 december, reikt hij in het Defensiegebouw op het Plein in Den Haag eveneens memorabilia uit. Deze keer gaat het om oorkondes en sculpturen aan de nabestaanden van Nederlandse militairen die zijn omgekomen bij alle militaire missies sinds 1949.

Defensie

Minister Van der Hoeven is 4 en 7 december in Brussel, op vrijdag voor de raad Concurrentievermogen en maandag voor de VTE-Raad. Op dinsdag de 8e woont zij in de Ridderzaal de jaarlijkse Innovation lecture bij, die dit jaar is gewijd aan het thema Diensteninnovatie. Op donderdag 10 december opent de minister een medisch simulatiecentrum in Eindhoven. De 14e neemt Van der Hoeven samen met minister Bos van Financiën in Nieuwspoort de Corporate Governance Code in ontvangst uit handen van de Monitoring Commissie. Staatssecretaris Heemskerk opent op 7 december de Indian Expat Society in Den Haag. Een dag later is hij achtereenvolgens bij de prijsuitreiking M&ICT en de kick off

Economische Zaken

emancipatiebeleid met minister Plasterk van OCW en over de verbetering van de verantwoording en de rijksbegroting (BZK). Maandag 14 december komt de inrichting van het internationale financiële stelsel aan de orde tijdens een algemeen overleg met minister Bos van Financiën. Een dag later wordt overlegd over de Zorgverzekeringswet (VWS). Op woensdag de 16e zijn er AO’s over auteursrecht (Justitie), klokkenluiders (Binnenlandse Zaken) , zelfstandig ondernemen ­(Economische Zaken) en verkeersveiligheid (Verkeer en Waterstaat). Tenslotte vindt op 17 december de tweede termijn plaats van het overleg over maatschappelijk verantwoord ondernemen ­(Economische Zaken). Ook staan de schuld- en armoedeproblematiek (Sociale Zaken), de postsector (EZ) en het nieuwe Europese visserijbeleid (LNV) nog op de agenda voordat het kerstreces begint.

van het Platform Internetveiligheid in Den Haag, later gevolgd door een bijeenkomst van Holland Art Cities in Rotterdam. Donderdag de 10e is Heemskerk de gehele dag in Groningen, waar hij optreedt tijdens een collegetour van de Rijksuniversiteit, bij de bijeenkomst Open voor Beslissers van Nederland open in Verbinding (NoiV) en bij de startbijeenkomst van ’s lands eerste Bedrijveninvesteringszone (BIZ). Maandag de 14e is Heemskerk aanwezig bij een internationaal seminar over Early warning en business cycle indicators in Scheveningen. Tot slot bezoekt de staatssecretaris op de 15e het slotseminar van het Turkijejaar en de uitreiking van de Netube Trade Award in Rotterdam. Minister Bos zit dinsdag 8 en 15 december in de studio van RTLZ. Op vrijdag 11 en zaterdag 12 december is het PvdA-congres in Apeldoorn, waar Bos uiteraard niet mag ontbreken.

Financiën

Staatssecretaris De Jager ondertekent vrijdag 4 december informatie­ uitwisselingsverdragen met de Bahamas en Maleisië. Op 7 december houdt hij een speech op een bijeenkomst van VNO/NCW Flevoland. Op donderdag 10 december zit hij in het televisieprogramma Bij ons in de BV van Jort Kelder, waar het zal gaan over de aanpak van zwartspaarders. De publieke agenda van de bewindslieden staat de komende tijd in het teken van veiligheidshuizen. Staatssecretaris Albayrak opent 4 december een veiligheidshuis in Zutphen. Later die dag opent zij het veiligheidshuis IJsselland in Zwolle. Minister Hirsch Ballin is 7 december aanwezig bij de opening van het veiligheidshuis in Zaanstad. De woensdag erna opent Albayrak vestigingen in Tiel en Hilversum. Minister Hirsch Ballin ondertekent op 9 december samen met staatssecretaris Heemskerk van EZ een convenant over transportcriminaliteit in Den Haag. Op donderdag 10 december zijn minister en staatssecretaris aanwezig bij de landelijke bijeenkomst veiligheidshuizen in Den Haag ter vaststelling van het landelijk dekkend netwerk.

Justitie

De senatoren hebben een druk programma in december. In de komende twee weken staan vier plenaire sessies gepland. Op maandag 7 december behandelt de Eerste Kamer de medezeggenschap educatie en beroepsonderwijs, een wijziging op de Wet op het primair onderwijs en de implementatie van een Europese richtlijn waarmee reclameregels voor televisie voor alle audiovisuele mediadiensten gaan gelden. Een dag later loopt de plenaire vergadering door met een debat over de modernisering van de regelgeving voor milieueffectrapportages en de afhandeling van het dossier Versterking van de positie van het slachtoffer in het strafproces. Op woensdag de 9e vindt een belangrijke besloten hoorzitting plaats over het elektronisch patiëntendossier (EPD). Deze expertmeeting wordt ondersteund door onderzoek van het Rathenau Instituut. Op maandag 14 december is er een plenaire sessie over een wijziging in de Successiewet 1956. Hierbij gaat het om een vereenvoudiging van de bedrijfsopvolgingsregeling en een herziening van de tariefstructuur. Dinsdag de 15e staat een debat over de aanpassing in de wettelijke gemeenschap van goederen op de agenda, een modernisering van het huwelijksvermogensrecht die inspringt op maatschappelijke trends als een hogere arbeidsparticipatie van vrouwen en meer echtscheidingen.

Eerste Kamer

www.vandaagindenhaag.nl 4 december 2009 PM

5

binnenkort in Den Haag Minister Verburg brengt op 7 december een werkbezoek aan de Haagse krachtwijken en ondertekent aldaar het convenant Groen in Krachtwijken. Op 10 december is de minister aanwezig bij een demonstratieproject in de kantine van haar ministerie over de verspilling van voedsel. ’s Avonds is Verburg aanwezig op de algemene ledenvergadering van bloemenveiling Flora Holland in Naaldwijk. Van maandag 14 tot woensdag 16 december is de minister in Brussel voor de vergadering van de Landbouw- en Visserijraad. Het belangrijkste agendapunt is de vaststelling van de vangsthoeveelheden voor de visserij in 2010.

is ze op het PvdA-congres in Apeldoorn en maandag de 14e is de staatssecretaris de hele dag in Groningen. Ze ondertekent er een kwaliteitsakkoord en opent een ‘ruimte voor bèta’ aan de Hanzehogeschool.

LNV

Maandag 7 december is minister Plasterk in Friesland. Hij gaat er onder meer langs bij een lerarenopleiding in Leeuwarden. Woensdag de 9e brengt de bewindsman een werkbezoek aan de Katholieke Universiteit Nijmegen, vervolgens gaat hij naar een school voor voortgezet onderwijs in Almere en aansluitend spreekt hij het jubileumcongres van het Landelijke Netwerk Vrouwen in de Sport toe in het Haagse ADO Stadion. Donderdag verricht Plasterk

OCW

samen met collega Verhagen van Buitenlandse Zaken de aftrap van het actieplan Mensenrechteneducatie en maandag 14 december lanceert de minister Wikiwijs. De dag erna neemt hij in Nieuwspoort het rapport Erfgoed en ruimtelijke planning in ontvangst. Vrijdag 4 december woont staatssecretaris Van Bijsterveldt op de openbare basisschool De Wilgenstam in Rotterdam een feestelijke sinterklaasviering bij die in het teken staat van diversiteit in het onderwijs. Later die dag voert ze op de hogeschool Rotterdam een gesprek met studenten en docenten over de kwaliteit van de lerarenopleiding. Maandag de 7e neemt de CDA’er in Nieuwspoort het rapport De nieuwe kennisbasis in ontvangst uit handen van Doekle Terpstra. Staatssecretaris Dijksma brengt maandag 7 december een bezoek aan de Haagse nutsschool M.M. Boldingh. Zaterdag de 12e

Organiseert u ook een congres, ­seminar of symposium? Geef het aan ons door via [email protected].

Symposia 9 december

Wat Waar Tijd Sprekers Organisatie

Bijeenkomst voor managers bij gemeenten over hoe om te gaan met krimpende budgetten door de crisis. Experts vertellen over efficiënte dienstverlening en slimme bezuinigingsmethoden. Domina Hotel, Rotterdam 09.30 - 17.00 Ralph Pans (VNG) en Matt Poelmans (Ictu) Dagvoorzitter: Frits Wester Vereniging van Nederlandse Gemeenten

16 december

Wat

6

Actualiteitencongres Duurzaam Vastgoed. Over kansen en uitdagingen rondom verduur-

PM 4 december 2009

Minister Donner is in de week van 8 december in de Kamer voor de begrotingsbehandeling. Staatssecretaris Klijnsma is vrijdag 4 december aanwezig bij een minisymposium over armoebestrijding in Den Haag. De G31 en Nicis tonen hier filmpjes van goede voorbeelden van armoedebestrijding. De staatssecretaris heeft maandag 7 december een regiowerktop in Utrecht. Op 14 december krijgt Klijnsma het manifest van Moneyfest uitgereikt in het kader van de gelijknamige campagne die jongeren aan moet zetten na te denken over geld en schulden. De bijeenkomst is in het Paard in Den Haag.

SZW

Waar Tijd Sprekers Organisatie

Op het ministerie van Verkeer en Waterstaat hebben de bewindspersonen het relatief rustig in december. Minister Eurlings en staatssecretaris Huizinga hebben op maandag 7 december een notaoverleg over het Meerjaren­ programma Infrastructuur, Ruimte en

Verkeer en Waterstaat

zaming, het Lente-akkoord en het overtuigen van consumenten NBC, Nieuwegein 09.00 - 17.00 Hans Korbee van SenterNovem Het Nederlands Vastgoed Instituut

Persconferenties 8 december

Wat Waar Tijd Met Organisatie

Presentatie TNO-rapport over de bouwprognoses 2009-2014. Daaromheen een minisymposium over ‘Het Nieuwe Bouwen’ Tijdperk. Kasteel de Vanenburg, Putten 13.30 - 17.00 Walter Manshanden (TNO) TNO/ Vrom

binnenkort in Den Haag Transport (MIRT). De minister heeft vervolgens op de 17e nog een bezoekje aan de Transportraad in Brussel gepland staan. De agenda van de staatssecretaris is vooralsnog leeg, op een aantal AO’s na. Minister Cramer krijgt op vrijdagochtend 4 december, voor aanvang van de ministerraad, een Bomenpuzzel van Dick Bruna uitgereikt. Deze eer valt te beurt aan alle delegatieleden die naar de klimaattop in Kopenhagen gaan. De rest van haar agenda staat ook in het thema van de topconferentie in de Deense hoofdstad. Op zaterdag 12 december is de minister in de Jaarbeurs in Utrecht bij het publieksevenement Beat the Heat Now. Vanaf 14 december is zij in Kopenhagen. Minister Van der Laan opent op dinsdag de 8e een participatiecentrum in Amsterdam-Zuidoost en brengt een dag later een werkbezoek aan de Haagse Schilderswijk. Donderdag de 10e reikt hij in Amsterdam een prijs uit aan de winnaar van het Droomstad Project. Op maandag de 14e staat een werkbezoek aan de Utrechtse wijken Ondiep en Zuilen gepland. Een dag later heeft Van der Laan twee activiteiten. Eerst spreekt hij op een jaarmarkt over inburgering in Rotterdam,

Vrom

en ’s avonds bezoekt hij de naturalisatiedag in Utrecht, waar hij geslaagde inburgeraars zal toespreken. Minister Klink is op 7 december aanwezig bij de start van het project Kids V ­ itaal. Doel van dit project is de strijd tegen overgewicht bij kinderen aan te gaan. ’s Middags gaat Klink op werkbezoek bij het hoofdkantoor van Siemens en het Bronovo Ziekenhuis. De innovatie in de zorg staat hierbij centraal. Twee dagen later neem de minister een onderzoek over patiëntveiligheidsgevaren in de eerstelijnszorg in ontvangst. Op 12 december is Klink voor partijpolitieke aangelegenheden in de Overijsselse gemeente Aalten. Op 14 december neemt de minister een kijkje bij Unilever in Vlaardingen. Minister Rouvoet reikt op 7 d ­ ecember de Nationale Jeugdzorgprijzen uit

VWS

Op 4 december wordt bekend welke partij uit de wereld van transport, detailhandel of overheid de Award Stedelijke Distributie en de bijgaande geldprijs van €250.000 in ontvangst mag nemen. De prijs, die wordt uitgereikt door de ambassadeur stedelijke distributie Eric Janse de Jonge, is een beloning voor het initiatief dat het meest getuigt van ‘durf en zelfregulering’, aldus de organisatie. Tweede Kamerleden en lokale bestuurders doen op 7 december mee aan het Klimaatdebat ‘Kyoto, Kopenhagen en Katwijk aan Zee’ van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Hoofdthema is duurzaamheid op lokaal niveau. Met onder meer Liesbeth Spies (CDA), Diederik Samsom (PvdA) en Helma Neppérus (VVD). Dezelfde dag organiseert De Rode Hoed een debat met minister Plasterk en enkele topfiguren uit de mediawereld zoals Arendo Joustra (Elsevier) en Birgit Donker (NRC Handelsblad) over de toekomst van de media en de rol van de overheid daarin. Op 12 november houdt de PvdA een partijcongres waarbij het nieuwe partijbestuur gekozen wordt. Kandidaten zijn onder meer Broos Schnetz, Dig Istha en Fouad Sidali. De elektronische ambtenaar is het thema van het Reuring!Café op 15 december. Mark Frequin ontvangt in de

tijdens het congres Jeugdzorg: Zo! in De Reehorst te Ede. Het Nederlands Jeugdinstituut verzorgt de bijeenkomst. De prijzen, een initiatief van het Jeugd Innovatie Fonds, moeten de sector die nu zo onder vuur staat een steuntje in de rug geven. Drie dagen later reist de minister wederom af naar Ede, dit keer voor het Jaarcongres Jeugdgezondheidszorg 2009. Op 14 december ontvangt Rouvoet in het CJG Haagse Hout van stichting Stivoro een informatiepakket over roken en opvoeding. Dit op e-learning gebaseerde pakket richt zich in het bijzonder op de kinderen die naar de brugklas gaan. Op 4 december brengt staatssecretaris Bussemaker een bezoek aan Amsterdam Oud-Zuid. Eerst gaat ze langs bij het Odensehuis, een inloophuis voor mensen met dementie en hun familie, vrienden en kennissen. Vervolgens gaat Bussemaker naar het Olympisch Stadion, waar tijdens een bijeenkomst de Olympische aspiraties van het kabinet ter sprake komen. Op 10 december is de staatssecretaris aanwezig bij de tweede Nationale Kennisdag combinatiefuncties in het Utrechtse stadion Galgenwaard. Op 14 december is ze in Helden en Gilze-Rijen voor de WMO en route. Een dag later speecht ze op het NOC*NSF Sportgala in de Amsterdamse RAI.

Overig

Glazenzaal in Den Haag de gasten Zsolt Szabó, Philippe Raets en Matt Poelmans. Op 15 en 16 december organiseert Instituut Clingendael een tweedaagse training over effectieve belangenbehartiging in de Europese Unie, voor beleidsmedewerkers bij de overheid. Doel is om lobbyen en netwerken in Brussel onder de knie te krijgen.

www.vandaagindenhaag.nl 4 december 2009 PM

7

nieuws IPCC-oprichter Vellinga optimistisch over milieutop

‘Kopenhagen is niet het eindpunt’ Van 7 december tot 18 december vindt in Kopenhagen de VN-klimaatconferentie plaats. Wereldleiders beslissen tijdens de top over de inhoud van een nieuw internationaal klimaatverdrag dat het Kyoto-protocol zal vervangen. Pier Vellinga, hoogleraar klimaatverandering aan de Universiteit Wageningen, is optimistisch gestemd over de afloop. Vrom • Pier Vellinga was eind jaren tachtig adviseur van de minister van Vrom op het gebied van klimaatverandering. In die jaren was hij betrokken bij het opzetten van het Inter Governmental Panel on Climate Change (IPCC), dat in 2007 samen met Al Gore de Nobelprijs voor de Vrede won. Begin jaren negentig werkte hij bovendien mee aan opstelling van het eerste klimaatverdrag: het United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC). Wat verwacht u van de klimaattop?

‘De klimaattop komt met stevige resultaten. Toch zal het in de ogen van de milieubeweging en in de ogen van vele wetenschappers te weinig zijn en misschien te laat. Maar gezien de complexiteit van het probleem is het een geweldige stap. Het nieuwe verdrag wordt een optelsom van wat alle landen bereid zijn te doen in dit stadium. Ik ben hier redelijk positief over gestemd. Twee jaar geleden gebeurde er vrijwel niets, maar nu worden er belangrijke stappen gezet. De dynamiek in de Verenigde Staten met Obama als nieuwe president heeft de weg vrij gemaakt voor nieuwe afspraken. De Europese Unie wil de uitstoot van de geïndustrialiseerde landen voor 2050 met 90 procent reduceren en de VS wil ook dat voor 2050 de wereldwijde emissie met 50 procent wordt verminderd. In beide gevallen betekent dit dat de geïndustrialiseerde landen over 40 jaar klimaat neutraal moeten zijn. Ook de investeringen van China moeten niet worden onderschat. Het komende decennium zou de uitstoot verdubbelen door de economische voorspoed, maar China heeft laten weten deze groei te willen halveren. Het zijn allemaal forse doelstellingen, maar ik verwacht dat men de komende jaren ook daadwerkelijk naar deze doelen toewerkt. De regerings-

8

PM 4 december 2009

vertegenwoordigers moeten belangrijke beslissingen nemen over het verhandelen van quota en het aanpakken van de luchten scheepvaartsector. Na de klimaattop in Kopenhagen zullen deze “kleine lettertjes” worden ingevuld. Kopenhagen is niet het eindpunt, zoals veel mensen denken, maar het beginpunt van vergaande klimaatafspraken.’ Oud-Kamerlid Wijnand Duyvendak (GroenLinks) schreef deze maand in de Volkskrant dat wetenschappers hun nek moeten uitsteken en de politiek moeten opzoeken.

