Uitzicht
UITGAVE VAN MMV #7 2014 JAARGANG 41
GEZOND ACTIEF – NATUURLIJK BETER
10
5 18 20
Waarom biologisch beter is
Interview Moermanpatiënt op weg naar de 100 Ontgift je huis Poetsen zonder chemicaliën MMV 40 jaar Kom naar ons jubileumcongres!
m mv
jaar
MILDE GEWRICHTSPIJN Lamberts® Duivelsklauw Tabletten: Een traditioneel kruiden geneesmiddel voor de symptomatische behandeling van milde gewrichtspijn. Eerste geneesmiddel van Lamberts geregistreerd in Nederland. Bevat per tablet de werkzame bestanddelen uit een droogextract van de wortel van Harpagophytum procumbens DC en/of zeyheri Decne 450mg (3,5-5,0:1), equivalent aan 1575-2250mg plantpoeder. Lees voor het gebruik de bijsluiter. De toepassing is uitsluitend gebaseerd op traditioneel gebruik en niet op klinisch bewijs.
KOAG - nr. 3077-0614-0745
redactioneel In dit nummer 4 Abrikoos
Rijk aan bètacaroteen 5 Interview Anny de Jong (90)
Met voeding en suppletie genezen van alvleesklierkanker 10 Onderzoek
Minder risico op kanker met biovoedsel 18 Ontgift je huis
Een schoon huis zonder gifdampen 20 MMV-congres
Maak kennis met de sprekers 22 Ledenwerfactie
Weer zestig nieuwe leden erbij! 23 Speciaal voor leden
Leren koken met topkok Lisette Rovers 26 Actueel
Fiscus snijdt in aftrekposten
Rubrieken
09 In de media 13 Kruidentuin 14 Lijf & leden 16 Recepten 25 Column Gert Schuitemaker 28 Vraag & Antwoord
MMV 40 jaar! MMV viert dit jaar haar 40e verjaardag. De start in 1974 werd gemaakt met op de kop af veertig leden. Een mooi symbolisch getal, zeker voor een vereniging die - al even symbolisch – aanvankelijk Amnestie ging heten. Amnestie, zó werd de genezing dankzij de Moermantherapie van haar zoon Theo van een hersentumor, door Gré Strating-IJben ervaren. Samen met verpleegkundige zuster Van Thijum is zij de oprichtster van de vereniging. ‘Amnestie’ voor een ten dode opgeschreven kankerpatiënt. Deze wonderbaarlijke genezing heeft de rest van haar leven gestempeld. Met een onvoorstelbare energie zetten de oprichtsters zich in om de Moermantherapie bekendheid te geven, maar ook om patiënten die voor deze benadering kozen te begeleiden en te helpen. Veertig jaar MMV, een respectabel jubileum voor een vereniging waarvan je op z’n zachts moet vaststellen dat het aan ‘tegenwind’ zelden ontbroken heeft. Helaas tot op de dag van vandaag. Niettemin nog altijd een levenskrachtige organisatie met duizenden leden. En nog steeds ijverend voor erkenning en toepassing van de inzichten van Cornelis Moerman dat met gezonde, volwaardige voeding genezing van kanker kan worden bereikt. Velen hebben dat persoonlijk ervaren. Nee, lang niet iedereen geneest met deze, op de versterking van het eigen immuunsysteem, gebaseerde therapie. Maar een aanzienlijke verbetering van de kwaliteit van leven wordt vrijwel altijd bereikt.
...nog altijd een levenskrachtige organisatie met duizenden leden...
Gezonde, volwaardige en vitaminerijke voeding gebruiken om kanker – en andere degeneratieve ziekten – te voorkomen, dat is allang geen punt van discussie meer. Maar voeding als medicijn, dat is wat anders. Daar krijg je in reguliere kring de handen (nu) nog niet voor op elkaar. Maar er zijn hoopvolle signalen. In september gaat MMV met een groot congres het jubileum vieren. Dat congres staat ‘Ja, natuurlijk’ in het teken van voeding. U leest er alles over op pagina’s 20 en 21. Zorg dat u erbij bent op zaterdag 27 september in de ReeHorst in Ede. Dat is echt de moeite waard!
Cor van Groningen hoofdredacteur
Uitzicht
3
vitamine c 5 mg
folaat 5 ug
bètacaroteen 1203 ug
luteïne 32 ug
zeaxanthine 9 ug
eiwit 0,9 gr
kaliumg 283 m
voedingsvezel 1.7 gr
calcium 20 mg magnesium 11 mg
koolhydgrraten 8
ijzer 0,8 mg
energie 44 kcal
abrikoos De Prunus armeniaca stamt uit het noordoosten van China en verspreidde zich rond 70 voor Christus vanuit Armenië over het Romeinse rijk. De boom verdraagt droogte en hitte goed en er zijn ook winterharde soorten. Maar vanwege de vroege bloei en de daarmee gepaard gaande kans op bevriezing, is de teelt van abrikozen in Nederland commercieel niet interessant. Bètacaroteen zorgt voor de oranje kleur van de abrikoos. Het lichaam zet dit antioxidant om in vitamine A en dit heeft een positieve werking op het gezichtsvermogen, de ogen, de slijmvliezen en het beschermt de huid net zoals een zonnebrandcrème (laagste factor). Abrikozen helpen tegen grauwe staar (cataract) en ter voorkoming van andere oogziektes. Volgens Japanse wetenschappers heeft de abrikoos een positief effect op het tegengaan van de groei van (alvleesklier)kankercellen. Kiest u voor gedroogde abrikozen dan zijn ongezwavelde abrikozen de beste keuze. De hierboven vermelde hoeveelheden gelden per 100 gram rauwe abrikoos met schil.
Op pagina 16 en 17 vindt u drie heerlijke recepten met abrikoos.
4
Uitzicht
m mv
jaar
interview TEKST PETRA PRONK BEELD GIJS VERSTEEG
p o a g ‘Ik naar de
Anny de Vogel:
oh nderd'
Uitzicht
5
Tien jaar geleden vertelde Anny de Vogel (toen 80) in Uitzicht hoe ze met een gezonde leefstijl genas van alvleesklierkanker. Toen ze onlangs 90 werd, meldde ze zichzelf bij de redactie, omdat het nog steeds bijzonder goed met haar gaat. Journaliste Petra Pronk zocht haar op in Raalte. ‘Gewoon bezig blijven, is de beste remedie om oud te worden.’
6
Uitzicht
m mv
jaar
D
e 90-jarige woont nog in hetzelfde rijtjeshuis en de tuin ligt er nog net zo keurig bij als tien jaar geleden. De buxushagen mooi gesnoeid, de aarde netjes geschoffeld en de geraniums vrolijk wuivend in de wind. “Dat doe ik allemaal zelf”, zegt mevrouw De Vogel, nadat ze redelijk kwiek de deur opende voor het bezoek. “Het gaat wat langzamer dan vroeger, maar het gaat.” Op een dressoir in de huiskamer staat een portret van haar vader die in 1984 aan alvleesklierkanker overleed. In die tijd opereerde men standaard, dus dat gebeurde ook bij hem. Ondanks een slechte prognose leefde hij daarna nog drie jaar. Mevrouw de Vogel is ervan overtuigd dat dat puur te danken is aan de gezonde sapjes die zij hem liet drinken. Toen ze in 2001 zelf met alvleesklierkanker werd geconfronteerd, koos ze direct vol overtuiging
Wie: Anny de Vogel (90) Privé: Weduwe, woont in Raalte, twee kinderen, drie kleinkinderen Diagnose & behandeling: Kreeg in 2001 alvleesklierkanker. Ze liet zich niet opereren, maar koos voor de Moermantherapie en supplementen. Gezond tot op de dag van vandaag.
Ook neemt ze standaard haar eigen thee mee als ze ergens op bezoek gaat. Vergeleken met leeftijdgenoten is mevrouw De Vogel buitengewoon gezond en vief. “Als ik soms zie wat anderen allemaal slikken aan pillen… Ook mensen die veel jonger zijn dan ik. Dan ben ik blij dat ik altijd gezond geleefd heb.” Laatst had ze twee jeukende vlekjes op haar rug. Dat was even schrikken. Ze zijn weggehaald, en inmiddels is duidelijk dat het vals alarm was. “Eigenlijk mankeer ik nog steeds niks noemenswaardigs. Natuurlijk gaat alles achteruit. In mijn handen zit artrose, die schieten soms gewoon ‘op slot’. Mijn voeten doen soms pijn. Daarom draag ik orthopedische schoenen.” Ze is van de homeopathie en de natuurgeneeskunde. Altijd geweest. Het enige reguliere dat ze slikt, zijn medicijnen tegen een hoge bloeddruk. “Twee pillen per dag is niet veel op mijn leeftijd. Als dat alles is, dan moet het maar.”
‘Als ik een slechte dag heb, spreek ik mezelf streng toe’
Bewegen voor de Moermantherapie. Geen operatie, alleen gezond eten en supplementen. De tijd bewijst haar gelijk, want de kanker verdween en kwam niet meer terug. Het resultaat van een gezonde leefwijze, denkt ze zelf. “Ik heb altijd gezond geleefd en volg nog steeds het Moermandieet. Ik eet biologisch en slik elke dag vitamines.”
Leeftijdgenoten Soms moet ik denken aan dokter Albert Ronhaar die mij ooit gekscherend vroeg: ‘U lust toch wel een ijsje?’ Ik mocht dat van hem eten, omdat hij wist dat ik het dieet héél serieus nam. Dus mag ik van mezelf nog steeds soms best een koekje. Biologisch natuurlijk, ook al is dat duurder. In de supermarkt zie ik dat anderen een kar vol eten hebben, terwijl ikzelf voor datzelfde bedrag maar een paar dingen heb. Maar ach, ik ga niet meer met vakantie en mijn gezondheid is me veel waard, dus ik blijf het gewoon doen.”
