Inzicht in de toekomst. Een financieel plan helpt om keuzes te maken. Zeven keer wonen in erfgoed pagina 2. pagina 11. Delen levert veel op

1

Het nut van kunsttaxaties

‘Wie wil, kan ver komen’

Juiste dekking voor schade door diefstal

Interview Marlies van Wijhe

pagina 2

pagina 10

Inzicht in de toekomst

Daar bij die molen…

Een financieel plan helpt om keuzes te maken

Zeven keer wonen in erfgoed

pagina 11

pagina 12

Financial Focus is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. abnamromeespierson.nl twitter.com/aa_meespierson linkedin.com/company/ abn-amro-meespierson

Deeleconomie

35

no Jaargang 5

CijferScan

Delen levert veel op 6 Is ‘delen het nieuwe hebben’, zoals kunstenaar Daan Roosegaarde beweert? Of zijn initiatieven als Spotify of Peerby uiteindelijk van voorbijgaande aard? En als we inderdaad meer goederen gaan delen dan bezitten: welk effect heeft dit op onze omgeving en de wereld als geheel? ‘Wie niet kan delen, kan ook niet vermenigvuldigen’, luidt het aloude spreekwoord. Maar dit delen had meestal betrekking op diensten of inzichten: als ik jou help, dan help jij mij misschien mettertijd. Tegenwoordig heeft dit delen een letterlijker

betekenis: er zijn talloze bedrijven die een businessmodel hebben waarbij het gezamenlijk gebruiken van spullen of diensten centraal staat. Greenwheels is een van de eerste bedrijven die op basis van dit concept de markt op ging. Inwoners van

grote steden kunnen een ‘abonnement’ nemen om een auto te gebruiken op momenten dat het hen uitkomt. Ideaal voor diegenen die niet dagelijks met de auto op pad hoeven. Plus een oplossing voor gebieden waar het woekeren is met parkeerruimte. GreenWheels bestaat inmiddels bijna twintig jaar en heeft zo’n 1.700 ‘uitgiftepunten’ in Nederland. Zowel in Nederland als Duitsland is het bedrijf marktleider.

1+1=3

Er zijn meer bedrijven die op een soortgelijke manier opereren. Peerby

is voor consumenten die bijvoorbeeld geen schuur vol gereedschappen (willen) hebben, maar liever gebruikmaken van de cirkelzaag van de buurman twee straten verderop. Diezelfde buurman kan later weer een videocamera lenen bij een inwoner op de hoek. Via een app is precies te zien wie welke spullen te leen aanbiedt. Het scheelt geld: je hoeft niet meer alles te kopen. Het is duurzaam: een product wordt intensiever gebruikt voordat het wordt afgeschreven. ➔

Lees verder op pagina 2

weken heeft de huiseigenaar om bezwaar te maken tegen de door de gemeente bepaalde WOZwaarde van de woning. De zes weken starten vanaf de dagtekening van het aanslagbiljet gemeentebelastingen. (bron: Rijksoverheid)

1.634

beleggingsfondsen van Nederlandse beheerders zijn er sinds eind vorig jaar. Een recordaantal. Het beheerd vermogen van al deze fondsen samen steeg in het vierde kwartaal van 2013 met 3 procent tot 644,1 miljard euro.

72%

(bron: De Nederlandsche Bank)

van de Nederlanders is van plan in 2014 een of meer vakanties te ondernemen. Dat is het laagste percentage sinds 2009. 15 procent van de Nederlanders twijfelt nog, 13 procent gaat niet op vakantie dit jaar.

48,5 (bron: NBTC Nipo Research)

miljoen euro werd in 2013 door de overheid uitgekeerd aan eigenaren van rijksmonumenten. Het geld moet gebruikt worden voor de instandhouding van het monument. (bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed)

Ontwikkelingen Internet Bankieren Internet Bankieren is in januari vernieuwd, omdat de klanttevredenheid de afgelopen jaren een flinke daling liet zien. Tegelijkertijd was er een stijging van klanttevredenheid binnen Snel Bankieren en Mobiel Bankieren, waarbij snelheid en eenvoudigheid goed bevonden werden. Om deze werelden

bij elkaar te brengen is de vormgeving veranderd en zijn er functionaliteiten toegevoegd aan Internet Bankieren. Na de introductie werd helaas duidelijk dat de nieuwe versie

na uitvoerige testen toch niet voldoet aan alle verwachtingen.

Verbeteren

Na de introductie van het vernieuwde Internet Bankieren, hebben veel klanten feed back gegeven. Op dit moment is ABN AMRO bezig om de functionaliteiten die zijn weggevallen zo spoedig mogelijk terug te

zetten in Internet Bankieren, bijvoorbeeld de printknop en het specifiek zoeken op bij- en afschrijvingen. Daarnaast is er onderzoek gedaan naar de traagheid van het systeem en probeert de bank dit op korte termijn te verhelpen.

Persoonlijke uitleg

Op abnamro.nl/instructievideo staan

instructievideo’s die kunnen helpen bij het gebruik van Internet Bankieren. Klanten die een persoonlijke uitleg op prijs stellen, zijn van harte welkom bij de ABN AMRO MeesPierson workshops over Internet Bankieren. Deze worden georganiseerd op diverse private banking kantoren door het hele land. Interesse? Neem contact op met de private banker.

Uitgave 05-04-2014 abnamromeespierson.nl

2

De waarde van kunst fluctueert Taxatie kan financiële tegenvaller na verlies voorkomen (zie artikel op deze pagina)

Kunsttaxatie

Deeleconomie

Het belang van het taxeren van kunst Voor het verzekeren van kunst, antiek en andere kostbare objecten wil een verzekeraar doorgaans een recent taxatierapport ontvangen. Waarom stelt de verzekeraar deze eis en waarom is dit belangrijk? Een verzekeringnemer wordt geacht alle relevante informatie over het te verzekeren risico aan de verzekeraar te melden, zodat deze het verzekeringsrisico goed kan beoordelen. Stel dat iemand een verzekeraar vraagt een ‘inboedel’ te verzekeren met een waarde van 100.000 euro. Dan beoordeelt de verzekeraar het risico als gemiddeld. Het risico van diefstal is over het algemeen immers gering. En bij een klein schadegeval hoeft de verzekeraar meestal maar een geringe schadevergoeding te betalen. De verzekeraar baseert de premie op deze overwegingen en verlangt

dat bindend. Hij mag dan bij een schade niet afwijken van de getaxeerde waarde, ook al is het object sinds de taxatie in waarde gedaald. Dat wordt overigens anders wanneer de overeengekomen geldigheidsduur van het rapport inmiddels is verstreken.

Soorten taxaties

Voor een verzekering van kunst wordt uitgegaan van een taxatie op basis van vervangingswaarde: de kosten die gemoeid zijn met het aanschaffen van een object dat naar soort, kwaliteit, hoeveelheid, staat en ouderdom gelijkwaardig

Wie de markt volgt, weet dat werk van bepaalde kunstenaars aanzienlijk in waarde kan toenemen van de verzekerde geen alarm. Nu vindt een inbraak plaats en worden enkele zeer kostbare aquarellen gestolen. De verzekeraar voelt zich op het verkeerde been gezet. Was hij goed geïnformeerd geweest, dan had hij een alarm en beter hang- en sluitwerk geëist. Ook de premie zou weleens anders uitgevallen kunnen zijn. Misschien niet zozeer vanwege het diefstalrisico, maar zeker omdat enkele objecten veel waardevoller waren en de claim bij schade veel hoger uitvalt dan bij een louter huishoudelijke inboedel.

Bindend taxatierapport

Wat nu als de verzekerde helemaal niet aannemelijk kan maken dat hij een paar waardevolle kunstwerken had hangen? Na de inbraak resteren slechts bleke plekken op het behang. De verzekerde dient een stevige schadeclaim in bij de verzekeraar, terwijl deze veronderstelt dat hij slechts potten en pannen heeft verzekerd. De verzekerde kan rekenen op een onplezierige discussie en een grote teleurstelling als de claim afgewezen wordt. Ook vanwege dit soort situaties vraagt de verzekeraar een taxatierapport: als bewijs van de samenstelling van de inboedel en van de actuele waarde van de betreffende objecten. Wanneer de verzekeraar een taxatierapport heeft geaccepteerd, is

is aan het object dat wordt vervangen. Na diefstal of een total loss schade moet met de schade-uitkering een vergelijkbaar voorwerp gekocht kunnen worden.

Regelmatige taxaties

Omdat kunstvoorwerpen, antiek en sieraden in waarde fluctueren, vragen verzekeraars periodiek om hertaxatie, meestal om de drie jaar. Over de vraag of dat echt noodzakelijk is, is uiteraard discussie mogelijk, afhankelijk van bijvoorbeeld het type kunst. Wie de prijzen op de markt volgt, weet dat de werken van bepaalde kunstenaars in enkele jaren aanzienlijk in waarde kunnen toenemen. De teleurstelling over een lage uitkering na een schade kan het gevolg zijn van een verouderd taxatierapport. Het taxeren van kunst is een lastig vak en het vereist ervaring en deskundigheid. Na het behalen van een zwaar vakbekwaamheidsexamen kan een taxateur zich als ‘gecertificeerd taxateur’ binnen een specifiek vakgebied laten registreren. Dit register is te raadplegen op www.hobeon.nl. Klik onder het kopje ‘personen’ op ‘taxateur/makelaar’.

Geert Offergelt Hoofd Private Insurance [email protected]

➔ En het is sociaal: mensen treden

met elkaar in contact. Andere bekende ‘deelbedrijven’ zijn Spotify (voor het delen van favoriete muziek), Thuisafgehaald (tegen een kleine vergoeding een huisgekookte maaltijd afhalen bij een hobbykok) en Huizenruil (van huis ruilen tijdens de vakantie). Ook Broodfondsen, waarbij zelfstandigen een soort coöperatie oprichten voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering, passen in deze traditie. En dan zijn er ook nog diverse initiatieven voor gezamenlijke voorzieningen voor energie of zorg.

Bezit

Toegegeven, bovenstaande organisaties zijn lastig met elkaar te vergelijken. GreenWheels is immers een organisatie met winstoogmerk, terwijl een Broodfonds eerder gaat over het samen dragen van een risico. Maar de grote gemene deler is dat het gaat om organisaties waarbij consumenten het gebruik van goederen of diensten met elkaar delen, zonder die goederen of diensten daadwerkelijk te bezítten. Jan Rotmans is professor Transitiekunde en een van de experts op het

(vervolg pagina 1) essentieel anders naar bezit. ‘Men wil mobiel zijn om goedkoop van A naar B te kunnen. Maar moet je daarvoor een auto bezitten? Nee. Een auto is in de ogen van deze groep geen statussymbool, maar een middel om een doel te bereiken. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld verlichting. Heb je een lamp nodig om je huis van licht te voorzien? Nee, ook niet. Dus huur je een lamp en betaal je voor verlichting. Als je de lamp zat bent, breng je hem terug naar de eigenaar en kies je een nieuwe uit.’ Volgens Rotmans heeft de crisis deze ontwikkeling doen versnellen: ‘Maar het is oneerlijk om dit af te doen met een conjuncturele verklaring. Uit onderzoek blijkt dat we niet gelukkiger worden van de toename van bezit. We zijn de afgelopen veertig jaar driemaal zo welvarend geworden, maar ons geluksniveau is niet toegenomen.’

Lokale verbondenheid

Ook kunstenaar en ondernemer Roosegaarde – onder meer bekend van de interactieve snelweg Smart Highway die hij samen met aannemer Heijmans ontwikkelde – ziet de economische crisis zeker niet als

‘Juist als we de natuur als voorbeeld nemen, kunnen we heel ver komen’ gebied van de deeleconomie. Waarom vindt deze ontwikkeling juist nu plaats? ‘Voor sommigen komt deze ontwikkeling misschien als een verrassing. Maar het is iets wat al langer gaande is bij de nieuwe orde. Overigens slaat ‘nieuwe orde’ niet alleen op jongeren: deze ontwikkeling loopt door alle generaties heen. De nieuwe orde wil eenvoudiger, transparanter, goedkoper en slimmer producten en diensten gebruiken. Ze wordt hierbij geholpen door technologische ontwikkelingen en sociale media. Maar ook de betere organisatiekracht van deze groep en de hang naar autonomie maakt dat ze in staat is om nieuwe initiatieven succesvol op te tuigen.’ Volgens Rotmans kijken voorstanders van deze deeleconomie

enige reden voor deze ontwikkeling. ‘Het heeft ook te maken met het feit dat grondstoffen uitgeput raken en er eenvoudigweg te weinig middelen zijn om onze huidige levensstijl te kunnen voortzetten. Tegelijkertijd heeft de digitalisering ons anders leren nadenken over netwerken en over de vraag hoe je gezamenlijk dingen kunt starten. Maar die digitalisering zorgt ook weer voor een intrinsiek verlangen naar het ‘lokale’. Virtueel gebeurt immers van alles, maar we willen ook graag een lokale verbondenheid met goederen of diensten. Grote organisaties hebben nog moeite met deze gedachte, maar ik denk wel dat er heel spannende dingen kunnen gebeuren als multinationals deze nieuwe gedachte om-

armen.’ Roosegaarde gelooft er niets van als mensen zeggen dat de deeleconomie van voorbijgaande aard is. ‘Het is niet over als de economie weer aantrekt. We kunnen niet meer terug, alleen al vanwege die uitputting van grondstoffen en de invloed van onze levensstijl op de natuur. Maar juist als we de natuur als voorbeeld nemen, kunnen we heel ver komen. De natuur kent immers het concept afval niet: hoe zou ons dat kunnen helpen? Misschien dat sommige mensen het nog vaag vinden, maar de deeleconomie is geen hippieideaal. Ik zou liever zeggen: de deeleconomie is voor hippies met een businessplan.’

