Integraal Programma van Eisen: Technisch-Facilitair PvE

Integraal Programma van Eisen: Technisch-Facilitair PvE Herhuisvesting Faculteit der Managementwetenschappen

Dit document beschrijft het Technisch-Facilitair Programma van Eisen voor de herhuisvesting van de Faculteit der Managementwetenschappen, Radboud Universiteit Nijmegen. Samen met het Ruimtelijk en Functioneel en het Financieel Programma van Eisen vormt dit het Integraal Programma van Eisen voor de herhuisvesting van de faculteit. Referentienummer 980137/20140211Lke02 Samenstelling Martin Rolsma Definitief / 11 februari 2014

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

2/72

Inhoud 1

Inleiding ......................................................................................... 7

1.1 1.2 1.3 1.3.1 1.3.2 1.4 1.4.1 1.4.2 1.4.3 1.4.4

Aanleiding ................................................................................................... 7 Doel en inhoud ............................................................................................. 7 Aanpak van grof naar fijn ................................................................................ 8 Ambitie en technische uitwerking ...................................................................... 8 Proces ........................................................................................................ 8 Leeswijzer ................................................................................................. 10 Opbouw .................................................................................................... 10 Deel I en deel II .......................................................................................... 10 Deel III ..................................................................................................... 10 Markeringen ............................................................................................... 10

Deel I - Algemeen ...................................................................................... 11 2

Wettelijke eisen, richtlijnen en handleidingen .......................................... 11

2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.5 2.2.6 2.2.7

Wettelijke eisen.......................................................................................... 11 Geldende weten regelgeving ......................................................................... 11 Bouwbesluit ............................................................................................... 11 Bouwverordening en bestemmingsplan .............................................................. 12 Arbobesluit ................................................................................................ 12 Veiligheid .................................................................................................. 12 Toegankelijkheid ......................................................................................... 12 Tabakswet ................................................................................................. 13 Overige van toepassing zijnde richtlijnen ........................................................... 13

Deel II - Ambitie ....................................................................................... 14 3

Ambitieniveau ................................................................................ 14

3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.2 3.2.1 3.2.2 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.4 3.4.1 3.5 3.6 3.6.1 3.6.2 3.6.3 3.6.4 3.6.5 3.7 3.7.1

Flexibiliteit ................................................................................................ 14 Indelingsflexibiliteit ..................................................................................... 14 Uitbreidingsflexibiliteit ................................................................................. 15 Onderhoudsflexibiliteit ................................................................................. 15 Duurzaamheid ............................................................................................ 15 Energie ..................................................................................................... 16 Materialen/afval ......................................................................................... 17 De menselijke maat ..................................................................................... 17 Verhoudingen ............................................................................................. 17 Beweegruimte ............................................................................................ 17 Clustering van functies ................................................................................. 18 Logistieke kwaliteit ...................................................................................... 18 Integrale toegankelijkheid ............................................................................. 18 Veiligheid .................................................................................................. 18 Beheer en exploitatie ................................................................................... 19 Openingstijden en beheer .............................................................................. 19 Onderhoud ................................................................................................ 19 Schoonmaak ............................................................................................... 20 Verbruik energie en water ............................................................................. 20 Compartimentering ...................................................................................... 20 Binnenklimaat ............................................................................................ 20 Individuele regeling ..................................................................................... 21

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

3/72

Deel III – Technische uitwerking ..................................................................... 22 4

Terrein......................................................................................... 22

4.1 4.2 4.3

Algemeen .................................................................................................. 22 Terreinverhardingen en -inrichting ................................................................... 22 E- en W-installaties ...................................................................................... 23

5

Bouwfysische uitgangspunten .............................................................. 24

5.1 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5 5.2.6 5.2.7 5.2.8 5.2.9 5.3 5.3.1 5.3.2 5.3.3 5.3.4 5.3.5 5.4 5.4.1 5.4.2 5.4.3 5.5 5.5.1 5.5.2 5.5.3 5.6 5.6.1 5.6.2 5.6.3 5.6.4 5.6.5

Algemeen .................................................................................................. 24 Binnenklimaat: behaaglijkheid ........................................................................ 24 Luchttemperatuur ....................................................................................... 24 Luchtbeweging / tocht .................................................................................. 26 Luchtvochtigheid ......................................................................................... 26 Ventilatie .................................................................................................. 27 Thermisch comfort ...................................................................................... 27 Koudebruggen ............................................................................................ 27 Inwendige condensatie .................................................................................. 28 Warmtedoorgangscoëfficiënt .......................................................................... 28 Energieprestatie-eisen .................................................................................. 28 Binnenmilieu: geluid .................................................................................... 29 Ruimteakoestiek ......................................................................................... 29 Geluidisolatie binnenruimten .......................................................................... 30 Geluidwering gevels ..................................................................................... 30 Maximaal geluidsniveau ten gevolge van technische installaties ............................... 31 Bouw- en sloop- lawaai en trillingen ................................................................. 31 Binnenmilieu: licht ...................................................................................... 32 Daglichttoetreding ....................................................................................... 32 Kunstverlichting .......................................................................................... 32 Zon- en helderheidswering ............................................................................. 33 Buitenmilieu .............................................................................................. 34 Luchtdichtheid en waterdichtheid .................................................................... 34 Windhinder ................................................................................................ 35 Zonreflecties .............................................................................................. 35 Brandveiligheid ........................................................................................... 35 Algemeen .................................................................................................. 35 Bouwkundige brandveiligheidsvoorzieningen ....................................................... 36 Installatietechnische brandveiligheidsvoorzieningen .............................................. 36 Bereikbaarheidskaart .................................................................................... 37 Geluidsproductie uitwendige scheidingsconstructie ............................................... 37

6

Bouwkundige werken ........................................................................ 38

6.1 6.2 6.3 6.4 6.4.1 6.4.2 6.5 6.6 6.7 6.8 6.8.1

Algemeen .................................................................................................. 38 Fundering .................................................................................................. 38 Constructie ................................................................................................ 38 Vloeren .................................................................................................... 38 Constructieve vloer ...................................................................................... 38 Vloerafwerking ........................................................................................... 39 Buitenwanden en buitenwandafwerkingen .......................................................... 41 Gevelopeningen en kozijnen ........................................................................... 42 Daken ...................................................................................................... 44 Binnenwanden en binnenwandafwerking ............................................................ 45 Binnenwand ............................................................................................... 45

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

4/72

6.8.2 6.9 6.10 6.11 6.12 6.13 6.14 6.15 6.16 6.17 6.18 6.19 6.20 6.20.1 6.21 6.21.1 6.21.2

Binnenwandafwerking ................................................................................... 46 Binnendeuren en kozijnen .............................................................................. 47 Plafonds ................................................................................................... 48 Trappen en hellingen .................................................................................... 50 Installatieruimten, schachten en kabelgoten ....................................................... 51 Hang- en sluitwerk ....................................................................................... 51 Sanitair .................................................................................................... 52 Spoel- en wasvoorziening ............................................................................... 53 Schoonmaakruimten ..................................................................................... 54 Doucheruimten ........................................................................................... 54 Glasbewassingsvoorziening ............................................................................. 54 Bouwkundige voorzieningen ........................................................................... 55 Programma van Eisen specifieke inrichting – deel I................................................ 55 Algemeen .................................................................................................. 55 Vaste en losse inrichting ................................................................................ 55 Vaste inrichting .......................................................................................... 55 Losse inrichting ........................................................................................... 56

7

Elektrotechnische installaties .............................................................. 57

7.1 7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.4 7.1.5 7.2 7.2.1 7.2.2 7.2.3 7.2.4 7.3 7.3.1 7.3.2 7.3.3 7.4 7.4.1 7.4.2 7.4.3 7.4.4

Centrale elektrotechnische voorzieningen .......................................................... 57 Algemeen .................................................................................................. 57 Aansluitpunten elektra .................................................................................. 58 voorziening ................................................................................................ 58 Kabel- en leidinggoten .................................................................................. 59 Overspanning- en bliksembeveiligingsinstallatie ................................................... 59 Verlichting ................................................................................................ 59 Lichtinstallatie ........................................................................................... 59 Schakelinrichting verlichting ........................................................................... 60 Noodverlichting .......................................................................................... 60 Terreinverlichting ........................................................................................ 60 Communicatie ............................................................................................ 60 Telefooninstallatie ...................................................................................... 60 ICT-installatie ............................................................................................ 61 Geluidsinstallatie ........................................................................................ 61 Beveiliging................................................................................................. 61 Inbraakdetectie .......................................................................................... 61 Toegangscontrole ........................................................................................ 62 Brandmeld- en ontruimingsinstallatie ................................................................ 62 MIVA signalering .......................................................................................... 62

8

Werktuigbouwkundige installaties ......................................................... 63

8.1 8.1.1 8.1.2 8.1.3 8.1.4 8.2 8.3 8.4 8.5 8.5.1 8.5.2

Verwarming ............................................................................................... 63 Verwarmingsinstallatie.................................................................................. 63 Warmtedistributie-installatie .......................................................................... 63 Warmteregeling .......................................................................................... 63 Warmteafgiftesystemen ................................................................................ 64 Koeling ..................................................................................................... 64 Luchtbehandelinginstallatie ........................................................................... 64 Regeltechnische installaties ........................................................................... 65 Wateraanvoer ............................................................................................. 68 Koudtapwaterinstallaties ............................................................................... 68 Warmtapwaterinstallatie ............................................................................... 69

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

5/72

8.5.3 8.6 8.6.1 8.6.2 8.7 8.7.1 8.7.2

Blusinstallaties ........................................................................................... 69 Sanitaire installaties .................................................................................... 69 Toiletvoorzieningen ..................................................................................... 69 Was- en spoelvoorzieningen ........................................................................... 70 Waterafvoerinstallaties ................................................................................. 70 Hemelwaterafvoer ....................................................................................... 70 Binnen- en buitenriolering ............................................................................. 70

9

Transporttechnische installaties ........................................................... 71

9.1 9.2

Liftinstallatie ............................................................................................. 71 Ramenwasinstallatie .................................................................................... 71

Bijlagen ................................................................................................. 72

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

6/72

1

Inleiding

1.1

Aanleiding

De Faculteit der Managementwetenschappen (FdM) van de Radboud Universiteit Nijmegen is qua studentenaantallen een van de grootste faculteiten van de Radboud Universiteit in Nijmegen. De faculteit is nu nog gevestigd in de gebouwen aan de Thomas van Aquinostraat op de campus van de universiteit. De huidige huisvesting past niet meer bij de ambities van de faculteit. De huidige huisvesting heeft een erg gesloten en onoverzichtelijke fysieke structuur. Zij is niet uitnodigend en op samenwerking en ontmoeting gericht. De binding van de studenten met de faculteit is laag, ook omdat er te weinig informele studentenplekken zijn. Daarnaast zijn de gebouwen sterk verouderd en laat klimaatbeheersing te wensen over. Het bestaande gebouw Gymnasion (opgeleverd in 2003) wordt geschikt gemaakt voor FdM. Dit gebouw bestaat uit een Noord- en een Zuiddeel. In het Zuiddeel is het universitair Sport Centrum gehuisvest. Het Noorddeel komt nadat de HAN (Hogeschool Arnhem Nijmegen) is verhuisd vrij voor FdM. Dit gedeelte wordt geschikt gemaakt voor FdM door interne aanpassingen en een uitbreiding. Deze aanpassingen faciliteren de ambitie en strategische visie van de faculteit.

1.2

Doel en inhoud

Dit Technisch Facilitair Programma van Eisen vormt samen met het Ruimtelijk Functioneel Programma van Eisen en Financieel Programma van Eisen het integraal Programma van Eisen voor de herhuisvesting van FdM in Gymnasion Noord. Het integraal Programma van Eisen is inclusief onderwijsvoorzieningen voor het Facilitair Bedrijf (FB) en exclusief de wensen van het universitair Sport Centrum en een eventuele centrale cateringvoorziening van het Facilitair Bedrijf. Het Technisch-Facilitair Programma van Eisen (TF PvE) omvat de technische en facilitaire uitgangspunten voor de nieuwe huisvesting van de Faculteit der Managementwetenschappen. Tezamen met het Ruimtelijk Functioneel Programma van Eisen (RF PvE), die in samenwerking met de toekomstige hoofdgebruiker, UVB, Beheer, ICT Servicecentrum, Arbo- en Milieudienst van de Radboud Universiteit zijn opgesteld, zijn deze documenten input voor de inschrijvers c.q. de beoogde opdrachtnemer (voornamelijk architecten, aannemers, constructeurs en installatieadviseurs). De eisen- en wensenpakketten moeten in samenhang met elkaar worden bezien en kennen een duidelijke overlap. Techniek en ruimtelijke functionaliteit gaan hand in hand en kunnen niet zonder elkaar. Functionele uitgangspunten worden vertaald naar technische uitgangspunten en (waar nodig) vice versa. Deze documenten vormen tezamen de uitgangspunten voor de complete ontwerpopgave en zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het Technisch-Facilitair Programma van Eisen heeft tot doel de technische en facilitaire uitgangspunten op hoofdlijnen te formuleren waarmee in de ontwerpfase, bestekfase en uitvoeringsfasen van het gebouw rekening moet worden gehouden. Het betreft hier eisen die een minimaal prestatieniveau aangeven en voor het gehele gebouw gelden. Het in dit document omschreven prestatieniveau geldt als minimaal vereist kwaliteitsniveau voor huisvesting, welke uitstijgt boven het niveau van het bouwbesluit.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

7/72

Het Technisch-Facilitair Programma van Eisen schrijft aanbevelingen en aanvullingen voor op de eisen en richtlijnen die wettelijk gesteld worden (zie hoofdstuk 2).