Het geheim van gezond oud worden? Naast gezond eten schuilt dat volgens mevrouw De Vogel in voldoende beweging. Daarom doet ze nog haar eigen boodschappen. Ze ziet haar gang naar de supermarkt als een gezonde wandeling. “Daar ben ik zeker anderhalf uur mee zoet.” En als het aan haar gelegen had, zou ze ook nog fietsen. Maar dat is haar ernstig afgeraden met het oog op valpartijen. “Best wel moeilijk, want ik voel me gewoon nog goed”, zegt ze. Gelukkig heeft ze haar tuin nog. Een flinke lap grond rondom het huis waar ze veel tijd in kwijt kan. De buxushagen in de voor- en zijtuin snoeien, onkruid wieden, blad rapen, plantjes verpoten en op ongedierte controleren. Gelukkig gaat het bukken nog redelijk goed, maar een helpende hand in de tuin zou inmiddels wel fijn zijn. Ze doet alles gewoon rustig aan. “De buxushagen snoei ik elektrisch. De snoeischaar moet af en toe opgeladen worden. Als die leeg is, is dat voor mij
>> Uitzicht
7
>>
een teken dat ik er even mee op moet houden”, zegt ze nuchter. Als de hulp in de huishouding komt, helpt ze lekker mee. Dat ze het niet meer zelf zou kunnen, vindt ze maar onzin. Waarom zou ze geen stofdoek kunnen halen over de mooie verzameling theepotten, de vele prulletjes of de tientallen kleine vaasjes in de letterbak? “Gewoon bezig blijven is de beste remedie tegen oud worden!’ En er is nog altijd niks mis met haar verstand. En gevoel voor humor kan haar ook niet ontzegd worden. Laatst kwam er iemand van de gemeente langs om te kijken of ze wel recht had op huishoudelijke hulp. ‘Doet u de was nog zelf?’ vroeg de dame. ‘Nee’ zei mevrouw De Vogel, ‘dat doet de wasmachine’.
Bejaardentehuis Op je 90ste nog thuis wonen. Er zijn niet veel mensen die haar dat nadoen. Mevrouw de Vogel ziet zichzelf absoluut niet in een bejaardentehuis eindigen. “Ik woon hier prima in m’n huisje en ik wil hier tot het laatste toe blijven wonen.“ Dat ze zo gezond is, werkt soms wel in haar nadeel. Zo gaat ze nog steeds met de trein naar haar dochter in Nijmegen. Een hele onderneming en het risico op vallen is groot. Ze zou inmiddels liever met de taxi gaan, maar voor de subsidieregeling komt ze niet in aanmerking, omdat ze geen rollator heeft. Dus blijft ze aangewezen op de trein. “Gelukkig word ik meestal wel geholpen met in- en uitstappen”, zegt ze. Haar adviezen voor een lang en gezond leven? “Gezond eten en zoveel mogelijk biologische producten gebruiken. Zorg dat je geen troep binnen krijgt via al die e-nummers. En maak je niet bezorgd. Positief denken is belangrijk om je goed te voelen.” Ook voor mevrouw De Vogel valt het niet altijd mee om de moed erin te houden. “Ik heb een positief karakter. En als ik eens een slechte dag heb, spreek ik mezelf gewoon streng toe.” Ook belangrijk: zorg dat je dingen doet die je leuk vindt. Daarom speelt ze af en toe patience met een kennis. Ook kijkt ze graag voetbal. Tijdens het Wereldkampioenschap zat ze trouw voor de buis als Oranje aan de beurt was. Als het te laat werd, nam ze
‘Of ik de was nog zelf doe? Nee, dat doet de wasmachine!’
8
Uitzicht
m mv
jaar
de rest van de wedstrijd op met een DVD recorder. “Je moet met je tijd meegaan”, vindt ze. Ze kan nog altijd niet geloven dat ze 90 is. “Soms ben ik een beetje vergeetachtig, maar dan zegt mijn dochter die 65 is: ‘Dat heb ik ook!’ Behalve de gewone ouderdomskwaaltjes mag ik niet klagen. Als het mijn tijd is, ga ik. Maar ik ben blij dat ik leef en ik wil nog niet weg. Dus ik ga gewoon door.” Ze is vast van plan om de honderd te halen. “Ik wil die taart van de burgemeester, ook al is hij niet biologisch”, lacht ze.
Petra Pronk is freelance-journaliste en vaste medewerker van Uitzicht
in de media TEKST ARJAN VAN LAAR
Deliriant
“W
ees op je hoede”, besluit Ed zijn reactie op het Zemblaforum naar aanleiding van de aflevering over het grote risico op een delirium dat 65-plussers in het ziekenhuis lopen. Ongetwijfeld zijn we in het ziekenhuis stukken beter af dan honderd jaar geleden, maar het valt niet uit te sluiten dat onze nazaten op 2014 terugkijken als de donkere Middeleeuwen van de zorg. Een milde Freek de Jonge maakte zich slechts één keer druk tijdens zijn drie uur durende optreden in Zomergasten (20 juli). Dat ging om de gezondheidszorg. Helaas is dit vpro-programma niet via internet terug te zien, want zijn analyse liegt er niet om: “Bepaalde stromingen willen de zogenaamde reguliere geneeskunde koste wat het kost het alleenrecht geven. Dus de homeopathie wordt geridiculiseerd en aan de kant geschoven.” Interviewer: “Maar wat is je punt?” De Jonge, fel: “Nou, dat het een schande is! Er worden zo verschrikkelijk veel medische fouten gemaakt dat men aan die kant een toontje lager zou moeten zingen. De macht van de farmaceutische industrie is aan die kant zó gigantisch, de macht van de techniek is aan die kant zó machtig en er wordt zóveel geld verkwist; het is een schande dat hun onmacht zich tegen de homeopathie gekeerd heeft.” Eén categorie medische fouten is het verlenen van ondermaatse zorg. Met in het geval van oude of verzwakte patiënten, onder meer deliriums tot gevolg. Een delirium, of delier, is een ernstige staat van verwardheid, Door visioenen en geluiden geplaagd kan de patiënt met een gebroken been uit bed springen. Een kwart van de ouderen met een delier overlijdt binnen een
maand. De kans op dementie neemt toe met een factor twaalf. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) schatte het probleem in 2005 op 40.000 tot 160.000 gevallen jaarlijks. Er kwam een checklist, reconstrueert Zembla op 22 mei, en een vms (veiligheidmanagementsysteem). Maar, zo evalueert de IGZ acht jaar later: “Er is geen structurele deskundigheidsbevordering en het ontbreekt aan samenwerking in de keten.” Volgens hoogleraar verplegingswetenschap Marieke Schuurman ‘is een attitudeverandering nodig.’ Emeritus hoogleraar patiëntveiligheid Jan Klein suggereert dat we daar lang op kunnen wachten: “Je moet samen kunnen werken als team en dat doen we niet van nature.” Jammer, want ‘het probleem is ongelofelijk makkelijk in goede banen te leiden’, zegt klinisch geriater dr. Kees Kalisvaart van het Haarlemse Kennemerland Ziekenhuis. Simpele aanbevelingen: vervoer patiënten met hun bril en gehoorapparaat naar de operatiekamer. Zorg dat ze een kalender en een klok zien als ze bijkomen. Zorg dat ze voldoende eten en drinken. Saneer de medicatie. Kalisvaart: “Mensen komen meestal binnen met veel te veel pillen die allemaal tegenstrijdig kunnen werken.” Verpleegkundige en socioloog Van der Wedden die het thema bij Zembla aankaartte, ziet het somber in: “Het verplegen van ouderen heeft minder status. Zij worden al snel als lastig ervaren.” Kalisvaart: “We collecteren voor het hart en voor kanker en voor zieke kindjes. Maar oude mensen die wat mankeren, dat heeft gewoon minder aandacht.” Voorlopig blijft Ed’s waarschuwing op het forum dus onverminderd van kracht: wees op uw hoede!
Tips/suggesties?
[email protected] zembla.incontxt.nl (ook voor een overzicht van seniorvriendelijk ziekenhuizen)
Uitzicht
9
bio-voeding (1) TEKST DR. HANS STOOP
h c s i g biolo WAAROM
BETER IS
MINDER BESTRIJDINGSMIDDELEN EN ANDERE ‘CHEMO’
10
Uitzicht m mv
jaar
Positieve effecten van biologisch voedsel op de gezondheid zijn lastig te bewijzen. Een Britse studie concludeerde dat de consumptie van biologisch voedsel geen invloed heeft op het ontstaan van kanker. Maar wie het artikel leest, kan met recht het tegendeel beweren. In dit eerste van twee delen aandacht voor bestrijdingsmiddelen. In de volgende Uitzicht kijken we naar de voedingswaarde van biologisch voedsel.
‘B
iovoeding helpt niet tegen kanker’, kopten kranten begin mei met een beroep op een artikel in het British Journal of Cancer over de studie van Bradbury¹. Maar wat blijkt? Het aantal patiënten met een Non Hodgkin Lymfoom (NHL) neemt maar liefst met een vijfde af wanneer men biologisch eet! Voor hetzelfde geld hadden de kranten kunnen koppen: ‘Twintig procent minder kans op kanker door biologische voeding’. Of nog spectaculairder: ’25 procent meer kans op kanker voor niet biologische eters’.
Landbouwgif Terwijl Bradbury en zijn medeonderzoekers zelf vinden dat hun studie onvoldoende aanleiding geeft om conclusies te trekken, schrijven de dagbladen dat ‘alle pogingen om met het eten van biologisch voedsel de kans op kanker te verlagen geen zin hebben’. Dit soort beroerde journalistiek is antireclame voor een bewust gezonde leefstijl. En wat reclame betreft wil ik u één ding meegeven: als een reguliere interventie een dergelijke afname van mensen met een NHL bewerkstelligt, is dat wereldnieuws. Laten we de Bradbury-studie van dichterbij bekijken. De achtergrond was vast te stellen of het kankerrisico verband houdt met pesticiden. Studies
suggereren dat namelijk sinds de jaren negentig². Opmerkelijk genoeg was juist het NHL al eerder in beeld als een kanker waarvan het risico duidelijk toeneemt met het gebruik³ van landbouwgif⁴. Daarbij blijkt de consumptie van biologisch voedsel tot een aantoonbare reductie van pesticiden in het lichaam te leiden van dertig procent⁵. De overstap naar ‘bio’ is al snel merkbaar. Ook in kinderen en ongeboren baby’s⁶. Aanleiding genoeg dus voor vervolgonderzoek. Helaas valt op de studie van Bradbury veel af te dingen. Deel namen 623.080 Britse vrouwen van middelbare leeftijd. Ruim voldoende voor een epidemiologisch onderzoek. Maar dat kan niet gezegd worden van de looptijd. De invloed van toxische stoffen op verschillende aandoeningen duurt tientallen jaren. Kanker is een aandoening met een lange ontwikkelingsperiode. Daar komt bij dat het gebruik van pesticiden in Groot-Brittannië relatief laag is. Om het verschil met biologisch voedsel te kunnen waarnemen is daardoor een nóg langere onderzoeksperiode nodig. De 9,3 jaar die het onderzoek duurde, is te kort om tussen de groepen statistische verschillen aan te tonen. Bovendien is er géén informatie over sinds wanneer de deelnemers biologisch aten!