Achter de voordeur

Rotmans schat dat er nu zo’n 250.000 mensen in Nederland actief onderdeel zijn van de deeleconomie. Maar hij geeft toe dat het lastig is om exacte aantallen te noemen. ‘We weten dat er zo’n 10.000 initiatieven zijn waarbij het begrip delen centraal staat. En van sommige organisaties, zoals GreenWheels, weten we hoeveel mensen er aangesloten zijn. Maar we kunnen niet bij alle initiatieven achter de voordeur kijken natuurlijk. Mijn inschatting is dat deze nieuwe orde het echt voor het zeggen krijgt als er zo’n 2,5 miljoen actieve deelnemers zijn. Wanneer dat zal zijn, is koffiedik kijken. Maar dat het gaat gebeuren, daarvan ben ik overtuigd. De oude orde zal moeten meeveranderen, anders heeft ze straks het nakijken. Maar ook van de overheid vraagt dit een andere houding: die moet minder ‘zorgen voor...’ en meer ‘regelen dat...’. En nee, dit is niet hetzelfde als het promoten van zelfredzaamheid. Het gaat om ‘samenredzaamheid’: een combinatie van zelf en samen.’

ABN AMRO deelt mee Onlangs besprak ABN AMRO het thema ‘Deeleconomie’ tijdens een StartUp Friday met een aantal beginnende bedrijven, om te begrijpen welke invloed dit soort modellen heeft op bedrijfsvoeringen. Bovendien kijkt de bank of er behoeftes zijn die met financiële diensten kunnen worden ingevuld. Op deze manier wil ABN AMRO bedrijven aan een nieuw verdienmodel helpen en zelf in een nieuwe rol stappen.

Samen met de buren eten is niets nieuws, maar tuingereedschap delen is een typisch voorbeeld van de nieuwe deeleconomie

Uitgave 05-04-2014 abnamromeespierson.nl

3

Nieuw in Zwolle

De financiële toekomst

ABN AMRO MeesPierson opende onlangs haar deuren in Zwolle. Klanten uit deze regio kunnen vanaf nu terecht in de IJsseltoren van ABN AMRO. Kijk voor meer informatie op abnamromeespierson.nl/zwolle

Leg keuzes en wensen vast in een financieel plan (zie artikel op pagina 11)

Bedrijfsoverdracht Tijdelijk lager tarief In 2014 geldt een tijdelijk verlaagd tarief voor de inkomstenbelasting van 22 procent in box 2, over maximaal 250.000 euro per persoon. ‘Geld uit de onderneming halen moet echter wel kúnnen,’ zegt specialist Vermogensstructurering Peter Pleijsant. ‘Zo zijn er bijvoorbeeld strenge regels rond de reserves in een bv met een pensioenvoorziening. Als de bv niet meer aan de lopende verplichtingen kan voldoen, kan dat vervelende gevolgen hebben.’

zegt hij. ‘In een gesprek met de ondernemer en de opvolger blijkt dat de volgende generatie vaak een duidelijke visie heeft. Zo zie je dat de huidige generatie zaken op gevoel doet, bijvoorbeeld op het gebied van personeel en voorraadbeheer. Een opvolger uit de volgende generatie heeft die kennis niet, maar weet vaak heel goed hoe hij deze processen kan vastleggen en stroomlijnen. Dat kan een soepele overname bespoedigen.’

Spiltsen van de onderneming

Voorbereiden op de verkoop Ondernemers laten nogal eens kansen liggen bij de voorbereiding van de bedrijfsoverdracht. Zo kan aanpassing van de structuur het bedrijf aantrekkelijker maken. Wie zijn huis wil verkopen, zorgt dat het er piekfijn uitziet. Zodat potentiële kopers alle mogelijkheden van het huis zien. De voorbereiding voor een goede bedrijfsoverdracht is niet veel anders, weet specialist Vermogensstructurering Peter Pleijsant van ABN AMRO MeesPierson. Veel ondernemers laten echter kansen liggen, merken Pleijsant en zijn collega’s. ‘Aanpassingen in de structuur maken een onderneming niet alleen aantrekkelijker voor potentiële kopers. De ondernemer en zijn opvolger kunnen door de juiste strategie en timing ook optimaal gebruikmaken van de fiscale en financiële mogelijkheden. Of die opvolger nu de volgende generatie in het familiebedrijf is of een externe koper.’ Soms vergt het vinden van een opvolger veel tijd. Pleijsant raadt ondernemers desondanks aan niet te wachten met de voorbereidingen van de overdracht. ‘Veranderingen kosten vaak meer tijd dan de ondernemer denkt. Zo gelden wettelijke termijnen voor diverse fiscale aanpassingen.’

Flexibel

Pleijsant en collega Jaap Engbers, senior vermogensstructureerder bij ABN AMRO MeesPierson, dagen de Uitgave 05-04-2014 abnamromeespierson.nl

ondernemer uit om al in een vroeg stadium door de ogen van een koper naar de onderneming te kijken, onder meer naar de bedrijfsstructuur. Pleijsant: ‘Die moet flexibel zijn en zo min mogelijk zaken bevatten die de volgende eigenaar als ballast kan zien. De meeste bedrijven bestaan uit een holding met daaronder een werkmaatschappij. Maar we zien ook ondernemingen waarbij alle bedrijfsonderdelen deel uitmaken van één bv, ook de pensioenvoorziening en het be-

Makkelijk maken voor de koper

De bank kan de ondernemer ook adviseren bij het financieel ‘licht’ maken van de onderneming. Dit kan een eventuele financiering door de koper vergemakkelijken. Pleijsant: ‘Als de onderneming over overtollige liquide middelen beschikt, kan de ondernemer ervoor kiezen meer dividend uit te keren aan zichzelf. Dat is nu aantrekkelijk door het tijdelijk lagere tarief in box 2 van de inkomstenbelasting. Houd wel rekening met eventuele wettelijke beperkingen.’ (zie kader). De middelen kunnen ook worden gebruikt om ondernemingsschulden af te lossen: soms extra aantrekkelijk als het bedrijf aan de volgende generatie

Een flexibele structuur vergroot de kans op succes voor de opvolger drijfspand.’ Niet alleen vanuit risicooogpunt vaak onverstandig. ‘Een opvolger zal immers niet graag een bv kopen waarin een pensioenverplichting aan de vorige eigenaar is opgenomen. Hetzelfde geldt voor een hypothecaire lening aan de dga.’

wordt geschonken of nagelaten. ‘De belastingfaciliteit van de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) geldt alleen voor ondernemingsvermogen. De BOR is een gunstige regeling in de inkomstenbelasting en in de schenken erfbelasting voor ondernemings-

vermogen. Door ondernemingsschulden af te lossen met liquide middelen, vergroot je de mate waarin het kind gebruik kan maken van de BOR.’

Bedrijfspand

Engbers en Pleijsant merken dat de overname van het onroerend goed nogal eens een obstakel vormt voor een potentiële nieuwe eigenaar, zeker als er financiering nodig is voor de overname. De overname van het pand verhoogt de financieringsbehoefte en daarmee het risico voor de opvolger. Onderzoek van de Hogeschool Utrecht onder bijna honderd bedrijven laat zien dat de kans op succes van de nieuwe ondernemer groter is als bij de overname geen vastgoed wordt overgenomen. Pleijsant: ‘Door het onroerend goed in een aparte bv onder te brengen bij een bv-structuur kan hier in een vroeg stadium op worden geanticipeerd. Mogelijk wil de ondernemer het pand zelf houden om het na de bedrijfsoverdracht aan de onderneming te kunnen verhuren.’

Keuzemenu

Ook kan de ondernemer ervoor kiezen om de structuur van de onderneming aan te laten sluiten op specifieke wensen van de opvolger. Engbers: ‘Neemt een volgende generatie het bedrijf over? Dan ligt daar een belangrijke taak voor de ondernemer. In de praktijk zie je vaak dat het kind in het overdrachtsproces een wat afwachtende houding aanneemt.’ Een gemiste kans,

‘Soms zijn er meer kinderen die in het bedrijf willen komen’, zegt Pleijsant. ‘Het splitsen van de onderneming kan in dat geval een optie zijn.’ Engbers: ‘Zo hebben we geadviseerd bij de splitsing van een onderneming, in een deel dat zich bezighoudt met de productie en een handelsmaatschappij. Die verdeling sluit goed aan bij de kwaliteiten van de twee kinderen die de bedrijven overnemen.’ Soms kunnen delen van de onderneming worden ondergebracht in aparte bv’s. Denk aan winkels op verschillende locaties. Pleijsant geeft aan dat een dergelijk ‘keuzemenu’ ook interessant kan zijn voor kopers buiten de familie. Ook een splitsing tussen een beleggingstak en een ondernemingstak vindt in de praktijk nog weleens plaats. ‘De ondernemer kan ervoor kiezen de kinderen die niet direct bij de onderneming betrokken zijn een groter aandeel in de beleggingsvennootschap te geven.’ Voor de kinderen die niet in het bedrijf werken, gaat het immers vaak meer om het rendement dan om het bedrijf zelf. Zo’n structuur helpt ook de zoon of dochter die het bedrijf wel gaat leiden, zegt Pleijsant. ‘Die kan zich volledig richten op de bedrijfsvoering, zonder zich grote zorgen te maken over de financiële gevolgen voor broers en zussen.’

Vragen rond de overdracht De specialisten van ABN AMRO MeesPierson bespreken een groot aantal onderwerpen met de ondernemer die overdracht overweegt. • Wat zijn de wensen van de ondernemer? • Is de bedrijfsstructuur flexibel genoeg? • Zijn de wensen van de opvolger duidelijk? • Wordt er optimaal gebruikgemaakt van financiële en fiscale faciliteiten? • Welke wettelijke termijnen gelden er voor eventuele veranderingen? • Welk effect heeft de overdracht op de familie?

4

Onzekerheid door spanning De gevolgen van de bezetting van de Krim zijn moeilijk te voorspellen (zie artikel op deze pagina)

bron: Datastream

2 014

2 013

2 012

2 011

2 010

2009

2008

2 0 07

2006

Aandelenindices 2007 - 2014 S&P-500 Nikkei-225 Eurotop-100

120

AEX Opkomende markten

100

bron: Eurostat

80

2 014

2 013

2 012

2 011

2 010

2009

40

2008

60

De meeste aandelenmarkten hebben een prima 2013 achter de rug, met uitzondering van de opkomende markten. In 2014 zorgden oplopende spanningen in opkomende markten tijdelijk voor dalende koersen. Omdat aandelenmarkten al onder druk stonden, leidde de onrust op de Krim niet tot een nieuwe terugval.

400

10

200

9

0

8

-200

7

-400

6 5 4

De Amerikaanse werkloosheid is sinds 2009 scherp gedaald richting een niveau van 6,5 procent van de beroepsbevolking. Het ligt niet voor de hand dat de Federal Reserve op korte termijn de rente zal verhogen aangezien de centrale bank ook kijkt naar andere ontwikkelingen in de arbeidsmarkt.

bron: Datastream

2 014

2 013

2 011

2 010

2009

2008

-800

2 012

Werkgelegenheid Werkloosheid (as rechts)

-600

in % van de beroepsbevolking

Werkgelegenheid en werkloosheid in de Verenigde Staten

Verloop obligatierente in de Verenigde Staten en Duitsland

% 5,0

Verenigde Staten Duitsland

4,0

bron: Datastream

3,0

2 014

1

2 013

2,0

2 012

Inflatievooruitzichten (in %) 2012 2013 2014p 2015p Eurozone 2,5 1,4 0,5 0,8 Verenigde Staten 2,1 1,5 1,7 2,0 Japan 0,0 0,4 1,6 1,2 China 2,6 2,6 2,8 3,2 India 9,7 10,1 8,8 8,1 Brazilië 5,4 6,2 5,8 5,9 Bijgewerkt 18 maart 2014

30

2 011

Vooruitzichten economische groei (in %) 2012 2013 2014p 2015p Eurozone -0,6 -0,4 1,3 1,8 Verenigde Staten 2,8 1,9 3,3 3,9 Japan 1,4 1,9 1,8 1,2 China 7,7 7,7 7,5 7,0 India 3,3 4,5 5,0 5,5 Brazilië 1,0 2,5 2,5 3,0 p=prognose

35

2 010

In Europa beginnen de goede vooruitzichten ook zichtbaar te worden in de hardere cijfers over de productie en orderinname. De grootste verbetering is te zien in voormalige probleemlanden in het zuiden van Europa, zoals Spanje en Italië. Zowel op het gebied van de overheidsfinanciën als op het gebied van de buitenlandse handel is

hechten aan een diepgaandere analyse van de arbeidsmarkt bij de beleidsvoorbereiding. Ze kijkt daarbij naar drie andere indicatoren. In de eerste plaats het relatief hoge aantal parttimers dat in werkelijkheid een fulltime baan zou willen hebben. Ten tweede kijkt Yellen naar het eveneens relatief hoge niveau van de langdurige werkloosheid. En tot slot is er het verschijnsel van de ‘ontmoedigde arbeiders’. Dat zijn werklozen die zich niet hebben laten registreren en geen uitkering krijgen. Zodra de werkgelegenheid verder toeneemt en ze meer uitzicht krijgen op een baan, gaat deze groep echter wel concurreren om de beschikbare arbeidsplekken. Op basis van deze drie factoren acht Yellen de situatie op de arbeidsmarkt minder goed dan de gunstige daling van het werkloosheidscijfer. De verwachting is dan ook dat de eerste renteverhoging zeker niet dit jaar, maar vermoedelijk pas in de loop van 2015 zal plaatsvinden.