‘Wetenschappers hebben zich genoeg uitgesproken. In het IPCC-rapport van 2007 is aangegeven dat forse reducties van de broeikasgasemissies nodig zijn om de klimaatrisico’s te beperken. Dit is besproken in VN-verband en onlangs op de klimaatconferentie van de World Meteorological Organisation. In alle beleidssa-

‘Wetenschap en politiek moeten zich niet ­vermengen’ menvattingen staat dat het zeer risicovol is om op de huidige manier door te gaan. De politiek, bedrijven en maatschappij moeten hier vervolgens een invulling aan geven. Wetenschap en politiek moeten zich niet vermengen.’ Wat vindt u van het Nederlandse beleid?

‘De doelstellingen zijn goed, maar men moet er een paar schepjes bovenop doen om de beoogde reductie van 30 procent in 2020 te bereiken. De overheid moet de milieukosten meer in rekening brengen bij de vervuiler. Door grijze stroom duurder te maken kan groene stroom worden gestimuleerd. Er is echter altijd weerstand

vanuit het bedrijfsleven. Het doorvoeren van dergelijke maatregelen vergt dan ook politieke moed. Gezien onze achterstand op het gebied van duurzame energie kunnen we daar meer van gebruiken. Door de energierekening van de burger nu met 10 procent te verhogen, komt er voldoende geld beschikbaar om groene energie te stimuleren. Als je dat doet, zoals andere landen om ons heen, is duurzame energie over 10 jaar goedkoper dan olie, steenkool en aardgas. Dit heet de leercurve. Als we hier doorheen gaan, zal de onrendabele top van groene energie verdwijnen.’ Maar in de begroting van Vrom voor 2010 zijn de uitgaven voor het tegengaan van klimaatverandering lager vastgesteld.

‘De regering werkt nu met subsidies. Dit is niet alleen kostbaar, maar zorgt er ook voor dat investeringen niet op gang komen. Het is veel slimmer om door middel van heffingen de vervuiler te laten betalen. De invoering van de schonere, loodvrije benzine is destijds gestimuleerd door loodhoudende benzine duurder te maken. Winsemius, voormalig minister van Vrom, heeft deze prijzen in de jaren tachtig gelijkgetrokken, waardoor iedereen binnen enkele jaren overstag ging. In Duitsland heeft men het jaren geleden al slim aangepakt door een extra milieubelasting te heffen op grijze stroom en met dat geld groene stroom goedkoper te maken. De vervuiler betaalt; het werkt zonder dat het via de schatkist loopt. In ons land zijn nu plannen om het ook zo aan te pakken.’ • Simon Blok

nieuws Veel hete hangijzers in begroting van SZW

FNV zet Donner onder druk over deeltijd-WW Het Centraal Planbureau verwacht zwaar weer op de arbeidsmarkt, met werkloosheidscijfers die kunnen oplopen tot 8 procent. Het legt een zware druk op de begroting van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, dat alle zeilen zal moeten bijzetten om protectie van de arbeidsmarkt te combineren met de zware bezuinigingseisen. SZW • Het paradoxale motto waarmee SZW 2010 tegemoet treedt, luidt ‘investeren én bezuinigen om beter uit de crisis te komen’. Om de gevolgen van de crisis op te vangen investeert het ministerie 421 miljoen euro in onder meer scholing van werknemers en de strijd tegen de jeugdwerkloosheid en schulden. Volgens de diverse belangenorganisaties is het allemaal niet genoeg, maar daarbovenop moeten Donner en Klijnsma voor volgend jaar ook nog eens 430 miljoen euro bezuinigen om gaten in de begroting te dichten. Chris Driessen, financieel expert van de FNV, verwacht vuurwerk bij de behan-

deling van het onderdeel deeltijd-WW, die naar mening van de bond moet worden verlengd. Minister Donner staat echter niet bekend als een groot voorstander van de deeltijd-WW. Slechts na grote druk van de sociale partners stemde hij in met de regeling. Driessen voorspelt dat er pressie vereist zal zijn om Donner over de streep te trekken. Momenteel werken 35.000 mensen in deeltijd-WW. De uitkering is bedoeld voor werknemers van bedrijven die door de crisis kampen met tijdelijke vraaguitval. De WW moet buiten de begrotingsregels worden gehouden, omdat het het

beste anti-conjunturele instrument is, vindt de FNV, maar daarover is het laatste woord nog niet gezegd. Ook de rechtspositie van de deeltijd-WW’ers wordt onderwerp van debat. De FNV is voorstander van een regeling waarbij mensen die gebruik maken van de regeling, maar uiteindelijk tóch hun baan verliezen, toch aanspraak kunnen maken op volledige WW, maar in de huidige opzet ontbreekt die component. Een ander belangrijk punt, aldus Driessen, is de financiële positie van de pensioenfondsen, die als gevolg van de slechte beleggingen in financieel zwaar weer zijn gekomen. Vanuit de Kamer klinkt de roep om meer grip op deze instellingen. Driessen verwacht dat behandeling van dit hete hangijzer naar 2010 wordt verschoven, nadat extern advies is ingewonnen. • René Zwaap

Kroese enzo …

4 december 2009 PM

9

nieuws PvdA-Kamerlid Kalma wil zwaardere rol voor diplomatie

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen stuit op weerstand De goede voornemens van Buitenlandse Zaken en Economische Zaken om Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) op de internationale agenda te zetten, worden nog te vaak opgeofferd aan economisch belang. Misstanden als de uitbuiting van de kastelozen in India krijgen daardoor te weinig weerwerk, ook vanuit Nederland. EZ/BZ • De ministeries van Economische Zaken en Buitenlandse Zaken zeggen hand in hand het belang van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) te verspreiden in het buitenland, door middel van MVO-diplomatie. Maar volgens betrokkenen is er geen sprake van een coherent gezamenlijk beleid. EZ stelt bij handelsmissies weliswaar geregeld onderwerpen als kinderarbeid aan de kaak en wijst Nederlandse bedrijven met buitenlandse dochterondernemingen erop zich te houden aan de internationale normen, maar dit beleid ontstijgt zelden het bedrijfs­niveau. En BZ heeft wel de intentie MVO op regerings-

niveau ter sprake te brengen, maar in de praktijk valt dat nogal tegen. ‘Er is tot nu toe te weinig aandacht geweest voor het MVO-beleid in de diplomatie,’ zegt Gerard Oonk, beleids­adviseur van het MVO Platform en directeur van

‘Bij BZ is alles erop gericht de relaties goed te houden’ de Landelijke India Werkgroep. ‘Van ­ondernemingen wordt – terecht – van alles gevraagd. Zo wordt er verwacht dat ze zich aan de Oeso-normen houden,’ aldus Oonk, doelend op een richtlijn voor

bedrijven die internationaal opereren. ‘Maar de overheid moet het dan zelf ook laten zien,’ zegt Oonk. ‘Als bewindslieden naar het buitenland vertrekken, dan zie je dat het vooral gaat om het binnenhalen van opdrachten. Ook bij handelsmissies wordt MVO op kleine schaal aangekaart, maar de ­economische belangen wegen dan toch zwaarder dan de mensenrechten. MVO moet een integraal onderdeel zijn van het handelen van de overheid zelf. Staats­ secretaris Heemskerk en minister Verhagen hebben het wel in hun agenda staan, maar ik zie nog geen gezamenlijk beleid.’ Volgens Oonk is het vooral van belang dat grote opkomende economieën als India en China, die een voorbeeldfunctie bekleden voor de kleinere landen, zich bewust worden van het belang van MVO. ‘Als zij zich er niet aan houden, waarom zouden andere landen zich er wel druk om maken?’ In India, waarop Oonk als directeur van de Landelijke India Werkgroep vooral zicht heeft, zijn de arbeidsomstandigheden deplorabel. ‘Er vindt systematisch discriminatie plaats van de Dalits, de kastelozen. Zelfs premier Singh heeft gezegd dat de situatie van de Dalits lijkt op die van de zwarten in Zuid-Afrika tijdens de Apart-

Advertentie

WERVING & SELECTIE INTERIM LOOPBAANCOACHING

Geeft antwoord op ambtenaar 2.0 JS Consultancy is marktleider voor werving & selectie en interim management van middenkader, topmanagement en Jong Talent in de publieke sector. Al 15 jaar werft, selecteert en bemiddelt JS Consultancy kandidaten voor vaste en interim vacatures bij de overheid. Daarnaast is JS Consultancy succesvol in begeleiding van loopbaancoaching- en outplacementtrajecten.

Kennis van de overheid kijk op www.jsconsultancy.nl Haarlem 023 - 55 12 333

10

PM 4 december 2009

Amsterdam 020 - 42 36 465

Den Haag 070 - 36 21 777

Den Bosch 073 - 61 29 403

Zwolle 038 - 75 03 417

nieuws heid. Dat is een stevige uitspraak en een belangrijk aangrijpingspunt voor de overheid om MVO aan te kaarten.’ Bij het Nederlandse diplomatieke corps heerst terughoudendheid over het verstevigen van de MVO-diplomatie. Een belangrijk obstakel is, zo viel begin november te horen tijdens een besloten conferentie in Den Haag, dat MVO door landen als India en China snel wordt geïnterpreteerd als een typisch westerse poging om de mensenrechten aan de kaak te stellen. Om de onderlinge relatie niet op het spel te zetten, wordt een verwijzing naar MVO liever vermeden. PvdA-Kamerlid Paul Kalma ­onderkent het probleem. ‘Bij missies zitten de gastheren of -vrouwen niet altijd te wachten op dit soort gevoelige onderwerpen. Die spanning zal er altijd zijn. Maar als het kabinet zegt dat het MVO een structurele plek gaat geven in de diplomatie, dan moet de boodschap ook worden overgebracht als die niet welkom is.’ Oonk is het daarmee eens. ‘Alles is er bij BZ op gericht de relaties goed te houden. Maar men moet niet bang zijn dit soort zaken aan te kaarten. Er moeten duidelijke doelstellingen geformuleerd worden en bij de ambassades moeten die stevig worden ingebed.’

Meldpunt Kalma en Oonk pleiten ervoor dat de Nederlandse posten een duidelijke aanvullende rol spelen in de MVO-diplomatie. Economische Zaken hamert bij Nederlandse bedrijven op het naleven van de OESOnormen en heeft meerdere instrumenten in handen om misstanden te signaleren. Zo is er het Nationaal Contact Punt (NCP), een meldpunt voor klachten over overtredingen van de internationale richtlijnen. Maar bij het NCP komen naar verhouding maar weinig klachten binnen, zo signaleerde EZ onlangs zelf. Volgens Kalma komt dat niet omdat er weinig overtredingen plaatsvinden, maar omdat het aan de toegang tot het meldpunt schort. Het diplomatieke postennetwerk kan hierin een belangrijke rol vervullen, vindt Kalma. Dat minister Koenders in Nederland een klachtenloket wil opzetten om mensen uit ontwikkelingslanden de mogelijkheid te geven hier hun recht te halen, vindt Oonk prima. ‘Maar dan moet je dat combineren met initiatieven om regeringen op MVO aan te spreken, anders blijft het bij geïsoleerde inspanningen.’ Kalma wacht met een definitief oordeel over de effectiviteit van de MVO-diplomatie tot volgend jaar, wanneer Heemskerk met een evaluatie komt. • Tristan van Rijn

Bijpraten met Bekker

‘Het neurotische gehalte van ons landje is hoog’ Elke maand vertelt SG Roel Bekker (Vernieuwing Rijksdienst) hoe zijn programma ervoor staat. Hij is net terug uit Australië, dat net als Nederland de ambitie heeft de beste publieke sector van de wereld te krijgen. VRD • Australiërs zijn een relaxed volk, die conclusie kan Roel Bekker na zijn werkbezoek aan ‘Down under’ wel trekken. ‘Iedereen is er aardig, niemand rijdt harder dan 110 kilometer per uur en je ziet nergens graffiti. Het is er goed toeven,’ aldus de SG. ‘Het lijkt ook wel of men er meer met grote zaken bezig is, ook wat de overheid betreft. Als je dan weer terug in Nederland bent en je hoort dat het alleen maar gaat over bonnetjes en hoeveel ambtenaren eruit kunnen, tja… dat valt dan wel weer even tegen. Het neurotische gehalte van ons landje is hoog, kun je wel stellen.’ Op een conferentie in Brisbane ontmoette de SG de Australische premier Kevin Rudd, die de ambitie heeft uitgesproken dat Australië de beste publieke sector ter wereld moet krijgen. Bekker vertelde dat de Nederlandse overheid die strijd graag aangaat. Vlak voor zijn vertrek naar Australië is daarvoor tijdens de jaarlijkse SG-conferentie een eerste aanzet gedaan. ‘Rudd heeft de uitdaging geaccepteerd,’ zegt Bekker lachend. In opdracht van de Australische premier voerde KPMG een vergelijkend onderzoek uit naar de prestaties van de publieke sector in acht landen. Op het gebied van dienstverlening scoort Australië uitermate goed, zo moet Bekker concluderen. ‘Men is daar goed bezig. Hier ook wel, alleen gaat het daar allemaal een tikje sneller en efficiënter.’ Omgekeerd kan Australië weer wat leren van de Nederlandse prestaties op het gebied van beleidsontwikkeling. ‘Dat hebben we goed op

orde, zo bleek uit het KPMG-rapport,’ stelt Bekker tevreden vast. De Australiërs zijn ook ‘stinkend jaloers’ op de Haagse strijd tegen de verkokering. ‘Departementen opereren er zeer autonoom,’ legt de SG uit. ‘De salarissen voor dezelfde functies op verschillende ministeries kunnen enorm uiteen lopen. Dat wij nu bezig zijn met een vereenvoudiging van het functiehuis, bekijken ze dan ook met bewondering.’ Toen Bekker in Australië zat, stemde de ministerraad in met een plan uit zijn koker: een nieuw functiegebouw voor de rijksoverheid waar de 30.000 verschillende functieomschrijvingen teruggebracht worden tot maximaal 50. Doel van deze operatie is dat ambtenaren makkelijker van functie kunnen wisselen: meer flexibiliteit dus. Kritiek dat functies onherkenbaar zouden zijn, als ze zo breed geformuleerd worden, werpt Bekker ver van zich. ‘Het is eerder andersom. Ik zou me als ambtenaar geketend voelen door een zeer precieze functieomschrijving,’ aldus Bekker. ‘Dat de uitvoering ervan zorgvuldig moet gebeuren is natuurlijk evident. Maar het is mooi dat er nu een politiek besluit ligt om dit in gang te zetten.’ • Cindy Castricum

In de volgende PM zal de verantwoordelijke DG Jaap Uijlenbroek uitgebreid ingaan op het nieuwe functiegebouw. Heeft u hierover een vraag, of is er iets anders dat u van de DG wilt weten, mail het uiterlijk maandag 7 december naar [email protected].

4 december 2009 PM

11

opinie horen zien & schrijven

Recht, bestuurskunde en communicatie zijn de drie belangrijkste disciplines voor de moderne ambtenaar. In PM publiceren we elke twee weken drie columns waarop u via onze website kunt reageren.

Rosalie Koolhoven Wat wil Wilders?

