Inventarisatierapport 2013 Vogels in en om Den Haag

Inventarisatierapport 2013 Vogels in en om Den Haag Telgegevens van:

Vogelrustgebieden, overige groengebieden, nestkasten, MUS-project, ooievaarsring-project.

Activiteiten van anderen:

Weidevogelwerkgroep Solleveld, Nootdorp-Leidschendam, Vogelringstation Meijendel,

Veenweidegebieden tussen Leiden en Den Haag.

Haagse Vogelbescherming

Inhoudsopgave Voorwoord

Website:

Coördinator Veldwerk:

www. haagsevogels.nl

Boudewijn Schreiner Email: [email protected]

Informatie: Voor alle vragen over (wilde) vogels en vogelbe-

Contactpersoon inventarisatierapport:

scherming kunt u terecht op

Ruud van der Waard

[email protected]

Email: [email protected]

of bij onze telefonische informatiepost: T: 06 - 46 42 68 09

Alarmnummer milieuzaken: Frederik Hoogerhoud, M: 06 - 41 27 15 31

Correspondentieadres:


Altingstraat 12, 2593 SX Den Haag

Ruud van der Waard, M: 06 - 47 46 01 59 Email: [email protected]

Contributie 2014:

Martin van de Reep, M: 06 - 55 78 10 30

leden: € 12,50 per jaar


jeugdleden tot 16 jaar gratis lidmaatschap voor het leven: eenmalig € 250,00

Vogelasiel De Wulp: Heliotrooplaan 15, 2555 MA Den Haag

Ledenadministratie:

Tel: 070 - 323 15 68

Ingrid Megens

b.g.g. 06 - 46 42 68 09

Riouwstraat 206, 2585 HZ Den Haag

IBAN: NL83 INGB 0005 0926 75



Tel: 070 - 350 53 88

IBAN: NL49 INGB 0000 2752 00

Werving nieuwbouw/renovatie Vogelasiel: IBAN: NL75 RABO 0160 2808 26

5

Methode van onderzoek en toelichting

ATV “Zonnegaarde”

28

Landgoed Overvoorde

29

Wilhelminapark

30

op de cijfers

6

Hoekpolder

30

Vogelrustgebieden*:

9

Eikelenburg

30

Dr. Abraham Schierbeektuin

9

Park Vreugd en Rust en Park ’t Loo

31

Eilandjes Meer en Bos

10

Landgoed Voorlinden*

31

Marlot

10

Groot Haesebroek

32

Ockenburgh

11

Backershagen / Wiltzanck / Hartenkamp

33

Gravin van Bylandtreservaat

11

De Paauw en Bos Ruys

33

Henk van Dongenreservaat

12

Park Rozenrust

33

Overvoorde

13

Duivenvoordse- en Veenzijdse Polder

34

André van der Laantuin

13

Eendenkooi Zuiderpark

14

Teloverzicht andere telgebieden

36

Paroussia

15 Nestkastenonderzoek

42

Teloverzicht vogelrustgebieden

16

Telgegevens nestkasten

43

Andere telgebieden:

18

MUS-project

44

Haagse Bos

18

Clingendael / Oosterbeek

19

Project Ooievaars

67

Arendsdorp / Oostduin

21

Ooievaarsringen

67

Vallei Meijendel

22

Wintertelling

68

St. Hubertuspark

22

Ooievaarsnesten

69

Park Sorghvliet*

23

Haagse Beek (middenloop)

24

Diverse activiteiten van anderen

70

Wapendal*

25

VWG Solleveld

70

Landgoed Meer en Bos

25

Vogelringstation Meijendel

70

Westduinpark (noordelijk deel)

26

Weidevogelwerkgroep Nootdorp-L’dam

72

Westduinpark (middendeel)

26

Veenweidegebieden Den Haag Leiden

75

Westduinpark (zuidelijk deel)

27

Crematorium Ockenburgh

27

Overzichtskaart

77

Hyacintenbos

27

Heempark H.J. Bos

27

De Heimanshof*

28

*Alleen toegang met vergunning of toegangskaart

Het inventarisatierapport is GRATIS VOOR LEDEN van de Haagse Vogelbescherming. Niet-leden kunnen “Vogels in en om Den Haag” bestellen door overmaking van € 4,50 op giro 358 61 85 t.n.v. Haagse Vogelbescherming te Den Haag, onder vermelding van “Inventarisatierapport 2013”. Instellingen en organisaties worden uitdrukkelijk verzocht volledige naam en adres te vermelden van degene aan wie het rapport moet worden toegezonden.

2

Illustraties en tekening omslag : uit Teixeira (1979), Atlas van de Nederlandse Broedvogels. Sovon (met toestemming) Coördinator telgegevens:

Ruud van der Waard

Eindredactie:

Frank Kooper

Lay-out:

Aletta de Ruiter

Statistiek:

André Saanen

Final check:

André Saanen, Frank Kooper en Tom Loorij 3

Voorwoord Dit jaar overtreft het Inventarisatierapport zichzelf

Veenzijdsepolder vanwege een verhuizing naar de

weer eens door een record aantal pagina’s. Het zijn

Veluwe. De HVB zal hem op afstand op de hoogte

er acht meer dan het vorig jaar en de oorzaak ligt

houden van het wel en wee van de vereniging.

vooral in het uitdeiende rapport van MUS. IR-aartsvader Tom Loorij heeft alle stedelijke cijfers

Andere afzwaaiers uit het raport zijn Nicolette Rab

in de statistiek gezet en dat vraagt om ruimte. Er

en Ton Haase die dit jaar voor het eerst geen telling

komt vast een moment dat de MUS-rapportage een

hebben gedaan in de Nieuwe Scheveningse Bosjes.

eigen ringbandje nodig heeft, al was het maar omdat het totaal aan resultaten niet meer in de pagina-

Verder is er nog een kleine wijziging het vermelden

tabellen van dit verslag zullen passen.

waard: in de kopjes van de telgebieden is expliciet aangegeven hoe er is geteld en of de telgegevens

Maar ook de ooievaarsrapportage heeft uitbreiding

zijn doorgestuurd aan Sovon. Daar willen we in de

en dat betekent dat er intensief en enthousiast aan

toekomst meer aandacht aan gaan besteden.

dit betrekkelijk nieuwe HVB-onderzoek wordt ge-

Een weerkerend dilemma is de tenaamstelling van de

werkt. Hulde aan alle betrokkenen.

verschillende gebieden. Sommige vogelrustgebieden hebben nog de oude benaming “tuin” of “reservaat”.

Bij de waarnemingen van de “Vogelrustgebieden”

Officieel zou het allemaal vogelrustgebied moeten

en de “Andere telgebieden” zien we een rustige

zijn, maar die consequente benoeming blijkt heel

dynamiek. Ik vind het zelf altijd verrassend dat de

statisch over te komen. Na lang wikken en wegen

beheerders en tellers elk jaar weer nieuwe details

hebben we er toch voor gekozen om alleen het

waarnemen. Verschillende anekdotes maken de

hoofdstuk “Vogelrustgebieden” te noemen en de

verslagen spannend en geven een goed beeld van

subkopjes de naam van het gebied te geven plus

persoonlijke betrokkenheid en voortschrijdende na-

eventueel de oude toevoeging. Ongeveer hetzelfde

tuurlijke processen in de verschillende gebieden.

dilemma betrof de benaming “landgoed”. Daar is per

Prettig is het om te mogen constateren dat ook

gebied een afweging gemaakt. Beslist niet conse-

Vogelwerkgroep Solleveld weer van de partij is. De

quent, maar wel herkenbaar.

telresultaten staan dit keer niet in een eigen tabel, maar zijn verwerkt bij de “Andere telgebieden”.

Rest mij mijn medecommissieleden te bedanken voor de zeer complete, snelle en plezierige samenwerking,

Als speciale vermelding wil ik Piet Post noemen, die

Dankzij de emailcommunicatie bleek het uitwisselen

dit jaar een lange periode van 19 jaar afsluit. Hij

van drukproeven weer een fluitje van een cent.

stopt met zijn telrondes in de Duivenvoordse- en

We wensen u veel leesplezier.

Aletta de Ruiter namens de Commissie Inventarisatierapport

Ruigpootuil

PS: De gebruikte tekeningen zijn willekeurig door het rapport geplaatst en hebben geen relatie tot

4

de waarnemingen die op de betreffende pagina worden genoemd.

5

Methode van onderzoek en toelichting op de cijfers

De Voorden), met een veel hoger percentage bos en

In de waarnemingsoverzichten is een onderscheid

struikgewas, liggen deze veel hoger.

gemaakt tussen territoriumhoudende soorten en

Cie. Veldwerk

sen, plantsoenen en woonwijken. Deze gebieden zijn

De commissie Veldwerk is de commissie binnen de

door de gemeente in beheer gegeven aan de Haagse

Haagse Vogelbescherming die de tellingen coördi-

Vogelbescherming.

Nestkastenonderhoud

ritoriumhoudende vogels niet identiek behoeft te

neert. Zij leidt hiertoe de mensen op die de inventari-

Ze zijn 0,15 tot 5 hectare groot en niet toegankelijk

Om de broedgelegenheid voor holenbroeders te

zijn aan het aantal broedgevallen. Het is heel goed

saties uitvoeren, de zgn. veldwerkers.

voor publiek. Hoewel het onderscheid niet altijd even

vergroten worden in veel gebieden nestkasten opge-

mogelijk dat sommige wel het hele jaar of een deel

De commissie organiseert voor deze mensen ook

scherp is, kan gesteld worden dat “vogeltuinen” van-

hangen, vooral daar waar weinig natuurlijke holten

daarvan een territorium hebben verdedigd, maar

opleidingscursussen en zorgt voor begeleiding van

uit hun aanleg een kunstmatig karakter dragen en als

voorhanden zijn. Koolmees, pimpelmees, torenvalk,

hierin niet tot broeden zijn gekomen. Anderzijds is

beginnende tellers. Jaarlijks houdt de commissie de

het ware vanuit het niets zijn aangelegd ten behoeve

bosuil, grauwe vliegenvanger, ze hebben allemaal

het aantal territoria ook niet gelijk aan het aantal

gebieden bij die geteld moeten worden en probeert

van een optimale broeddichtheid. “Vogelreservaten”

hun eigen kastensoort. In totaal worden er nog 317

nesten bij die soorten die meer dan één broedsel per

de beschikbare tellers zo goed mogelijk over de

zijn gebieden, waar binnen een bestaande en te

nestkasten actief beheerd. Deze worden jaarlijks

jaar grootbrengen, zoals veel zangvogels.

gebieden te verdelen. Hierbij wordt waar mogelijk

handhaven begroeiing bijzondere voorzieningen voor

schoongemaakt, gerepareerd en zonodig vernieuwd.

Met tijdelijk verblijvende soorten worden die soorten

rekening gehouden met de gebieden die beleidsma-

de vogels zijn getroffen zonder het besloten karakter

Plaatsing en onderhoud geschiedt door de veldwer-

bedoeld die het terrein tijdelijk gebruiken als voed-

tig van belang zijn.

van het gebied aan te tasten.

ker, eventueel in overleg met de terreineigenaar en

selgebied, slaapplaats of anderszins.

Hoewel het tellen van de vogels natuurlijk voor een

In de loop der jaren is vastgesteld dat de broeddicht-

de Veldwerkcommissie. Zie verder het hoofdstuk

De tellingen van de vogels per soort zijn verwerkt in

belangrijk deel voor het plezier gebeurt, houdt de

heid in alle vogelrustgebieden veel hoger is dan in de

nestkastenonderzoek.

tellijsten. De veranderingen in het gebied zoals groot

commissie daarbij wel een beleidsdoel voor ogen. De

andere gebieden.

vogelstand moet behouden en zo mogelijk verbeterd

Het onderhoudswerk, vrijwilligerswerk, wordt

worden. Door jaarlijks dezelfde gebieden volgens

voornamelijk in de herfst- en wintermaanden ver-

Methode van onderzoek

dezelfde methode te onderzoeken, kan men zien of

richt. Dit werk houdt in: snoeien, bijplanten, rooien,

Alle inventarisaties zijn op vrijwillige basis verricht in

er wijziging optreedt in het aantal vogels per soort.

aanleg en onderhoud van takkenrillen en houtstapels

de vrije tijd van de waarnemers. Jong en oud beleeft

Als we veranderingen in aantallen ook nog kunnen

(voornamelijk in wigwamvorm en rillen) en onder-

hier plezier aan. De één is er intensiever mee bezig

verklaren, hebben we helemaal een goede basis voor

houd van de afrastering. Gedurende het gehele jaar

dan de ander. Daarbij werden er verschillende telsys-

vogelbescherming.

wordt gecontroleerd op vernielingen en op “inslui-

temen gehanteerd. Voorzover mogelijk is de gevolg-

pers”. Ook het nestkastenonderhoud en de inventa-

de methode steeds in de verslagen gemeld.

risatiewerkzaamheden behoren tot de normale taken

De laatste tijd brengen de tellers echter steeds meer

van de beheerder.

systematiek in hun telmethoden en verslaggeving. In

De vogelrustgebieden zijn alleen bij uitzondering en

de meeste gebieden wordt nu volgens de door Sovon

onder begeleiding van de beheerder toegankelijk.

uitgewerkte Broedvogel Monitoring Project (BMP)-

Dat zal overigens altijd buiten het broedseizoen zijn.

methode geïnventariseerd.

tijdelijk verblijvende soorten.

Kievit

Het is van belang op te merken, dat het aantal ter-

In veel inventarisatiegebieden zijn meerdere waarne-

Steltkluut

mers actief. In dit geval is er één contactpersoon en

6

Andere gebieden

coördinator die de gegevens verzamelt en bewerkt.

De andere gebieden die geïnventariseerd worden,

Steeds vaker worden de telgegevens, die volgens de

lopen in grootte en aard van het terrein sterk uiteen.

BMP-methode zijn verkregen, ook doorgestuurd naar

De duingebieden hebben een heel ander karakter

Sovon (Vogelonderzoek Nederland). Hierdoor wordt

onderhoud of ander menselijk ingrijpen, worden in

dan de stadsparken of landgoederen. Ook de open-

een belangrijke bijdrage geleverd aan de registratie

het verslag vermeld. Tellijst en verslag samen geven

bare toegankelijkheid verschilt. In de inhoudsopgave

van de landelijke trends onder de broedvogels.

een indicatie van de waarde van een gebied voor de

zijn met een * aangegeven die gebieden, die alleen

De meeste tellers registreren ook de waargenomen

vogels.

met een vergunning of toegangskaart door het pu-

soorten buiten het broedseizoen, maar zeker niet

Eventuele aanslagen op een groengebied doen het

bliek bezocht mogen worden.

allemaal intensief. Dit houdt in, dat in de waarne-

leefgebied van vogels afnemen. In dit inventarisa-

De vogelrustgebieden

De soortendichtheid in de parken wordt sterk beïn-

mingsoverzichten van een aantal parken zeer alge-

tierapport kan men zien om welke vogelsoorten en

De vogelrustgebieden (voorheen vogeltuinen en

vloed door de aan- of afwezigheid van grote water-

mene trekvogels en wintergasten kunnen ontbreken.

aantallen vogels het gaat.

-reservaten) hebben tot doel het creëren van kleine

partijen, gazons, speel- en ligweiden en weilanden.

Dit wil echter niet zeggen dat deze soorten niet in

centra in groengebieden. Door hun beveiliging en

Zo zijn de dichtheden in gebieden als Madestein en

deze parken waar te nemen zouden zijn, maar eer-

begroeiing zijn het productiecentra voor jonge vogels

De Uithof relatief laag. In meer parkachtige gebieden

der dat de bezoekintensiteit van de tellers te gering

Toelichting op de cijfers

en ze verrijken het vogelleven in de omringende bos-

(bijvoorbeeld Arendsdorp/Oostduin, Sorghvliet en

is geweest.

Welke soorten en hoeveel er jaarlijks in een gebied

7

worden vastgesteld is sterk afhankelijk van verschil-

nis en verschillen in werkwijze kunnen de uitkomsten

lende factoren:

van de inventarisatie sterk beïnvloeden;

Vogelrustgebieden

• Veranderingen in telmethode (aanbevolen wordt 1. Veranderingen veroorzaakt door externe factoren

zoveel mogelijk de gestandaardiseerde BMP-methode

Dr. Abraham Schierbeektuin (D-H)

eekhoorn (met een dun staartje en geen idee wat

• Fluctuaties die het landelijk beeld van vooruitgang

van Sovon toe te passen);

Oppervlakte:

0,75 ha

hij nu moest doen) op het pad voor de hut en een

of achteruitgang volgen;

• Veranderingen in telintensiteit, telperiode en teltijd-

Beheerders:

Hetty Mos, Hilde Küpfer

paartje goudvinken.

• Veranderingen in het gebied door natuurlijke suc-

stip.

Telling:

Via regelmatige observaties

De boomvalk is weer in de Bosjes van Poot aanwezig

• Verandering in inrichting en gebruik van het gebied

Waar veranderingen zijn opgetreden is dit zo goed

De in het vorige verslag vermelde humes bladkoning

De Aldi had een wildcamera in de aanbieding. Ik heb

(nieuwe aanplant, recreatiedruk);

mogelijk in de verslagen van de desbetreffende

heeft zeker nog twee weken in de omgeving gebivak-

hem gekocht en bij de oude drinkbak geïnstalleerd.

• Verrichten van (al dan niet intensieve) onderhouds-

gebieden beschreven.

keerd. Er stonden rond de tuin een heleboel voge-

Het resultaat viel een beetje tegen, dus heb ik hem

werkzaamheden in de parkachtige gebieden;

Wie meer wil weten van een bepaald gebied of denkt

laars die graag naar binnen wilden, maar dat kan

eind augustus bij de ronde drinkbak opgehangen.

• Inrichtingswerkzaamheden in de vogelrustgebieden

relevante informatie hierover te hebben doet er goed

niet in een vogelrustgebied! Er zijn foto’s gemaakt,

Dat was heel wat anders. Het was een komen en

(aanbrengen van wigwams, ophangen van nestkas-

aan zich in verbinding te stellen met de erbij vermel-

waarop goed te zien is dat het inderdaad om een

gaan van vogels, eekhoorn, vos, drie katten uit de

ten, terugsnoeien natuurlijke begroeiing, enz.);

de contactpersoon. Adres en telefoonnummer zijn bij

humes bladkoning gaat.

buurt en een koolmees, die op de lens landde om de

2. Veranderingen veroorzaakt door het telsysteem

de commissie Veldwerk te verkrijgen. Voor gegevens

Op 13 januari viel de vorst in, twee dagen later

boel te inspecteren. Later kregen we nog een extra

• Verandering van waarnemer; wellicht een van de

zie colofon op pag 2.

gevolgd door een laag sneeuw, die varieerde van 17

verrassing, want begin oktober stond er ineens een

tot 30 cm. De vogels hadden grote behoefte aan het

(boom)marter op de foto! Zoon Martin twijfelde of

voer, want ze trokken zich niet veel van je aan wan-

het geen steenmarter was vanwege de grootte van

neer er wat te eten viel.

de borstvlek. Eind oktober zijn drie professionele

Op 22 februari zijn een dode buizerd (bleek later) en

wildcamera’s opgehangen. Die leverden mooie foto’s

een opgegeten houtsnip gevonden.

op, maar geen marter. Het blijft spannend.

Op de 24e zag ik - vlak voor mijn neus - drie staart-

Er was weer een enthousiaste groep geïnteresseer-

mezen op de kokosnoot met vet, drie staartmezen op

den voor de excursie op 12 oktober. Er hadden zich

de pindasilo, glanskoppen en een zwarte mees op de

zoveel mensen opgegeven dat er een wachtlijst van

voedersilo, evenals een rondstappende houtsnip. Ook

dertig personen is, die te zijner tijd een uitnodiging

zijn er door Ruud van der Waard drie houtsnippen

voor een volgende excursie zullen ontvangen. Er is

losgelaten.

veel animo voor bezoek aan een vogelrustgebied.

Op 8 maart zag ik één vuurgoudhaan bij het ronde

Op 2 en 23 november vonden vogelwachterswerk-

drinkbakje en een groepje sijzen in de bomen; deze

dagen in de tuin plaats, waarbij weer een hele hoop

laatste zijn tot eind maart in de vogeltuin te zien

werk verzet is.

geweest. Tevens vond ik een door een sperwer ge-

Het hek bleek weer kapot te zijn geknipt. Binnen een

plukte zanglijster.

dag na melding was het gerepareerd. Chapeau!

Half maart heb ik een rondje gelopen met Hans Krui-

De nestkasten waren slecht bezet, hetgeen waar-

derink (groenbeheerder van Segbroek).

schijnlijk toch te wijten was aan het koude voorjaar.

Eind maart heb ik heggenmussen waargenomen in

Tenslotte danken we Judith Baars en Ap Mos voor

de wigwam, rechts van de ingang bij de houtstapel

hun hulp.

cessie (van “jonge aanplant naar volwassen boom”);

belangrijkste factoren. Verschillen in ervaring en ken-

en komt regelmatig buurten.

naast het schuurtje en in de houtstapel bij de ronde bak. Zo is goed te zien wat het nut van de houtstapels en wigwams is. We tellen en voeren, bizar zo koud als het is. Het is de koudste maart in meer dan zestig jaar. Aan het einde van de maand maart is het hek (binnen en buiten) nog steeds kapot. Ik heb erover

8

maar hopen op een ongestoorde zomer. De bosuilenkast, die door Ap en Rogier Mos is opgehangen, is door een paartje holenduif in bezit genomen. Eindelijk werd het zomer en in juli zag ik een jonge

Zwartkop

Torenvalk

gebeld en binnen drie dagen was het gemaakt. Nu

9

Eilandjes Meer en Bos (Den Haag)

gemeente had hem al gevonden dus daar hoefde ik

uit het zicht te zetten. Tijdens het werken aan het

Oppervlakte:

ca. 1,5 ha

niets aan te doen, maar één van de andere op het

hutje werden we herhaaldelijk scherp in de gaten ge-

Beheerder:

Rogier Mos

grote eiland hing half in een andere boom en ik kon

houden door een geringde buizerd. Deze wintergast

Contactpers. gemeente:

Jan Gemmink

niet inschatten of -als hij zou vallen- hij het wandel-

ging rustig vlak bij onze werkzaamheden zitten eten

Telling:

BMP-methode

Dat onze werkzaamheden gewaardeerd worden

Wouter van As voor heel Meer en Bos)

Dus de dag nadat ik het had gezien ben ik met pa en

merkten wij na het opstoppen van een houtstapel: er

zaag naar het eiland gegaan om hem plat te leggen,

kwam meteen een winterkoninkje op af.

Ook 2013 zijn mijn vader en ik weer fris begonnen!

zodat hij viel als er niemand liep; weer een houtsta-

Er is eenmalig een snelle vogelwaarneming gedaan

We hebben een paar houtstapels en een stammen-

pel erbij. De week erna hebben we de andere omge-

door Hetty Mos. De telresulaten zijn daarom inge-

muurtje opgezet. Net daarna begon het te vriezen,

vallen boom verwerkt en nestkasten schoongemaakt

vulkd als tijdelijke waarnemingen, helaas.

maar gelukkig niet heel hard en niet heel lang. Waar-

en daarbij kreeg ik buiten mijn vader en moeder ook

schijnlijk daarom is deze keer het hout wel gewoon

nog hulp van de familie Hoeing. Een mini vogelwach-

blijven liggen, of de ongenode bezoekers van 2012

ters- werkdag! Het was erg gezellig en we hebben

Ockenburgh (D-H)

hebben het nu minder koud gehad. Ik ben blij dat

een hoop gedaan.

Oppervlakte:

ca. 3,5 ha

najaar bleek in koolmeeskast nr. 29 een vleermuis

het werk nu niet voor niets was. Rond deze vorstpe-

Het grote werk was toen klaar en ik hoefde eigenlijk

Beheerders:

Rick en Marianne Hoeing

te wonen. Het diertje bewoog zich even, waarna we

riode kwam er ook een groep sijzen op en rond de

alleen nog maar te voeren, wat prachtframboos te

Telgegevens:

Hetty Mos

het kastje maar weer direct gesloten hebben om het

eilandjes voor, die vooral de elzenproppen erg lekker

trekken en wat kleine dingen te doen. En toen ging

Telling:

BMP-methode (telgegevens naar

beestje zijn rust te gunnen. Ook hebben we in het

vonden. Af en toe kwam er ook nog een groepje put-

de gemeente dunnen om voor wat meer ‘licht en

Sovon gestuurd)

late najaar een wildcamera opgehangen en ondanks

ters langs voor de afwisseling.

lucht’ te zorgen……….. Daarbij zaagden ze ook een

Tijdens een van mijn telrondes kwam ik een paar

paar bomen om die over de sloot heen op het grote

Ockenburgh is samen met Hetty en Ap Mos beheerd,

nog een leuke bonus gekregen, te weten: een bad-

vechtende roodborsten tegen, net buiten mijn

eiland konden vallen. Ze zaagden de dikke stam weg

later ook met Rogier Mos. Wij hebben de gewone

derende bosuil in de nacht.

eilandjes, iets wat ik nog nooit in de broedperiode

en lieten een heleboel takken op het eiland liggen.

werkzaamheden verricht, zoals snoeien van de

heb gezien. En een spreeuw! Ook weer net naast het

Toen ik de silo’s ging bijvullen, zag ik een mooie

meidoorns en opvullen van houtstapels, rillen en

eiland, maar wel erg leuk. Hij of zij zat op het pad

ijsvogel langs vliegen. Maar toen ik keek waar hij

wigwams. Ap en Rick hebben erg veel esdoorn weg

lekker te zoeken naar iets te eten, toen ik aan kwam

op ging zitten, zag ik een lelijke rommel van dikke

kunnen zagen aan een van de slootkanten.

Gravin van Bylandtreservaat (Wassenaar)

takken over de sloot. Dus wat doe je dan tussen

Door het koude voorjaar was alles laat, dus ook de

Oppervlakte:

0,6 ha

kerst en de jaarwisseling? Opruimen, een houtstapel

vogels.

Beheerders:

Boudewijn. Schreiner,

en een ril maken Je laat een hoge tak als uitkijkpost

Het aantal reigers is helaas teruggelopen naar vier.

Ingrid Megens

voor de ijsvogel boven de sloot hangen en zorgt dat

Hetty noteerde tijdens het tellen de volgende waar-

Telling:

alles klaar is, zodat je het volgende jaar echt fris

nemingen:

begint... Met een schone lei.

Op 2 april vloog een baltsende houtsnip op (uit het

Een dik pak sneeuw en aanhoudende vorst brachten

meidoornbosje vlak bij het wandelpark). Nadien is

de HVB ertoe om op 22 januari een officiële winter-

die niet meer gehoord of gezien.

voedering te starten.

Marlot (Den Haag)

Op 27 maart heb ik een vink horen zingen.

Vijf dagen later viel de dooi in en kon de balans

Oppervlakte:

0.15 ha

Op 3 juni bleken in de oude uilenkast kauwen te

worden opgemaakt.

Beheerders:

Rick en Marianne Hoeing

huizen. Ze hebben duidelijk jongen.

Op een aantal vaste voederplekken in het vogelrust-

Telling:

Op alternatieve wijze

Tijdens het werken in september en oktober hoorden

gebied moest dagelijks worden gevoerd om aan de

dat we hem niet helemaal goed gericht hadden, toch

Jaarrond in terrein

we overal om ons heen veel roepende boomklevers.

hongerige vraag tegemoet te komen.

Marlot is in 2013 erg in het zicht blijven liggen. De

Soms wel vijf tegelijk.

Door de zware sneeuwval had de struikbeplanting

nog wat, had wat en ging met een bek vol eten rich-

beplanting buiten het rustgebied is niet erg aangesla-

De oude eiken laten soms takken vallen, dit keer bo-

ernstig te lijden gehad. Een groot aantal prachtfram-

ting de huizen. Normaal zie ik ze echt nooit in deze

gen. Het broedresultaat in de nestkasten is dan ook

venop een lijsterbes. Begin september is er een dode

bozen was bezweken onder het gewicht en moest

tijd, zeker niet ‘nest indicerend’ (met voer in de bek).

flink gedaald, van 70% naar 40%.

eik van 20 cm doorsnee omgevallen (ook op een lijs-

worden afgezet.

Zo af en toe denk je dat alle val-gevaarlijke bomen

Wij doen de werkzaamheden in Marlot nu met Hetty,

terbes). Deze is begin oktober opgeruimd. Een grote

Op een vogelwachterswerkdag in februari werd een

onderhand wel platliggen. Dit najaar bleek niets

Ap en Rogier Mos samen.

tak met veel blad is afgebroken, vermoedelijk in de

begin gemaakt met de uitvoering van het beheer-

minder waar te zijn. Er vielen er twee op het grote

Het gereedschapsschuurtje, dat meer in het zicht

sinterklaastijd. Later waaiden er ook nog een dikke

plan, door het ‘vrijmaken’ van een segment-vormig

eiland en één boom op het kleine eiland brak op een

was komen te staan, bleek nu zelfs klachten op te

eik om en een dunne boom met veel klimop. De

deel van de zuidoever voor de aanleg van een na-

meter of zes hoog af, precies bij het nestgat van

leveren en is daarom afgebroken. We hebben een

stormen hebben dus flink huisgehouden. Tijdens de

tuurvriendelijke oever.

een halsbandparkiet en viel midden in de sloot. De

nieuw schuilhutje geplaatst en geprobeerd dit meer

schoonmaakronde van de vele nestkasten in het late

Omdat er nogal wat weerbarstige boomstronken

lopen. Hij vloog eerst naar het grote eiland, zocht

10

Wilde eend

en liet zich een aantal malen goed fotograferen.

je moet doen, juist! Net als vroeger... “Papa! Help!”

Matkop

pad zou halen. Dus wat doe je als je niet weet wat

(telgegevens niet naar Sovon: dat doet

11

moesten worden verwijderd en er veel grondverzet

alles weg. Voornamelijk bosvogels, maar ook rennen

Het broedseizoen verloopt zonder incidenten en de

ochtenden, waarop de vogels zich nauwelijks lieten

nodig was, moest er zwaarder materiaal worden

een paar waterhoentjes die met hun lange nek-

vogels maken dagelijks gebruik van de drink- en bad-

horen. We wachtten op betere tijden en die kwamen

ingezet.

ken tussen de spijlen van de silokooi een graantje

derpoel.

gelukkig. De eerste standvogels zoals pimpelmees,

Een klein graafmachientje klaarde dit klusje en reali-

proberen mee te pikken, weg in de richting van de

Enkele vuurgoudhaantjes verbleven ook dit najaar op

koolmees, roodborst en heggenmus lieten zich weer

seerde een mooie glooiende walkant met een flauw

bevroren tankgracht.

hun vaste plek bij de taxussen.

volop horen. De schuwe buizerd die we hier iedere

aflopende oever. Een deel van de oever werd steil

Nadat de lege silo’s zijn bijgevuld, verschuil ik mij

afgegraven met een knipoog naar de ijsvogel, die

nog even in het observatiehuisje om te zien wat er

zich af en toe laat zien.

zoal op het voer afkomt.

Overvoorde (Rijswijk)

gend boven de vogeltuin baltsen. Waar hij precies

Om de natuur een handje op weg te helpen werd

Na enkele minuten bungelen al twee staartmeesjes

Oppervlakte:

0,5 ha

broedt hebben we echter nooit kunnen vaststellen.

zowel het natte als het droge gedeelte van de oever

aan de verse bollen en zijn ook de meeste andere

Beheerders:

Conny de Bruijn, Eric Wisse

Van de staartmees hebben we in 2013 geen ter-

spaarzaam beplant.

vogels weer terug.

Telling:

Jaarrond in terrein

ritorium kunnen ontdekken, ofschoon er in de tuin

telronde observeerden, bekeek ons op grote afstand van uit een hoge boom. In juni hoorden we hem vlie-

voldoende coniferen staan. De grote bonte specht is

Het was leuk om te zien hoe diversen plantensoorten Elk landschapstype kent zijn natuurlijke dynamiek

een succesvogel ín, maar ook even buiten de tuin.