Eurozone Verenigde Staten China

2009

Vooruitgang

tot 0,25 procent zou blijven. Daarin zou pas verandering kunnen komen als de werkloosheid onder de 6,5 procent van de beroepsbevolking zakt. Aanvankelijk had de FOMC aangegeven dat het rentetarief in ieder geval tot eind 2014 op het lage niveau zou blijven zonder daaraan een voorwaarde te stellen. De Federal Reserve (de Fed) had in de tussentijd nog een tandje bijgezet in haar obligatie-opkoopprogramma, dat in september 2012 een omvang van 85 miljard dollar per maand bereikte. Deze maatregelen moesten de Amerikaanse economie stimuleren. Vanaf mei 2013 heeft de omvang van het obligatie-opkoopprogramma ter discussie gestaan, aangezien de Amerikaanse economie tekenen van zelfstandig herstel begon te vertonen. Op de financiële markten werd verontrust gereageerd op signalen van de Fed over het afbouwen van de steunmaatregelen. Dat kwam tot uiting in een gevoelige stijging van de

40

140

In de verwachtingen rond de afbouw van de stimulering speelt mee dat de huidige werkloosheid een te rooskleurig beeld van de arbeidsmarkt geeft. Janet Yellen, de net aangetreden voorzitter van de Fed, lijkt meer belang te

De Fed haalt de voet licht van het gaspedaal

45

Het sentiment onder inkoopmanagers verbetert verder, voornamelijk in Europa. In de Verenigde Staten heeft het sentiment te leiden onder het effect van een strenge winter. In China is de stemming onder inkoopmanagers enigszins gedrukt, ondanks dat de economische groei veel hoger ligt dan in beide andere regio’s.

x 1000 (3-mnds voortschrijdend gemiddelde)

De ontwikkelingen in Oekraïne en de bezetting van de Krim laten zich moeilijk voorspellen. Bij economen lokt een dergelijke ontwikkeling vaak het gebruik uit van verschillende scenario’s met daarbij behorende waarschijnlijkheden. Maar voor beleggers telt vooral dat de onzekerheid op de financiële markten is toegenomen. Dat leidt tot risico-aversie die tot uitdrukking komt in een geldstroom uit riskante beleggingscategorieën zoals aandelen en bedrijfsobligaties en een instroom in veilige havens zoals goud, de Zwitserse frank en Duitse en Amerikaanse staatsobligaties (treasuries en bunds). Vooralsnog is het effect op de wereldeconomie beperkt. Bij aanhoudende onrust dreigt een prijsstijging van energie en ook van agrarische grondstoffen, want Oekraïne is een grote graanproducent. Als het conflict tussen Rusland en het westen escaleert en langer voortduurt, leiden die prijsstijgingen tot oplopende inflatie. Dat doorkruist dan het beleid van centrale banken.

50

2005

Eind 2012 heeft het Amerikaanse Federal Open Market Committee (FOMC) aangegeven dat de zogeheten federal funds rate – het belangrijkste rentetarief van de Amerikaanse centrale bank – op het lage niveau van 0

Ontmoedigde arbeiders

55

2 0 07

Spannend op Krim

Arbeidsmarkt onder de loep

60

2 0 07

een behoorlijke vooruitgang geboekt. De economische groei in de Verenigde Staten is weliswaar gedrukt door het winterweer, maar de verhoogde energieconsumptie zal dit vermoedelijk enigszins compenseren. In Japan wordt in april de omzetbelasting verhoogd. In de periode daarna zal duidelijk worden in hoeverre die maatregel het stimuleringsprogramma van premier Abe doorkruist. In de opkomende landen treedt weliswaar geen groeiversnelling op, maar voor een scherpe terugval van de groei hoeft evenmin te worden gevreesd. Vooral in een aantal Aziatische landen, waaronder China, blijft de groei hoog. LatijnsAmerika blijft kwetsbaar en de OostEuropese opkomende landen kunnen door hun deels op export gerichte industriesector profiteren van de verbeteringen in de Europese Unie.

65

2008

De ontwikkelingen op de Krim met een oplopende spanning tussen Rusland en de Oekraïne heeft de nervositeit op financiële markten verhoogd. Dat leidde overigens niet tot grote koersdalingen. De beurskoersen waren aan het begin van 2014 immers al wat teruggevallen door onrust over de economische ontwikkelingen in opkomende markten zoals China. Tegelijkertijd verbeteren de economische vooruitzichten in de meeste regio’s. Dat geldt zeker voor Europa. Onder de huidige omstandigheden lijkt het ontstaan van deflatie minder waarschijnlijk. Daarom wekt het geen verbazing dat de Europese Centrale Bank (ECB) de eigen rentetarieven niet verder verlaagde en ook geen andere stimulerende maatregelen aankondigde. In de Verenigde Staten bleef het strenge winterweer de meeste economische indicatoren verstoren.

kapitaalmarktrente op obligatiemarkten. Vergeleken met eind 2012, toen de Fed de belangrijke werkloosheidsgrens bekendmaakte, is de werkgelegenheid met ruim 2,8 miljoen banen toegenomen. Deze sterke groei is des te opmerkelijker, omdat de werkgelegenheidsgroei in december en januari beperkt bleef, vooral als gevolg van het strenge winterweer. De werkloosheid bedroeg eind 2012 7,9 procent van de beroepsbevolking en is gedaald tot 6,7 procent in februari 2014. Daarmee is het niveau waarop de fed funds rate kan worden verhoogd bijna bereikt. Toch ligt het niet voor de hand dat dit spoedig zal gebeuren. In de eerste plaats is de Fed pas in januari begonnen met het afbouwen van het opkoopprogramma van obligaties. Nog altijd wordt er op maandbasis voor 65 miljard dollar aan obligaties opgekocht. Daarmee staat de Fed niet op de rem, maar wordt hooguit de voet licht van het gaspedaal gehaald. De volledige afbouw van het programma is voor de Fed een voorwaarde voor een renteverhoging. Dat zal tegen het einde van het jaar het geval zijn.

Beleggers maken zich zorgen over de gebeurtenissen op de Krim. Door de gunstige economische ontwikkelingen in Europa en de Verenigde Staten, komt dat meer tot uitdrukking op obligatie- dan op aandelenmarkten.

Sentiment inkoopmanagers Index: 50 = het “groei-noch-krimp”-niveau

Beurskoersen ogenschijnlijk ongevoelig voor Krim-effect

Ben Steinebach is hoofd beleggingsstrategie van ABN AMRO MeesPierson. Elke maand signaleert hij voor Financial Focus de belangrijkste ontwikkelingen wereldwijd.

Index: januari 2007 = 100

Beleggingsvisie Macro-economie

De obligatierente is vooral in de Verenigde Staten fors opgelopen nadat de Federal Reserve had aangegeven dat de stimulerende obligatie aankopen geleidelijk zouden worden gestopt. Hoewel enige daling is opgetreden als gevolg van onrust (opkomende markten en Oekraïne), is de verwachting dat in de loop van het jaar de rente in zowel de Verenigde Staten als Duitsland verder zal stijgen. Uitgave 05-04-2014 abnamromeespierson.nl

5

Windows XP

Sectorvoorkeuren

Vanaf 8 april levert Microsoft geen automatische veiligheidsupdates meer voor Windows XP. Dit kan onveilig zijn bij het intertnetbankieren. Kijk voor meer informatie op abnamro.nl/windowsxp

Gezondheidszorg en basismaterialen worden overwogen (zie artikel op deze pagina)

Beleggingsvisie Allocatie

Goede vooruitzichten voor aandelen

e

N eu t r a a l

N eu t r a a l

wo g

wo g

ove

ove

de r

er k

er k

r wogen

r wogen

LIQUIDITEITEN

n

de r

n

e

OBLIGATIES

S t er k o n

e

wo g

wo g de r

S t er k o n

r wogen

AANDELEN

St

e

ove

de r

er k

r wogen

S t er k o n

n

St

n

St

Als gevolg van de toegenomen risicoaversie zijn de obligatierentes in traditioneel veilige havens zoals de Verenigde Staten en Duitsland opnieuw gedaald. Onder invloed van de aantrekkende economische groei en de terugtrekkende beweging die de lagere obligatieaankopen door de Fed wordt voor dit jaar een rentestijging

N eu t r a a l

ove

Rentestijging in 2014 en 2015

N eu t r a a l

er k

portbedrijven aan concurrentiekracht verliezen, wordt een deel van die stimulans weer teniet gedaan. Bovendien hangt de verhoging van de omzetbelasting van 5 tot 8 procent sinds 1 april jl. als een donkere wolk boven de markt. In de andere ontwikkelde landen in Noord-Amerika en Europa blijven de vooruitzichten voor de aandelenmarkten gunstig. Dit is het gevolg van doorzettende economische groei, laagblijvende inflatie, overvloedige liquiditeit en aantrekkelijke waarderingen. Overigens groeiden de winsten van Amerikaanse bedrijven in het vierde kwartaal van 2013 sterker dan die van Europese bedrijven. De verwachting is echter dat Europa dit jaar een inhaalslag zal maken op basis van de verbeterende economische vooruitzichten.

MeesPierson begin dit jaar aan om het belang in obligaties uit deze landen te verkopen. Weliswaar ligt een echte crisis niet in de lijn der verwachtingen, maar kapitaaluitstroom uit deze landen als gevolg van het Amerikaanse monetaire beleid maakt ze

St

De financiële markten moeten dit jaar over de nodige veerkracht beschikken. In de laatste week van januari vond een correctie op de aandelenbeurzen plaats die medio februari al weer was weggewerkt. De koersval die volgde op Russische inval in de Krim duurde zelfs maar een dag. De oorzaken van de correcties, namelijk onrust rond de opkomende landen en de Russische inval, leidden tot een toename van de risico-aversie. Daarbij stegen de koersen van staatsleningen en de obligatierente daalde. Hoewel de aandelenkoersen in beide gevallen vrij snel herstelden, is de rente sinds ultimo 2013 zowel in de Verenigde Staten als in Duitsland met 0,25 procentpunt gedaald. De meeste toonaangevende aandelenindices staan per saldo iets lager dan aan het begin van het jaar. Alleen de Japanse Nikkei-225 heeft meer verloren. De index daalde met ruim 6 procent, maar dat had dan ook andere oorzaken. De belangrijkste is dat er wordt getwijfeld aan het beleid van premier Shinzo Abe. Vorig jaar heeft dat beleid, samen met maatregelen van de Japanse centrale bank, een enorme stimulans aan de Japanse economie gegeven. Nu de yen weer wat aan kracht wint en Japanse ex-

verwacht. Tot 3,5 procent in de Verenigde Staten (nu 2,7 procent) en tot 2,2 procent in Duitsland (nu 1,6 procent). Voor 2015 ligt een verdere stijging in het verschiet. Op grond van de onrust in veel opkomende landen raadde A BN A M RO

S t er k o n

Twijfels over de economische groei in opkomende landen en oplopende spanning op de Krim hoeven een koersstijging in Europa en de Verenigde Staten niet in de weg te staan.

wel extra kwetsbaar. Dat geldt zeker voor landen die afhankelijk zijn van de uitvoer van grondstoffen en landen die een tekort hebben op de lopende rekening van de betalingsbalans. De perspectieven voor bedrijfsobligaties – zowel van kredietwaardige bedrijven als het zogeheten high yield – blijven goed met het oog op de verder verbeterende wereldeconomie.

ALTERNATIEVEN

Het bovenstaande overzicht is een weergave van de huidige aanbevolen tactische allocatie voor de verschillende beleggingscategorieën. Deze allocatie is gebaseerd op een neutraal risicoprofiel. Bron: ABN AMRO MeesPierson

Beleggingsvisie INzoomen Regionale spreiding aandelen

Vastrentend

Energie

=

Europa (incl. Nederland) ▲

Staatsobligaties*

▼

Basismaterialen

▲

Noord-Amerika

▼

▲

Industrie

=

Japan

▲

Bedrijfsobligaties (hoge kwaliteit)

Luxegoederen & Diensten

=

Pacific ex-Japan

▼

Convertible obligaties

=

=

▲

▼

Opkomende landen

High Yield obligaties

Consumptiegoederen Gezondheidszorg

▲

Schuld van opkomende landen

=

Financiële instellingen

=

Informatietechnologie

▲

Telecom

▼

Nutsbedrijven

▼

*Inclusief inflatiegerelateerde obligaties

▼ Onderwogen ▲ Overwogen = Neutraal

Nieuwe sectorvoorkeuren Binnen het aandelensegment krijgen de sectoren basismaterialen en gezondheidszorg een zwaardere weging. Dat gaat ten koste van de positie in telecombedrijven en fabrikanten van consumptiegoederen. Nadat begin februari het belang in aandelen wat werd afgebouwd om recht te doen aan de toegenomen risico-aversie, blijft deze keer de resterende overwogen positie gehandhaafd. Dit wordt gerechtvaardigd door de verbeterende wereldeconomie, de overvloedige liquiditeit en de relatief aantrekkelijke waarderingen. Binnen de portefeuille geldt een voorkeur voor Europa en in mindere mate voor Japan, ten koste van AmerikaanUitgave 05-04-2014 abnamromeespierson.nl

se aandelen. In de sectorvoorkeuren zijn deze maand een paar nieuwe accenten aangebracht. Naast de bestaande voorkeur voor informatietechnologie op basis van de verwachte investeringsgroei is de cyclische sector basismaterialen van een neutraal naar een overwogen belang gebracht. Datzelfde is gebeurd met de meer defensieve sector gezondheidszorg op basis van aantrekkelijke waardering en veelbelovende ontwikkelin-

gen. Tegelijkertijd zijn de sectoren telecom en consumptiegoederen van neutraal naar onderwogen gebracht. Beide branches kenmerken zich door een tegenvallende fundamentele ontwikkeling. Voor de sector nutsbedrijven wordt het onderwogen belang gehandhaafd op basis van een overmaat aan regelgeving die de groeipotentie aantast en de marges onder druk zet.