V

Recht

olgende maand begint het proces tegen Geert Wilders. Het gaat spannend worden. Wilders riep onder meer op de Koran te verbieden, ‘net als Mein Kampf’‘. Hij deed die uitlatingen niet in de Tweede Kamer, zodat zijn parlementaire onschendbaarheid niet geldt. Het lijkt op de zaak tegen Janmaat, die tijdens een bijeenkomst aangaf dat hij na verkiezing de multiculturele samenleving zou afschaffen. Gekwalificeerd als aanzet tot haat werd de mening door de rechter gesanctioneerd. Vrijheid van meningsuiting? Nee. Belangrijk is of het gaat om een gevoel of een boodschap die bewezen kan worden. Als dat laatste kan, is verificatie vereist. Psycholoog Wright (Psychologie van het morele gedrag) stelt dat een mening een gevoel is, ‘gevormd door geloofsovertuiging, instinct en intellect’. Kwestie van karakter dus. Mensen zonder differentiatievermogen bijvoorbeeld vinden diefstal altijd fout, en zien niet dat er situaties zijn waarin diefstal noodzakelijk is, en zo zijn er meer voorbeelden. Na de gevoelsvorming is de geest er op geënt voor het gevoel bevestiging te vinden. De geest van Wilders zoekt bewijzen dat zijn gevoel de waarheid is. Wat nu beschermt de vrijheid van meningsuiting? Niet het gevoelde gevoel met vermeend bewijs. Wel de zorgvuldig opgebouwde mening. In de Alanya-zaak werd een journalist veroordeeld vanwege een kwetsend betoog op basis van ongeverifieerde geruchten, gepresenteerd als feiten. Volgens

de Vicar-zaak moet een onderzoek naar de feiten plaatsvinden, als te voorvoelen is, dat anderen de meningsuiting als een belediging kunnen ervaren. Wat nu met Wilders mening dat de Koran verboden moet worden als Mein Kampf’ en de beledigingen die daardoor worden gevoeld? Geen bescherming, omdat het broodje aap, onzorgvuldig en ongeverifieerd is. Hoe zit het nu echt? Beieren heeft na de Tweede Wereldoorlog alle bezittingen van Hitler, waaronder het auteursrecht op Mein Kampf, geconfisqueerd. De Nederlandse Staat deed hetzelfde met de vertaalrechten. Daarmee kan elke heruitgave worden tegengegaan: inbreuk op een eigendomsrecht. Dit is een erg omstreden manier: het auteursrecht mag niet worden misbruikt als verkapt censuurmiddel om de vrijheid van meningsuiting te beperken. Maar bij uitzondering voor Mein Kampf wordt dit ‘gedoogd’ vanwege de geschiedenis. In feite roept Wilders de Nederlandse overheid dus op het ­auteursrecht van de Koran te verwerven en vervolgens te misbruiken. Dat zal lastig worden. Zullen Wilders uitspraken ook worden gedoogd? •

Rosalie Koolhoven is publiciste en docent Nederlands recht aan de ­Universiteit Osnabrück in Duitsland

Meer op www.pm.nl

12

PM 4 december 2009

Ruben Maes Feestje

I

k ontvang de gasten bij de voordeur en neem de cadeaus in ontvangst. Bij elk cadeau noteer ik in mijn notitieboek de waarde. Aan het einde van het feestje tel ik alles op en bereken of de waarde van de cadeaus de investering in wijn, bier en kaasblokjes overstijgt. Zo niet, dan is het feest geen succes geweest. Deze dwaze redenering wordt keer op keer gebruikt ter promotie van grote evenementen als de Giro d’Italia, Olympische Spelen of de verkiezing tot Europese Culturele hoofdstad. Niet de waarde voor de bevolking, de impuls voor de infra-

opinie Jorrit de Jong Wat hebben we aan de fiets hangen? Bestuur

A

ls ik per ongeluk met mijn fiets door glas rijd, denk ik vaak: snel doorrijden, dan merkt de band niet dat-ie lek is. Ik ga sneller rijden, probeer het beeld van glassplinters in binnenbanden te verdringen en fluit een deuntje, zodat ik eventueel gesis niet hoor. Heb ik mijn bestemming bereikt, werp ik alsnog een onderzoekende blik op de betreffende fietsband. In 50 procent van de gevallen heb ik mazzel en heeft de band het overleefd. In de andere 50 procent moet de fiets ondersteboven, de mouwen omhoog en die lastige buitenband eraf. De uitvoering van beleid is voor bestuurders van publieke organisaties soms net als door glas rijden voor bestuurders van fietsen. Onvermijdelijk ontstaan er problemen onderweg. Incidenten en complicaties op de werkvloer zijn de equivalenten van het glas op de weg of de slag in het wiel. Ontevredenheid van burgers, professionals en managers zijn best een tijd weg te wuiven, maar je weet niet voor hoelang en ook niet hoeveel erger het wordt als je niet stopt voor controle, onderhoud en reparatie. Het kan lang goed gaan voordat het misgaat. Maar áls het misgaat is het vaak gelijk tijd voor Groot Onderhoud of Volledige Vervanging. Toen Paars II de maat werd genomen door Pim Fortuyn, die de prestaties van de voorgaande acht jaar als ‘puinhopen’ bestempelde, vond men dat eerst enorm overdreven. Toen bleek dat een groot deel van Nederland van mening was dat de fiets aan alle kanten

rammelde, moest de bestuurder wel afstappen. De zelfinspectie van het Nederlandse openbaar bestuur die volgde, aangevuld met gevraagde en ongevraagde externe adviezen, heeft tot een veel grotere aandacht voor de uitvoering van beleid geleid. De afgelopen zeven jaar zijn veel ministeries meer en anders naar de uitvoeringspraktijk gaan kijken. Van buiten naar binnen werken, casusadoptie, uitwisselingsstages, vermindering van regeldruk en talloze andere maatregelen werden genomen om te checken of de bedoelingen van het beleid ook leidden tot resultaten in de praktijk. Er is beter zicht op de weg en beter zicht op de fiets. Maar is het voldoende? Nederland staat aan de vooravond van een nieuwe politieke afrekening. Een groot deel van de kiezers vindt dat de fiets nog steeds rammelt én dat die fiets de verkeerde kant op rijdt. Veel politici ontkennen het eerste verwijt (‘we hebben ernaar gekeken, dus kan het niet meer rammelen’) en zijn het met het tweede verwijt niet eens (‘we kiezen nu eenmaal uit overtuiging voor deze weg’). Over de weg valt natuurlijk te twisten. Maar zonder een goed voertuig loopt elke weg dood. •

Jorrit de Jong is als onderzoeker en docent verbonden aan Harvard University’s Kennedy School of Government

Communicatie structuur of het simpele feit dat een feestje leuk is, moet de doorslag geven. Nee, dat zijn bijzaken. Hoofdzaak is de economische spin off. De cijfers onder de streep. Deze redeneertrant komt ook sterk op in de ontwikkelingssamenwerking en de culturele sector. Niet voor niets, want het zijn de linkse hobby’s die vrezen voor het rechtse koudefront dat wordt verwacht rond de verkiezingen. In plaats van uit te gaan van de eigen kracht, begeven de vertegenwoordigers van deze sectoren zich op het gladde ijs van de economische efficiëntie en effectiviteit. Maatschappelijke

kosten- en batenanalyses worden losgelaten op kunstwerken in de openbare ruimte en boekhouders staan te rekenen bij het uitdelen van voetballen in Burkina Faso. Een heilloze weg, want de uitkomst biedt gegarandeerd voldoende argumenten aan zowel de voor- als tegenstanders. Het is niet dat ik deze sectoren vrijpleit van het nadenken over de doelmatigheid van hun werk en het wegsnijden van vet kan zeker her en der. Mijn ergernis richt zich op die mensen die doelmatigheidsonderzoek uit defensieve motieven inzetten. Uit vrees om te horen dat ze anders niet van

voldoende nut zouden zijn. Het is een strategie voor gegarandeerde teleurstelling. Ze vergeten namelijk dat niet alles wat geteld kan worden, telt en niet alles wat telt geteld kan worden. •

Ruben Maes is partner van ­communicatiebureau Maes|Okhuijsen en werkzaam als strategisch adviseur en gespreksleider 4 december 2009 PM

13

thema

Thema Talentmanagement 14 Nyenrode lonkt 15 HR-experts over het vasthouden van hipo’s voor het rijk 16 Biculturele ambtenaar vraagt andere benadering 18 PM beoordeelt masterclasses: ­Talentmanagement en ondernemerschap

Lidewey van der Sluis (Nyenrode) ziet kansen voor overheid

Talent lab genereert uitzonderlijke effecten Het Powerhouse Competing for Talent van de Nyenrode Business ­Universiteit ziet kansen voor de rijksoverheid met op het individu ­toegesneden talentmanagement. Hoogleraar Lidewey van der Sluis wijst op de grote successen die met deze nieuwe methode worden behaald. ‘We zien bijzondere ontwikkelingen van talent.’ Tekst René Zwaap Foto Marijn Alders

L

idewey van der Sluis, hoog­leraar strategisch talentmanagement aan de Nyenrode Business ­Universiteit, is momenteel aan het verkennen of er binnen de rijksoverheid ruimte is voor op het individu toegesneden vormen van talentmanagement die vanuit het Nyenrode Powerhouse Competing for Talent, waar ze leiding aan geeft, effectief zijn gebleken. Ze wijst op de klinkende resultaten die behaald werden binnen het door haar ontwikkelde Talent lab. Dit ging eerder dit jaar van start met twintig medewerkers van de landelijke personeelsbemiddelaar Vitae, die hun talenten in de context van hun werk wilden ontwikkelen. ‘We hebben bijzondere ontwikkelingen gezien met talent gedurende het Talent lab,’ vertelt Van der Sluis. ‘ Zo was er bij Vitae een locatiemanager op zoek naar een opvolger, over welke kwestie hij behoorlijk met zijn handen in het haar zat, aangezien hij dacht dat er binnen de locatie niemand met genoeg potentieel was. Maar in zijn team zat een jongeman die deelnam aan ons Talent lab, en deze ontwikkelde zich tijdens het programma zeer p ­ ositief. Normaal gesproken stond hij bekend als een grijze muis, maar nu nam hij tijdens een teamvergadering het woord en stelde zich assertief op. De bewuste l­ ocatiemanager was zeer positief verbaasd en koppelde dat terug aan het Labteam.’ Volgens Van der Sluis heeft het ‘reparatiemanagement’ binnen HRM – zoals het

14

PM 4 december 2009

bijspijkeren van bepaalde competenties die de werkgever verlangt van de werknemer – veel meer beperkingen dan op de persoon toegesneden talentmanagement. ‘Talentmanagement behelst een andere, positieve manier van kijken naar mensen in organisaties. Het gaat erom de kwaliteiten en sterke punten die iemand heeft, in te ­zetten en verder te ontwikkelen, in plaats van competenties bij te spijkeren die gekoppeld zijn aan vastomlijnde functies. De motivatie om iets bij te leren vanuit een verbetering van bestaande kwaliteiten is vele malen groter dan gedrag af of aan te leren vanuit een achterstand.’

‘Het wordt steeds meer one size fits one’ Het Talent lab heeft een looptijd van drie maanden en gaat gepaard met een ‘werkomgevingsscan’ en een ‘talent scan’. Van der Sluis: ‘Waar het om gaat is het strategisch optimaliseren van de match tussen omgeving en individu. Zo kun je tot de conclusie komen dat iemand in een geheel verkeerde context aan het werk is, maar je kunt ook vanuit een bestaande werksituatie werken aan het beste uit medewerkers te halen.’

Zelfinzicht Bij talentmanagement staat het individu voorop, legt de hoogleraar uit. ‘Voorheen was het devies one size fits all, nu gaan we

steeds meer in de richting van maatwerk; het wordt one size fits one. Het gaat erom je werknemers aan te spreken op hun zelfredzaamheid en het persoonlijke rentmeesterschap over hun eigen talenten, waarbij het draait om zelfinzicht. De werkgever, lees leidinggevende, speelt bij het verkrijgen en vergroten van dat zelfinzicht over de eigen talenten en kwaliteiten een faciliterende rol. Ik denk dat deze rol van leidinggevenden vanuit de talentmanagementbenadering, waarbij het draait om dienstbaar en prudent leiderschap, de overheid zal aanspreken. Mijn persoonlijke drijfveer is dat wij met elkaar, in organisaties en in ons land, verantwoordelijk zijn voor het ontwikkelen van het aanwezige talent, en dat daar een gezamenlijke verantwoordelijkheid ligt. Mijn invalshoek op het HR-vak heeft zowel een sociaal als een liberaal aspect, en ik denk dat dat goed aansluit bij de uitgangspunten van het huidige kabinet.’ Een van de wensen van Nyenrode is om

thema bij de overheid een (promotie)onderzoek uit te voeren naar de wijze waarop het functiehuis bij de rijksoverheid nu functioneert. Van der Sluis: ‘We zouden graag in kaart brengen welke effecten kritische leer­

momenten in iemands loopbaan ­hebben op hun talentontwikkeling bij de overheid. Doordat de overheid werkt met nauw gedefinieerde functieschalen is dat voor ons een interessant onderzoeksveld. Ook

zouden we graag kijken naar de ­verschillen in ­leeromgeving tussen de diverse ­ministeries, en hoe die (culturele) verschillen invloed hebben op de ­ontwikkeling van de werknemer.’ •

Pilot met zestien talenten gaat van start

Rijk biedt ruimte aan toppers De rijksoverheid slaagt er onvoldoende in talentvolle medewerkers aan zich te binden, aldus econoom Robert Dur. De departementen reageren gemengd. ‘Wij hebben juist moeite de uitstroom op gang te krijgen,’ zegt directeur P&O Hermien van Triest van Buitenlandse Zaken. SZW startte met drie andere departementen al een pilot voor een expertprogramma. Tekst Cindy Castricum Foto’s Welmer Keesmaat

D

e econoom Robert Dur gooide onlangs de knuppel in het hoenderhok. Het human resources management bij de overheid is hard aan vernieuwing toe, ­concludeert hij. ‘Door het behoedzame en op gelijkheid gerichte personeelsbeleid ­laten veel getalenteerde en energieke werknemers de publieke sector links liggen en kiezen voor een baan in het bedrijfsleven,’ aldus de wetenschapper in zijn oratie Motiveren, belonen en presteren in de publieke sector. Nonsens, vinden HR-functionarissen bij de rijksoverheid. PM ging langs bij SZW en Buitenlandse Zaken om te vragen hoe zij omgaan met hun talenten. Eind vorig jaar nam directeur P&O Hermien van Triest van het ministerie van Buitenlandse Zaken de Incompany Award in ontvangst voor het departement met de hoogste werknemerstevredenheid. Trots wijst ze op de trofee in haar kantoor op de tiende etage van het departement. ‘Buitenlandse Zaken scoort hoog op de onderdelen functie, carrière en cultuur,’ aldus het zakenblad Incompany, initiatiefnemer van de prijs. Dat talentvolle ambtenaren de overheid steeds vaker verruilen voor het bedrijfsleven, zoals Dur stelt, is volgens Van Triest in elk geval niet van toepassing op BZ. ‘Wij hebben juist moeite de uitstroom op gang te krijgen. Wie kiest voor Buitenlandse Zaken, kiest voor een loopbaan en niet voor een functie.’ De mogelijkheden die het werken voor BZ met zich mee brengt (gemiddeld om de

vier jaar wisselen van functie en zowel in Den Haag als waar ook ter wereld gestationeerd kunnen worden) hebben tot gevolg dat de concurrentie op de arbeidsmarkt te verwaarlozen is. ‘Eigenlijk is het de keuze: ga ik bij Shell werken of bij BZ?’

‘Al onze medewerkers zijn talenten’ Het departement neemt binnen de rijksoverheid een aparte positie in, meent Van Triest. ‘Je zou kunnen stellen dat al onze medewerkers talenten zijn,’ zegt ze. Onlangs startte weer een lichting diplomaten in spe met de Basisopleiding Beleids-

medewerker Buitenlandse Zaken. De animo was groot: in totaal waren er 600 sollicitanten, van wie er slechts 15 tot het ‘diplomatenklasje’ zijn toegelaten. Na zo’n strenge selectieprocedure houd je de getalenteerden over, aldus Van Triest. ‘Vroeger kreeg iedereen die binnen kwam te horen dat hij in ieder geval zou eindigen als consul-generaal,’ weet ze. ‘Dat kan natuurlijk helemaal niet. Net als bij alle andere organisaties zijn er bij BZ veel minder posities aan de top te vergeven dan aan de basis.’ Maar destijds geloofden deze medewerkers er heilig in dat het er ooit van zou komen, zegt Van Triest. ‘Totdat ze een leeftijd bereikten dat het er echt niet meer in zat.’ Nog maar vijf jaar geleden is Buitenlandse Zaken begonnen met het opstellen van MD-beleid [management development, CC]. Op dit moment wordt het personeelsbeleid geactualiseerd en de eerste elementen worden langzaam maar zeker zichtbaar. Zo kent BZ diverse talentenprogramma’s die voor alle ambtenaren toegankelijk zijn. Niet alleen voor toekomstige leidinggevenden, maar ook voor de administratieve medewerkers en ambassadeurs en directeuren. Er is een nieuwe afdeling Leren en Ontwikkelen in het leven geroepen, waar vier personen zich bezighouden met ‘snelle, moderne vormen van leren’. Met het expertprogramma (voor specialisten) wordt geprobeerd het weglekken van kennis en ervaring – een negatief effect van het roulatiesysteem – tot een minimum te beperken.

Pilot

Directeur P&O Hermien van Triest van BZ

Ook bij het ministerie van SZW wordt hard gewerkt aan expertontwikkeling, naast het programma voor managers in spe, dat al wat langer loopt. ‘Als beleidsmedewerker bereik je op een gegeven moment het plafond,’ zegt MD-adviseur Yolanda van Dongen. ‘Een grote groep ambtenaren heeft namelijk helemaal niet de ambitie 4 december 2009 PM

15

thema door te groeien tot manager, maar wil inhoudelijk heel goed worden.’ In januari neemt SZW samen met OCW, VWS en Economische Zaken deel aan een pilot met zestien talenten. Zij volgen een jaar lang een expertprogramma waarin persoonlijke ontwikkeling, vaardigheden en kennis­ ontwikkeling centraal staan. Anderhalf jaar geleden heeft de Commissie Management Development (CMD) van SZW – waarin de top van het departement zitting heeft – een talentontwikkelingsproces in gang gezet. Het expertprogramma komt voort uit dit proces. ‘We constateerden dat het goed zou zijn meer aandacht te besteden aan de vraag hoe we talent voor SZW kunnen behouden,’ zegt beleidsadviseur P&O Ancella van Mersbergen. ‘Het was geen keiharde noodzaak, maar we willen ons HRM-beleid natuurlijk wel blijven ontwikkelen.’