Een wakend mannetje wilde eend had er al snel een

en dus zou je niet raar op moeten kijken wanneer er

Eigenlijk is er altijd wel een aanwezig. Helaas hebben

oogje op laten vallen.

iets verandert in je gebied. Desalniettemin kan zo’n

we de groene specht niet in de vogeltuin kunnen

Op andere vrijgekomen plaatsen in het vogelrustge-

verandering vanuit ons menselijk gezichtspunt als in-

waarnemen, ofschoon we de soort wel regelmatig

bied werden nieuwe bomen aangeplant.

grijpend worden ervaren. Zo ging een enorme, oude

hoorden kju-kju-kju-kju-en. Tot in april waren er nog

Het voorjaar verliep te koud en te nat voor de tijd

beuk in ons vogelrustgebied steeds schever staan,

vinken aanwezig, die op de laatste restjes zaad in de

van het jaar, zoals dat zo mooi heet, maar leidde niet

tot hij tijdens de laatste hevige storm omwaaide. Het

silo´s afkwamen.

tot noemenswaardige veranderingen in de broedre-

resultaat was een enorme ravage, een verandering

Omdat de grauwe vliegenvanger in oudere inventari-

sultaten.

in de indeling van het gebied en veel licht. Forse tak-

satierapporten soms als territoriumsoort voorkwam,

De inventarisatie heeft niet volgens de BMP –metho-

ken met klimop waren van andere bomen gewaaid.

Waterhoen

er zich spontaan vestigden.

de plaatsgevonden, maar is gebaseerd op frequente observaties. Op 11 september kwam ik bij binnenkomst een vos

want het hek was ongeveer gelijktijdig opengeknipt. (Ook worden er nog steeds brandjes gesticht voor de ingang.) Vlak voor hij zijn Gouden Wulp in ontvangst

tegen die opgejaagd werd door een hond. Het lukte In zo’n koude januarimaand zijn er soms wel vijfen-

nam, kwam Peter Weenink mij helpen met de omge-

ken en over te dragen aan zijn wanhopig zoekende

twintig tot dertig merels tegelijkertijd op de voeder-

vallen reus.

baasje. Hoe ze allebei binnen zijn gekomen, is mij

plek.

Opmerkelijk was verder de ijsvogel die ons reservaat

nog steeds een raadsel.

In april werd tijdens een harde oostenwind een grote

weer bezocht, en een fazant die er zijn intrek heeft

Omgewaaide bomen die de inspectiepaden blokkeer-

es ontworteld. De afrastering vlak naast het toe-

genomen. Daarnaast nog steeds vrij veel…...ratten.

den, zijn opgeruimd en de afrastering bleef in 2013

gangshek raakte hierdoor beschadigd en moest met

De buizerd hangt steeds vaker rond en een sperwer

gespaard.

een noodreparatie worden hersteld.

heeft een vaste plukplaats op een houtstapel. Dit lijkt

De gemeente heeft enkele esdoorns langs de tank-

iets te zeggen over de plaatselijke vogeldichtheid, die

gracht verwijderd. Een groot exemplaar werd op mijn

als het zo doorgaat eveneens tijdelijk is.......

Henk van Dongenreservaat (Wassenaar)

verzoek omgeduwd, zodat de achtergebleven wortel-

Tenslotte heb ik een enorm nest gevonden, maar wel

kluit broedgelegenheid voor de ijsvogel biedt.

op nauwelijks drie meter hoogte, in een bosschage.

Oppervlakte:

0,32 ha

14 april: de weldaad van deze eerste lentedag met

Het was niet omlaag gevallen. Het leek op dat van

hebben we op de vogelwachterswerkdag in decem-

Beheerder:

Boudewijn Schreiner

21 graden waarop één citroenvlinder en één kleine

een kraai, maar blijft voor ons toch nog even een

ber 2012 een vliegenvangerkast geplaatst. Op die

Jaarrond in terrein

vos rondvlogen, werd een beetje overschaduwd door

vraagteken.

dag werd ook een bosuilenkast geplaatst, om het

Raaf

mij gelukkig om de hond aan zijn halsband te pak-

Telling:

12

Misschien dat ramptoeristen zich wilden verdringen,

de vondst van een dode vrouwtjeshavik. De vogel

voor deze fraaie nachtvogel aantrekkelijk te maken.

Het is half januari. Een mooie witte sneeuwdeken ligt

leek een rustige plek te hebben uitgekozen om te

Helaas hebben we de grauwe vliegenvanger niet

over het vogelrustgebied.

sterven.

André van der Laantuin (Den Haag)

kunnen waarnemen. Toch laten we ons niet ontmoe-

Een houtsnip maakt zich snel uit de voeten, wan-

De in haar nabijheid aangetroffen plukresten van een

Oppervlakte:

1,5 ha

digen en hebben besloten de kast op dezelfde plek

neer ik het toegangshek achter me dichtdoe. Ik kan

jonge bosuil zouden best wel eens tot galgenmaal

Beheerder:

Jan Gemmink

te laten hangen. De bosuilenkast werd al heel snel

de vogel goed volgen tijdens zijn loopje onder de

kunnen hebben gediend.

Telgegevens:

André en Muriel Kommer.

door een paar kauwen in gebruik genomen. Na het

besneeuwde kruinen van de prachtframboos. Zijn

Op 3 mei wordt een oranjetipje waargenomen en

Telling:

Observatie in het terrein

broeden bleek de kast beschadigd: het voorpaneel

schutkleur laat hem lelijk in de steek.

een paartje krakeend inspecteert de oever langs de

Bij mijn aankomst bij de voederplek vliegt er van

tankgracht.

bleek los te zitten en is op de laatste werkdag weer De inventarisatieperiode begon met een aantal koude

gerepareerd. We hebben een sterk vermoeden dat

13

de sperwer een regelmatige bezoeker moet zijn,

kan daar in. Van mijn broedkorven voor de eenden

rond mijn schuur. Meestal zag ik ze alleen ’s avonds

gezien de plukresten die we er regelmatig aantref-

waren er twee helemaal verrot en vielen bijna uit

laat. Het was nu een verrassing.

fen. Het paartje holenduiven liet in 2013 verstek

elkaar. Deze heb ik vervangen. Op 1 november 2013

Op 25 mei heb ik een wielewaal op visite gehad. Ik

gaan, maar we hebben goede hoop dat ze seizoen

heb ik met de groenbeheerder een ronde gelopen

heb gedurende vijf minuten zijn typisch jodelende

2014weer aanwezig zullen zijn. Bij de inventarisatie

door mijn reservaat. Daags daarvoor had er een

roep gehoord, vrij dichtbij, maar door het gebladerde

volgden we ook seizoen 2013 de richtlijnen van het

pittige storm gewoed en voor de nodige schade

en het tegenlicht, heb ik hem helaas niet kunnen

BMP en raadpleegden we regelmatig de Handleiding

gezorgd. Twee essen zijn omgegaan maar bleven

zien. Het was eindelijk eens een keer droog en wind-

Broedvogel Monitoring Project Sovon, 2004.

binnen de grenzen van het groengebied. Twee grote

stil, heerlijk weer voor een vroege telling.

zwarte aarden schijven laten de plekken des onheils worden. Ze bieden weer schuilgelegenheid aan al-

Paroussia (Wassenaar)

lerlei levensvormen aldaar. Een forse boom is van

Oppervlakte:

1 ha

buiten mijn terrein over de sloot gevallen en vormde

Beheerder:

Frank Kooper

een brug. Deze is binnen een week verwijderd. Het

Telling:

BMP-methode

Paapje

nog steeds zien, maar er hoeft niet opgeruimd te

hout daarvan is in een takkenril veranderd. Er is voor Het extreme weer in 2013 heeft ook Paroussia

aanvang van het nieuwe seizoen. De oevers rond de

getroffen ondanks de beschutte ligging binnen de

vijver moeten allemaal weer vrijgesteld worden van

strook landgoederenbossen.

dikke struiken en overhangende begroeiing. Ook de

De schade begon met de voorjaarsstormen. Bij

licht als anti-inbraakmaatregel. Ik ben benieuwd of

schermen moeten weer allemaal recht gezet worden:

inspectie bleek de hangsilo in een taxus met het

het gebrek aan beschutting de broedvogelstand in

vijfentwintig palen waren alweer doorgerot.

hardplastic gebroken op de grond te liggen. Omdat

Paroussia zal beïnvloeden.

Toen ik op 2 maart weer een inventarisatie van de

het hangsysteem nog intact was, heb ik hem toch

Uiteraard is er ook geteld. Maar tengevolge van één

reigernesten deed, viel het me op dat er zoveel kau-

maar geplakt.

van de koudste lentes van de afgelopen honderd

wen en halsbandparkieten volop op zoek waren naar

De stormschade in het najaar was van een andere

jaar ben ik pas gaan monitoren vanaf eind maart, en

geschikte holten om als nestplaats te kunnen dienen.

orde. Paroussia wordt afgesloten door een stalen

wel tot en met begin juli. Ik heb in die periode een

Uiteindelijk heb ik maar twee holten gevonden,

toegangshek. Liever gezegd: wérd, want twee

zevental BMP-bezoeken aan Paroussia afgelegd. Het

waar de kauwen in nestelden en een holte voor een

omgewaaide woudreuzen pal er tegenover hebben

(broed)vogelleven gaat al jaren z’n gangetje, helaas

halsbandparkiet. Wat deze laatste betreft was ik op

dat grotendeels tot schroot vervormd. Het gebied

zonder spectaculaire nieuwe ‘gasten’. Eén waar-

zoek gegaan naar een nestplek door te zoeken naar

is nu redelijk eenvoudig binnen te klauteren, zodat

neming van een buizerd maakte volgens de BMP-

voormalige spechtengaten in de stammen. Ik vond

ik voor de derde maal binnen drie jaar contact met

Eendenkooi Zuiderpark (Den Haag)

normen nog geen broedgeval, en omdat een béétje

er een en heb een paar minuten staan wachten. Er

de gemeente Wassenaar heb opgenomen over de

ornitholoog niet aan ‘Diederik-Stapeltjes’ doet, heb ik

Oppervlakte:

1,2 ha

gebeurde niets. Ik heb toen maar een paar keer op

omheining.

de buizerd ‘slechts’ als tijdelijk verblijvende soort ge-

Beheerder:

Ruud van der Waard

de stam geklopt en ja hoor, een paar tellen later

Aan beheermaatregelen heb ik – vóór de najaars-

noteerd. Het totale aantal soorten bedroeg 19 (drie

Telling:

Jaarrond in terrein

verscheen er het groene koppie van zo’n rakker. Dat

storm – twee dagen besteed. Die betroffen vooral

minder dan in 2012), en het totaal aantal territoria

was even een leuk experimentje.

het gebruikelijke uitroeien van de woekerende

35 (vier minder).

Wat mij echt opviel deze keer tijdens het reinigen

Het was een ‘pokken’-voorjaar, met langdurig aan-

prachtframboos. Ook heb ik twee dichtgegroeide

Op negen oktober heeft Arris Jan van Ekris de nest-

van de nestkastjes, was dat er nog zoveel achterge-

houdende koude, sneeuw en ijs, daarna lang droog

gedeelten van de inspectiepaden met elkaar verbon-

kasten geïnspecteerd, geïnventariseerd en gereinigd.

bleven was. Op drie na is in alle kastjes gebroed en

en daarna ineens weer aanhoudend nat. De natuur

den, zodat ik efficiënter mijn rondes kan doen.

Voor het eerst sinds hij daar de nestkasten inventa-

merkwaardig genoeg vond ik steeds in een te reini-

was van slag. Het loof liep weken later pas uit. Nor-

Bij de buren – Het Huis met het Blauwe Dak – zijn

riseert, betrof het bezettingspercentage maar 45%

gen kast een of soms meer niet uitgebroede eitjes

maal zit half april al het loof aan de bomen, waar-

de dichte hoge laurierstruiken gedecimeerd, wel-

voor de elf nestkasten.

en ook een aantal keer skeletjes van jonge vogeltjes.

door dus alles achter liep, ook de insecten dus: ‘the

De bosuilkast en een houtbeton koolmeeskast zijn als

main food source’ voor de meeste vogels. Maar toen

slaapkast gebruikt. De halfopen kast is nog nooit ge-

na een eerste en een tweede bui eindelijk het groen

bruikt. In de vleermuiskast trof ik twee keurig naast

ontlook, was het ook direct een groenexplosie. Al dat

elkaar gelegen nestjes aan van de pimpelmees. Het

groen leek verstopt in die eerst nog kale takken en

is een bijzonder gezicht als je ziet hoe zo’n meesje

was er gewoon ineens. Langzaam maar zeker kwam

door die smalle spleet aan de onderzijde van die kast

de natuur op gang. Eindelijk!

naar binnen kruipt. Maar de bescherming van dat

Op 4 mei, de zonsopkomst was om 6.05 uur, zag ik

nest is wel optimaal. Geen enkele andere predator

om 5.40 uur al / nog een dwergvleermuis fladderen

Putter

groenbeheer nog heel wat werk te doen voor de

14

15

16

tijd 2 3 1 1 2 1 3 6 -

Vrg Paroussia

tijd 27 1 tijd 1 4 2 1 1 3 tijd tijd 2 7 1 1 1 1 1 5 tijd 2 8 -

Vrg Eendenkooi Zuiderpark

Vrg Paroussia

tijd tijd tijd tijd 1 tijd 3 1 5 1 2 4 -

Vrg André van der Laantuin


tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd 2 tijd tijd tijd 2 tijd tijd 3 -

Vrg Overvoorde


tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd 1 tijd tijd tijd tijd tijd tijd 1 tijd 1 2 tijd tijd tijd tijd 1 5 3 6 7 tijd

Vrg Henk van Dongen

Vrg Overvoorde

tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd 1 tijd tijd tijd tijd 1 2 tijd tijd 2 tijd tijd tijd 1 3 4 6 7 tijd

Vrg Gravin van Bylandt

Vrg Henk van Dongen

4 tijd 1 1 1 1 2 tijd 3 3 1 tijd 3 8 1 5 7 tijd

Vrg Ockenburgh


tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd -

Vrg Marlot

Vrg Ockenburgh

tijd tijd tijd tijd tijd tijd 1 tijd 2 tijd 5 1 1 2 tijd tijd tijd tijd 1 2 2 tijd tijd tijd 2 tijd 5 2 1 4 tijd

Vrg Eilandjes Meer en Bos

Vrg Marlot

tijd tijd tijd tijd tijd 1 2 tijd tijd 1 5 4 3 7 tijd

(vervolg)

Vrg Dr. Abraham Schierbeektuin


Dodaars Fuut Aalscholver Blauwe Reiger Knobbelzwaan Canadese Gans Nijlgans Krakeend Wintertaling Wilde Eend Slobeend Kuifeend Havik Sperwer Buizerd Boomvalk Fazant Waterhoen Meerkoet Scholekster Houtsnip Kokmeeuw Kleine Mantelmeeuw Zilvermeeuw Holenduif Houtduif Turkse Tortel Halsbandparkiet Bosuil Gierzwaluw IJsvogel Groene Specht Grote Bonte Specht Gele Kwikstaart Winterkoning Heggenmus Roodborst Merel Kramsvogel

Inventarisatie van Vogelrustgebieden in 2013


Inventarisatie van Vogelrustgebieden in 2013

Zanglijster Koperwiek Zwartkop Tjiftjaf Fitis Goudhaantje Vuurgoudhaantje Staartmees Glanskop Zwarte Mees Pimpelmees Koolmees Boomklever Boomkruiper Wielewaal Gaai Ekster Kauw Zwarte Kraai Spreeuw Vink Keep Groenling Putter Sijs Goudvink

2 tijd 5 4 tijd tijd 2 1 tijd 2 7 tijd 2 tijd tijd tijd tijd 1 1 tijd tijd

1 tijd 3 2 tijd tijd tijd 3 2 2 1 tijd 1 2 tijd 1 tijd tijd -

tijd 2 2 tijd tijd -

3 5 4 tijd 10 5 2 2 1 1 3 1 tijd -

2 tijd 5 3 tijd tijd 1 3 5 11 1 1 1 tijd 1 tijd 2 tijd tijd tijd tijd

2 tijd 4 3 tijd tijd tijd 2 3 4 6 1 1 1 1 tijd tijd 2 tijd tijd tijd tijd

tijd tijd tijd 1 2 2 tijd tijd tijd tijd 1 tijd tijd -

1 2 2 tijd tijd tijd 5 5 1 1 1 1 tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd -

3 tijd 3 1 tijd tijd tijd 2 4 1 1 tijd 1 1 2 4 tijd tijd -

2 2 1 4 3 1 1 1 tijd 1 -

Totaal territoria Totaal soorten w.v. met territoria w.v. tijd. verblijvend

50 36 17 19

49 49 24 25

4 12 2 10

78 31 25 6

63 49 21 28

57 50 21 29

13 29 7 22

36 31 16 15

92 41 29 12

35 19 17 2

-

-

-

-

Waargenomen, maar niet meegenomen in bovenstaande inventarisatie! Humes Bladkoning tijd tijd = tijdelijk verblijvend + = wel territoria, aantal onbekend - = niet waargenomen

17

Haagse Bos (Den Haag)

Ook tijdens de sneeuwrijke weken aan het begin van

Oppervlakte:

het jaar werden er veel vinkachtigen gezien, die het

85 ha

Contactpersonen:Wim Kooij, Frederik Hoogerhoud

bos wat kleur gaven. Het meest fantastische wat je

Telling:

kan overkomen is, dat je in de sneeuw een door de

Losse waarnemingen

zon beschenen mannetje goudvink in een boomtak De buizerd hoort er al weer helemaal bij, ‘s winters

ziet zitten. Ik was zelf de gelukkige die dit mocht

en ‘s zomers. Tijdens de nestkastenronde in februari

meemaken. Goudvinken werden nog tot in april

2013 vloog een exemplaar met een grote witte pen

aangetroffen. In maart werd ook enkele malen een

rechts achter aan de staart ogenschijnlijk voortdu-

appelvink gesignaleerd.

rend met ons mee. Ook tijdens de controle van het

Op het water van de Bosvijver is het gedurende

afgelopen broedseizoen werd een (ander) exemplaar

het gehele jaar druk. Het was een goed jaar voor

enige malen gezien. Die zorgde voor veel com-

dodaarzen. Tijdens de vorstperiode werden in het

motie bij een groep van zestig houtduiven. Het zou

wak in de Bosvijver, aan de kant van - toen nog - het

me niet verbazen wanneer het totaal van de groep

paleis van de koningin, op de ijskoude 25ste januari

rond zonsondergang met eentje is afgenomen. Of

maar liefst negen exemplaren tegelijkertijd gezien.

zelfs met twee…..want ook de slechtvalk komt rond

Tot ver in mei vonden vervolgens ontmoetingen

zonsondergang nog vaak even kijken of er iets te

met solitaire exemplaren plaats. Volgens Sovon is

halen valt.

dat territorium indicerend, maar van daadwerkelijke

De laatste controle leverde bovendien mooie resul-

pogingen tot broeden ontbrak elk spoor.

taten op. Er zijn inmiddels minder dan zestig kasten

Iets soortgelijks geldt voor de ijsvogel. Alleen in de

over, maar daarvan was wel maar liefst 97% bezet.

maanden juni en juli zijn voor zover bekend geen waarnemingen gedaan, wel nog in mei (op de 2e) maar voor een broedgeval in of in de directe nabijheid van het bos ontbreekt een harde indicatie. Wellicht vanwege het koele voorjaar werden er ook grote gele kwikstaarten nog tot ver in de lente waargenomen. Een vermoedelijk laatste overwinteraar uit de regio kruiste laag over de Bosvijver op 7 mei. In de zomer liet de aalscholver zich meer dan ooit

Grote bonte specht

rond de Bosvijver zien, soms zelfs in aardige aantallen. Op 4 juli stond daar de teller pas stil na vaststelling van de aanwezigheid van achttien exemplaren. Het was ook een periode dat een keur aan roofvogels zich presenteerde: buizerd, slechtvalk, sperwer en later in de zomer ook enige malen wespendief en boomvalk; dat zou een onwaarschijnlijke lijst zijn

18

Daar tussen bevond zich een schoolvoorbeeld van

geweest in pakweg de jaren zeventig.

een boomklevernest met eikenbladen als hoofdbe-

In oktober werd een bladkoning waargenomen door

standdeel en ook twee prachtig gevormde nesten

Herman van der Meer. Het was dezelfde periode dat

van de glanskop. Nestkasten controleren blijft altijd

ook de vuurgoudhaan haast traditioneel zijn opwach-

weer een avontuur, ook als je het al meer dan vijf-

ting maakte. Meestal verdwijnen ze daarna weer snel

endertig jaar doet. Opeens vliegt er een houtsnip op

van de radar, maar in 2013 werden vervolgens nog

of sta je op de ladder op ooghoogte met een brutale

losse exemplaren gesignaleerd tot aan de jaarwisse-

halsbandparkiet. Of een groep vinken zorgt voor een

ling.

rode gloed op het bruine bladertapijt en zodra ze

Op 24 december zwom een smient in de kleine Bos-

opvliegen, laat ten minste eentje ervan er geen mis-

vijver. Voor het Haagse Bos een vermeldenswaardige

verstand over bestaan eigenlijk een keep te zijn……..

soort, eigenlijk ondenkbaar wanneer je een half uur-

tje doorfietst naar de plas bij Starrevaart, daar waar

netje zong tussen 24 april en 29 april direct naast

ik er een dag eerder drieduizend bij elkaar zag……..

de entree van de ANWB. De bonte vliegenvanger liet zich tussen 30 april en 2 juni enkele malen zien,

Clingendael/Oosterbeek (Wassenaar) Oppervlakte:

55 ha

Contactpersoon: Wim Kooij Telling:

Losse waarnemingen

Clingendael Grote paniek op 30 augustus. De woonboerderij langs de oprijlaan werd deels verwoest door brand.

Bruine kiekedief

Andere telgebieden

In de naastgelegen schuur aan de Laan van Clingendael lagen zo’n 3500 hooibalen opgeslagen. Dat wilde behoorlijk fikken, het blussen heeft daarom lang geduurd. Gelukkig konden alle dieren van de boerderij worden gered. Niet in de afgebrande schuur maar iets verderop broedden drie paartjes boerenzwaluw. Ook de witte

steeds op een andere plaats, in alle gevallen solitair

kwikstaart nestelde in de nabijheid van de boerderij.

en op basis van uiterlijke gegevens ook telkens een

De jongen liepen vervolgens de hele zomer tussen

ander exemplaar. Later bleef er één doorzingen

de ezels en geiten.

op de aangrenzende golfbaan Groenendaal, zoals

Om nog in de zomer te blijven: op een goede zo-

in de meeste jaren het geval is. Hier was duidelijk

merdag kun je meer dan vijftig soorten waarnemen

sprake van een territorium. Een spotvogel zong

in het park. Alle broedvogels natuurlijk, maar ook de

daar tijdens de eerste junidagen. Toen die net weg

in het centrum broedende slechtvalk komt volgaarne

was kon er enkele dagen genoten worden van een

aan de randen van de dag even langs. Om een prooi

mannetje wielewaal. Jan Bais meldt bovendien op

uit de lucht te plukken. Zoals de aalscholver dat in

11 juni balts te hebben waargenomen.

het water doet. En dan zijn er in het water ook nog

In oktober werd een nieuwe soort verwelkomd. Ge-

de eenden. Daarvan valt tegenwoordig zelfs hartje

durende enkele dagen was een jonge raaf te gast in

zomer een aardige lijst op te bouwen. Kuifeenden en

en rond het park.

slobeenden broeden niet, maar waren in alle maan-

Voor roofvogels spotten is het najaar ook een

den, ook in juli, te zien. En een rosse stekelstaart

goede tijd. Een buizerd had een vaste stek achter

was vrijwel de gehele zomer aanwezig.

de Hollandse tuin. En een sperwer maakte het Ster-

De krooneend was vooral in de tweede helft van het

renbos onveilig. Eind september verbleef, mogelijk

jaar te zien. Op 23 november zag ik voor het eerst in

even een wat langere tussenstop houdend onder-

mijn leven zowel een krooneend (mannetje) als twee

weg naar zuidelijker oorden, een mannetje boom-

witoog eenden (mannetje en vrouwtje). Beide in de

valk in de omgeving van de Grote Speelweide en hij

tankgracht vlakbij Oosterbeek, iets verderop zwom

werd al eerder genoemd: de Slechtvalk. De laatste

nog een mannetje tafeleend met twee vrouwtjes.

maanden van het jaar kreeg het park dagelijks kort

Een bijzonder tafereel, althans op een landgoed aan

voor zonsondergang bezoek, vaak in de buurt van

de rand van de stad.

de oprijlaan. Niet zelden zal zo’n bezoek gepaard

IJsvogels werden op verschillende plaatsen door

zijn gegaan met het einde van het aardse bestaan

verschillende waarnemers gemeld, in zowel de eerste

van een spreeuw of een houtduif. Op 4 december

vier als de laatste vier maanden van het jaar. Vooral

werd in ieder geval live aanschouwd dat na een

langs het deel van de tankgracht in de buurt van de

duizelingwekkende rake stootvlucht een exemplaar

Van Brienenlaan was de mogelijkheid tot een treffen

van laatstgenoemde soort roemloos aan zijn einde

kansrijk.

kwam.

Nachtegalen trokken door medio april en een man-

19

in de vijver. Maar doe het gefaseerd en haal de ba-

Arendsdorp / Oostduin (Den Haag)

anders betrek je elders weer een gebouw met als

Verbijstering alom toen de gemeente Den Haag in

lans niet weg uit het landgoed, omdat er nu toevallig

Oppervlakte:

gevolg blijvende leegstand wat verderop.

oktober een kapaanvraag deed voor 126 bomen in

geld is. Er zijn gelukkig inmiddels aanwijzingen dat

Contactpersoon: Wim Kooij

Helaas lijkt de gemeenteraad als zodanig niet erg

Oosterbeek. Het gaat om majestueuze eiken langs

de gemeente bereid is de plannen aan te passen.

Telling:

warm te lopen voor de groenfunctie van het park.

drie prachtige laantjes die daar al meer dan 150 jaar

Laat ik vooral optimistisch blijven (maar dat was ik –

(!) staan. Ook een aantal beuken, esdoorns en an-

onterecht- ook met de beukenlaan van Oostduin…….)

Een akelig jaar voor landgoed Arendsdorp-Oostduin

king met 5 % werden gehonoreerd. En de bestaande

dere boomsoorten zouden moeten sneuvelen omdat

En dan toch maar even naar de vogels. Want uit-

ligt achter ons. Het traditierijke terrein gaat gaande-

in/uitweg kan gehandhaafd blijven waardoor de bo-

hun kroon veel licht wegneemt voor nieuw te planten

gerekend die oude eiken zijn verantwoordelijk voor

weg meer de gedaante aannemen van een spook-

menrij langs de Wassenaars weg onaangetast blijft.

eikenbomen.

een prachtige collectie holenbroeders. In het fraaie

dorp. Daarvan maken deel uit twee grote lege lelijke

Maar goed, dachten we die bomenrij te hebben

eikenlaantje dat langs het Van Dongenreservaat

kantoorgebouwen, een half leeg nog lelijker kan-

gered en dan wordt kort voor de jaarwisseling de

loopt broedt elk jaar zowel de glanskopmees als de

toorgebouw, twee rusthuizen met een lage bezetting

halve oprijlaan langs de Oostduinlaan neergehaald!

boomklever in een natuurlijke nestholte en zowel in

en een vleugel met aanleunwoningen dat nu voor

Er verkeerden daar inderdaad twee beuken in slechte

2012 als in 2013 de grote bonte specht.

antikraak door het leven gaat.

conditie, dat was reden genoeg om de andere onge-

Genieten deed ik ook van een prachtige groep barm-

Toch werd in februari 2013 door de gemeenteraad

veer 90 jarig oude beuken langs de eerste helft van

sijzen op 24 maart, een stuk of vijfentwintig vlakbij

het omstreden Bestemmingsplan Oostduin-Arends-

de oprijlaan ook maar neer te halen. Hiermee kon

het padvindershuisje. Het was dezelfde dag dat ik bij

dorp aangenomen. Dat bevat de toestemming om

dan het uniforme uiterlijk dat bij een oprijlaan past

het eiland mijn mooiste waarneming deed van een

in het park het licht op groen te zetten voor sloop/

gehandhaafd worden. Daarom zijn er nu wat spriet-

ijsvogel, die minuten lang roerloos op een tak bleef

nieuwbouw van serviceflat Arendsdorp.

jes neergezet, ja, wel allemaal op elkaar gelijkend.

20

17 ha Losse waarnemingen

Enkele minimale aanpassingen zoals volumebeper-

zitten.

Heel akelig, net nu die, vrijwel allemaal kerngezonde,

De vogel van de lente was voor mij de fluiter. Niet

beuken hun mooiste decennia tegemoet zouden

gezien, maar ik kan euforisch worden van het geluid.

gaan.

Op Bevrijdingsdag dromerig ‘s-avonds op een bankje

En zeker is dat er meer beuken gaan sneuvelen.

gezeten en alleen maar luisteren. Op de achtergrond

Want de stammen van degene die nu de eerste

zong een nachtegaal en in de nabijheid verder me-

rij vormen missen de dekking tegen de zon die de

rels, veel merels. Oorstrelend lentegenot.

gesneuvelde exemplaren boden. En die gaan het dus

Bijzonder was verder, maar dan zijn we ruim een half

straks begeven, eind in zicht van ook de tweede helft

Grote gele kwikstaart

Kerkuil

Oosterbeek

Want dat is het plan, zogenoemde ‘revitalisering’

jaar later: de jonge raaf, die enige tijd in de omge-

van het landgoed. De aanleiding is ook wat bizar. Er

ving rondzwierf. Tenminste drie keer werd hij gezien

was nog ‘een potje’, zoals dat wel eens eufemistisch

begin oktober, door verschillende waarnemers.

wordt genoemd, een compensatiefonds van het aan-

Goudhaantjes en vuurgoudhaantjes lieten zich in

grenzende bouwterrein van de nieuwe Amerikaanse

het najaar niet onbetuigd en relatief veel vinkachti-

ambassade. Daar waar allemaal bomen zijn wegge-

gen hielden zich in de herfst in het oude eiken- en

haald is ter ‘compensatie geld beschikbaar gekomen

beukenbos op. Een witoogeend zat enige tijd in de

om nog meer bomen weg te halen. Terwijl de Ame-

tankgracht en begaf zich tenminste één keer nieuws-

De initiatiefnemers hadden brutaal ingezet op een

het najaar plaatsvonden. Eén van de vier boomkle-

rikanen zelf uiteindelijk weer geen geld hadden voor

gierig in het hart van het park.

volumevergroting van 55%, het objectieve feit

ver-territoria bevond zich de laatste vijf jaar tot drie-

die hele ambassade, maar dat ter zijde.

Op 9 december werd een schuwe (maar dat zijn ze -

negerend dat er al zoveel leegstand is in hetzelfde

maal toe in een boom die nu is gesneuveld. Er zijn

Het karakter van het oude landgoed in de lanen

behalve wanneer het vriest dat het kraakt - eigenlijk

park en ook in de omliggende wijk Benoordenhout.

verder twee bomen verdwenen waar afgelopen jaar

zou met dat geld kunnen worden ‘teruggezet naar

altijd) waterral waargenomen, dat was een weerzien

Voor de hand had gelegen om over te gaan tot

een grote bonte specht zijn nest had, één waar een

de aanlegfase’. Na 150 jaar staan niet alle bomen

sinds zeer lange tijd. Waterhoentjes blijven een

teruggave aan het park van de veel te ver het groen

glanskopmees broedde, dat was dezelfde waar ook

meer strak naast elkaar en er is tussentijds wel eens

vertrouwde verschijning in de wintermaanden op het

in gebouwde stenen massa. Weldra had dan aan

een paartje holenduif besloot zich voort te planten.

eentje verdwenen, maar welke geldige reden is er te

grote grasveld, ook al lijken de aantallen met de ja-

het eerdaags vrij komende Shell/ Lummus-gebouw

Vermoedelijk heeft nog een ander paartje holenduif

bedenken om dergelijk schaars groen op te offeren

ren toch duidelijk af te nemen. In de druilerige regen

aan de Oostduinlaan, na enige verbouwingen, een

eveneens gebroed in een inmiddels gevelde boom.

voor een tekentafelplan? Dat bovendien niet gaat

op 27 december telde ik vijfenveertrig, dat was voor

zorgfunctie kunnen worden gegeven. Raar idee? Dat

We gaan het terugzien in de cijfers van 2014.

werken, omdat de kruinen van omringende bomen

mijn gevoel weer een hoger aantal dan ik de laatste

vonden veel wijkbewoners niet, bovendien is een

De forse ingrepen, die eerder in het jaar in het

die blijven staan zijwaarts zullen uitgroeien, waar-

jaren had gezien (achter het Grote Huis in Clingen-

dergelijke transformatie elders in Nederland aan de

struikgewas plaats hadden gevonden, manifesteer-

door er voor het jonge geboomte nooit genoeg licht

dael telde ik er dezelfde dag ongeveer zeventig).

van de oprijlaan. Ik heb nog geen vogel genoemd, realiseer ik me. Voor de holenbroeders was 2013 echter een heel aardig jaar, maar vermoedelijk voorlopig het laatste. Immers ook aan de Arendsdorp-zijde ondervonden zij qua toekomstperspectief aanzienlijk meer hinder van de kap dan van de drie stevige stormen die in

orde van de dag.

den zich al fors in de stand van de zangertjes. Van

ontstaat om te volgroeien.