Onderweging in obligaties

De verwachte stijging van de rente op staatsobligaties in zowel de Verenigde Staten als Europa zal de koersen van deze obligaties onder druk zetten. Omdat ook voor bedrijfsobligaties in de verschillende (risico)

segmenten van deze markt een lichte rentestijging wordt voorzien, blijft de forse onderweging van deze beleggingscategorie als geheel ongewijzigd. Binnen de portefeuille worden staatsobligaties fors onderwogen. In dit segment geldt een voorkeur voor Spaanse en Italiaanse obligaties. Nadat eerder dit jaar de positie in schuld van opkomende landen geheel werd verkocht, resteert nog een overwogen belang in bedrijfsobligaties waarvoor beperkte positieve totaalrendementen worden verwacht. Dit wordt deels ingevuld met obligaties van kredietwaardige bedrijven en deels met high yield. Het hogere risico van deze laatste categorie is gerechtvaardigd, omdat door de verbeterende economische omgeving het risico op faillissement is afgenomen. Binnen het segment alternatieve beleggingen komt er geen verandering in de over-

wogen positie in hedgefunds in de meer defensieve profielen. Daarbinnen vormen ze een goed alternatief voor obligaties. In de meer offensieve profielen worden hedgefunds onderwogen, omdat daarin meer geprofiteerd kan worden van de blijvend goede vooruitzichten voor aandelen. In de meer neutrale profielen geldt ten slotte een neutraal belang. Per saldo hoort bij grondstoffen een neutrale weging, met een overweging voor basismetalen en een onderweging voor goud en olie. Ook de visie op vastgoed is neutraal. De sector is vooral interessant voor beleggers die op zoek zijn naar vastgoed dat direct inkomsten genereert. Vanwege de verbeterende wereldeconomie zal een beperkte rentestijging een minder negatief effect hebben dan de rentestijging in 2013.

bron: ABN AMRO MeesPierson

Sectoren

6

Delen met velen Er komen steeds meer initiatieven om auto’s, tuingereedschap en andere producten en diensten te delen (zie artikel op pagina 1)

Funds recommended list

in euro per eind februari 2014

Beleggingsstijl categorie/indexnaam Fondsnaam Valuta Koers

% laatste drie maanden

% laatste twaalf maanden

rendement in euro

rendement in euro

% afgelopen % sinds drie jaar 1 januari Lopende cumulatief rendement 2014 % risico kosten rendement in euro rendement in euro drie jaar * per jaar

DUURZAAM Duurzaam Wereldwijd / All Cap / Groei F&C STEWARDSHIP INTERNATIONAL EUR 11,76 -0,7 12,3 27,4 -1,8 9,2 1,9 Wereldwijd / Large Cap ING SUSTAINABLE GROWTH FD EUR 214,26 0,2 10,8 23,1 -0,2 9,4 1,9 Wereldwijd / Passief / Indexfund VANGUARD SRI GLOBAL STOCK FD EUR 103,03 0,6 0,3 Wereldwijd / Passief / ETF ISHARES DJ GLOBAL SUSTAINABILITY SCREENED EUR 22,56 1,1 11,7 1,3 0,6 Large Cap / Groei SAM SUSTAINABLE EUROPEAN EQUITIES EUR 41,84 2,3 17,7 20,4 1,2 13,4 1,5 Europa / Passief / Indexfund VANGUARD SRI EUROPEAN STOCK FD EUR 106,71 2,9 0,2 Europa / Passief / ETF ISHARES DJ EUROPE SUSTAINABILITY SCREENED EUR 32,33 4,0 18,1 3,3 0,5 Opkomende landen / Groei NORDEA EMERGING STARS EQUITY EUR 71,87 -2,6 -5,9 -0,8 1,9 Alternatieve energie / Groei SAM SMART ENERGY FD EUR 17,62 7,0 8,8 -7,1 6,0 11,3 2,2 Alternatieve energie / Groei PICTET CLEAN ENERGY FD EUR 64,03 5,4 25,0 8,6 2,9 12,5 1,8 Water / All Cap PICTET WATER FD EUR 196,35 4,0 11,1 36,9 2,7 9,4 1,9 Water / Small & Mid Cap SAM SUSTAINABLE WATER FD EUR 199,56 5,5 20,0 32,8 3,3 9,9 2,2 Staatsobligaties PETERCAM GOVERNMENT SUSTAINABLE EUR 1.174,43 1,0 1,2 15,9 2,2 4,3 0,7 Bedrijfsobligaties ROBECO EURO SUSTAINABLE CREDITS EUR 102,65 1,4 3,4 18,0 1,7 4,2 0,9 Obligaties opkomende landen PIMCO SOCIALLY RESPONSIBLE EMERGING MARKET BONDS EUR 11,23 2,4 -4,6 1,9 1,2

AANDELEN Wereldwijd MSCI All Country World 0,8 12,5 29,1 0,6 9,6 Large Cap JP MORGAN GLOBAL FOCUS FD EUR 25,06 -1,5 12,4 17,1 0,2 13,1 1,9 Large Cap / Kwaliteit ABERDEEN WORLD EQUITY FD EUR 13,28 -1,3 2,3 23,3 -0,4 10,4 1,7 Groei tegen redelijke prijs FIDELITY GLOBAL FOCUS FD EUR 38,93 2,3 12,0 26,3 1,4 9,7 2,0 Hoog dividend DWS TOP DIVIDENDE EUR 92,84 0,4 7,8 27,6 0,6 8,5 1,5 Hoog dividend KEMPEN GLOBAL HIGH DIVIDEND FD EUR 24,82 0,2 6,4 30,4 0,5 9,1 1,5 Hoog dividend THREADNEEDLE GLOBAL EQUITY INCOME EUR 1,40 0,5 0,1 Hoog dividend M&G GLOBAL DIVIDEND FD EUR 18,12 -1,8 10,1 36,3 -1,7 11,2 2,0 Contrair / Waarde SKAGEN GLOBAL FD NOK 1.078,79 -0,9 9,7 22,4 -0,5 11,6 1,3 Duurzaam / All Cap / Groei F&C PORTFOLIO STEWARDSHIP INTERNATIONAL EUR 11,76 -0,7 12,3 27,4 -1,8 9,2 1,9 Duurzaam / Large Cap ING SUSTAINABLE GROWTH FD EUR 214,26 0,2 10,8 23,1 -0,2 9,4 1,9 Gediversificeerd BLACKROCK GLOBAL ALLOCATION FD EUR 34,23 1,6 11,1 12,9 0,7 10,1 1,8 Passief / Indexfund BLACKROCK WORLD EQUITY INDEX EUR 119,35 1,4 15,5 1,5 0,2 Passief / ETF ISHARES MSCI WORLD EUR 25,76 1,5 15,4 31,5 1,0 9,8 0,5 Passief / ETF SPDR MSCI ALL COUNTRY WORLD EUR 67,49 -0,6 10,8 -0,5 0,5 Wereldwijd / Passief / Indexfund VANGUARD SRI GLOBAL STOCK FD EUR 103,03 0,6 0,3 Duurzaam / Passief / ETF ISHARES DJ GLOBAL SUSTAINABILITY SCREENED EUR 22,56 1,1 11,7 1,3 0,6 Noord-Amerika MSCI North America 2,1 17,7 44,3 0,9 9,5 All Cap ROBECO US PREMIUM EQUITIES FD EUR 222,60 2,6 21,4 45,8 0,7 11,6 1,7 All Cap / Groei ALGER AMERICAN ASSET GROWTH USD 44,22 4,7 23,7 48,4 3,1 14,4 2,2 Large Cap JP MORGAN US VALUE USD 21,42 0,9 16,1 45,5 0,9 12,4 1,9 Large Cap BLACKROCK US GROWTH EUR 12,63 7,1 25,0 3,6 Large Cap / Waarde AMUNDI US RELATIVE VALUE FD USD 145,19 0,5 15,8 37,5 -0,5 16,4 1,9 Large & Mid Cap JP MORGAN HIGHBRIDGE STEEP US EUR 12,24 2,3 16,8 49,8 1,4 10,6 1,9 Large Cap / Groei / Kern LEGG MASON CLEARBRIDGE US APPRECIATION EUR 79,58 1,3 -0,2 1,1 Duurzaam / Large Cap DEXIA SUSTAINABLE NORTH AMERICA FD USD 36,00 2,4 16,7 45,0 1,4 12,6 1,8 Passief / Indexfund BLACKROCK NORTH AMERICA EQUITY INDEX EUR 123,04 1,7 17,1 1,1 0,2 Large Cap / Passief / ETF VANGUARD S&P 500 ETF USD 35,54 1,7 18,2 1,4 0,1 MidCap / Passief / ETF SPDR S&P 400 US MIDCAP ETF EUR 27,54 4,2 19,3 3,1 0,3 Passief / ETF / NASDAQ LYXOR ETF NASDAQ 100 USD 52,93 0,6 -11,2 31,6 6,5 12,4 1,0 Passief / ETF / Hoog dividend SPDR S&P DIVIDEND ARISTOCRATS ETF EUR 26,49 0,3 0,4 0,4 Passief / ETF / Laag risico ISHARES S&P 500 MINIMUM VOLATILITY ETF USD 32,21 0,2 13,3 1,0 0,2 Europa MSCI Europe 3,8 19,6 29,7 3,1 12,7 All Cap OYSTER EUROPEAN OPPORTUNITIES FD EUR 395,71 6,5 18,6 29,6 4,2 12,8 1,9 All Cap / Waarde JP MORGAN EUROPE STRATEGIC VALUE FD EUR 14,19 5,0 27,2 25,5 3,9 15,5 1,9 All Cap / Groei tegen redelijke prijs HENDERSON PAN EUROPEAN EQUITIES EUR 21,85 4,2 23,5 39,3 2,4 12,5 1,9 Large & Mid Cap BLACKROCK EUROPEAN FD EUR 101,79 4,5 21,0 29,9 3,2 13,2 1,8 Small & Mid Cap / Kwaliteit / Groei THREADNEEDLE PAN EUROPEAN SMALLER COMPANIES EUR 1,89 6,3 17,2 51,8 4,2 11,7 1,7 Small Cap / Groei FIDELITY EUROPEAN SMALLER COMPANIES FD EUR 36,95 8,4 28,3 36,3 5,9 13,9 1,9 Defensief / Groei tegen redelijke prijs COMGEST GROWTH EUROPE EUR 16,68 1,7 9,8 54,0 0,9 9,7 1,6 Hoog Dividend JP MORGAN EUROPE STRATEGIC DIVIDEND EUR 138,04 6,0 23,4 4,4 1,9 Fusies, overnames en herstructureringen EDM ROTHSCHILD EUROPE SYNERGIE EUR 159,74 4,6 17,4 27,9 2,9 11,2 1,9 Flexibel / Opportunistisch FIDELITY ACTIVE STRATEGY EUROPE FD EUR 298,94 3,9 19,7 32,6 2,7 11,7 1,9 All Cap / Kwantitatief / Lage volatiliteit INVESCO PAN EUROPEAN STRUCTURED EQUITIES EUR 13,61 6,6 22,7 47,8 4,8 10,5 1,6 Medium risico NEUFLIZE OPTIMUM EUR 691,09 -0,3 -6,4 -9,7 0,4 5,0 1,7 Duurzaam / Large Cap / Groei SAM SUSTAINABLE EUROPEAN EQUITIES EUR 41,84 2,3 17,7 20,4 1,2 13,4 1,5 Duurzaam DEXIA SUSTAINABLE EUROPE FD EUR 17,87 0,7 8,7 12,7 0,2 12,4 1,8 Passief / Indexfund BLACKROCK EUROPE EQUITY INDEX EUR 124,74 3,6 19,0 3,3 0,2 Passief / ETF ISHARES MSCI EUROPE EUR 21,15 3,8 18,4 27,3 2,4 12,4 0,4 Passief / ETF ABN AMRO BASIC EURO STOXX 50 ETF EUR 31,48 0,3 Duurzaam / Passief / Indexfund VANGUARD SRI EUROPEAN STOCK FD EUR 106,71 2,9 0,2 Duurzaam / Passief / ETF ISHARES DJ EUROPE SUSTAINABILITY SCREENED EUR 32,33 4,0 18,1 3,3 0,5 Individuele landen Europa Nederland ROBECO HOLLANDS BEZIT EUR 23,59 1,0 23,6 16,6 0,2 16,0 0,1 Nederland / Passief ABN AMRO BASIC AEX ETF EUR 39,89 0,3 Nederland / Passief THINK CAPITAL AEX ETF EUR 39,95 0,6 19,9 18,1 -0,7 14,2 0,3 Nederland / Midcap / Passief THINK CAPITAL AMX ETF EUR 66,80 7,1 27,0 14,0 5,5 14,2 0,3 Groot-Brittannië / Kern THREADNEEDLE UK FD GBP 117,49 6,3 24,1 46,4 4,4 13,2 1,7 Groot-Brittannië / Passief ISHARES FTSE 100 EUR 8,21 3,7 15,4 28,9 1,3 10,9 0,4 Duitsland DWS AKTIEN STRATEGIE DEUTSCHLAND EUR 264,69 5,0 33,7 49,5 2,4 20,8 1,5 Duitsland / Passief DB X-TRACKERS DAX EUR 94,84 2,1 23,0 31,1 0,3 18,9 0,1 Frankrijk / Passief AMUNDI ETF CAC 40 EUR 53,97 2,8 22,3 20,4 3,1 15,6 0,3 Uitgave 05-04-2014 abnamromeespierson.nl