Geloofwaardigheidsprobleem Een ander punt van kritiek is het element van zelfrapportage. Aan het begin van
het onderzoek is de deelnemers naar hun eetgewoonten gevraagd. Deze studie vertrouwt de antwoorden van de deelnemers zonder deze nauwkeurig te laten evalueren door een onafhankelijk team. Een misser, want het is bekend dat geïnterviewden hun lengte en gewicht vaak verkeerd opgeven. De meeste mensen weten niet precies meer wat ze de afgelopen 24 uur gegeten hebben en de dagen daarvoor wordt al helemaal lastig. Voeg daarbij de neiging tot het geven van politiek correcte antwoorden en u begrijpt waarom dit soort studies een geloofwaardigheidsprobleem hebben. De auteurs zelf geven aan dat ze niet evalueerden welk soort van biologisch voedsel de deelnemers aten. Dat helpt niet mee, ook al omdat de criteria voor ‘bioproducten’ grote verschillen toelaten [zie kader ‘Wat is bio?’]. Onder druk van grote agrarische bedrijven verliest de term ‘biologisch’ aan waarde. Veel producten dragen onterecht een biologisch keurmerk.
Merkwaardige terughoudendheid Van herbiciden en pesticiden krijg je volgens onderzoekers kanker, maar het nut van biologisch voedsel zou onduidelijk zijn. Studies over dit onderwerp kenmerken zich door terughoudend-
Onderzoek: overstap naar biologisch snel meetbaar, ook in kinderen en baby’s
>> Uitzicht
11
WAT IS BIO?
>>
heid. Dat is toch heel bijzonder als we beschouwen wat er allemaal wel bekend is. Een aantal bestrijdingsmiddelen staan geclassificeerd als kankerverwekkend, een aantal andere zijn überhaupt niet geclassificeerd omdat er te weinig gegevens zijn. Lekker makkelijk. Doe geen onderzoek en je kunt het gewoon blijven gebruiken. Naast gifresiduen bevatten niet-biologische producten zware metalen en groeibevorderende middelen⁷. Pesticiden zijn sinds de vroege dagen van de moderne landbouw in gebruik. Hun doelwit is het zenuwstelsel van insecten. Vanwege de overeenkomsten met de biochemie van de menselijke hersenen zijn er terechte zorgen dat ook die er de gevolgen van ondervinden. Met name hersenen in ontwikkeling zijn kwetsbaar⁸.
DDT Biologisch actieve stoffen in bestrijdingsmiddelen blijven een gezondheidsrisico. Dat was al zo met DDT, dat meer dan zestig jaar is ingezet. DDT is hoogstwaarschijnlijk betrokken bij het ontstaan van kanker, neurologische aandoeningen en voortplantingsproblemen⁹. Met de modernere middelen is het niet anders. Imidacloprid – uit de categorie neonicotinoïden –verspreidt zich na het ontkiemen van bollen of zaden door de hele plant en wordt onder andere in verband gebracht met de massale bijensterfte van de laatste jaren.
Chips, koek en wijn; nagenoeg alle voedsel is ook in biologische vorm verkrijgbaar. In zijn algemeenheid geldt dat deze producten afkomstig zijn van biologische ingrediënten en zo natuurlijk mogelijk verwerkt worden. De regels: • Bioproducten bevatten hooguit vijf procent niet-biologische ingrediënten. • Ze bevatten een beperkt aantal additieven, van natuurlijke oorsprong. • Additieven moeten technologisch onmisbaar zijn. • Beperkt gebruik van proceshulpstoffen. Proceshulpstoffen veranderen de structuur van een product, zonder achter te blijven. Zo mag biologische suiker niet gebleekt worden en is het harden van margarine met een hulpstof niet toegestaan. Suiker aan wijn toevoegen om het alcoholpercentage te verhogen mag weer wel en ook het gebruik van sulfiet mag. Bij biologisch brood zijn (niet-genetisch gemodificeerde) enzymen toegestaan. Binnen een biologisch voedingspatroon kunt u kiezen uit chips met bier of een handje pompoenpitten met appelsap uit de slow juicer. Deze variatie tussen producten en productiemethoden is het eerste probleem bij de verschillende studies over biologisch voedsel. Bron: www.biologisch-producten.nl
Officieel is Imidacloprid alleen schadelijk voor insecten, maar recent onderzoek van de Radboud Universiteit in Nijmegen toont dat ook gewervelde dieren de dupe worden. In gebieden waar meer dan 20 nanogram Imidacloprid in het slootwater zit, loopt de vogelstand met 3,5 procent per jaar terug¹⁰.
Literatuur: 1. Bradbury KE et al. British Journal of Cancer 2014; 110: 2321-2326 2. Weichenthal S et al.Environmental Health Perspectives 2010; 118; 8 3. Salem EA et al. East Mediterr Health J. 2014 Jun 18;20(6): 363-371 4. Eriksson M et al. Int. J. Cancer 2008: 123: 1657–1663 5. Smith-Spangler C et al. Ann Intern Med 2012. 157: 348-366 6. Jurewicz J et al. Int J Occup Med Environ Health 2006; 19; 3: 152-69 7. Baranski M et al. British Journal of Nutrition 2014 doi:10.1017/S0007114514001366 8. Marina Bjørling-Poulsen Environmental Health; 2008 doi:10.1186/1476-069X-7-50 9. Beard John. Science of the total Environment 2006; 355:78-89 10. Hallmann CA et al. Nature 2014; www.nature.com/doifinder/10.1038/nature13531
12
Uitzicht m mv
jaar
Dr. Hans Stoop is kankeronderzoeker en vaste medewerker van Uitzicht
kruidentuin TEKST PETRA PRONK INHOUD MARRY FOELKEL, KRUIDENDESKUNDIGE
FRAMBOOS: EEN ZOMERS CADEAUTJE Bij bramen en frambozen denken we automatisch aan heerlijke sappige vruchten. Maar net als bij de meeste planten bevatten alle onderdelen geneeskrachtige eigenschappen. Ook de bloemen en bladeren van de framboos zijn pareltjes uit de schatkist van de natuur. De framboos behoort tot de rozenfamilie en is een zusje van de braam. “Van deze familieleden heb je het hele jaar plezier”, vertelt Marry Foelkel. “De jonge loten kunnen al in het vroege voorjaar gegeten worden en de bladeren lenen zich – gedroogd – voor een mooie herfst- of winterthee. Het zijn ideale ingrediënten voor een familiethee, omdat kinderen de framboos goed verdragen. Oorspronkelijk komt de framboos uit Oost-Azië. In Europa wordt hij sinds de middeleeuwen gekweekt. Het is een ‘verzamelsteen-
RECEPT
vrucht’; dat betekent dat hij uit veel kleine vruchtjes bestaat.” De framboosvrucht is tegenwoordig zowel in een witte variëteit als helder rood te verkrijgen en is één van de lekkerste bronnen van antioxidanten. Frambozen bevatten veel vitamines en mineralen. Zowel de bladeren als de bloemen bevatten veel flavonoïden, vitamine C-achtige stoffen. Er zijn zomer- en herfstframbozen. Vooral het blad van de herfstframboos bevat veel looistoffen, bekend om hun samentrekkende werking (adstringens). “Om die reden wordt het vaak gegeven aan het eind van de zwangerschap om de vrouwelijke organen te verstevigen en de baarmoeder weer in conditie te brengen. Het werkt ook zogvormend: onze voorouders gaven het zwangere vrouwen zes weken voor de bevalling om
SURVIVAL FOOD
de melkproductie op gang te brengen. Framboos heeft een ontkrampende en bloedstelpende werking op de baarmoeder en het werkt tegen incontinentie. Onze voorouders gebruikten de bladeren als maandverband (voor extra absorptie). Dit hielp bovendien tegen ontstekingen en schimmels in de urinewegen. Ook helpt de framboos bij krampen van de spijsverteringsorganen, bloedarmoede, oedeem, premenstrueel syndroom en reumatische aandoeningen. Bij uitwendig gebruik is de framboos mild antiseptisch bij kleine wonden, zoals oogbindweefselontsteking.” TIP: Er bestaan ook witte frambozen (gegarandeerd zonder wormen). Stekken zijn kosteloos af te halen bij Marry ’s kruidentuin in Beekbergen.
INGREDIËNTEN 200 g gemalen noten (zonnebloempitten, pompoenpitten, walnoten en amandelen) | 1 kop gedroogde vruchten (abrikozen, rozijnen en pruimen) | eetlepel gemalen lijnzaad | eetlepel heel vlozaad | frambozen en ander fruit van het seizoen | ricotta of kwark | maple siroop
1 2
Maak een smeuïge massa van de noten en de fijngesneden gedroogde vruchten en voeg het lijnzaad en vlozaad toe. Kneed deze massa en gebruik het als (houdbare) bodem voor petitfours en/of kleine vruchtensnacks. Sier deze bodem op met verse frambozen of andere vruchten van het seizoen. Of druk de massa in een ijsblokjesvorm, laat dit opstijven en bestuif het daarna met cacao voor voedzame
3
en lekkere truffels. Je kunt volop variëren met noten, zaden en gedroogde vruchten. Is de massa niet smeuïg (dus te compact), dan een beetje maple siroop toevoegen. Gebruik ricotta of kwark als topping.