Vrijwel uitgesloten bovendien dat uitgerekend in

de zwartkop werden nog maar twee paar geregis-

Er is best wat te zeggen voor aanpassingen, bijvoor-

de wijk met de grootse kantoorleegstand van heel

treerd, ook van de merel was sprake van naar schat-

beeld door het herstel van zichtlijnen bij het eilandje

Nederland (!) zich nog een nieuw bedrijf vestigt. En

ting een derde minder paartjes.

21

had zijn territorium net buiten het door mij getelde

genomen, zijn in 2013 niet aanwezig geweest.

een havik gehoord en gezien.

‘moestuin’, dat alle letterlijke en figuurlijke stormen

gebied.

Het aantal waargenomen soorten lijkt in de loop der

Op de 24e is de eerste vinkenslag waargenomen en

aan zich voorbij laat gaan. Hier werd in het najaar

De goudvink in de sneeuw in februari was een

jaren te verminderen.

op de 25e een goudvink en een kleine bonte specht.

meermaals een vuurgoudhaan waargenomen, had

zintuiglijk genot. Ook later in het voorjaar werden

Het bos heeft vooral een recreatieve waarde: het

4 maart hebben we de eerste fitis gehoord en op de

een houtsnip het in november duidelijk naar zijn zin

dient als gebied om honden uit te laten, leerlingen

5e heeft Wim Kooij een zwarte specht gemeld.

en liet een prachtig mannetje goudvink zich in de

van de naastgelegen Vrije School maken gebruik van

Eind maart werd een verzwakte buizerd vanuit Sor-

vroege ochtend van oudejaarsdag bewonderen.

het bos gedurende vrije uren en kantoorpersoneel

ghvliet bij De Wulp afgeleverd. Hij bleek het geel te

Zojuist, eind januari van het nieuwe jaar, zijn ook

maakt er zijn lunchwandeling. Het hoge uitzicht-

hebben en is uit zijn lijden verlost.

de nestkasten weer gecontroleerd. Het zijn er steeds

punt aan de zuidzijde biedt een mooi uitzicht op het

Door het koude voorjaar bleven veel trekvogels

minder, omdat er al jaren niets is bij gehangen. Op-

stadscentrum.

langer in Nederland. Op 4 april hoorden we tiental-

vallend is dat de laatste drie ‘nieuwe’ kasten alle zijn

Het Hubertuspark maakt deel uit van het parabool-

len zingende koperwieken! Ook vonden we een

verdwenen. Reden: die hingen in de oprijlaan en zijn

duin, zoals recent door de Algemene Vereniging voor

cadeautje van de vos dat we na veel moeite konden

tezamen met de gekapte beuken gesneuveld.

Natuurbescherming Den Haag e.o. is omschreven

determineren als de vleugel en schouder van een

(Haagwinde 03, september 2013, blz 4 en 5). De

canadese gans. Ria den Heijer zag op 7 april een

Kuifmees

Mooi blijft toch altijd de rustige zogenaamde

parabool loopt van het Van Stolkpark met als hoogste

paartje wintertaling in de beek.

punt het Belvedère naar de Nieuwe Scheveningse

Toen ik op 15 mei in de trekkerstalling het onderste

Bosjes met als hoogste punt het Parasolduin. De

laatje van een kastje open deed, kreeg ik bijna een

huidige grasvlakte van het Westbroekpark vormt de

koolmees die daar een nest aan het bouwen was, in

waarnemingen gedaan, waarmee bovendien aan de

laaggelegen windkuil van waaruit vroeger het zand

mijn gezicht.

criteria van een territorium werd voldaan. Aanwijzin-

tegen het paraboolduin werd opgeblazen. Het Huber-

In juni liet de bosuil zich weer in de holle beuk

Meer dan 80% van Meijendel is ook in 2013 weer

gen ontbreken echter dat het ook tot een daadwer-

tuspark ligt aan de luwe zijde van het paraboolduin

bewonderen. Wandelaars kwamen melden dat er

door de sinds de jaren vijftig actieve werkgroep

kelijk broedgeval is gekomen.

en daar ontstonden nieuwe toppen toen de wind op-

geteld. Zelf heb ik mijn kavel 54A in de vallei in 2013

In de vroege herfst werd twee maal de bladkoning

nieuw weer vat op het zand kreeg. Het Hubertuspark

na enige jaren pauze voor een jaar opgepakt. Dat

gemeld, helaas niet door mijzelf, dat is zo’n soort die

is een binnenduinpark, met een gevarieerde bomen-

leverde niet zo gek veel verrassingen op. Waar in

ik bijna altijd misloop. Ook al ben ik de laatste jaren

groei, waar nog een (oude) stuifvlakte in voorkomt.

Meijendel als geheel een voorzichtige neergaande

zeker begin oktober zeer gespitst op het geluid, want

trend is van het aantal broedvogels, is deze in de

jaarlijks passeren ze dan onze regio.

vallei tamelijk stabiel. Niet zo vreemd, de vegetatie is

Wel trof ik tijdens die fraaie nazomerdagen meerdere

Park Sorghvliet (Den Haag)

hier nauwelijks aan verandering onderhevig, hoewel

kruisbekken, ook in november volgden nog een paar

Oppervlakte:

al met al het geboomte wel gaandeweg wat ouder

ontmoetingen met deze liefhebber van naaldbos.

Contactpersonen: Erik Evers, Hetty Mos

wordt. Spechten doen het dan ook goed. In 2013

Anders dan tijdens de aanvang van het jaar ontbrak

Telling:

mocht ook de kleine bonte specht weer als broed-

tijdens de laatste dagen elke aanwijzing voor een na-

vogel worden verwelkomd. Het nest bevond zich in

derende winter. Het verblijvende mannetje zwartkop,

Als het niet te extreem is, trekken de vogels zich

een afstervende berk. De jongen vlogen al vroeg uit

dat op zowel 24 als 28 december werd waargenomen

niets van de winter aan. Op 3 januari hoorden we

en tot ver in de zomer werden juvenielen waargeno-

was daarom ook nauwelijks een verrassing

de eerste zanglijster zingen en was een grote groep

Oppervlakte:

20 ha

Contactpersoon: Wim Kooij Telling:

Losse waarnemingen

BMP-methode

vinken aan het fourageren.

men. Dat was ook het geval in de naburige Oude Rijs

In week 3 werd het menens, met vorst en maandag-

een bloot vogeltje op het pad lag (merel?). Het bleek

nazaten van meerdere paartjes uit de omgeving, die

St. Hubertuspark (Den Haag)

middag sneeuw. Op dinsdag viel er 20/30 cm. Het

blauwe plekken te hebben en was waarschijnlijk uit

op broedsucces kunnen bogen.

Oppervlakte:

werd gelijk een stuk stiller in het bos.

de snavel van een nestrover gevallen. Het was te

Ook de kauw, met vijfentwintig paar de meest alge-

Contactpersoon: Henk Wardenaar

Op 25 januari werd een vrouwtjesmerel aangeval-

slecht om nog naar het asiel te brengen, dus is het

mene broedvogel van het door mij getelde deel, en

Telling:

len door ekster. Toen we besloten hadden te hulp

op een rustig plekje overleden. Begin juni waren er

te schieten, was het nog een hele toer om haar te

jonge pimpelmezen bij huize Evers en op 10 juni

en op de Waalsdorpervlakte. Mogelijk betreft het de 17 ha BMP-methode

de halsbandparkiet, nu met acht paar, bevestigen het

22

22,5 ha

Koolmees

Vallei Meijendel (Wassenaar)

feit dat bomen hier ouder worden en er voldoende

De aanplant bij de mond van de Hubertustunnel lijkt

vinden. Ze was weggekropen in een in de sneeuw

waren de koolmezen uit het laatje in de trekkerstal-

holen zijn om in te nestelen.

niet goed te zijn aangeslagen en dat gedeelte vormt

uitgehakt holletje. Je moet je er eigenlijk niet mee

ling net uitgevlogen. De hele familie was nog in de

Het terrein blijft een mezenparadijs met zes broe-

een relatief open plek in het bos. In de rest van het

bemoeien, want de verwondingen waren zodanig dat

buurt. In de beek kom je af en toe iets onverwachts

dende soorten, waaronder vijf glanskop-paartjes,

bos neemt de ondergroei toe.

ze is overleden in vogelasiel De Wulp.

tegen. Op 16 juni zijn drie man kuifduiker door een

drie paartjes staartmees én kuifmees en ook nog een

Van groenbeheer door de gemeente lijkt geen sprake

In februari vlogen twee donkere en één lichte

wandelaar gemeld.

paartje zwarte mees.

te zijn.

buizerd rond en op 9 februari was al een paartje ho-

De grote bonte specht nestelt in de populier naast

De wielewaal heb ik een paar keer gehoord, maar hij

De bosuil en sperwer die in vroegere jaren zijn waar-

lenduif in de dubbele beuk getrokken en op de 17e is

de trekkerstalling en we zien de jongen uit het gat

23

hangen. Altijd weer een schitterend gezicht. Twee

de duinen. Ik zie nog tien koperwieken op doorreis

de zwarte kraai jaagt een eend weg en er sprong

buiten mijn telgebied bij de Houtrustbrug heb ik een

dagen later krijgen we een show van drie winterko-

naar het hoge noorden. Leuk.

een enorme goudkleurige vis uit het water. Ik zie de

cetti’s zanger gehoord en het sperwernest van de

ningen op de luiken van Klein Domeinen. Ze hippen

Tijdens de tweede telling op 17 april was er een

meerkoet met vijf jongen.

laatste twee jaren is nu bezet door een boomvalk,

en rommelen minstens twee minuten rond en dat op

mooie zonsopgang om 7.03 uur . De zwartkop is

Tijdens telling 6 zie ik vier eksters schreeuwend in

die er zeker twee jongen groot heeft gebracht, en

zo’n 60 centimeter van je gezicht.

weer terug! De halsbandparkieten zijn nog reuze

een boom. Zijn dat volwassen vogels of vogels met

ik heb alles gelukkig mooi op de foto gezet. Deze

In augustus hoorden we de bedelroep van een juve-

bezig met nest zoeken of elkaar verjagen . Ik zie een

jongen, het is niet te zien. Een groene specht heb

vogels kan ik wel tellen bij de MUS telling.

niele roofvogel. Gedurende een week bleef die in de

boomkruiper bij een nestkast. Het was een gaaien-

ik wel gehoord maar niet kunnen vinden. Wel heb

Kortom het was weer een heerlijk jaar . Ik telde 31

buurt en later bleken het twee volwassen wespendie-

dag, ze kunnen zingen en roepen. Ik zie parende

ik een kleine karekiet gehoord en ik zag een kleine

soorten met territorium en 11 tijdelijke. Het totaal

ven met kind te zijn.

heggenmussen en koolmezen, fitis, tjiftjaf, winter-

mantelmeeuw, die een kreeft op at. Het was best

aantal territoria was 258, dat is een kleine achter-

Op 10 oktober vloog een grote zilverreiger op uit de

koning, merels, alles is bezig met nestbouw of met

wel een grote kreeft. Eindelijk hoor ik gierzwaluwen

uitgang ten opzichte van 2012 . Toen waren het er

beek.

de partner of indringer. De meerkoet heeft al zeker

overvliegen, wat een heerlijk geluid toch. Het is al 14

274. Minder deden het waterhoen, halsbandparkiet,

Tijdens de storm van 26 oktober is de bovenkant van

twee jongen, maar moeder zit er op dus het kunnen

mei. Er vliegt steeds een merelvrouw onder de brug,

grote bonte specht, vink en kauw. Maar winterko-

de ‘uilenbeuk’ afgebroken. We hopen dat het ‘dak’

er meer zijn. De buizerd zit weer te kijken en het

zou ze daar voeding vinden? Een houtduif zit boven

ning, heggenmus, gaai en groenling deden het beter.

niet lekt, zodat er in 2014 weer gebroed kan worden.

zwanenpaar uit vijver 1 is overgestoken. Ook hoor ik

in de boom te broeden, de zwarte kraai broedt zeker

Ik neem aan dat er wel veel legsels in het voorjaar

In september en november is een ijsvogel gemeld.

goudhaantjes zingen. Leuk.

en voor het huis van mijn moeder broedt een gaai,

zijn mislukt. Hoeveel een doorstart konden maken,

Vandaag 18 april zag ik een paartje zwartkoppen,

we kunnen het heel goed zien op ooghoogte. En ik

weet ik niet. Voor 2014 hoop ik op vroegere warmere

meestal zie ik alleen het mannetje. Prachtig. De

hoor en zie voor het eerst een rietzanger in het hoge

dagen, en geen sneeuw graag in april!!!

Haagse Beek, middenloop (D-H)

zwarte kraaien zijn nu zeker aan het broeden, één

riet bij vijver 4.

Oppervlakte:

in mijn park en aan de overkant. Ik zag een winter-

Op 28 mei (telling 7) ligt een dode jonge gaai onder

Contactpersoon: Ineke Leyenaar

koning baltsen en al vijf nijlgansjongen op het oude

aan de boom. Het heeft zoveel geregend dat hij

Wapendal (Den Haag)

Telling:

knobbelzwaannest. Ook zijn de vele verschillende

ca. 12,4 ha

waarschijnlijk verdronken is. Maar de gaaien begin-

Oppervlakte:

soorten bloemen een lust voor het oog. Het rood-

nen opnieuw. De buizerd jaag ik op. Hij zit op de

Contactpersoon: Dick Pescott

In 2013 kwam de lente niet op gang, het regende

borstje roept shier tjiet, nog nooit gehoord. En een

grond in het metershoge fluitenkruid. Hij heeft een

Telling:

helemaal nooit. Het was zo koud dat ik zelfs de eer-

jonge zilvermeeuw probeert een zoetwatermossel,

jonge kraai geroofd of gevonden – in ieder geval zijn

ste twee vroege vogelwandelingen aan de Laan van

die hij heeft opgedoken – zo lijkt het - te kraken, wat

er vele kraaien geweldig aan het schreeuwen - ook

Wapendal is niet toegankelijk, derhalve kon alleen

Poot heb overgeslagen. Mijn eerste telling was pas

niet echt lukt. De tjiftjaffen zijn aan het baltsen, ze

de ouders die er boven broeden. Ik vind het heel

vanaf de weg worden geteld.

op 1 april, tweede paasdag, het was koud maar zon-

hebben inderdaad zwarte pootjes.

zielig om te zien, het jong leeft nog maar is erg be-

In 2013, evenals in voorgaande jaren, werd door drie

nig. En inderdaad de zwarte kraai is er al vroeg bij,

Bij de vierde wandeling vanaf 6.15 uur zie ik veel

schadigd. Er zijn nu overal naaktslakken en slakken

Shetland pony’s gegraasd in de wintermaanden. De

ik zie twee nesten en het lijkt er op dat ze bezet zijn

flessen in het water, het was Koningsnach! Het is een

met huisjes te zien, het zijn de eerste twee warme

gemeente heeft geen beheermaatregelen uitgevoerd

en er al gebroed wordt. Dat is ondanks de kale bo-

mooie dag, windstil, ik zie twee scholeksters over-

dagen, tot nu toe was het heel koud. Ik zie ook een

in 2013 waardoor de sleedoorn weer in opkomst is.

vliegen, misschien heb ik een grasmus gehoord en

boomkruiper bij een nestkast. Merels beginnen aan

Er is een nieuw hek geplaatst over ongeveer de helft

ik zie vier kauwen die van een balkon uit een kleedje

een tweede legsel lijkt het, ze foerageren en slepen

van de omtrek van het gebied.

paardenhaar of zoiets plukken. Een paartje bezet

met veertjes. De natuur ziet er prachtig uit en de

Wapendal maakt deel uit van het jachtgebied van de

een nestkast. De zwarte kraai wordt verjaagd door

bomen hebben nu eindelijk wat blad. Rode kastan-

buizerd, sperwer en bosuil die frequente bezoekers

een ekster en ik hoor nog tweemaal scholeksters.

jes, springkruid, smeerwortel, blauwe klokjes en roze

waren.

Vroeger had ik ze broedend op de daken, nu hoop

bloeiende bomen. Heerlijk is het buiten. Halsband-

In vergelijking met andere jaren zijn er geen grote

ik dat ze buiten mijn gebied toch nog jongen groot

parkieten ruziën met elkaar.

verschillen in soort of aantal territoria te noemen.

brengen.

18 juni is weer een avondtelling. De merels voeren

Telling 5 is een avondtelling, het is zonnig en de

hun jongen, ik zie gele lis en het hoge riet, gier-

meerkoet op het nest wordt gevoed door haar man.

zwaluwen boven het water en een gaai probeert

Landgoed Meer en Bos (Den Haag)

Er zijn nu heel veel muggen, het tweede knobbel-

Kleine karekiet

BMP methode

24

5 ha Observatie in terrein

een blauwe reiger te verjagen bij de brug (4). De

Oppervlakte:

zwaanpaar kreeg zeker drie jongen en de zanglijster

meerkoet heeft weer nieuwe jongen, een heel hoog

Contactpersoon: Wouter van As

21 ha

zingt nog na 21 uur. Er zit weer een aalscholver

nest nu en het grote jong moet voor zichzelf zorgen.

Telling:

in de boom en ik zie de nijlgans met vier jongen,

13 juli (telling 9): ik zie jonge eksters en een jonge

en de meerkoet ook met kroost. Ik vraag me af of

halsbandparkiet roept om voer. Nu zijn er veel libel-

Het gebied is gelegen tussen, aan de zuidzijde de

men toch nog moeilijk vast te stellen. Ook is er nog

die mooie platanen nog wel bladeren krijgen, het

len, heel weinig insecten , genoeg bloemen maar

Laan van Meerdervoort en aan de noordzijde de

een buizerd, die wordt erg lastig gevallen door de

ziet er raar uit. De beuk krijgt ook nu pas blaadjes.

geen bijen.

Machiel Vrijenhoeklaan en verder aan de oostzijde de

kraaien. Broeden doet de buizerd niet in dit gebied,

Leuk vandaag ook dat ik nu een wilde eend vrouw

14 juli (nog eens heel vroeg op om 5 uur): de

Muurbloemweg en aan de westzijde de Heliotroop-

ik denk dat ze naar de Scheveningse Bosjes gaan, of

onder de struiken zag gaan en zij kroop in een hol,

meerkoet heeft drie jongen van zijn derde nest. Net

laan waar ook het vogelasiel De Wulp ligt.

BMP-methode

25

December 2013 en januari 2014 begonnen met veel

ze werkelijk verdwenen zijn?” Het telgebied is flink

De buizerd heeft weer met succes gebroed. Mogelijk

Crematorium Ockenburgh (Den Haag)

lentegeluiden, natuurlijk door het zeer zachte weer.

veranderd: grote kaal geschoren vlaktes, voetpaden

door beheermaatregelen in het kader van Natura

Oppervlakte:

Eerst de mezen, daarna de houtduif, zanglijster,

in aanleg en een nieuw breed zwart geasfalteerd

2000, waardoor veel meer kale plekken zijn gecre-

Contactpersoon: Hetty Mos

roodborst en winterkoning, en tenslotte de heggen-

fietspad langs de zeereep. In deze vroege morgen

ëerd door het weghalen van rimpelroos en ander

Telling:

BMP-methode

struikgewas langs de zeekant, waren er minder

Tengevolge van de zeer koude wintermaanden janu-

waarnemingen van territoria van de heggenmus en

Het was wederom een koud voorjaar (het koudste in

ari, februari en ook maart ben ik in 2013 pas laat in

grasmus.

62 jaar) Het is ook weer een gemiddeld jaar ge-

het seizoen begonnen met monitoren.

Sprinkhaanzanger en braamsluiper werden in 2013

weest, al kunnen we nu met zekerheid zeggen dat de

Op de eerste teldag van 6 april (2,7 °C) zag ik veel

evenals in 2012 niet door mij waargenomen. Wel

grote bonte specht een vaste broedvogel is gewor-

sneeuwklokjes.

weet de nachtegaal zich gelukkig staande te houden

den. Op 2 april zag ik nog een goudhaan(tje.) Ik krijg

Tijdens de tweede (16 april) – met 9 °C – was het

met tien territoria.

goudhaan niet uit mijn keel, met zo’n minivogeltje.

mooi weer, en stonden fluitenkruid en klokjes in

De uiteindelijke telgegevens zijn bijna gelijk aan die

Ik heb één dagtelling extra gedaan, omdat er ’s mor-

bloei.

van 2012, wat mijns inziens duidt op een redelijk

gens vroeg regen werd voorspeld (en is gevallen).

Op de derde en vierde teldag (27 april en 7 mei) –

stabiel leefgebied voor de er wonende vogels.

Op 3 juni kwam ik een vos tegen, die op bezoek was.

met 4 °C – stond er veel in bloei en was het even-

Tijdens een wandeling werd ik over een afstand van

Graspieper

mus.

eens prachtig weer. Tijdens mijn vijfde en zesde bezoek op 16 en 27 mei (9° C) stond alles in bloei, ook de rododendrons, en

ongeveer 200 meter gevolgd door een erg nieuwsgierige jonge vos. Het dier bleef op niet meer dan 15

Hyacintenbos (Den Haag)

meter afstand op het pad lopen.

Oppervlakte:

was de daslook goed te ruiken.

ca. 13 ha

Contactpersoon: D.G. Baks

Op 17 juni heb ik een avondtelling gedaan in aardig

Telling:

BMP-methode

weer bij 18 °C, en mijn laatste (i.c. negende) telbe-

van 8 maart werden we verrast door TV-West, die

Westduinpark - zuidelijk deel (D-H)

zoek van seizoen 2013 vond plaats op 29 juni bij 14

een opname maakte op één van de eventuele gif-

Oppervlakte:

°C en in ‘het nog zeer donker’ met overal plassen.

belten in het duingebied. Bewoners in de omgeving

Contactpersoon: André Smit

Het bleef dus al met al een koud voorjaar tot ver in

zouden zich zorgen maken en raadslid Richard de

Telling:

juni.

Mos vertegenwoordigt hen en men wil, nu men toch

De winterkoning kwam wat aantal broedgevallen

bezig is, dat er gekeken wordt naar deze eventuele

Na de grote renovatie in 2011-2012 ziet dit deel van

Oppervlakte:

betreft weer op de eerste plaats. De vink heeft zich

stortplaats, in verband met het milieu.

het Westduinpark er volkomen anders uit. Er is heel

Contactpersoon: Hetty Mos

definitief in Meer en Bos genesteld. De kuifeend deed

Zo rond 9 april lijkt het dan dat de winterse kou echt

veel begroeiing (duindoorns, rimpelroos, etc.) verwij-

Telling:


dat met twee broedparen. Ook de boomklever heeft

is afgelopen. We zien veel trekvogels in de lucht.

derd en de zuidwesthellingen van de duinen zijn in

Sovon gestuurd)

zich gemeld, deze had ik al gespot in de zomer van

Gaat de lente beginnen??

de originele staat teruggebracht. Ook de bijna geheel

2012. Verder heb ik meer tijdelijke gasten gemeld

De tjiftjaffen waren laat in 2013, pas 15 mei. En de

dichtgegroeide duinplas de Natte Pan is weer in de

Begin 2013 zijn het heempark en de kinderboerde-

dan vorige jaren, onder andere de krakeend.

nachtegalen eind april. We hebben echter in 2013

oorspronkelijke staat teruggebracht en er zijn nu vier

rij overgedragen aan Parnassia, die ook voor het

Het hoekje in het Noorden doet het wederom zeer

geen sprinkhaanzanger gehoord of gezien.

duinplassen ontstaan. Het aantal watervogels is hier

onderhoud zal gaan zorgen. Beheerder Frank van

goed. Ik moet nu toch werkelijk overwegen dit in

Op 9 mei hoorden we zingend en piepend een groep-

nog minimaal. In het zuidelijke en middendeel van

Veenendaal heeft een ‘straat’naambordje in het park

mijn route op te nemen.

je kleine vogeltjes in de struiken aan de rand van het

het Westduinpark is ongeveer 30 ha aangepakt. Het

gekregen, dat aan het eind van het telseizoen alweer

telgebied; namelijk aan de Nieuwboerweg. Het lukte

effect op de vogelstand valt wel mee. We hadden

verwijderd was, omdat het los aan de paal zat.

ons niet om ze te determineren. Zouden het mussen

gehoopt dat de oorspronkelijke duinvogels er weer

Westduinpark – noordelijk deel (D-H)

De eerste telronde had ik een wat later tijdstip

zijn geweest? Daar ik bleef twijfelen heb ik ze niet op

zouden nestelen. De tapuit en roodborsttapuit zijn

gekozen, zodat ik met de nieuwe beheerders kon

Oppervlakte:

de lijst gezet.

wel als trekker gesignaleerd, maar vooralsnog niet

kennismaken en gelijk het nestkastbeheer aan ze kon

Contactpersonen: Riekje Houweling, Elly de Munk

als broedgeval.

overdragen. Ik heb een bouwtekening achtergelaten

Telling:

In de Natte Pan heeft, voor zover ik weet, voor het

Westduinpark – middendeel (D-H)

en nu maar hopen dat het aantal nestkasten op peil

eerst een gekraagde roodstaart een nest gebouwd.

en in goede staat zal blijven.

Tussen 8 maart en 17 juni hebben we elf keer geteld.

Oppervlakte:

De roerdomp en de ijsvogel zijn weer gesignaleerd

Door het koude voorjaar (het koudste sinds 1951)

Op die eerste dag, ’s ochtends vroeg om 6.30 uur,

Contactpersoon: Dick Pescott

in de winter bij een uitloper van de Haagse Beek

was in het begin weinig te tellen, maar gedurende

werden we weer helemaal welkom geheten door

Telling:

(achter de Driedistellaan). De kleine karekiet was ook

het voorjaar trok het weer aardig bij.

weer terug in de Paddenpoel.

Het was een gemiddeld telseizoen, met als uitschie-

45 ha BMP-methode

ca. 50 ha. BMP-methode (6 rondes)

het gezang van de merels en de roodborsten. De

26

2,6 ha

ca. 45 ha

Geen verslag, wel telgegevens.

BMP methode

Heempark H.J. Bos (Den Haag)

3 ha

heggenmussen met hun hoge gepriegel lieten ook

Het middendeel van Westduinpark ligt tussen de

ter een rietgors (eenmalig) op 10 mei. Op 17 mei

van zich horen. Helaas hebben we het fazantenstel

Fuutlaan en een gedeelte ten westen van de De

heb ik twee mensen er op aangesproken dat ze hun

niet meer gehoord. In 2012 ook al niet: “Zouden

Savornin Lohmanlaan voorbij de Egelopvang.

honden, via de rietkraag in Madestein, in het meer

27

Zo heerlijk rustig. De kruitdampen zijn opgetrokken,

De stormen van 28 november en van 5 december

ik een heleboel geblaas, geschreeuw en gespetter en

het lawaai van vuurwerk is verstomd. Het enige wat

hebben wat schade aangericht aan vooral treurwil-

toen ik de boel ging inspecteren bleken twee knob-

opvalt is het lawaai van de nijlganzen. Een geringd

gen. Er werden diverse takken afgerukt. Het betrof

belzwanen aan het vechten te zijn, waarbij er een

paar zit boven in de boom hun territorium te verde-

hier oude exemplaren die aan het einde van de

het onderspit dreigde te delven. Hij lag al op zijn rug

digen (WD-G4 en BR-W6). Later verschijnt er nog

levensfase waren. Het Gemeentelijk Groenbedrijf

in de blubber en de ander deed alle moeite hem te

een paartje Canadese ganzen waarvan één met een

kwam snel in actie om de afgebroken takken af te

verdrinken. Ik heb eerst voorzichtig met mijn telmap

groene ring (CN/A).

zagen. De takken zijn vervolgens in de bosschage

tegen de bovenop staande zwaan aangeduwd. Toen

In 2013 is er veel gebeurd in De Heimanshof. Deze

verwerkt tot takkenrillen.

dat niet hielp, heb ik met dezelfde telmap zijn kop

zomer zijn nieuwe duurzame informatiebordjes bij de

In het natuurbericht van december was te lezen dat

opzij geduwd. Ik had er net zo goed niet kunnen

planten geplaatst en de hof werd een boom rijker: de

vogeltellers voor de nieuwe vogelatlas van Sovon

“Jan van der Slikkeboom” in de vorm van een Liba-

minder waterhoentjes tellen. Wij waren ook snel

nonceder. Als blijk van waardering voor het vele werk

uitgeteld. Eén paartje, dat net als in 2012 hun nest

dat Jan van der Slikke voor De Heimanshof heeft

in de eendenkorf bouwde.

verricht. Dit werk was zo belangrijk, dat wethouder

Eind januari werd een witkopstaartmees gezien en in

Baldewsingh zelf de boom kwam onthullen.

het najaar was de ijsvogel weer present.

De storm heeft ook in De Heimanshof enkele bomen

Het bezettingspercentage van de nestkasten was erg

het leven gekost. De takken zijn verwerkt in takken-

laag. Van de zeven kasten zijn er twee gebruikt.

Grauwe gors

lieten zwemmen. Tijdens de ronde van 3 juni hoorde

rillen. Gelukkig zijn er genoeg jonge bomen aangeplant en krijgt de kruidenlaag kans zich te ontwik-

Landgoed Overvoorde (Rijswijk)

Op 20 oktober zijn de nestkasten geïnventariseerd

Oppervlak:

en schoongemaakt. Hiermee hadden we beter nog

Contactpersoon: Theo Hortensius

even kunnen wachten, want - wat nog nooit eerder

Telling:


staan. Ten einde raad heb ik maar één voet in de

gebeurd was - onze armen zaten onder de vlooienbe-

Sovon gestuurd)

blubber gezet en ben met volle kracht aan de vleugel

ten. De nestkasten zijn nu weer klaar voor de vogels

van de bovenste zwaan gaan trekken. Zo gauw de

om in te schuilen voor de winter, als deze tenminste

Landgoed Overvoorde ligt op de grens van Den Haag

onderliggende een beetje lucht kreeg ging hij er van-

nog komt.

en Rijswijk en is onderdeel van de landgoederenzone

Fluiter

kelen.

door, met de ander er achteraan. Tot mijn verbijste-

van Rijswijk.

ring heeft geen van de twee zwanen mij aangevallen.

Er is in de periode van 8 maart tot 18 juni tien keer

Toen ik mijn telronde voortzette kwam ik bij het meer

ATV Zonnegaarde (Den Haag)

geteld. De gegevens zijn ingevuld in de database van

een familie zwaan met vijf jongen tegen. Pa was zich

Oppervlakte:

Sovon en na autoclustering doorgestuurd.

breeduit aan het wassen. Aan de andere kant van de

Contactpersonen: Yvonne Vermazen, Jaap Zoet

De landgoederen Steenvoorde en De Voorde zijn niet

krekenplaat zag ik een familie zwaan met zes jongen.

Telling:

meegenomen in de inventarisatie met uitzondering

2,2 ha Jaarrond

van de kolonie blauwe reigers.

Had ik verkeerd geteld? Na controle bleken er twee

28

27,9 ha

zwanenfamilies te zijn, vandaar het gevecht.

Omdat ik zelf een tuin op dit complex heb en er dus

De samenstelling van de broedvogelbevolking ver-

Op 29 juni lag er een opblaasboot in het riet. Dat is

regelmatig ben, werden er het hele jaar door waar-

toonde geen grote verschillen met 2012.

niet bevorderlijk voor de kleine karekieten.

nemingen gedaan.