7

Monumentale onderkomens

De volgende generatie

Erfgoed krijgt zeven keer een woonbestemming

Aandachtspunten bij bedrijfsovername binnen de familie

(zie artikel op pagina 12)

(zie artikel op pagina 3)

Beleggingsstijl categorie/indexnaam Fondsnaam Valuta Koers

% laatste drie maanden

% laatste twaalf maanden

rendement in euro

rendement in euro

% afgelopen % sinds drie jaar 1 januari Lopende cumulatief rendement 2014 % risico kosten rendement in euro rendement in euro drie jaar * per jaar

AANDELEN Japan MSCI Japan -5,1 8,4 8,0 -4,5 14,1 Core SCHRODER JAPANESE EQUITIES JPY 881,28 -4,7 7,6 12,5 -3,6 18,5 1,1 Large Cap / Contrair GLG JAPAN CORE ALPHA FD EUR 132,13 -0,7 31,0 24,4 -5,2 23,8 1,9 Passief LYXOR ETF TOPIX EUR 85,29 -4,4 9,3 7,4 -4,7 14,3 0,5 Asia / Pacific Kwaliteit ABERDEEN ASIAN PACIFIC EQUITY FD USD 69,43 -4,8 -11,2 5,9 -1,2 16,9 2,0 Hoog Dividend HENDERSON ASIAN DIVIDEND INCOME FD USD 11,56 -5,7 -8,8 14,6 -3,0 15,8 2,2 Hoog Dividend NEWTON ASIAN INCOME FD EUR 1,00 -1,6 -7,6 0,7 1,7 Passief / Indexfund BLACKROCK PACIFIC EX-JAPAN EQUITY INEDX EUR 98,50 -2,1 -6,3 1,3 Duurzaam DEXIA SUSTAINABLE PACIFIC FD JPY 2.490,00 -5,7 -1,8 1,9 -3,9 20,7 1,9 Opkomende landen MSCI Emerging Markets -6,3 -10,6 -5,0 -3,5 14,3 Large & Mid Cap COMGEST GROWTH EMERGING MARKETS EUR 22,34 -6,5 -4,2 -2,8 -5,2 11,7 1,6 Kwaliteit ABERDEEN GLOBAL EMERGING MARKETS EQUITY FD USD 60,99 -7,5 -17,0 2,0 -4,1 18,9 2,0 Agressief ROBECO EMERGING STARS EQUITY FD EUR 147,84 -6,7 -9,9 -2,5 -4,4 14,9 1,8 Contrair / Waarde SKAGEN KON-TIKI NOK 594,99 -3,7 -2,0 0,8 -3,3 13,4 2,1 Defensief / Kwantitatief ROBECO EMERGING CONSERVATIVE HIGH DIVIDEND EQUITIES EUR 100,34 -4,3 -8,7 17,8 -2,8 1,7 Flexibel / Opportunistisch FIDELITY FAST EMERGING MARKETS USD 132,42 -3,5 3,2 -3,0 Large & Mid Cap / Kwaliteit FIDELITY EMERGING MARKETS FUND USD 22,81 -3,5 0,5 7,6 -3,0 18,5 2,0 Duurzaam / Large Cap / Groei NORDEA EMERGING STARS EQUITY EUR 71,87 -2,6 -5,9 -0,8 1,9 Next-11 GOLDMAN SACHS NEXT-11 EQUITY PORTFOLIO EUR 10,68 -4,0 -11,2 -1,7 2,2 Passief / Indexfund BLACKROCK EMERGING MARKETS EQUITY INDEX EUR 92,19 -5,9 -10,4 -2,9 0,3 Passief / ETF LYXOR ETF MSCI EMERGING MARKETS EUR 7,10 -7,2 -12,1 -8,6 -4,6 15,0 0,6 Verre Oosten excl. Japan Large & Mid Cap FIDELITY SOUTH-EAST ASIA FD EUR 5,13 -2,3 -3,8 4,9 -1,3 15,0 2,0 Individuele landen Azië Taiwan SCHRODERS TAIWANESE EQUITIES USD 14,27 -1,9 3,8 20,6 -1,4 17,6 2,0 Korea JF KOREA EQUITY FD EUR 7,64 -5,8 -5,6 -1,5 -4,1 19,8 1,9 Hong Kong ALLIANZ RCM HONG KONG USD 222,05 -4,6 -3,2 -2,7 -3,1 19,9 2,1 India GOLDMAN SACHS INDIA EQUITY FD USD 9,87 5,8 -2,9 1,2 1,4 Indonesië FIDELITY INDONESIA FD USD 26,38 12,9 -24,1 4,5 16,8 22,6 2,0 China / Groei tegen redelijke prijs FIDELITY CHINA FOCUS FD EUR 9,12 -8,7 -2,5 -1,9 -5,5 14,4 2,0 China / Passief ISHARES FTSE CHINA 25 GBP 6.062,50 -12,6 -11,1 -9,1 -7,1 19,8 0,7 Greater China SCHRODER ISF GREATER CHINA FD EUR 28,90 -2,4 0,2 5,6 -0,1 15,2 2,0 Greater China / Mid & Small Cap UBS GREATER CHINA FD USD 231,82 -2,6 7,4 8,1 -1,2 21,5 2,4 Latijns-Amerika Gemengd JP MORGAN LATIN AMERICA FD USD 26,43 -10,2 -23,7 -19,3 -7,2 22,1 1,9 Large Cap / Groei tegen redelijke prijs AMUNDI LATIN AMERICA EQUITIES FD USD 439,13 -10,9 -25,6 -32,8 -7,9 23,8 2,3 Brazilië / Passief ISHARES MSCI BRAZIL EUR 24,31 -12,6 -26,9 -39,5 -7,8 22,0 0,7 Centraal & Oost-Europa Large Cap SCHRODER EMERGING EUROPE FD EUR 21,70 -11,4 -9,4 -8,1 -9,3 19,7 2,0 Rusland / Blue chips NEPTUNE RUSSIA & GREATER RUSSIA FD USD 119,30 -11,4 -14,4 -30,6 -14,4 27,4 2,5 Thema's Agri / Mid & Small Cap DWS INVEST GLOBAL AGRIBUSINESS FD EUR 121,31 -0,6 -8,7 -2,6 -0,5 13,7 2,0 Alternatieve energie / Groei SAM SMART ENERGY FD EUR 17,62 7,0 8,8 -7,1 6,0 11,3 2,2 Alternatieve energie / Groei PICTET CLEAN ENERGY FD EUR 64,03 5,4 25,0 8,6 2,9 12,5 1,8 Consumptie opkomende landen UBS ASIAN CONSUMPTION FD USD 110,98 0,1 -1,9 22,2 1,0 15,6 2,1 Terugkeer van de consument PICTET PREMIUM BRANDS EUR 125,18 -1,1 12,6 38,1 -1,6 16,3 1,9 Terugkeer van de consument ROBECO CONSUMER TRENDS EQ FD EUR 119,75 1,1 25,9 55,7 0,1 12,3 1,7 Infrastructuur INVESCO ASIA INFRASTRUCTURE FD USD 12,80 -3,7 -11,1 -8,7 -0,2 17,7 2,1 Water / All Cap PICTET WATER FD EUR 196,35 4,0 11,1 36,9 2,7 9,4 1,9 Water / Small & Mid Cap SAM SUSTAINABLE WATER FD EUR 199,56 5,5 20,0 32,8 3,3 9,9 2,2 Frontier markets SCHRODER FRONTIER MARKETS EUR 117,89 11,2 6,6

OBLIGATIES Staatsobligaties / Euro-hedged Staatsobligaties Investment Grade Investment Grade / Euro-hedged Inflatie Inflatie / Passief / ETF Inflatie / Inv Grade / Euro-hedged Gediversificeerd Laag risico / Vastrentend Laag risico / Vastrentend & valuta Laag risico / Vastrentend Medium risico / Vastrentend Gemengd Gemengd / Passief / Indexfund Staatsobligaties Staatsobligaties / Passief / Indexfund Staatsobligaties / Passief Staatsobligaties met AAA-rating Staatsobligaties Duitsland / Passief Staatsobligaties Korte looptijd

Wereldwijd ROBECO LUX -O- RENTE FD EUR 128,15 0,9 1,2 10,2 2,4 4,2 0,8 JP MORGAN GLOBAL GOVERNMENT BOND FD EUR 11,78 1,2 1,0 12,6 1,9 3,2 0,6 PIMCO GLOBAL INVESTMENT GRADE CREDIT FD EUR 12,95 1,5 0,2 17,5 2,1 4,6 0,8 SCHRODER GLOBAL CORPORATE BOND FD EUR 104,28 2,4 2,6 14,6 2,1 4,0 1,0 SCHRODER GLOBAL INFLATION FD EUR 28,05 0,9 -3,9 12,2 1,9 4,7 1,0 Wereldwijd ISHARES GLOBAL INFLATION-LINKED GOVERNMENT BONDS GBP 87,77 -0,4 -6,5 11,3 1,8 6,4 0,3 PIMCO GLOBAL REAL RETURN EUR 12,81 0,8 -5,4 13,6 2,6 5,5 0,8 PIMCO DIVERSIFIED INCOME EUR 13,93 2,4 0,4 20,3 2,4 5,5 1,0 JP MORGAN INCOME OPPORTUNITY FD EUR 123,27 0,7 1,6 6,7 0,6 2,6 1,2 JULIUS BAER ABSOLUTE RETURN FD EUR 134,51 0,6 -0,3 5,3 0,7 2,5 1,7 PIMCO UNCONSTRAINED BOND FD EUR 11,79 0,1 -2,6 4,5 0,9 2,0 1,4 M&G GLOBAL MACRO EUR 10,75 -0,8 -7,3 -0,1 Eurozone Citigroup Gov EMU 3-5 yr 1,2 4,0 16,3 1,6 3,2 BLACKROCK EURO BOND FD EUR 23,33 2,3 5,6 21,8 2,6 4,1 1,0 BLACKROCK EURO AGGREGATE BOND INDEX EUR 102,18 1,8 2,4 BNP PARIBAS EURO GOVERNMENT BONDS EUR 213,11 2,3 5,1 16,3 2,9 4,7 0,4 BLACKROCK EURO GOVERNMENT BOND INDEX EUR 105,55 2,3 5,4 2,9 0,2 ISHARES EURO GOVERNMENT BOND 3-5 YEAR GBP 132,63 1,0 4,1 16,6 1,1 7,4 0,2 BNP PARIBAS FLEXI I BOND GOVERNMENT EURO RESTRICTED EUR 106,07 0,8 0,2 2,0 0,4 ISHARES EB.REX. GOVERNMENT GERMANY EUR 139,93 0,6 0,6 13,0 1,8 3,4 0,2 JPMORGAN EUR GEOVERNMENT BONDS EUR 13,19 2,2 5,3 20,6 2,9 5,2 0,6 BLACKROCK EURO SHORT DURATION BOND FD EUR 15,49 0,9 2,6 10,2 0,8 1,7 0,8

Voor actuele gegevens over deze fondsen kijk op: abnamromeespierson.nl/fondsen Uitgave 05-04-2014 abnamromeespierson.nl

*

Schommeling van het rendement, gemeten als standaarddeviatie op jaarbasis.