Uitzicht
13
(advertenties)
NIEUW!
MontAna
®
Slow Juicer
€ 249,-
Type PR-179
incl. btw
Power Juicer met 2 zeven
• • • • •
We hebben de natuur niet uitgevonden, maar we hebben het beste eruitgehaald
De een heeft problemen ... De ander neemt ProstaSol™
150 Watt 500 Watt piekvermogen Gewicht: 5,8 kg. Perskegel 65 omw./min. Voor sap met meer voeding, smaak en kleur
Tel: 0320 - 23 79 30
www.montanaslowjuicer.nl www.sttlelystad.nl
Zoek niet verder. . . . . .kies voor SNP
ProstaSol™ VOOR EEN GEZONDE PROSTAAT
Voor meer Informatie: medpro Holland B.V Tel.: +31 33 28 67 642 e-mail:
[email protected] www.med-pro.org
VASCU-VITAAL®
Een methode om uw bloedvaten schoon te houden Naast de huidige samenstellingen is er nu de nieuwe samenstelling voor Vascu-Vitaal®. Ontwikkeld op basis van de nieuwste inzichten voor vitamines, fytotherapeutica, mineralen en anti-oxidanten.
LIE
ZALMO
A3 + OMEG TM + Vitamine D3
Vitamine
K2
Q7 Mena
GEELWOR TE
,5 g
ules - 22
30 caps
60 caps
ules - 37
L
,2 g
Snp
products nature super
nt leme ssupp Voeding
Snp
super natu re prod ucts
Voedi ngssup p
lement
NIEUWE SAMENSTELLING
Snp
De nieuwe samenstelling is gebaseerd op twee hoofd-ingrediënten: fytosterolen en rutosiden. Deze ingrediënten worden aangevuld met magnesium, foliumzuur, alpha-liponzuur, vitamine K2 en crataegus extract.
®
super nature products
www.supernatureproducts.nl 14
Uitzicht m mv
jaar
Oligo Pharma BV, Kerklaan 2, 1211 PP Hilversum Tel. (035) 624 46 71. Fax: (035) 624 46 72 www.oligo-pharma.com email:
[email protected]
lijf & leden LEDEN VAN MMV VERTELLEN HOE ZE PERSOONLIJK INVULLING GEVEN AAN HET THEMA ‘GEZOND ETEN – GEZOND LEVEN’.
Koninginnengelei voor zieke dochter Miljoenen bijen huizen in de achtertuin van Jan Moors in Budel. Hij kan er met smaak over vertellen, totdat het over koninginnengelei gaat en over zijn dochter die kanker kreeg. Dan houdt hij het niet droog. Zelf noemt hij de bijen zijn passie, zijn vrouw Nelly noemt het gekscherend zijn obsessie. Feit is dat Jan veel vreugde beleeft aan het imkeren. Maar ook bracht het hem gezondheidswinst. Hij verdiende altijd zijn brood als timmerman en hield daar beginnende reuma aan over. “Kijk”, zegt de 77-jarige imker, terwijl hij soepeltjes de vingers strekt om te laten zien dat het euvel is bedwongen. “Te danken aan bijengif.” Als de klachten weer opspelen, laat hij zich steken en is het probleem snel verholpen. Om die reden dienen natuurartsen het goedje tegenwoordig per injectie toe aan Lyme- en reumapatiënten. Zo’n twintig jaar houdt Jan nu bijen. Het duurde best lang, voordat hij alle kneepjes onder de knie had, want het zorgvuldig beheren van bijenvolken is geen sinecure. Inmiddels heeft hij veertig tot vijftig volken die in een goed jaar talloze emmers vol honing produceren. Honing is gezond, weet hij uit ervaring maar waarom precies zou hij niet durven zeggen. Met de onderbouwing ervan heeft hij zich nooit beziggehouden. Wel heeft hij van sprekers tijdens bijeenkomsten van de plaatselijke imkervereniging begrepen dat de gezondheidseffecten van bijenproducten bewezen zijn. Het gaat dan niet alleen om honing maar bijvoorbeeld ook om propolis, een harsachtige substantie die een zuiverende werking heeft. “Neem het maar als je een koortslip of een ontsteking in de mond hebt. Geheid dat het helpt.” Aan de top staat koninginnengelei. Jan Moors legt uit hoe je dat als bijenhouder laat aanmaken. Het is een kwestie van dopjes met een larfje bij jonge bijen plaatsen en na enkele dagen zorgvuldig druppeltje voor druppeltje bijeen brengen. Voor de smaak hoef je het niet te nemen – het is vrij bitter – maar mensen met een broze gezondheid kunnen er winst mee behalen. Zijn dochter Jeannette is het meest sprekende voorbeeld. De emoties spelen Jan parten als hij vertelt met welk bericht ze bijna tien jaar geleden thuis kwam uit het ziekenhuis. Of ze haar begrafenis al geregeld had, want ze had een ongeneeslijke vorm van kanker. “Ik bedacht”, zo herpakt hij zich, “dat koninginnenlei erg goed voor haar moest zijn. De koningin leeft een jaar of vijf, de gewone bij maar een paar maanden. Ze heeft het gered, mede dankzij het Moermandieet.” Zie ook mmv.nl/nieuws en mmv.nl/ervaringen (Jeannette Moors)
Uitzicht
15
recepten
Salade met verse abrikoos VOOR 4 PERSONEN
abrikozen VOOR 4 PERSONEN
INGREDIËNTEN
KEUKENGEREI
INGREDIËNTEN
• veldsla • uitjes • bleekselderij • appel • courgette
Schone theedoek Schaal
• 250 g volkoren speltmeel • 1 dessertlepel honing • 5 dessertlepels biogarde yoghurt • 2 abrikozen rijp met schil • 10 ongezwavelde abrikozen • snufje zout • 2 theelepels wijnsteenzuur • bakpoeder
INFORMATIE
Voor de topping op de abrikoos: • half bakje ricotta • half bakje hüttenkäse • 2 el biogarde • 10 kleingesneden ongezwavelde abrikozen
Dit mengsel kruiden met: • knoflook • iets gember • paprikapoeder • bieslook
• Voedingslijn: Moermandieet • Tussendoor • Bereidingstijd 15-30 minuten • Basisingrediënten: fruit, noten, granen • Enige ervaring nodig • Kosten: €2 - €5 per persoon • Ingrediënten makkelijk verkrijgbaar • Energiewaarde: 200-300 kcal per persoon
Tip! Dit gerecht kunt u ook als borrelhapje presenteren.
BEREIDINGSWIJZE 1 2 3 4
16
kleine
eng de veldsla met de uitjes, de fijngesneden bleekselderij en wat appel. M Doe er geraspte courgette doorheen. Halveer de abrikozen en haal de pit eruit. Gebruik wat gedroogde abrikozen voor in de topping.
Uitzicht m mv
jaar
BEREIDINGSWIJZE 1V erwarm de oven voor op 160 °C. 2 Snijd de abrikozen fijn. 3 Meng alle ingrediënten in de keukenmachine, broodbakmachine of met de hand. 4 Verdeel het beslag over de muffinvormpjes en bak ze in een half uur in het midden van de oven gaar.
abrikoosperenmousse
ntaartjes VOOR 2 PERSONEN
KEUKENGEREI
INGREDIËNTEN
KEUKENGEREI
Schone theedoek Evt. keukenmachine of broodbakmachine Muffinvormpjes
• 2 schaaltjes biogarde kwark • 2 peren • 75 g ongezwavelde abrikozen • 1,5 dl water • sap van halve citroen • 4 druppels stevia of 2 tl honing
Keukenmachine of blender
INFORMATIE • Voedingslijn: Moermandieet • Tussendoor • Bereidingstijd 15-30 minuten • Basisingrediënten: fruit, noten, granen • Enige ervaring nodig • Kosten: €2 - €5 per persoon • Ingrediënten makkelijk verkrijgbaar • Energiewaarde: 200-300 kcal per persoon
INFORMATIE • Voedingslijn: Moermandieet • Dessert • Bereidingstijd 15-30 minuten • Basisingrediënten: fruit, zuivel • Makkelijk te maken • Kosten: € 2 tot € 5 per persoon
BEREIDINGSWIJZE 1 L aat de abrikozen een half uur wellen in een pannetje met 1,5 dl water. Zet daarna het vuur aan onder de pan, breng het water aan de kook en laat het ca. 5 minuten zachtjes doorkoken. 2 Schil ondertussen de peren, ontdoe ze van het klokhuis en snijd iedere peer in vieren. 3 Giet de abrikozen goed af en dep ze droog met wat keukenpapier of een schone theedoek. 4 Doe de abrikozen, peren en citroensap in keukenmachine of blender. Voeg ook de stevia toe of de honing. Mix het geheel kort. 5 Doe in ieder schaaltje biogarde kwark in het midden een bol abrikoos-perenmousse. Garneer het toetje eventueel met een muntblaadje.
Uitzicht
17
ontgift je huis (6) TEKST MATILDE NEWMAN
5x een schoon huis
ZONDER GIFDAMPEN Schoonmaakmiddelen bevatten vaak kankerverwekkende stoffen zoals formaldehyde, chlorine en het giftige 1,4-dichlorobenzine. Beide verdampen tijdens het reinigen en ademen we daarna in. Voor een schoon huis zijn geen chemische middelen nodig. Met deze eenvoudige producten heeft u in een handomdraai een fris én gifvrij huis!
18
Uitzicht m mv
jaar
1
AZIJN
Al eeuwenlang wordt azijn gebruikt in het huishouden. Azijn is het resultaat van het gistingsproces van alcohol en is daarom een natuurproduct. Hierdoor leent het zich goed als vervanging voor chemische schoonmaakmiddelen die het milieu en de gezondheid belasten. Schoonmaakazijn heeft bovendien een hoog gehalte azijnzuur (8 procent), waardoor het ongeschikt is voor consumptie maar des te geschikter voor gebruik in en om het huis. De toepassingen zijn eindeloos. Azijn bestrijdt bacteriën, schimmels en kan kalkaanslag verwijderen. Azijn neutraliseert vervelende geurtjes, haalt kleuren in tapijt op en wast zeeprestjes in de was weg. Buitenshuis kan sterke azijn goed werken tegen onkruid tussen de stoeptegels en mieren raken de weg kwijt nadat het spoor is gewist met het witte goedje. Oftewel: azijn is een echte allesreiniger!