De kolonie blauwe reigers is apart geteld. De kolonie

In november stond in de krant dat door vrijwilligers

Tijdens de barre winterperiode die veel te lang

is sterk verspreid over zowel Overvoorde als De

gehooid was.

duurde, hebben de cliënten van Sparring ook in 2013

Voorde en Steenvoorde. Daarbij zie je wel een zekere

voor de wintervoedering voor de vogels gezorgd. Di-

clustervorming optreden. Het is een lastige klus om

verse voedertafels op het complex werden regelma-

het aantal bezette nesten te tellen. Het aantal nesten

De Heimanshof (Den Haag)

tig voorzien van pindaslingers, zaden en vetbollen.

waarop reigers zijn waargenomen, lijkt behoorlijk ge-

Oppervlakte:

Sparring is een activiteitencentrum voor mensen met

daald te zijn ten opzichte van voorgaande jaren. De

Contactpersonen: Jaap Zoet, Yvonne Vermazen

een lichamelijke handicap en/of niet aangeboren her-

indruk bestaat dat de koude winters van de laatste

Telling:

senletsel en heeft op ons complex een tuin gehuurd.

twee jaren hun tol hebben geëist

Eind februari is er in een gedeelte van de bosschage

Overvoorde is ideaal voor holenbroeders: heel veel

De Heimanshof, een pareltje van een tuin gelegen in

flink gesnoeid. Een dichtbegroeid bramenstruweel is

oude bomen. Een ‘stronghold’ voor grote bonte

het Zuiderpark. Traditiegetrouw is het eerste wat we

tot de grond toe weggehaald. Dit heeft zeker invloed

specht, halsbandparkieten en kauwen, maar ook

op 1 januari doen: het bezoeken van de Heimanshof.

gehad op de broedvogels van 2013.

groene specht, nijlgans en holenduif voelen zich

3,2 ha BMP-methode

thuis. De bosuil heeft zich in 2013 niet aan mij laten horen maar hij/zij verraadt toch zijn aanwezigheid: in Overvoorde is een dood exemplaar gevonden. In maart vloog een houtsnip vlak voor mijn voeten op. Een leuke ervaring. Ook de ijsvogel is in 2013 weer gesignaleerd door regelmatige bezoekers en door de bewoners van het landhuis. Ik heb dat genoegen nog niet mogen smaken. Ook de vos is gesignaleerd. Soms doen zich merkwaardige zaken voor: veel consternatie met een hoop kauwen en kraaien schreeuwend bij een kauwennest. Aan de voet van de nestboom lag een jonge stervende kauw. Zou er een marter actief zijn geweest? In mei trof ik op de pas gemaaide speelweide het paartje scholeksters aan, dat vroeger in het jaar op het bloemenweitje bij de Guntersteinweg foerageerde. In het kort afgeschoren gras is het kennelijk gemakkelijker voedsel zoeken! Half juni vloog ineens een grote wolk gierzwaluwen boven het bos. Een beetje vreemde ervaring in zo’n oud bos. Na enkele minuten waren ze weer uit het zicht verdwenen. Ondanks de ligging in een dicht bebouwde regio is het park redelijk schoon. Dit dankzij een aantal hondenbezitters die trouw iedere dag tijdens hun ronde alle verspreid liggende troep verzamelen en de politie informeren over vernield parkmeubilair en achtergelaten groot vuil.

29

Wilhelminapark (Rijswijk) Oppervlakte:

70 ha

Contactpersoon: Danny Eijsackers Telling:

BMP-methode

Hoekpolder (Rijswijk)

jaar aangelegd vlak langs de rand van het gebied.

achteruitgang van twee soorten voor het park. Door

Oppervlakte:

Een deel van een oud Essenhakhoutbosje, dat eigen-

de zware storm van de afgelopen herfst zijn tot over-

Contactpersoon: Danny Eijsackers

lijk deel uitmaakte van het gebied, moest hiervoor

maat van ramp ook nog eens negen broedbomen

Telling:

verdwijnen. In 2013 is de bouw echt begonnen, wat

omgewaaid of afgebroken, waardoor de concurrentie

ongetwijfeld de nodige verstoring met zich mee heeft

voor de holenbroeders in het nieuwe jaar behoorlijk zal zijn. In 2014 zal Park ‘t-Loo bovendien opnieuw

70 ha BMP-methode

Een vraag in het verslag van 2012 was, welke veran-

In de Hoekpolder blijft het redelijk goed gaan met de

gebracht.

deringen er in het Wilhelminapark in de vogelbevol-

vogels. Vóór het broedseizoen zijn de vijvers van de

Wat de effecten zijn geweest op de vogelbevolking is

ingericht gaan worden ten gunste van meer water-

king optreden als gevolg van de uitbreiding van het

moerasstrook in het zuidelijke deel van het gebied

moeilijk te zeggen. In het aangetaste hakhoutbosje

berging. Nu zitten in dat deel van het park overwe-

wateroppervlak en de aanleg van natuurvriendelijke

schoongemaakt en was alle moerasvegetatie hier

broeden in ieder geval weinig vogels meer. En enkele

gend broedvogels die zich makkelijk aan de verande-

oevers in 2010. Daarnaast is in die periode een deel

verwijderd. Ondanks dat bleven goede aantallen van

soorten die in 2012 nog als broedvogel aanwezig

rende situaties zullen aanpassen, maar een nieuwe

van de opgaande beplanting verwijderd om plaats te

soorten als kleine karekiet, bosrietzanger en rietzan-

waren in deze omgeving, zoals grauwe vliegenvanger

inrichting gaat over het algemeen wel gepaard met

maken voor het water.

ger het gebied opzoeken. In 2012 ontstond nog een

en kleine bonte specht, zijn in 2013 niet meer als

een tijdelijke verlaging van het aantal broedparen.

In 2013 was te zien dat nieuwe oeverbegroeiing zich

probleem voor deze soorten toen al half juni in het

zodanig aangetroffen.

Als laatste valt nog op te merken dat in Park Vreugd

nog steeds nauwelijks ontwikkelt en er zich geen

hele gebied ruige bermen, slootkanten en rietkragen

Verder, in de rest van het gebied, bleef eigenlijk

en Rust een bodemverbetering heeft plaatsgevon-

nieuwe soorten vestigen langs de oevers. De ver-

werden gemaaid. In 2013 gebeurde dat gelukkig niet

bijna alles bij het oude. De ringmussen brachten in

den. Blijkbaar heeft men toch ingezien dat niet de

schillende ganzensoorten bijven wel toenemen. Deze

meer.

nestkastjes weer hun jongen groot. De bosuil zat

blauwe reigers, maar de kwaliteit van de bodem de-

vogels zouden één van de oorzaken kunnen zijn van

Net als in het Wilhelminapark is ook in het noord-

op de begraafplaats, net als een territorium van de

bet is aan de achteruitgang van de houtopstanden.

het kaal blijven van de oeverzones. De soorten van

oostelijke deel van de Hoekpolder in 2010 een aantal

braamsluiper. De enige verandering was het verschij-

opgaande begroeiing zijn ondanks het verdwijnen

waterplassen gegraven. Hier broeden nog steeds

nen van een paar buizerds in de houtwal aan de rand

onder andere krakeend, kuifeend, kievit en scholek-

van de begraafplaats. Twee jaar geleden zaten deze

ster op het schiereilandje in de waterplas. De kleine

nog in het hakhoutbosje bij de in aanbouw zijnde

plevieren waren er niet meer, daarvoor is dit schierei-

woonwijk.

landje te zeer begroeid geraakt. Wel was er een paar witte kwikstaarten met jongen. Een interessant idee toegankelijk te maken (vooral voor honden). Dan zou

Park Vreugd en Rust en Park ‘t Loo (Voorburg)

dit op de langere termijn een geschikte broedplaats

Oppervlakte:

voor een aantal soorten kunnen blijven.

Contactpersoon: Martin van de Reep

Heel bijzondere broedende soorten waren er, anders

Telling:


dan in voorgaande jaren (blauwborst, dodaars) niet

Sovon gestuurd)

Europese kanarie

in 2013, ook niet bij de waterberging in het zuidelijke deel van de Hoekpolder. Hoewel het er even op leek

Ook in 2013 werden we weer verrast door een koud

dat ook de torenvalken het gebied hadden verla-

en streng voorjaar. Zelfs de blauwe reigers vonden

ten, bleek er laat in het voorjaar toch een paar met

het te bar en kozen voor lijfsbehoud en staakten het

jongen in de nestkast naast de Schaapweimolen te

broeden. Met het stijgen van de temperatuur werd

Landgoed Voorlinden (Wassenaar)

wonen.

de eileg wel weer hervat, maar de voedselschaarste

Oppervlakte:

39 ha

bleef en dit resulteerde in wederom een lager aantal

Tellers:

Aenne Jaarsveld, Adri Remeeus

nesten van de blauwe reiger. In 2013 was de daling

Telling:

BMP-methode

Eikelenburg (Rijswijk)

zelfs 32%. Ook de bosuil die nagenoeg geen jaar

(telgegevens naar Sovon gestuurd)

Bijzondere soorten waren er in 2013 eigenlijk niet.

Oppervlakte:

overslaat, is spaarzaam gezien of gehoord en heeft

Helaas liet wel een aantal soorten het afweten. Zo

Contactpersoon: Danny Eijsackers

geen jongen groot gebracht.

2013: het jaar, waarin Landgoed Voorlinden veran-

Telling:

De grauwe gans, kuifeend, putter, sperwer en staart-

derde van een ‘natuurgebied’, met weliswaar achter-

weiland aan de achterzijde. Ook de slobeend was

mees zijn in 2013 niet als broedvogel waargenomen.

stallig onderhoud maar hoge natuurwaarden, in een

in het broedseizoen afwezig. Hetzelfde geldt voor

Binnen het gebied Eikelenburg zijn in de afgelopen

Nieuw zijn de zilvermeeuw, de kleine mantelmeeuw

aangeharkt en van veel onderbegroeiing ontdaan

de cetti’s zangers die vorig jaar met succes gebroed

jaren weinig veranderingen opgetreden. In de directe

en de krakeend hoewel deze laatste waarschijnlijk

‘stadspark’. Met al het daarbij behorende lawaai zoals

hebben. Leuk was het om voor het eerst sinds jaren

nabijheid van het gebied verandert echter wel het

niet in het park heeft gebroed, maar volgens de

zagen, versnipperen, afvoeren met groot materieel

weer enkele territoria van de bosrietzanger te vin-

één en ander. Aan de westzijde is begonnen met de

BMP-methode wel tot de broedvogels gerekend moet

en veel (zwaar bouw-) verkeer.

den. Deze geweldige zangers brachten wel wat leven

bouw van de nieuwe woonwijk Eikelenburg. Een toe-

worden.

Op 8 november ging de eerste – door een kunste-

in de brouwerij.

gangsweg voor het bouwverkeer is hiervoor al vorig

Ondanks de drie nieuwe broedvogelsoorten dus een

naar beschilderde – paal voor het nieuwe museum

van de stukken bos in de afgelopen jaren niet achteruitgegaan.

was er geen territorium meer van tureluur op het

30

39 ha. Boomklever

zou zijn om het schiereiland kaal te houden en on-

55 ha BMP-methode

31

feestelijk de grond in en het weiland werd een bak

- en later in juli een overvliegende wespendief en

genomen, maar wel twee territoria meer voor de

torium mogen noteren en ook een eerste territorium

met water en veel bouwactiviteiten. Helaas stond

in augustus een boomvalk.

meerkoet en een territorium voor de grote bonte

voor een koppel krooneend.

een aantal 150 jaar oude linden in het ‘Lindenlaantje’

- tijdens de wintertellingen komen er soms grote

specht. De bosuil liet zich veelal laat in de nacht

in de weg en werd gesloopt omwille van het gebouw.

groepen houtduiven voor (op 12 december een ‘inval’

horen. Er is een nieuw territorium voor de tuinfluiter.

Het gebied zelf werd steeds meer uitgesnoeid en

van wel 120), evenals vrij veel kauwen (50); tijdens

Op 28 februari en op 2 maart heb ik groepjes foera-

De Paauw en Bos Ruys (Wassenaar)

opgeruimd, ook tijdens het broedseizoen, ondanks

de herfst komen er ook veel pimpel- en koolmezen

gerende sijzen waargenomen. Er zijn ook weer meer

Oppervlakte:

de aanvankelijk gewekte indruk van medewerking en

voor: hun aantallen kunnen dan slechts geschat

merelterritoria ten opzichte van het jaar 2012 en het

Contactpersoon: Arris Jan van Ekris

communicatie met de dikwijls al jarenlang moni-

worden.

jaar 2011. Er is verteld van een vossenhol met een

Telling:

torende vrijwilligers. Ook langs de vijverrand werd

- er zijn ook altijd veel krakeenden: op 14 novem-

koppel vos en juvenielen op het terrein. Tijdens een

sterk gedund bij de elzen en alle onderbegroeiing

ber 84 en op 12 december 76.

aantal bezoeken zijn weer waarnemingen gedaan

Van 2 maart tot en met 17 juni is er negen keer

weggehaald met het oog op het uitzicht vanuit het

- op 6 november zag ik 27 kramsvogels, 83 koper-

van reebokken en hindes. Alle goudhaanterritoria zijn

geteld. In verband met evenementen was de weide

toekomstige museum.

wieken en 1 kuifmees.

hetzelfde ten opzichte van het jaar 2012. Er staan

voor het Oude Raadhuis van 20 mei t/m 10 juni

Voor de nieuwe – en naar eigen zeggen trotse -

- ooievaars worden regelmatig foeragerend gezien

nogal wat naaldbomen in het terrein waar deze vo-

afgesloten. Met name voor het vaststellen van ter-

eigenaar heeft de bouw van zijn museum natuurlijk

Wat gaat 2014 brengen? Gaat de eertijds groene

geltjes veelal hun voedsel in vinden. Op 15 april heb

ritoria van broedvogels als de koolmees, de pim-

prioriteit, tuinlieden willen graag opruimen en geen

oase in deze omgeving op termijn geheel verloren of

ik zowel de havik als de buizerd waargenomen in het

pelmees, de merel, de zanglijster, de roodborst, de

natuur beheren en die eigenaar heeft misschien

kan een goed beheersplan nog uitkomst bieden? Het

terrein. Sindsdien zijn geen nijlganzen meer gezien,

tjiftjaf, de tuinfluiter en de boomkruiper zijn ook de

geen idee van een beheersplan voor zo’n waardevol

museum wordt – wanneer alles volgens plan verloopt

maar wel weer tijdelijk een koppel grote Canadese

waarnemingen van deze vogels in tuinen grenzend

gebied …………………

- in 2015 geopend. Hoe zal deze nieuwe situatie, ook

ganzen

aan De Paauw en Bos Ruys heel belangrijk. De

Misschien blijkt dit ook uit het feit, dat ‘sportvissers’

wat betreft de bezoekersaantallen, zich ontwikkelen?

nu in het riet mogen doen wat zij willen, zoals plat-

We wachten af.

BMP-methode

tuinen vormen een geheel met het landgoedpark. In tegenstelling tot mijn (andersluidende) opmerking in het Verslag over 2012 blijf ik de zangvogels in tuinen

Wat de vogelstand betreft: er is sprake van een lichte

Backershagen/ Hartenkamp/ Wiltzanck (Wassenaar)

achteruitgang bij een paar soorten, maar die is zeker

Oppervlakte:

De nestkast inspectie/inventarisatie vond plaats op 8

(nog?) niet dramatisch. Misschien hebben zij tijdens


oktober. Een aantal versleten nestkasten is vervan-

het broedseizoen nog niet te veel last gehad van de

Telling:

gen door nieuwe kasten.

getrapte paadjes maken en vistenten opzetten.

24 ha BMP-methode

grenzend aan het landgoed beslist wel meetellen.

De winterse onder-nul-koude van 2012/2013 begon

aantasting van het groen. Van 6 maart tot 5 juni is er negen keer geteld. Buiten

tamelijk laat. Op de grote vijver lag van medio maart

met waarnemingen van Adri:

de broedperiode zijn de landgoederen een aantal

tot en met eind maart een laagje ijs. De goudhaan-

- scholeksters zijn in het begin van het seizoen re-

keren bezocht.

tjes heb ik in 2013 nergens gevonden, ook de glans-

gelmatig te zien, maar niet in de broedtijd; dan lijken

De goudhanen heb ik helaas niet meer waargeno-

koppen heb ik niet waargenomen. De boomkruipers

men. Ik zal bij een late koude winter deze vogel-

heb ik op veel meer plaatsen juist wel gesignaleerd.

soort met universeel voer proberen bij te voederen.

Op 6 april, even voorbij de grens van het landgoed-

Tijdens deze late winter was op 19 maart de eerste

park, is de huismus waargenomen. In 2013 heb ik

waarneming van de zwartkop. Op 6 maart heb ik

helaas geen bosuil gehoord en/of gezien. Buiten de

midden in het landgoedbos de grote lijster weer

broedvogel telperiode is het landgoedpark enkele keren bezocht.

Bontbekplevier

Een paar vermeldenswaardige punten, aangevuld

zij de buren te prefereren. - de witte kwikstaart laat zich na jaren als broedvogel - nog steeds - niet meer zien. - de ijsvogel wordt nog wel eens gesignaleerd, maar buiten het broedseizoen.

Groot Haesebroek (Wassenaar)

horen zingen. Op 26 maart zijn drie koppels kuifeend

toch niet geschikt om te broeden. - van nachtegaal en putter zijn er even twee gesig-

Oppervlakte:

men. Op 29 maart heb ik in de noordoostelijke weide

naleerd, maar waarschijnlijk was er van ieder slechts


38 krakeenden gezien. Er is één territorium tjiftjaf

Park Rozenrust (Leidschendam)

één broedgeval.

Telling:

meer in het zuidwestelijke deel van het landgoed.

Oppervlakte:

Mogelijk staat het in verband met het rustiger weg-

Contactpersoon: Ria Hoogstraat

- dit geldt ook voor de fuut: het gebied is kennelijk

11 ha BMP-methode

- op 16 maart zijn zeventig grauwe ganzen waar-

32

ca. 12 ha

en op 6 april is een kleine canadese gans waargeno-

ca. 2,1 ha

genomen.

Van 28 februari tot en met 17 juni is er tien keer

gedeelte van de Backershagenlaan tussen de Rust

Beheerder:

gemeente Leidschendam-Voorburg

- in april zijn één onvolwassen havik, een roepende

geteld. Buiten de broedvogeltelperiode is het land-

en Vreugdlaan en de Papegaaienlaan. Voorheen was

Telling:

BMP-methode

kleine bonte specht en een overvliegende slechtvalk

goed een paar keer bezocht. Op 28 oktober vond

dit een primaire stadsweg. In Backershagen is ter

waargenomen.

de nestkasteninventarisatie en -inspectie plaats. Vijf

gelegenheid van de inhuldiging van koning Willem-

Het gebiedje is gelegen aan de Vliet en langs de

- ondanks de volledige kaalslag van het riet waren

versleten nestkasten zijn vervangen door nieuwe. Als

Alexander een linde als koningsboom geplant. Ik heb

Veursestraatweg ter hoogte van huisnummer 102 A

er toch nog vijf kleine karekieten.

gevolg van de late winter zijn pas tijdens de vijfde

op oudjaarsdag 2013 nog tamelijk veel vogels horen

te Leidschendam.

- op 3 juli zag ik een familie van ongeveer vijf

telronde vele broedvogel indicerende waarnemingen

zingen. En tenslotte heb ik voor de fitis voor het

Vanwege de extreme kou zijn we pas op 12 maart

grauwe vliegenvangers.

gedaan. De holenduif heb ik helaas niet meer waar

eerst sinds ik BMP broedvogeltellingen doe, één terri-

gaan tellen. Die kou had grote invloed op de resulta-

33

ten, en pas in april werden die beter.

avondtellingen gedaan.

Vanaf begin maart waren er werkzaamheden aan de

Buiten het broedseizoen zijn aan het park een paar

Vlietoever, deze was afgesloten met een hek, zodat

bezoeken gebracht. In februari hebben we veel

we daar niet konden tellen. Dit duurde het hele

mezen horen zingen, maar niet geteld, en daarna

telseizoen.

werd het stil vanwege de extreme kou. Bij de no-

Bij de buren waren er bouwactiviteiten, maar wij

vemberstorm is de wilg bij de zandbak gesneuveld

hadden niet de indruk dat de vogels er last van had-

en kort boven de grond afgezaagd. In de uilenkast

den.

is geen activiteit ontdekt. Wat betreft de koolmezen-

Rond de plaats van de voormalige opzichterswoning

kastjes: twee zijn gebruikt door koolmezen en van

naast de ingang aan de Veursestraatweg verscheen

de pimpelmezenkastjes bleef er één leeg, net zoals

eind maart een hek en vonden graafwerkzaamheden

in 2012, dus hebben we die op een andere plek in

plaats. Er is nu een soort vierkante vijver, waarin in

het park opgehangen; in december is ook één nieuw

de loop van het jaar de nodige planten zijn opgeko-

kastje opgehangen ter vervanging van het in 2012

men. Verder waren er geen bouwactiviteiten.

vernielde kastje.

In het slootje dat parallel loopt aan de Vlietoever zat een geelwangschildpad te zonnen op een tak, wat ik Er lopen één of twee katten in het park rond en ook

Duivenvoordse- en Veenzijdsepolder (Leidschendam)

kippen en een haan (van het restaurant).

Oppervlakte:

Bezoekers laten regelmatig lege blikjes, flesjes en

Contactpersoon: Piet Post

ander afval achter tussen de begroeiing.

Telling:

slechts een keer heb waargenomen.

100 ha (deels geteld) BMP-methode

nog kaal waren.

Het was een redelijk jaar voor de weidevogels. Het

In de periode tussen 12 maart en 30 mei heb ik,

totaal aantal soorten is ongeveer gelijk gebleven, de

samen met Louise Ras, tien bezoeken aan het park

wulp was in 2013 weer met twee paar vertegenwoor-

gebracht, te weten: drie maal in de vroege ochtend

digd. Ook in 2013 waren weer weinig waarnemingen

in maart, vier maal in april en drie maal in mei.

van de watersnip, die ik anders altijd veel zie als

Op 2 april telden we de eerste tjiftjaf, en op 23 april

doortrekker. De zangvogels zijn in het algemeen wat

de eerste fitis. We hebben in 2013 geen vroege

aantal soorten betreft ongeveer gelijk gebleven. De

Watersnip

Ik heb de bomen gecontroleerd op nesten toen ze

rietvogels blijven het goed doen. De eenden blijven redelijk op peil, alleen over de slobeend maak ik mij zorgen. Ik heb jaren gehad met tien paar slobeenden, nu maar twee. In 2013 waren er ook bergeenden in het gebied, maar niet broedend. De ganzen blijven het goed doen. Een hoogtepuntje in 2013 was de waarneming van de roerdomp. Ik weet dat hij er wel komt, maar je ziet hem eigenlijk nooit. Nu vloog er echter eentje uit het riet, vlak voor mijn neus langs! Dit was mijn laatste teljaar in dit prachtige gebied. Na negentien jaren stop ik er mee, omdat ik ga verhuizen naar Epe. Ik heb vele honderden uren doorgebracht in deze polder en kende er zo langzamerhand elke graspol. Maar ook in Epe zitten vogels Grutto

en daar ga ik dus vrolijk verder. En natuurlijk blijf

34

ik lid van onze prachtige vereniging om het Haagse vogelgebeuren te kunnen volgen!

35

36

Solleveld

tijd tijd 1 tijd 1 1 -

3 4 94 1 4 5 4 5 8 18 1 2 7 1 4 20 1 -

Dodaars Fuut Aalscholver Roerdomp Grote Zilverreiger Blauwe Reiger Ooievaar Lepelaar Knobbelzwaan Indische Gans Grauwe Gans Canadese Gans Kleine Canadese Gans Brandgans Nijlgans Mandarijneend Bergeend Smient Krakeend Wintertaling Wilde Eend Zomertaling Slobeend Krooneend Witoogeend Tafeleend Kuifeend Muskuseend Wespendief Bruine Kiekendief Havik Sperwer Buizerd Torenvalk Boomvalk Slechtvalk Fazant Waterral Waterhoen Meerkoet Scholekster Kleine Plevier Kievit Watersnip Houtsnip Grutto Wulp Tureluur Witgatje Oeverloper Kokmeeuw Stormmeeuw Kleine Mantelmeeuw Zilvermeeuw

Park Rozenrust

Hyacintenbos

tijd tijd tijd -

Duivenvoordse en Veenzijdse Polder


1 tijd 1 tijd 6 tijd 2 2 4 tijd -

Vallei Meijendel (kavel 54A)


tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd 3 tijd -

Landgoed De Paauw en Bos Ruys


tijd tijd tijd tijd tijd tijd 1 tijd tijd 1 tijd tijd tijd

Landgoed Backershagen, Wiltzanck, Hartenkamp


tijd -

Landgoed Groot Haesebroek


tijd tijd -

Landgoed Voorlinden

Wapendal

tijd tijd tijd 2 1 4 17 tijd 4 15 tijd tijd tijd tijd

Park Vreugd en Rust, Park 't Loo


tijd tijd tijd 2 tijd 2 tijd tijd tijd 1 tijd 2 tijd -

Eikelenburg

Park Sorghvliet

tijd -

Hoekpolder

St. Hubertuspark

tijd 2 tijd tijd 1 tijd 1 tijd tijd + tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd 3 + tijd tijd tijd tijd tijd tijd

Wilhelminapark

Arendsdorp, Oostduin

tijd 2 tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd 1 tijd tijd + tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd 1 tijd tijd tijd 1 + tijd tijd tijd tijd tijd tijd

Landgoed Overvoorde

Oosterbeek

tijd 1 tijd 5 tijd 1 2 3 5 5 tijd tijd + tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd 1 1 tijd tijd tijd 4 + tijd tijd tijd tijd tijd tijd

ATV Zonnegaarde

Clingendael

tijd + tijd tijd tijd tijd 1 tijd tijd 2 tijd + tijd tijd tijd + tijd tijd tijd tijd tijd tijd 1 tijd tijd tijd + + tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd

De Heimanshof

Haagse Bos Dodaars Fuut Aalscholver Roerdomp Grote Zilverreiger Blauwe Reiger Ooievaar Lepelaar Knobbelzwaan Indische Gans Grauwe Gans Canadese Gans Kleine Canadese Gans Brandgans Nijlgans Mandarijneend Bergeend Smient Krakeend Wintertaling Wilde Eend Zomertaling Slobeend Krooneend Witoogeend Tafeleend Kuifeend Muskuseend Wespendief Bruine Kiekendief Havik Sperwer Buizerd Torenvalk Boomvalk Slechtvalk Fazant Waterral Waterhoen Meerkoet Scholekster Kleine Plevier Kievit Watersnip Houtsnip Grutto Wulp Tureluur Witgatje Oeverloper Kokmeeuw Stormmeeuw Kleine Mantelmeeuw Zilvermeeuw

(vervolg)

Heempark H.J. Bos

Inventarisatie van Andere gebieden in 2013


2 tijd tijd 1 tijd 1 1 tijd 1 1 2 8 tijd tijd tijd

1 1 1 2 tijd tijd 1 2 tijd tijd tijd

tijd tijd tijd 4 tijd tijd 1 2 tijd tijd -

tijd tijd 38 tijd 4 14 tijd 1 tijd tijd 3 5 10 1 tijd tijd tijd

tijd 9 tijd tijd tijd tijd tijd 18 22 tijd tijd 12 tijd tijd 13 tijd 17 tijd tijd 9 tijd 1 1 tijd tijd tijd 9 9 21 2 2 tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd

tijd 2 tijd tijd tijd tijd 2 9 3 tijd 4 tijd 8 tijd 17 tijd 4 tijd tijd tijd 1 tijd tijd 6 tijd 8 18 3 tijd 7 tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd

1 tijd tijd tijd tijd tijd 1 2 1 8 1 1 tijd tijd tijd 5 4 7 tijd 2 tijd tijd tijd tijd tijd

1 tijd 21 tijd 1 tijd 5 2 59 tijd tijd tijd 11 38 2 tijd tijd 1 2

tijd tijd tijd tijd 4 2 3 tijd 2 tijd 6 tijd 1 tijd 1 tijd tijd tijd 6 tijd tijd tijd tijd -

tijd tijd 1 1 tijd tijd 2 tijd -

tijd tijd tijd tijd 1 1 1 tijd 1 tijd 12 tijd 1 tijd 3 tijd 4 1 -

1 tijd tijd tijd tijd tijd 1 tijd 8 tijd tijd tijd tijd 1 3 -

tijd tijd tijd 1 tijd 1 tijd tijd tijd tijd tijd

1 tijd tijd tijd tijd tijd 1 7 5 3 tijd tijd 7 1 13 tijd 2 tijd 4 tijd 1 tijd 1 10 3 15 tijd 4 2 4 tijd tijd tijd tijd

tijd tijd tijd tijd -

37

38

3 17 23 3 8 37 5 2 1 1 29 1 77 74 51 54 1 5 17 98 18 4 4 7 41 14 72 5 52 51 82 3

Visdief Holenduif Houtduif Turkse Tortel Zomertortel Halsbandparkiet Koekoek Bosuil Ransuil Gierzwaluw IJsvogel Groene Specht Zwarte Specht Grote Bonte Specht Kleine Bonte Specht Boomleeuwerik Veldleeuwerik Oeverzwaluw Boerenzwaluw Huiszwaluw Boompieper Graspieper Gele Kwikstaart Grote Gele Kwikstaart Witte Kwikstaart Winterkoning Heggenmus Roodborst Nachtegaal Zwarte Roodstaart Gekraagde Roodstaart Paapje Roodborsttapuit Tapuit Beflijster Merel Kramsvogel Zanglijster Koperwiek Grote Lijster Sprinkhaanzanger Rietzanger Bosrietzanger Kleine Karekiet Spotvogel Braamsluiper Grasmus Tuinfluiter Zwartkop Fluiter Tjiftjaf Fitis Bladkoning Goudhaantje

Park Rozenrust

2 3 3 tijd 4 1 5 2 5 5 2 4 1 1 -


Solleveld

2 tijd tijd 1 7 5 5 tijd 1 tijd 2 2 tijd


Hyacintenbos

16 tijd 7 1 7 39 tijd 23 23 10 tijd 1 18 14 -



tijd tijd tijd tijd 3 3 7 11 1 tijd tijd 2 tijd tijd tijd 1 tijd 3 2 4 5 tijd



3 tijd tijd tijd tijd 1 tijd 7 3 3 10 4 tijd 1 tijd 4 1 3 4 tijd



3 tijd tijd 4 4 3 5 5 2 3 2 4 4 -

Landgoed Voorlinden


3 tijd tijd tijd tijd tijd 2 2 1 1 1 1 2 -



13 4 tijd 2 1 22 14 9 23 5 tijd 1 3 11 13 7 2

Eikelenburg

Wapendal

3 6 3 2 tijd tijd 3 tijd 9 1 23 1 12 tijd 23 tijd 7 tijd 13 12 7 tijd

Hoekpolder


3 9 4 3 11 tijd tijd 5 4 2 -

Wilhelminapark

Park Sorghvliet

4 + tijd + 1 tijd 1 4 tijd tijd tijd tijd + + + tijd + tijd + tijd tijd 2 + tijd tijd

Landgoed Overvoorde

St. Hubertuspark

tijd 2 + 1 8 tijd tijd 2 tijd tijd tijd tijd + + + tijd + tijd + tijd tijd tijd + tijd + 1 1

ATV Zonnegaarde


tijd + + 1 16 2 tijd 2 + 5 tijd tijd 1 + + + 1 + tijd + tijd tijd tijd tijd 1 + + 2 3

De Heimanshof

Oosterbeek

tijd 4 + tijd 18 2 tijd 1 + tijd tijd tijd tijd tijd + + + tijd + tijd + tijd tijd 1 + + 1 tijd 1

(vervolg)

Heempark H.J. Bos

Clingendael

Visdief Holenduif Houtduif Turkse Tortel Zomertortel Halsbandparkiet Koekoek Bosuil Ransuil Gierzwaluw IJsvogel Groene Specht Zwarte Specht Grote Bonte Specht Kleine Bonte Specht Boomleeuwerik Veldleeuwerik Oeverzwaluw Boerenzwaluw Huiszwaluw Boompieper Graspieper Gele Kwikstaart Grote Gele Kwikstaart Witte Kwikstaart Winterkoning Heggenmus Roodborst Nachtegaal Zwarte Roodstaart Gekraagde Roodstaart Paapje Roodborsttapuit Tapuit Beflijster Merel Kramsvogel Zanglijster Koperwiek Grote Lijster Sprinkhaanzanger Rietzanger Bosrietzanger Kleine Karekiet Spotvogel Braamsluiper Grasmus Tuinfluiter Zwartkop Fluiter Tjiftjaf Fitis Bladkoning Goudhaantje