1.3

Aanpak van grof naar fijn

1.3.1 Ambitie en technische uitwerking Het Technisch-Facilitair Programma van Eisen (TF PvE) maakt onderscheid tussen de ambitie op hoofdlijnen (hoofdstuk 3) en de technische uitwerking (hoofdstukken 4 t/m 10). Voorafgaand aan de ontwerpfase wordt de ambitie ten aanzien van het ontwerp op hoofdlijnen beschreven op basis van de technische facilitaire uitgangspunten. Vervolgens geeft de technische uitwerking de minimaal gewenste kwaliteit weer van de te realiseren huisvesting.

1.3.2 Proces De door de opdrachtnemer op te stellen ontwerpen besteksplannen zullen aan de hand van de gestelde voorwaarden op hun technische merites worden getoetst. De gestelde voorwaarden moeten overigens worden gezien als minimum eisen, zodat de opdrachtnemer in principe een vrije keuze houdt ten aanzien van constructievarianten, installatiekeuzes en materiaaltoepassingen. Om de ontwerpvrijheid van partijen zo groot mogelijk te houden leggen de technische facilitaire uitgangspunten geen oplossingen op, maar geven prestatie-eisen weer. Ten behoeve van toetsing en acceptatie dient de beoogde opdrachtnemer verderop in het bouwproces de gekozen oplossingen voor te leggen aan de opdrachtgever. Zonder al te gedetailleerd in te gaan op de technische uitgangspunten dient het totale pakket van aspecten zorgvuldig in acht te worden genomen, waarbij voor een goede samenhang tussen de volgende aandachtspunten dient te worden gezorgd: -

De functionaliteit van het gebouw; De onderlinge samenhang van constructies, bouwonderdelen, materialen en installaties; De duurzaamheid en milieuvriendelijkheid van constructies en materialen; De veiligheid, de gezondheid en het welzijn; Een prettig binnenklimaat; Een milieubewust energiebeheer.

Voor het verbouwdeel dient rekening gehouden te worden met de volgende aandachtspunten: -

-

De functionaliteit van het gebouw gedurende de realisatiefase, waarbij als strikt uitgangspunt wordt gehanteerd dat de bedrijfsvoering doorgaat tijdens de bouw. De bestaande constructie wordt gehandhaafd. De beoogde uitbreiding dient aan te sluiten bij bestaande toestand (hoogte vloeren, daken, stramienmaat, etc.) De beoogde uitbreiding dient qua installaties volledig zelfstandig te kunnen functioneren. De vormgeving en uitstraling van de uitbreiding in dezelfde lijn als de bestaande architectuur dient te worden doorgezet. Aandachtspunt is dat de architectonische uitstraling van de noordgevel (geen blinde kopgevel). De verkeersbewegingen over bestaande trappen leiden tot geluiden trillingshinder. Deze hinder dient in de nieuwe situatie tot een minimum worden beperkt. De geluidshinder dient (geluidsoverdracht) tussen de verdiepingen ten gevolge van de vides tot een minimum worden beperkt. Het aantal toiletten in bestaande deel is ontoereikend. Tevens dient de bestaande afwerking, cabines en sanitair volledig vervangen te worden. Huidige MER(-1.930) opsplitsen in een data-/telefonie-ruimte en een technische-ruimte Huidige SER (01.910) opsplitsen in een data-/telefonie-ruimte en een technische ruimte

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

8/72

-

-

Huidige SER (00.920) dient op basis van invulling FdM van de juiste specificaties te worden voorzien. (aantal en afmetingen patchkast, koeling etc. Is nu ingebouwd in een schoonmaak kast oid). Tevens dienen op de begane grond en verdiepingen nieuwe SER-ruimtes te komen. Huidige achterdeur entreehal begane grond is niet voorzien van tochtsluis. De bereikbaarheid van daken dient i.v.m. onderhoudswerkzaamheden worden verbeterd.

Daarnaast heeft BBN in 2006 een volledig binnenmilieu-onderzoek uitgevoerd in het Gymnasion. Bij het binnenmilieu-onderzoek zijn de klachten van de gebouwgebruikers t.a.v. binnenmilieu geregistreerd en de belangrijkste oorzaken daarvan in kaart gebracht. Vanuit beheer is aangegeven dat de klachten ook anno 2013 nog spelen in het gebouw. Op basis hiervan zijn onderstaande concrete maatregelen ter verbetering van het binnenmilieu voorgesteld, welke als eis worden meegenomen in dit TF-PvE. 1) Knelpunt 1: Hoeveelheid toevoerlucht niet regelbaar Voorzie de ruimten met verhoogde ventilatie (collegezalen en labs) van variabele volume regelaars (VAV). De ventilatoren van de luchtbehandelingskasten moeten hiervoor toeren geregeld gemaakt worden. Laat de VAV-regelaars de hoeveelheid verse luchttoevoer bepalen op basis van bezetting van de ruimte, bijvoorbeeld met aanwezigheidsdetectie of een CO 2 sensor. 2) Knelpunt 2: Niet voldoende te openen ramen. Voorzie alle te openen ramen in windvaste kierstanden inclusief twee fixeerbare tussenstanden en in handmatige regelbare VAV-units in kamers waar geen ramen te openen zijn. Breng in deze kamer een handmatige bediening aan waarmee de VAV-regelaars bediend kunnen worden. Laat in ruimten zonder te openen ramen, maar wel aan buitengevel, één te openen raam aanbrengen (mits technisch haalbaar). 3) Knelpunt 3: Minimale ventilatie Laat het volledige ventilatie- en verwarmingssysteem na realisatie opnieuw op ruimteniveau inregelen (water en luchtzijdig). Stem de hoeveelheid lucht af op de bezetting per ruimte conform de genoemde eisen in paragraaf 5.2.4. Indien de genoemde waarden in paragraaf 5.2.4. niet worden gehaald, dienen de onderwijsruimten op een separate (nieuwe) LBK te worden aangesloten. 4) Knelpunt 4: Grote printers in lob Voorzie printer hoeken van luchtafzuiging direct boven de printhoeken van 200-300 m3/h per machine. Houd hierbij de voorschriften van de fabrikanten aan. 5) Knelpunt 5: Kieren warmtewiel Laat borstels rondom de warmtewielen herstellen of vervangen om kieren rond warmtewielen tegen te gaan. 6) Knelpunt 6: Automatische zonwering Pas op basis van nieuw indeling per ruimte een elektrisch handmatige bediening aan voor de zonwerende screens in die ruimte. Houd hierbij rekening met mogelijke toekomstige veranderingen in de ruimte indeling. Tevens dient de regeling van de zonwerende screens te worden aangepast, zodat deze buiten de openingsuren zoveel mogelijk omlaag (uitgerold) zijn. Dit bevordert de uitdamping (emissies) van stoffen en geuren uit de screens. Neem in de regeling op dat de screens wel omhoog gaan wanneer de winddruk te hoog is. Indien nodig dienen de zonwerende screens te worden vervangen door een type dat emissie-arm is (o.a. qua vluchtige organische stoffen of weekmakers). 7) Knelpunt 7: Ontbrekende lichtwering Laat lichtwering aanbrengen voor ramen waar dit nog niet aanwezig is, bijvoorbeeld voor ramen

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

9/72

aan de westgevel en alle onderwijsruimten. (behoort volgens de GEM-demarcatie tot het inrichtingsbudget) 8) Knelpunt 8: Inblaastemperatuur bouwdeel A3 te hoog Laat de minimale inblaastemperatuur van bouwdeel A3 verlagen naar 17 oC graden. Dit uitvoeren in combinatie met knelpunt 3.

1.4

Leeswijzer

1.4.1 Opbouw Het Technisch - Facilitair Programma van Eisen is opgedeeld in drie onderdelen: deel I – Algemeen, deel II – Ambitie en deel III – Technische uitwerking.

1.4.2 Deel I en deel II Na het inleidende eerste hoofdstuk volgt hoofdstuk 2 met een vermelding van de algemeen geldende weten regelgeving die van toepassing is en die bij de ontwerpende partijen als bekend mag worden verondersteld. Hoofdstuk 3 omvat de ambitie ten aanzien van het technisch facilitair ontwerp op hoofdlijnen.

1.4.3 Deel III Vervolgens zijn de uitgangspunten verder uitgewerkt in hoofdstuk 4 tot en met 9 in specifieke ontwerpuitgangspunten en technische richtlijnen. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt naar: a) b) c) d) e) f)

Terrein, H4; Bouwfysische uitgangspunten, H5; Bouwkundige werken, H6; Elektrotechnische installaties, H7; Werktuigkundige installaties, H8 Transportinstallaties, H9.

1.4.4 Markeringen In de technische uitwerking in hoofdstukken 4 t/m 9 zijn technische richtlijnen benoemd. Bij sommige gebouwdelen of onderwerpen zijn ook specifieke aandachtspunten, toelichtingen en voorbeelden beschreven. Om het onderscheid tussen uitgangspunt en aandachtspunt / toelichting / voorbeeld aan te duiden zijn deze omkaderd en schuin gedrukt. Daarnaast worden een aantal voorkeursstellingen aangegeven die uitsteken boven een norm of minimale eis. Uitdrukkelijk wordt vermeld dat de aandachtspunten in de omkadering niet leidend/bindend zijn. Deze kunnen wel bijdragen aan een verdere optimalisatie van de gestelde uitgangspunten en geven derhalve handvatten voor medeparticipanten en ontwerpers bij de verdere uitwerking.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

10/72

Deel I - Algemeen

2

Wettelijke eisen, richtlijnen en handleidingen

2.1

Wettelijke eisen

Onverkort hetgeen in dit PvE is gesteld dient het gebouw te voldoen aan alle geldende weten regelgeving, waaronder het bouwbesluit en de daarin voorgeschreven NEN-normen, de gemeentelijke bouwverordening en het vigerende bestemmingsplan. Daarnaast wordt ook voldaan aan de criteria die gesteld zijn in het Arbeidsomstandigheden besluit, eisen samenhangend met veiligheid, de hygiënerichtlijnen (HACCP) en de voorzieningen ten aanzien van de toegankelijkheid van terreinen en gebouwen voor mindervaliden (het Internationaal Toegankelijkheidssymbool (ITS)). Indien in het voorliggende document onverhoopt kwaliteiten van een lager niveau dan de geldende wettelijke eisen en/of richtlijnen worden beschreven, gelden de wettelijke eisen en/of richtlijnen. Wanneer in het vervolg van deze rapportage wordt verwezen naar NEN-normen of andere richtlijnen, is altijd de meest actuele versie van de betreffende norm of richtlijn bedoeld, inclusief alle op deze norm of richtlijn betrekking hebbende verwijzingsbladen en/of correctiebladen. Het voorschrijven van deze regels ontneemt opdrachtnemer nimmer de plicht om opdrachtgever te wijzen op andere, nieuwe en/of verbeterde wettelijke eisen, richtlijnen en handleidingen welke betrekking hebben op onderhavige opgave voor zover zij daar kennis van hebben of verondersteld mag worden dat zij daar kennis van hebben.

2.2

Geldende weten regelgeving

Er mag geen wettelijke belemmering bestaan om het gebouw en terrein in gebruik te nemen of te houden voor de beoogde functie. Toetsing ten behoeve van de omgevingsvergunning zal plaats vinden aan de hand van de op dat moment geldende versie van het bouwbesluit. Voor alle wettelijke eisen en bepalingen geldt dat de laatste versie gehanteerd dient te worden.

2.2.1 Bouwbesluit1 De eisen van het Bouwbesluit voor nieuw te bouwen bouwwerken bevat de minimum bouwtechnische voorschriften omtrent veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, energiezuinigheid en milieu. NEN-normen In het Bouwbesluit staat welke NEN-normen van toepassing zijn, en welke kwaliteitsverklaringen kunnen worden toegepast. De NEN-normen geven bepalingsmethoden aan waarmee aan de prestatie-eisen wordt voldaan. De normen worden uitgegeven door het Nederlands Normalisatie Instituut (NEN). Ter uitvoering van de EG-richtlijn bouwproducten wordt het gebruik van bouwmaterialen en bouwdelen, die zijn voorzien van een CE-markering, verplicht. Verder wordt in het Bouwbesluit verwezen naar kwaliteitsverklaringen afgegeven door erkende certificeringsinstellingen.

1 www.bouwbesluitonline.nl

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

11/72

Hierbij gaat het om een verklaring waarin is aangegeven dat een bouwmateriaal of bouwdeel, mits toegepast op een nader omschreven wijze, voldoet aan de eisen die aan zulke materialen of delen worden gesteld in het Bouwbesluit. Of de aanvrager van een bouwvergunning gebruik maakt van materialen of bouwdelen die zijn voorzien van een dergelijke verklaring, staat hem vrij. Milieuvoorschriften Zolang de voorschriften voor milieu nog niet zijn opgenomen in het bouwbesluit wordt als richtlijn verwezen naar: -

Greencalc+/NIBE Milieuclassificatiemethode (zie 3.2; ook kwantitatief van toepassing als materiaal aspecten in BB komen) Wet milieubeheer en veiligheidswet en het Besluit woon- en verblijfsgebouwen Milieubeheer. De geldende campusvergunning in het kader van de Wet Milieubeheer van maart 2011.