Yolanda van Dongen (l) en Ancella van Mersbergen van SZW

Over de vraag wat een ambtenaar tot talent maakt en welk gedrag hij of zij laat zien, wordt momenteel op het departement

een discussie gevoerd, aldus Van Dongen. ‘Een talent heeft zijn werk goed op orde, wil de organisatie verder brengen, zowel qua inhoud als proces, heeft de ambitie zich verder te ontwikkelen én neemt daartoe zelf het initiatief.’ De managementtalenten zijn inmiddels in beeld, de experttalenten worden nog geïnventariseerd. Hoeveel talenten er verder nog op SZW rondlopen, weet Van Dongen niet. ‘Het is de bedoeling de totale groep goed in beeld te krijgen, daar zijn we druk mee bezig.’ Dat de rijksoverheid onvoldoende ruimte biedt voor talent, zoals Dur concludeert, ontkent het tweetal. Van Mersbergen: ‘Elke twee weken vergadert de top van SZW over de ontwikkeling van managers en experts. Daar wordt een uur voor ingeruimd, dus dat geeft wel aan dat er veel aandacht is voor talent binnen onze organisatie.’ •

Diversiteitsbeleid vraagt vooral inleving

Bicultureel talent anders benaderen Met 5,9 procent allochtone werknemers zit het de rijksoverheid op het terrein van diversiteitsbeleid zwaar onder het gestelde doel van het kabinet. Maar de crisis in het bedrijfsleven biedt kansen voor een grote inhaalslag. Dat vraagt wel fundamentele wijzigingen in de departementale bedrijfscultuur. ‘Het heeft geen zin de instroom te bevorderen als we diegenen die we al in huis hebben niet kunnen behouden.’ Tekst Rutger van den Dikkenberg Beeld Lachemannproducties.nl

N

u het bedrijfsleven vooral bezig is met het overleven van de crisis, kan het rijk een grote slag slaan met het binnenhalen van talent uit de diverse bevolkings­ groepen, zegt Annemiek Tavecchio, manager training en advies bij werving, selectie en adviesbureau Colourful People. ‘Zeer ­talentvolle mensen komen op straat te staan. Dit is dé kans voor de overheid om uit die vijver het talent binnen te halen,’ volgens Tavecchio.’ Diversiteitsbeleid vraagt volgens haar vooral inlevingsvermogen en culturele interesse van leidinggevenden en collega’s. Het aantal allochtonen bij de rijksoverheid blijft met 5,9 procent fiks achter bij de doelstelling van het kabinet om in 2011 8,4 procent te hebben bereikt. Van de vier diversiteitsdoeleinden die het kabinet zichzelf gesteld heeft, is dit het enige doel

16

PM 4 december 2009

dat niet op koers ligt, zo blijkt uit de op Prinsjesdag gepresenteerde Trendnota Arbeidszaken Overheid 2010. Öznur Taskin, recruiter ­diversiteit bij het Expertisecentrum Arbeidsmarktcommunicatie Rijk van het ministerie van BZK, kent de cijfers. Tussen nu en 2020 verlaat 25 procent van het personeel de rijksdienst – grotendeels

‘Om talent te behouden moet de organisatie zelf ook veranderen’ pensionerende babyboomers – en is er een behoefte aan jong talent. ‘Dat start pas vanaf 2012, en we kunnen er nu niet omheen dat we een taakstelling hebben en de komende jaren minder zullen gaan werven. Maar op het moment dat er meer aandacht komt voor het behoud van divers talent,

neem je automatisch het biculturele talent mee. Dat je daarvoor in de bewustwording iets extra’s moet doen, hoort erbij.’ De oplossing van de achterlopende resultaten ligt niet zozeer in de werving van divers talent, maar in het behoud ervan, zegt Taskin. Uit diverse onderzoeken blijkt dat allochtone ambtenaren zich niet altijd thuis voelen bij de rijksoverheid, en dat aandeel is aanzienlijk groter dan bij hun autochtone collega’s. Taskin vraagt meer aandacht voor het behoud van jong talent in z’n algemeenheid. In de grote groep aanstormend talent zit demografisch bekeken al een belangrijk aandeel jongeren met een biculturele achtergrond. ‘Het heeft geen zin de instroom te bevorderen als we diegenen die we al in huis hebben niet kunnen behouden.’

Cultuuromslag Een belangrijke oplossing om diversiteit te behouden is dat leidinggevenden en collega’s zich beter inleven in hun diverse collega, zegt adviseur diversiteit Ray Ramnewash van het CAOP, een kenniscentrum dat zich bezighoudt met arbeidszaken bij de overheid. ‘Er moet een grote cultuuromslag plaatsvinden,’ vindt hij. ‘Investeer in coaching, in multiculturele competenties zoals inlevingsvermogen, om jong talent op de rails te houden en ervoor te zorgen

thema dat ze hun beste beentje voorzetten. Maak multicultureel talent wegwijs.’ Een manager moet beseffen vanuit welke positie deze talenten komen, vindt Ramnewash. ‘Het zijn kinderen van de eerste generatie allochtonen, ze komen in een wereld terecht die ze van huis uit niet kennen.’ Autochtoon talent kan daarbij veel beter gebruikmaken van het netwerk dat in jaren tijd is ontstaan, zegt Ramnewash. Waar allochtone ouders nog vaak moeite hebben helemaal hun draai te vinden in de samenleving en moeilijker aan een baan komen, raken autochtone kinderen via hun ouders al vroeg in aanraking met Nederlandse organisaties en het bedrijfsleven. ‘Ze zijn van jongs af aan getraind om te netwerken voor banen. Als je thuis die setting niet hebt, heb je geen rolmodellen.’ De huidige managers zouden zich daarin moeten kunnen verplaatsen, zegt Ramnewash. Zeker de ouderen onder hen zijn binnen hun familie ook wel de eersten die een hogere opleiding volgden, waar vooral pa werkte en dat deed op een lager opleidingsniveau in een fabriek

of op kantoor. Bewustwording dat een organisatie zich echt moet kunnen inleven in anderen, is belangrijk om divers talent aan te trekken. ’Het is meer dan alleen het binnenhalen,’ zegt Tavecchio. ‘Om talent te behouden moet de organisatie zelf ook veranderen.’ Bij de rijksoverheid, waar volgens Tavecchio diversiteit ‘meer geagendeerd is’ dan bij het bedrijfsleven, lopen inmiddels

diverse projecten om multicultureel talent zich thuis te laten voelen. OCW kent een zogenaamde thuisvoelgroep, waarin bicultureel personeel aangeeft welke problemen er spelen binnen de organisatie. Binnen het Ambassadeursnetwerk Diversiteit Rijk zijn twaalf topambtenaren aan een duopartner vanuit het Multicultureel Netwerk Rijksambtenaren gelieerd om te discussiëren over meer diversiteit. Justitie heeft al een lang traject van trainingen doorlopen op dit gebied. Taskin: ‘Het besef is er. Ten opzichte van andere onderwerpen wordt er heel zwaar ingezet op diversiteit, er is een target van vijftig sub-ABD-managers met een biculturele achtergrond.’ Belangrijk daarbij is ook dat aan de wervingskant divers talent ziet dat er al allochtone talenten werkzaam zijn, zegt Taskin. ‘Uit onderzoek is gebleken dat ze bewust of onbewust letten op allerlei signalen: zie ik gekleurd personeel op de website, staat er een allochtone naam onder het sollicitatieformulier. Je krijgt een soort magneetwerking, dat zien we ook in het bedrijfsleven.’ •

Advertentie

ROI presenteert, in samenwerking met de Erasmus Universiteit Rotterdam:

HRM Traineeship voor de publieke sector Binden en boeien van nieuw talent voor het HRM van de toekomst. Bij het vormgeven van een organisatie en het HR-beleid in het bijzonder is verandering vaak de enige constante. Flexibele organisatie- en personeelsconcepten om mensen snel en doeltreffend in te zetten helpen daarbij. Daarom biedt ROI het HRM Traineeship aan. Door middel van een zorgvuldige inleen constructie worden alle wervings- en werkgeverslasten uit handen genomen. U creëert een extra instroom mogelijkheid met de toegevoegde waarde van de nieuwste academische kennis om op strategische HRM vraagstukken te kunnen anticiperen. Nieuw talent voor een veerkrachtige organisatie. Het HRM Traineeship duurt twee jaar en heeft een duaal karakter, werken en leren tegelijk. Meer weten? Karlijn op het Veld T 070 376 36 44 E [email protected] of kijk op www.roi-opleidingen.nl

Opleiding, Coaching & Advies 4 december 2009 PM

17

thema Masterclass talentmanagement en ondernemerschap

De beste medewerkers loslaten Komt talent vanzelf bovendrijven? Of is een steuntje in de rug van harte welkom? Tijdens de directeurenkring van het Centre for Public Leadership over talentmanagement en ondernemerschap worden volop ervaringen uitgewisseld. De verschillen tussen overheid en bedrijfsleven blijken ­minder groot dan gedacht. ‘Iedereen houdt zijn eigen sterren vast.’ Tekst Rianne Waterval

‘I

k ben iedere dag bezig met het managen van talent. Laatst heb ik nog iemand bij de Etos uitgenodigd om als trainee aan de slag te gaan bij de overheid,’ vertelt Roos Dael, talentontwikkelaar bij het ministerie van Verkeer en Waterstaat. De toon is meteen gezet tijdens het voorstelrondje: het uitwisselen van ervaringen staat tijdens deze bijeenkomst centraal. Hoe ondernemend is ambtelijk talent? En waarin verschillen deze hipo’s van de toppers uit het bedrijfsleven? Een vijftiental HRM-experts gaat in het statige pand van het Centre for Public Leadership met deze vragen aan de slag.

De kringsgewijze opstelling in de zaal geeft direct al het karakter van de bijeenkomst weer. Dit wordt geen eindeloze monoloog met aan het einde een vragenkwartiertje: van de deelnemers

‘Je moet mensen durven aannemen van wie je verwacht dat ze beter zijn dan jijzelf’ wordt een actieve bijdrage verwacht. Het is dan ook aardig om te zien dat ‘de kring’ bestaat uit een gemêleerd gezelschap. Verschillende geledingen van de overheid

Masterclass

Talentmanagement en ondernemerschap Organisatie Centre for Public Leadership, ROI Locatie Pand ROI Centre for Public Leadership op loopafstand van Den Haag CS Relevantie Beschouwend en interactief, soms wat anekdotisch Catering Goed verzorgd Deelnemers HRM-directeuren en MD-adviseurs uit verschillende geledingen van de overheid Prijs Deelname op uitnodiging, gratis

cijfer

8

Spreker Nanny de Bruin Nikol Hopman (moderator)

De beoordeling is gebaseerd op het oordeel van redactie en deelnemers. Daarbij is gelet op relevantie, presentatie en organisatie van de training.

18

PM 4 december 2009

zijn vertegenwoordigd met allen hun eigen bagage. Zo is voor de gemeente Den Haag het talentmanagement nog relatief nieuw, zij is onlangs gestart met een nieuw project. Concernadviseur Talentontwikkeling Yvette Zeeman: ‘We moeten het programma nog helemaal optuigen. We zijn dan ook erg benieuwd wat er al in andere organisaties gedaan wordt.’

What’s in it for me? Talentmanagement vergt ondernemerschap. Met zo’n titel kan een vertegenwoordiger uit het bedrijfsleven uiteraard niet ontbreken. Nanny de Bruin, eerder bij ING en Ahold betrokken bij het ontwikkelen van talent, verricht de aftrap van de discussie. Ze put volop uit haar eigen ervaringen. Zo is De Bruin zelf maar al te goed bekend met het up or out-principe. De arbeids- en organisatiesociologe trad in 2000 bij Ahold in dienst als hoofd P&O van het managementteam van drogist Etos. De Bruin: ‘Iedereen droomt daar van een baan bij de grote broer Albert Heijn. Het is echt not done om nee te zeggen tegen een dergelijke promotie.’ Toch sloeg ze vijf jaar later het aanbod af om de overstap naar deze supermarktketen te maken en verkoos ze een baan bij adviesbureau Holtrop. ‘Bij Albert Heijn is het heel duidelijk: alle medewerkers willen de plek van CEO Dick Boer,’ vertelt De Bruin. ‘De organisatie is erg gericht op verticale doorstroom. What’s in it for me? luidt daar het devies.’ Ze geeft volmondig toe dat het overheidswezen niet een-op-een te vergelijken is met de retailindustrie: ‘Bij Ahold moet het product simpelweg zo efficiënt mogelijk naar de klant en is er veel transparantie. Wat blijft erover onder de streep? Daar is niks complex aan. Dat ligt binnen

thema de publieke sector toch wel even anders.’ Toch zijn er ook overeenkomsten tussen de overheidsorganisatie en het bedrijfsleven als het gaat om het managen van talent. ‘Je zit in een systeem, daarom doe je al snel mee met de heersende cultuur,’ stelt De Bruin. Dat gedrag is ook de talenten binnen de overheidsorganisatie niet vreemd, zo blijkt uit de blikken van herkenning bij de HRM-experts.

Ondernemingsgeest Volgens de sociologe zijn er in beide sectoren drie spelers op het terrein van talentmanagement actief: het individu, de leidinggevende en de HRM’er. Het ondernemerschap is bij alledrie van belang, stelt De Bruin. Zo moet het talent bereid zijn om te investeren in zichzelf, zowel in energie, tijd en geld. De leidinggevende dient ervan overtuigd te zijn dat talentmanagement een nuttig instrument is. ‘Anders is het ten dode opgeschreven,’ aldus De Bruin. Een portie lef is ook onontbeerlijk. ‘Je moet mensen durven aannemen van wie je verwacht dat ze beter zijn dan jijzelf. Ook moet je je beste medewerkers kunnen loslaten.’ In het HRM-beleid is eveneens de ondernemersgeest terug te vinden. Dit beleid dient volgens De Bruin gericht te zijn op het werven van medewerkers voor een loopbaan en niet voor een specifieke functie.

Dit klinkt in theorie allemaal mooi, maar blijkt in de praktijk vaak lastig. ‘Iedereen houdt zijn eigen sterren vast en schuift ze niet door,’ ondervindt Eddy Hus, interim-directeur HRM bij ProRail. En wat verstaan we eigenlijk precies onder een talent? Verschillende interpretaties zijn mogelijk. De Bruin maak het onderscheid in jonge talenten die geselecteerd zijn op doorgroeipotentie (young and bright), de hipo’s (promotable) en de medewerkers die een minder uitgesproken talent hebben (laterals). Nog te vaak zijn ontwikkelingsprogramma’s

‘Iedereen houdt zijn eigen sterren vast’ van talenten aanbodgestuurd en niet vraaggestuurd, stelt de sociologe. Ze pleit voor meer maatwerk: ‘We moeten denken in termen van en-en en niet of-of bij de inrichting van het HRM-beleid.’ Alle aanwezigen zijn het erover eens dat het HRM-beleid een integraal onderdeel vormt van de beleidsvisie. ‘Als dit niet zo is, krijg je een soort van shopping. Zowel bij de trainee, manager als HRM-adviseur,’ waarschuwt De Bruin. ‘Een cursus alleen maar leuk vinden is tegenwoordig niet meer goed genoeg,’ stelt Arend van der Toorn. De Centrale

Management Development Coördinator bij het ministerie van Justitie signaleert steeds vaker ‘consumentengedrag’ bij zijn medewerkers: ‘Geef mij maar drie opleidingen, roepen ze. Ik vind dat daar wel wat tegenover moet staan. Het is prima als de HRM-afdeling van tijd tot tijd kunstmest toevoegt, maar zo iemand moet ook de gelegenheid krijgen om iets te laten zien. Anders blijft deze persoon altijd een talent.’ Ook Hus is groot voorstander van coaching op ondernemerschap. ‘Als iemand na drie jaar traineeship vraagt “Heb je een baan voor me?” is het antwoord nee. Die had je allang zelf kunnen vinden, denk ik dan.’ Talenten dienen verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen loopbaan, stelt hij. Een belangrijke voorwaarde voor de ontwikkeling van talent is het creëren van een cultuur van veiligheid, vindt De Bruin. ‘Vaak wordt met de mond beleden dat fouten maken mag, in de praktijk is dat nog wel eens anders.’ Volgens Hus zijn het de sociale systemen op de werkplek die vaak een beperkende invloed hebben op het gedrag van medewerkers. ‘Het helpt om mensen uit hun eenheid te trekken en ze eens te laten aanschuiven op organisatieniveau. Zet talenten in de spotlight bij de directie en laat ze iets concreets neerzetten,’ luidt zijn advies. •

Reacties van deelnemers ‘Deze bijeenkomst ging over mijn dagelijks werk. In deze tijden van de kramp van de krimp is het de kunst nog beter te kijken naar het talent van je mensen. Het talent van de degelijke doorwerkers, de handige regelaars, de fijne schrijvers en van de vrolijke fransen. De bijeenkomst was boeiend en energiek en werd prima geleid.’ Roos Dael Talentontwikkelaar bij het ministerie van Verkeer en Waterstaat

‘Ik vind de bijeenkomsten bij de ROI een hele prettige manier van uitwisselen van ervaringen van vakgenoten uit vergelijkbare werkcontexten. De ontvangst in klein gezelschap met een externe spreker die zoveel inbrengt dat de discussie zich goed kan ontspinnen, is heel inspirerend. Denken in interactie, spreker Nanny de Bruin deed dat prima. De thematiek van talentmanagement is natuurlijk actueel en ik vond dat zij een mooie ordening aangaf (het gaat niet alleen over high potentials) en een mooie denklijn om met talent om te gaan. En, het helpt dat zij ervaring heeft uit een commerciële hoek: leuke voorbeelden en een prettige herkenning van de knelpunten. Door de vorm die de ROI kiest van het gesprek in de kring is het leuke dat er een groep ontstaat die elkaar ontmoet in een heel plezierige entourage.’ Nicole Weijenberg Manager HRM Management Development bij het UWV.