(vervolg)

Haagse Bos


tijd 5 1 tijd tijd 2 8 4 2 6 tijd 1 tijd 5 1 tijd 4 6 2 -

4 tijd tijd tijd 1 9 2 4 6 1 tijd tijd 1 2 tijd

5 2 tijd tijd tijd 6 3 2 7 1 tijd 1 1 1 tijd

3 7 14 tijd tijd tijd 2 6 20 6 4 17 5 1 6 10 tijd

tijd tijd 42 tijd 3 tijd tijd tijd tijd 1 4 tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd tijd 36 17 6 tijd 52 tijd 9 tijd 3 17 tijd 1 8 26 39 8 tijd

tijd tijd 10 1 2 1 tijd tijd tijd tijd 1 tijd tijd 2 tijd tijd tijd tijd tijd 1 7 12 1 tijd tijd tijd tijd 20 tijd 3 tijd tijd tijd 3 10 26 tijd 6 7 8 15 15 tijd tijd

tijd 2 22 2 3 tijd 1 tijd tijd tijd 1 2 1 tijd tijd tijd tijd 14 13 9 34 tijd 5 tijd 1 2 9 14 3 tijd

tijd 4 35 2 63 1 tijd 4 1 3 23 2 17 51 tijd 7 tijd 11 7 tijd -

3 6 3 1 tijd 2 7 1 1 tijd 2 20 7 11 2 3 16 tijd 6 tijd 5 2 4 2 10 7 2 4

tijd tijd 1 1 5 1 8 9 6 tijd 1 5 1 3

1 2 1 1 2 17 1 16 17 tijd 7 tijd tijd 1 7 7 1 -

3 1 1 tijd 1 3 10 2 14 12 tijd 5 tijd 3 6 5 -

tijd 2 19 tijd 8 tijd 1 tijd 2 6 1 tijd tijd tijd 14 3 14 3 5 21 tijd 7 tijd tijd 1 5 3 15 tijd 11 6 tijd 1

tijd 1 4 1 tijd 3 tijd tijd 1 3 4 4 1 1 3 2 2 3 11 3 -

2 tijd tijd tijd 2 5 1 6 5 2 1 2 tijd -

39

2 5 5 5 1 1 1 11 1 tijd 3 tijd -

2 1 8 4 68 72 10 21 1 19 17 60 15 2 27 1 1 24 1 6


+ 86 37 49

+ 87 46 41

+ 77 32 45

+ 73 32 41

54 16 13 3

190 48 28 20

258 41 31 10

21 24 12 12

47 19 14 5

57 42 20 22

49 43 15 28

231 33 25 8

40 24 15 9

76 32 26 6

1402 69 69 0

-

-

-

-

-

-

-

-

Waargenomen, maar niet meegenomen in bovenstaande inventarisatie! Soepeend tijd Soepgans Stadsduif Zwarte Zwaan Rosse Stekelstaart tijd tijd Kuifduiker tijd Witkopstaartmees tijd = tijdelijk verblijvend + = wel territoria, aantal onbekend - = niet waargenomen

40

Park Rozenrust

Solleveld

1 4 4 tijd 2 1 2 1 -


Hyacintenbos

8 13 2 5 1 tijd 6 15 6 -



tijd tijd tijd tijd 1 2 1 tijd tijd -



1 1 3 1 3 tijd 2 tijd tijd -



tijd 4 tijd 2 2 -



tijd 1 3 tijd 2 2 tijd tijd tijd -

Landgoed Voorlinden


7 12 20 7 6 5 16 4 2 6 -


Wapendal

tijd 2 tijd 19 16 3 10 1 tijd 2 2 3 tijd -

Eikelenburg


2 5 1 2 3 -

Hoekpolder

Park Sorghvliet

tijd tijd 1 5 tijd tijd + + 4 + + + + + + tijd + tijd 1 tijd tijd tijd tijd -

Wilhelminapark

St. Hubertuspark

tijd tijd + + + + 3 4 + + + + tijd + tijd 2 tijd tijd -

Landgoed Overvoorde


tijd 1 tijd 2 + tijd + + + + tijd + + + + tijd + tijd + tijd + tijd tijd tijd tijd -

ATV Zonnegaarde

Oosterbeek

tijd tijd 2 + + + + + + + + + tijd + tijd + 2 tijd tijd tijd tijd tijd -

De Heimanshof

Clingendael

Vuurgoudhaantje Grauwe Vliegenvanger Bonte Vliegenvanger Staartmees Glanskop Kuifmees Zwarte Mees Pimpelmees Koolmees Boomklever Boomkruiper Wielewaal Gaai Ekster Kauw Zwarte Kraai Raaf Spreeuw Huismus Ringmus Vink Keep Groenling Putter Sijs Kneu Barmsijs Appelvink Kruisbek Goudvink Rietgors

(vervolg)

Heempark H.J. Bos


(vervolg)

Haagse Bos


Vuurgoudhaantje Grauwe Vliegenvanger Bonte Vliegenvanger Staartmees Glanskop Kuifmees Zwarte Mees Pimpelmees Koolmees Boomklever Boomkruiper Wielewaal Gaai Ekster Kauw Zwarte Kraai Raaf Spreeuw Huismus Ringmus Vink Keep Groenling Putter Sijs Kneu Barmsijs Appelvink Kruisbek Goudvink Rietgors

1 4 4 4 1 1 tijd 1 tijd 1 1

tijd 4 4 1 1 1 1 tijd 2 tijd tijd tijd tijd -

1 3 7 1 1 3 tijd 2 tijd tijd tijd tijd -

11 13 1 8 1 3 25 5 5 -

tijd 4 13 20 4 3 17 tijd 7 tijd 2 tijd 4 3 tijd tijd tijd

2 4 7 1 2 6 tijd 2 tijd tijd tijd tijd tijd 6 2 tijd 1 3

tijd tijd 2 7 19 4 2 8 1 3 tijd 1 3 1 tijd 5 1 tijd tijd -

tijd 5 15 4 1 1 10 43 6 7 2 3 tijd tijd -

1 1 2 2 tijd 19 16 5 13 3 17 3 tijd 10 2 2 tijd -

1 8 5 2 3 tijd 1 2 tijd -

2 1 16 8 8 10 1 1 1 1 5 tijd -

1 10 7 4 7 tijd 1 6 2 3 tijd -

tijd tijd tijd 3 5 3 1 18 24 2 8 tijd 4 3 25 2 14 tijd tijd 8 tijd 1 tijd tijd tijd tijd tijd 1 -

4 5 1 1 2 tijd 3 tijd 1 2

tijd 4 5 tijd tijd tijd 1 tijd 1 -


82 45 30 15

52 39 22 17

54 37 20 17

249 43 30 13

494 93 40 53

279 102 45 57

228 74 42 32

471 53 37 16

248 68 46 22

67 31 21 10

160 47 34 13

121 42 27 15

272 72 39 33

150 64 42 22

37 26 13 13

-

6 11 -

-

-

1 tijd -

tijd -

-

2 -

-

Waargenomen, maar niet meegenomen in bovenstaande inventarisatie! Soepeend tijd Soepgans Stadsduif 1 Zwarte Zwaan tijd Rosse Stekelstaart Kuifduiker Witkopstaartmees tijd tijd = tijdelijk verblijvend + = wel territoria, aantal onbekend - = niet waargenomen

41

Nestkastenonderzoek

Vrg Ockenburgh


Vrg Henk van Dongen



Vrg Paroussia

met de mussenkasten.

Vrg Marlot

is aangeslagen en dat nu veel Hagenaars bekend zijn

In een aantal vogelrustgebieden en de andere


Algemeen


Inventarisatie van Nestkastgebieden in 2013

Totaal nestkasten totaal bezet w.v. Holenduif Winterkoning Gekraagde Roodstaart Glanskop Pimpelmees Koolmees Boomklever Boomkruiper Kauw Stadsduif Anders dan vogel

25 12

7 4

10 4

38 28

20 9

12 10

18 8

11 9

11 5

1 1 1 2 7 -

1 2 1 -

2 2 -

13 14 1 1

3 5 1 4

1 1 3 5 -

1 4 3 -

4 4 1 -

3 2 -

*

**

Bezettings %

48

57,14

40

73,68

45

geïnventariseerde gebieden hangen nestkasten. Het aantal hiervan kan per gebied sterk variëren. Dit

Voor meer informatie over diverse vogelnestkasten

wordt o.a. bepaald door de noodzaak om extra nest-

kunt u terecht op www.haagsevogels.nl. Via de ver-

gelegenheid te verschaffen, maar in mindere mate

enigingswebsite of via de informatietelefoon

ook door de instelling en inzet van de desbetreffende

06-46 42 68 09 kunt u werktekeningen verkrijgen of

contactpersonen.

kasten bestellen.

De nestkasten in het Haagse Bos waren oorspronkelijk van Staatsbosbeheer, maar in de loop der jaren zijn die tijdens de onderhoudsrondes vervangen door kasten van de HVB. Alle kasten zijn in beheer van de vereniging. Door de ouderdom van het bos onstaan er nu meer natuurlijke nestholtes, waardoor de 20 kastjes langs het Filosofenpad niet meer vervangen hoeven te worden. De nestkasten worden door enkele enthousiaste leden van de vereniging in eigen beheer vervaardigd. Niet alle gemaakte kasten worden in de diverse gebieden opgehangen. Een aantal werd via de winkel aan particulieren verkocht.

83,33 44,44 81,82 45,45

* vleermuis ** bosmuis(2) / eekhoorn(2)

Voor de normale kasten wordt gebruikgemaakt van houten en houtbetonkasten. De laatste zijn welis-

Inventarisatie van Nestkastgebieden in 2013

waar duurder, maar gaan ook langer mee. Om het

(vervolg)

Clingendael

Oosterbeek

Arendsdorp

Oostduin

Hyacintenbos

De Heimanshof

ATV Zonnegaarde



Park Rozenrust

nagenoeg alleen gebruikt in afgesloten vogelrustge-

Haagse Bos

risico van vernieling te verminderen worden deze

56 54

24 22

6 5

6 6

10 9

5 5

17 11

7 2

21 17

9 7

4 2

2 17 34 1 -

9 13 -

1 4 -

3 3 -

3 5 1 -

3 2 -

5 5 1 -

1 1 -

8 8 1 -

5 2 -

2 -

100

90

100

Mussenstraat en mussenflat

bieden en daarnaast in een enkel goed afgeschermd en bewaakt park.

Methode van onderzoek

Behalve deze kasten hangen er speciale kasten voor

De nestkasten worden in de broedtijd, bijzondere

vogelsoorten waarvoor niet altijd geschikte natuur-

omstandigheden daargelaten, uitsluitend van de

lijke broedgelegenheid voorhanden is. Zo zijn er

buitenkant op bewoning geïnventariseerd. Na de

torenvalkkasten, uilenkasten en vliegenvangerkasten.

broedtijd worden ze schoongemaakt en zo nodig gerepareerd of vervangen. Ook wordt de gelegenheid

Nestkasten voor huismussen

benut om aan de hand van de inhoud het broedre-

Speciaal om huismussen extra broedgelegenheid te

sultaat te bevestigen.

verschaffen zijn de mussenstraat en mussenflat ontwikkeld. Dit zijn twee typen meervoudige kasten die

Toelichting bij de cijfers

inspelen op het koloniegedrag van de huismus. Ze

In de overzichten is zowel de absolute bezetting

worden door Hetty Mos gemaakt. De kasten blijken

opgegeven als het bezettingspercentage. Van belang

erg gewild bij het publiek. In 2009 heeft het ontwerp

bij het bezettingspercentage is, dat rekening wordt

van de kast zelfs navolging gevonden in een project

gehouden met de onderhoudstoestand van de

van de gemeente Den Haag. Daarbij zijn 1100 mus-

kasten. Een groot aantal in verval verkerende kasten

senkasten met subsidie aan particulieren verkocht.

of niet schoongemaakte kasten kan het percentage

Op zo’n grote productie was de vereniging helaas

sterk verminderen.

niet berekend, maar het is aardig dat het idee goed 42

Totaal nestkasten totaal bezet w.v. Holenduif Winterkoning Gekraagde Roodstaart Glanskop Pimpelmees Koolmees Boomklever Boomkruiper Kauw Stadsduif Anders dan vogel Bezettings %

96,43 91,67 83,33

64,71 28,57 80,95 77,78

50

43

MUS-project 2013 In 2010 werd een grote actie gehouden onder de Haagse vogelaars om hen te enthousiasmeren deel te nemen aan het MUS-project (Meetnet Urbane Soorten) dat Sovon in 2007 had gelanceerd. Het project sloeg zo aan dat het aantal getelde postcodegebieden in de Haagse regio jaarlijks tussen de 35 en 50 bedroeg, terwijl in de jaren voor 2010 dit aantal slechts 10 was. Hoewel het aantal deelnemers wel wat schommelt, worden tegenwoordig elk jaar in ongeveer de helft van alle betrokken 87 postcodegebieden alle stadsvogels geteld. In onderstaand artikel worden de resultaten van het project in 2013 beschreven en waar mogelijk met die uit de eerdere jaren vergeleken. Door: Tom Loorij, coördinator Sovon Haagse regio

de loop van 2013 met MUS gestopt.

helft op een doordeweekse dag gelopen. Voor de

Van de 46 tellers zijn er 35 (70 %) lid van de HVB

3-de ronde die ’s avonds wordt gelopen, is het week-

en is er één een vrijwilliger uit het vogelasiel. Van de

end duidelijk minder in trek: 30 %. Evenals vorig

overige 10 zijn er 5 die al voor MUS telden voordat in

jaar werd een aanzienlijk deel van de derde ronde op

2010 de HVB actief in MUS betrokken werd.

maandag gelopen (23 %). Heel opvallend was dat

Van deze 46 tellers is 35 % vrouw, waarmee zij maar

er nauwelijks op donderdag geteld werd: van de 144

liefst 36 % van alle getelde gebieden voor hun reke-

tellingen in de drie rondes samen waren er maar drie

ning namen (in 2012 was dat nog maar 29 %).

op donderdag. Een sluitende verklaring hiervoor is er niet.

Met de ervaring van de tellers zit het wel goed: 44 % geeft aan over veel ervaring te beschikken en dat

2. Resultaten algemeen (tabel 2a en 2b)

is zelfs 6 % meer dan in 2012. Het percentage met

In totaal werden er in 2013 ruim 16.000 vogels waar-

veningen, waar het aantal getelde postcodegebieden

weinig ervaring bleef gelijk op 17 %. De overigen

genomen, een nieuw record voor MUS in de Haagse

van 1 op 4 (van de 7) kwam en in Laak (van 1 op

(39%) hebben een gemiddelde ervaring. Degenen

regio. Toch betekent dit, rekening houdend met het

1. Respons en tellers (tabel 1)

2 van de 5) waren verheugend. En ook in Rijswijk

met veel ervaring zagen meer soorten dan die met

grotere aantal telgebieden, relatief 8% minder vogels

In 2013 is een record aantal postcodegebieden ge-

kwam er een gebied bij. Helaas viel in het stads-

weinig ervaring: de 10 meest soortenrijke postco-

dan in 2012. Voor een belangrijk deel vindt dit zijn

teld, 51 van de 87 (59 %) tegen 41 in 2012. Voor 12

deel Centrum, waar toch al slecht geteld wordt, er

degebieden werden alle geteld door tellers met veel

oorzaak in het feit dat er veel minder grote groepen

niet eerder getelde gebieden hebben zich nieuwe tel-

nog een postcodegebied af, maar kwam er ook één

ervaring, terwijl op één na alle tellers met weinig

van meer dan 100 exemplaren van dezelfde soort

lers aangemeld, terwijl één nieuwe teller een gebied

bij. Gelukkig heeft de teller hiervan voor 2014 zelfs

ervaring minder dan het gemiddeld aantal soorten

zijn waargenomen, slechts 3 tegen 10 in 2012. Zo

heeft overgenomen van een teller die ermee gestopt

nog een gebied in het Centrum voor zijn rekening

telden. Bij het aantal getelde exemplaren werden

was de groep kauwen die in 2012 in Vrederust werd

was. Daarentegen hebben in 2013 drie tellers om

genomen. Toch blijven, samen met Rijswijk en het

zelfs de 12 gebieden met de meeste vogels door

geteld (215 stuks), in 2013 nog maar 70 exemplaren

gezondheidsredenen hun MUS-activiteiten moeten

stadsdeel Escamp, de stadsdelen Centrum en Laak

ervaren tellers geteld.

groot. Een statistische oorzaak was ook dat in het

beëindigen. Drie tellers hadden zich wel enthousiast

de zwakke gebieden.

Ook het gehoor laat bij veruit de meeste tellers wei-

stadsdeel Centrum twee postcodegebieden uitvielen

aangemeld, maar hebben het helaas toch af laten

Dit in tegenstelling tot Voorburg waar nog steeds alle

nig te wensen over. Slechts 8 van de 46 tellers gaf

waar in 2012 resp. een groep van 195 stadsduiven

weten. In totaal deden 46 verschillende tellers mee

postcodegebieden worden geteld en Wassenaar waar

aan minder goed hoge tonen te horen. De overigen

en van 175 halsbandparkieten werd geturfd. En

omdat maar liefst vier tellers spontaan een extra ge-

4 van de 5 telgebieden bezet zijn. Haagse Hout en

(83 %) hadden een uitstekend gehoor. Moeilijk is

werden er in 2012 in de Bomenbuurt op één telronde

bied erbij hebben genomen. Mede hierdoor worden

Segbroek zijn de stadsdelen in Den Haag die met stip

vast te stellen of een minder gehoor wezenlijk van

nog 189 houtduiven gezien, in 2013 was het hoogste

maar liefst 17 postcodegebieden (34 %) geïnventa-

het best onderzocht worden en waar in elk maar in 2

invloed is op het aantal getelde soorten en de aantal-

aantal daarvan slechts 41.

riseerd voor MUS door personen die zelf niet in dat

gebieden niet geteld wordt.

len vogels. Wel nemen de tellers die minder hoge

gebied woonachtig zijn. Dat is een positieve ontwik-

Verheugend was dat vrijwel alle deelnemers alle drie

tonen horen in de regel wel wat minder exemplaren

keling.

de telronden gelopen hebben; slechts twee hebben

waar, maar niet significant minder soorten, zoals je

Positief was ook dat de nieuwe telgebieden vrijwel

een ronde moeten laten schieten en twee anderen

eerder zou verwachten.

allemaal lagen in stadsdelen of gemeenten die in

de laatste twee, één wegens gezondheidsreden,

Harde conclusies over de invloed van ervaring en

2012 zwak bezet waren. Vooral de toename in Sche-

maar deze is in 2014 weer van de partij en één is in

gehoor worden overigens bemoeilijkt doordat er zowel vogel- en soortenarme als -rijke gebieden zijn

44

2011 31

2010 24 7 5 6 1 3 3 3 3

5 3 5 0 3 3 1 4

% deelname 2013 2012 56 43 45 45 54 38 71 57 40 20 57 43 60 60 57 14 67 67

en zelfs een ervaren teller met een goed gehoor zal 2011 51 64 38 86 20 43 60 43 50

2010 39 45 23 71 0 43 60 14 67

Wassenaar Leidschendam Voorburg Rijswijk

5 7 5 9

4 4 5 4

3 4 5 3

2 3 5 4

2 3 4 2

80 57 100 44

60 57 100 33

40 43 100 44

40 43 80 22

Haagse regio totaal

87

51

41

45

35

59

47

52

40

in een arm gebied toch minder vogels traceren. Hoewel naar keuze op minimaal 8 en maximaal 12 Knobbelzwaan

Tabel 1. Respons deelname MUS-project Aantal PC-gebieden totaal 2013 2012 Den Haag 61 34 26 Centrum 11 5 5 Escamp 13 7 5 Haagse Hout 7 5 4 Laak 5 2 1 Leidschenveen-Ypenburg 7 4 3 Loosduinen 5 3 3 Scheveningen 7 4 1 Segbroek 6 4 4

telpunten geteld mag worden, heeft het overgrote deel (76 %) 10 of meer telpunten op zijn of haar route opgenomen hetgeen de betrouwbaarheid van de waarnemingen vergroot. Het is voor de hand liggend dat veruit de meeste tellingen werden uitgevoerd in het weekend, waarbij

Zoals gebruikelijk de laatste jaren werden er in de

de zondag iets meer favoriet was dan de zaterdag.

eerste telronde de meeste vogels geteld, gevolgd

Vooral in de 2-de telronde waarbij je het vroegst

door de tweede ronde en het kleinste aantal in de

uit bed moet, bleek het weekend veruit het meest

derde telronde. Vooral in de derde ronde werden

ideaal: 70 %. De eerste telronde werd slechts in de

aanzienlijk minder vogels geteld (15 % minder) dan

helft van de gevallen in het weekend en de andere

in 2012.

45

Tabel 2a. Totaal aantal waargenomen exemplaren per soort (alleen soorten waarvan in totaal meer dan 10 stuks zijn waargenomen) Aantal exem- Aantal exemplaren per PC-gebied plaren 2013 2010 2011 2012 1 Kauw 2122 43,7 42,2 50,1 2 Houtduif 1170 34,2 27,2 32,3 3 Zilvermeeuw 1114 20,8 22,1 23,8 4 Gierzwaluw 1011 32,1 32,7 23,8 5 Merel 960 21,9 19,3 19,5 6 Kleine Mantelmeeuw 941 15,1 20,0 22,1 7 Koolmees 730 19,1 15,0 13,5 8 Halsbandparkiet 671 25,4 31,9 23,6 9 Wilde Eend 669 16,9 18,2 16,5 10 Zwarte Kraai 572 12,9 11,2 12,4 11 Ekster 497 9,9 9,4 9,3 12 Meerkoet 487 10,3 9,3 13,1 13 Stadsduif 473 20,4 27,4 20,6 14 Canadese Gans 355 12,0 15,4 23,3 15 Pimpelmees 354 7,5 9,2 7,1 16 Nijlgans 312 8,1 8,7 8,3 17 Winterkoning 292 7,9 7,3 7,0 18 Spreeuw 290 5,9 6,7 7,6 19 Huismus 270 12,0 12,2 8,5 20 Kokmeeuw 238 8,1 9,2 17,4 21 Tjiftjaf 225 5,9 6,1 5,4 22 Heggenmus 202 5,3 4,3 4,1 23 Roodborst 156 4,3 3,7 3,5 24 Waterhoen 136 4,6 4,1 4,4 25 Vink 126 3,0 4,3 2,9 26 Zwartkop 118 4,1 4,2 4,3 27 Gaai 115 2,2 3,1 3,5 28 Zanglijster 106 3,9 3,3 3,3 29 Groenling 106 3,9 2,7 3,9 30 Turkse Tortel 106 4,1 5,0 4,0 31 Knobbelzwaan 101 5,3 6,0 3,7 32 Scholekster 93 3,9 3,1 3,2 33 Visdief 92 2,8 2,8 4,1 34 Blauwe Reiger 90 3,3 3,3 3,0 35 Soepeend 84 4,6 5,0 5,0 36 Grote Bonte Specht 72 2,8 3,7 2,5 37 Staartmees 60 4,7 4,1 4,7 38 Boomkruiper 54 3,0 3,3 2,7 39 Fuut 53 2,9 2,6 3,8 40 Aalscholver 52 1,9 4,8 2,3 41 Putter 52 3,5 3,4 3,4 42 Boerenzwaluw 48 1,9 6,7 4,4 43 Kuifeend 48 5,3 4,7 8,2 44 Fitis 46 2,6 2,3 2,9 45 Huiszwaluw 34 3,0 1,0 10,8 46 Groene Specht 32 1,8 1,4 1,5 47 Grauwe Gans 28 7,5 10,0 4,5 48 Stormmeeuw 24 4,5 4,5 4,6 49 Nachtegaal 19 7,0 6,0 5,1 50 Kleine Karekiet 15 2,0 3,0 2,2 51 Boomklever 14 1,6 1,0 0,8 52 Fazant 13 2,0 2,0 2,6 53 Tuinfluiter 13 1,0 3,0 1,7 54 Krakeend 13 2,0 1,0 3,5 55 Holenduif 12 0,0 0,0 2,5 56 Grote Mantelmeeuw 11 3,8 18,5 1,5 57 Kievit 11 1,6 2,8 3,1 58 Sijs 10 6,0 0,0 1,0 59 Rietzanger 10 1,5 4,0 3,0 46

2013 41,6 22,9 24,2 26,6 18,8 25,4 14,6 14,6 14,9 11,4 9,8 10,4 16,9 16,9 7,9 7,4 7,5 8,8 10,8 9,9 5,9 5,3 4,2 4,5 3,9 4,2 3,4 3,8 3,2 4,6 5,9 3,5 8,3 2,7 4,7 2,3 4,6 3,0 2,9 2,6 3,7 9,6 3,7 2,7 16,8 2,2 5,5 4,1 3,9 2,1 1,7 2,1 1,3 3,2 1,6 5,6 5,4 2,6 3,2

Tabel 2b. Aantal PC-gebieden waarin waargenomen per soort (alleen soorten waarvan in totaal meer dan 10 stuks zijn waargenomen) Aantal PCDeel PC-gebieden waarin waargenomen gebieden 2013 2010 2011 2012 2013 % 1 Kauw 51 100,0 100,0 100,0 100,0 51 94,3 97,8 100,0 100,0 2 Houtduif 46 91,4 95,6 95,1 90,2 3 Zilvermeeuw 38 85,7 77,8 75,6 74,5 4 Gierzwaluw 51 100,0 100,0 100,0 100,0 5 Merel 37 68,6 75,6 75,6 72,5 6 Kleine Mantelmeeuw 50 97,1 100,0 100,0 98,0 7 Koolmees 46 97,1 91,1 92,7 90,2 8 Halsbandparkiet 45 91,4 88,9 92,7 88,2 9 Wilde Eend 50 94,3 91,1 95,1 98,0 10 Zwarte Kraai 51 100,0 97,8 95,1 100,0 11 Ekster 47 88,6 91,1 92,7 92,2 12 Meerkoet 28 65,7 73,3 58,5 54,9 13 Stadsduif 21 37,1 42,2 48,8 41,2 14 Canadese Gans 45 94,3 75,6 87,8 88,2 15 Pimpelmees 42 80,0 86,7 82,9 82,4 16 Nijlgans 39 82,9 75,6 85,4 76,5 17 Winterkoning 33 71,4 84,4 63,4 64,7 18 Spreeuw 25 42,9 40,0 51,2 49,0 19 Huismus 24 42,9 33,3 29,3 47,1 20 Kokmeeuw 38 77,1 71,1 80,5 74,5 21 Tjiftjaf 38 80,0 77,8 82,9 74,5 22 Heggenmus 37 74,3 73,3 75,6 72,5 23 Roodborst 30 65,7 60,0 63,4 58,8 24 Waterhoen 32 51,4 48,9 70,7 62,7 25 Vink 28 62,9 64,4 63,4 54,9 26 Zwartkop 34 74,3 53,3 51,2 66,7 27 Gaai 28 62,9 53,3 70,7 54,9 28 Zanglijster 33 37,1 57,8 53,7 64,7 29 Groenling 23 51,4 48,9 58,5 45,1 30 Turkse Tortel 17 34,3 26,7 39,0 33,3 31 Knobbelzwaan 27 71,4 64,4 65,9 52,9 32 Scholekster 11 22,9 13,3 12,2 21,6 33 Visdief 34 65,7 62,2 65,9 66,7 34 Blauwe Reiger 18 25,7 26,7 41,5 35,3 35 Soepeend 31 60,0 42,2 58,5 60,8 36 Grote Bonte Specht 13 31,4 22,2 26,8 25,5 37 Staartmees 18 45,7 37,8 41,5 35,3 38 Boomkruiper 18 34,3 31,1 36,6 35,3 39 Fuut 20 34,3 13,3 39,0 39,2 40 Aalscholver 14 42,9 31,1 26,8 27,5 41 Putter 5 20,0 6,7 14,6 9,8 42 Boerenzwaluw 13 11,4 22,2 22,0 25,5 43 Kuifeend 17 34,3 35,6 39,0 33,3 44 Fitis 2 2,9 2,2 2,4 3,9 45 Huiszwaluw 15 14,3 22,2 19,5 29,4 46 Groene Specht 5 11,4 11,1 12,2 9,8 47 Grauwe Gans 6 5,7 4,4 7,3 11,8 48 Stormmeeuw 5 8,6 4,4 7,3 9,8 49 Nachtegaal 7 14,3 15,6 29,3 13,7 50 Kleine Karekiet 8 14,3 4,4 9,8 15,7 51 Boomklever 6 14,3 11,1 9,8 11,8 52 Fazant 10 17,1 11,1 24,4 19,6 53 Tuinfluiter 4 5,7 4,4 4,9 7,8 54 Krakeend 8 20,0 17,8 19,5 15,7 55 Holenduif 2 0,0 0,0 4,9 3,9 56 Grote Mantelmeeuw 2 11,4 8,9 4,9 3,9 57 Kievit 4 2,9 0,0 2,4 7,8 58 Sijs 3 5,7 4,4 4,9 5,9 59 Rietzanger

47

Er werden 90 verschillende soorten waargenomen,

plaats 4 en ging daarmee de merel voorbij. Er wer-

5 minder dan in 2012. Hiervan werd van 11 soorten

den ongeveer evenveel merels gezien, maar duidelijk

slechts één exemplaar gezien. In 2013 werden 10

wat meer gierzwaluwen. De meerkoet, in 2012 voor

soorten niet gezien die in 2012 wel werden geturfd,

het eerst doorgedrongen in de top-10, verdween

daarentegen waren er 15 nieuwe soorten t.o.v. 2012.

hieruit weer in 2013 om plaats te maken voor de

Onder deze soorten waren er zelfs 4 die sinds de

zwarte kraai.

start van het MUS-project geheel nieuw waren in

Er waren vier soorten die landelijk tot de top-10

de Haagse regio: dodaars, mandarijneend, havik en

behoorden, maar dat niet waren in de Haagse regio:

appelvink. Dit bracht het totaal aantal soorten sinds

huismus, spreeuw, kokmeeuw en Turkse tortel, lan-

2007 op 120. Andere leuke soorten waarvan slechts

delijk resp. op plaats 4, 7, 9 en 10, in Den Haag e.o. resp. op plaats 19, 18, 20 en 30. Hiermee wordt opnieuw bevestigd dat het in Den Haag e.o. slechter is gesteld met huismus en spreeuw dan landelijk. Ook andere aan bebouwing gebonden soorten als huisen boerenzwaluw en zwarte roodstaart scoren in het Haagse uiterst bescheiden in verhouding tot de landelijke cijfers. Verder worden hier duidelijk relatief minder Turkse tortels gezien. Dat kan niet worden gezegd van die andere algemene duivensoort, de houtduif. In Den Haag na de kauw op de 2-de plaats, maar landelijk moet hij behalve de kauw op plaats

Grote karakiet

één, ook de merel voor laten gaan. Vier soorten kwamen in de Haagse regio wel in de top-10 voor, maar haalden die plek bij lange na niet landelijk in MUS. Dat waren zilvermeeuw (plaats 3 tegen 20 landelijk), kleine mantelmeeuw (6 tegen één exemplaar werd gezien waren o.a. wespendief,

18), halsbandparkiet (8 tegen 26) en wilde eend (9

rietgors, goudvink en spotvogel. Vooral die laatste

tegen 12).

soort is wel bijzonder omdat de laatste jaren de spot-

In de lagere regionen valt op dat in Den Haag e.o.

vogel een uiterst zeldzame broedvogel in de Haagse

ook relatief wat minder vinkachtigen worden geteld,

regio is geworden. Van de in 2012 voor de Haagse

vink en groenling scoorden een 25-ste en 29-ste

regio nieuwe soorten gingen tafeleend, snor, tapuit

plaats tegen landelijk een 13-de en 21-ste plaats.

en ringmus in 2013 helaas niet meer op herhaling,

Watervogels deden het daarentegen beter: Canadese

alleen de wespendief was een blijvertje. Dit was dan

gans, nijlgans,waterhoen, knobbelzwaan en blauwe

ook één van de twee wespendieven die landelijk

reiger stonden op de Haagse lijst 13 tot maximaal 30

in het MUS-project werden gezien. Ook de Haagse

plaatsen hoger dan op de landelijke lijst van MUS.