2.2.2 Bouwverordening en bestemmingsplan De huisvesting dient te voldoen aan de gemeentelijke bouwverordening en het geldende bestemmingsplan. Tevens dient in de aanvraag van de bouwvergunning en bij ingebruikname rekening te worden gehouden met de bepalingen en voorschriften van de plaatselijke brandweer.

2.2.3 Arbobesluit Het bouwbesluit is afgestemd met het Arbobesluit met betrekking tot de bouwtechnische arbovoorschriften. Tevens dient er voor gezorgd te worden dat het gebouw bij ingebruikname in overeenstemming is met onder meer de dan geldende eisen die ingevolge de Arbo-wet gesteld worden aan de arbeidsomstandigheden van gebruikers en bezoekers van het gebouw. De nodige aandacht dient derhalve te worden besteed aan de arbeidsomstandigheden, waarbij de van overheidswege vastgestelde voorschriften, wetten, normen en Arbo- informatiebladen (AI-bladen) in acht moeten worden genomen.

2.2.4 Veiligheid De huisvesting moet voldoen aan alle wettelijke vastgelegde veiligheidseisen. Zowel het eindresultaat alsmede de tijdelijke situatie gedurende de realisatiefase. Daarnaast gelden aanvullende eisen, gericht op het bevorderen van de veiligheid en het waarborgen van de continuïteit van primaire en secundaire bedrijfsprocessen. De sociale veiligheid, gezondheid en het welbevinden moeten (door of vanwege (de ligging) van het gebouw) gewaarborgd zijn.

2.2.5 Toegankelijkheid Toegankelijkheid is de eigenschap van gemaakte voorzieningen (o.a. buitenruimten, producten en gebouwen), die maakt dat mensen alle ruimten in die voorzieningen zo zelfstandig en gelijkwaardig mogelijk kunnen bereiken en betreden en alle functies in die voorzieningen zo zelfstandig en gelijkwaardig mogelijk kunnen gebruiken. Het uitgangspunt hierbij is dat (standaard)voorzieningen die in het gebouw zijn opgenomen ook integraal toegankelijk zijn of dat er ook gelijke integraal toegankelijke voorzieningen zijn opgenomen. Vaak wordt niet vereist dat een bepaalde voorziening aanwezig is, maar indien die voorziening aanwezig is dan moet hij voldoen aan de toegankelijkheidseisen die bij het betreffende ITS-label behoren. (ITS staat voor Internationaal ToegankelijkheidsSymbool).

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

12/72

2.2.6 Tabakswet2 Meeroken is schadelijk voor de gezondheid. Aangezien rokers en niet-rooks op de werkplek bijna dagelijks langdurig samen zijn, moet meeroken voorkomen worden. De Radboud Universiteit Nijmegen stelt als eis dat het gebouw, conform de wet, volledig rookvrij is. Positionering van rookplekken vergt nadere studie. Bij voorkeur niet nabij de hoofdentree. Uitgangspunt is goed bereikbare, overkapte plek (abri o.i.d.), echter zoveel mogelijk uit het zicht, waarbij onderscheid gemaakt kan worden tussen bezoekers en medewerkers en studenten.

2.2.7 Overige van toepassing zijnde richtlijnen De volgende richtlijnen zijn op het project van toepassing: -

2

AI-7 Kantoren; AI-24 binnenmilieu (derde editie) BREF Koelsystemen BEES voor stookinstallaties VEWIN-bladen; Ozonverordening Waterleidingwet inzake beperking Legionella; Aansluitvoorwaarden van energieleverend bedrijf; Dit wat betreft kwaliteitsaspecten; RU heeft particulier gas- en elektriciteitsnet. Publicatie ‘Brandbeveiligingsinstallaties’ van NVBR; NPR 2576 ‘Functiebehoud bij brand ‘ van NNI; NTA 8012 ‘Beperking van schade als gevolg van brand van en via de elektrische leidingen in de elektrische installatie’. Standaard richtlijnen UVB: o Richtlijn Brandveiligheid in gebouwen en inhoud van ACE Insurance nv d.d. januari 2004 (zie bijlage 1) o Handboek voor Toegankelijkheid o Beeldkwaliteitsplan o CAD-protocol RU o Gebouw Gegevens Archief (gga) lijst documentatie oplevering (bijlage 5)

www.rokenendewet.nl

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

13/72

Deel II - Ambitie In de aanpak van grof naar fijn vindt de Radboud Universiteit Nijmegen het van belang om eerst de ambitie uit te spreken voor het realiseren van een kwalitatieve werkomgeving. Naast de visie op huisvesting in het ruimtelijk functioneel Programma van Eisen spelen ook technische facilitaire zaken een rol. Dit deel geeft een korte schets van essentiële technische facilitaire uitgangspunten, zoals omgeving, flexibiliteit, beheer & exploitatie en het binnenklimaat.

3

Ambitieniveau

Dit hoofdstuk geeft een omschrijving van de algemene technische en facilitaire uitgangspunten die van belang zijn voor een goede basiskwaliteit voor de nieuw- en verbouw van het gebouw. De uitgangspunten zijn geclusterd naar aspecten die te maken hebben met het fysieke gebouw en de aspecten die te maken hebben met het gebruik van de werkomgeving. Hoewel het streven is om verbouw- en nieuwbouwdeel kwalitatief gelijkwaardig uit te voeren, zal dit op bepaalde punten niet haalbaar zijn. Voor verbouwdeel gelden de volgende uitgangspunten: -

De bestaande constructie en exterieur (gevels, dak) m.u.z. van genoemde knelpunten in paragraaf 1.3.2 blijven zoveel mogelijk ongewijzigd. Genoemde energieprestatienorm in paragraaf 3.2.1. geldt alleen voor de uitbreiding (nieuwbouwdeel). Genoemde warmtedoorgangscoëfficiënt in paragraaf 5.2.8 geldt alleen voor de uitbreiding (nieuwbouwdeel). De bestaande ventilatievoorzieningen m.u.z. van genoemde knelpunten in paragraaf 1.3.2 blijven zoveel mogelijk ongewijzigd.

Onderdeel van het programma is het conferentiecentrum met representatieve vergaderzalen en seminarruimten. Deze ruimten dienen een hoogwaardige uitstraling en conform te krijgen.

3.1

Flexibiliteit

De tijdshorizon voor ontwikkelingen en vernieuwingen is vrij kort in vergelijking tot de levensduur van het gebouw. Met het oog op toekomstige veranderingen in de omvang en de aard van de te huisvesten functies, moet in het ontwerp op verschillende manieren flexibiliteit worden ingebouwd. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen: -

-

Indelingsflexibiliteit o Lange termijn o Korte termijn Uitbreidingsflexibiliteit -> niet van toepassing Onderhoudsflexibiliteit

3.1.1 Indelingsflexibiliteit De flexibiliteit zowel op lange als korte termijn, en daardoor de toekomstbestendigheid, van het gebouw wordt voor een groot deel bepaald in de definitie- en ontwerpfase. Om een zo toekomstbestendig mogelijk gebouw te creëren, wordt onderscheid tussen verschillende gebouwlagen (de zogenaamde S-lagen) met ieder een andere ‘levensduur’, namelijk:

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

14/72

S-laag

Nederlandse term

Concept

Levensduur

Soul

Sfeer & Inspiratie

Stuff

Inrichting (meubilair)

Inrichtingsconcept

Dagelijks

Space Plan

Indeling (plattegrond)

Indelingsconcept

3 tot 30 jaar (vaak 5 tot 7 jaar)

Services

Voorzieningen (installaties)

Installatietechnisch en facilitair concept

7 tot 15 jaar

Skin

Gevel (relatie met buiten)

Structure

Constructie (hoofdstructuur)

Site

Locatie/ Buitenruimte

Momentafhankelijk

20 jaar Ruimtelijk/ constructief concept (stedenbouwkundig plan)

30 tot 300 jaar Eeuwig

Bij zowel het ruimtelijk/constructief concept als het installatietechnisch concept zijn aanpassingen na ingebruikname zeer kostbaar en lastig. Daarom dient bij het ontwerp van deze twee concepten te worden gestreefd naar aanpasbaarheid op de lange termijn om een dynamisch en toekomstbestendig gebouw te creëren. Integreren van installaties in de constructie bijvoorbeeld kan leiden tot een verlenging van de levensduur van de installaties, hetgeen op de lange termijn leidt tot lagere vervangingskosten. Bij het ontwerpen van het indelingsconcept en het inrichtingsconcept dient juist te worden gestreefd naar flexibiliteit op de korte(re) termijn. In deze twee concepten moeten aanpassingen na ingebruikname eenvoudig, met minimale kosten en minimale overlast zijn te realiseren. Voor het indelingsconcept is een systematische maatvoering een belangrijk aandachtspunt. Voor het inrichtingsconcept is de mate waarin ruimten eenvoudig aan te passen zijn aan de wensen van het gebruik van dat moment van belang.

3.1.2 Uitbreidingsflexibiliteit Op de huidige locatie zijn de uitbreidingsmogelijkheden na realisatie nihil. Echter in de planvorming is vooralsnog gekozen om een overmaat aan m2 t.b.v. extra verhuurruimte in het totale programma mee te nemen. Optioneel is vooralsnog de uitbreiding kelder -2. Op basis van financiële haalbaarheid en functionele noodzaak zal moeten worden vastgesteld of het wenselijk is om deze uitbreiding wel of niet mee te nemen.

3.1.3 Onderhoudsflexibiliteit Gebruikte materialen dienen goed uitwisselbaar te zijn en bij vervanging goed bereikbaar te zijn.

3.2

Duurzaamheid

De Radboud Universiteit hanteert de Life Cycle Costs-benadering. In het energiebeleidsplan is dit vertaald naar een terugverdientijd (TVT) voor energiebesparende maatregelen van de technische levensduur. Dit betekent dat tijdens het ontwerpproces alle energiebesparende opties tegen het 11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

15/72

licht gehouden moeten worden en dienen te worden beoordeeld op de levensduurkosten (LCC). Het totale pakket van energiebesparende maatregelen mag een terugverdientijd hebben die ten hoogste gelijk ligt aan de technische levensduur (vigerend Energiebeleid RU). Het gaat om relatief dure maatregelen (bijvoorbeeld tripleglass en maatregelen die niets kosten (gebruik van zonnewarmte). Zo nodig dient op enig moment aanvullend budget gezocht te worden voor de meerinvestering van energiebesparende maatregelen. Het belang van een goed en gezond binnenklimaat in relatie tot de omgeving komt in paragraaf 3.7 aan de orde. Deze paragraaf duurzaamheid gaat in op de thema’s energie, materialen/afval en water geredeneerd vanuit de Trias Energetica. De drie stappen van Trias Energetica zijn:   

Terugdringen van onnodig (energie/materiaal/water) verbruik, bijvoorbeeld energiebesparing in de vorm van goede warmte isolatie; Voor de resterende behoefte zoveel mogelijk duurzame energie/materialen/water inzetten, bijvoorbeeld zon; Zuinig en efficiënt gebruik maken van eindige/fossiele bronnen, als duurzame energie/materialen/water niet volstaan.

Daarnaast wil FdM graag de zichtbaarheid en bewustwording van duurzaamheid in het gebouw vergoten. Goed voorbeeld is Universiteit Wageningen.

3.2.1 Energie De uitgangspunten voor nieuwe en te renoveren gebouwen zijn vastgelegd in het Energiebeleidsplan Radboud Universiteit 2013-16. Voor nieuwbouw en renovatie zijn de volgende doelen relevant: 

 

De Radboud Universiteit hanteert de levenscyclus benadering. Het criterium voor energiebesparende maatregelen wordt gerelateerd aan de levensduur van die maatregel waarbij verder de te verwachten energieprijsstijging en inflatie worden betrokken. De Radboud Universiteit realiseert in de nieuwbouw en grote renovaties een energieprestatie 40-60% beter dan de geldende Energieprestatienorm (EPN). De Radboud Universiteit volgt het overheidsbeleid om in 2020 20% duurzame energie te realiseren. Hierbij heeft productie op het eigen terrein de voorkeur boven inkoop.