4
2
WATERSTOFPEROXIDE
SODA
In de supermarkt staat de schoonmaakazijn niet voor niets naast de soda in het schap. Kristalsoda heeft een (hoge) PH-waarde van 11. Het heeft hierdoor een bijtende werking die vetten helpt oplossen en vlekken doet verwijderen. Samen met azijn vormt soda een krachtig schoonmaakmiddel. Zodra de twee gemengd worden, vormt er een bruisend schuim dat goed werkt tegen verstoppingen in het afvoerputje of in de gootsteen. Gebruik soda ook als schuurmiddel bij het schoonmaken van badkamer, toilet, oven of gootsteen. Samen met een schuursponsje en wat spierkracht verdwijnen zelfs de hardnekkigste vlekken.
3
CITROEN
Citroen is een echte allesreiniger in en om het huis: bacteriedodend, schimmelwerend en met een heerlijk frisse geur. Geen wonder dat aan reguliere schoonmaakmiddelen vaak een citroengeurtje is toegevoegd. Een simpele manier om de gootsteen weer te laten sprankelen, is om deze af te nemen met de binnenkant van een uitgeperste citroen. Even stevig wrijven, naspoelen met heet water en de gootsteen glimt als vanouds. Of voeg een scheutje citroensap toe aan een emmer water en natuurlijke zeep om de vloer mee te dweilen. Het hele huis frist ervan op! Citroen heeft een licht blekende werking en kan gebruikt worden om vlekken in kleding te verwijderen. Probeer het wel eerst uit op een stukje van de binnenkant van de kleding want het sap van een citrusvrucht kan op het verkeerde materiaal juist voor vlekken zorgen.
Matilde Newman is freelancejournaliste en vaste medewerker van Uitzicht
Wie houdt van de blekende en ontsmettende werking van chloor, heeft aan zuurstofbleekmiddelen een goede vervanger. Chloor is zeer schadelijk voor het milieu en de gezondheid. Bovendien zijn bij de productie van chloor kwikcellen nodig die giftig zijn voor de meeste organismen. Kwik is daarnaast moeilijk afbreekbaar; het blijft nog jaren rondzwerven in lucht en water. Zuurstofbleekmiddelen maken vaak gebruik van waterstofperoxide als werkzame stof. Waterstofperoxide is milieuvriendelijk: het breekt snel af in water en lucht en ook voor de gezondheid kan het geen kwaad. Sterker nog, onze eigen witte bloedcellen produceren het! In het huishouden is waterstofperoxide multiinzetbaar: van streeploos schone ramen tot het verwijderen van hardnekkige schimmel. Waterstofperoxide is verkrijgbaar bij de apotheek en de betere drogist.
5
ESSENTIËLE OLIËN
Deze geconcentreerde oliën ruiken niet alleen lekker, ze hebben vaak ook sterke eigenschappen. Zo zijn tea tree olie en Eucalyptus olie antibacterieel en antiseptisch. Het frist tapijten op, reinigt de lucht en laat de was lekker ruiken. Ga eens naar de natuurwinkel, kies een fijne olie uit en mix het met azijn en gekookt water. Voeg het mengsel toe aan de was als wasverzachter of doe het in een verstuiver als luchtverfrisser. Of gebruik het in de auto om het dashboord mee schoon te maken. De toepassingen zijn grenzeloos!
ips! T WAT TE DOEN TEGEN: Kalkaanslag Azijn een nacht in laten werken op de plek en de volgende dag flink schrobben met een schuursponsje. Geurtjes in de koelkast Schoonmaken met een oplossing van waterstofperoxide en azijn. Zet daarna een bakje met natriumcarbonaat (baking soad) achterin de koelkast. Dit neemt vieze geurtjes op.
Bloedvlekken in wasgoed Giet pure waterstofperoxide op de vlek en laat het een paar minuten inwerken. Even nawrijven en spoelen met koud water. Eucalyptusolie kan ook helpen bij bloedvlekken. Doe een paar druppels op een doek en wrijf de vlek ermee in. Veeg naar binnen in plaats van naar buiten! Even laten inwerken en eventueel nabehandelen met waterstofperoxide. Spoel altijd na met koud water.
Uitzicht
19
mmv-congres Groot Jubileumcongres ter gelegenheid van 40 jaar MMV
Ja, natuurlijk! ‘Ja Natuurlijk! Zicht op de complementaire aanpak van kanker(preventie).’ Dat is het thema van het congres dat MMV organiseert op zaterdag 27 september in Ede. U bent van harte welkom om deel te nemen aan dit congres.
ZATERDAG 27 SEPTEMBER 2014 10.00 - 16.00 UUR CONGRESCENTRUM REEHORST TE EDE
20
Uitzicht m mv
jaar
Onze sprekers over voeding en gezondheid Dat voeding een essentiële rol speelt bij het behoud van gezondheid en het beheersen van ziekten, daarover zijn deze deskundigen het eens. Hieronder een korte introductie van de sprekers tijdens het MMV-congres.
Barbara Havenith is gynaecoloog en orthomoleculair arts. Tijdens haar opleiding in een Duits universiteitsziekenhuis ging een wereld voor haar open. In 2012 startte Barbara een eigen vrouwenpoli in Boxmeer. Regulier en complementair gaan hand in hand. “We hoeven maar naar Duitsland te kijken om te zien dat het beter kan.”
Roland Lugten is complementair arts in Gouda. Studeerde in 1986 af aan de Rijksuniversiteit in Utrecht als huisarts en verdiepte zich in de Moermantherapie. “In mijn studie werd ik geconfronteerd met de grenzen van de klassieke geneeskunde. Hierdoor werd ik gemotiveerd om naar andere manieren te kijken.”
Ralph Moorman is lifestyleen voedingscoach. Geniet landelijke bekendheid met zijn boeken. Studeerde levensmiddelentechnologie in Wageningen en verzorgt opleidingen. “Ik probeer een goede basis te leggen door training en voorlichting en leer daarmee een nieuwe levensstijl aan. Mijn kennis over de hormoonhuishouding helpt daarbij.”
Rick van Prooijen is sinds 2007 natuurarts in Utrecht; was daarvoor als hematoloog verbonden aan het UMC. Promoveerde in 1977 op de effectiviteit van chemokuren bij leukemiepatiënten. Volgde later een orthomoleculaire opleiding. “Het wordt steeds duidelijker dat voeding een essentiële rol speelt bij het beheersen van chronische ziekten.“
PRAKTISCHE INFORMATIE Afsluitend is er een forumdiscussie met de sprekers en dr. Hans Stoop.
Aanmelden
Klaas Riepma is farmacoloog en legt zich toe op innovaties op het gebied van natuurlijke (genees)middelen. Promoveerde in 1993. “De reguliere wereld krijgt er oog voor dat er meer is dan wat de farmaceutische industrie biedt. Vooral Azië heeft een fantastisch arsenaal aan middelen waarmee wij onze winst kunnen doen.”
Annie Tenbült kreeg in 1992 te horen dat ze kanker had en koos voor de Moermantherapie. Haar artsen vonden dat niet verantwoord omdat de therapie van haar keuze niet wetenschappelijk was. Ruim twintig jaar later is Annie er nog steeds. “Ik ben onwetenschappelijk genezen.”
De toegang is gratis voor leden én niet-leden. U kunt zich aanmelden bij het Centraal Bureau MMV: - per e-mail:
[email protected] (graag naam en adres vermelden) - telefonisch: 0172 - 49 79 44 (ma-vr van 9.00 tot 13.00 uur) Nadat u zich heeft aangemeld, krijgt u nader bericht over de lunch.
Bereikbaarheid Met openbaar vervoer Vanaf station Ede-Wageningen loopt u in enkele minuten naar de ReeHorst: Loop het perron af en neem uitgang zuidzijde (linksaf onderaan de trap) en wandel rechtdoor, u treft de ReeHorst aan uw rechterzijde. Met de auto Navigeer naar: Bennekomseweg 24, 6717 LM Ede Kosten parkeerterrein ReeHorst: € 7,- per dag. Zie ook: reehorst.nl/route
Uitzicht
21
de mmv-ledenstand LEDENWERFACTIE HITTEBESTENDIG: WEER ZESTIG NIEUWE LEDEN!
Tegen de verwachtingen in mochten we tientallen nieuwe leden begroeten. De teller is inmiddels –medio augustusopgelopen tot 557. Sinds het vorige nummer kwamen er zestig nieuwe leden bij, net zoveel als de vorige keer. De campagne is kennelijk hittebestendig.
Hoofdprijs De eindstand van de campagne zal tijdens het jubileumcongres op 27 september a.s. bekend worden gemaakt. Dan weten we ook wie de meeste leden heeft geworven en naar wie dus de hoofdprijs, de slow juicer/blender van MontAna, gaat. Kortom, iedereen maakt nog kans! Ga er nog even tegenaan! Vraag nulnummers van Uitzicht, folders en ander propagandamateriaal aan en probeer mensen in uw omgeving te interesseren. Niet eerder waren zoveel mensen zich bewust van het belang van een goede gezondheid en van de mogelijkheid daar zelf aan bij te dragen. U heeft in dat opzicht het tij mee. Promotiemateriaal aanvragen? Mail naar
[email protected] of bel: 0172 – 49 79 44 op werkdagen tussen 9.00 en 13.00 uur).