Carolina-eenden en de grote gele kwikstaarten waren

Waar Den Haag e.o. duidelijk iets beter scoort is

(vrijwel) uniek in MUS.

bij aan bomen gebonden soorten als grote bonte

Kauw, houtduif en zilvermeeuw vormen evenals

specht, groene specht, holenduif, boomklever en

in 2012, onbetwist de top-drie van meest getelde

boomkruiper. Deze soorten staan alle, soms flink

soorten. Door het teruglopen van het aantal waarge-

hoger op de ranglijst dan landelijk.

nomen grote groepen moesten kauw en houtduif wel

48

een duidelijke veer laten; er werden er veel minder

3. Resultaten per telronde (tabel 3)

van geteld dan in 2012. De zilvermeeuw handhaafde

In de eerste telronde werden 10.700 vogels geteld

zich op ongeveer gelijk niveau. Grote verliezer was

waarmee voor het eerst de magische grens van

de halsbandparkiet die van plaats 4 naar plaats 8

10.000 werd gepasseerd. Dit was, gecorrigeerd voor

kelderde in 2013, voornamelijk omdat geen grote

het groter aantal getelde gebieden, overigens wel

groepen van deze soort werden gezien in de getelde

ongeveer evenveel als in 2012. In de 2-de ronde

gebieden. De gierzwaluw steeg nu van plaats 5 naar

gingen de tellers voor 9.423 exemplaren (gecorri-

Tabel 3. Totaal aantal waargenomen exemplaren per telronde, 2013 (alleen soorten waarvan in totaal meer dan 10 stuks zijn waargenomen) Aantal exemplaren Aantal PC-gebieden Telronde Telronde 1 2 3 1 2 1 Kauw 1410 1583 1127 50 47 2 Houtduif 1003 860 708 50 47 3 Zilvermeeuw 911 650 582 41 39 4 Gierzwaluw 23 233 930 3 19 5 Merel 699 747 706 51 47 6 Kleine Mantelmeeuw 647 383 593 33 28 7 Koolmees 696 468 211 49 46 8 Halsbandparkiet 410 396 419 40 35 9 Wilde Eend 441 366 439 40 38 10 Zwarte Kraai 418 396 289 48 43 11 Ekster 343 371 237 48 44 12 Meerkoet 360 287 339 42 43 13 Stadsduif 308 233 295 20 19 14 Canadese Gans 65 229 224 14 14 15 Pimpelmees 302 158 122 41 31 16 Nijlgans 220 212 137 39 34 17 Winterkoning 232 241 90 38 35 18 Spreeuw 180 145 33 25 17 19 Huismus 184 175 88 19 18 20 Kokmeeuw 114 35 151 15 10 21 Tjiftjaf 169 150 87 32 31 22 Heggenmus 188 93 54 36 26 23 Roodborst 131 93 51 34 27 24 Waterhoen 109 60 44 24 20 25 Vink 110 47 36 28 19 26 Zwartkop 53 104 40 17 22 27 Gaai 103 40 35 30 14 28 Zanglijster 72 59 29 22 18 29 Groenling 64 64 52 22 23 30 Turkse Tortel 88 52 25 19 16 31 Knobbelzwaan 40 67 47 11 11 32 Scholekster 53 59 48 18 19 33 Visdief 7 19 75 2 7 34 Blauwe Reiger 48 45 46 19 21 35 Soepeend 30 26 63 12 8 36 Grote Bonte Specht 59 34 32 23 16 37 Staartmees 36 4 26 8 2 38 Boomkruiper 41 37 24 15 13 39 Fuut 28 19 32 14 7 40 Aalscholver 36 14 24 15 8 41 Putter 36 24 14 12 7 42 Boerenzwaluw 3 18 35 2 2 43 Kuifeend 34 22 19 10 6 44 Fitis 22 28 8 10 12 45 Huiszwaluw 0 4 34 0 1 46 Groene Specht 24 8 9 12 8 47 Grauwe Gans 24 2 2 3 1 48 Stormmeeuw 18 9 3 3 3 49 Nachtegaal 17 12 0 3 5 50 Kleine Karekiet 2 10 10 2 5 51 Boomklever 13 3 2 7 3 52 Fazant 11 6 2 5 3 53 Tuinfluiter 3 10 5 2 8 54 Krakeend 12 3 0 4 1 55 Holenduif 5 5 7 5 2 56 Grote Mantelmeeuw 0 10 1 0 1 57 Kievit 0 5 11 0 1 58 Sijs 10 0 0 4 0 59 Rietzanger 5 5 1 1 2

3 43 47 38 35 45 30 39 37 39 40 44 38 23 11 22 23 24 9 14 19 26 19 17 14 19 12 12 12 20 9 9 21 6 25 10 14 7 11 10 6 6 4 3 4 2 4 1 2 0 5 2 1 4 0 4 1 2 0 1

49

geerd 8 % minder dan in 2012) en in de 3-de 8.601,

dan niet waarnemen van een grote groep van een

maar liefst 14 % minder dan in 2012. Vooral in deze

bepaalde soort de belangrijkste verklaring. Slechts

avondronde werd dit veroorzaakt door het ontbreken

een enkele keer komt dit door verandering van teller,

van grote groepen kauwen, houtduiven, halsband-

zoals bijvoorbeeld in het Bezuidenhout oost waar

parkieten en wilde eenden die allemaal een stevige

na een jaar van onderbreking in 2012 een andere

veer moesten laten ten opzichte van de 3-de ronde

teller is gaan tellen dan in 2011. Dit leidde tot een

in 2012. Daarnaast werden, zoals gebruikelijk, van

aanzienlijke groei in het aantal soorten en het aantal

alle kleine zangvogels er in de 3-de ronde veel min-

exemplaren.

der gezien en gehoord dan in de eerste twee ronden.

Een ander PC-gebied met een flinke toename is

In de eerste ronde werden een aantal soorten gezien

Bouwlust west, waar in 2013 maar liefst vier soorten

die niet tot onze broedvogels behoren zoals krams-

in aantallen werden gezien die hoger lagen dan de

vogel en sijs. Ook witte kwikstaart en brandgans

29 stuks van de kauw die in 2012 de meest waarge-

werden alleen in die ronde gezien, evenals bijna alle

nomen soort was.

krakeenden. Daarentegen werden typische zomer-

In Laakkwartier oost werden vooral meer meeuwen

vogels als zwaluwen vrijwel uitsluitend in de derde

en huismussen geturfd dan in 2012, in Duinoord ging

ronde waargenomen. Zwartkop en tuinfluiter hadden

het onder meer om een grote groep kokmeeuwen

duidelijk hun piek in de 2-de telronde. Een grote

die in 2012 niet gezien werd. In Oostdorp werden

groep visdieven vloog tijdens de 3de ronde boven de

veel meer gierzwaluwen en zilvermeeuwen geteld,

Scheveningse haven rond. De nachtegalen daarente-

in Voorburg oost werd een twee keer zo grote groep

gen waren, ondanks hun naam, in deze avondronde

kauwen geturfd en in Deyleroord was de toename

kennelijk uitgezongen want ze werden alleen in de

niet toe te rekenen aan een bepaalde soort, maar

eerste twee ronden gehoord.

waren de aantallen van heel veel soorten wat hoger.

Merkwaardig was dat staartmezen vrijwel alleen in

In Vrederust, Morgenstond west, Ypenburg noord,

de 1-ste en 3-de ronde (resp. 36 en 26) werden

het Regentessekwartier en in de Bomenbuurt werden

waargenomen maar nauwelijks in de 2-de (slechts 4

aanzienlijk kleinere aantallen gemeld, alle verklaar-

stuks).

baar doordat in tegenstelling tot 2012 van bepaalde

In de eerste telronde werden veruit de meeste

soorten geen grote groepen werden gezien.

soorten waargenomen, namelijk 78, maar hieronder zaten maar liefst 8 soorten waarvan het enige exemplaar in de hele MUS-telling in de Haagse regio van 2013 werd gezien: dodaars, mandarijneend, torenvalk, tureluur, grote gele kwikstaart, glanskop, sprinkhaanzanger en rietgors. In de 2-de en 3-de werden resp. 71 en 69 verschillende soorten waargenomen. De eenlingen waren in de 2-de havik, spotGrauwe vliegenvanger

vogel en goudvink en die in de 3-de de wespendief. 4. Resultaten per PC-gebied (tabel 4a en 4b) Sinds de start van het MUS-project in 2007 is nu in 61 van de in totaal 87 PC-gebieden (70 %) tenminste één telling verricht. Hiervan werden er vanaf het opstarten van het MUS-project in de Haagse regio in 2010 in totaal 25 gebieden alle vier jaar geteld.

In Duttendel werden de meeste exemplaren geteld

Zeven hiervan al sinds 2007 en 3 vanaf 2008. Verder

(628), gevolgd door de Vogelwijk (584) en Duinoord

zijn er 13 gebieden in drie jaren geteld, 10 in twee

(581). Ook De Put e.o. (Rijswijk), Oud Scheveningen

jaren en 13 in één jaar.

en de Molenwijk scoorden 500 of meer vogels. In het Zeeheldenkwartier west werden de minste

50

Het aantal exemplaren kan per PC-gebied in de loop

vogels geteld (slechts 96). Verder waren er verspreid

van de jaren sterk variëren. Vrijwel altijd is het al

over het waarnemingsgebied nog 7 PC-gebieden

Tabel 4a. Aantal soorten en exemplaren per PC-gebied Aantal soorten 2010 2011 DEN HAAG Centrum Centrum 15 Centrum-zuid 15 17 Zeeheldenkwartier oost 26 Willemspark Stationsbuurt 26 27 Schilderswijk zuid 23 28 Zeeheldenkwartier west 17 15 Archipelbuurt 31 34 Escamp Vrederust Bouwlust oost 34 39 Bouwlust west 22 Morgenstond west 20 24 Leyenburg west 28 Leyenburg oost Wateringse Veld 42 30 Oostbroek Haagse Hout Mariahoeve noord 24 27 Mariahoeve midden 26 31 Bezuidenhout oost 23 Marlot 30 23 Bezuidenhout midden/west Benoordenhout 20 23 Duttendel 11 18 Laak Molenwijk Laakkwartier oost 27 Leidschenveen-Ypenburg Leidschenveen 31 27 Leidschenveen Lanen 36 27 Ypenburg noord 49 49 Ypenburg Singels/Waterwijk Loosduinen Houtwijk 35 34 Kijkduin 29 31 Bohemen 30 32 Scheveningen Duinoord 37 36 Duindorp Oud-Scheveningen Statenkwartier 12 Belgisch Park 32 Segbroek Valkenboskwartier 25 Regentessekwartier 20 21 Vruchtenbuurt Bomenbuurt 50 43 Vogelwijk 54 50 WASSENAAR Deyleroord 31 23 Oostdorp 25 De Kievit e.o. Kerkehout 28 LEIDSCHENDAM De Zijde 32 31 De Heuvel Prinsenhof Raadhuiskwartier 27 26 De Rietvink 32 29 VOORBURG Voorburg oost 40 39 Essesteijn/Damsigt 42 37 Voorburg noord/'t Loo 35 41 Voorburg oud 23 28 Voorburg west 27 RIJSWIJK Cromwijk/Leeuwendael 40 33 Te Werve 20 De Put e.o. 26 De Strijp Steenvoorde zuidwest 43 45

Aantal exemplaren 2010 2011

2012

2013

2012

2013

18 29 26 22 35

29 19 23 16 30

271 283 292 223 316

343 516 261 687 366 186 353

494 196 475 246 375

275 131 324 96 341

35 34 24 21 36 -

23 32 21 22 35 35 14

384 256 272 -

435 204 274 268 287 -

508 380 185 363 270 -

262 353 307 197 453 227 244

25 18 24 51

38 25 26 21 43

235 327 143 219 104

423 306 177 131 240 156

326 119 228 707

420 156 326 188 628

25

34 25

-

340

251

500 353

31 54 38

23 22 45 38

208 214 462 -

261 169 527 -

363 652 414

213 243 425 368

30 39 28

30 32 32

369 237 454

551 234 351

339 302 327

260 251 327

43 -

45 20 35 29

553 -

588 105 323

370 -

581 300 572 202

19 28 45 52

16 36 43 54

246 513 838 753

609 584 578

516 217 717 584

326 271 478 584

25 16 26

27 29 25 19

671 394 -

473 240

269 111 128

351 199 197 112

28 38 27 31

30 37 28 28 -

205 314 250

279 246 218

176 423 259 220

235 383 374 290 -

38 43 36 28 30

41 38 39 30 27

302 454 286 305 -

298 348 464 288 204

276 524 435 368 256

362 472 413 279 221

26 20 45

23 50 27 37

520 262

392 691 321 300

254 548 266

291 533 169 231

51

waarin minder dan 200 exemplaren werden gezien.

delijking is dus niet zonder meer aantoonbaar.

Opvallend is dat alle zes top-wijken geteld werden

staartmees (12-de tegen 20ste landelijk). Extreem

het rijkst met 29 %. Ook Escamp en dan vooral

goed doet de nachtegaal het: op de lijst van alle soorten staat hij in de Haagse regio 49ste en lande-

Bouwlust-west, Morgenstond-west en het Wateringse

is er een duidelijke relatie met de ervaring van de

Veld, scoort goed met 24 %. Watervogelarme stads-

op het aantal getelde exemplaren. Anderzijds waren

tellers. Tellers met veel ervaring telden er gemiddeld

delen zijn Haagse Hout en Segbroek.

er bij de 8 gebieden met het minste aantal ook twee

34, die met een gemiddelde of met weinig ervaring

In totaal gaat het om 21 soorten w.v. 7 exoten

gebieden die door ervaren tellers zijn geteld. Van de

slechts resp. 27 en 28. Top-wijk is de Vogelwijk; hier

die samen 29 % van het totale aantal watervogels

overige hadden er twee weinig ervaring en vier een

nam de teller maar liefst 54 verschillende soorten

uitmaken. Wilde eend en meerkoet zijn veruit het

gemiddelde ervaring.

waar. De Put en omgeving in Rijswijk volgde met 50

meest waargenomen en maken samen 37 % van

Gemiddeld werden er 322 exemplaren per PC-gebied

soorten, Duinoord en Ypenburg noord met 45 en de

het totale aantal watervogels uit. Echte krenten in

geteld. Van de 22 ervaren tellers zaten er 16 boven

Bomenbuurt en Duttendel met 43 soorten.

de pap zijn mandarijneend en dodaars waarvan van

het gemiddelde en slechts 6 eronder. Van de 28

In sterk verstedelijkte gebieden werden gemiddeld

elk één exemplaar werd gezien. Van de 6 Carolina-

tellers met weinig of een gemiddelde evaring zaten

beduidend minder soorten geteld dan in andere ge-

eenden die landelijk in 2013 werden opgemerkt

er echter slechts 8 boven het gemiddelde en 20 er-

bieden: 12 gebieden scoorden onder het gemiddelde

stammen er maar liefst 4 uit het Haagse. Vrijwel alle

onder. Ook dit is een aanwijzing dat ervaring een rol

en slechts 5 erboven. De soortenarmste PC-gebieden

soorten watervogels scoren op de ranglijst van meest

kan spelen bij het aantal getelde exemplaren.

waren Oostbroek, Zeeheldenkwartier west en het

waargenomen soorten hoger dan op de landelijke

Een andere factor die van invloed kan zijn op het

Regentessekwartier met resp. 14, 16 en 16 soorten.

lijst. Wilde eend en meerkoet met hun 9-de en 12-

getelde aantal exemplaren is de mate van verstede-

Alle drie zijn sterk verstedelijkt. Gebieden met veel

de plaats slechts 3 plaatsen hoger, maar exoten als

lijking van het gebied. Hiertoe is er een onderverde-

telpunten in het groen waren het soortenrijkst: van

bijvoorbeeld Canadese gans en nijlgans staan in de

ling in drie typen postcodegebieden:

de zes top-wijken waren vijf wijken groen, terwijl 8

Haagse regio op resp. 14-de en 16-de plaats maar

a: gebieden zonder een enkel telpunt in het groen;

gebieden met veel groen bovengemiddeld qua aantal

vinden we landelijk pas op resp. de 42-ste en 33-ste

lijk slechts 76-ste. Zaadetende zangvogels doen het

soorten scoorden en slechts twee ondergemiddeld.

plaats terug.

echter slecht in de Haagse regio. Vink en groenling

b: gebieden met enkele telpunten in het groen (29);

Van de meeste watervogels lijkt de stand in de loop

vinden we op de lijst van zangvogels pas op de 8-ste

c: gebieden met veel telpunten in het groen (17).

De kauw was in maar liefst 22 van de 50 onder-

van de jaren vrij stabiel. Aalscholver en krakeend

resp. 11-de plaats terug, maar ze staan landelijk

In het MUS-project is de eerste groep echter helaas

sterk verstedelijkt (41);

Huiszwaluw

Het gemiddeld aantal soorten bedroeg 30. Ook hier

trekken dat ervaring kennelijk van positieve invloed is

door ervaren tellers, waaruit je de conclusie kan

zochte gebieden de meest getelde soort (31 %).

worden wel steeds vaker gezien terwijl de blauwe

op de 3-de resp. 7-de plaats. Volledig ontbreken

sterk ondervertegenwoordigd (41 % geteld) en zijn

Opvallend is dat met name in de randgemeenten

reiger juist iets in aantal lijkt af te nemen.

zelfs ringmus en kneu, landelijk toch nog altijd goed

de twee groepen met meer groen oververtegenwoor-

het vaakst de kauw de meest dominante soort is.

voor een 63-ste en 64-ste plaats. De ene grote gele

ken er weliswaar vier duidelijk groene wijken te zijn,

de kauw op de eerste plaats, in Wassenaar (alle 4),

In 2013 zijn exemplaren van 38 soorten zangvogels

regio werd vastgesteld is één van de vier die in totaal

Voorburg (3 van de 5), Leidschendam (3 van de 4)

(excl. kraaiachtigen en gebouwbroeders, zie aldaar)

landelijk in MUS zijn wargenomen.

en Rijswijk (2 van de 4). In Den Haag zelf slechts in

in MUS waargenomen. Ze maken 24 % van het

In 2013 werden opvallend veel putters waargeno-

10 van de 33 PC-gebieden (30 %). Het aantal PC-

totaal aantal vogels uit. De stadsdelen Loosduinen

men. De zwartkop heeft sinds 2011 een duidelijk

gebieden waar een meeuwensoort het meest werd

en Segbroek zijn het rijkst gezegend met zangvogels.

dalende trend, de heggenmus doet het echter sinds

geteld, nam van 2012 op 2013 verder toe van 6 tot

Ook alle vier de rand(deel)gemeenten scoren aan-

2011 steeds beter. Voor het overige lijken de meeste

11. In de overige 17 gebieden werd een andere soort

zienlijk hoger dan het gemiddelde. De meeste wijken

soorten zangvogels in MUS redelijk stabiel, ook de

het meest geteld. In totaal ging het hierbij om 8

in Escamp, de Molenwijk en Duindorp zijn opvallend

winterkoning lijkt weinig hinder van de strengere

verschillende soorten, waarvan houtduif, wilde eend

arm aan zangvogels. Het zijn in de regel PC-gebieden

winters van de laatste jaren te hebben ondervonden.

en gierzwaluw samen meer dan de helft voor hun

met geen of heel weinig telpunten in het groen die

rekening namen.

een duidelijk lager percentage aan zangvogels tellen.

c

De top-twee soorten zijn merel en koolmees die op

De kraaiachtigen worden gedomineerd door de kauw

5. Resultaten per soortgroep

de 5-de en 7-de plaats op de ranglijst van meest

die 64% van het totaal aantal uitmaakt. Van het

waargenomen staan; zij maken 45 % van het totaal

totaal van alle soorten maakt de kauw 13,2 % uit,

wijken met het minste aantal exemplaren hadden er

aan zangvogels uit.

terwijl dit landelijk 11,8 % is; kennelijk zijn er dus

2 veel telpunten in het groen, drie enkele telpunten

a

Als we de ranglijst van alleen zangvogels bekijken

iets meer kauwen in de Haagse regio dan gemiddeld.

in het groen en waren er ook drie sterk verstedelijkt.

Kuifeendjes

In 12 van de 17 PC-gebieden (71 %) aldaar stond

b

(tabel 5a, 5b en 5c) watervogels

zangvogels

kwikstaart die in 2013 tijdens MUS in de Haagse

digd (resp. 79 % en 59 %). Van de 6 top-wijken blij-

maar evenzeer twee sterk verstedelijkt. Van de 8

52

stadsdeel Leidschenveen/Ypenburg is in Den Haag

kraaiachtigen

Watervogels maken in de Haagse regio ongeveer

dan zien we dat veel van de meest algemene zang-

De zwarte kraai is goed voor 17 %, de ekster voor

Zes van de 10 groene wijken blijken bovengemid-

15 % van het totaal voor MUS getelde exemplaren

vogels de Haagse regio beduidend beter scoren dan

15 % en de gaai voor 3,5 %. Landelijk gezien doet

deld te scoren, vier niet. Van de sterk verstedelijkte

uit. Rijswijk is het meest gezegend met watervogels

landelijk. Voorbeelden zijn: winterkoning (4-de in het

ook de roek mee die dan op de 25-ste plaats staat

wijken waren er 9 bovengemiddeld en 8 ondergemid-

(22 % van het totaal) en Wassenaar is het armst

Haagse, 6-de landelijk), heggenmus (6-de tegen 8ste

en dat is nog hoger dan de gaai die daar pas de 33-

deld. Een duidelijke relatie met de mate van verste-

aan watervogels met slechts 9 % van het totaal. Het

landelijk), roodborst (7-de tegen 11-de landelijk) en

ste plaats inneemt. De roek is nog niet in de Haagse

53

MUS-tellingen gescoord.

op de 20-ste. In de Haagse regio steeg de zilver-

De aantallen kunnen van jaar op jaar flink fluctueren.

in Escamp met gierzwaluwen. Na een dip in 2012 is

Tussen 2010 en 2013 is de verhouding tussen zwarte

meeuw op deze ranglijst van de 6-de plaats in 2010

In 2013 werden er aanzienlijk minder geteld dan in

het aantal gierzwaluwen per PC-gebied in 2013 weer

kraai en ekster in het Haagse redelijk constant.

naar de 3-de in 2013 en de kleine mantelmeeuw van

2012.

gestegen.

Jaarlijks vinden we beide soorten tussen de 10de en

de 11-de naar de 6-de plaats. Beide soorten zijn dus

De huismus lijkt zich in 2013 te herstellen van de

uit. Sinds 2011 is de trend duidelijk negatief. Hij

dalende trend en laat een stabilisatie zien van de

overeenkomt met die op de landelijke ranglijst.

staat 13de op de ranglijst van meest waargenomen

aantallen. In alle PC-gebieden waar in 2012 een

Kraaiachtigen nemen circa 20 % van alle soorten in

soorten en dat is vergelijkbaar met de landelijke lijst

flinke (meer dan 10 exemplaren) groep werd gezien,

de Haagse regio voor hun rekening. Ze kennen ook

(14-de). Alleen in de stadsdelen Segbroek en Leid-

was die ook in 2013 aanwezig en soms zelfs werden

als een van de weinige soorten een verspreiding

schenveen/Ypenburg worden bescheiden aantallen

er iets meer gezien. In Wassenaar werden in alle vier

over alle stadsdelen, wijken en (deel)gemeenten.

gemeld. In de randgemeenten wordt hij nauwelijks

de getelde gebieden huismussen gescoord, terwijl

Alleen de aantallen per PC-gebied lopen wat uit-

gezien.

in 2012 hier geen enkele huismus werd gezien.

een, Wassenaar scoort veruit het hoogst met 35 %,

De Turkse tortel is bepaald geen Haagse vogel,

Verheugend was ook dat in liefst vier gebieden die

hoofdzakelijk door het grote aantal kauwen aldaar.

hij is slechts in vier van de 16 PC-gebieden in de

voor het eerst geteld werden behoorlijke aantal-

In de stadsdelen Laak en Leidschenveen/Ypenburg

stadsdelen Centrum, Escamp, Laak, Scheveningen

len huismussen werden gesignaleerd. Hieronder de

en Loosduinen waargenomen. Beter doet hij het in

bekende kolonie in Duindorp (35 stuks in MUS), maar

Haagse Hout en Segbroek. De meeste Turkse tortels

ook Oud-Scheveningen (35), de Molenwijk (20) en

in Haagse wijken werden echter gezien in twee

Leyenburg oost (15) hadden een aardige populatie.

Kokmeeuw

De stadsduif maakt een kwart van het aantal duiven

12-de plaats op de ranglijst terug welke nagenoeg

worden wat minder kraaiachtigen gezien. De gaai is typisch een vogel voor wat groenere wijken en scoort vooral in Duttendel, Houtwijk, Leidschendam en Rijswijk goed, maar is niet in Wassenaar gezien

wijken in Leidschenveen/Ypenburg met resp. 6 en

Hij steeg daarom 2 plaatsen op de ranglijst naar de

de laatste jaren uitgesproken Haagse soorten gewor-

7 stuks. Op drie PC-gebieden na werd zijn aanwe-

19-de plaats van meest waargenomen soorten. Ook

den in vergelijking tot de landelijke MUS-uitkomsten.

zigheid wel in alle gebieden in de randgemeenten

het gemiddeld aantal exemplaren per PC-gebied

De kokmeeuw doet het bij ons minder in MUS dan

vastgesteld. Het Raadhuiskwartier in Leidschendam

kwam met 11,0 weer aardig in de buurt van de top

Hoewel er vijf soorten meeuwen in het Haagse bij

landelijk: bij ons staat hij 20-ste, landelijk 9-de. In

telde de meeste: 13.

in 2010 (12,0).

MUS zijn waargenomen wordt het aantal meeuwen

veel stadsdelen wordt hij nauwelijks vastgesteld.

De holenduif is de zeldzaamste soort, met zijn 11

Ook de spreeuw deed het in 2013 niet slecht. Er

gedomineerd door drie soorten, zilvermeeuw, kleine

Veruit de meeste werden geteld in Leidschenveen/

waargenomen exemplaren staat hij pas op de 57-ste

werden net iets meer spreeuwen dan huismussen

mantelmeeuw en kokmeeuw. De stormmeeuw met

Ypenburg met ruim de helft van het totaal. Ook

plaats op de ranglijst van meest getelde soorten en

in MUS geteld, maar wel in beduidend meer PC-

23 en de grote mantelmeeuw met 11 exemplaren

Scheveningen scoort heel behoorlijk met vooral

dat is ook een flink stuk lager dan op de landelijke

gebieden (32 om 24). Dat betekent dus gemiddeld

nemen met hun 48-ste en 55-ste plaats een uiterst

kokmeeuwen in Duindorp en Duinoord. Verder is de

lijst, waar hij op de 46-ste plaats staat.

minder per gebied. Een top-wijk was Ypenburg

bescheiden plaats in op de ranglijst. Het aandeel aan

soort vooral een vogel van de randgemeenten waar

meeuwen in MUS is van 2010 tot 2013 opgelopen

met name in Voorburg en Leidschendam flinke aan-

f

van 10 % tot 14 %. Ze zijn in alle stadsdelen in ver-

tallen werden geteld.

De gebouwbroeders betreffen 4 soorten, gierzwaluw,

tijdens MUS. d

meeuwen

gelijkbare mate gesignaleerd, alleen in Loosduinen

54

Waterwijk waar 56 exemplaren werden gezien en gebouwbroeders

omdat ook in Leidschenveen een flink aantal van 29

huismus, spreeuw en zwarte roodstaart. De zwarte

wat minder. De minste meeuwen zitten in de randge-

e

meenten, hoewel het aandeel in Leidschendam in de

Er zijn vier soorten duiven geteld in de Haagse

blijft verder buiten beschouwing. De 5 getelde exem-

loop van de jaren wel is opgelopen van 5% tot 12 %.

regio, houtduif, holenduif, Turkse tortel en stadsduif.

plaren zetten hem op 70-ste plek van meest getelde

Het overgrote deel wordt gevormd door zilvermeeu-

Samen nemen ze ongeveer 11 % van het totaal

soorten neer (landelijk 57-ste). De spreeuw is niet

wen en kleine mantelmeeuwen, samen goed voor

aantal vogels voor hun rekening. Alleen in het stads-

voor 100 % een gebouwbroeder, want hij broedt ook

89% van het totaal. Van beide soorten is het aantal

deel Centrum is dit aandeel iets hoger (16 %) en in

in daarvoor geschikte oude bomen in groengebieden.

per postcodegebied van 2010 op 2013 fors toegeno-

Leidschenveen/Ypenburg duidelijk lager (5 %). De

Ca. 12 % van het totaal aantal waargenomen vogels

men. De zilvermeeuw ging van 20,8 exemplaren per

houtduif maakt qua aantal hiervan 67% uit en de

bestond in 2013 uit gebouwbroeders. Alle randge-

PC-gebied in 2010 naar 24,7 in 2013 en de kleine

stadsduif 26 %. De stadsduif is zeer waarschijnlijk

meenten zaten onder dit gemiddelde, evenals de

mantelmeeuw van 15,1 tot 25,5. De kleine mantel-

sterk onderteld in Den Haag omdat veel PC-gebieden

stadsdelen Escamp, Loosduinen en Segbroek.

meeuw is in MUS dan ook veel sterker toegenomen

in het stedelijk gebied niet geteld worden.

De gierzwaluw is de meest algemene soort met 64 %

in aantal dan de zilvermeeuw. Bedroeg de verhou-

De houtduif is na de kauw, de meest algemene soort

van het totaal. Hij staat op een keurige 4-de plaats in

spreeuwen werd geteld, deed de spreeuw het erg

ding tussen zilver- en kleine mantelmeeuw in 2010

in MUS. Landelijk moet hij de merel nog voor laten

de rangorde van meest waargenomen soorten en dat

goed in dit stadsdeel. Escamp is daarentegen erg

nog 1,8, in 2013 was die nog maar 1,2. Als deze

gaan en staat hij op plaats 3. Hij is in alle PC-gebie-

is zelfs één plaats hoger dan op de landelijke lijst.

arm aan spreeuwen. In het Centrum werd alleen

stijging doorzet is de kans groot dat de kleine man-

den waargenomen, vrijwel altijd in aantallen varië-

Een groot deel (37 %) van het totaal aantal gier-

in de Schilderswijk een groep van enige betekenis

telmeeuw de zilvermeeuw voorbij gaat. Dat zien wij

rend van 10 tot 50 exemplaren. Slechts in 7 van de

zwaluwen wordt gevormd door drie grote groepen:

gezien (26 stuks). Van de randgemeenten is Voor-

al bij de landelijke cijfers waarbij de kleine mantel-

51 gebieden haalt hij de 10 niet. In totaal maakt de

172 in Duttendel, 109 in Oud-Scheveningen en 86 in

burg de enige waar in alle PC-gebieden spreeuwen

meeuw op de 18-de plaats staat en de zilvermeeuw

houtduif tweederde van het totaal aantal duiven uit.