Voor de Radboud Universiteit is de toepassing van deTrias Energetica heel belangrijk. Dit betekent dat:  1e energievraagreductie wordt doorgevoerd  2e duurzame energie wordt gebruikt  3e restant van energiebehoefte efficiënt wordt opgewekt. In het Energiebeleidsplan Radboud Universiteit 2013-16 is verder vastgelegd: 

 

Bij nieuwbouw dient het ontwerp zo energiezuinig mogelijk te zijn. Het streven is energiezuinigheid van Passief Bouwen. Dit is een ontwerpmethode waarbij het gebouw zo weinig mogelijk additionele energie vraagt. Het gaat om o.a. compacte vorm, optimaal benutten van daglicht, benutten van zonnewarmte in winter en tegen houden in de zomer, en hoge isolatiegraad. De Radboud Universiteit hanteert de levenscyclus-benadering. Wanneer deze benadering voor een integraal pakket wordt toegepast is een A+++ label haalbaar. Een integraal pakket bevat, ontwerpmaatregelen waarvoor geen investering nodig is, maatregelen met een zeer korte terugverdientijd en maatregelen meteen lange terugverdientijd.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

16/72

Verder is in het Energiebeleidsplan Radboud Universiteit 2013-16 over zonnepanelen vastgelegd: Het technisch potentieel voor de campus is ongeveer 3-4% van ons primaire verbruik. Voor ons is de terugverdientijd momenteel echter ongeveer twee keer zo lang (20 jaar) als voor huishoudens, omdat we een veel lagere elektriciteitsprijs betalen. Zonnepanelen gaan wel langer dan 20 jaar mee. De investering verdient zich dus wel binnen de technische levensduur terug. Het is belangrijk de prijs/prestatieontwikkeling te volgen. Deze verhouding wordt snel beter. Nieuwe gebouwen en te renoveren gebouwen zijn geschikt voor zonnepanelen. De zonnepanelen vormen het sluitstuk, het “toetje” van een integraal pakket van maatregelen. Pas op alle geschikte dakdelen zonnepanelen toe. Zonnepanelen dienen een opbrengst garantie te hebben van minimaal 80% over 25 jaar (90% over 10 jaar). Ze dienen een postitieve vermogensopbrengst te hebben. Flashdata dient na oplevering van het systeem overlegd te worden. De inventoren dienen van het merk SMA of kwalitatief gelijkwaardig te zijn.

3.2.2 Materialen/afval De DuBo-prestatie van het gebouw dient te worden aangetoond met behulp van Greencalc+. Greencalc+ is een hulpmiddel voor het beoordelen en vergelijken van de mate van duurzaamheid van gebouwen, waarbij gebruik wordt gemaakt van de zogenaamde milieu-index. De milieu-index is een eenvoudige score die de milieuprestatie van het te beoordelen gebouw, ten opzichte van een nationaal erkend fictief referentiegebouw, aangeeft. Hierdoor kan het gebouw op nationaal niveau met andere gebouwen worden vergeleken. Uitgangspunt is een te realiseren milieu-index voor materiaalgebruik (MIG in Greencalc+) van minimaal 120. Een hogere index lijkt haalbaar omdat casco gehandhaafd blijft. Greencalc+ wordt alleen gebruikt voor de materiaal- en wateraspecten. Voor energie geldt de EPC-eis.

3.3

De menselijke maat

Primair biedt het gebouw aan gebruikers onderdak en bescherming tegen weersinvloeden. Daarnaast is het belangrijk dat het gebouw aansluit bij de activiteiten en behoeften van de Radboud universiteit Nijmegen. De menselijke maat is een belangrijke factor in het ontwerp van het gebouw. De wijze waarop de mens als gebruiker zich door het gebouw beweegt en hoe hij daarbij het gebouw ervaart worden beïnvloed door de maat van het gebouw. De beleving van de ruimte is voor iedereen anders.

3.3.1 Verhoudingen De omvang van ruimten (zowel de vorm als de hoogte) dient afgestemd te worden op de menselijke maat. Een ruimte kan een verloren of benauwd gevoel oproepen; door rekening te houden met de verhouding tussen gebruiker en gebouw dient dit te worden voorkomen. Ooghoogte en uitzicht (zittend en staand) is een interessante maat voor de positionering van wanddoorbrekingen en de indeling van de open gevel.

3.3.2 Beweegruimte Een mens neemt afhankelijk van de activiteit een bepaalde beweegruimte in. Luisteren naar een presentatie vraagt een andere ruimtebehoefte per persoon. Samen met de inschatting van het aantal mensen in een ruimte bepaalt de beweegruimte de ruimtebehoefte van een activiteit of een functie. Indien in een ruimte meerdere activiteiten (soms ook) tegelijkertijd zullen plaatsvinden, moet hiermee rekening worden gehouden. Naast de ruimte die de activiteit zelf vraagt, is ook de ruimte van belang die deze activiteit ondersteunt, zoals lopen, opruimen en ontmoeten.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

17/72

Het maken van inrichtingstekeningen (plattegrond met losse en vaste inrichting) maakt de ruimtelijke consequenties van de diverse activiteiten in een vertrek inzichtelijk. Van de inschrijver c.q. beoogde opdrachtnemer wordt het maken van deze inrichtingstekeningen vereist.

3.3.3 Clustering van functies Sommige delen van het gebouw moeten zelfstandig kunnen functioneren zonder dat dit invloed heeft op de overige delen. Hiertoe dient het gebouw opgedeeld te worden in een (beperkt) aantal clusters/compartimenten, zowel ruimtelijk als installatietechnisch. Delen van het gebouw moeten afgesloten en beveiligd kunnen worden, terwijl andere delen nog in gebruik zijn. Zie ook bijlage 13 “maatregelen per categorie toegankelijkheid”. Clustering Gymnasion Uitbreiding 4e lob (separate installatie) ICT-vergaderruimten (labs) Conferentieruimten Ruimten voor FMD Verhuurruimte Sportcentrum(geen onderdeel van dit PvE) MER en SER-ruimten

3.4

Logistieke kwaliteit

Logistieke kwaliteit heeft te maken met de toegankelijkheid en de bruikbaarheid van het gebouw. Om het gebouw goed werkbaar te maken, dient het gebouw te beschikken over een duidelijke structuur die overzicht biedt. De verkeersruimten en verticale transportmiddelen dienen een bepaalde capaciteit te hebben om de piekmomenten in de verkeersstromen op te kunnen vangen.

3.4.1 Integrale toegankelijkheid Het gebouw en het terrein moeten goed toegankelijk zijn voor zowel studenten en medewerkers. Hier dient bij het ontwerp en inrichting van het gebouw rekening mee te worden gehouden. Een duidelijke situering, markering en toegankelijkheid van de (hoofd)entree, een goede tweetalige bewegwijzering (Nederlands en Engelstalig, zie ook paragraaf 6.21.1) en een logische situering van de ruimten is voor de toegankelijkheid van het gebouw van groot belang. Het bestaande Gymnasion gebouw voorziet niet in een goede laad- en losvoorziening voor goederen inclusief standplaats voor taxi. Vrachtauto’s parkeren hierdoor op het trottoir/fietspad hetgeen qua veiligheid niet wenselijk is. In overleg met gebruikers zal een gewenste oplossing moeten worden uitgewerkt.

3.5

Veiligheid

Veiligheid, beveiliging en toegangsbeheer hebben betrekking op het maximaliseren van het veiligheidsgevoel van gebruikers in het gebouw en op het terrein. De sociale veiligheid en het welbevinden dienen gewaarborgd te zijn. Het veiligheidsgevoel ontstaat door het voorkomen van inbreuken op de persoonlijke veiligheid en het voorkomen van fysieke en psychische overlast door niet-gewenste bezoekers. De beveiligingsmaatregelen tegen onder meer inbraak, brand, diefstal en vandalisme kunnen worden opgesplitst in vijf hoofdgroepen, te weten:

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

18/72

1. 2. 3. 4. 5.

Planologische aspecten; Organisatorische maatregelen; Bouwkundige maatregelen; Compartimentering (per bouwlaag meerdere compartimenten); Elektronische maatregelen.

Aan alle aspecten dient bij het ontwerp aandacht te worden besteed en te worden afgestemd met de betreffende interne verantwoordelijken. E.e.a. gecoördineerd vanuit de Radboud Universiteit. Richtlijn “Brandveiligheid van Gebouwen en Inhoud” van ACE Insurance 2004 dient te worden aangehouden voor wat betreft de toe te passen maatregelen inzake brandveiligheid (bijlage 1) Het gebouw moet beschermd worden tegen de risico’s van inbraak en diefstal, vandalisme, brand, e.d. De inschrijver moet dan ook adequate (onafhankelijk van elkaar functionerende) veiligheidsvoorzieningen in het bouwplan opnemen, die aansluiten bij de beveiligings- en toegangsrichtlijnen van de universiteit. Hulpdiensten moeten het terrein, het gebouw en de ruimten in het gebouw eenvoudig kunnen bereiken. Gedurende de bouwactiviteiten blijft het bestaande gebouw volledig functioneren en dienen bestaande hulpverleningsroutes vrij te blijven of in overleg met de brandweer te worden aangepast. Overlast dient derhalve zo veel mogelijk te worden beperkt.

3.6

Beheer en exploitatie

Het beheer en de exploitatie vormen na de initiële investering een behoorlijke kostenpost. Exploitatiekosten zijn onder meer de kosten voor energie, gebouwonderhoud, schoonmaak- en terreinonderhoud en de loonkosten van een conciërge of beheerder. Een optimaal exploitabel gebouw houdt in dat de som van de investeringen en exploitatiekosten over de levensduur van de gebouwen installatieonderdelen zo laag mogelijk is. Slimme ontwerpkeuzes en/of een meerinvestering met als doel de exploitatiekosten te verlagen, verdienen zich in een aantal jaren terug. Gedurende het ontwerpproces dient de Life Cycle Costs benadering te worden gehanteerd. RU vertaalt dit naar een terugverdientijd ten hoogste gelijk aan de technische levensduur. Eventuele langere terugverdientijden zijn bespreekbaar, mits goed onderbouwd.

3.6.1 Openingstijden en beheer Verschillende gebruiksgroepen hebben ook verschillende gebruikstijden. Voor bepaalde delen van het gebouw kan gebruik (door derden) in de avonduren gewenst of vereist zijn. Voorbeelden hiervan zijn een grote ontmoetingsruimte, of vergaderfaciliteiten. Het gebruik van het gebouw en het gebouwbeheer is afgestemd op de ruimtelijke indeling en vice versa. Dit vloeit met name voort uit het multifunctionele gebruik en de organisatie. Aan te houden algemene openingstijden zijn doordeweeks van 07:00 uur tot 22:00 uur.

3.6.2 Onderhoud De motieven om onderhoud in de gebruiksfase uit te voeren zijn:    

functioneel (gebouw geschikt houden voor haar doel: het primaire proces huisvesten); esthetisch (bepaald niveau van uitstraling bewaken); wettelijk (blijven voldoen aan de weten regelgeving); economisch (waarde van het gebouw behouden).

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

19/72

Onderhoud van het gebouw is te onderscheiden in bouwkundig en installatietechnisch onderhoud. Gevraagd wordt om aandacht te hebben bij beide vormen van onderhoud dat door detaillering, bereikbaarheid en toegankelijkheid van het te onderhouden element en plaatsing van (schoonmaak)luiken het onderhoud eenvoudig en efficiënt mogelijk is. Er ligt een duidelijke relatie met “veiligheid”. Een goede keuze voor degelijk hangen sluitwerk bijvoorbeeld beperkt het herstelonderhoud. Daken dienen bereikbaar te zijn voor onderhoud, maar niet beklimbaar door ongewenste bezoekers. De RU hanteert als totale onderhoudskosten voor het gebouw 1,5% van de bouwkosten incl. BTW, op basis van het voorgeschreven schoonmaak en onderhoudsprogramma. Eventuele meerinvesteringen ter verlaging van deze onderhoudskosten worden immer ter besluitvorming voorgelegd.

3.6.3 Schoonmaak Schoonmaak dient door de afwerking, detaillering van constructies en materiaalgebruik eenvoudig en grondig te kunnen plaatsvinden. Deze elementen dienen zodanig te worden gekozen dat stof of hinderlijke vervuiling, waaronder ook graffiti, zoveel als mogelijk wordt vermeden. Let bij het inrichten en het gebruik van de ruimtes op dat dit een snelle en efficiënte werkwijze van de schoonmakers bevordert en dat er voldoende goed geoutilleerde schoonmaakkasten aanwezig zijn. Als leidraad voor ontwerpen, dient kennis genomen te worden van bijlage 10 inzake “schoonmaakbewust ontwerpen” van Ondernemersorganisatie Schoonmaak- en Bedrijfsdiensten (OSB) en Vereniging Schoonmaak Research (VSR). Uit 1997. Begane grond en eventueel -1 kelder ( gevelzijde) van het gebouw dient voorzien te worden van een anti-graffiti coating.

3.6.4 Verbruik energie en water Een grote kostendrager in het beheer en de exploitatie is het verbruik van energie en water. In het ontwerp dient zoveel mogelijk gekozen te worden voor oplossingen die een beperking van het energieverbruik en waterverbruik tot gevolg hebben. Zo mogelijk wordt daarbij gekozen voor maatregelen die niet of slechts beperkt afhankelijk zijn van de medewerking van gebruikers. Er zal rekening moeten worden gehouden met de maatregelen zoals vastgelegd in het energieefficiencyplan en het waterbesparingsplan van de Radboud Universiteit (zie bijlage 15).

3.6.5 Compartimentering Een goede compartimentering voorkomt het onnodig verbruik van energie en water en vereenvoudigt het beheer.