8

Brede basis Berkshire Hathaway deed overnames van ketchup tot spoorwegen

(zie artikel op pagina 9)

Funds recommended list

in euro per eind februari 2014

Beleggingsstijl categorie/indexnaam Fondsnaam Valuta Koers

% laatste drie maanden

% laatste twaalf maanden

rendement in euro

rendement in euro

% afgelopen % sinds drie jaar 1 januari Lopende cumulatief rendement 2014 % risico kosten rendement in euro rendement in euro drie jaar * per jaar

OBLIGATIES Eurozone Inflatie AMUNDI EURO INFLATION BONDS EUR 125,54 1,5 1,4 5,9 1,7 6,1 1,2 Gemengd BNY MELLON EUROLAND BOND FD EUR 1,22 2,5 4,0 20,3 2,5 4,1 0,7 Duurzaam / Staatsobligaties PETERCAM GOVERNMENT SUSTAINABLE EUR 1.174,43 1,0 1,2 15,9 2,2 4,3 0,7 Duurzaam / Gemengd DEXIA SUSTAINABLE EURO BONDS EUR 256,72 1,1 1,8 12,4 1,9 3,4 0,9 Covered bonds / Actief DWS COVERED BOND FD EUR 52,17 2,0 5,1 19,6 2,5 3,1 0,7 Covered bonds / Passief ISHARES MARKIT IBOXX EURO COVERED BOND EUR 148,88 1,5 4,0 21,1 1,9 3,4 0,2 Staatsobligaties Italië / Passief ISHARES ITALY GOVERNMENT BONDS GBP 118,64 3,5 11,1 3,4 0,2 Staatsobligaties Spanje / Passief ISHARES SPAIN GOVERNMENT BONDS GBP 119,47 4,2 12,4 3,7 0,2 Ondernemingen Eurozone Defensief SCHRODER EURO CORPORATE BOND EUR 16,03 2,2 6,1 16,4 2,3 4,9 1,0 Opportunistisch BLUEBAY INVESTMENT GRADE BOND FUND EUR 161,89 1,9 4,9 19,6 1,8 4,6 0,9 Flexibel M&G EUROPEAN CORPORATE BOND FD EUR 16,24 1,6 4,8 20,4 1,7 4,3 1,2 Excl financiële sector ROBECO INVESTMENT GRADE CORPORATE BOND FD EUR 106,56 1,1 2,3 15,5 1,7 3,5 0,9 Duurzaam ROBECO EURO SUSTAINABLE CREDITS EUR 102,65 1,4 3,4 18,0 1,7 4,2 0,9 Duurzaam DEXIA SUSTAINABLE EURO CORPORATE BONDS EUR 299,51 1,3 3,4 15,0 1,8 4,6 0,8 Passief ISHARES BARCLAYS EURO CORPORATE BOND EUR 129,08 1,5 3,8 18,4 1,9 4,1 0,2 US Dollar Staatsobligaties PARVEST US DOLLAR BOND FD USD 118,55 -1,4 -8,6 4,6 1,2 3,4 1,2 Gemengd PIMCO TOTAL RETURN BOND FD USD 16,73 -0,8 -5,7 10,5 1,7 3,7 0,9 Gemengd SCHRODER US DOLLAR BOND FD USD 12,04 0,2 -5,6 12,1 2,0 3,3 0,9 Bedrijfsobligaties UBS CORPORATE BONDS USD USD 16,19 0,9 -5,1 16,6 2,6 5,3 1,2 US dollar Staatsobligaties ABERDEEN ASIA LOCAL CURRENCY SHORT DURATION BOND FD USD 6,79 -2,3 -8,2 2,1 -0,3 5,3 1,4 Gemengd BNP BOND ASIA EX-JAPAN EUR 96,26 0,2 -6,3 1,8 1,6 Geldmarkt Renminbi ALLIANZ RCM RENMINBI CURRENCY FD EUR 104,87 0,0 3,3 -0,6 0,7 Opkomende landen Kern PIMCO EMERGING MARKETS BONDS FD EUR 33,40 2,2 -5,0 18,5 1,6 7,8 1,1 Actief / Fundamenteel ABERDEEN SELECT EMERGING MARKETS BONDS EUR 125,96 2,1 -3,7 19,9 1,5 8,8 Westerse en lokale valuta UBS EMERGING ECONOMIES BONDS FUND USD 1.699,40 -2,2 -16,1 5,0 -0,5 10,8 1,9 Duurzaam PIMCO SOCIALLY RESPONSIBLE EMERGING MARKET BONDS EUR 11,23 2,4 -4,6 1,9 1,2 Total Return HSBC GLOBAL EMERGING MARKETS DEBT TOTAL RETURN EUR 10,20 1,9 2,2 Passief / Indexfund BLACKROCK EMERGING MARKETS GOVERNMENT BOND INDEX EUR 91,07 1,5 2,3 High Yield Wereldwijd / Euro-hedged ROBECO HIGH YIELD FD EUR 26,00 2,8 8,0 26,3 2,2 7,6 1,1 Wereldwijd / Euro-hedged SCHRODER GLOBAL HIGH YIELD FD EUR 36,28 3,0 7,8 19,8 2,3 8,0 1,3 Europa FIDELITY EUROPEAN HIGH YIELD FD EUR 10,49 3,3 9,9 28,7 2,3 8,2 1,4 US Dollar FIDELITY US HIGH YIELD FD EUR 11,78 3,2 6,0 2,7 1,4 US Dollar / Korte looptijd AXA US SHORT DURATION HIGH YIELD FD EUR 93,32 1,1 4,1 13,7 0,8 3,1 1,1 Korte looptijd / Euro-hedged MUZINICH SHORT DURATION HIGH YIELD FD EUR 117,22 0,6 3,3 13,3 0,4 3,1 1,5 US Dollar / Passief ISHARES MARKIT IBOXX USD HIGH YLD CAP BONDS GBP 68,56 1,4 1,6 2,5 0,5 Wereldwijd / Passief ISHARES GLOBAL HIGH YIELD BOND USD 107,38 1,6 3,8 2,1 0,5 Converteerbare obligaties Wereldwijd / Kern BNP PARIBAS CONVERTIBLE WORLD FD EUR 126,46 4,3 14,4 16,6 2,6 6,5 1,5 Waarde JUPITER GLOBAL CONVERTIBLES EUR 11,64 1,4 8,8 12,1 0,3 5,9 Europa / Agressief BNP PARIBAS CONVERTIBLE BONDS BEST SELECTION EUROPE EUR 74,62 3,3 9,7 8,1 2,4 9,6 1,5 Europa / Defensief ABERDEEN CONVERTIBLES FD EUR 15,97 2,2 8,9 12,9 1,4 8,7 Actief / Fundamenteel BLUEBAY CONVERTIBLE BOND FD USD 148,86 3,2 6,7 17,4 3,3 8,2 2,0

ALTERNATIVES Onroerend goed GPR-250 3,2 1,2 34,6 3,7 Wereldwijd SCHRODER GLOBAL PROPERTY SECURITIES FD EUR 125,64 1,6 0,0 12,6 2,2 16,4 2,0 Wereldwijd HENDERSON GLOBAL PROPERTY EQUITIES USD 14,85 1,5 -5,2 16,9 2,9 15,9 1,2 Wereldwijd / Passief BLACKROCK DEVELOPED REAL ESTATE INDEX FD EUR 9,91 2,3 -2,0 3,5 Europa PETERCAM SECURITIES REAL ESTATE EUROPE EUR 247,37 7,6 17,7 24,5 8,1 13,0 1,8 Europa HENDERSON EUROPEAN PROPERTY EQUITIES EUR 24,93 10,8 28,1 36,0 10,0 14,0 Wereldwijd / Passief ISHARES DEVELOPED MARKETS PROPERTY YIELD EUR 16,29 3,6 -4,0 21,3 5,3 12,2 0,6 Grondstoffen Reuters/Jefferies CRB total return index 8,2 -2,1 -14,2 7,8 Passief BARCLAYS ROLL YIELD COMMODITIES FD EUR 87,68 6,0 -3,5 6,0 0,2 Passief LYXOR ETF COMMODITIES CRB EUR 20,46 7,6 -3,1 -17,1 7,0 10,8 0,4 Actief / Fundamenteel SCHRODER COMMODITIES FD EUR 109,08 6,6 -4,3 -21,7 5,0 13,1 2,0 Agri / Euro-hedged SCHRODER AGRICULTURAL FD EUR 97,89 4,6 -7,2 -29,9 6,1 13,7 2,2 Goud SOURCE PHYSICAL GOLD ETF USD 130,69 3,9 -20,8 -7,3 10,1 21,0 0,3 Total Return Medium risico / Volatiliteit AMUNDI ABSOLUTE VOLATILITY EURO EQUITIES FD EUR 133,01 -2,4 -8,6 -9,4 -1,1 5,1 1,4 Hedge Funds Hedge Fund-index 2,9 6,7 15,7 1,5 7,5 Multi manager, multi strategie LYXOR DYNAMIC STRATEGY FD EUR 103,23 2,6 7,7 1,3 1,3 Multi manager, multi strategie PICTET MOSAIC FD EUR 76,62 0,3 5,2 6,0 -0,9 4,0 1,6 Multi manager, multi strategy EDM ROTHSCHILD PRIFUND ALPHA UNCORRELATED EUR 196,48 0,5 6,8 6,1 -0,7 2,4 Long/short Equity LEVERAGED CAPITAL HOLDINGS EUR 234,80 6,5 15,0 12,3 5,7 9,0 3,4 Long/short Equity EUROPEAN CAPITAL HOLDINGS EUR 267,06 3,4 13,9 17,3 1,5 6,4 3,0 Macro TRADING CAPITAL HOLDINGS EUR 170,57 -0,2 1,2 -0,8 3,6 Long/short Equity ASIAN CAPITAL HOLDINGS EUR 83,46 -0,4 4,6 0,1 -1,1 9,3 3,6

Voor actuele gegevens over deze fondsen kijk op: abnamromeespierson.nl/fondsen

*

Schommeling van het rendement, gemeten als standaarddeviatie op jaarbasis.

Uitgave 05-04-2014 abnamromeespierson.nl

9

Cloud computing

Grootste ter wereld

Netflix maakt gebruik van de servers van Amazon

Amazon.com: begonnen met boeken, nu een vrijwel eindeloos assortiment

(zie artikel op deze pagina)

(zie artikel op deze pagina)

AMAZON Houden =

De kost gaat voor de baat uit de bezorging te verhogen. De hoge aanloopkosten hebben de afgelopen jaren de winst sterk gedrukt. Amazon staat nu op het punt om de vruchten te plukken van haar investeringen, waardoor de winst kan verviervoudigen naar bijna 4 miljard dollar in 2017. Op dit moment komt 60 procent van de omzet nog uit de Verenigde Staten. Er zijn nog volop kansen voor groei in Europa en in opkomende markten. De beurskoers is in anticipatie op die groei al flink gestegen en aangezien het aandeel zeer hoog gewaardeerd wordt met een koers-winstverhouding van ruim 60 krijgt Amazon een houdenadvies. Morningstar analist: R.J. Hottovy ABN AMRO aandelenexpert: Maurits Heldring

Tijdelijk gesloten Het Kempen Global High Dividend Fonds belegt in aandelen met een bovengemiddeld dividendrendement. De achterliggende gedachte is dat ondernemingen met een relatief hoog dividend beter omspringen met hun financiële middelen en meer aandeelhouderswaarde creëren. Het fonds werd in 2007 gelanceerd, maar daarvoor waren beheerder Jorik van den Bos en het beleggingsteam al succesvol met de dividendstrategie bij ING. Op basis van dividendrendement en dividendgroei wordt een wereldwijde portefeuille samengesteld van circa 100 aandelen. Het rendement van het Kempen Global High Dividend Fonds ligt zowel over een

150 100 50

200 180 160 140 120 100 mrt 09

jan 14

jan 13

jan 12

jan 11

jan 10

jan 09

jan 08

jan 07

0

De opinies kunnen tussentijds wijzigen. Informeer bij de private banker of kijk op Internet Bankieren voor de meest actuele opinies.

Berkshire Hathaway B KOPEN ▲ AANBEVOLEN LIJST

Scherpe deals en mooie overnames operationele winst per B-aandeel lag maar liefst 35 procent hoger op 1,53 dollar. Die snelle stijging werd veroorzaakt doordat superstorm Sandy een jaar eerder het resultaat negatief beïnvloedde. De kernactiviteiten van Berkshire zijn actief in sectoren met goede vooruitzichten en sluiten vaak goed aan bij de beleggingsthema’s van ABN AMRO MeesPierson. Bovendien heeft Buffett aangetoond een neus te hebben voor grote overnames en scherpe zakendeals die extra bijdragen aan de organische groei. Het aandeel verdient een koopadvies en een plaats op de aanbevolen lijst. Morningstar analist: Greggory Warren ABN AMRO aandelenexpert: Ralph Wessels

mrt 14

200

jan 06

Analist: Emeline Taris

ISIN-code: NL0006089229 Benchmark: MSCI AC World Index Fondsmanager: Jorik van den Bos

mrt 13

250

Benchmark Rendement

220

mrt 12

300

240

mrt 11

Index: 10 maart 2009 = 100

350

Rendement: (jaargemiddelde): 1 jaar: 4,44% 3 jaar: 9,04% 5 jaar: 19,53%

Threadneedle Global Equity Income Fonds

Aantrekkelijk dividend-alternatief Het Threadneedle Global Equity Income Fonds is een goede keuze voor beleggers die de beleggingsportefeuille gebruiken als een bron van inkomsten. Zij kiezen vaak voor een fonds met een duidelijke dividendinsteek. Stephen Thornber is sinds de lancering in 2007 de beheerder van het fonds. In tegenstelling tot veel andere dividendfondsen kijkt Thornber niet alleen naar de hoogte, groei en houdbaarheid van het dividend, maar ook naar de kwaliteit van de onderneming. Hij beoordeelt bedrijven op basis van onder meer de schuldomvang en de winstgroei. Door deze aanpak heeft

het fonds ook posities in middelgrote en kleinere ondernemingen en in bedrijven met een meer cyclisch karakter dan de concerns uit meer defensieve sectoren die gebruikelijk in aanmerking komen bij dividendfondsen. Hierdoor is het Threadneedle Global Equity Income Fonds relatief goed in staat om de beursindex bij te houden in perioden van cyclisch herstel waarin de koersen opveren. De portefeuille bestaat uit 75 tot 95 aandelen en het fonds heeft als doelstelling een rendement te behalen dat gemiddeld 3 procentpunten hoger ligt dan dat van de MSCI World Index. Over de afgelopen vijf en drie jaar

heeft het Threadneedle Global Equity Income Fonds zich onderscheiden met een gemiddeld rendement van respectievelijk meer dan 20 en 10 procent. Het fonds krijgt een plaats op de aanbevolen lijst. Analist: Emeline Taris

Threadneedle Global Equity Income Fonds

€

Koersverloop Berkshire Hathaway (B-aandeel)

$

Kempen Global High Dividend Fonds. Hoewel de gedegen beleggingsstijl niet is veranderd en er geen aanleiding is om te verkopen, is de sluiting voor nieuwe instroom aanleiding om het fonds van de aanbevolen lijst af te halen.