Bezuidenhout oost. Leyenburg oost is de enige wijk

werden opgemerkt. Zowel de index als het gemid-

roodstaart, toch een typische soort van bebouwing,

Nijlganzen

duiven

55

maar constant op ca. 2 % van het totaal aantal

6. Indexen (tabel 6)

beperkt toepasbaar. Het aantal van 25 gebieden die

2012 op 2013.

soorten. In totaal ging het in 2013 om 14 soorten

Het belangrijkste doel van het MUS-project is het

alle 4 jaren zijn geteld is statistisch gezien wel erg

Toch blijven huismus en spreeuw ver achter bij het

waarvan de helft roofvogels betreffen. Het aantal

onderzoeken van de aantalsontwikkelingen van zo-

weinig voor bindende uitspraken. Van 2010 op 2011

landelijk beeld van MUS. De 19-de plaats op de

exemplaren van deze 7 soorten bedraagt in alle

veel mogelijk soorten in het stedelijk gebied. Daartoe

werden daarnaast nog 8 andere postcodegebieden

ranglijst van de huismus staat in schril contrast met

gevallen echter minder dan 10. Het aantal waar-

worden trends berekend die gepresenteerd worden

in de index betrokken, maar van 2012 op 2013 10

de 4de landelijk en ook die van de spreeuw (18-de in

genomen soorten roofvogels is in de loop van de

in indexen, waarbij het beginjaar op 100 wordt

daarvan verschillende. Dat betekent dat de index

de Haagse regio tegen 7-de landelijk) geeft aan dat

jaren wel gegroeid van 4 in 2010 tot 7 in 2013. Nog

gesteld.

voor een belangrijk deel op verschillende groepen

ten opzichte van veel andere soorten beide soorten

sterker is de groei van het aantal getelde exemplaren

Hiervoor moeten de basisgegevens wel aan een

PC-gebieden betrekking heeft.

geweest: van 8 in 2010 tot maar liefst 26 in 2013.

drietal voorwaarden voldoen:

De buizerd werd het vaakst gezien (9 stuks), van de

1. Er moeten voldoende waarnemingen van de

Nu zijn er wel methoden waarbij de ontbrekende

wespendief, torenvalk en havik ieder één exemplaar.

gegevens van gebieden en jaren kunnen worden

Die ene wespendief was overigens wel één van de

2. De reeks van jaren moet voldoende groot zijn;

bijgeschat aan de hand van wel getelde. Daarmee

drie die landelijk in MUS werden gezien en de havik

3. Er moeten van een voldoende aantal postcode-

worden extreme verschillen wat afgezwakt, blijft

één van de 7. Deze volgorde komt vrijwel overeen

echter dat ook deze bijschattingen in feite gebaseerd

met die landelijk in MUS. Alleen werden in Den Haag

Landelijk zijn inmiddels voldoende soorten, PC-gebie-

zijn op de verschillen door de al dan niet aanwezig-

relatief wat meer slechtvalken en wat minder toren-

den en jaren beschikbaar om deze indexen nauwkeu-

heid van grote groepen. De nauwkeurigste indexen

valken geturfd.

rig te berekenen.

kunnen worden samengesteld bij soorten die in de

Tweederde van alle overige soorten bestond ech-

Voor de Haagse gegevens ligt dit lastiger.

regel niet in grote groepen opereren zoals de meeste

ter uit scholeksters en visdieven. In Duindorp werd

Wat betreft criterium 1 is arbitrair gesteld dat er ten-

zangvogels. Bij de conclusies kunnen we rekening

een groep van 62 visdieven geteld die 67% van alle

minste 50 exemplaren in totaal geturfd moeten zijn.

houden met de lagere aantallen in 2013 omdat in dat

Haagse visdieven uitmaakten. De visdief werd overi-

In de praktijk komt dat erop neer dat van ca. 40%

jaar minder grote groepen gezien zijn.

gens maar in slechts 10 andere gebieden gezien. De

van de soorten een index mogelijk is.

Het blijkt dat de index van maar heel weinig soorten

scholekster is in 27 postcodegebieden vastgesteld.

Het MUS- project startte landelijk al in 2007, zodat

op een echt duidelijke trend wijst. Bij veruit de mees-

Huismussen

delde aantal spreeuwen per PC-gebied nam toe van

bepaald zeldzaam zijn te noemen in het Haagse. g

halsbandparkiet

betreffende soorten beschikbaar zijn;

gebieden gegevens zijn.

landelijk al een reeks van 7 jaren mogelijk is. In de

te soorten schommelt de index sterk zonder dat van

stuks. Grote aantallen werden ook gezien in Kijk-

Haagse regio begon het echter pas goed te lopen in

een toename of afname sprake is. Dit is trouwens

dalende tendens. Grote groepen worden steeds

duin, Bohemen en in het stadsdeel Leidschenveen/

2010. Een reeks van 4 jaren is wel het absolute mini-

een indicatie dat de stand van de meeste van de ca.

minder vaak waargenomen. Het totaal aantal waar-

Ypenburg, terwijl 5 van de 7 wijken in Escamp ook

mum, maar zelfs dan zijn fluctuaties zichtbaar die het

45 meest getelde soorten in MUS in de Haagse regio

genomen exemplaren is van 2011 op 2013 onge-

scholeksters hadden. Merendeels zal dit wel dakbroe-

redelijk stabiel is. Bij de zangvogels valt bijvoorbeeld

veer gehalveerd en hetzelfde geldt voor het aantal

dende exemplaren betreffen. Ze staan vlak bij elkaar

op dat de winterkoning niet erg te lijden heeft gehad

exemplaren per postcodegebied. Op de ranglijst van

op plaats 33 en 34 wat nagenoeg dezelfde plaats is

van de paar strengere winters de afgelopen jaren.

meest waargenomen soorten is hij gekelderd van

als landelijk in MUS.

Dit in tegenstelling tot de blauwe reiger waar een

de 2-de plaats in 2010 tot de 8-ste plaats in 2013.

Na scholekster en visdief neemt de grote bonte

lichte afname te bespeuren valt. Vanaf 2011 lijkt het

Desondanks blijft het een typisch Haagse soort, op

specht de derde plaats in bij de overige soorten. Er is

aantal zwartkoppen wat terug te lopen. Na een dip

de landelijke lijst vinden we hem immers pas op

een duidelijke correlatie met de hoeveelheid groen in

in 2011 zit de heggenmus daarentegen in de lift.

26ste plaats terug. Het aandeel in het totaal aantal

de wijk bij deze soort. In alle wijken met een uitge-

exemplaren per soortgroep is ook teruggelopen van

sproken groen karakter werd hij vastgesteld evenals

8 % in 2011 tot 4 % in 2013. De relatief grootste

in 7 % van de wijken met een aantal telpunten in het

aantallen zijn nog geteld in het stadsdeel Centrum en

groen. In echt stedelijke wijken was hij maar in 23 %

beeld vertekenen door het al dan niet waarnemen

plaren Ypenburg noord wel in 2012 maar niet in 2013

in Voorburg. Het verminderde aantal dat slaapt op de

van de gevallen present. Op de Archipelbuurt na ont-

van grote groepen vogels, zoals kauwen, duiven,

werd gezien. Uit de indexen wordt ook bevestigd dat

gemeenschappelijke slaapplaatsen rond de Hofvij-

breekt hij in alle getelde MUS-wijken in de stadsdelen

meeuwen en halsbandparkiet.

de huismus in 2013 uit het dal lijkt te kruipen en niet

ver is er waarschijnlijk de oorzaak van, evenals het

Centrum, Escamp en Laak.

Bij criterium 3 geldt dat indexen alleen berekend

verder afneemt in aantal. Over de veranderingen bij

ontstaan van meer kleinere slaapplaatsen. De indruk

De groene specht, waarvan de Haagse regio onge-

kunnen worden in vergelijkbare PC-gebieden. Het is

de meeuwensoorten en de halsbandparkiet werd al

bestaat niet dat het totaal aantal halsbandparkieten

veer 10 % van het landelijk totaal in MUS voor zijn

daarom van groot belang dat de gebieden zo continu

in de vorige paragraaf gesproken.

in de Haagse regio is afgenomen. Ze worden onver-

rekening neemt, doet het opvallend goed in onze

mogelijk worden geteld. Hoewel er sinds de start van

anderd nog steeds in bijna alle postcodegebieden

regio, landelijk op de 62ste plaats, bij ons op de

het MUS-project in totaal in 60 gebieden tenminste

tijdens MUS waargenomen.

48-ste.

één keer is geteld, wordt er van jaar op jaar slechts

Nachtegaal

De Prinsenhof in Leidschendam was koploper met 10

De halsbandparkiet heeft al sinds 2011 in MUS een

De sterke opleving van de kuifeend gevolgd door de sterke daling in 2013 kan geheel worden toegeschreven aan het feit dat een grote groep van 40 exem-

gemiddeld in 35 gebieden in beide jaren geteld. h

overige soorten

Het aandeel aan overige soorten is sinds 2010 klein

56

Omdat ook nog eens deze 35 gebieden van jaar op jaar verschillen, maakt dit de Haagse indexen slechts

57

58

84 41 59 31 84 25 80 86 41 71 29 172 95 62 33 33 44 56 33 36 42 78 80 109 50 72 36 58 94

DEN HAAG

11129

Totaal

Overige soorten

Duiven

Meeuwen

Kraaiachtigen

Zangvogels

60 32 20 38 48

Watervogels

aantal

Halsbandparkiet

Gebouwbroeders 1)

Tabel 5a. Percentage soortgroepen Den Haag per PC-gebied, 2013

Totaal

Tabel 4b. Aantal vogels en meest getelde soort per PC-gebied, 2013 Aantal Aantal Meest getelde soort soorten exemplaren naam DEN HAAG Centrum Zeeheldenkwartier oost 29 275 Halsbandparkiet Willemspark 19 131 Gierzwaluw Schilderswijk zuid 23 324 Kauw Zeeheldenkwartier west 16 96 Houtduif Archipelbuurt 30 341 Kauw Escamp Vrederust 23 262 Kauw Bouwlust oost 32 353 Zilvermeeuw Bouwlust west 21 307 Canadese Gans Morgenstond west 22 197 Wilde Eend Leyenburg oost 35 453 Kleine Mantelmeeuw Wateringse Veld 35 227 Wilde Eend Oostbroek 14 244 Zilvermeeuw Haagse Hout Bezuidenhout oost 38 420 Gierzwaluw Marlot 25 156 Stadsduif Bezuidenhout midden/west 26 326 Kauw Benoordenhout 21 188 Kauw Duttendel 43 628 Gierzwaluw Laak Molenwijk 34 500 Kleine Mantelmeeuw Laakkwartier oost 25 353 Zilvermeeuw Leidschenveen-Ypenburg Leidschenveen 23 213 Canadese Gans Leidschenveen Lanen 22 243 Zilvermeeuw Ypenburg noord 45 425 Kauw Ypenburg Singels/Waterwijk 38 368 Spreeuw Loosduinen Houtwijk 30 260 Houtduif Kijkduin 32 251 Zilvermeeuw Bohemen 32 327 Kauw Scheveningen Duinoord 45 581 Wilde Eend Duindorp 20 300 Zilvermeeuw Oud-Scheveningen 35 572 Gierzwaluw Belgisch Park 29 202 Kauw Segbroek Regentessekwartier 16 326 Kleine Mantelmeeuw Vruchtenbuurt 36 271 Kauw Bomenbuurt 43 478 Kleine Mantelmeeuw Vogelwijk 54 584 Kauw WASSENAAR Deyleroord 27 351 Kauw Oostdorp 29 199 Kauw De Kievit e.o. 25 197 Merel Kerkehout 19 112 Kauw LEIDSCHENDAM De Zijde 30 235 Kauw De Heuvel 37 383 Houtduif Prinsenhof 28 374 Kauw Raadhuiskwartier 28 290 Houtduif VOORBURG Voorburg oost 41 362 Kauw Essesteijn/Damsigt 38 472 Kauw Voorburg noord/'t Loo 39 413 Kauw Voorburg oud 30 279 Zilvermeeuw Voorburg west 27 221 Merel RIJSWIJK Te Werve 23 291 Kauw De Put e.o. 50 533 Kauw De Strijp 27 169 Kauw Steenvoorde zuidwest 37 231 Kauw

%_________________________________________________________ 16 21 18 17 11 12 4 2

100

Centrum Zeeheldenkwartier oost Willemspark Schilderswijk zuid Zeeheldenkwartier west Archipelbuurt

1168 275 131 324 96 341

15 17 21 8 5 19

18 14 8 30 17 13

20 10 11 20 31 28

10 11 6 0 14 18

16 24 24 13 19 11

12 2 30 19 11 7

9 22 0 10 3 2

1 0 1 0 0 2

100 100 100 100 100 100

Escamp Vrederust Bouwlust oost Bouwlust west Morgenstond west Leyenburg oost Wateringse Veld Oostbroek

2017 262 353 307 197 427 227 244

24 25 26 37 40 7 37 1

15 19 20 8 9 16 22 11

19 38 12 18 13 21 15 20

22 9 23 23 22 24 15 33

11 6 9 12 13 13 7 18

5 0 0 0 0 12 2 15

3 2 8 2 1 5 0 2

1 1 2 0 2 2 2 0

100 100 100 100 100 100 100 100

Haagse Hout Bezuidenhout oost Marlot Bezuidenhout midden/west Benoordenhout Duttendel

1691 420 156 326 188 628

8 5 18 7 6 8

21 22 21 22 23 22

18 17 21 29 22 10

15 15 3 24 14 14

13 13 31 12 13 9

19 23 0 2 14 30

5 4 2 4 6 6

1 1 4 0 2 1

100 100 100 100 100 100

853 500 353

9 9 8

14 9 22

15 17 14

27 29 26

13 15 9

17 15 19

4 5 2

1 1 0

100 100 100

1250 213 243 425 368

29 34 26 31 25

20 11 16 23 24

15 13 21 16 12

14 13 24 12 10

5 5 8 6 3

11 19 2 4 20

3 1 0 6 3

3 4 3 2 3

100 100 100 100 100

838 260 251 327

18 22 6 24

33 31 39 30

20 16 23 20

8 10 14 2

10 13 9 8

7 4 5 12

2 3 0 2

2 1 4 2

100 100 100 100

Laak Molenwijk Laakkwartier oost Leidschenveen-Ypenburg Leidschenveen Leidschenveen Lanen Ypenburg noord Ypenburg Singels/Waterwijk Loosduinen Houtwijk Kijkduin Bohemen

55 75 47 65

Scheveningen Duinoord Duindorp Oud-Scheveningen Belgisch Park

1655 581 300 572 202

15 34 8 4 5

15 18 4 14 25

16 6 18 19 31

17 9 34 16 19

11 8 3 17 11

18 16 12 29 5

3 7 0 0 2

5 2 21 1 2

100 100 100 100 100

87 46 22 25

Segbroek Regentessekwartier Vruchtenbuurt Bomenbuurt Vogelwijk

1659 326 271 478 584

8 0 15 9 8

30 19 27 33 36

19 17 23 14 22

18 39 8 17 11

12 17 17 10 8

7 5 6 8 9

4 3 3 6 3

2 0 1 3 3

100 100 100 100 100

95 59 69 38 32

1) Gierzwaluw, Zwarte Roodstaart, Huismus en Spreeuw

127 57 52 20

59

859 351 199 197 112

%__ ______________________________________________________ 9 32 35 3 11 7 2 1 14 22 38 3 12 6 4 1 2 29 31 5 12 18 1 2 4 50 38 2 4 1 0 1 14 40 25 0 19 1 0 1

100 100 100 100 100

LEIDSCHENDAM De Zijde De Heuvel Prinsenhof Raadhuiskwartier

1282 235 383 374 290

12 16 25 3 4

31 36 12 47 34

24 28 25 17 27

12 6 17 19 0

9 11 8 5 14

7 2 9 2 15

3 1 2 3 5

2 0 2 4 1

100 100 100 100 100

VOORBURG Voorburg oost Essesteijn/Damsigt Voorburg noord/'t Loo Voorburg oud Voorburg west

1748 362 473 413 279 221

13 9 21 10 13 7

27 20 22 27 27 47

25 33 23 24 21 20

11 3 11 19 19 3

10 11 12 8 7 10

5 6 5 5 4 4

7 16 3 4 9 8

2 2 3 3 0 1

100 100 100 100 100 100

RIJSWIJK Te Werve De Put e.o De Strijp Steenvoorde zuidwest

1224 291 533 169 231

22 14 26 23 26

27 10 31 37 33

23 42 17 22 14

8 22 6 0 1

10 10 10 8 12

2 0 3 0 1

4 2 3 8 4

4 0 4 2 9

100 100 100 100 100


Totaal

Overige soorten

Halsbandparkiet

Gebouwbroeders 1)

Duiven

Meeuwen

Kraaiachtigen

Zangvogels

Totaal

Totaal

Overige soorten

Halsbandparkiet

Gebouwbroeders 1)

Duiven

Meeuwen

Kraaiachtigen

Zangvogels

Watervogels

Totaal WASSENAAR Deyleroord Oostdorp De Kievit e.o. Kerkehout

Watervogels

Tabel 5c. Percentage soortgroepen totaal

Tabel 5b. Percentage soortgroepen rand(deel)gemeenten per PC-gebied, 2013

%________________________________________________________ DEN HAAG 2010 2011 2012 2013 Centrum 2010 2011 2012 2013 Escamp 2010 2011 2012 2013 Haagse Hout 2010 2011 2012 2013 Laak 2010 2011 2012 2013 Leidschenveen/Ypenburg 2010 2011 2012 2013 Loosduinen 2010 2011 2012 2013 Scheveningen 2010 2011 2012 2013 Segbroek 2010 2011 2012 2013 WASSENAAR 2010 2011 2012 2013 LEIDSCHENDAM 2010 2011 2012 2013 VOORBURG 2010 2011 2012 2013 RIJSWIJK 2010 2011 2012 2013 TOTAAL 2010 2011 2012 2013

8189 10842 9924 11129

15 15 17 16

23 19 19 21

18 16 20 18

11 13 15 17

15 16 14 11

11 11 8 12

5 8 6 4

2 2 2 2

100 100 100 100

1385 2716 1786 1168

8 7 10 15

19 11 12 18

16 11 15 20

15 15 15 10

23 25 24 16

11 10 6 12

8 21 16 9

1 0 1 1

100 100 100 100

912 1468 1706 2017

30 25 22 24

19 15 14 15

13 17 31 19

10 18 15 22

19 13 13 11

2 6 2 5

5 4 3 3

3 2 1 1

100 100 100 100

1028 1434 1380 1691

15 17 12 8

23 21 22 21

28 30 21 18

10 10 14 15

13 11 10 13

6 6 12 19

3 5 7 5

1 1 1 1

100 100 100 100

340 251 853

14 6 9

12 26 14

13 14 15

16 18 27

18 9 13

21 19 17

6 6 4

1 2 1

100 100 100

884 958 1429 1250

30 26 37 29

23 23 16 20

18 17 13 15

13 11 17 14

4 8 3 5

5 7 10 11

2 4 2 3

5 4 3 3

100 100 100 100

1061 1136 968 838

17 23 15 18

24 24 26 33

17 18 22 20

12 10 8 8

10 11 10 10

14 13 13 7

5 1 5 2

2 1 2 2

100 100 100 100

553 1017 370 1655

19 13 25 15

21 22 24 15

18 17 27 16

7 11 4 17

10 12 12 11

14 20 2 18

9 4 4 3

2 2 2 5

100 100 100 100

2366 1773 2034 1659

7 6 7 8

27 29 23 30

16 13 16 19

9 12 18 18

18 16 19 12

15 17 11 7

5 4 4 4

2 2 2 2

100 100 100 100

1065 715 508 859

7 9 9 9

14 21 36 32

38 22 30 35

4 2 5 3

5 6 16 11

4 2 3 7

26 29 1 2

1 10 1 1

100 100 100 100

769 743 1078 1282

16 12 19 12

34 33 26 31

15 23 21 24

5 7 8 12

13 14 11 9

13 8 8 7

3 3 4 3

1 1 3 2

100 100 100 100

1347 1602 1859 1748

12 10 14 13

29 29 25 27

18 19 22 25

8 10 9 11

14 14 12 10

12 12 8 5

6 6 8 7

2 1 1 2

100 100 100 100

788 1707 1068 1224

10 22 29 22

24 16 18 27

20 26 20 23

8 10 8 8

14 11 14 10

13 8 2 2

9 6 7 4

2 1 1 4

100 100 100 100

12158 15609 14437 16242

14 15 17 15

24 21 21 24

19 18 21 20

10 11 13 14

14 14 13 11

11 11 8 10

7 8 6 4

2 2 2 2

100 100 100 100


60

61

91 96 106 145 114 95 115 124 97 91 82 111 155 99 130 88 134 126 105 114 99 91 94 96 85 121 99 94 79 113 93 108 119 102 103 91 149 96 140 131 92

156 94 78 140 81 97 91 157 96 118 85 148 138 115 71 118 86 74 70 80 104 97 86 91 123 99 101 123 121 92 86 85 102 96 101 111 69 87 89 123 71

92 89 128 66 94 101 88 64 119 89 89 71 107 81 98 75 101 87 87 96 88 118 101 99 90 86 102 98 108 116 104 113 115 107 83 91 124 120 112 90 116

2) Alleen soorten met in 2013 40 of meer exemplaren

Laakkwartier oost

100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

Molenwijk

Aantal exemplaren per soort 2) Fuut Blauwe Reiger Knobbelzwaan Canadese Gans Nijlgans Wilde Eend Soepeend Kuifeend Waterhoen Meerkoet Scholekster Kokmeeuw Kleine Mantelmeeuw Zilvermeeuw Stadsduif Houtduif Turkse Tortel Halsbandparkiet Gierzwaluw Grote Bonte Specht Winterkoning Heggenmus Roodborst Merel Zanglijster Zwartkop Tjiftjaf Fitis Staartmees Pimpelmees Koolmees Boomkruiper Gaai Ekster Kauw Zwarte Kraai Spreeuw Huismus Vink Groenling Putter

Fuut Aalscholver Blauwe Reiger Knobbelzwaan Grauwe Gans Canadese Gans Nijlgans Krakeend Wilde Eend Soepeend Kuifeend Fazant Waterhoen Meerkoet Scholekster Kievit Kokmeeuw Stormmeeuw Kleine Mantelmeeuw Zilvermeeuw Grote Mantelmeeuw Visdief Stadsduif Holenduif Houtduif Turkse Tortel Halsbandparkiet Gierzwaluw Groene Specht Grote Bonte Specht Boerenzwaluw Huiszwaluw Winterkoning Heggenmus Roodborst Nachtegaal Merel Zanglijster Rietzanger Kleine Karekiet Tuinfluiter Zwartkop Tjiftjaf Fitis Staartmees Pimpelmees Koolmees Boomklever Boomkruiper Gaai Ekster Kauw Zwarte Kraai Spreeuw Huismus Vink Groenling Putter Sijs

Oostbroek

101 95 101 108 96 66 59 76

Wateringse Veld

104 94 102 127 99 72 74 71

Leyenburg oost

103 99 101 118 103 109 126 94

Morgenstond west

100 100 100 100 100 100 100 100

Bouwlust west

Aantal exemplaren per groep watervogels zangvogels kraaiachtigen meeuwen duiven gebouwbroeders 1) halsbandparkiet overige vogelsoorten

Bouwlust oost

92

Vrederust

96

Archipelbuurt

105

Schilderswijk zuid

100

Laak

Zeeheldenkwartier west

2013

Willemspark

2012

Totaal aantal exemplaren


62

2011

Totaal aantal exemplaren per PC-gebied, 2013 (alleen soorten waarvan in totaal 10 of meer stuks zijn waargenomen) Den Haag Centrum Escamp Zeeheldenkwartier oost

Tabel 6. Indexen van soortgroepen en soorten (in vergelijkbare PC-gebieden) 2010

2 1 2 6 8 4 13 1 5 9 22 42 23 60 6 4 3 8 1 2 7 10 1 1 5 14 7 3 -

4 10 13 1 7 18 2 9 2 32 1 1 5 5 7 6 1 2 5 -

2 3 3 9 2 12 6 3 11 2 5 11 3 3 20 5 -

3 6 6 2 3 6 38 3 33 18 8 8 3 30 8 6 15 21 24 15 27 26 18 -

3 1 3 37 11 4 7 1 5 24 32 37 5 24 4 1 7 20 1 1 1 3 5 1 1 23 48 24 1 4 -

2 7 4 17 2 1 31 4 11 12 4 12 6 8 14 1 4 2 16 2 84 12 5 -

1 7 20 39 1 2 5 19 8 38 41 10 17 3 27 5 4 3 13 1 7 1 11 19 3 1 7 17 19 1 -

2 59 7 38 11 24 46 26 1 8 5 1 1 10 2 4 7 1 8 36 8 -

4 18 8 31 2 2 13 4 4 27 13 6 19 2 3 12 1 1 1 7 4 15 -

1 3 3 1 6 3 1 12 3 5 84 15 26 29 1 21 32 5 11 1 23 4 5 14 2 4 71 12 2 15 3 2 -

4 2 5 6 2 2 6 25 2 7 21 3 9 15 10 1 16 1 1 4 4 2 12 3 2 7 1 6 8 2 8 14 10 4 2 -

3 80 25 19 5 35 3 11 1 12 3 37 8 3 -

2 2 3 3 3 14 11 8 2 5 95 44 3 59 17 26 47 9 2 6 2 5 6 8 11 54 18 9 20 3 6 -

1 4 4 7 5 6 1 32 62 33 7 24 6 31 2 1 4 13 1 10 33 4 6 36 20 -

Soorten waarvan in totaal minder dan 10 exemplaren zijn waargenomen: Zeeheldenkwartier oost: Grote Canadese Gans 5 Bouwlust oost: Muskuseend 1, Grasmus 1 Leyenburg oost: Slechtvalk 5, Zwarte Roodstaart 2 Molenwijk: Soepgans 3, Witte Kwikstaart 2, Zwarte Roodstaart 2

63

Prinsenhof

Raadhuiskwartier

Fuut 1 4 4 5 Aalscholver 1 2 1 3 5 2 1 Blauwe Reiger 2 2 3 2 1 4 Knobbelzwaan 2 6 4 2 10 3 Grauwe Gans 2 19 2 Canadese Gans 15 1 33 29 28 Nijlgans 4 5 7 1 8 11 Krakeend 4 Wilde Eend 5 16 16 25 26 17 7 12 Soepeend 4 1 1 2 2 Kuifeend 7 2 Fazant 2 Waterhoen 2 3 3 6 4 5 1 Meerkoet 7 13 9 9 15 38 17 7 Scholekster 2 2 4 5 5 4 1 Kievit 5 Kokmeeuw 3 2 7 25 12 18 Stormmeeuw 2 13 Kleine Mantelmeeuw 72 4 58 41 4 1 31 5 Zilvermeeuw 53 13 22 22 3 33 10 18 8 Grote Mantelmeeuw Visdief 3 4 Stadsduif 5 10 4 5 4 2 Holenduif 1 Houtduif 50 32 41 34 9 12 17 8 23 Turkse Tortel 4 3 5 1 7 6 Halsbandparkiet 11 9 29 15 3 25 12 3 Gierzwaluw 15 31 47 11 6 5 Groene Specht 2 3 6 Grote Bonte Specht 1 8 7 1 Boerenzwaluw 1 27 16 Huiszwaluw 17 Winterkoning 5 18 21 5 2 8 Heggenmus 3 4 8 13 5 2 7 Roodborst 5 7 9 1 2 Nachtegaal 4 Merel 24 20 34 42 12 4 20 12 16 Zanglijster 1 8 12 4 4 Rietzanger 5 4 Kleine Karekiet 2 1 1 2 2 Tuinfluiter 1 Zwartkop 1 8 10 4 4 Tjiftjaf 2 10 17 12 1 11 Fitis 1 1 2 1 Staartmees 2 6 4 Pimpelmees 17 13 12 16 8 8 8 Koolmees 15 13 20 26 11 4 12 19 19 Boomklever 2 Boomkruiper 1 9 7 1 1 Gaai 2 3 6 2 1 Ekster 2 7 12 18 13 25 8 13 7 Kauw 41 36 41 94 9 27 44 13 55 Zwarte Kraai 12 19 11 12 4 13 19 4 Spreeuw 5 3 29 5 5 56 Huismus 17 1 11 12 Vink 4 2 3 1 1 3 Groenling 5 2 10 10 8 Putter 3 7 7 5 Sijs Soorten waarvan in totaal minder dan 10 exemplaren zijn waargenomen: Bomenbuurt: Witte Kwikstaart 1, Spotvogel 1, Braamsluiper 1, Goudhaan 1 Vogelwijk: Dodaars 1, Havik 1, Buizerd 1, Gekraagde Roodstaart 1, Braamsluiper 2, Grasmus 1, Goudvink 1, Appelvink 2 Leidschenveen: Buizerd 1, Tureluur 1 Ypenburg noord: Zwarte Roodstaart 1, Goudhaan 1, Rietgors 1 Ypenburg Singels/Waterwijk: Ooievaar 1 De Zijde: Bosrietzanger 1 Prinsenhof: Buizerd 1

De Heuvel

Leidschendam

De Zijde

Ypenburg Singels/Waterwijk

Ypenburg noord

Leidschenveel Lanen

Leidschenveen

Vogelwijk

Bomenbuurt

1 1 2 7 38 8 14 3 3 2 1 2 2 2 1 11 2 3 1 4 16 1 5 50 7 2 5 2 2 -

Vruchtenbuurt

Belgisch Park

1 11 3 3 4 23 71 3 61 35 3 1 109 3 3 11 4 17 1 4 4 1 5 19 1 3 17 73 15 21 35 3 3 -

Regentessekwartier

Oud-Scheveningen

Duindorp

Duinoord

Fuut 5 4 Aalscholver 1 1 2 1 18 Blauwe Reiger 2 1 2 2 1 Knobbelzwaan 4 7 11 13 Grauwe Gans Canadese Gans 2 2 15 16 Nijlgans 1 8 8 2 31 8 1 20 17 2 Krakeend 4 Wilde Eend 7 7 4 8 12 4 20 78 Soepeend 4 3 7 1 Kuifeend 1 4 Fazant 1 Waterhoen 2 3 1 8 1 3 19 Meerkoet 4 4 1 1 14 7 11 42 Scholekster 3 1 5 5 Kievit Kokmeeuw 4 2 33 19 Stormmeeuw 2 Kleine Mantelmeeuw 39 1 26 10 54 9 14 Zilvermeeuw 20 3 51 17 31 18 36 6 7 80 Grote Mantelmeeuw 1 Visdief 1 62 Stadsduif 23 41 22 5 5 27 4 Holenduif 4 1 Houtduif 27 7 34 20 31 33 17 23 21 5 Turkse Tortel 3 5 1 Halsbandparkiet 15 3 12 11 40 8 1 8 41 Gierzwaluw 86 5 26 172 2 4 32 55 Groene Specht 1 1 2 1 Grote Bonte Specht 2 4 1 2 1 2 3 4 Boerenzwaluw 2 Huiszwaluw Winterkoning 5 1 3 10 9 5 18 13 Heggenmus 10 5 6 9 4 2 7 Roodborst 11 3 1 6 1 4 2 5 Nachtegaal 1 12 Merel 17 13 15 23 20 13 23 18 17 7 Zanglijster 2 3 3 1 10 3 4 2 3 Rietzanger Kleine Karekiet Tuinfluiter 1 1 1 2 1 Zwartkop 2 1 7 4 2 5 5 Tjiftjaf 6 2 2 17 7 3 9 Fitis 1 5 5 Staartmees 10 8 1 Pimpelmees 8 5 4 4 19 9 8 14 9 Koolmees 19 4 36 12 17 13 18 21 16 Boomklever 1 3 Boomkruiper 2 6 2 7 Gaai 2 10 17 6 3 2 Ekster 11 1 9 6 8 7 18 14 6 11 Kauw 43 27 71 29 41 13 20 42 24 19 Zwarte Kraai 16 5 13 6 4 4 13 8 5 23 Spreeuw 3 2 23 1 2 6 26 1 Huismus 7 8 6 10 35 Vink 6 3 2 5 7 2 Groenling 6 4 3 3 3 Putter 2 Sijs Soorten waarvan un totaal minder dan 10 exemplaren zijn waargenomen: Bezuidenhout oost: Braamsluiper 1 Marlot: Ooievaar 3 Bezuidenhout midden/west: Soepgans 4 Duttendel: Brandgans 6, Wespendief 1, Buizerd 1, Gekraagde Roodstaart 1, Goudhaan 1, Glanskop 1 Kijkduin: Sperwer 1, Torenvalk 1 Duinoord: Sperwer 1, Buizerd 1, Boomvalk 4 Duindorp: Witte Kwikstaart 2, Braamsluiper 1 Oud Scheveningen: Sprinkhaanzanger 1, Glanskop 1

64

Totaal aantal exemplaren per PC-gebied, 2013 (vervolg) (alleen soorten waarvan in totaal 10 of meer stuks zijn waargenomen) Den Haag Segbroek Leidschenveen/ Ypenburg

Scheveningen

Bohemen

Kijkduin

Houtwijk

Duttendel

Benoordenhout

Bezuidenhout midden/west

Marlot

Bezuidenhout oost

Totaal aantal exemplaren per PC-gebied, 2013 (vervolg) (alleen soorten waarvan in totaal 10 of meer stuks zijn waargenomen) Den Haag Haagse Hout Loosduinen

2 3 8 20 36 3 7 16 2 16 31 20 3 7 21 2 6 26 1 1 1 4 12 1 2 4 2 7 8 3 17 75 4 7 1 3 1 -

8 2 4 1 10 20 45 5 17 12 3 3 27 5 8 47 1 11 14 23 29 7 17 26 13 3 10 -

1 2 1 2 29 13 14 44 1 1 7 7 2 24 1 8 1 7 23 2 7 65 5 2 6 6 -

65

Project ringen ooievaars

66

De Put e.o.