3.7

Binnenklimaat

Naast goede voorzieningen in het gebouw is een goed, prettig en gezond binnenklimaat belangrijk; dit is uitgangspunt bij het ontwerp van gebouw en installaties. De functies en activiteiten in het gebouw en specifieke ruimten dienen door het binnenklimaat te worden ondersteund; installaties en regelingen dienen het gebruik echter ook niet te hinderen of te storen. Essentiële factoren van een goed binnenklimaat zijn de luchtkwaliteit, het thermisch, visueel en auditief comfort en de mogelijkheid tot individuele regeling. De RU hanteert als richtlijn voor het binnenklimaat conform de AI-24 (versie 3): - Klasse A voor het thermisch binnenklimaat; zie ook 5.2 en verder - Klasse B voor de temperatuuroverschrijding - Klasse B voor CO² gehalte - Klasse B voor tocht

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

20/72

Verdere uitwerking hiervan in Hoofdstuk 5

3.7.1 Individuele regeling De wijze waarop invloed uitgeoefend kan worden op de omstandigheden in het binnenklimaat draagt bij aan een positieve beleving ervan, Denk aan te openen ramen, zonwering en thermostaatknoppen et cetera. De Radboud Universiteit hanteert hierbij de hoogste klasse t.a.v. beïnvloeding.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

21/72

Deel III – Technische uitwerking Dit deel omvat de uitwerking van de ambitie in specifieke ontwerpuitgangspunten en technische richtlijnen, waarbij onderscheid wordt gemaakt naar de reguliere bouwkundige secties: -

Terrein Bouwfysische uitgangspunten; Bouwkundige werken; Elektrotechnische installaties; Werktuigkundige installaties; Transportinstallaties;

4

Terrein

Het terrein dient zodanig te zijn opgeleverd dat de genoemde gebouwprestaties in voorgaande hoofdstukken worden geleverd.

4.1

Algemeen

In dit hoofdstuk worden de eisen omschreven die door de Radboud Universiteit gesteld worden aan het terrein. Het volledig afwerken en inrichten van het terrein, met uitzondering aanleg buitenterras en laad- en losvoorziening, valt buiten het ontwerp.

4.2

Terreinverhardingen en -inrichting

Het terrein dient tot 3 meter buiten het gebouw te worden verhard in verband met glasbewassing. Overige terreininrichting valt buiten de opdracht van opdrachtnemer. Voor de FdM dient twee terrassen worden aangelegd: - Eén ter plaatse van bestaande entree aan de oostzijde, omvang circa 200 m 2, type bestrating aansluiten bij bestaand. - Eén ter plaatse van de foyerruimte aan de oostzijde, omvang 200 m 2, type bestrating aansluitend bij bestaand. Tussen FdM en de afdeling Beheer van het RU zullen in relatie tot de GEM-methodiek nadere afspraken moeten worden gemaakt inzake beheer, onderhoud en kosten. De Radboud Universiteit verzorgt de indeling van het terrein en vaste terreininrichting. De huidige capaciteit van het autoparkeerplaatsen is toereikend voor de uitbreiding en inpassing van FdM. Het aantal fietsenstallingen (medewerkers, studenten en bezoekers) in combinatie met de situering van de fietsenstalling dient nog nader door de gebruiker en UVB te worden geïnventariseerd.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

22/72

4.3

E- en W-installaties

Uitgangspunten: - Eventuele zakkingen van omliggend terrein mogen geen gevolgen hebben voor het goed functioneren van leidingwerk in en om het gebouw (gas, riolering, hwa, elektra, water, CAI, etc.). - Voldoende straatkolken zijn van belang. Leidingwerk in recyclebaar PVC. - Er dient te worden voorzien in koudwater aansluitpunten / buitenkranen in de gevel, voorzien van legionella preventieve maatregelen.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

23/72

5

Bouwfysische uitgangspunten

De bouwfysische aspecten dienen zodanig te zijn ontworpen, uitgevoerd en opgeleverd dat de genoemde gebouwprestaties in voorgaande hoofdstukken worden geleverd, met name in samenhang met de visie op binnenklimaat in paragraaf 3.7.

5.1

Algemeen

De eisen beschrijven een niveau dat volgens de hedendaagse maatstaven van het gebouw verwacht mag worden. De geldende ARBO-voorschriften dienen in ieder geval te worden gehanteerd. Over het algemeen wordt gesteld dat het gebruik en de beleving van het gebouw door alle doelgroepen en gebruikers als comfortabel en plezierig moet worden beschouwd.

5.2

Binnenklimaat: behaaglijkheid

Er dient een gebouw te worden ontworpen waar duurzaam op plezierige wijze in verbleven kan worden. Hierdoor worden de volgende randvoorwaarden gesteld aan het binnenklimaat.

5.2.1 Luchttemperatuur Het thermisch binnenklimaat voor kantoren dient te voldoen aan AI24 (3e editie) klasse B, m.u.z. van de representatieve vergaderzalen en seminarruimte welke dienen te voldoen aan klasse A. Voor de overige functies, die niet omschreven zijn AI24 dient de NeN 15251 te worden aangehouden.

Operatieve temperatuur (°C) Ruimtesoort

Zomer (0,5 clo)***

Winter (1,0 clo)

A1 A2 B1 B2 B3 C1 C3 C4

Sanitaire ruimte Kleedruimte Rijwielstalling Parkeergarage Overige stalling Kelderopslag Inpandige opslag Overige opslag

18 24 n.v.t. n.v.t. n.v.t. 18 18 18

18 24 n.v.t. n.v.t. n.v.t. 18 18 18

D1

Kantoorruimte

23-26

20-24

D2

Vergaderzaal

23-26

20-24

D3 D4 D5 D6

Spreekkamer Ondersteuning Representatieve vergaderzalen Representatieve seminarruimte

20-24 20-24 21-23 21-23

E1

Collegezaal

23-26 23-26 23,5-25,5 23,5-25,5 23-26

E2

Studielandschap

23-26

20-24

E3

Onderwijsruimten FO

23-26

20-24

E4

Studenten vereniging

23-26

20-24

Overig onderwijs

23-26

20-24

E5

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

20-24

24/72

ICT-vergaderzalen F1

Visa Skills Lab

23-26

20-24

F2

Decision Lab

23-26

20-24

F3

Observatie Lab

23-26

20-24

F4

News- en Media Lab

23-26

20-24

F5

Data Room

23-26

20-24

F6 G1 G3

Forum ruimte Techniekruimte Verkeersruimte

23-26 15 18

20-24 15 18

Tabel 1: thermisch binnenklimaat +IB = met mogelijkheid voor individuele beïnvloeding van de temperatuur. * * ‘met’ is de eenheid voor de hoeveelheid door het lichaam geproduceerde warmte die afhankelijk is van de verrichte activiteit. *** ‘clo’ is de eenheid voor de thermische isolatie van de gedragen kleding.

De bepaling van het benodigd verwarmingsvermogen dient te geschieden op basis van de NEN 5066 middels het Vabi-VA101 computerprogramma bij een buitentemperatuur van minimaal -10oC3, een absolute luchtvochtigheid van 1 gr/kg en een windsnelheid van 5 m/s. De temperatuur moet per verblijfsruimte regelbaar zijn. Tabel 2: AI 24 voor Weeguren Klasse A B C

Maximum aantal Weeguren (volgens ISSO Researchrapport 5) 100 150 250

Voor de bepaling van het maximale koellast dient de NEN 5067 gehanteerd te worden (Berekening van de maximale koellast ten behoeve van het ontwerp van de installatie voor klimaatregeling in gebouwen. Computerprogramma VABI- VA 102. Als buitentemperatuur dient uitgegaan te worden van 30oC bij een relatieve vochtigheid van 50%. Specifiek wordt aangegeven dat er géén uitval van apparatuur mag geschieden indien de buitentemperatuur zich onder de 37 oC bevindt. De ontwerpcondities en eventuele benodigde koeling dient te worden vastgelegd met de Radboud Universiteit en gebruikers.

3

conform ISSO 53 is ontwerptemperatuur -10 oC aangehouden ipv -7 oC

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

25/72

5.2.2 Luchtbeweging / tocht Als gevolg van de werktuigkundige installatie mogen geen hinderlijke luchtverplaatsingen optreden. De maximaal toelaatbare luchtbeweging in de verblijfszones bedraagt Klasse B volgens AI24:

A1 A2 B1 B2 B3 C1 C3 C4 D1 D2 D3 D4 D5 D6 E1 E2 E3 E4 E5 F1 F2 F3 F4 F5 F6 G1 G2

Ruimtesoort Sanitaire ruimte Kleedruimte Rijwielstalling Parkeergarage Overige stalling Kelderopslag Inpandige opslag Overige opslag Kantoorruimte Vergaderzaal Spreekkamer Ondersteuning, zie RF-PvE Representatieve vergaderzalen Representatieve seminarruimte Collegezaal Studielandschap Onderwijsruimten FO Studenten vereniging Overig onderwijs ICT-vergaderzalen Visa Skills Lab Decision Lab Observatie Lab News- en Media Lab Data Room Forum ruimte Techniekruimte Verkeersruimte

Maximale luchtsnelheid (m/s) Zomer (0,5 clo) Winter (1,0 clo)

0,19 0,19 0,19 0,19 0,12 0,12 0,19 0,19 0,19 0,19 0,19

0,16 0,16 0,16 0,16 0,10 0,10 0,16 0,16 0,16 0,16 0,16

0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2

0,15 0,15 0,15 0,15 0,15 0,15

5.2.3 Luchtvochtigheid Voor de luchtvochtigheid gelden geen aanvullende eisen, tenzij hieronder anders gespecificeerd. In principe wordt in verblijfsruimten geen kunstmatige bevochtiging toegepast. Er dient nagestreefd te worden dat een zeer lage (<30%) of zeer hoge (>70%) luchtvochtigheid zo min mogelijk voorkomt. Dit zoveel mogelijk realiseren door optimalisatie materialen van binnenwanden de onderschrijding van de 25% RV mag niet meer dan 5% van de gebruikstijd optreden bij een ruimtetemperatuur van 22ºC en vraaggestuurde ventilatie in relatie tot de gestelde eisen voor luchtkwaliteit. Deze RV-voorwaarde betekent in de praktijk geen actieve bevochtiging nodig is. Indien specifieke eisen worden gesteld aan de relatieve vochtigheid, zal dit door een plaatselijke toevoeging aan de installatie, of losse apparatuur gerealiseerd worden en zal de lucht niet centraal bevochtigd mogen worden. Deze losse apparatuur zal later worden aangebracht en vormt geen onderdeel van dit project. De benodigde voorzieningen voor deze apparatuur moet wel worden meegenomen en in de luchtbehandelingskast dient hiervoor ruimte te worden gereserveerd.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

26/72

5.2.4 Ventilatie Alle verblijfsruimten in het gebouw, welke zijn gelegen aan de gevel, moeten zijn voorzien van te openen ramen (let op openstandsignalering i.v.m. sluitronde). Uitgangspunt is dat alle kantoorruimten aan de buitengevel worden gesitueerd. De te openen delen voorzien van afsluitbaar hangen sluitwerk, zodat de gebruiker kan bepalen welke te openen delen gangbaar mogen zijn (wat betreft sluitwerk, bij voorkeur geen sloten. Indien alsnog noodzakelijk dan dienen deze te worden uitgevoerd als Eurocilinder conform RU Sluitplan). Ook moeten alle ruimten in het gebouw in voldoende mate geventileerd worden, zo mogelijk door middel van natuurlijke luchttoevoer. Er mag in het gehele gebouw geen recirculatie van lucht plaatsvinden. De onderstaande minimale hoeveelheid verse lucht moet worden toegevoerd: Onderwijsruimten Kantoren en spreekkamers ICT-vergaderzaal Representatieve vergaderzaal Representatieve seminarruimte Verkeersruimte

: 30 m3/h per : 45 m3/h per : 40 m3/h per : 60 m3/h per : 60 m3/h per : 0,7 l/s /m²

persoon persoon persoon persoon persoon

Voorwaarde is vraaggestuurde ventilatie, die waar relevant op CO2 gehalte wordt gestuurd. CO2 koppeling en sturing via GBS. Uitgangspunt voor het maximale CO² gehalte is conform de AI-24 klasse B, met een maximale overschrijdingstijd van 10% gedurende de gebruiksperiode:

CO2-gehalte (ppm) Kantoren Incl. achtergrond 400 ppm

CO2-gehalte (ppm) Onderwijs Incl. achtergrond 400 ppm

Klasse A (zeer goed)

Klasse B (goed)

Klasse C (acceptabel)

600

800

1000

800

1000

1200

De volgende afzuighoeveelheden moeten worden aangehouden. Toilet Urinoir Pantry Werkkast

: 50 m3/h per toilet : 25 m3/h per urinoir : 100 m3/h per ruimte : 100 m3/h per ruimte

5.2.5 Thermisch comfort Ten gevolge van zoninstraling, de aanwezigheid van personen, de interne warmteontwikkeling (waaronder verlichting, apparatuur en dergelijke) en de systeemkeuze mogen de waarden conform paragraaf 5.2.1. niet ontoelaatbaar worden overschreden en/of onderschreden.