‘Dit soort bijeenkomsten is naar mijn mening vooral nuttig uit het oogpunt van ervaringsuitwisseling onder professionals. Ze zijn echter ook noodzakelijk omdat veel uitdagingen in de beantwoording ervan meer samenhang vragen in de benadering (integralere inbedding en steeds minder losstaand te benaderen). Dan moet je wel de bijbehorende netwerken goed kennen. De verdiepingsslag was op onderdelen ook aanwezig tijdens intervisie-achtige momenten in het doorvragen waarom en hoe iets was aangepakt en wat het had opgeleverd. Mooi was het verschil in aanwezige generaties en niveaus (de kracht van het verschil!) waardoor een echte ontmoetingsplaats ontstond. De bijeenkomst was goed verzorgd naar locatie en vorm van gesprek.’ Arend van der Toorn Centrale Management Development Coördinator bij het ministerie van Justitie.

4 december 2009 PM

19

interview

20

PM 4 december 2009

Ralph Pans (VNG) over de toekomst van gemeenten

‘Met minder geld meer realiseren?’ De komende dertig jaar krijgt een kwart van de Nederlandse gemeenten te maken met een bevolkingsafname van meer dan 2,5 procent. Dit blijkt uit de regionale bevolkingsprognose tot 2040 die het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Bureau voor de Statistiek onlangs presenteerden. PM vroeg Ralph Pans, voorzitter directieraad Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), naar de bevolkingskrimp, de bestuurskracht van gemeenten en de rol van het rijk, en besprak en passant enkele actualiteiten.

H

oe urgent is het probleem van de bevolkingskrimp eigenlijk?

‘Voor sommige gemeenten is het een dagelijkse realiteit. De regio’s Parkstad Limburg, Noordoost-­ Groningen en Zeeuws-Vlaanderen hebben hier al enige tijd mee te maken. Woningen komen leeg te staan en scholen hebben te weinig ­leerlingen. De gemeenten moeten reorganiseren en een nieuwe vorm van kwaliteit zien te ontwikkelen die niet langer voortkomt uit de dynamiek van groei.’ Wat is er tot op heden gedaan om de krimp en de gevolgen hiervan te minimaliseren?

‘De krimp zelf kun je niet altijd tegenhouden. Gemeenten moeten zich nu richten op de gevolgen voor de langere termijn. Men moet zich afvragen: wat doen we met de omvangrijke leegstand die funest is voor de leefbaarheid? Slopen van woningen is erg kostbaar, maar levert niets op. Waar halen we dit geld vandaan? De gemeenten die al enkele jaren te kampen hebben met sterke bevolkingskrimp vragen al een tijd om hulp en steun. Die is er tot op heden niet of nauwelijks gekomen. Dat wordt voor deze gemeenten onderhand wel een dringend probleem.’ Minister Van der Laan erkent dat de aanpak van de bevolkingskrimp de kracht van de regio te boven gaat. Er is een Interbestuurlijk actieplan bevolkingsdaling opgesteld, waarin het rijk, provincies en gemeenten gezamenlijk de leefbaarheid gaan verbeteren in de gebieden waar de bevolking daalt. Wat zijn uw verwachtingen van dit plan?

‘Het is goed dat het vraagstuk, en het belang van samenwerking bij het oplossen ervan, wordt erkend en dat men kijkt naar een breed terrein dat voor de

leefbaarheid van de gemeente van belang is. Het gaat over werkgelegenheid, huisvesting, onderwijs en zorg. Maar welk financieel plaatje erachter schuilt, is nog niet duidelijk. Tot op heden overheerst het beeld dat de systematiek van het gemeentefonds rekening houdt met krimp en groei. Dat wil zeggen: als een gemeente krimpt, maakt men op een aantal terreinen minder kosten die met een zekere vertraging worden verdisconteerd in het gemeentefonds. Het gemeentefonds is grosso modo adequaat, maar niet als de ontwikkelingen snel gaan. Als de krimp zich ineens snel voltrekt en een gemeente ook snel grote aantallen huizen moet slopen, is er meer nodig. De rijksoverheid moet in dergelijke gevallen helpen met de

Tekst Simon Blok Foto Welmer Keesmaat

‘De Tweede Kamer moet zich alleen bezighouden met de rijksambtenaren’ financiering van het slopen, zoals men voorheen heeft gedaan met het bevorderen van de woningbouw.’ De economische crisis heeft ook een effect op de financiële positie van de gemeenten. Hoe moeten zij hiermee omgaan?

‘Hoe groot de bezuinigingen op het gemeentefonds zullen zijn, wordt bepaald door de omvang van de ­bezuinigingen die het rijk doorvoert op zijn eigen budget. Eén ding staat vast: het budget van de ­gemeenten zal krimpen. Als dat gaat om grote bedragen, biedt de kaasschaaf geen uitkomst. De gemeenten moeten antwoorden zien te vinden op essentiële vragen. Waar laten we de bezuinigingen neerslaan? En hoe regelen we dit zodat we met minder geld meer kunnen realiseren? Een haast onmogelijke 4 december 2009 PM

21

interview CV Ralph Pans ­voltooide in 1975 zijn studie staats- en bestuursrecht aan de RU ­Groningen. In de periode 1978-1990 was hij wethouder stadsontwikkeling, volkshuisvesting, openbare werken, verkeer en vervoer en sociale zaken en loco-burgemeester van Zaanstad. In 1990 werd hij ­burgemeester van Rosmalen en hij vervulde vanaf 1994 dezelfde functie in Almere. Tussen 1998 en 2002 was Pans secretarisgeneraal van het ministerie van ­Verkeer en Waterstaat. Sinds 2002 is hij voorzitter van de directieraad van de VNG.

paradox, maar dat is wel de opgave. Burgers zullen niet accepteren dat dienstverlening en voorzieningen afnemen als er andere slimmere bezuinigingsmaatregelen mogelijk zijn. De organisatie moet grondig worden geanalyseerd. Hebben we niet te veel verantwoordelijkheid van de burger naar ons toe gehaald, met bureaucratie tot gevolg? Kunnen zaken slimmer worden geregeld door ze te bundelen? Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar ik verwacht dat we de komende jaren een behoorlijke discussie krijgen over enerzijds een verdergaande decentralisatie van taken van het rijk naar de gemeente en anderzijds dat alles wat daartussen zit te veel bestuurlijke drukte veroorzaakt, die kan worden weggesneden.’ Vanuit de politiek klinkt de roep om een wettelijke limiet van 13 procent van het gemeentelijk personeelsbudget voor de inhuur van extern personeel…

‘De Tweede Kamer moet zich alleen bezighouden met de rijksambtenaren. Zodra het gaat over de gemeenten, hebben ze daar gewoon niets mee te maken. Gemeenten bepalen zelf de wijze waarop zij hun taken uitvoeren. Het tijdelijk inhuren van externen is een keuze die het College van B en W verantwoordt naar zijn gemeenteraad en ik zie werkelijk de toegevoegde waarde niet van bemoeienis van de Tweede Kamer.’ In 2004 vertelde u in PM dat de rijksoverheid de gemeenten onvoldoende respecteert als autonome bestuurslaag en dat zij de gemeenten steeds meer ziet als een soort uitvoeringsloket. Hoe denkt u hier nu, vijf jaar na dato, over?

‘Dat was in de slechtste periode van de verhoudingen tussen gemeenten en het rijk. Het rijk kortte destijds behoorlijk op de gemeenten. Het gebruikersdeel van de onroerende zakenbelasting werd afgeschaft,

‘Het rijk heeft een enorm probleem met loslaten’ waardoor gemeenten een belangrijk deel van hun belastinginkomsten kwijtraakte. De gemeente verkeerde op voet van oorlog met het kabinet. Bij het aantreden van het nieuwe kabinet is er een nadrukkelijk gemeentevriendelijker bestuursakkoord opgesteld. De verhoudingen zijn aanzienlijk verbeterd en er zijn ook enkele goede bewegingen gemaakt, maar de kunst is om die bewegingen vast te houden. Naarmate een kabinet zijn einde nadert hebben bewindslieden meer de neiging om nog even te willen scoren door allerlei specifieke eisen en prestatie-eisen aan de gemeente op te willen leggen. Daar beginnen ze zich nu pas schuldig aan te maken. Het is de eerste pakweg tweeënhalf jaar van dit kabinet heel goed gegaan.’ Hoe beginnen ze zich daar nu schuldig aan te maken?

‘Door aan geld dat de gemeente eigenlijk al heeft

22

PM 4 december 2009

gekregen alsnog specifieke eisen te stellen en door zaken sneller gerealiseerd te willen krijgen. Omtrent de inburgering zie je dat Van der Laan nu begint te roepen: “Ik neem het geld terug als jullie de aantallen niet halen,” terwijl er allerlei redenen kunnen zijn waarom die aantallen niet worden gehaald. Op het gebied van de Wet maatschappelijke ondersteuning wil staatssecretaris Bussemaker, met steun van de Kamer weliswaar, dat alfahulpen in dienst komen van de zorginstelling en de regeling hierop aanpassen, terwijl ze er eigenlijk niet over gaat. De druk om eisen te stellen neemt dan toch weer toe. Het is een permanente beweging bij het rijk, dat een enorm probleem heeft met loslaten. Als de Kamer begint over iets wat door de gemeente wordt geregeld, heeft het rijk moeite om te zeggen: ‘U gaat daar niet over.’ De algemene houding van het kabinet is gelukkig wel heel anders dan vijf jaar geleden. Het was toen echt vrieskou.’ Ministers Van der Hoeven en Cramer hebben besloten tot de CO2-opslag in Barendrecht. De gemeente is tegen het besluit en kondigde juridische stappen aan tegen het rijk als zij zich beroept op haar doorzettingsmacht op basis van de Wet ruimtelijke ordening. Hoe beziet u deze situatie?

‘De nieuwe Wet ruimtelijke ordening bevat een mogelijkheid om centraal in te grijpen bij zwaarwegende belangen die de gemeente of regio overschrijden, maar dat stelt hoge eisen aan de voorbereiding ervan en het overleg met de gemeente. Cramer heeft onlangs ongelukkig gebruik gemaakt van deze doorzettingsmacht. Zij keurde in Limburg een bouwplan van de gemeente Margraten af vanwege de vermeende aantasting van het heuvellandschap, terwijl het ministerie van LNV die gemeente nou juist een prijs had gegeven voor goed beheer van datzelfde heuvellandschap. We hebben toen aangegeven dat het rijk zeer terughoudend moet zijn met dit instrument en alleen moet ingrijpen in gevallen van grote overstijgende belangen. Het toepassen van dit middel is een ultimum remedium dat alleen kan na goed overleg met de gemeente, deugdelijk onderzoek en het analyseren van alternatieven. Of dat allemaal is gebeurd bij de CO2-opslag, weet ik niet.’ De provincies willen een nieuwe inwonersbelasting invoeren, omdat zij inkomsten mislopen via de ­motorrijtuigenbelasting als de kilometerheffing wordt ingevoerd. Wat vindt u hiervan?

‘Ik begrijp dat het kabinet heeft gezocht naar een alternatief voor deze inkomsten. Anders moest men de provincies een bak met geld geven. Maar ik betwijfel of het heel verstandig is. De provincies hebben de afgelopen jaren veel geld binnengehaald met de motorrijtuigenbelasting. Men kan zich afvragen of dat wel de bedoeling is geweest. De provincies zijn hierdoor zo dik in de slappe was gekomen dat ze zich ook met onderwerpen zijn gaan bezighouden die helemaal niet tot het provinciale terrein behoren. Maar ja, als je geld hebt, vloeit het natuurlijk ergens naartoe.’ •

interactief proefschrift

Deel 3 Nieuwe oogst voor interactief proefschrift

Welke informatie is interessant?

Hoe staat het met het interactieve proefschrift van Guido Enthoven over de dominante ­patronen in het informatieverkeer tussen regering en parlement? Dankzij tal van tips en reacties van PM-lezers is de directeur van het Instituut voor Maatschappelijke Innovatie weer een stuk verder gekomen. Tijd voor een tussenbalans, d ­ ie wordt afgesloten met nieuwe hulpverzoeken voor dit unieke e ­ xperiment.

Tekst Guido Enthoven [email protected] Beeld Rob Jongbloed

4 december 2009 PM

23

H

CV Guido Enthoven (1962) is directeur, oprichter en senior adviseur van het Instituut voor Maatschappelijke Innovatie. Voor het IMI is hij betrokken bij diverse interactieve processen en innovatietrajecten in diverse departementale netwerken en programma’s. Enthoven werkt aan een proefschrift over informatie en politiek, een onderwerp waarover hij regelmatig publiceert en lezingen houdt. ­Enthoven begon op de heao en studeerde daarna rechten in Leiden, waar hij in 1992 afstudeerde op vrijheid en de markt. Hij was van 1991 tot 1993 directeur van de Nationale Ideeënlijn en richtte daarna het managementadviesbureau IMI op. Enthoven woont in Leiden en is getrouwd. Hij heeft twee kinderen.

oe wordt informatie gebruikt in de dagelijkse praktijk van ambtenaren en politici? Welke informatie is interessant en wordt daadwerkelijk geselecteerd uit het oneindige aanbod? Dat zijn vragen die voor liggen in deze aflevering van de reeks artikelen in PM over het thema informatie en politiek. Alvorens dit thema nader toe te lichten volgt hier eerst een terugblik op de oogst van de vorige ronde. Verschillende lezers reageerden op het artikel in PM van 26 juni 2009. De vraag die toen centraal stond, luidde: Kan de overheid haar leervermogen vergroten en ­tegelijkertijd transparant zijn, in een context van afnemend publiek vertrouwen en afrekening in de media?

Ik heb argumenten gegeven voor meer transparantie en meer ‘beleidsintimiteit’. Hieronder worden twee reacties kort samengevat. De eerste is afkomstig van Wim Wiersinga, voormalig rijksambtenaar en momenteel als onderzoeker werkzaam bij de WUR. ‘Het gaat mijns inziens om drie actoren: ambtenaar, ­minister en Tweede Kamer; het gaat dus om twee informatieprocessen of ‘transparantie-stappen’: A-->M en M-->TK. Het informatieverkeer tussen ambtelijk apparaat en minister lijkt me uit oogpunt van transparantie het grootste issue. Er zijn vele sluizen tussen wat er in een bepaalde afdeling aan informatie bestaat/wordt gegenereerd. Zou een affaire als Landsbanki in Noord-Holland niet voorkomen worden door een veel opener/gedetailleerder informatieverkeer in een ambtelijk apparaat en naar de verantwoordelijke bestuurder? Alle drie actoren moeten leren. In het algemeen is een experimentele attitude nodig; meer discussie; een cultuur waarin je fouten mag maken; transparantie alleen is niet genoeg. Als transparantie tussen M en TK inhoudt dat vooral de verkeerd gelopen projecten worden “geopenbaard” (goed nieuws is vaak geen nieuws), dan is een cultuur van afrekenen natuurlijk niet prettig voor de betrokkenen. Aan de andere kant: wat is het alternatief: geen informatie? Niet afrekenen? Niet transparant zijn bevordert andersom ook niet per definitie wél het leren; je kan soms beter hard met je neus tegen de muur lopen; zo’n kwestie als de A ­ msterdamse Noord-Zuidlijn lijkt me een voorbeeld daarvan.’

Paradoxen Een andere interessante reactie komt van Jan Lelie, facilitator bij Mind@work. Hij stelt: ‘De overheid lijkt verstrikt te zijn in wat Smith en Berg noemen de paradoxen van betrekken (engaging). Deze paradoxen uiten zich in dilemma’s of elkaar schijnbaar uitsluitende keuzes. Deze zijn: •

24

PM 4 december 2009

Onthullen Wat mag ik laten zien in de samen-

•

•

•

leving van mijn zwakte of twijfels (“ik weet het ook niet”) of verwacht de maatschappij professionaliteit van de overheid (“ze vragen om mijn expertise, kunde”)? Vertrouwen Toon ik vertrouwen door mijn kwetsbaarheid aan de samenleving te laten zien (“bouwen op vertrouwen, zonder ze te kennen?”) of wil de maatschappij dat ik vertrouwen en duidelijkheid uitstraal, grenzen aangeef (being in control)? Intimiteit (nabijheid) Kan ik aspecten van mezelf ontdekken in het werken met deze groep (“experimenteren, zelf leren”) of moet de groep op afstand geleid worden om hun sterke punten te gebruiken en hun zwaktes te verhelpen (“alles tot in de puntjes geregeld”) Regressie Laat ik spel, spontaniteit, en ­improvisatie toe, of kunnen alleen resultaten bereikt worden via een gedegen programma, structuur, veiligheid en beheersing?