260

400

Berkshire Hathaway is vooral bekend vanwege zijn grondlegger en beleggingsgoeroe Warren Buffett. Berkshire Hathaway is een investeringsmaatschappij met grote belangen in Coca-Cola, American Express en Wells Fargo. De afgelopen jaren deed het concern grote overnames, zoals de aankoop van ketchupfabrikant Heinz en van spoorexploitant Burlington Northern. Met een belegging in Berkshire wordt ingehaakt op de groei van de Amerikaanse economie. De kernactiviteiten van het concern bestaan uit (her)verzekeringen, opwekking en distributie van energie en goederenvervoer per trein. Over het vierde kwartaal boekte Berkshire een nettowinst van 4,99 miljard dollar en dat was 9,6 procent meer dan in dezelfde periode van 2012. De

periode van vijf jaar als van drie jaar hoger dan dat van de MSCI AC World Index. Door het hoge rendement en de groeiende populariteit van dividendaandelen van partijen die door de lage spaarrente op zoek zijn naar hogere inkomsten uit hun beleggingsportefeuille is de fondsinstroom de laatste jaren snel toegenomen. Kempen heeft besloten het fonds tijdelijk te sluiten voor nieuw beleggingsgeld. Dit om te voorkomen dat het fondsvermogen zo groot wordt dat Van den Bos gedwongen wordt om concessies te doen aan zijn beleggingsstijl. Bijvoorbeeld door aandelen te kopen waar hij niet helemaal achter staat. Dit betekent dat het onmogelijk is om een positie te nemen in het

Kempen Global High Dividend Fonds

€

Koersverloop Amazon.com

$

mrt 10

Amazon.com is de grootste e-commerce speler ter wereld met een jaaromzet van ongeveer 75 miljard dollar. Amazon is in 1994 van start gegaan als online boekverkoper, maar het bedrijf heeft inmiddels een zeer uitgebreid assortiment en biedt in sommige steden in Amerika zelfs versproducten aan. Ook levert het concern zogenaamde cloud computing-diensten. De online videotheek Netflix maakt bijvoorbeeld gebruikt van Amazon’s servers voor het aanbieden van digitale films en series. De verwachting is dat Amazon haar dominante marktpositie in e-commerce de komende jaren verder zal verstevigen. Het bedrijf heeft enorme bedragen geïnvesteerd in IT-systemen en distributiecentra om de efficiency van

Kempen Global High Dividend Fonds

260

jan 14

jan 13

jan 12

jan 11

jan 10

jan 09

jan 08

jan 07

jan 06

50

140 120 100 mrt 14

70 60

180 160

mrt 13

80

ISIN-code: GB00B8DFFW47 Benchmark: MSCI AC World Index Fondsmanager: Stephen Thornber

200

mrt 12

90

Benchmark Rendement

220

mrt 11

110 100

240

mrt 10

120

mrt 09

Index: 10 maart 2009 = 100

130

Rendement: (jaargemiddelde): 1 jaar: 6,70% 3 jaar: 10,17% 5 jaar 20,07%

Indien uw belangstelling is gewekt door de beschrijving van deze fondsen, raden wij u aan de brochure of het prospectus van deze fondsen te lezen, alvorens u besluit in deze fondsen te beleggen. Hierin treft u relevante informatie aan over onder meer de werking, de risico’s, de kosten en de verhandelbaarheid van deze fondsen.

Uitgave 05-04-2014 abnamromeespierson.nl

10

Een eeuw in de familie Het Zwolse familiebedrijf Van Wijhe bestaat bijna honderd jaar (zie artikel op deze pagina)

INTERVIEW Marlies van Wijhe (48) is algemeen directeur van het bijna honderd jaar oude Zwolse familiebedrijf Van Wijhe Verf, producent van de verfmerken Wijzonol, Ralston en Marlise. In 2010 werd ze uitgeroepen tot beste zakenvrouw van het jaar. ‘Wie kan, durft en wil, kan ver komen. Dat geldt voor alle vrouwen.’

‘Mijn vader heeft me bewust fouten laten maken’

Familie

‘Tot mijn zeventiende moest ik niets hebben van het bedrijfsleven. Ik behoor inmiddels tot de vierde generatie Van Wijhe, maar één ding wist ik zeker: ik wil hier niet werken. Ik besloot Biologie te gaan studeren in Groningen, maar op het laatst kreeg ik twijfels. Ik zag mezelf niet in een laboratorium werken en het idee van een loopbaan in het familiebedrijf leek bij nader inzien minder afschrikwekkend. Dus koos ik alsnog voor Bedrijfskunde. Het bloed kruipt kennelijk waar het niet gaan kan. Na mijn studie ging ik als productmanager aan de slag bij DSM Chemicals, ik wilde namelijk eerst ergens anders ervaring opdoen. Enkele jaren later was het dan zover en verhuisde ik terug naar Zwolle om bij Van Wijhe Verf te starten in de export. In 2000 nam ik definitief het stokje over van mijn vader. De verhoudingen binnen onze familie zijn gelukkig erg goed. Mijn zus – we zijn met z’n tweeën – werkt ook in het bedrijf, maar heeft nooit de ambitie gehad om directeur te worden. Mijn vader nam als adviserend commissaris zitting in de raad van commissarissen en gaf mij vervolgens alle ruimte om zelf invulling te geven aan mijn nieuwe positie. Hij heeft me ook bewust fouten laten maken op momenten dat hij had kunnen ingrijpen. Dat waardeer ik enorm. Hierdoor heb ik veel kunnen leren.’

Vermogen

‘Geld betekent vrijheid voor het bedrijf. Doordat we financieel onafhankelijk zijn van banken, kunnen we ondernemen en het bedrijf laten groeien zoals wij dat wensen. We kunnen kortom altijd díe producten maken waar wij zelf in geloven. Dat geeft een enorm fijn en rijk gevoel. Voor mij persoonlijk betekent geld dat het me in staat stelt om te genieten van het leven. Dat zit hem veelal in relatief kleine dingen. Ik reis veel voor mijn werk, dus als ik even niet hoef te reizen ben ik het liefst in mijn eigen huis in Zwolle. Ik nodig dan vrienden uit, zorg voor lekker eten en drink graag een glas champagne. Ik ben een echte Bourgondiër en hou van gezelligheid. Veel meer dan dat heb ik eigen-

‘Ik vind het heerlijk om vrouw te zijn in een mannenwereld’

Duurzaam

‘Hoewel ik mezelf niet dag in dag uit in een laboratorium zag werken, heb ik wel degelijk affiniteit met het onderwerp chemie. Het mooie is dat chemie ook een belangrijk onderdeel uitmaakt van onze producten. Duurzaamheid staat daarbij centraal. Veel van onze grondstoffen zijn afkomstig uit de aardolie-industrie. We zijn nu druk bezig om te kijken hoe we die grondstoffen kunnen vervangen door duurzame alternatieven. Zo hebben we een jaar geleden een muurverf gelanceerd die kwalitatief zelfs beter bleek dan we hadden en grotendeels gebaseerd is op biobased grondstoffen, in dit geval zetmeeltechnologie. Ik vind het fascinerend dat dit kan. Fossiele grondstoffen zijn eindig en als we ons niet voldoende inspannen om alternatieven te vinden, is het straks gedaan met de mensheid. Duurzaam ondernemen is wat mij betreft dan ook de ideologie voorbij. Het is een voorwaarde om het leven zoals we dat nu kennen, in stand te houden.’

Vrouw

‘Ik vind het heerlijk om vrouw te zijn in een mannenwereld. Ik heb dat altijd heel plezierig gevonden. Juist

in een gezelschap met alleen vrouwen zelfs een beetje ongemakkelijk voel. Overigens ben ik van mening dat vrouwen die aan de top willen komen, dat ook kunnen. Ik ben dan ook faliekant tegen het vrouwenquotum. Dat heeft geen enkele zin. Wie kan, durft en wil, kan ver komen. Veel vrouwen hebben de ambitie echter niet om een toppositie te bekleden. Dan lukt het ook niet. Een toppositie vraagt veel tijd en inzet van je. Vaak dag en nacht. Ik heb echter mijn hart gevolgd en gedaan wat ik leuk vond. Maar trouwen en kinderen krijgen is er onderweg niet van gekomen. Ik vind dat geen probleem, maar sommige vrouwen zullen daar anders over denken. Die zullen sneller geneigd zijn hun ambities bij te stellen. Toch zie ik de nieuwe generatie vrouwen daarin veranderen. Zij zijn wel degelijk ambitieus, zo valt mij op.’

omdat ik een van de weinige vrouwen ben, val ik op. En dat brengt voordelen met zich mee. Mensen weten je gemakkelijker te onthouden en daardoor heb je een voordeel tijdens ge-

sprekken over nieuwe business. Ook tijdens mijn eerste functie bij dit bedrijf, toen ik veel reisde in met name Zuid-Europa, merkte ik dat ik me daar prima staande kon houden tus-

sen de mannen. Er heerst daar veel meer dan hier een machocultuur, maar ik kon er als vrouw goed zaken doen. Inmiddels ben ik zo gewend aan mannen om mij heen dat ik me

lijk niet nodig. Soms vragen mensen weleens aan mij waarom ik het bedrijf niet verkoop zodat ik nooit meer hoef te werken. Maar mijn antwoord daarop is eenvoudig. Ik vind het werk dat ik doe heel erg leuk. Ik weet bovendien zeker dat ik na drie maanden zeilen in de Caraïben daar wel genoeg van heb. Ik ga dan toch weer nadenken over het starten van een nieuwe onderneming, omdat ik altijd zoveel plezier heb gehad met dat ‘gekke’ bedrijf van ons. Een verffabriek ligt dan voor de hand. En dan zijn we weer uitgekomen bij waar we nu ook zijn. Kortom, verkopen is voor ons als familie geen optie. We bestaan in 2016 honderd jaar en ik hoop dat het bedrijf nog zeker zo lang zal blijven bestaan, in de familie. Mijn zus heeft twee kinderen, die nu nog te jong zijn voor een loopbaan bij Van Wijhe, maar ik hoop stiekem dat ze ooit het stokje zullen overnemen zodat de traditie wordt voortgezet.’ Uitgave 05-04-2014 abnamromeespierson.nl

11

Leve de taxateur

Het nieuwe hebben

Kunst moet periodiek getaxeerd worden voor de verzekering

Daan Roosegaarde (links) en Jan Rotmans over de deeleconomie

(zie artikel op pagina 2)

(zie artikel op pagina 1)

Vermogensstructurering

Nieuwe inzichten door financieel plan 100.000 euro worden uitgekeerd. Een berekening van de pensioenuitkeringen is gebaseerd op de gemiddelde levensverwachting, maar wat als de ondernemer veel ouder wordt? Dan is de pensioenpot op een gegeven moment leeg.’ Rietveld kon de klant aan de hand van het plan geruststellen. ‘Zijn pensioenvoorziening in de bv was aan de krappe kant, maar de middelen in privé zorgden ervoor dat hij zijn comfortabele levensstijl ook na zijn pensionering kan voortzetten. Zo liet het plan zien dat de hypotheek uiteindelijk werd afgelost door de vrijvallende kapitaalverzekering. Daarnaast kwam er een eind aan diverse betalingsverplichtingen en zou hij op termijn een erfenis van zijn ouders ontvangen.’

Dwarsverbanden Een financieel plan geeft inzicht in de consequenties van verschillende keuzes

Een integraal financieel plan van ABN AMRO MeesPierson zorgt voor inzicht in de eigen geldzaken. Dat maakt onder meer het nemen van financiële beslissingen een stuk makkelijker. ‘Een knagend gevoel van onrust’, zo omschrijft Thimo Rietveld, hoofd Vermogensstructurering van ABN AMRO MeesPierson het effect van een gebrek aan financieel overzicht. Nogal wat vermogende particulieren hebben hiermee kampen. Rietveld: ‘Niet vreemd, de financiën van een vermogende particulier zijn vaak complex. Bij ondernemers komen daar zakelijke financiën nog eens bij.’ Reden voor ABN AMRO MeesPierson om voor klanten een integraal financieel plan te maken. In dit plan worden alle onderdelen van de financiën opgeno-

men. Natuurlijk het inkomen en vermogen, maar ook informatie over mogelijke kapitaalverzekeringen, woonlasten en verwachte studiekosten van de kinderen. In het plan van een ondernemer worden ook de zakelijke financiën opgenomen die privé van belang zijn. Zoals het dividendbeleid, pensioenopbouw en een eventuele woninghypotheek in de bv. Rietveld: ‘Zo ontstaat een overzicht dat klanten niet alleen inzicht geeft in de huidige financiële positie. Het laat ook zien hoe de financiën zich in de toekomst naar verwachting ontwikkelen.’