5.2.6 Koudebruggen Bij de detaillering van de gebouwschil moeten koudebruggen vermeden worden. Dit dient aangetoond te worden met berekening. Bij verbouw/renovatie: zoveel mogelijk beperken van koude bruggen. Onvermijdbare, minder goed geïsoleerde constructieonderdelen, dienen te worden getoetst op hygrische en thermische aspecten. Tevens dient de zogenaamde temperatuursfactor (f) conform het Bouwbesluit tenminste 0.5 te bedragen.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

27/72

5.2.7

Inwendige condensatie

Inwendige condensatie in de uitwendige scheidingsconstructies dient te worden vermeden en is slechts acceptabel indien op langere termijn geen accumulatie van vocht optreedt. Het vocht wat in de condensatieperiode in de constructie komt, moet er in de drogingperiode weer uit verdampen. Tevens mag er geen schade aan de bouwconstructies optreden. Bij kritische details dienen hiertoe ontwerpberekeningen gemaakt te worden.

5.2.8 Warmtedoorgangscoëfficiënt De minimale eisen ten aanzien van de warmtedoorgangscoëfficiënten dienen overeenkomstig de nieuwbouweisen uit het Bouwbesluit gehanteerd te worden. Samengevat komt dit neer op de volgende eisen: - Dichte geveldelen, vloer en dak: warmteweerstand Rc  8.0 m2K/W* - Beglazing: warmtedoorgangscoëfficiënt U  0,8 W/m2K. - Buitendeuren: warmtedoorgangscoëfficiënt U  2.0 W/m2K. *e.e.a. afhankelijk van de technische haalbaarheid in relatie tot aansluiting op bestaand.

5.2.9 Energieprestatie-eisen Verwarming en koeling Toepassing van Lage Temperatuur Verwarming (LTV; bijvoorbeeld vloerverwarming) en Hoge Temperatuur Koeling (HTK). Als verwarming- en koel medium water gebruiken (geen lucht). Toepassing van HR-pompen. Hoewel de capaciteit van het RU WKO-systeem aan de maximale vergunningcapaciteit zit wordt in de (nabije) toekomst meer capaciteit vergund. Daarom dient de gebouwinstallatie altijd voorbereid te zijn op koppeling met WKO. Luchtbehandeling Luchtbehandelinggroepen opgesplitst per functie en gebouwdeel. (bijvoorbeeld kantoor en collegezalen niet in een kast). Daarnaast vindt er een splitsing plaats in de Noord-Zuidoriëntatie van de ruimten. Toepassen HR-ventilatoren met frequentieregeling en (waar relevant) HRwarmteterugwinning: A-label (bijvoorbeeld Eurovent). De eis van de RU is een EPC van 40-60% onder de gelden norm. Deze eis is van toepassing op de uitbreiding (nieuwbouw). Om aan te tonen dat hieraan voldaan wordt, dient een berekening gemaakt te worden. De berekening moet gemaakt worden met een computermodel op basis van de NEN 2917of opvolger NEN 7120. In het kader van duurzaam bouwen wordt onderstaande alinea toegevoegd, afhankelijk van de te stellen eisen. Bij de uitwerking van deze berekening moet echter uitgegaan worden van een Qpres;totaal/Qpres;toelaatbaar  0,4 zodat er 60% bespaard zal worden op het energieverbruik.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

28/72

5.3

Binnenmilieu: geluid

5.3.1 Ruimteakoestiek De nagalmtijd (T) voor de diverse ruimten dient te voldoen aan waarden, zoals aangegeven in de navolgende tabel waarbij onderscheid gemaakt wordt tussen ingerichte en niet ingerichte ruimten.

A1 A2 C1 C2 C3 D1 D2 D3 D4 D5 D6 E1 E2 E3 E4 E5 F1 F2 F3 F4 F5 F6 G1 G2

Ruimtesoort Sanitaire ruimte Kleedruimte Kelderopslag Inpandige opslag Overige opslag Kantoorruimte Vergaderzaal Spreekkamer Ondersteuning, zie RF-PvE Representatieve vergaderzalen Representatieve seminarruimte Collegezaal Studielandschap Onderwijsruimten FO Studenten vereniging Overig onderwijs ICT-vergaderzalen Visa Skills Lab Decision Lab Observatie Lab News- en Media Lab Data Room Forum ruimte Techniekruimte Verkeersruimte

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

Ruimteakoestiek Nagalmtijd ingerichte Nagalmtijd lege ruimte ruimte (sec) (sec) <0,8 <1,0 <0,8 <1,0 <0,8 <1,0 <0,9 <1,1 <0,10 <1,2 0,5 0,7 0,5 0,7 0,5 0,7 0,5 0,7 0,5 0,7 0,5 0,8 0,5 0,8 0,5 0,6 0,5 0,8 0,5 0,7 0,5 0,7 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,8 0,8

0,6 0,6 0,6 0,7 0,7 0,6 1.0 tot 1.5 1.0 tot 1.5

29/72

5.3.2 Geluidisolatie binnenruimten De lucht en contactgeluidsisolatie tussen ruimten moet, gemeten volgens NEN 5077 en bepaald volgens de NEN-EN ISO 717-1:1997, voldoen aan de in de navolgende tabel genoemde isolatiewaarden. De gestelde luchtgeluidsisolatie eisen zijn praktijk waarden(R ’w), niet te verwarren met laboratorium waarden(Rw).

A1 A2 C1 C2 C3 D1 D2 D3 D4 D5 D6 E1 E2 E3 E4 E5 F1 F2 F3 F4 F5 F6 G1 G2

Ruimtesoort Sanitaire ruimte Kleedruimte Kelderopslag Inpandige opslag Overige opslag Kantoorruimte Vergaderzaal Spreekkamer Ondersteuning, zie RF-PvE Representat. vergaderzaal Represent. seminarruimte Collegezaal Studielandschap Onderwijsruimten FO Studenten vereniging Overig onderwijs ICT-vergaderzalen Visa Skills Lab Decision Lab Observatie Lab News- en Media Lab Data Room Forum ruimte Techniekruimte Verkeersruimte

Luchtgeluidsisolatie Minimale Minimale luchtgeluidsisola- luchtgeluidsisolatie naar verblijfsr. tie naar verkeersr. [R’w in dB] [R’w in dB] 48 48

Contactgeluidsisolatie Minimale Minimale contactgeluidsisola- contactgeluidsisolatie naar verblijfsr. tie naar verkeersr. [R’w in dB] [R’w in dB] 0 -10

42 42 42 42 51 51 43 43 43 43 43

32 32 32 32 37 37 32 32 32 32 32

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

-10 -10 -10 -10 -10 -10 -10 -10 -10 -10 -10

43 43 43 43 43 43 53

32 32 32 32 32 32 43

0 0 0 0 0 0 0

-10 -10 -10 -10 -10 -10 -10

Controlemetingen moeten na gereedkomen worden verricht door een, door de directie goed te keuren, adviesbureau. De uitgevoerde metingen moeten representatief zijn voor het gerenoveerde complex.

5.3.3 Geluidwering gevels Geluidsuitstraling naar de omgeving Hinderlijk geluid voor de gevels van de geluidsgevoelige bestemmingen in de omgeving van het gebouw moet worden beperkt door maatregelen aan de bron tijdens het gebruik van het gebouw. Voor het aspect ‘geluidsuitstraling van gebouwen’ gelden de eisen van de Wet milieubeheer Radboud Universiteit. Daarnaast dienen de toetsingswaarden van het “activiteitenbesluit” gehanteerd te worden voor de beoordeling van de eigen gevel en de gevels van nabijgelegen gebouwen, welke niet geluidsgevoelig zijn. Deze waarden moeten ook gehanteerd worden bij het beoordelen van de nieuwe gevels en de gevels van de nabijgelegen gebouwen, welke niet geluidsgevoelig zijn.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

30/72

Buitengeluid Voor hinder veroorzaakt door stoorgeluid van buiten door verkeer et cetera wordt het energieequivalent niveau (LAeq) over de gebruikstijd van de ruimte beschouwd. Als maximaal toelaatbare geluidsniveaus aan te houden: - Kantoorruimte/ICT-vergaderruimte /onderwijsruimte 33 dB - Spreekkamers/multifunctionele ruimte/vergaderruimte 33 dB

5.3.4 Maximaal geluidsniveau ten gevolge van technische installaties Het geluidsniveau in de verschillende vertrekken mag ten gevolge van de installaties, de volgende ISO-grenscurven niet overschrijden. Geluidsniveau A1 A2 C1 C2 C3 D1 D2 D3 D4 D5 D6 E1 E2 E3 E4 E5 F1 F2 F3 F4 F5 F6 G1 G2

Ruimtesoort Sanitaire ruimte Kleedruimte Kelderopslag Inpandige opslag Overige opslag Kantoorruimte Vergaderzaal Spreekkamer Ondersteuning, zie RF-PvE Representatieve vergaderzaal Representatieve seminarruimte Collegezaal Studielandschap Onderwijsruimten FO Studenten vereniging Overig onderwijs ICT-vergaderzalen Visa Skills Lab Decision Lab Observatie Lab PC-onderwijszaal Data Room Forum ruimte Techniekruimte Verkeersruimte

LAeq [dB(A)] 45 45 45 45 45 30 30 30 30 25 25 35 35 35 35 35 30 30 30 30 30 30 75 45

Met genoemde waarden wordt het toelaatbare geluidsniveau bedoeld in lege, ongemeubileerde en ongestoffeerde ruimten. Naast de hierboven gestelde waarden voor het equivalente geluidsniveau, moeten er ook eisen worden gesteld aan het laag frequente geluid, om overlast te voorkomen. Voor de 31,5 Hz mag het geluidsniveau niet hoger zijn dan 23 dB(A) en voor de 63 Hz niet hoger dan 25 dB(A).

5.3.5 Bouw- en sloop- lawaai en trillingen Ter voorkoming van schade, hinder voor personen en/of verstoring van processen moet voldaan worden aan en gewerkt worden langs de Circulaire Bouwlawaai, de gemeentelijke APV en/of bouwverordening en/of nota Bouwlawaai, de SBR Meet- en beoordelingrichtlijn Trillingen. In VO fase moet een samenhangend toetsingskader opgesteld worden met als vertrekpunt het gemeentelijk beleid in deze. In VO fase moet er een prognose (eerste opzet, meest significante

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

31/72

activiteiten) opgesteld worden van de te verwachten geluiden trillingsemissies en immissies om in een vroeg stadium inzichtelijk te maken welke consequenties volgen uit de gemaakte ontwerpkeuzes. Daarin moeten betrokken worden specifieke keuzes die VGI als hoofdkeuzes maakt ter beheersing van de geluiden/of trillingsemissie naar de omgeving: dit laatste omvattende zowel eigen gebouwen maar ook die van derden. Een gerichte inventarisatie van de geluiden trillingsgevoelige bestemmingen, de bijzondere ‘sper’ tijden (per dag, week, seizoen) alsmede hun bouwkundige kenmerken moeten concreet gemaakt worden. De prognosestudies moeten ontvankelijk zijn voor, en overlegd worden aan, de vergunningverlenende instantie, tezamen met de aanvraag bouwvergunning. Het hanteren van de Handreiking Meten en Rekenen Industrielawaai (HMRI) is een vereiste. In DO fase moeten randvoorwaarden voor bouwen sloopwerk concreet gemaakt worden ter toevoeging aan het bestek.

5.4

Binnenmilieu: licht

5.4.1 Daglichttoetreding -

Voor de gevel zal worden gestreefd naar een optimale verhouding tussen daglichttoetreding en zoninstraling, zodat zo min mogelijk aanvullende verlichting nodig is.

-

De totale equivalente daglichtoppervlakte in een verblijfsruimte moet voor een kantoorgebouw 2.5% van het vloeroppervlakte van die ruimte bedragen met een minimum van 0.5 m 2. Voor de onderwijsruimten geld 5% van het vloeroppervlakte.

-

Zo min mogelijk helderheidsverschillen, verblinding, spiegeling, reflectie of directe zoninstraling (zorgvuldig gemotiveerde keuze van richting en soort verlichtingsarmaturen, diffuse algemene verlichting). Speciale aandacht dient uit te gaan naar werkplekken met beeldschermgebruik (toepassen lage luminanties), waarbij het mogelijk moet zijn het daglicht te kunnen temperen (daglichtregeling). In specifieke ruimtes kan het noodzakelijk zijn volledige verduistering aan te brengen (n.t.b.).

-

In verband met de beperking van de hoeveelheid kunstlicht moeten de reflectiefactoren van de dichte scheidingsvlakken van de ruimte minimaal voldoen aan: wanden  0.5, vloeren  0.1 en plafonds  0.7.

-

De omliggende bestaande bebouwing moet ook meegenomen worden in de beoordeling voor de daglichttoetreding, waarbij in eerste instantie de eisen voor nieuwbouw gelden. Indien het niet mogelijk is voor deze verblijfsruimten de eisen te handhaven, zal middels een goede onderbouwing een keuze gemaakt moeten worden.