(…) De roep om een sterke overheid die voor de burger zijn of haar problemen oplost, lijkt de laatste tijd dominant. Die kijk staat haaks op een situatie waarin de overheid haar leervermogen kan vergroten. Het dilemma is: van leer trekken of leren trekken? (…) De “oplossing” – paradoxen hebben geen oplossing in de klassieke betekenis van het verdwijnen van een probleem - is simpel maar niet eenvoudig: “De overheid gaat faciliterend leiderschap vertonen”. Dit noemen we ook wel regievoeren. Faciliterend leiderschap houdt in dat de overheid, in plaats van het publiek en de media met wantrouwen te beschouwen, hen moet verwelkomen als vertrouwde gasten bij het leerproces.’ Tot zover een korte bloemlezing uit de reacties op het vorige artikel.

Informatieheelal Politici en ambtenaren zijn van vroeg in de o ­ chtend tot laat in de avond bezig met het verzamelen, ­verwerken, waarderen en produceren van informatie. Beide groepen leven in een eigen ‘informatieheelal’, deels bestaand uit gemeenschappelijke Haagse ­bronnen en landelijke media, maar ook uit persoonlijke contacten in politiek, departement en samenleving. Hoe ­selecteren ambtenaren en politici informatie? Welke informatie is interessant? Kamerleden kijken verschillend aan tegen het fenomeen selectie: ‘Selectie van informatie is noodzakelijk, want noch ministers, noch Kamerleden kunnen alles lezen wat op een departement geproduceerd wordt. Selectie is ook intrinsiek problematisch. Je weet nooit welke informatie over twee maanden opeens relevant blijkt te zijn.’ Sybrand van Haersma Buma, CDA ‘Selectiviteit is een groot probleem in de informatievoorziening aan de Kamer. In beginsel krijgt de Kamer alleen die informatie die de minister ook kwijt wil.’ Ewout Irrgang, SP

interactief proefschrift Enkele micro-observaties. Veel ambtenaren en politici maken aantekeningen in stukken. Zo ook auteur dezes; in het kader van dit onderzoek lees ik de relevante literatuur. Met een gele stift of pen markeer ik welke informatie potentieel bruikbaar is voor mijn proefschrift. Wat blijkt is dat ik hetzelfde artikel in 2006 anders waardeerde dan nu in 2009. Wat toen uiterst relevant leek, is nu betrekkelijk oninteressant en wat ik toen over het hoofd zag, lijkt nu buitengewoon belangwekkend. Indien een ambtenaar of collega-onderzoeker hetzelfde artikel doorleest, zal hij deels dezelfde passages markeren, maar deels ook andere passages. Om een tekst of een brok informatie op waarde te kunnen schatten, is minimaal enige voorkennis van het onderwerp noodzakelijk. Volgens Gadamer kan iets nieuws alleen geïnterpreteerd worden in termen van iets dat we reeds kennen. Er

moet een overlap zijn tussen hetgeen gesteld wordt en de eigen ervaring of herinnering. Is iets interessante informatie indien het voor een persoon een brug slaat tussen het hem bekende en het onbekende? Of is interessante informatie vooral die informatie die de eigen vooraannames bevestigt? Volgens Frank Ankersmit kan een onderzoek naar de wisselwerking tussen informatie en politiek leiden tot een beter begrip van het functioneren van het openbaar bestuur. ‘Informatie is heel “licht materiaal” en voegt zich daarom nauwkeurig naar de bestaande krachtsverhoudingen, zoals tussen parlement en regering. Het is een beetje als het ijzervijlsel uit de natuurkundeproef van de middelbare school, waarmee je de lijnen van het magnetisch veld tussen de Noord- en Zuidpool van een magneet zichtbaar kan maken.’ •

Nieuwe vraag: Hoe wordt informatie gebruikt in de dagelijkse praktijk van ambtenaren en politici? Welke informatie is interessant en wordt daadwerkelijk geselecteerd uit het oneindige aanbod aan informatie? Wat zijn dominante patronen in het dagelijkse informatiegedrag? Krijgt de Kamer inderdaad alleen die informatie die de minister kwijt wil, zoals Irrgang stelt? Welke ­micro-observaties zijn er mogelijk op het gebied van informatieverwerking in een ambtelijke of politieke omgeving? Antwoorden in een alinea of in staccato zijn ook welkom. Publicatie vindt uitsluitend plaats na uw toestemming. Kijk op www.pm.nl voor meer achtergrondinformatie. Op deze site zijn ook de interviews met Mei Li Vos (PvdA) en Boris van der Ham (D66) te lezen. Mail uw reactie naar [email protected].

Dit artikel maakt deel uit van een serie en vormt een experiment met een ‘interactieve dissertatie’. Lezers worden iedere drie maanden getrakteerd op recente bevindingen en resultaten van het onderzoek naar informatie en politiek. Ieder stuk sluit af met een vraag aan de lezer. Op deze manier wordt extra kennis en ervaring gemobiliseerd. Promotoren zijn prof. Roel in ’t Veld (RMNO) en prof. Wim van de Donk (UvT). De meeste lezers van PM hebben een dagtaak aan het vergaren, verwerken en produceren van informatie. Het thema is daarmee voor velen herkenbaar.

Advertentie

4 december 2009 PM

25

spelers

26 Margo van den Brink over de spagaat van RWS 27 De overstap van Geert van Lonkhuyzen 28 Hulshof naar agentschap EZ 28 Fons Cammaert genomineerd voor Jonge Ambtenaar van het Jaar 29 Vacaturespot Meer spelers op www.pm.nl

Margo van den Brink verdedigt proefschrift

Het dilemma van RWS Op exact dezelfde dag dat de rechter uitspraak doet in de zaak van ­Rijkswaterstaat tegen onderzoeksjournalist Marcel Metze, verdedigt planoloog Margo van den Brink haar proefschrift, waarin ze pleit voor meer beleidsmatig armslag voor het agentschap. VenW • Bureaucratisch, naar binnen gericht en budgetoverschrijdend: dat was het beeld dat burgers hadden van Rijkswaterstaat. De perikelen bij de aanleg van de HSL-Zuid en de Betuwelijn en de starre houding van ambtenaren bij de parlementaire enquête over de bouwfraude verbeterden dat imago allerminst. Met een immense reorganisatie, waarin Rijkswaterstaat als agentschap op afstand van opdrachtgever VenW werd geplaatst, werd een aantal jaar geleden getracht het tij te keren. In haar proefschrift Rijkswaterstaat on the horns of a dilemma, dat ze volgende week woensdag aan de Radboud Universiteit in Nijmegen verdedigt, schetst planoloog Margo van den Brink (1978) hoe het agentschap worstelt met de nieuwe positie in het rivierbeheer en schippert tussen technische expertise en rekening houden met de wensen van betrokken burgers en overheden. Onder politieke druk werd ­Rijkswaterstaat – al die tijd zowel betrokken bij beleid als bij uitvoering – begin deze eeuw gesplitst en in 2006 als uitvoeringsagentschap op afstand geplaatst van Verkeer en Waterstaat, waar het onderdeel van uitmaakte. De beleidskant bleef achter als DG Water. Tegelijkertijd formuleerde het nieuwe agentschap de ambitie ‘de meest publieksgerichte rijksuitvoeringsorganisatie van Nederland’ te worden. ‘Maar juist die stap naar het publiek is heel moeilijk voor een technische organisatie,’ zegt Van den Brink. Waar zit die moeilijkheid precies in?

‘Het veranderingsproces dat Rijkswaterstaat in 2003 is ingegaan, gaat vooral over beheer en onderhoud, en niet over planvorming, terwijl de organisatie voor de helft participeert in politiek-gevoelige projecten in opdracht van Verkeer en Waterstaat. Er is geen duidelijk verhaal over hoe ze daarin moet deelnemen. Anderzijds is ook bij het ministerie zelf een veran-

26

PM 4 december 2009

deringstraject gestart waarin dit soort projecten zijn gedecentraliseerd. Zoveel mogelijk regionale overheden hebben een trekkersrol gekregen. Rijkswaterstaat moet daarbij vooral optreden als regisseur en mag eigenlijk niets van die plannen vinden, terwijl ze heel veel technische kennis en expertise heeft.’ Rijkswaterstaat wil graag, maar mag niet…

‘Er is ontzettend veel gereorganiseerd, maar dat is heel erg doorgeschoten richting bedrijfsmatig werken, risicobeheer. Alles moet vooral gecontroleerd en beheerd worden, om bijvoorbeeld ­budgetoverschrijdingen te voorkomen. Die werkwijze werkt wellicht goed bij beheer en onderhoud – dat heb ik niet onderzocht – maar niet bij planvorming. Rijkswaterstaat heeft moeite met het vormgeven van publieksgerichte benadering. De dienst besteedt heel veel uit en is in principe niet meer inhoudelijk betrokken bij planvorming en moet daarom de expertrol die ze heeft, opnieuw vormgeven. Dat is lastig, want ze wil dus niet te technocratisch worden.’ Heeft Rijkswaterstaat te maken met een identiteitscrisis?

‘Ik zou het anders formuleren. Rijkswaterstaat dreigt met het badwater ook het kind weg te gooien. Je kunt afstand doen van die technocratische benadering, maar niet je expertise weggooien. Ik vind het woord “crisis” te zwaar, maar Rijkswaterstaat zit wel degelijk in een spagaat tussen techniek en publiek en het agentschap worstelt daar heel erg mee.’ Wat is de oplossing?

‘Rijkswaterstaat moet meer ruimte krijgen om te participeren in planvormingsprojecten. Ik pleit er in mijn proefschrift voor dat ze samen met het ministerie opnieuw gaan kijken naar dat veranderingstraject en de expertstatus van Rijkswaterstaat opnieuw vorm gaan geven. Met name de aansturingsrelatie tussen het ministerie en Rijkswaterstaat moet worden herzien. Wat is de rol van Rijkswaterstaat in regionale planvorming? Maak dat onderdeel van het debat.’ • Rutger van den Dikkenberg

Pleegt Bert Keijts censuur? Niet alleen Van den Brink, maar ook historicus en onderzoeksjournalist Marcel Metze dook in de reorganisatie van Rijkswaterstaat, in opdracht van de organisatie zelf. Vijf jaar lang, van 2003 tot 2008, volgde de onderzoeker het veranderingsproces bij Rijkswaterstaat op de voet. Maar toen Metze zijn boek Veranderend getij afrondde, kon het agentschap zich niet vinden in het boek. Te negatief, te somber en op onderdelen een karikatuur van de werkelijkheid, aldus Rijkswaterstaat, die publicatie van het boek nu poogt te verhinderen. ‘Ze bedoelen dat het te kritisch is,’ zegt Metze. ‘Het is de top van Rijkswaterstaat niet welgevallig. Rijkswaterstaat wil nu een zwaar gecensureerde eigen versie uitbrengen. Dat kan ik niet tegenhouden, maar ik wil dat mijn eigen versie, die een derde langer is, ook uitgebracht wordt.’ Het conflict loopt al een jaar en is eind november aan de rechter voorgelegd. Op 9 december doet deze uitspraak. ‘Tot die tijd zeggen wij er niets over,’ aldus DG Rijkswaterstaat Bert Keijts in een telefonische reactie.

spelers De overstap van …

Geert van Lonkhuyzen

Positief verrast door open vizier ambtenaren Over de nieuwe functie valt meestal nog niet zoveel te zeggen, dus richt PM zich in deze rubriek op de mens achter de ambtenaar. Wie is Geert van Lonkhuyzen, de eerste directeur van het nieuwe Bureau College voor Examens? Tekst Rutger van den Dikkenberg Foto Welmer Keesmaat

OCW • ‘Groot, log en ambtelijk,’ dat was het beeld dat Geert van Lonkhuyzen lange tijd had van de ambtenarij. Inmiddels weet de nieuwbakken directeur van het Bureau College voor Examens wel beter. Tijdens het opzetten van een pilot met maatschappelijke stages in Friesland, op initiatief van Van Lonkhuyzen, kwam hij regelmatig in aanraking met OCW. ‘Ik heb de ambtenarij leren kennen en de constructieve houding om problemen met open vizier aan te pakken, heeft me positief verrast.’ Bijna dertig jaar werkte Geert van Lonkhuyzen op het Bornego College in Heerenveen en Joure, de laatste zeven jaar als rector. Rechtstreeks vanuit de lerarenopleiding in Tilburg, waar hij in 1980 afstudeerde, trok de Brabander naar het noorden. Eigenlijk wilde hij nog een universitaire opleiding doen, maar de laatste stages van de lerarenopleiding waren zo leuk dat Van Lonkhuyzen graag in het onderwijs wilde blijven werken, ‘desnoods aan de andere kant van het land’. Hij kon in 1980 voor acht lesuren aan de slag op het Nassau College, een voorloper van het uit een aantal fusies ontstane

Meest geleerd van ‘Mijn leraar aardrijkskunde op de havo, meneer Evers. Hij was in zijn grondigheid en de manier waarop hij een relatie opbouwde met zijn leerlingen met recht een schoolvoorbeeld. Hij was het ook die tijdens zo’n tienminutengesprek aan mijn ouders vertelde dat ik de lerarenopleiding moest doen. Mijn vader is mijn andere voorbeeld. Hij overleed afgelopen zomer toen ik aan het solliciteren was voor deze functie. Hij reageerde erg positief op mijn plannen. Het gaat erom dat je een zegen bent voor anderen, maar denk ook aan je eigen positieve ontwikkeling, vond hij.’ Vakantiebaantje ‘Het meest fascine-

CvE

rend was mijn laatste vakantiebaantje, als vuilnisman in mijn geboorteplaats Bergeijk. Dagen van spierpijn, de allereerste keer op de vuilniswagen kon ik er één zak tegelijk in gooien. Later werd ik er wat handiger in en kon ik vier zakken tegelijk aan. Ik heb het een maand gedaan, tot vlak voordat ik begon in Heerenveen. Het eindigde met een aanbod voor een vaste baan, maar die heb ik niet aangenomen.’

Hoofdpijndossier ‘In mijn functie als rector is dat de functiemix, een uitvloeisel van het Plan leerkracht dat minister Plasterk en de bonden hebben ontwikkeld. Dat leidt tot een tweedeling

Bornego. Zijn vader verklaarde hem voor gek. Na een bloeiende carrière binnen het Bornego acht Van Lonkhuyzen het nu tijd voor een overstap. Hij solliciteerde naar de functie van directeur van het Bureau College voor Examens, de ambtelijke ondersteuning van het in oktober ontstane College voor Examens (CvE) dat verantwoordelijk wordt voor de school- en staatsexamens. Contact met staatssecretaris Huizinga, die in de periode dat Van Lonkhuyzen interim-rector was, zelf ook een bestuursfunctie binnen het Bornego vervulde, over ‘het Haagse’ had hij niet. ‘Ik heb het wel overwogen, maar ik vond dat ik de ­beslissing zelf moest nemen.’ in het onderwijs: een eerstegraads docent die les geeft op havo/ vwo krijgt automatisch promotie, dus niet op basis van bereikte doelen maar op uiterlijke kenmerken. Voor de overige docenten zijn er wel promotiekansen, maar ze moeten genoegen nemen met de restanten. Ik merk dat daar fricties over zijn.’

Boek ‘Momenteel lees ik de verhalenbundel van wielrenner Peter Winnen, Pedaalridder heet het. Zeer onorthodox. Winnen gebruikt heel lange zinnen en woorden waarvan ik soms niet weet dat ze bestaan. Grammaticaregels treedt hij met voeten, maar dat mag ik wel.’