Uitzicht
GEZOND ACTIEF – NATUURLIJK BETER UITGAVE VAN MMV
Hoe hoger de temperaturen oplopen, des te sterker daalt de actiebereidheid. Met dat prachtige zomerweer in juli en begin augustus kon het dus bijna niet anders of de tussenstand van de ledenwerfcampagne zou tegenvallen. Verrassend genoeg viel de werkelijkheid mee.
www.mmv.nl
40 jaar extra dankzij voedingstherapie
9 14 23
5
Onder de loep Suiker sluwe verlei der
Lifestyle Ralph Moorman’s boodschap aan de supermarkt en
Kruidentuin Vlierbes tegen keelklachten
cepten!
met re
31
Extraatjes Zoals in de vorige nummers was aangegeven, vielen er extra extraatjes weg te geven aan nieuwe leden en hun aanbrengers. Wie in de periode 14 juni - 31 juli drie nieuwe leden of meer wierf, maakte kans op de inzetstoompan Apollo van de Demeyere (winkelwaarde € 69). Wie in diezelfde periode lid werd, maakte kans op een ticket voor Corpus in Oegstgeest. Er is geloot en de vijf nieuwe leden die gratis naar Corpus mogen, kregen daarvan intussen bericht. Van harte gefeliciteerd! Ook onder de aanbrengers is geloot. Daarbij kwam Marlie Hillekens als winnaar uit de bus. Voor de zekerheid is er twee keer geloot, want Marlie is zeer actief binnen MMV en de toekenning van de prijs aan haar zou zomaar de indruk kunnen wekken van een cadeautje voor bewezen diensten. Om alle schijn te vermijden is er een keer extra geloot. Maar het moest kennelijk zo zijn; ze kwam nogmaals als winnaar tevoorschijn! Ze heeft intussen aangekondigd op haar beurt de stoompan te verloten onder de mensen die via haar lid zijn geworden. Gaaf, zo’n actie!
22
Uitzicht m mv
jaar
Lezing
IN DEN HAAG 14 oktober 2014
Chemie en Gezondheid - Heilzame en schadelijke effecten van voedingsmiddelen op ons lichaam. Dat is het thema van een lezing die dr. N.J. van Sittert op 14 oktober houdt in Den Haag. Dr. Van Sittert is voormalig hoofd van het Moleculair Toxicologisch Laboratorium, Shell Amsterdam. De bijeenkomst waar hij spreekt wordt gehouden aan de Laan van Meerdervoort 1a in Den Haag en begint om 20.00 uur. De zaal is open om 19.30 uur.
cursus
Lisette
Leer koken met topkok
Topkok Lisette Rovers verzorgt de komende maanden een kookcursus speciaal voor MMV. Wie graag lekker én gezond wil leren koken, mag deze unieke gelegenheid niet missen. “Nadat ik in aanraking kwam met publicaties van voedingscoach Amber Alberda, van Ralph Moorman en van Kris Verburgh is gezond koken een vast onderdeel van mijn leven geworden. Ook werd ik toen lid van MMV. In mijn gezin heb ik de boel stapje voor stapje omgegooid. Mijn man had eerst wel bedenkingen. Quinoa, waar was dat voor nodig? Maar naarmate hij er meer over las, begon hij het steeds beter te begrijpen” (Interview Uitzicht 2014/1).
‘Als het maar lekker smaakt, is gezond eten voor niemand een probleem. Hoe je dat doet, leer je tijdens mijn workshop’ In 2012 maakte Lisette Rovers haar debuut als tv-kok in het SBS-programma ‘Natuurlijk Lekker Leven’. Daarna kreeg ze nog meer bekendheid door haar rol als culinair expert in het RTL-programma ‘Life is Beautiful.’
Lisette verzorgt de cursus in haar professionele kookstudio in Waalre (bij Eindhoven). De cursus bestaat uit vier workshops: 23 september 10-14 uur 30 september 10-14 uur 7 oktober 10-14 uur 14 oktober 10-14 uur Leidend tijdens de MMV-workshops bij Kookstudio Lisette is de bekende MMV-voedingsmiddelentabel (zie mmv.nl/voeding). • Kosten €196,00 per deelnemer • Opgeven bij voorkeur via
[email protected] of anders bellen naar 0172 – 49 79 44. (Wie zich al bij Kookstudio Lisette voor deze cursus heeft aangemeld, hoeft dat niet nog eens bij MMV te doen.)
Uitzicht
23
Foto: Jurriaan Balke
NIE UW!
(advertenties)
VITAMINE D-3 1000 IE & VITAMINE K-2 Een ideale samenwerking!
NIEUW!
VITAMINE D-3 1000 IE & VITAMINE K-2 120 VEGICAPS
Te bestellen bij de Roode Roos B.V. onder vermelding van productnummer 7843
• Levert per vegicap vitamine D-3 1000 IE en vitamine K-2 45 mcg • Geschikt voor vegetariërs
TOPKWALITEIT VOEDINGSSUPPLEMENTEN MET EEN GEZONDE PRIJS VitOrtho, exclusief distributeur van NOW Foods-voedingssupplementen | www.vitortho.nl
Elke dag 20 gram broccolikiemen of... 24
Uitzicht m mv
jaar
NIEUW!
Alfytal Broccoli Pure-Sprouts, 2 capsules per dag. Levert 1000 mg broccoli-kiemenextract met 4 mg pure sulforafanen. Levering o.a. via De Roode Roos of uw behandelaar. OrthoBasics/ALFytal, Postbus 9, 1687 ZG Wognum. t. 0229-202139, f. 0229-202909, www.alfytal.nl
column DOOR DR. GERT SCHUITEMAKER
ADVIEZEN VOEDINGSCENTRUM STEEDS VAKER GEWANTROUWD
NEDERLANDER HEEFT RECHT OP HELDERHEID OVER ZIJN VOEDING
N
ergens zoveel verwarring over, én onzin, dan over voeding. Dokter Moerman heeft dat een halve eeuw geleden ook geweten. In zijn tijd werd hij al verketterd door zijn reguliere collega’s. ‘Alternatieve’ behandelaars van nu grijpen echter nog steeds terug op zijn erfgoed: voeding moet vitaminerijk zijn en zoveel mogelijk onbewerkt. Suikers en toevoegstoffen moeten zoveel mogelijk vermeden worden. Het Voedingscentrum bekommert zich hier niet echt om. Omdat het de officiële spreekbuis is van de overheid, is het haast niet voor te stellen wat voor impact dit heeft op de voeding van de Nederlander. Bijvoorbeeld wanneer hij naar de huisarts gaat. Daar krijgt hij te horen: ‘Het is belangrijk dat u gezond eet.’ Als de patiënt doorvraagt, moet hij het doen met een slap aftreksel van de Voedingscentrum-mantra: minder vet, minder calorieën, minder zout. Terwijl er zóveel meer en zóveel anders te vertellen valt... De adviezen van het Voedingscentrum worden steeds vaker gewantrouwd, omdat iedereen op straat kan zien dat ze niet ‘werken’. De door het Voedingscentrum aangewakkerde vetvrees en ‘lightrage’ hebben mede geleid tot een epidemie van overgewicht. Of neem de positie van verzadigd vet, dat onder meer te vinden is in roomboter, vlees en eieren. De angst voor verzadigd vet, die ons nog steeds wordt aangepraat door voorlichtende instanties, is wetenschappelijk achterhaald. Daarom moedig ik juist het gebruik van de gezonde vetten aan in de juiste verhouding. En daar behoren zeker ook de verzadigde
vetten bij. Gedurende de evolutie hebben onze voorouders immers ook altijd verzadigde vetten gegeten. Over eiwitten is een vergelijkbaar verhaal te vertellen. Ook onze eiwitinname moet omhoog, al was het maar omdat ze net als vetten een verzadigd gevoel geven. Daarnaast is eiwitrijk voedsel (vis, vlees, eieren, noten, peulvruchten) belangrijk voor de spieropbouw, bij jongeren én ouderen. Tegelijk moeten we minder koolhydraten/suikers tot ons nemen, en dus ook minder ‘knutselvoedsel’ (‘light’, margarine). Zie hier een aantal op oer- en mediterrane voeding geïnspireerde eet-adviezen. Dit begint natuurlijk al bij het ontbijt, dat minder dient te leunen op brood. Zo verdient het ‘Budwigontbijt’ een prominente plaats. Ook voor de lunch en het diner behoort de nadruk te liggen op gezonde producten in de juiste verhouding, net als bij de tussendoortjes.
Gezonde voeding: direct van het land en uit de zee
In mijn opvatting is gezonde voeding afkomstig direct van het land en uit de zee, met zo weinig mogelijk tussenkomst van de voedingsindustrie. Zie daar, superfoods! Bij voorkeur biologisch.
Uitzicht
25
TEKST JAN VAN KLINKEN
ALLERLEI COMPLEMENTAIRE GENEESMIDDELEN GESCHRAPT
FISCUS SNIJDT BOTWEG IN AFTREKPOSTEN De belastingdienst vindt dat de kosten van allerlei complementaire geneesmiddelen niet meer voor aftrek in aanmerking komen. Maar de wijze waarop in aftrekposten wordt gesneden, is ronduit discutabel. Komt een man bij de dokter met plasklachten. Uit onderzoek blijkt dat de oorzaak prostaatkanker is. De arts schrijft het middel Prostasol voor in de verwachting dat het PSA van de patiënt zal dalen. De man bestelt het middel bij een webshop en dat is even schrikken. De prijs is € 85,- per pot. Met een pot doet hij twee weken. Toch besluit hij het middel te kopen en daar krijgt hij geen spijt van. Na een maand blijkt het PSA (Prostaat Specifiek Antigeen) aanzienlijk te zijn gedaald. Wel moet hij Prostasol blijven gebruiken. Zodra hij stopt, keren de klachten terug. Per jaar is deze patiënt ruim € 2.000,- kwijt. Zijn zorgverzekeraar vergoedt het middel niet. Dat zijn arts een orthomoleculair geneeskundige is, is het probleem niet. Het middel is niet als medicijn geregistreerd en valt daarom buiten de vergoeding van het basispakket.
In aanvaring Als pleister op de wonde geldt een belastingvoordeeltje. Althans, dat is wat de patiënt denkt. Bij de post ‘specifieke zorgkosten’ in zijn belastingopgave voert de man een bedrag van € 2.040,- op. Hij slikte wel vaker middelen die door zijn orthomoleculaire arts werden voorgeschreven en ook die voerde hij steevast op bij de fiscus. Dat leverde nooit problemen op.