5.4.2 Kunstverlichting Zie ook paragraaf 7.2.1. Kunstverlichting dient op basis van verlichtingsniveaus volgens Richtlijnen verlichting binnenruimten Radboud Universiteit te worden uitgevoerd (bijlage 16). Uitvoering volgens meest zuinige variant met daglichtafhankelijkheid en afwezigheiddetectie (waar relevant in gebruiksruimten, niet in kantoorruimten).Maar waarbij ook rekening wordt gehouden met mensen met een visuele beperking en ouderen. De Radboud Universiteit hanteert voor verlichting een gemiddeld lichtniveau Em in lux. In bijlage 16 staan de verlichtingseisen per ruimtesoort weergegeven.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

32/72

Met het oog op een zuinig energiegebruik hebben binnenwanden en plafonds, met name de grotere oppervlakken, een goede diffuse reflectie (70 á 80%); zij zijn derhalve licht van kleur. Grote verschillen in helderheid leiden tot vermoeidheid en zijn dan ook ongewenst uit het oogpunt van arbeidsomstandigheden. Houd rekening met beeldschermvriendelijke verlichting in alle werken onderwijsruimten.

5.4.3 Zon- en helderheidswering Buitenzonwering Aan de zonzijde (zuid en westgevel) moeten alle transparante geveldelen van het gebouw worden voorzien van centraal gestuurde zonwering (aan de buitenzijde), welke bij verblijfsruimten individueel geschakeld kunnen worden. Hierbij moet, in het kader van onderhoud, worden aangetoond dat de levensduur minimaal 20 jaar bedraagt en er geen uitvalschermen worden toegepast. Eventueel kan bij het ontwerp van de nieuwe gevel het toepassen van permanente (evt. beweegbare en aanpasbare) zonwering middels luifels of overstekken worden overwogen als passieve zonwering, waarmee in zomer optimale zonwering wordt verzorgd en in winter optimale daglichttoetreding. Voorkeur gaat echter uit naar losse, beweegbare zonwering. Zonwering dient in verband met bewassing centraal aan te sturen zijn via GBS (zie paragraaf 8.4: regelinstallatie). Helderheidswering De daglichttoetreding en de zoninstraling mogen voor de gebruiker geen hinder veroorzaken door bijvoorbeeld te grote helderheidsverschillen, verblinding, reflectie of directe zoninstraling. Elke werkplek aan de raamzijde dient te worden voorzien van afdoende middelen om het zonlicht/daglicht te kunnen temperen. Indien dit te combineren is met de zonwering, kan hiervoor een oplossing worden aangegeven. De helderheidswering vormt een onderdeel van het bouwbudget. Voor de eisen ten aanzien van de helderheidswering, worden eisen gesteld aan de luminantieverhoudingen, moeten de volgende richtlijnen gehanteerd worden. Vanuit de Arboregelingen wordt in het kader van verblindingshinder verwezen naar NEN3087 “Ergonomie – visuele ergonomie in relatie tot verlichting – principes en toepassingen”. Voor de beoordeling van de luminantieverhoudingen worden hierbij de volgende drie onderdelen onderscheiden: -

Visuele taak: beeldscherm of papier. De onmiddellijke omgeving: rand beeldscherm/wand achter beeldscherm of bureau. De periferie: wanden, kasten en ramen.

Bij blikwisselingen mogen de luminantieverhoudingen niet te hoog zijn: -

De luminantieverhouding tussen de visuele taak en de onmiddellijke omgeving dient bij voorkeur niet meer dan drie en ten hoogste niet mee dan tien te bedragen. De luminantieverhouding tussen de visuele taak en de periferie (kortdurige luminantieverandering) dient bij voorkeur niet meer dan tien en ten hoogste niet meer dan dertig te bedragen.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

33/72

5.5

Buitenmilieu

5.5.1 Luchtdichtheid en waterdichtheid Voor de waterdichtheid zullen geen aanvullende eisen boven het wettelijk bepaald niveau gesteld worden. Ten behoeve van de thermische behaaglijkheid is het wel noodzakelijk aanvullende eisen aan de luchtdichtheid te stellen. Deze eisen gaan dan ook verder dan de eisen van het Bouwbesluit Luchtdoorlatendheid Gevelvullingen De luchtdoorlatendheid van gevelvullingen, zoals kozijnen met bewegende delen en dergelijke, die door de fabrikant worden vervaardigd, moet voldoen aan de eisen die worden gesteld in NEN 3661:1998. Gevel als totaal De luchtdoorlatendheid van de nieuwe gevels moet voldoen aan waarden zoals die in de onderstaande tabel staan aangegeven. In afwijking van het Bouwbesluit wordt voor de luchtdichtheid van gevels als geheel een eigen criterium aangehouden. Dit criterium wordt gehanteerd omdat de maximum luchtvolumestroom uit het Bouwbesluit (0,2 m3/s per netto inhoud van 500 m3) hoger is dan de huidige bouwpraktijk van de meeste utiliteitsgebouwen. Bovendien is de aangegeven meetprocedure conform de NEN 2686 (bedoeld voor woningen) ongeschikt voor utiliteitsgebouwen. Geveldeel De gevel als geheel: - met te openen ramen - zonder te openen ramen Kieren bij bewegende delen5: - kierlengte Lkier < 0,6 m1/m2 - kierlengte Lkier > 0,6 m1/m2 Naden in gevelelementen en bij bouwkundige aansluitingen Ventilatieroosters in gesloten toestand6

Maximaal toelaatbare luchtdoorlaat bij de toetsingsdruk 1,8.10-3 m3/(s.m2 geveloppervlakte4) 0,5.10-3 m3/(s.m2 geveloppervlakte) 2,5.10-3 m3/(s.m1 kierlengte) (0,6/ Lkier).2,5.10-3 m3/(s.m1 kierlengte) 0,05 10-3 m3/(s.m1 naadlengte) Av/10 m3/s

De eisen zijn gebaseerd op de toetsingsdrukken die worden omschreven in de NEN 3661 van 1975 (oude norm). Deze toetsingsdrukken zijn tevens vermeld in NEN 3661 van 1988. De te hanteren toetsingsdruk voor de beproeving van de luchtdoorlatendheid bedraagt 400 Pa. De genoemde eisen gelden voor de volledige samengestelde gevel en dus niet (conform NEN 3661) per gevelvulling.

4

De oppervlakte van de gevel wordt bepaald t.o.v. het buitenoppervlak. De vereiste maximaal doorgelaten hoeveelheid is inclusief het verlies

door kieren en naden en exclusief het verlies door gesloten roosters. 5

Maatgevend voor de luchtdoorlatendheidseis, die aan kieren wordt gesteld is de totale lengte aan kieren gemiddeld over het bijbehorende

buitenoppervlak van een representatief gevelgedeelte (per vertrek, per travee of per bouwlaag). 6

Av is de netto ventilatieopening in m2 volgens de uitgangspunten van de NPR 1088 (2e ontwerp).

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

34/72

Controlemetingen In de uitvoeringsfase moet minimaal per geveldeel 1 promille van het totaal aantal identieke gevelelementen worden gemeten met een minimum van 1. In de besteksfase zal aangegeven worden welke voorzieningen moeten worden getroffen om deze metingen uit te kunnen voeren. De metingen moeten uitgevoerd worden door een door de Radboud Universiteit goed te keuren adviesbureau.

5.5.2 Windhinder Het gebouw mag (in samenwerking met andere gebouwen) geen windhinder veroorzaken voor zijn omgeving of voor zijn gebruikers. Indien het volume en detaillering van de nieuwe gevel hiertoe aanleiding geven dient rekening gehouden te worden met onderstaande omschrijving t.a.v. windhinderonderzoek. Windhinderonderzoek moet door een deskundige worden verricht, als zich één of meer van onderstaande situaties voordoen, die vrijwel altijd aanleiding geven tot windhinder:      

Gebouwen die voor meer dan de helft – en minstens 15 m – uitsteken boven omringende bebouwing. Alleenstaande gebouwen met een hoogte van meer dan 15 m. Pleinen of andere grote open ruimten rondom hoogbouw. Onderdoorgangen en hoogbouw op poten. Nauwe doorgangen tussen grote bouwmassa’s. Drempelvormige bouwmassa’s met een hoogte van meer dan 15 tot 25 m.

De publicaties SBR 65 en SBR 90 moeten bij het bepalen van windhinder of het nemen van maatregelen hiertegen als uitgangspunt dienen.

5.5.3 Zonreflecties Het gebouw mag geen hinderlijke zonreflecties veroorzaken naar zijn omgeving of naar andere delen van het gebouw. De beglazing van het gebouw moet aan de buitenzijde een lichtreflectiefactor (Lrbu) hebben van ten hoogste 0.15. Het gebouw moet zo zijn gesitueerd en ontworpen, dat geen hinderlijke zonreflecties zullen optreden door andere gebouwen of bijvoorbeeld wateroppervlakken. Indien er redenen bestaan tot het vermoeden van hinderlijke zonreflecties moet een bezonningsonderzoek worden verricht.

5.6

Brandveiligheid

5.6.1 Algemeen -

Het gebouw moet voldoen aan de brandveiligheidsvoorschriften zoals vastgelegd in het vigerende Bouwbesluit, de Bouwverordening van de gemeente Nijmegen, de Richtlijn “Brandveiligheid gebouwen en inhoud van ACE Insurance uit 2004 (bijlage 1), het “Besluit brandveilig gebruik bouwwerken”

-

In een vroegtijdig stadium van het ontwerp dient het brandveiligheidsplan te worden opgesteld waarin duidelijk is hoe de eisen uit de Bouwregelgeving zijn verwerkt en voor welke onderdelen een beroep wordt gedaan op het gelijkwaardigheidbeginsel. Dit plan dient ter goedkeuring aan de toetsende instanties te worden voorgelegd.

-

Bouwwerken met een investeringssom groter dan 25 miljoen euro dienen immer te worden voorgelegd aan de verzekeraar vóór aanbesteding van het werk.

-

Uitgangspunt verzekeraar is toepassen van sprinklerinstallatie.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

35/72

5.6.2 Bouwkundige brandveiligheidsvoorzieningen -

Vanuit verzekeringsvoorwaarden is het uitgangspunt een sprinklerinstallatie in plaats van bouwkundige indeling in brand-/rookcompartimentering. Voor uitgangspunten sprinklerinstallatie, zie hoofdstuk 8.

-

Bestaande brandwerende scheidingen (mits noodzakelijk) opwaarderen naar 30 minuten.

-

De deuren (puien e.d.) ter plaatse van de brandscheidingen moeten voldoende brand/rookwerend en zelfsluitend zijn en dienen voorzien te zijn van een vastzetinrichting, zoals kleefmagneet of intelligente dranger en dienen worden gekoppeld aan BMC.

-

Leiding- en/of kabeldoorvoeren dienen dezelfde brandwerendheid te hebben als de bouwkundige constructie waarin de doorvoer is aangebracht.

-

De bouwkundige lay-out in combinatie met de vluchtrouteaanduidingen, dient zodanig te zijn, dat het stelsel van wegen, vluchtroutes, trappen en noodtrappen een overzichtelijk, efficiënt en logisch beeld geeft, zodat zowel bij normaal gebruik als in geval van calamiteiten een maximale veiligheid is gewaarborgd.

-

In principe moet vanuit elke ruimte in twee richtingen worden gevlucht. Samenvallende vluchtroutes moeten zoveel mogelijk worden voorkomen.

-

De ontsluiting van de (vlucht)trappenhuizen dient zoveel mogelijk rechtstreeks naar buiten te zijn.

5.6.3 Installatietechnische brandveiligheidsvoorzieningen -

De minimaal noodzakelijke installaties dienen te worden bepaald op basis van de Bouwregelgeving en/of eventueel in te zetten gelijkwaardige oplossingen. Het betreft hier onder andere brandslanghaspels, sprinklerinstallatie, droge blusleidingen in de trappenhuizen, brandmeldinstallaties, ontruimingsalarminstallatie, nood- en transparantverlichting, brandweerlift en droge blusleidingen.

-

De installaties dienen te worden ontworpen en aangebracht volgens de in de Bouwregelgeving voorgeschreven NEN-normen. Waar de NEN-normen geen uitspraak doen, dienen de installaties te worden ontworpen volgens de richtlijn “brandbeveiligingsinstallaties” van de NVBR. Indien ook deze niet eenduidig zijn, gelden de voorschriften van de toetsende instanties.

-

In overleg met de brandweer en de Arbo- en Milieudienst RU/UMC dienen, daar waar nodig, brandslanghaspels, handblussers (bij voorkeur CO2 AFFF of andere milieuvriendelijke blusmiddelen) en dergelijke te worden aangebracht zo mogelijk gecombineerd in op- of inbouwkasten. In uitzonderlijke situaties kunnen draagbare blustoestellen worden toegevoegd e.e.a. na overleg met Beheer.

-

Ten aanzien van brandbestrijding dienen de werktuigbouwkundige installaties te worden voorzien van de benodigde schakelingen. Een en ander in overleg met de brandweer. Hierbij valt te denken aan het vergrendelen van de gastoevoer, het in- en/of uitschakelen van de luchtbehandelingsinstallaties enzovoort.

-

In serverruimten/SER geen brandslanghaspels of sprinklerinstallatie toepassen, maar geëigende droge blusmiddelen die niet milieuschadelijk zijn.

-

Het bewakingsniveau van de brandmeldinstallatie dient per bouwdeel/gebruiksfunctie minimaal te voldoen aan de eisen uit de Bouwregelgeving. Gezien de grootte van het gebouw en uit oogpunt van schadepreventie moet voor het hele gebouw uitgegaan worden van het minimale bewakingsniveau ‘gedeeltelijke bewaking’.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

36/72

-

Doormelding conform protocol RU, in samenspraak met plaatselijke Brandweer. Doormelding naar brandweer via HBMC. Een en ander conform BMC protocol Radboud Universiteit.