Gefascineerd door ‘Mijn opgroeiende dochters van 17, 15 en 13. Wat mij het meest boeit, is de manier waarop ze studeren. Als ze iets niet weten, zoeken ze het niet op in een encyclopedie of op Google, maar bellen ze meteen met klasgenoten. Hun wereld is zo anders dan de onze.’ Wakker maken voor ‘Je mag me wakker maken voor een voetbalwedstrijd in het Abe Lenstra Stadion van Heerenveen. Ik heb in Friesland een Heerenveenhart gekregen. En ik ga graag naar Thialf een schaatswedstrijd kijken, dat doet me denken aan het carnaval van mijn jeugd in Brabant.’ • 4 december 2009 PM

27

spelers

Hulshof naar agentschap EZ Ze noemt het ‘een prachtige kans’. Marije Hulshof (44) verruilt op 1 j­ anuari de Consumentenautoriteit voor het nieuwe Agentschap NL van Economische Zaken. Ze wordt divisiedirecteur I­ nternationaal – de erfopvolger van de huidige EVD, die met het Octrooibureau N ­ ederland en SenterNovem zal opgaan in het nieuwe agentschap. EZ • Zo’n drieënhalf jaar, vanaf september 2006, leidde ze de destijds nieuwe organisatie. ‘Marije Hulshof heeft de Consumentenautoriteit uitgebouwd tot een gezaghebbende toezichthouder die het verschil maakt voor de consument,’ stelde staatssecretaris Heemskerk vorige maand in het persbericht dat haar overstap aankondigde. ‘Het zijn mooie woorden,’ zegt Hulshof, ‘maar we hebben dat met z’n allen gedaan. Ik denk wel dat het waar is wat hij zegt. We zijn echt uitgegroeid van een pionierende club naar een stevige, professionele toezichthouder.’ Ze verlaat de Consumentenautoriteit niet omdat ze uitgekeken is op het werk, zegt ze. ‘De EVD is een spannende en dynamische dienst, en het is een grotere organisatie dan de Consumentenautoriteit. En de nieuwe divisie is een dienst met een heel interessante opgave, zeker

in deze tijd: we willen het buitenlandse bedrijfsleven naar Nederland halen en Nederlandse bedrijven helpen met investeren in het buitenland.’ Ze kan haar post met vertrouwen achterlaten: ‘Ik ben volstrekt niet onmisbaar. Er zit een geweldige ploeg en een uitstekend managementteam. Mijn opvolger mag in zijn handen knijpen, er zijn nog mooie dingen te doen. Volgend jaar nemen we het voorzitterschap over van het wereldwijde netwerk van consumentenautoriteiten. Ik heb er wel een nacht van wakker gelegen omdat ik het jammer vind dat ik dat niet zelf kan doen.’ Hulshof heeft genoten van haar tijd bij de Consumentenautoriteit. ‘We zijn niet zo heel groot, een kleine veertig medewerkers. Dat heeft als voordeel dat je met een heel hecht team bent. Die verbondenheid, die drive, daar heb ik heel erg van genoten.’ Vóór haar overstap naar de rijks-

overheid werkte Hulshof lange tijd bij enkele adviesbureaus, eerst bij Regioplan in ­Amsterdam, later zeven jaar bij ­Berenschot. Het bestaan als ambtenaar heeft haar niet verrast. ‘Je merkt dat de omgeving het werk met vooroordelen tegemoet treedt: “het zal wel bureaucratisch zijn”. Dat heb ik niet meegemaakt, maar je bent daar zelf ook bij natuurlijk. De gedrevenheid en de passie hier is niet anders dan bij Berenschot.’ • Rutger van den Dikkenberg

OCW’er genomineerd voor Jonge Ambtenaar van het Jaar OCW • ‘Hartstikke leuk,’ zegt Fons Cammaert over zijn nominatie voor de titel Jonge Ambtenaar van het Jaar 2010. Cammaert (1980) is projectleider bij de directie Hoger Onderwijs & Studiefinanciering (HO&S) van OCW. Toen hij doorhad dat zijn collega’s hem opgaven, vond hij het vooral ‘grappig’. Maar nu hij een ronde verder is, wordt het serious business. ‘Ik ga er werk van maken. Als boegbeeld van de jonge ambtenaar moet je wel een eigen verhaal hebben,’ zegt Cammaert. En dat heeft hij. ‘Wat ik wil uitdragen, is dat het belangrijk is dat je als ambtenaar, ondanks dat er procedures en regels zijn, probeert er op een creatieve manier mee om te gaan. Je moet altijd uitgaan van wat er wel kan, niet van wat er niet kan. Om dat te bereiken, moet je soms om de regels heen laveren. Die verantwoordelijkheid moet je bovendien vooral zelf opzoeken.’ Cammaert is, net als de anderen, genomineerd vanwege zijn vermogen om out of the box te denken. Als voorzitter van Jong OCW liet hij jonge ambtenaren een m ­ ission

28

PM 4 december 2009

statement schrijven over hun positie, ambitie en loopbaanmogelijkheden bij het ministerie. De resultaten zijn vervolgens, inclusief suggesties over de organisatie, voorgelegd aan SG Koos van der Steenhoven. ‘Het leidde tot een uniek debat,’ zegt Cammaert. Ook kreeg hij het voor elkaar om een reis naar Israël en de Palestijnse gebieden te organiseren . Als projectleider bij HO&S kreeg hij bovendien te maken met de commotie die een jaar geleden ontstond over het leengedrag van studenten. Cammaert: ‘We hadden dat leengedrag jarenlang gestimuleerd, dus we konden niet even naar buiten treden met de boodschap “lenen is slecht”. Zo ontstond de kreet “leen bewust” en vervolgens stuurden we 600.000 studenten een brief om ze attent te maken op de voors en tegens van lenen.’ Verder werkt Cammaert aan de ontwikkeling van een stelsel van studiefinanciering voor de Antillen en heeft hij een belangrijke rol gehad in de omschakeling van de IB-groep naar de Dienst Uitvoering Onderwijs.

Op 28 januari maakt de jury van Futur, het landelijke netwerk voor jonge ambtenaren, bekend wie de nieuwe ambassadeur wordt. Cammaert is met Anita Smit van het project Ambtenaar van de Toekomst en Willemijn Hoekveld van RWS, een van de drie genomineerden die werkzaam zijn bij het rijk. De acht anderen werken voor verschillende gemeenten. • Tristan van Rijn Advertentie

Assessment & Development t  | (073) 503 93 20 w | www.capax.nl

Maakt deel uit van

spelers

VacatureSpot

Hét overzicht voor banen in de publieke sector, schaal 12 en hoger

NH

Business Architect Sociale Verzekeringsbank

www.svb.nl

UT

Sectorcontroller/Hoofd Middelen Gemeente Amersfoort

www.amersfoort.nl

ZH

Concern Record Management Manager Gemeente Rotterdam

www.rotterdam.nl

ZH

Senior Jurist Emissiehandel Nederlandse Emissieautoriteit

www.vrom.nl

ZH

Concern Record Management Officer Gemeente Rotterdam

www.rotterdam.nl

ZH

www.zuid-holland.nl

GR

Directeur-Hoofdinspecteur Ministerie van Economische Zaken, Agentschap Telecom

www.algemenebestuursdienst.nl

Accountmanager Natuur en Recreatieschap Provincie Zuid-Holland

ZH

Projectbegeleider Ministerie van Justitie

www.justitie.nl

UT

Directiesecretaris ICTRO

www.werkenbijderechtspraak.nl

ZH

Wetenschappelijk Onderzoeker Ministerie van Justitie

www.justitie.nl

NH

Manager Belastingdienst

www.belastingdienst.nl

ZH

Inspecteur (mijnbouwkunde) Staatstoezicht op de Mijnen

www.ez.nl

GR

Auditors/Auditmedewerkers Ministerie van Financiën, Rijksauditdienst

www.minfin.nl

ZE

Afdelingshoofd Planvorming en Advies Rijkswaterstaat, Zeeland

www.rijkswaterstaat.nl

ZH

Auditors/Auditmedewerkers Ministerie van Financiën, Rijksauditdienst

www.minfin.nl

Assetmanager Parkeren Gemeente Rotterdam, Ontwikkelingsbedrijf

www.rotterdam.nl

OV

LI

Auditors/Auditmedewerkers Ministerie van Financiën, Rijksauditdienst

www.minfin.nl

Projectleider Werktuigbouw realisatie Infrastructuur Rijkswaterstaat, Limburg

www.rijkswaterstaat.nl

GE

ZH

Beleidsadviseur (Financial en Compliance Audits) Politieacademie

www.politieacademie.nl

Communicatieadviseur Ministerie van Financiën

www.minfin.nl

GE

NH

Basisartsen UWV

www.uwv.nl

Beleidseconomen met politiek gevoel Ministerie van Economische Zaken

www.ez.nl

NH

Bedrijfsartsen UWV

www.uwv.nl

ZH

“Regels die de waarde niet dekken, moet je niet toepassen.” Elke uitkering doen we op basis van duidelijke criteria en regels. Makkelijk werk? Soms wel, maar vaak ook niet. Achter elke aanvraag, toewijzing en afwijzing gaat namelijk wel een persoonlijk verhaal schuil. En het stelsel van sociale zekerheid in Nederland is gebaseerd op waarden. Waarden die we belangrijk vinden. Soms voldoet de norm of de regel niet meer aan die waarde. En dan moeten denken en verantwoordelijk handelen het winnen van regels en richtlijnen. Dat is waar de rechte rug het wint van de gehoorzame volger.

Ruurd Koopmans, directeur Juridische Zaken

De Sociale Verzekeringsbank verzorgt al meer dan honderd jaar de uitvoering van volksverzekeringen in Nederland. Wij zorgen ervoor dat jij, jouw kind of jouw ouders op tijd én correct hun kinderbijslag, AOW of nabestaandenuitkering ontvangen. Dat doen we voor 4,9 miljoen vaak zeer tevreden klanten in Nederland en in het buitenland. Wij zijn op zoek naar autonome denkers die hun hart en hoofd gebruiken. Het werk en de regelingen die we uitvoeren, worden namelijk complexer en uitdagender. Wat we kunnen automatiseren, automatiseren we. Wat overblijft is interessant maatwerk en persoonlijke dienstverlening. Durf jij waarden toe te passen? Word je nieuwsgierig naar de Sociale Verzekeringsbank? Heb jij een rechte rug als het spannend wordt? Ga dan naar www.werkenbijdesvb.nl

4 december 2009 PM

29

inspiratie

Recensie Titel Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2010. In tijden van crisis

Unieke Haagse agenda Op www.vandaagindenhaag.nl houdt PM voor u de Haagse

Publicatie Centrum voor Parlementaire Geschiedenis

agenda bij. Elke ochtend ziet u in één oogopslag wat er die dag in het politieke centrum van Nederland te beleven is.

Uitgeverij Boom Prijs € 19,50

Kabinetsvergaderingen, werkbezoeken van bewindslieden, rapporten die gepresenteerd worden, de agenda’s van Eerste en Tweede Kamer en persconferenties, brengen wij samen. Vandaag in Den Haag is

In tijden van crisis

­toegankelijk voor ­abonnees van PM. Elke maandag de gratis e-nieuwsbrief ­ontvangen met de highlights van de komende week? Meld u aan via de website.

www.vandaagindenhaag.nl

Advertentie

1-daagse workshop

Duurzaamheid in uw collegeprogramma Duurzaamheid is momenteel één van de meest gebruikte begrippen bij het definiëren van toekomstig beleid door de overheid. Maar wat betekent duurzaamheid concreet voor uw werk als ambtenaar bij de provinciale en lokale overheid? En hoe kunt u ambities omzetten in gerichte actie? Na afloop van deze workshop van een dag, waarin visies van ervaringsdeskundigen worden afgewisseld met case studies en simulaties, bent u beter in staat om: ● Duurzaamheid politiek relevant te maken ● Duurzaamheid ambtelijk uitvoerbaar te maken ● Sectoraal beleid door te trekken naar integraal duurzaam beleid ● Verbinding te maken met relevante stakeholders datum

11 februari 2010

locatie

Hortus Botanicus, Amsterdam

kosten

€ 495,- excl. BTW, inclusief reader en lunch

doelgroep Ambtenaren van de provinciale en lokale overheid

Meer informatie of aanmelden? Kijk op www.deruijter.net, of neem contact op met Jolanda van Heijningen: (020) 625 02 14 of [email protected]

E

en vijftien vensters tellende parlementaire crisiscanon wordt de lezers van het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2009 voorgeschoteld: vanaf de Belgische opstand in 1830, de verwoestende explosie van de vulkaan Krakatau in Indië in 1883 tot meer recent Srebrenica en 9/11. Want waar het jaarboek vorig jaar – vanwege het tienjarig bestaan van de reeks – nog stil stond bij het Feest van de democratie, zoals de titel toen luidde, dit jaar zijn het crises die centraal staan. En In tijden van crisis schept geen al te vrolijk beeld van de rol van het parlement in crisistijd. Niet alleen de economische malaise van het afgelopen jaar staat centraal in het jaarboek, al is die logischerwijs wel aanleiding tot de bundel. Het wijst meteen op een van de makkes waar jaarboeken in het algemeen mee kampen: terugkijken op gebeurtenissen die nog gaande zijn, is een lastige opgave. We zitten volop in de economische crisis, dus veel beschouwende conclusies vallen nog moeilijk te trekken. Hetzelfde geldt voor de bijdrage van Ruud Koole, over de al dan niet aanwezige crisis in de Nederlandse politiek, nu populisme de overhand dreigt te nemen. Geen crisis overigens en er is niet echt sprake van populisme, zegt Koole: Wilders neemt het niet zonder meer op voor het volk. Interessanter wordt het wanneer de auteurs zich verdiepen in crises van langer geleden of veel voorkomende reflexen beschouwen. Zo schiet VVD-fractievoorzitter in de Eerste Kamer Uri Rosenthal met scherp op zijn collega’s aan de overkant van het Binnenhof: de Tweede Kamer laat zich bij crises te makkelijk door het adagium ‘regering regeer’ aan de kant schuiven door het kabinet. Natuurlijk moet dat kabinet ruimte krijgen snel en kordaat op te treden, maar parlementaire controle achteraf laat volgens Rosenthal nogal te wensen over. ‘Vanaf de jaren zestig was er nauwelijks sprake van daadwerkelijke parlementaire betrokkenheid en controle na een crisis,’ schrijft hij. Naast deze bijdragen bestaat het jaarboek traditioneel uit een jaaroverzicht, b ­ oekrecensies en een handjevol necrologieën. Geen v­ errassende kost, maar het maakt het overzicht wel compleet. • Rutger van den Dikkenberg

inspiratie

Net uit Moderne organisaties zijn efficiënt, maar hoe vergroot je de productiviteit van medewerkers? Psycholoog en adviseur Max Wildschut beantwoordt deze vraag met behulp van een evolutionaire kijk op management. Hij beschrijft hoe je de inzet van de moderne kenniswerker kan vergroten door rekening te houden met zijn natuurlijke behoeften.

Titel Klein receptenboek voor het nieuwe werken Auteur Roland Hameeteman, Ben Kuiken en Gonny Vink Uitgeverij Haystack Prijs € 19,95

Titel Wij zijn allemaal IJslanders. De internationale financiële crisis in een notendop Auteur Halldór Gudmundsson

Auteur Gert Riphagen Uitgeverij Ministerie

Uitgeverij Haystack Prijs € 29,95

Titel Task Force Uruzgan

Auteur Noël van Bemmel (red.) Uitgeverij Meulenhoff Prijs € 17,95

Gudmundsson beschrijft in deze economische ‘thriller’ de oorzaken van de internationale financiële crisis. Aan de hand van de gebeurtenissen in IJsland ­verduidelijkt hij hoe het ooit zover kon komen.

Agressie tegen dienstverleners is al jarenlang een probleem. Aad Klaassen, voormalig agressiecoördinator van de Sociale Dienst Rotterdam, houdt het agressiebeleid tegen het licht en geeft adviezen. Het boek is aangevuld met de inzendingen van een verhalenwedstrijd onder publieke dienstverleners.

Titel Zieke vangnetters; en andere taaljuwelen uit de schatkamer van de sociale zekerheid

Auteur Max Wildschut

Het nieuwe werken vraagt om een flexibele manier van aansturen, maar veel managers hechten nog veel waarde aan aanwezigheid. Hoogopgeleide kenniswerkers hebben ruimte nodig, maar hoe organiseer je dat? De auteurs geven 49 recepten voor het succesvol managen van deze werkwijze.

De afgelopen vier jaar werden 20.000 m ­ ilitairen naar Afghanistan gestuurd als lid van de Task Force Uruzgan. Arnon Grunberg hielp ­militairen na thuiskomst met het o ­ pschrijven van hun persoonlijke ervaringen. In Task Force Uruzgan zijn deze verhalen van het front ­gebundeld.

Uitgeverij Cossee Prijs € 16,90

Titel Darwin voor managers. Hoe je meer uit medewerkers kunt halen door in te spelen op hun natuurlijke behoeften

Titel Agressiebeleid. Zin en onzin? Auteur Aad Klaassen Uitgeverij Sdu Uitgevers Prijs € 33,25

Gert Riphagen, eindredacteur bij het m ­ inisterie van SZW en voormalig ‘notadokter’ bij VWS, geeft in Zieke vangnetters tips voor het ­schrijven van goed leesbare nota’s en legt bovendien a­ mbtelijke termen uit, zoals nugger, ­MOE-lander, zieke vangnetter, groenplug of zittend bestand.

van ­Sociale Zaken en ­Werkgelegenheid 4 december 2009 PM

31

Special Algemene Bestuursdienst Zesde editie ABD-Kandidatenprogramma zwaait af

‘Commitment cruciaal voor

Wijkadoptie door politici en bestuurders is populair, maar ook commitment van rijksambtenaren kan op lokaal niveau iets teweeg brengen. De dertig kandidaten van de zesde editie van het ABD-Kandidatenprogramma zwaaiden recent af. De maatschappelijke projecten die ze gedurende hun leerroute opzetten, werden op een slotbijeenkomst geveild. Foto’s Theo Bos

W

at kun je als ambtenaar doen om de kloof tussen overheid en burger te dichten? De kandidaten van de Kaap Finisterre-route, de zesde editie van het kandidatenprogramma van de Algemene Bestuursdienst (ABD), vonden er een heel praktische oplossing voor. Ze gingen binnen het kader van hun programma gewoon met een aantal lokale en maatschappelijke projecten aan de slag.