De Strijp

Steenvoorde zuidwest

Fuut 3 1 4 Aalscholver 2 2 1 Blauwe Reiger 4 7 2 2 2 2 Knobbelzwaan 12 1 Grauwe Gans Canadese Gans 22 Nijlgans 11 2 11 7 2 5 Krakeend 3 Wilde Eend 17 2 7 1 12 22 15 12 Soepeend 4 1 2 Kuifeend 3 5 Fazant Waterhoen 1 16 2 7 Meerkoet 9 2 1 3 2 14 9 12 5 Scholekster 1 2 2 8 Kievit Kokmeeuw 1 5 12 4 12 Stormmeeuw 3 Kleine Mantelmeeuw 1 2 3 33 47 3 Zilvermeeuw 11 10 3 2 27 38 6 Grote Mantelmeeuw Visdief 2 8 Stadsduif 8 6 Holenduif 1 1 Houtduif 32 19 7 19 28 50 26 20 22 Turkse Tortel 9 4 3 5 6 1 1 1 Halsbandparkiet 15 1 57 13 16 24 18 4 Gierzwaluw 15 24 11 15 7 9 Groene Specht 1 1 1 Grote Bonte Specht 1 2 1 1 1 2 2 2 Boerenzwaluw Huiszwaluw 17 Winterkoning 5 4 2 1 3 3 13 5 Heggenmus 1 3 2 7 7 12 5 6 Roodborst 4 2 12 3 5 5 3 4 Nachtegaal 1 Merel 29 21 24 19 21 35 23 24 32 Zanglijster 3 2 3 5 5 5 1 Rietzanger 1 Kleine Karekiet Tuinfluiter 2 1 1 Zwartkop 4 2 3 5 5 1 Tjiftjaf 5 2 2 4 3 1 10 3 6 Fitis 4 4 12 Staartmees 7 3 7 Pimpelmees 8 2 7 3 5 7 12 6 Koolmees 21 4 20 7 10 36 18 12 10 Boomklever 2 1 1 Boomkruiper 2 1 3 1 Gaai 1 2 2 2 3 4 Ekster 7 3 10 4 13 22 11 15 1 Kauw 127 57 52 20 95 59 69 26 30 Zwarte Kraai 1 2 13 4 11 30 16 14 8 Spreeuw 4 4 3 10 8 2 6 Huismus 1 8 2 1 6 4 Vink 3 4 11 4 2 1 1 2 7 9 1 Groenling 1 Putter 1 2 5 Sijs 1 Soorten waarvan in totaal minder dan 10 exemplaren zijn waargenomen: Voorburg oost: Sperwer 1 Essensteijn/Damsigt: Ooievaar 4 Voorburg noord/'t Loo: Grasmus 1 De Put e.o.: Sperwer 1, Buizerd 1, Slechtvalk 1, Kramsvogel 3, Bosrietzanger 1 De Strijp: Grote Gele Kwikstaart 1 Steenvoorde Zuidwest: Grote Canadese Gans 2, Muskuseend 5, Kramsvogel 2, Goudhaan 2

Te Werve

Voorburg west

Voorburg oud

Rijswijk Voorburg noord/'t Loo

Essesteijn/Damsigt

Voorburg oost

Kerkehout

De Kievit e.o.

Oostdorp

Deyleroord

Totaal aantal exemplaren per PC-gebied, 2013 (vervolg) (alleen soorten waarvan in totaal 10 of meer stuks zijn waargenomen) Wassenaar Voorburg

1 13 2 20 4 3 8 42 10 27 2 7 1 1 9 1 3 14 8 3 87 23 2

6 8 41 17 2 23 8 1 4 7 26 2 12 10 8 2 1 46 6 16 15 2 4 25 10 7 33 4 3 12 11 2 14 22 2 4 9 11 43 27 2 3 7 2 4

5 7 16 1 3 7 11 3 13 1 1 10 1 5 12 4 3 7 11 1 1 7 22 8 4 3

4 2 7 24 2 4 11 5 6 3 25 2 9 6 1 2 11 2 17 2 8 6 2 6 10 1 10 10 11 3 1 6 2 -

Door: Caroline Walta. Om onderzoek te doen naar de Haagse ooievaarspopulatie startte de HVB in 2012 een ooievaarsringproject, gefinancierd en uitgevoerd vanuit de vereniging. Doel is meer inzicht verkrijgen in o.a. de grootte van de regionale ooievaarspopulatie, herkomst, broedsucces, foerageergebied, trekbewegingen en overleving. Het ringen gebeurt bij jonge ooievaars op het nest. Aangezien een ooievaar op grote(re) hoogte broedt (zoals hoog gebouw of nestpaal), is een goede voorbereiding van belang: - regelmatig inventariseren van de nesten, met als doel de aanwezigheid en leeftijd van de jongen

De lente van 2013 bracht echter weinig jonge ooie-

bepalen (voor het ringen moeten de jongen minimaal

vaars voort. Mogelijke oorzaken zijn het aanhoudend

vier weken en maximaal zes weken oud zijn). Om de

koude en natte voorjaar en territoriumstrijd tussen

vogels zo min mogelijk te storen gebeurt dit vanaf de

diverse oudervogels. Op drie nesten konden wij

grond (met telescoop);

jongen ringen.

- bepalen of ringen mogelijk is (o.a. wordt gelet op de conditie van de vogels en de veiligheid van de

Naast vogelaars die zich actief inzetten om ringen

ringer);

af te lezen, kan iedereen die een ring afleest deze

- verkrijgen toestemming van eigenaren/beheerders

melden via www.vogeltrekstation.nl. Deze informatie

van terreinen/gebouwen en desbetreffende gemeen-

is zeer welkom en waardevol voor de projecten.

ten en politiekorpsen; - inschakelen van klimexpert voor het op een veilige

Voor de enthousiaste medewerking danken wij

en professionele wijze bereiken van de hooggelegen

Stichting Ooievaars Research en Knowhow (STORK,

nestlocaties,afstemmen met de gecertificeerde rin-

www.ooievaars.eu), klimexpert Peter Waenink (www.

gers van Vogelringstation Meijendel, informeren van

bomenkapper.nl) en ringers Vincent van der Spek en

eventuele overige betrokkenen

Maarten Verrips van VRS Meijendel.

Resultaat 2013 Nestlocatie (plaats) Molen de Vlieger (Voorburg)

Ringdatum 6 juni

Smaragdhorst (Den Haag)

6 juni

Don Bosco (Rijswijk)

14 juni

Totaal geringd

Aantal jongen 2 (en er lag nog 1 dood jong in het nest) 2 (één jong was nog te klein om te ringen) 2

Vervolg 2 nov: 1 jong houdt zich nog op in de regio 9 aug: jong voor het laatst gezien in de regio 16 aug: 1 jong overleden in Vogelasiel De Wulp aan inwendige bloedingen na botsing met raam Spinetstraat Rijswijk*

5

67

Ooievaarswintertelling

Ooievaarsnesten

Door: Caroline Walta.

Door: Caroline Walta.

Tijdens de landelijke ooievaarswintertelling (12-13

in het winterseizoen in groepen in en rond onze stad

januari 2013) zijn in de Haagse regio 37 ooievaars

naar voedsel zoeken. Belangrijke gebieden zijn veld

Hieronder geven wij u een overzicht van de in onze

waargenomen. In de winterperiode is tijd gestoken in

Reigersbergen (Benoordenhout) en de Duivenvoor-

regio bekende ooievaarsnesten en het broedresultaat

het aflezen van de ringen en is de herkomst van deze

dse-Veenzijdse polder (tussen Den Haag en Was-

van de afgelopen drie jaar.

ooievaars achterhaald. Het blijkt dat tevens ooievaars

senaar).

verder uit de omgeving zich in de winter in Den Haag ophouden.

Meer informatie over o.a. de landelijke gegevens

Nestlocatie (plaats)

Bezetting nest

kunt u terugvinden op de website www.ooievaars. In het broedseizoen hechten de Haagse ooievaarspa-

eu van Stichting Ooievaars Research en Knowhow

ren erg aan hun territorium en dulden ze rondom het

(STORK)

nest geen soortgenoten. We kunnen stellen dat zij

Ringgegevens overwinterende ooievaars Den Haag e.o.

Parelmoerhorst (Den Haag) Smaragdhorst (Den Haag) Suzannaland (Den Haag) Marlot (Den Haag) Britse School (Den Haag) Koekamp (Den Haag) Uithof (Den Haag) Molen de Vlieger (Voorburg) Oostvlietweg (Leidschendam) Noortheylaan (Leidschendam) Don Bosco (Rijswijk) Kasteel (Wassenaar) Acacialaan (Wassenaar)

Ringnummer

Ringjaar*

Ringplaats

Geslacht

M5909/074 M5839/0625 M5685/031 9000368

2004# 2006 2002# 2006#

man vrouw man man

9165

2008

man

Smaragdhorst (Den Haag)

9163

2008

onbekend

onbekend

2050 1907 1536

1993 1993 1991

man vrouw man

Don Bosco (Rijswijk) Marlot (Den Haag) Kasteel (Wassenaar)

*) Toelichting:

1398

1991

man

't Geertje (Zoeterwoude)

2400

1994

onbekend

2E344

2012

België, Mechelen België, Mechelen België, Mechelen Den Haag, Vogelasiel De Wulp Noord-Holland, Heemstede Noord-Holland, Heemstede Utrecht, Woerden Gelderland, Herwijnen Groot-Ammers, Het Liesveld Wassenaar, Van Ommerenlaan Wassenaar, Dierenpark Utrecht, Woerden

Broedvogel (huidige nestplaats) Molen de Vlieger (Voorburg) Oostvlietweg (Leidschendam) Hertenkamp (Delft) Koekamp (Den Haag)

onbekend

2013 nee ja ja nee ja nee ja ja ja ja ja ja ja

2012 ja ja ja nee ja ja ja ja ja ja ja ja

2011 ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja -

Aantal uitgevlogen jongen 2013 2012 2011 0 3 3 2 2 3 1 1 0 0 0 2 0 0 2 0 1 2 1 2* 3* 2 2 0 2 0* 1 2* 2 4 0 0 2 0 0 -

- = nest(paal) was er nog niet

2013

Molen de Vlieger (Voorburg)

Algemeen: broedseizoen aanhoudend koud en nat;

- drie jongen na het uitvliegen verongelukt (geringde

veel territoriumstrijd.

vogel gevonden op: 5 en 24 juli 2012 in Voorburg; 15

Wijk bij Duurstede

Molen de Vlieger (Voorburg)

januari 2013 in Frankrijk).

- plotselinge dood van ooievaar-man, start bijvoeder-


onbekend (nog jonge vogel)

actie vrouw, twee jongen gered;

- één jong na uitvliegen verzwakt opgevangen in Vo-

- bij het ringen één recent dood jong op het nest

gelasiel De Wulp, na vrijlating gezien in Oostvoorne

gevonden.

polders (ringgegevens: 22 april 2013).

*) alle vogels zijn als jong geringd op het nest, # deze vogels zijn later als 1e of 2e jaars vogel geringd.

Noortheylaan (Leidschendam) - bij inventarisatie één dood jong op het nest gevonden.

De nesten zijn voornamelijk geïnventariseerd door


Caroline Walta, met welkome aanvullingen van Martin

- één jong na het uitvliegen verongelukt (ringgege-

van de Reep.

vens: 16 augustus in Vogelasiel De Wulp).

De HVB dankt Stichting Ooievaars Research en Knowhow (STORK, www.ooievaars.eu) voor advies

2012

en informatie.

Smaragdhorst (Den Haag) - één jong na uitvliegen gezien in Frankrijk aan de

Weet u een nest in de regio dat nog niet op deze lijst

voet van de Pyreneeën (geringde vogel gezien op: 31

staat? Wij horen het graag ([email protected]).

oktober 2013).

68

69

Diverse activiteiten van anderen In en rond het werkgebied van de Haagse Vogelbescherming zijn ook diverse andere groeperingen actief met het inventariseren en beschermen van vogels. Hieronder een verslag van hun activiteiten. Op hun website is nadere informatie daarover beschikbaar.

Vogelwerkgroep Solleveld Oppervlakte:

ca. 350 ha

De weersomstandigheden waren in 2013 duidelijk

Contactpersoon: Ton van Schie

een handicap voor de tellers: het bleef lang onge-

Telling:


woon koud en guur weer tot diep in het voorjaar.

Sovon gestuurd)

In 2013 zijn er 69 soorten vastgesteld en 1402 ter-

www.vogelsinhetwestland.nl

ritoria tegen 67 soorten en 1579 territoria in 2012.

Website:

De aalscholverkolonie blijft flink groeien: van 59 Solleveld omvat de deelgebieden Ockenburgh, Hya-

paren naar 94 paren in 2013; de boomleeuwerik en

cintenbos/van Leijdenhof, Ockenrode/Dorestad, het

grauwe vliegenvanger waren eindelijk na vele jaren

waterwingebied van Dunea en de zeewering van het

weer present met ieder twee paren. De koekoek was

Hoogheemraadschap Delfland.

in 2013 voor het eerst afwezig.

Het gebied wordt jaarlijks door veertien vrijwilligers

De tellijst van Solleveld staat opgenomen in de tabel

geteld en de resultaten worden na autoclustering

“Andere gebieden” op de pagina’s 36 t/m 41.

digitaal doorgezonden naar Sovon.

Vogelringstation Meijendel Contactpersoon:

Vincent van der Spek

Jaaroverzicht aantallen: http://trektellen.nl/ totalen.asp?s=0&telpost=403&site=0&land=1&taal= 1&jaar=2013 Het vogelringstatio Meijendel levert een belangrijke

vinden. Het totaal aantal werkuren staat op 465, het-

bijdrage aan de wetenschappelijke gegevens van

geen overeenkomt met 58 volle werkdagen, waarvan

trekvogels langs de Nederlandse kust. De gegevens

vanzelfsprekend de meeste tijdens de trektijd in het

worden actueel bijgehouden op de website trektel-

ringstation werden doorgebracht. Waarbij het weer

len.nl. In de tabel hiernaast zijn de complete aantal-

opvalt dat specifiek januari kramsvogelmaand is en

len gevangen en geringde vogels op soort terug te

kleine karekieten zich evenals de zwartkop en masse vanaf eind juli tot september in beweging zetten. Dit jaar dus de hele tabel gepubliceerd. Met eenbeet-

Krooneenden

je passen en meten paste hij net op de pagina.

70

71

Weidevogelwerkgroep Nootdorp-Leidschendam

de kraaien en een hermelijn behoorlijk huis hebben gehouden. Deze predatie is vooral te wijten aan het feit, dat er al vrij vroeg in het jaar een gebrek aan muizen was. Waarschijnlijk is dit het gevolg geweest

Website:

www.wgnl.nl

van het koude en natte voorjaar. Predatoren als vos

Contactpersoon: Martin van de Reep

en hermelijn gebruiken voor een groot deel muizen

Gegevens verzonden naar land-

als stapelvoedsel. Bij gebrek aan voldoende muizen

schapsbeheer Nederland

gaan ze dan snel over op predatie van grondbroeders zoals ‘onze’ weidevogels. In 2014 willen we dit

Het seizoen

met een Wildlife Camera proberen vast te leggen.

Het afgelopen seizoen kenmerkte zich door een heel

In 2013 scoren we dus heel slecht met een mini-

koud en droog voorjaar. Insecten en bodemdieren

maal uitkomstpercentage van 48,8%, een maximale

waren mondjesmaat beschikbaar. Hierdoor duurde

predatie van 34%, een maximaal verlies van 3,6%

het ‘opvetten’ van de teruggekeerde weidevogels

bij werkzaamheden (voornamelijk veroorzaakt door

aanmerkelijk langer en werd de eileg uitgesteld. De

predatie door kokmeeuwen) tijdens het bewerken

eerste broeders stopten zelfs met broeden. Ook de

van het land en een aantal onbekende verliezen van

grutto nam veel tijd om het broedterritorium te gaan

12%.

bezetten en toen het eerste grutto-ei al was gevon-

In het afgelopen jaar is Landschapsbeheer Zuid-

den liepen er nog steeds groepen van wel zeventig

Holland met het Erfgoedhuis en het Zuid-Hollands

grutto’s in de polder te foerageren. Veel grutto’s

Landschap gefuseerd tot één samenwerkingsverband

zochten naar voedsel in de haast drooggevallen slo-

om daarmee de wens van de provincie ten uitvoer te

ten. Jammer dat er door het Hoogheemraadschap zo

brengen om het vrijwilligerswerk te bundelen in ‘De

star wordt omgegaan met de peilniveaus.

Groene Motor’. Minder blij verrast werden we medio

Heel verheugend was ook weer te constateren, dat

2013 door de mededeling dat Landschapsbeheer

er ten minste drie paar zomertalingen in ons gebied

Zuid-Holland zich per 31 december 2013 zou ophef-

vertoefden en dat er zelfs een broedgeval is waarge-

fen. Gelukkig heeft de provincie, na veel protestre-

nomen.

acties van de Zuid-Hollandse groene clubs, Ed de

De oproep voor nieuwe vrijwilligers heeft in 2013 tot

Meijer en Hein Krantz, tot 1 maart 2014 de kans ge-

veel reacties geleid. Uiteindelijk zijn er drie vrijwil-

boden om als kwartiermakers, met de overgebleven

ligers geweest die zich helaas al weer vrij snel afge-

fusiepartners, er voor te zorgen dat de activiteiten

meld hebben, maar zijn er negen vrijwilligers actief

van Landschapsbeheer Zuid-Holland vrijwel naadloos

bezig geweest met het beschermingswerk. Geweldig!

kunnen worden overgenomen. Alle hulde dus voor

Het blijkt dat de predatie in de Drooggemaakte Grote

deze actieve natuurbeschermers!! Alle acties zijn tot

polder en de Nieuwe Driemanspolder erg hoog is

maart 2014 te volgen op http://www.startdegroene-

en grotendeels te wijten is aan de vos, hoewel ook

motor.nl

Kievit

Grutto

In het begin van 2012 zijn er veel slachtoffers onder

Na het dramatische jaar 2012 waarin maar weinig

de kieviten door de tweede koudegolf en de lang-

grutto’s tot broeden zijn gekomen, is er in 2013

durige sneeuwval. Er is in Frankrijk toen melding

enige verbetering opgetreden. Door de late maai-

gemaakt van de massale vondst van dode kieviten

data zijn er dus wel veel legsels uitgekomen, maar

langs de snelweg, waar de vogels op de door pekel

dit is tevens ook een nadeel. Omdat de gemiddelde

sneeuwvrije stukken nog enig voedsel probeerden te

maaidatum vrijwel gelijktijdig met de datum van het

vinden. Het is dan ook goed om te constateren, dat

uitgesteld maaien viel, was er op veel plekken weinig

het aantal kieviten per hectare vrijwel gelijk is aan

mozaïek en dus weinig voedsel voor de kuikens.

het aantal in 2012. Kwalijk is echter wel dat door de

De inzet van ‘last minute’ beheer heeft dit op veel

sterke achteruitgang van 2012 een haast onomkeer-

plaatsen nog enigszins kunnen compenseren. Dui-

bare daling van de aantallen is ingezet

delijk dus een aandachtspunt om in jaren met een late maaidatum extra aandacht te besteden aan het instellen van ‘last minute’ percelen. Bedrijven die dus percelen met ‘last minute’ beheer hebben aangeboden verdienen een dikke pluim!

Scholekster

Tureluur

Hoewel het landelijk erg slecht gaat met de scholek-

De laatste drie jaar zien we een duidelijke afname

ster, zien we bij ons in het gebied een aardige stabi-

van het aantal gevonden tureluurnesten! Hiervoor is

lisatie. Mogelijk dat de toename van de oppervlakte

geen aanwijsbare oorzaak aan te geven. Maar prettig

maislandpercelen meer scholeksters naar de polder

is te constateren dat er toch redelijk wat jongen zijn

trekt? Feit is echter wel, dat er door de hoge predatie

gezien.

maar heel weinig vliegvlugge scholeksters worden waargenomen. Leuk is in ieder geval te weten dat uit het in 2013 ingestelde ringonderzoek is gebleken dat ‘onze scholeksters’ hun winterverblijf rond de Oosterschelde hebben. Het koude voorjaar in relatie tot uitgesteld maaien In 2012 was er voor de kievit en de tureluur nog geen waarneembaar effect te meten, maar het afgelopen jaar werden de jongen drie weken later geboren. Voor de grutto en de scholekster liep dat zelfs op tot 24 dagen. Dit betekent dat in 2013 het positieve effect van het uitgestelde maaien met ten minste drie weken is bekort. Omdat het maaien dus op veel plaatsen samenviel met het maaien van de percelen met een uitgestelde maaidatum, was er niet veel mozaïek meer over. De jonge weidevogels waren in 2013 dus uitsluitend op de percelen met ‘lastminute’ beheer en de enkele hooilandpercelen aangewezen. Als dit volgend seizoen dus weer aan de orde is, is het van groot belang om zo veel mogelijk ‘last-minute’ beheer toe te passen.

72

73

Soort

Totaal

Bekend

Uit

Niet uit % uit

Pred.

Bew.

Werk.

Verl.

Ov.

Veenweidegebieden

Onb.

Canadese gans Eend onbekend Grutto Kievit Krakeend Kuifeend Meerkoet

5 1 61 258 3 8 15

4 1 53 236 3 7 15

4 1 20 127 1 3 8

0 0 33 109 2 4 7

100.00 100.00 37.74 53.81 33.33 42.86 53.33

0 0 31 55 2 4 7

0 0 0 0 0 0 0

0 0 2 10 0 0 0

0 0 0 5 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 39 0 0 0

Scholekster Slobeend Tureluur Wilde eend Zomertaling Totaal % van bekend resultaat

71 8 23 7 1

63 8 20 7 1

27 1 10 2 0

36 7 10 5 1

42.86 12.50 50.00 28.57 0.00

25 4 9 5 0

0 0 0 0 0

2 0 0 0 1

1 1 0 0 0

0 0 0 0 0

8 2 1 0 0

461

418

204 48.8

214 51.2

48.80

142 33.97

0 0

15 3.59

7 1.67

0 0

50 11.96

tussen Leiden - Den Haag

maatregelen, zoals het beschermen van de nesten en het instellen van een rustperiode, waarin percelen niet bewerkt of gemaaid mogen worden, hoopt men

Door Adri Remeeus

ervoor te zorgen dat de weidevogels de tijd krijgen om hun eieren uit te broeden en hun jongen groot te

In het voorjaar van 2013 werd een weidevogelin-

brengen. De pakketten worden voor een periode van

ventarisatie uitgevoerd in het werkgebied van de

zes jaar afgesloten. Tot nu toe had de subsidierege-

Agrarische Natuurvereniging Santvoorde. Dit gebied

ling vooral een individueel karakter. Inmiddels is bij

is gelegen tussen Den Haag, Katwijk en Leiden. De

Economische Zaken het inzicht ontstaan, dat deze

inventarisatie werd verricht in opdracht van de ANV

versnippering van het agrarisch natuurbeheer niet

Santvoorde. Deze vereniging is een gezamenlijk

heeft opgeleverd wat oorspronkelijk werd beoogd. Er

initiatief van lokale boeren, tuinders en natuurbe-

worden dan ook stappen gezet om in 2016 te komen

schermers. De uitgangspunten van de vereniging

tot een meer selectieve inzet van agrarisch natuur-

Tabel Er zijn2 in 2013 461 nesten beschermd, wat overeen-

lage percentage wordt veroorzaakt door de enorm

zijn het gebied groen en onbebouwd te houden door

beheer. De kernpunten zijn: verbetering van de

  komt met het aantal in 2012.

hoge predatie van 34%; de hoogste predatie tot dit

landbouw en het beheer van natuur, het landschap

ecologische effectiviteit van agrarisch natuurbeheer,

Met een uitkomstpercentage van slechts 48,8% is

moment was in 2006 met 30%. Voorwaar een diep-

en milieu duurzaam te laten samengaan.

agrarisch natuurbeheer vooral in te zetten in gebie-

dit het slechtste jaar ooit. Duidelijk is te zien dat dit

tepunt in 2013.

Beschermingsactiviteit

 

Uit bovenstaande tabel blijkt, dat van de beschermde

Ringproject

nesten 78.36% is uitgekomen, terwijl het uitkomst-

Binnen enkele jaren zal de bestemming van de

percentage bij alle nesten (zie tabel 2) maar 48,8%

Nieuwe Driemanspolder veranderen van weidevogel-

is. Het is dus niet zo dat nestbescherming per defini-

gebied met akkerland tot waterberging en recreatie.

tie leidt tot een hogere predatie. Dit is ook gebleken

Omdat er nu nog veel weidevogels broeden, is het

bij percelen waarbij de ene helft werd beschermd en

interessant om na te gaan waar de weidevogels zich

de andere helft alleen met de verrekijker is geob-

zullen gaan vestigen wanneer de bestemmingswijzi-

serveerd. Het aantal nesten dat gepredeerd werd

ging daadwerkelijk wordt doorgevoerd. Als onderdeel

was nagenoeg gelijk. Het percentage predatie is dus

van dit project zijn in de Nieuwe Driemanspolder

veeleer afhankelijk van de predatiedruk.

achttien scholeksters van een kleurring-combinatie

den met goede omstandigheden en, mede om de De inventarisatie had tot doel een beeld te verkrijgen

uitvoeringskosten te drukken, werken met collectie-

van de aanwezigheid en verspreiding van territori-

ven. Een belangrijk onderdeel daarbij is de professio-

umhoudende weidevogels op de agrarische gronden

nalisering van de huidige agrarische natuurverenigin-

binnen het werkgebied.

gen naar professionele collectieven. De inventarisatie

Zo’n gebiedsdekkende inventarisatie is noodzakelijk

werd uitgevoerd volgens de BMP-methode. BMP

om in aanmerking te komen voor de financiële ver-

staat voor Broedvogel Monitoring Project en is een

goedingen verbonden aan de Subsidiestelsel Natuur-

methodiek om vast te stellen hoeveel broedvogels er

en Landschapsbeheer. Door het nemen van gerichte

in een bepaald gebied voorkomen.

voorzien. De kleurringcombinatie komt overeen met Wetenswaardigheden

het systeem dat door Sovon bij Wadertrack wordt

In de Bieslandsepolder bij het plas-dras gebiedje

toegepast. Wanneer er mensen zijn die een kleur-

heeft een kluut gebroed en hebben visdiefjes genes-

ringcombinatie aflezen, dan kan de combinatie inge-

teld op de vlotten die afgelopen winter zijn aange-

voerd worden in het programma dat te vinden is op

legd. Verder heeft er aan de rand van het gebied,

www.wadertrack.nl of per mail naar reepos@casema.

waar andere jaren reigers broeden, nu een lepelaar

nl Uiteraard is een waarneming met foto nog mooier.

drie jongen groot gebracht die dagelijks in de polder

Inmiddels zijn de eerste wintermeldingen binnen

zijn gezien. Super bijzonder was de waarneming op

van vijf gekleurringde scholeksters. Vier scholeksters

19 mei van een kortteenleeuwerik. Het vogeltje is

blijken in de Oosterschelde te overwinteren, terwijl

zo groot als een heggenmus en vermoedelijk een

een vijfde scholekster aan de Noordzeekust bij de

exemplaar uit noord/midden Afrika. In de literatuur

Haringvlietsluizen overwintert.

zijn geen vergelijkbare ondersoorten aangetroffen met zo’n karakteristieke baardtekening. 74

75

Het onderzochte gebied bestaat uit zeven polders die deel uit maken van het Hoogheemraadschap Rijnland en uit twee gebieden die in het Hoogheemraadschap Delfland liggen, namelijk de weilanden bij landgoed Rust & Vreugd en de weilanden tussen het Haagsche Bosch, Reigersbergen en Marlot. De totale oppervlakte aan weilanden inclusief sloten en vaarten bedraagt ruim 1051 hectare. In de weilanden van ANV Santvoorde werden in totaal dertien doelsoorten en Sovon weidevogelsoorten als broedvogel vastgesteld. Wintertaling

Van deze soorten staan er zes op de Rode Lijst van bedreigde en/of kwetsbare vogelsoorten. Te weten: Slobeend, Zomertaling, Wintertaling, Grutto, Tureluur en Visdief. Daarnaast werden nog zeven andere broedsoorten in het onderzoeksgebied aangetroffen, namelijk Krakeend, Kuifeend, Bergeend, Knobbelzwaan, Scholekster, Kievit en Wulp. Hieronder volgt

als in 2010 is ook in 2013 de Krakeend hier wel een

een overzicht van de aantallen vastgestelde territoria

bepalende soort.

per polder.

Opvallend is ook de hoge weidevogeldichtheid in de

De Kievit was met 272 territoria de talrijkste broed-

Oranjepolder tussen de Horstlaan en Rosenburgh.

vogel, gevolgd door Krakeend (144 territoria) en

Deze kleinschalige polder (27 hectare) voldoet met

Scholekster (121 territoria).

107,4 “kritische” weidevogelparen per 100 hectare

De vraag is hoe het werkgebied van Santvoorde zich

aan de zwaarste instapeis. De Grutto heeft hier

kwalificeert als weidevogelgebied. Dat wordt duidelijk

een bolwerkje met tien paren. De Duivenvoordse-

door de broedpaardichtheden in Santvoorde te

Veenzijdse Polder, van oudsher een bastion voor

vergelijken met de vereiste broedpaardichtheden (de

weidevogels, had de afgelopen jaren stevig ingele-

‘instapeisen’) in de SAN/SNL-pakketten.

verd, herstelde zich plaatselijk in 2010 en hield dat

Met name de Krakeend heeft een hoge dichtheid in

niveau ongeveer vast. De gemiddelde dichtheid van

vergelijking met de gemiddelde dichtheid in de wei-

kritische weidevogelparen ligt met 40 broedparen per

degebieden van Natuurlijk Platteland West in 2006,

100 hectare op een prima niveau, namelijk dat van

hoewel de dichtheden daar inmiddels ook zullen zijn

soortenrijk weidevogelgebied. Het volledige rapport is in te zien op de site van de

reluur scoren inmiddels lager. Ook de Slobeend blijft

Haagse Vogelbescherming.

duidelijk wat achter bij de gemiddelde dichtheid. Voor de overige soorten is het voorkomen te gering om een betekenisvolle vergelijking te kunnen maken. Bij een vergelijking tussen de verschillende polders valt op, dat de Papenwegse polder, de Zuidwijkse polder en de Oranjepolder een hoge weidevogeldichtheid kennen. Ook het noordelijke deel van de Duivenvoordse-Veenzijdse Polder (DVP3) valt in positieve zin op. Daarentegen heeft met name de Raaphorstpolder (RHP), een stevige veer moeten Vogelrustgebieden

laten. Met 36,5 kritische soorten per 100 ha voldoet deze polder niet meer aan de instapeis van zeer soortenrijk weidevogelgebied, maar nog wel net aan

 

76

 

de instapeis van soortenrijk weidevogelgebied. Net

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.

qua dichtheid eveneens hoger. Kievit, Grutto en Tu-

Vogelrustgebied “Dr. Abraham Schierbeektuin” Vogelrustgebied “Eilandjes Meer en Bos” Vogelrustgebied Marlot Vogelrustgebied Ockenburgh “Gravin van Bylandt” Vogelrustgebied “Henk van Dongen” Vogelrustgebied Vogelrustgebied Vredenoord Vogelrustgebied Overvoorde Vogelrustgebied “André van der Laantuin” Vogelrustgebied “Moerasje Ockenburgh” Eendenkooi Zuiderpark Vogelrustgebied De Uithof Vogelrustgebied “Paroussia” Vogelrustgebied “De Uithofwal” Vogelrustgebied “Witte Vlek Madestein” Vogelrustgebied “Eiland Den Burgh”

toegenomen. De Kuifeend en de Scholekster scoren

77

78

Inventarisatierapport 2013 Vogels in en om Den Haag

Recommend Documents