Inzicht in pensioen

Rietveld merkt dat een financieel plan klanten helpt bij het nemen van financiële beslissingen. Hij noemt het voorbeeld van een klant die vreesde dat het pensioen dat hij binnen zijn onderne-

De kracht van een integraal financieel plan is dat het alle onderdelen van de persoonlijke financiën in kaart brengt. Daarbij maken de vakspecialisten van ABN AMRO MeesPierson de dwarsverbanden duidelijk. Is het bijvoorbeeld verstandig om de hypotheek af te lossen? Of zijn de financiële middelen nodig voor het inkomen in de toekomst? Het financieel plan vormt ook een belangrijke basis voor een passende beleggingsstrategie. Riet-

Financiën van een vermogende particulier zijn vaak complex ming had opgebouwd onvoldoende was. ‘Een terechte vraag’, zegt Rietveld. ‘Stel, er is een pensioenvoorziening van 2 miljoen euro. Hiervan kan vanaf 65 jaar twintig jaar lang circa

veld: ‘Veel mensen beleggen momenteel nogal defensief. Niet zelden maakt een financieel plan echter duidelijk dat een deel van het vermogen pas in de verre toekomst beschikbaar hoeft te

zijn.’ Met oog op de beleggingshorizon van bijvoorbeeld vijftien jaar kan het dan interessant zijn om met een deel van het vermogen wat offensiever te beleggen. Zo kan een financieel doel in de toekomst sneller worden bereikt. ‘Natuurlijk alleen als de klant dat wil’, benadrukt Rietveld. ‘Het is niet voor niets een persoonlijk financieel plan.’

Levensstijl

‘Cruciaal zijn de wensen en doelen van de klant’, zo benadrukt Rietveld. ‘Daarom vormt een persoonlijk gesprek altijd de basis. De een heeft meer dan 100.000 euro per jaar nodig voor de gewenste levensstijl, voor de ander is 40.000 euro voldoende.’ Bijkomend voordeel van een integraal financieel plan is dat het de financiële mogelijkheden inzichtelijk maakt. Bijvoorbeeld rond schenken. Rietveld: ‘Het is de wens van veel klanten om te schenken aan hun kinderen of kleinkinderen. Ook fiscaal is dat interessant. In de praktijk zijn veel mensen echter terughoudend. Men wil niet te kans lopen om in de toekomst aan te moeten kloppen bij diezelfde kinderen voor financiële steun. Een financieel plan maakt direct duidelijk of het verstandig is om nu al te schenken of juist niet.’

Gevolgen van een lang leven Een financieel plan geeft ook inzicht in het zogeheten langlevenrisico, legt Thimo Rietveld uit. Nederlanders worden steeds ouder. Uit onderzoek van CBS blijkt bovendien dat vermogende particulieren door een gemiddeld meer gezonde en bewuste levensstijl de levensverwachting van de gemiddelde Nederlander overtreffen. Rietveld: ‘Steeds meer klanten vragen zich af of zij op hoge leeftijd nog wel over voldoende netto besteedbaar inkomen beschikken. Zeker door de oplopende zorgkosten en inflatie. Onze modellen maken de mogelijkheden inzichtelijk. We merken dat dit inzicht bij klanten voor rust zorgt.’

Colofon & Disclaimer Financial Focus Een uitgave van ABN AMRO MeesPierson Nummer 35, april 2014 Voor vragen of suggesties kunt u contact opnemen met uw private banker of ABN AMRO MeesPierson Redactie Financial Focus (HQ6053) Postbus 283, 1000 EA Amsterdam [email protected] Redactie: Karien van Bekkum, Maurice Eikmans, Jaap Engbers, Hedwig Florijn, Renate Hilbrink, Jacques Hogerwerf, Els Mannaerts, IJda Ockers, Geert Offergelt, Michiel Pekelharing, Peter Pleijsant, Hans Peter Roel, Thimo Rietveld, Annemarie Rosebeek, Cleo Scheerboom, Irene Schoemakers, Ben Steinebach, Mirjam Streefkerk, Gitte Wouters, Audrey Zonneveld Vormgeving: Sven van Pel Beeld: Getty Images, Hollandse Hoogte, Maurice Johan, Adrie Mouthaan, Frank Ruiter Prepress: Grafimedia, Amsterdam

Uitgave 05-04-2014 abnamromeespierson.nl

Over ABN AMRO MeesPierson ABN AMRO MeesPierson is een handelsnaam van ABN AMRO Bank N.V. ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10 (1082 PP) te Amsterdam (Nederland). Het internetadres van ABN AMRO MeesPierson is abnamromeespierson.nl. ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12000004. ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als: - aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten; - bemiddelaar en adviseur van betaal-, spaar-, krediet- en verzekeringsproducten; - beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten en nevendiensten. Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschilleninstantie waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten kunt u vinden op abnamro.nl/klachtenregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024 (€ 0,10 per minuut). Op ABN AMRO Bank N.V. zijn het beleggers-compensatiestelsel en het depositogarantiestelsel van toepassing. Meer informatiedaarover kunt u vinden op: abnamro.nl/garantieregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024.

ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. Amsterdam onder nummer 34334259. Het BTW-identificatienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01. Algemene Disclaimer De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van financiële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO Bank N.V. aangeboden financiële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO Bank N.V. kunt u vinden in de Voorwaarden Effectendienstverlening ABN AMRO N.V. en het Informatieblad Effectendienstverlening ABN AMRO Bank N.V. die verkrijgbaar zijn via abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO Bank N.V. tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO Bank N.V. expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO Bank N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden

gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO Bank N.V. is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO Bank N.V. , of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo’s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te ver­menigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO Bank N.V. of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik. US Person Disclaimer ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is geen geregistreerde verzekerings- of bankinstelling zoals bedoeld in de federale wetgeving en de wet- en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Het is ABN AMRO Bank N.V. daarom niet toegestaan financiële diensten en/of producten, waaronder diensten en/of producten op het gebied van betalingsverkeer (waaronder het accepteren of het aanbieden tot het doen van stortingen), leningen, verzekeringen, hypotheken of creditcards aan te bieden aan Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in

de zin van vorenbedoelde wet- en regelgeving]. ABN AMRO Bank N.V. is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke wet- en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de effectendienstverlening van ABN AMRO Bank N.V. inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven producten en diensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van vorenbedoelde wet- en regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen. Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven diensten en/of producten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO Bank N.V. op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Eenieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven diensten en/of producten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO Bank N.V. is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van diensten en/of producten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.

12

Dwars door het land Bewoond erfgoed op prachtige plekken

(zie artikel op deze pagina)

Even voorstellen

1

Naam: Tom Kreuning (50) Woont in: Oudorp

7 erfgoedbewoners over hun bijzondere huisvesting

2

Woning: Oude molen Dateert van: ca. 1627

Tom Kreuning heeft een bijzondere loopbaan: naast eigenaar van een verloskundigenpraktijk in Alkmaar is hij ook al meer dan twintig jaar molenaar. In 2002 betrok hij met zijn gezin een molen aan de Hoornse Vaart, op tien minuten fietsen van het centrum van Alkmaar.

4

Naam: Fennie Kostense (35) Woont in: Delft

3

Woning: Oude opzichterswoning gistfabriek Dateert van: 1884

Op een woensdag in 2009 gingen interieurontwerpster Fennie Kostense en haar vriend kijken bij de oude opzichterswoning in het tuindorp Agnetapark in Delft; de vrijdag erna hadden ze het gekocht. Het park staat op de werelderfgoedlijst van UNESCO. ‘Het is hier heel Anton Pieck-achtig.’

Naam: Hayo de Vries (68) Woont in: Woudsend

Woning: Oude kerk Dateert van: 1912

De overgrootvader van Hayo de Vries had op het terrein een scheepswerf. Nu woont de gepensioneerde eigenaar van een groot onderhoudsbedrijf er zelf: in de oude kerk. ‘De grond was vervuild, dus ik moest de vervuiling van m’n voorouders laten saneren.’

1

Tom Kreuning ‘De molen maalt niet meer, maar als ik thuis ben en het waait, laat ik de wieken draaien. We huren deze molen van de Molenstichting. Gelukkig maar, want een molen kopen is een nogal slechte investering: de onderhoudskosten zijn zo’n 14 duizend euro per jaar. Toen we er in 2002 in kwamen, hebben we ’m helemaal verbouwd, met hulp van vrienden en vrijwilligers. Nu is de molen een achthoekig huis met drie verdiepingen.’

5

2 Naam: Birgit Houweling (45) Woont in: Standdaarbuiten

Woning: Oude pastorie Dateert van: 1880

Op een pagina voor vakantiehuizen in Frankrijk vonden Birgit Houweling (45) en haar man per toeval een verdwaalde link naar een prachtige oude pastorie in Standdaarbuiten. Op voorwaarde dat ze er geen seksshop, abortuskliniek of bordeel in zouden vestigen, mochten ze het overnemen van het kerkbestuur.

6

Naam: Douwe Elias (62) Woont in: Franeker

Woning: Oud graanpakhuis Dateert van: 1860

Kunstenaar Douwe Elias heeft zijn atelier boven in het monumentale en vrijstaande graanpakhuis waar hij woont. Daar kijkt hij uit over het oude stadscentrum van Franeker, dat hij dan ook al vaak heeft geschilderd. ‘De historie van de stad en van dit pand inspireren mij enorm.’

7

Fennie Kostense ‘Ons huis was een klushuis, we hebben het daardoor helemaal naar onze smaak kunnen inrichten. Maar we waren wel gebonden aan regels. Binnen mogen we geen oude details wegnemen, maar dat wilden we ook niet: je ziet dat ze met veel liefde zijn aangebracht. Wel hadden we graag een wat meer afgeschermde binnentuin gehad, maar die is ook beschermd. Een voordeel van monumentaal wonen is weer dat we de onderhoudskosten van de belasting kunnen aftrekken.’

3

Hayo de Vries ‘Er waren weinig restricties toen wij dit gebouw in 1998 van de kerkenraad kochten, gelukkig maar. Van binnen hebben we er met oog voor de historie een moderne woning van gemaakt. Het orgel hebben we bijvoorbeeld laten restaureren, mijn vrouw speelt daar nog geregeld op. En de spanten in het dakgewelf en overige oude details zijn zichtbaar gebleven. De kerk staat langs de route van de Elfstedentocht, maar helaas hebben we die hier nog niet meegemaakt.’ Naam: Stevan Zmiric (33) Woont in: Scheveningen

Woning: Oude havenmeesterwoning Dateert van: ca. 1880

Tien kamers voor twee personen, uitzicht op zee en 150 euro huur per maand. Nee, als hij niet hoeft, zal content editor Stevan Zmiric voorlopig niet uit zijn Scheveningse antikraakwoning vertrekken. ‘Alles is hier nog in de oorspronkelijke staat.’

Naam: Mary Hessing (44) Woont in: Den Haag

Woning: Voormalig melkverdeelstation Dateert van: eind 19e eeuw

Al regelmatig figureerde de woning van Mary Hessing in woonrubrieken, ook in het blad waarvan ze zelf hoofdredacteur is: Eigen Huis & Interieur. Logisch wel, want het voormalige melkverdeelstation waar ze acht jaar geleden ging wonen, heeft een unieke indeling en zit bomvol oude details.

4

Birgit Houweling ‘Het kleine schattige kerkje naast ons huis, dat bij de pastorie hoorde, zouden we ook graag willen hebben. Helaas wil

de diaconie dat nog niet verkopen, hoewel het nog nauwelijks wordt gebruikt. Sinds een jaar heeft ons huis een monumentale status. Eigenlijk zijn we daar niet zo blij mee: we willen bijvoorbeeld de voorgevel aanpakken, maar door deze status moet er eerst een architect naar kijken en moet de gemeente ons plan goedkeuren.’

5

Douwe Elias ‘We kochten dit pand in de jaren tachtig voor 50 duizend gulden. Voor de verbouwing kregen we subsidie. Daarvoor waren wel wat regels: er moesten bijvoorbeeld twee slaapkamers in komen en een aparte keuken. Ik had er voordat de controleurs kwamen wat gipswandjes ingezet met nietjes, die heb ik daarna meteen weggehaald. Nu hebben we drie vrijwel volledig open verdiepingen van 120 m2 per stuk.’

6

Stevan Zmiric ‘Buiten hangt nog het logo van de marechaussee. Binnen hebben we onder meer een marmeren aanrechtblad, ornamenten en een schouw: ze geven ons huis karakter, ook al zitten er hier en daar wat scheuren. We hebben bijvoorbeeld ook geen cv. Het pand heeft van de gemeente een bedrijfsbestemming gekregen, maar er moet zo veel aan gebeuren dat ik het in de huidige markt voorlopig niet verkocht zie worden.’

7

Mary Hessing ‘Ik ben verliefd geworden op de zwart-witte tegeltjes op de muren. Die hebben we zo veel mogelijk intact gelaten. Dat geldt ook voor het voormalige wc-blok. Daar zit nu een toilet, een douche en een wastafel. Het huis heeft ons zelf ook een beetje gestuurd. Het achterhuis is bijvoorbeeld onze tweede huiskamer geworden, doordat dat in de winter een heel behaaglijke kamer bleek.’

Uitgave 05-04-2014 abnamromeespierson.nl