26
Uitzicht m mv
jaar
Dit keer krijgt hij echter een brief van de belastingdienst die hem erop wijst dat de aftrek alleen geldt voor medicijnen die door Nederlandse artsen worden erkend. Volgens de inspecteur valt Prostasol daar niet onder. En zo ziet deze belastingbetaler een aanzienlijk voordeel aan zijn neus voorbijgaan. Deze patiënt is bepaald niet de enige die op onaangename wijze in aanvaring is gekomen met de belastingdienst rond de aftrek van specifieke zorgkosten (voorheen bijzondere ziektekosten). Ieder jaar kiest de fiscus een aftrekpost uit waarop de dienst zich speciaal focust en over 2013 is dat de post specifieke zorgkosten. Wie in zijn (of haar) aangifte over 2012 kosten bij deze post heeft opgevoerd en ook een definitieve aanslag voor 2012 heeft gekregen, ontving in maart dit jaar een standaardbrief van inspecteur J.F. van de Poll. Daarin omschrijft hij wat wel en niet wordt geaccepteerd. Zo geeft de belastinginspecteur aan dat de kosten van medicijnen alleen afgetrokken mogen worden als de middelen zijn voorgeschreven door een arts en zijn erkend door Nederlandse artsen. Daaraan voegt hij toe: ‘Dit kunnen ook homeopathische medicijnen zijn.’
Stringent De formulering lijkt erg ruim: ‘erkend door Nederlandse artsen’. Volgens de letterlijke uitleg moet er meer dan één arts zijn die de middelen voorschrijft. De verwijzing naar homeopathische medicijnen duidt erop dat ook complementaire middelen zoals het eerdergenoemde Prostasol voor aftrek in aanmerking komen. In de praktijk blijkt deze formulering echter veel stringenter te worden toegepast, zo wijzen signalen van MMV-leden uit. Ze kregen van hun inspectie te horen dat een middel als Prostasol niet mag worden opgevoerd. Dat is merkwaardig. Prostasol wordt door vrij veel complementaire artsen voorgeschreven en dat op goede gronden. Het bevat diverse stoffen waarvan de werkzaamheid bij prostaatkanker wetenschappelijk is aangetoond. Ook het opvoeren van de kosten van allerlei supplementen stuit bij de fiscus op een veto. De eerdergenoemde brief van
inspecteur Van de Poll lijkt op dit onderdeel niet voor tweeërlei uitleg vatbaar. ‘U mag geen kosten aftrekken’, zo luidt de brief, ‘voor producten die ook als normale voeding worden gebruikt. Bijvoorbeeld probioticavoeding, voedingssupplementen en vruchtensappen.’
Misleidend
5
…
IN
FO
se M pt ID em D be AG r …
Toch noemt de Haagse arts-bioloog Engelbert Valstar deze formulering ronduit misleidend. Hij voert als voorbeeld luteïne op, een stof die voorkomt in groenten zoals andijvie, veldsla en gele paprika. Luteïne wordt dus als normale voeding gebruikt. “Het geval wil”, glimlacht Valstar, “dat luteïne ook therapeutisch wordt ingezet en echt niet alleen door een beperkt aantal complementaire artsen. Ook oogartsen doen dat. Lees de website van de Deventer oogartsen er maar op na. Luteïne helpt tegen leeftijdsafhankelijke macula degeneratie, een langzame teruggang van het gezichtsvermogen die met name onder ouderen voorkomt. Wetenschappelijk is aangetoond dat luteïne een effectief middel is.” Met pretoogjes: “Als zelfs oogartsen dit middel voorschrijven, wie is dan de fiscus om te zeggen dat dit geen medicijn is?
academie gastronomie landgoed
Opleidingen
Een voedingssupplement dat therapeutisch wordt ingezet, is daarmee een geneesmiddel. Ik zou niet weten met welk argument het dan kan worden uitgesloten van belastingaftrek. De pillen hebben een geneeskundig doel, worden door meerdere artsen voorgeschreven en zien eruit als een geneesmiddel. Naar mijn weten is er jurisprudentie die aangeeft dat in dit soort gevallen het voorgeschreven middel als een geneesmiddel moet worden beschouwd.”
Arts Valstar: ‘Formulering belastingdienst misleidend’
Bezwaar Dat het de fiscus menens is, blijkt uit het feit dat de dienst diverse aangevers van wie de aangifte voor 2012 nog niet was afgewikkeld, alsnog heeft laten weten dat ook over dat jaar alles sneuvelt wat volgens de brief van Van de Poll niet in aanmerking voor aftrek komt. Het is overigens de vraag of die praktijk bij toetsing door de rechter toelaatbaar wordt geacht. Er lijkt immers sprake van ongelijke behandeling. Het bestuur van MMV oriënteert zich op de mogelijkheid om de opstelling van de fiscus aan te vechten. Het advies luidt om in ieder geval bezwaar en beroep aan te tekenen als de belastingdienst de specifieke zorgkosten op genoemde gronden niet heeft geaccepteerd. In het volgende nummer van Uitzicht zal waarschijnlijk meer te melden zijn over de stappen die worden ondernomen.
en cursussen
• Natuurvoedingskundige start 19 september • ‘Barstensvol leven’ over voeding start 19 september • Natuur in leiderschap, in vogelvlucht start 27 september • Oriëntatie BD-landbouw en voeding start 17 september
kraaybeekerhof.nl
Integratieve Natuurgeneeskunde www.hetspectrum.be Voeding Levenshouding Emotionele, energetische blokkades
Maak kennis met onze visie op gezondheid
Integratieve Natuurgeneeskunde
Het Spectrum
Een omgekeerde aanpak De oorzaak is de oplossing Een herstel van het evenwicht met o.a. de plant als geheel
Hoogstraten (B)
[email protected] (#32) 0468-252651 www.hetspectrum.be
Uitzicht
27
vraag
& antwoord
In deze rubriek gaat een team van ervaren artsen in op de meest uiteenlopende medische vragen, of vragen over voeding en/of suppletie.
NUT VAN Q10
LEVERTRAAN: JA OF NEE?
Kunt u eens vertellen wat het nut is van Q10 capsules? Ik noem met name het merk Springfield (Oud-Beijerland). Op het doosje staat: Reduquinol kristalvrij ubiquinolo gereduceerd Co Q 10. Inhoud 30 softgels van 50 mg ubiquinol.
Het antwoord van drs. Kees Rhee in Uitzicht-6 2014 over de opvatting van Brian Peskin brengt mij tot de vraag: is het nu goed om levertraan te gebruiken of kan ik er beter mee stoppen? Het antwoord maakt dat niet helder voor mij. Graag een duidelijk standpunt, als dat mogelijk is.
Drs. Bertil de Klyn, arts: ‘Co-enzym Q10 ofwel ubiquinon of ubiquinol, vaak afgekort als Q10, is een stofje dat noodzakelijk is voor het elektronentransport in de mitochondrie, zodat daar verbrandingsprocessen kunnen plaatsvinden die tot energie leiden. Het molecuul Q10 is in staat elektronen te binden en gemakkelijk weer af te geven. In gebonden vorm is het molecuul gereduceerd (reductie betekent opname van elektronen) en wordt dan ubiquinol genoemd. Na het loslaten van (twee) elektronen is het molecuul geoxideerd en wordt dan ubiquinon genoemd. In principe gaat dat loslaten erg gemakkelijk bij Q10, want dat is in principe de functie van het molecuul: leveren van elektronen. Als je het in geoxideerde vorm geeft, werkt het niet meteen maar moet eerst zelf gereduceerd worden, ofwel elektronen opnemen. Daarom heeft men gepoogd gereduceerde Q10 te maken, die stabiel blijft tot en met de opname. Springfield heeft een preparaat waarbij dat gelukt is en dat noemen zij reduquinol, dat bovendien beschermd is tegen kristallisatie, wat slecht zou zijn voor de opname door de darm. Q10 heeft nut voor alle organen die veel energie nodig hebben, zoals hart, lever, nieren, spieren. Er is geen studie met hard bewijs voor de werkzaamheid bij een ziekte, maar bij mensen met een verhoogde energiebehoefte, zoals bij ouderen met hartproblemen, sporters en ook bij kankerpatiënten, kan het ondersteunend werken. En het is altijd werkzaam als antioxidant, omdat het in staat is elektronen te binden. Het zit in spiervlees, lever, vis (sardien), olijfolie en sojaolie.’
28
Uitzicht m mv
jaar
Drs. Kees Rhee, arts: ‘Brian Peskin stelt dat alle visolie (waaronder ook uw levertraanolie) bedoeld is voor waterdieren die in een temperatuur van rond de 4 graden Celcius leven. Bij het winnen en opslaan van visolie werken hogere temperaturen (bijvoorbeeld een kamertemperatuur van 20 graden) oxidatie en bederf in de hand. In het menselijk lichaam komt de olie (dus ook levertraan) zelfs in een omgeving van 36 graden terecht en kan dan niet meer werken. Met Peskin’s stelling dat visolie, waaronder levertraan, inmiddels geen eerste keus supplement meer is, ben ik het eens. Tegenwoordig zijn er goede preparaten van vitamine A en D uit andere bronnen op de markt die niet zo temperatuurgevoelig zijn.’
SCHILDKLIERPROBLEMEN Ik ben een vrouw van 70 jaar. Bij mij werd bij bloedonderzoek een vertraagde schildklier geconstateerd. De TSH waarde was 4,7 en T4 vrije thyroxine 12,8. Over drie maanden komt er vervolgonderzoek naar TPO en Hashimoto. Ik gebruik al tien jaar corticosteroïden tegen COPD (160 mcg per dag Alvesco). Ik kook zonder zout, neem een supplement van jodium 150 mcg (kaliumjodide), selenium 100 mcg en zink 15 mg. Mijn vraag: is vitamine D ook raadzaam en heeft u nog adviezen om de schildklierwerking te versterken?
Heeft u een vraag? Formuleer die dan zo concreet mogelijk en stuur deze naar de redactie van Uitzicht. Via e-mail:
[email protected] of naar het postadres van de redactie: Hof van Azuur 30, 2614 TB Delft. Schriftelijk gestelde vragen worden uitsluitend in deze rubriek beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven. Heeft u dringende persoonlijke vragen? Belt u dan met onze infolijn (088) 24 24 240 (ma-vr 10.00 - 17.00 uur; ma-avond van 19.00 - 21.00 uur).