Sebastian Reijn van Defensie wist de cateraar van zijn werkgever te bewegen voedsel dat over was te doneren aan een Amsterdamse voedselbank, een bezoek aan een Rotterdamse school op 800 meter van het Feyenoord-stadion vormde het begin van een schoolsportproject, er komt een bos als vrijplaats voor Utrechtse krachtwijkjongeren en een aantal kandidaten heeft beloofd hun huis open te stellen voor de jongeren die ze ontmoet hebben

tijdens het werkbezoek aan Bosnië. Dat kandidaten van het ABD-­ programma hun leerroute afsluiten door iets terug te doen is inmiddels een goed gebruik. Eerdere edities van het ­programma spanden zich in om Europa dichter naar Den Haag te brengen of voor de leefbaarheid in de oude wijken. Onderdeel in de Kaap Finisterre-route, het programma krijgt altijd het motief van een (spirituele- of pelgrims-) reis, was ambtenaar en samenleving nader tot ­elkaar brengen in concrete ­maatschappelijke projecten. ‘We hebben er niet lang over hoeven praten om hier op uit te komen,’ vertelt Erica Slump, directeur Uitvoering van de Dienst Landelijk Gebied van LNV en kandidate van de Kaap Finisterre-route. ‘De rode draad tijdens de vele bezoeken die we in het kader van het programma hebben afgelegd was eigenlijk steeds dat we de afstand tussen overheid en de vaak heel goede initiatieven aan de basis die we gezien hebben, wilden overbruggen. In onze projecten gaan we terug naar de menselijke maat, naar dingen die ertoe doen en die we ook persoonlijk willen ondersteunen. Soms moet je klein beginnen om iets groters teweeg te brengen, is de gedachte daarbij.’ Zelf was Slump betrokken bij het bos voor jongeren uit de Utrechtse krachtwijken. De kandidaten kwamen op het idee van ‘een bos zonder regels’ door de inspiratie die ze bij een bezoek aan het landelijk gebied in Groningen en Drachten opdeden te combineren met de ervaringen

ABD-Kandidatenprogramma Het ABD-Kandidatenprogramma is een ontwikkelprogramma van de rijksoverheid voor de topmanager van morgen. Na afloop van dit programma voldoet de toekomstige leidinggevende aan de ­kwaliteitseisen die het rijk aan zijn leiders stelt: een inspirerend leidinggevende met een internationale oriëntatie, die breed ­ontwikkeld is en in staat is politiek-maatschappelijke vraagstukken beleidsmatig richting en uitvoering te geven. Kenmerkend voor het programma is aandacht voor de drie-eenheid van vakkennis (ken je vak), persoonlijke ontwikkeling (ken jezelf) en de maatschappelijke context van de manager van het rijk (ken de wereld). Daarmee wordt inhoud gegeven

32

PM 4 december 2009

aan drie componenten: een collectief, een individueel en een werkervaringscomponent. De kandidaten leren door nieuwe ervaringen op te doen. Daarbij wordt de wisselwerking tussen leerervaringen en werkpraktijk gestimuleerd. In de visie van Bureau ABD leert een leidinggevende het meest door ervaringen op te doen. Het collectieve programma beslaat achttien maanden. Met het individuele programma kan de doorlooptijd oplopen tot maximaal vier jaar. Alle managers bij het rijk met integrale eindverantwoordelijkheid over mensen en middelen maken deel uit van de ABD. Bureau ABD ondersteunt op het terrein van werving, selectie en ontwikke-

Algemene Bestuursdienst Special

leiderschap’ van het bezoek aan een Rotterdamse achterstandswijk. Door de goede contacten met Staatsbosbeheer was een voor dit doel geschikt bos zo gevonden en ook een wijkorganisatie en andere lokale partners konden snel geënthousiasmeerd worden. Om de ervaringen te delen met de ambtelijke top werd op de slotbijeenkomst van het programma een veiling van de projecten georganiseerd. SG’s en DG’s konden intekenen op een project waaraan ze graag zouden willen deelnemen, wat prompt massaal gebeurde. Koos van der Steenhoven, SG van OCW, zag wel wat in het bouwen van hutten in het bos. Directeur Peter Heij van de Dienst Landelijk Gebied stelde zich graag beschikbaar als mediator om eventuele conflicten tussen jongeren en andere gebruikers van het bos te beslechten.

Kracht

Het Kandidatenprogramma is een zoektocht naar de eigen kracht en kwaliteiten als fundament van het persoonlijk leiderschap. ‘We hebben ons geoefend in aikido en zang, om je kracht te ontdekken,’ zegt Slump. ‘In je schoolloopbaan ben je vooral bezig met kennis. Met dit programma krijg je de kans om eens vanuit het hart te beginnen, in plaats van met het hoofd. De samenstelling van de groep (per departement steeds twee rijksambtenaren) zorgt ervoor dat departementale scheidslijnen wegvallen. Het kweekt een groep mensen die over de schotten en kokers van het departement heen kunnen kijken.’ In aanraking komen met allerlei

aspecten van de samenleving en het onderkennen en ervaren van verschillende perspectieven en rollen in het maatschappelijke veld zijn belangrijke onderdelen van het Kandidatenprogramma. Deelnemers van het programma worden getraind om maatschappelijke vraagstukken vanuit een brede visie te benaderen. In dat licht moeten ook de werkbezoeken gezien worden. De lichting die zojuist is afgezwaaid, bezocht bijvoorbeeld behalve achterstandswijken ook de High Tech Campus in Eindhoven en het woonproject de Blauwestad aan een kunstmatig meer in Oost-Groningen. ‘Je kunt nog zoveel nota’s lezen, maar van zelf ervaren hoe iets is, leer je natuurlijk het meest,’ zegt Slump. ‘Ik heb veel gelezen over de situatie op de Balkan, maar het maakte pas echt indruk toen we het besneeuwde Sarajevo met zijn ruïnes zagen liggen.’ Tijdens de werkbezoeken deed ze ook inzichten op waar ze anders niet op gekomen was. Zo hoorde ze op de High Tech Campus dat techneuten vaak heel erg van de natuur houden en dat dus hoogwaardige recreatie heel belangrijk is, vertelt ze. Volgens Slump waren ook de maatschappelijke projecten heel leerzaam voor alle kandidaten. ‘Wat ik ervan geleerd heb is dat persoonlijk commitment cruciaal is in leiderschap. Als je zelf ergens voor gaat en overtuigd bent van je zaak, straal je dat natuurlijk uit. Dan is het veel makkelijker om mensen te motiveren en mee te krijgen. In leiderschap zit een persoonlijke component die heel belangrijk is, leiding geven is niet iets technocratisch.’ .

ling. Daarbij gaat het onder meer om loopbaanbegeleiding, coaching, opleidingsadvies, bemiddeling bij EU-benoemingen, ABD-Interim en ABD-intercollegiale consultatie. Een veranderende, kritische en diverse samenleving stelt hogere eisen en vraagt managers met gevoel voor kwaliteit. Bureau ABD hoopt bij te dragen aan het ontwikkelen van mensen die inspireren en motiveren, die openstaan voor nieuwe inzichten en aanvoelen hoe het rijk kan winnen aan vertrouwen in de samenleving en die zich overtuigend inzetten voor de publieke zaak. Maar vooral ook: leiderschap tonen en zichtbare resultaten kunnen boeken in en voor de maatschappij.

Renata van Tilburg, directeur MD-beleid van Bureau ABD en verantwoordelijk voor het kandidatenprogramma, is verrast over de energie die is losgemaakt. Wat vindt u van de maatschappelijke projecten die de kandidaten van de Kaap Finisterre-route gerealiseerd hebben? ‘Een prima initiatief. De kandidaten hebben gekozen voor kleinschalige, maar effectieve projecten. Zij tonen hiermee hun persoonlijke betrokkenheid en hebben op een creatieve en belangeloze manier laten zien hoe je een leuk idee omzet in werkelijkheid. De energie die dit heeft opgeleverd was zo aanstekelijk dat tijdens de slotbijeenkomst tientallen topambtenaren hebben toegezegd om mee te doen.’ Wat is de kracht van het programma? ‘In het programma werken de kandidaten aan hun vakkennis en persoonlijke ontwikkeling en leren ze omgaan met de specifieke positie van manager van het rijk in de maatschappij. Door het betrekken van deskundigen en spelbepalers uit wetenschap en praktijk ontstaan nieuwe inzichten en visies. Door de werk­ ervaringscomponent in het programma leren zij samenwerken, loslaten en vertrouwen - ook wanneer zij niet geheel kunnen terugvallen op grote inhoudelijke deskundigheid.’ Wat is de betekenis van het programma binnen het MD-beleid van de ABD? ‘Na de verschillende managementleerlijnen die kandidaten al op hun eigen departement hebben doorlopen, zorgt het programma voor een rijksbrede bewustwording. In het programma vormen de deelnemers een interdepartementale groep van high potentials met een flinke dosis ambitie. Het programma richt zich op de doorstroom van het bestaande managementtalent naar ­directeurenfuncties en hoger.’

4 december 2009 PM

33

Colofon PM is een uitgave van Politieke Pers BV, onderdeel van Sdu Uitgevers

over twee weken:



Pleegouder heeft handen vol aan hulpverleners Achtergrond Het Filmfonds geëvalueerd Achtergrond



Jaap Uijlenbroek (DG Organisatie Bedrijfsvoering Rijk) over het nieuwe functiegebouw Interview



Hoe houdt u zicht op zekerheid? Een bijlage van de Sociale Verzekeringsbank





Redactieadres Postbus 20025 2500 EA Den Haag tel 070 – 378 96 39 fax 070 – 385 55 05 www.pm.nl, [email protected] Hoofdredactie Cindy Castricum Redactie Rutger van den Dikkenberg, Tristan van Rijn, Rianne ­Waterval, Chris van de Wetering, René Zwaap (eindredactie) en Simon Blok (stagiair) Medewerkers aan dit nummer ­Guido Enthoven, Jorrit de Jong, Rosalie ­Koolhoven, Yvonne Kroese, Ruben Maes en Margriet Rutgers Vormgeving Rob Jongbloed ­(art­director), Welmer Keesmaat Uitgever Esther van Doesburg, Heleen Hupkens Directeur Sdu Openbaar Bestuur Rob Veneboer Salesmanager Asha Narain Drukkerij Senefelder Misset, Doetinchem

PM 21 verschijnt 18 december Kijk ondertussen voor politiek-ambtelijke actualiteiten op www.pm.nl Elke donderdag de PM Nieuwsbrief ontvangen? Meld u aan via de website www.pm.nl

Verschijning PM komt 21 maal per jaar uit in een oplage van 10.000 exemplaren ADVERTORIAL

Advertenties Asha Narain, 070 – 378 95 11, [email protected] dinsdag 15 dec ember in de Glazenzaal te Den Haag

de

elektronische

ambtenaar

van o-overheid naar e-overhe id id

rhe e ove nen d

n bin ense

m ende ieuw

plek

s eting ntmo Een o

vern voor

De elektronische ambtenaar: van O-Overheid naar E-Overheid

Mark Freq

uin is gastheer als gast Mat t Poelmans, host Elly Bog

erman

Philippe Raets

en Zsolt Szabo

muzikale begel eiding De Wiza rdz of AZ locatie de Glaze nzaal, Prinsesseg racht 26, Den aanvang 17.00 Haag uur zaal open 16.30 uur aanmelden www. vom-online.nl

Boekpresentatie ‘Het Huis van Egbert Beter’ Egbert Beter is de (rijks)overheid. In gebeurt van alles. zijn huis Zijn schuur is net afgebroken, hij heeft een nieuw dak en op de gang is het rumoerig. druk gewerkt in Er wordt het huis van Egbert. Egbert heeft allema al mensen in zijn huis gevraagd om vertellen over de te verbouwing. Het Huis van Egbert Beter de leidraad door is het Jaarboek van de VOM. Dit jaarboek vindt met een boekpresentatie tijdens het Reuring!Café het levenslicht.

Van potlood naar qwerty: deze overgang is voor de ene ambtenaar vanzelfsprekender dan voor de ander. Wat houdt het Nieuwe Werken precies in? En hoe ga je om met de samenleving die steeds meer ­digitaliseert? Discussieer mee op dinsdag 15 december!

Gasten: Elly Bogerman Directeur ICTU Matt Poelmans Directeur Burgerlink Philippe Raets Adviseur Het Expertise Centrum Zsolt Szabó Vice President Capgemini

Meer informatie en aanmelden: via www.vom-online.nl Toegang alleen met (gratis) toegangsbewijs Nieuwe locatie: De Glazen Zaal, Prinsessegracht 26, Den Haag Zaal open: 16.30 uur Aanvang: 17.00 uur precies!

Mediaservice Advertentiereserveringen: [email protected] Advertentiemateriaal: [email protected] Sdu Uitgevers, Afdeling Mediaservice PM, Postbus 34, 2501 AG Den Haag Abonnementen Het afsluiten van een abonnement (€ 149,- excl. btw per jaar) kan via www.pm.nl. Het doorgeven van een adreswijziging of annuleren van een abonnement kan alleen via www.sdu.nl/service. Voor ­vragen kunt u terecht bij Sdu ­Klantenservice 070 – 378 98 80 Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2009, Politieke Pers BV

beau monde ‘Kom ik een keer in de bladen, sta ik met een biologische kroket in mijn hand,’ lacht Roelfine Krommendijk van de LNV-projectenpool (l). ­Marianne van den Boogaart van het Programma Lekker Groen is hartstikke voedsel­ bewust. ‘Sinds ik bij LNV zit,’ zegt ze. Wat ze vandaag ­ ebben geleerd? ‘Dat we meer willen (w)eten!’ h

‘Ik eet als ik trek heb; heel bewust,’ zegt Jaap Bij de Vaate, project- en accountmanager in de glastuinbouw. Frederike Praasterink van de Groene kennis Coöperatie is ­vegetarisch en geeft er zelfs les in. ‘Maar ik heb geen missiedrang hoor!’ Ze is open minded over eten: ‘Gestoomde friet, daar heb ik geen problemen mee.’

Wat eten we vandaag? De LNV-relatiedag stond eind november in het teken van eten in 2025. Onder het genot van vierkante amuses-gueules en verantwoorde biokroketten, en in de setting van een toekomstige buurtsuper, vroeg PM de aanwezigen: Is het voedselbewustzijn eigenlijk wel tot uw eigen keuken doorgedrongen?

‘Je moet snel wezen anders krijg je geen voedsel!’ interrumpeert varkenshouder Jos Roemaat (r) zijn kompaan Peter Munters als de zoveelste schaal onalledaagse liflafjes voorbijkomt. Munters (Agroketens en Visserij) was net aan het klagen over de smaakvervlakking van het voedsel van tegenwoordig. ‘Vroeger was de witlof bitterder.’

Wat Waar Wanneer

LNV-relatiedag Op het departement in Den Haag 27 november 2009, 17.00 -– 19.00 uur

Tekst Tristan van Rijn Beeld Rob Jongbloed

Annette Wijering (Kennis en ­Innovatie) geniet. ‘De hapjes zijn biologisch, dat proef je.’ Ze kan het weten, want thuis mag ze ook graag kiezen voor biovlees, ‘en zeker niet voor de kiloknallers in de supermarkt’. Victor Steultjens van de directie Communicatie zou wel willen. ‘Maar als ik moet kiezen tussen kipfilet en scharrelkipfilet, dan is het prijsverschil toch te groot.’ Sinds in 2003 alle vogels van Christine Bijl, van de belangen­ vereniging voor hobbydierhou­ ders, werden geruimd vanwege de vogelgriep, heeft ze alleen nog paarden en schapen op haar land. ‘Ze ruimden die dieren liever dan ze preventief in te enten. Ik was woedend!’

Bart Fokkens van de 12 Landschappen vindt vooral dat er ‘tegenvallend veel vlees’ wordt geserveerd. ‘Voor elke kilo vlees is tien kilo graan nodig. Ik had wel wat meer verwacht van LNV op dat gebied.’ En dan: ‘Maar het was wel lekker hoor, haha! Tja, dat is het hypocriete hè?’

Na een jolig intermezzo van sneldichter John van der Zanden (‘Dankzij deze mensen ligt er in 2025 überhaupt nog voedsel op ons bordje!’), leidt minister Verburg de netwerkborrel in met een toast op het feit dat LNV een dwarsdoorsnede van de samen­ leving is. Zelf verheugt ze zich op een zeldzaam vrijdagavondje thuis, waar de slow food, seizoens- en streekgerechten en andere bio­logische lekkernijen haar uiteraard opwachten. En de wijn ontbreekt niet. ‘Het leven moet ook geleefd worden,’ besluit Verburg.

‘Ik heb vandaag geleerd dat voedsel vooral een zoektocht is,’ zegt Deirdre Jakobs-Coolen van het ­Kenniscentrum Recreatie. ‘Heel bewust,’ vindt de vegetariër Jelle de Jong, tevens directeur van IVN Nederland, de LNV’ers. ‘Ik dacht dat het allemaal boeren waren,’ schampert hij.

‘Ben je nou helemaal gek geworden!’ grapt Jan Staman (l), directeur van het Rathenau Instituut. ‘Biologisch is veel te duur!’ Hans Blom, directeur Communicatie van LNV (m), brengt liever een ander verhaal naar buiten. ‘Kijk eens naar mijn lichaam. Ik eet niet te veel en heel bewust, zoals het hoort.’ Ger de Peuter, directeur van het Bureau Bestuursraad is ‘veel te weinig’ bewust van voedsel. ‘Voor mij is het te laat,’ besluit Staman. ‘Ik heb de hoop opgegeven’. 4 december 2009 PM

35

Britt staat nu op eigen benen Een baan die zij aankan, voor halve dagen. Een Wajong-uitkering om haar inkomen aan te vullen. En – sinds kort – zelfs een eigen huis. Zeg eens eerlijk. Had u dat gedacht van Britt? UWV helpt mensen met een arbeidshandicap op het gebied van inkomen, begeleiding en bij het vinden van geschikt werk. Samen met werkgevers en andere partners met één gemeenschappelijk doel: perspectief voor degenen om wie het gaat. Wilt u daar meer over weten? Ga dan naar uwv.nl.

uwv.nl