Drs. Erik-Jan de Rijk, arts: ‘Schildklierproblemen zijn ingewikkeld en hebben relaties met andere hormoonsystemen (bijnieren en geslachtsklieren). Het schildklierhormoon regelt samen met de bijnierschorshormonen en het insuline uit de pancreas het energiemetabolisme. De ziekte van Hashimoto (chronische auto-immuun ontsteking van de schildklier, komt met name bij vrouwen voor) geeft een te trage werking van de schildklier, een tekort aan productie van het actieve schildklierhormoon. De test op TPO (thyroid peroxidase)-antistoffen geeft uitsluitsel of u deze ziekte al dan niet heeft. Uw corticosteroïdengebruik voor uw COPD (afweersysteem remmende stof) zou u moeten beschermen tegen de ontwikkeling van auto-immuunprocessen, maar de dosering van deze inhaler is er te klein voor. Toch heeft deze stof een remmende invloed op uw bijnierschors, met gevolgen voor de schildklier. Het Thyroïd stimulerend hormoon (TSH) uit de hypofyse voorkwab stimuleert de schildklier tot productie van T4 (thyroxine), uit twee moleculen di-iodothyronine. T4 is hormonaal actief, maar wordt voornamelijk in de lever (bij mannen effectiever dan bij vrouwen) onder invloed van Selenium, omgezet tot T3, dat veel actiever is. Zowel T4 als T3 remmen in de hypofyse de afgifte van TSH. Geïsoleerd suppleren van jodium is niet zonder risico, zeker als er sprake is van Hashimoto. Niet doen dus. Voor een goede schildklierfunctie: zorg voor voldoende eiwitten, verzadigde vetten in de vorm van kokosvet, voldoende vitamine A en D en een supplement met L-tyrosine, een aminozuur dat als bouwsteen voor thyroxine gebruikt wordt, en magnesium-tauraat, wat de T4 naar T3 omzetting stimuleert. Bijnieren en schildklier hebben een wederkerige invloed op elkaar. Zo leidt chronische stress tot bijnieruitputting met lage cortisolspiegels, dat weer aanleiding geeft tot hypothyreoïdie en vertraging van de leverfunctie waardoor de omzetting van T4 naar T3 niet meer goed verloopt. Voldoende vitamine D (zonlicht!) is essentieel voor de functie van de bijnieren. Bijnieruitputting kan ook leiden tot chronische ontstekingsprocessen, zoals bijvoorbeeld auto-immuunprocessen (Hashimoto is daar één van). Daarom moeten de bijnieren altijd ook behandeld worden bij schildklierproblematiek. De Amerikaanse endocrinoloog Broda Barnes heeft hier veel over gepubliceerd. Uw huisarts behandelt hypothyreoïdie gewoon met Thyrax (synthetisch T4). Dit is gezien het bovenstaande dus onvoldoende. Soms werkt het gewoon niet goed en blijven patiënten zich slap en moe voelen. Dan kan een natuurlijk schildklierpreparaat (T4 in combinatie met T3, uit natuurlijke, dierlijke bron) uitkomst bieden. Advies aan u: neem contact op met een van de artsen natuurgeneeskunde van de AVIG, die aangesloten zijn bij de werkgroep schildklieraandoeningen. Uiteraard is ook een homeopathische behandeling aan te raden om langs deze weg het zelfherstellend vermogen van het lichaam te stimuleren, waardoor de ontstekingsactiviteit in uw luchtwegen en elders daalt en uw schildklier weer normaal kan functioneren.’
Uitzicht
29
Nr Hiernaast treft u een kleine selectie aan van producten, welke door De Roode Roos B.V. geleverd kunnen worden. Hierdoor krijgt u een indruk van ons ruime assortiment van meer dan 4000 producten. Ons volledige assortiment is te bekijken op www.derooderoos.com Al onze producten worden in principe geleverd met een korting van max. 25% ten opzichte van de adviesprijs. Om te bestellen kunt u gebruik maken van de lijst die hiernaast is afgedrukt. Uw schriftelijke bestelling kunt u naar onze postbus sturen. Vervolgens laten wij de bestelling door PostNL bij u thuis bezorgen. Ook kunt u ons gratis naamnummer 0800-ROODEROOS (0800-7663376) gebruiken. U kunt ook een email sturen naar
[email protected] of direct bestellen via onze webwinkel op www.derooderoos.com
Fabrikant Mattisson H C
€ 7,95
€ 6,76
7105 Bio-Melatonine 3 mg (30 tab)
Pharma Nord
€ 12,95
€ 9,71
7108 Magnesiumbisglycinaat (100 tab)
Vitals
€ 29,95
€ 22,46
7730 ADAM (60 tab)
NOW Foods
€ 39,95
€ 29,96
268 Bio-Quinon Q10 Super 30 mg (150 caps)
Pharma Nord
€ 47,95
€ 35,96
205 Multi vit.& mineralen (240 tab)
Plantina
€ 99,75
€ 74,81
6790 EKO Krill Neuroplex (120 softgel)
CellCare
€ 56,30
€ 45,04
4667 Intestinal Symbiotic Probiotica (90 gram)
CellCare
€ 33,90
€ 27,12
6989 Alfa-Liponzuur 300 mg (60 vcaps)
Bonusan
€ 25,00
€ 18,75
€ 18,95
€ 14,21
6706 Vitamine B12 1000 mcg Methylcobalamine Vitals 105 Orthiflor Original (60 caps)
Orthica
€ 23,35
€ 19,85
106 Orthiflor Original (120 caps)
Orthica
€ 40,95
€ 34,81
A. Vogel
5603 Echinaforce Forte (60 tab)
€ 14,99
€ 11,24
5199 Gerijpte Japanse Knoflook One A Day 600 Kyolic
€ 19,95
€ 14,96
5028 Magnesium Taurate (120 tab)
€ 24,54
€ 18,40
6961 251 Dibencozide & Foliumzuur (60 zuigtab AOV
€ 17,85
€ 13,39
5968 Prostasol (60 tab)
Medpro
€ 95,00
€ 85,50
6676 Vitamine D3 1000 IE (90 softgel)
NOW Foods
€ 10,95
€ 8,21
3654 Prostaat Formule (60 tab)
Best Choice
€ 11,50
€ 8,63
5765 Astaxanthin-eco (120 caps)
Plantina
€ 60,30
€ 45,22
5856 Kolorex Advanced Intestinal Care (30 caps Sanopharm
€ 20,95
€ 18,86
6213 Elke Dag (90 tab)
Vitals
€ 49,95
€ 37,46
4105 Levertraan Forte (60 softgels)
Bonusan
€ 9,00
€ 6,75
6985 Silicea Original (30 caps)
Hubner
€ 9,95
€ 8,46
2999 Eye Q 500 mg (210 caps)
Springfield
€ 36,95
€ 27,71
3402 MorDHA (citroen) (60 softgel)
Minami Nutrition
€ 29,95
€ 22,46
3273 Lignan Flax Oil Complex (473 ml)
Barlean's
€ 19,95
€ 14,96
3338 Glucosamine 1200 mg (120 tab)
Lamberts
€ 19,95
€ 14,96
7407 Silymarine extract (60 vcaps)
NOW Foods
€ 14,95
€ 11,21
7732 Mucoperm (60 sachets)
Nutriphyt
€ 42,75
€ 36,34
€ 21,95
€ 16,46
Douglas
Prijswijzigingen voorbehouden
Vermeld hier uw adresgegevens: Uw naam: (Dhr/Mevr):
Lidmaatschap nr.:
Adres:
Geboortedatum:
Postcode & Woonpl.:
Email:
Telefoonnummer:
(Evt.) Voorschrift van:
Uitzicht m mv
Leden
7135 Chia Seed Raw Bio (250 gram)
7843 Vitamine D3 1000IE & Vitamine K2 (120 c NOW Foods
30
Normaal
jaar
colofon
Uitzicht is het magazine van MMV en verschijnt tien keer per jaar.
Voor een natuurlijke stoelgang
HOOFDREDACTEUR Cor van Groningen PLV. HOOFDREDACTEUR Jan van Klinken EINDREDACTEUR Rineke Wisman MEDEWERKERS Leonard Davids, Ellen Hameeteman, Jan van Klinken, Arjan van Laar, Matilde Newman, Petra Pronk, dr. Gert Schuitemaker, Christine Steenks,
Darmfunctie Complex
dr. Hans Stoop, Gijs Versteeg ONTWERP D&DJ communicatie DRUK BDU OVERIGE FOTO'S iStock REDACTIEADRES Hof van Azuur 30 2614 TB Delft ADVERTENTIES J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36 6006 LL Weert T (0495) 53 22 20 Uitzicht ISSN 0169-9938 I www.mmv.nl E
[email protected] Redactie van Uitzicht en bestuur van MMV aanvaarden geen verantwoordelijkheid voor de toepassing van de inhoud van dit blad. Zie voor overname van artikelen en andere informatie onze website www.MMV.nl/ Magazine/OverUitzicht Centraal Bureau MMV, Postbus 508 2400 AM Alphen ad Rijn
• Bevordert de stoelgang • Natuurlijke kruidenextracten
T (0172) 49 79 44 (werkdagen tussen 9 en 13 uur) E
[email protected] Lid worden? • e-mail naar
[email protected] • www.MMV.nl
Natuurlijk ... het is Wapiti!
• of: MMV, Postbus 508, 2400 AM Alphen ad Rijn Kosten € 29,00 per jaar. U ontvangt dan automatisch tien keer per jaar Uitzicht
Wapiti Darmfuntie Complex is verkrijgbaar of te bestellen bij: Drogist, Apotheker, Reform- en Gezondheidswinkel. Voor meer informatie: Emonta B.V. Tel. 0512 - 518 085 www.wapitinatuur.nl
en krijgt tot 25 % korting op voedingssupplementen bij verzendhuis De Roode Roos. MEER INFORMATIE www.MMV.nl/Over MMV
Uitzicht
31
Fit met Vitaminen
Volg ons op