5.6.4 Bereikbaarheidskaart -

In overleg met de brandweer dient een bereikbaarheidskaart te worden opgesteld waarin de volgende onderdelen zijn opgenomen: positie brandhydranten, opstelplaats brandweer, aanrijroutes, brandweeringang, eventuele flitslichten en sleutelkluizen. E.e.a. conform standaard AVP.

-

Als leidraad kan gebruik worden gemaakt van de richtlijn ‘Handleiding bluswatervoorziening en bereikbaarheid’ van de NVBR.

5.6.5 Geluidsproductie uitwendige scheidingsconstructie Eventueel aanwezige uitwendige scheidingsconstructies, de hieraan bevestigde voorzieningen (zonwering, vlaggenmasten, etc.) en de daarop gemonteerde installaties (schoorstenen, luchtbehandelingkasten etc.) moeten zodanig geconstrueerd zijn, dat deze geen bijzondere of hinderlijke geluiden maken of in resonantie raken bij wind, neerslag, thermische uitzetting, krimp of andere bewegingen. Ook windgeluid bij kieren en naden in daken en gevels dient te worden voorkomen.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

37/72

6

Bouwkundige werken

De bouwkundige werken dienen zodanig te zijn ontworpen, uitgevoerd en opgeleverd dat de genoemde gebouwprestaties in voorgaande hoofdstukken worden geleverd.

6.1

Algemeen

In dit hoofdstuk zijn uitgangspunten en aandachtspunten geformuleerd die gespecificeerd per bouwdeel een prestatieniveau aangeven, waarmee in het ontwerpstadium en bij de verdere planuitwerking rekening moet worden gehouden.

6.2

Fundering

De volgende NEN-normen zijn van toepassing op de fundering; NEN 5950, 6700, 6702, 6722. In verband met flexibiliteit dient de funderingsconstructie een vrije indeelbaarheid van het gebouw niet te belemmeren. Aanvullend op het Bouwbesluit, waarin eisen aan met name de sterkte van constructies worden gesteld, wordt de taakstelling meegegeven om ook andere mogelijke gebreken in de fundering niet op te laten treden. Het aanbrengen van wijzigingen aan de fundering mag niet leiden tot schade aan gebouwen van derden dan wel de gebouwen van de Radboud Universiteit Nijmegen en Universitair Medisch Centrum Nijmegen.

6.3

Constructie

De uitbreiding dient een gelijkwaardige hoofdconstructie te hebben als de bestaande bouw. Bij de maatvoering wordt uitgegaan van bestaande stramienmaat opzet. Aandachtspunten: - De verdiepings- en dakvloeren bij voorkeur uitvoeren als balkloze vloeren opdat de ruimte tussen onderkant vloer en verlaagd plafond optimaal gebruikt kan worden. - Het gebouw is bij voorkeur per stramien flexibel indeelbaar. - Constructiedelen (vloeren en constructiedragende wanden) uitvoeren conform bestaande situatie - De toe te passen materialen en constructies dienen zo vandaalbestendig mogelijk te zijn. Daarnaast mogen ze niet uitnodigen tot vernieling e.d.

6.4

Vloeren

6.4.1 Constructieve vloer De vloeren en de vloerafwerkingen van binnen- en buitenruimten moeten in overeenstemming zijn met de functie en het gebruik van de desbetreffende ruimte. Het draagvermogen van het gebouw dient rekening te houden met de specifieke vloerbelasting die bij de functies van de ruimten horen. Door middel van een berekening dient aangetoond te worden of de nuttige vloerbelasting overschreden wordt. Op basis hiervan zo nodig de constructie plaatselijk verzwaren.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

38/72

Eisen: Voor de veranderlijke belasting bij voorkeur de volgende waarden aanhouden, zie ook onderstaande tabel: - Circulatieruimten, kantoorruimten, algemene ruimten, onderwijsruimten: 2,5 kN/m² - Ontmoetingsruimten: 4,0 kN/m² - Archiefruimten: 10,0 kN/m² - Specifieke opstellingen (technische ruimten, MER/SER): nader te bepalen Plaatsen waar bulkgoederen zoals pallets met kopieerpapier worden opgeslagen verdienen extra aandacht.

6.4.2 Vloerafwerking De keuze voor de vloerafwerking dient in overleg tussen de Radboud Universiteit, gebruikers en de architect te worden bepaald, waarbij – gelet op de functie en het gebruik van de desbetreffende ruimte – moet worden gelet op een aantal algemeen geldende (praktische) uitgangspunten, zoals: -

-

Onderhoudsvriendelijk, onderhoudsarm, schoonmaakaspecten/reinigbaarheid. Stroefheid / antislip. Vochtbestendigheid. Sterkte en weerstand tegen indrukken. Representativiteit (met name representatieve vergaderzalen en seminarruimte dienen te worden voorzien van een hoogwaardig afwekingsniveau). Beperk het aantal naden en voegen zoveel als mogelijk. Kras- en splintergevoeligheid. Duurzaamheid en slijtvastheid (o.a. met betrekking tot verrijdbare bureaustoelen en rolstoelgebruikers). Antistatische en antiallergische eigenschappen. Stofgevoeligheid (De vloerafwerkingen mogen geen hinder opleveren voor cara- en astmapatiënten). Weerstand tegen chemicaliën (bestand tegen zwakke zuren, basen, oxiderende stoffen, detergenten, oliën en vetten), schoonmaakmiddelen, et cetera. Akoestische (geluiddempende) eigenschappen (wanneer een ruimte groter wordt, wordt het belang van geluiddempende eigenschappen steeds belangrijker). Met name in de verkeersgebieden als trappen en gangen. Brandwerendheid (lage rookproductie en voldoen aan brandvoortplantingsklasse 5). Kleur en structuur (gemêleerd i.p.v. uniekleuren). Kosten. Esthetische aspecten.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

39/72

Pas over het algemeen harde vloerbedekking en/of projecttapijt toe. In aanvulling op bovenstaande worden de volgende eisen gesteld aan de verschillende soorten vloerafwerking: Harde vloerbedekking zoals een PVC-vloer of Marmoleum

Tegelvloer

Cementdekvloeren Schoonloopmat / droogloopmat Schraaproosters / zwart rubber ringmatten Computervloer

Zachte vloerbedekking, zoals Floatex / projecttapijt

Minimale dikte 2,5 mm, dikker in zwaar belaste zones. Uitvoering met gelaste naden en afgekit langs de wanden, scheur overbruggend, e.d. Bij toepassing op de begane grondvloer een vochtscherm toepassen, zodat optrekkend vocht en vochtschade wordt voorkomen. Bij voorkeur een vochtscherm onder de vloer aanbrengen. Uitvoeren in de onderwijsruimten, ICT-vergaderzalen verkeersruimten en gangzones. Dubbelhard gebakken, oppervlakte hardheid > 6, slijtweerstand > 205 mm², wateropneming < 3%. Geen ongeglazuurde tegels toepassen. In het algemeen toegepast in keukens, douche- en kleedruimtes, sanitaire/toiletruimten incl. voorruimte, pantry, werkkasten en overige "natte" ruimten zoals bij aanrechten. Voegwerk uitvoeren met een harde gesloten structuur. In toiletten voegen urinedicht afwerken. Zorg voor voldoende afschot en alleen op plaatsen waar de vloer regelmatig nat wordt, anders staan de stankafsluiters droog. Daar waar natte ruimten aansluiten op droge ruimten een berijdbare drempel tussen beide ruimten plaatsen. Tegelvloer toepassen in entreegebieden. In de entree hal bij voorkeur een dubbelhard gebakken (sier)tegelvloer toepassen. In laboratorium en (indien van toepassing) in practicumzalen vloeistofdicht voegen. Onafgewerkte (gevlinderde) cementdekvloeren worden ingestrooid en stofvrij behandeld. Bij entrees, zware kwaliteit, verwisselbaar, verdiept aangebracht, minimale lengte 6,0 meter per mat, rekening houden met verdiepte vloergedeelten. De gang dient een standaard maat te hebben. Bij entrees en toegangsdeuren van vervuilende ruimten, uitneembaar, voorzien van afwatering en verdiept in de vloer aangelegd. Minimale lengte 1,5 meter Waar mogelijk vermijden, antistatisch, draagvermogen 12 kN/m², met onderkoeling. De computervloer dient verhoogd uitgevoerd te worden. Tapijttegels toepassen bij kantoorwerkplekken en spreekkamers. Projecttapijt, laagpolig, gemêleerde kleuren

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

40/72

Aandachtspunten: - Waar regelmatig verkeer van zware transportmiddelen voorkomt, dient de vloerafwerking speciaal bestand te zijn tegen hieruit voortkomende mechanische beschadigingen. - Toepassing van (stof)dorpels en treden moeten zoveel mogelijk worden vermeden. Onder de entreedeuren een hardstenen dorpel voorzien van neuten. Binnendorpels zijn alleen noodzakelijk tussen droge en natte ruimten. De dorpels zijn bij voorkeur bol of aan beide zijden aflopend. - In verband met het onderhoud gaat de voorkeur er naar uit dat de vloer voor een deel tegen de wanden oploopt. - Vloerafwerkingen moeten doorlopen onder verplaatsbare binnenwanden. - Door zoveel mogelijk dezelfde vloerbedekking te gebruiken, worden de exploitatiekosten zo laag mogelijk gehouden. Als meerdere materialen worden gebruikt moeten meerdere schoonmaakmiddelen en technieken worden toegepast en ingekocht. - Naden in de afwerking moeten, indien noodzakelijk, op logische, weinig belaste plaatsen worden aangebracht. - De bovenkant van op elkaar aansluitende afgewerkte vloeren of vloergedeelten moet stroken, ook bij verschillende afwerkingsmaterialen. Vloeren die in de was moeten (bijvoorbeeld linoleum) mogen niet aansluiten op vloeren die dat niet hoeven (tapijt).

6.5

Buitenwanden en buitenwandafwerkingen

Het voorstel van de architect betreffende de vormgeving, detaillering en materialisering van de nieuw te maken gevel bepalen het beeld van het gebouw. Aan de gevelwanden worden hoge eisen gesteld ten aanzien van materiaaldichtheid, vormvastheid, brandvoortplantingsklasse, thermische eigenschappen, warmte-isolatie en geluidwering. Er wordt aandacht besteed aan vochtwering, luchtdoorlatendheid, condensatie en ventilatie. Het ontstaan van koudebruggen wordt voorkomen. Ook geluidwering en warmte-isolatie verdienen royale aandacht. De warmteweerstand (Rc) van de gesloten gevelconstructies t.b.v. uitbreiding (nieuwbouw) moet minimaal 8,0m² K/Watt bedragen. Er wordt gekozen voor de toepassing van duurzame en onderhoudsvriendelijke materialen (gelijk aan bestaand). De materiaalkeuze en de wijze van detailleren dienen zodanig te zijn, dat bij een zeer beperkte onderhoudsinvestering, vervuiling en degradatie van kwaliteit nauwelijks kan optreden gedurende een periode van 40 jaar. Het noodzakelijke onderhoud alsook het schoonmaken kan op een eenvoudige wijze worden uitgevoerd. Voorzie het gebouw bij de aansluiting op het maaiveld zoveel mogelijk van vandaalbestendig en onderhoudsvrij materiaal. De gevel is bestand tegen vandalisme. Vanuit duurzaamheid wordt klasse 5 of beter vanuit de NIBE milieuclassificatie nagestreefd. Hierbij is sprake van een ondergrens en niet een gemiddelde klasse. In dit kader dient ook extra zorg te worden besteed aan de constructies en detailleringen van zonweringen, hemelwaterafvoeren, et cetera. Denk aan de draairichting van openslaande ramen en de effectiviteit van ventilatieroosters bij de keuze voor zonwering. Materialen zijn bestendig tegen mechanische beschadigingen, mogelijkheden tot het beklimmen worden voorkomen en er dient een antigraffiticoating te worden aangebracht (onderste 2,5 m 1), met vijf jaar garantie. De binnenspouwbladen dienen aan de interieurzijde vlak afgewerkt te worden ter plaatse van mogelijke wandaansluitingen. De plaats van onder andere convectoren, kabelgoten en stopcontacten zijn aandachtspunten. Kabelgoten bij voorkeur aan gevelzijde.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

41/72

6.6

Gevelopeningen en kozijnen

Door FdM is de situering van de entree nog niet definitief vastgesteld. Hiervoor zijn twee opties in beeld: 1) Bestaande entree upgraden 2) Nieuwe entree in de uitbreiding aan de noordzijde van het gebouw realiseren. Vanuit het gebruik van de bestaande hoofdentree zijn géén klachten bekend t.a.v. tochtverschijnselen, capaciteit, mechanische beschadigingen, onderhoud, aansturing etc. Uitgangspunt is dat de bestaande entree (exterieur), m.u.z. van de achterdeur aan oostzijde welke niet is voorzien van tochtsluis, geen aanpassingen behoeft. Indien wordt gekozen voor nieuwe entree aan de noordzijde van het gebouw gelden de volgende aanvullende eisen. Voor het voorkomen van inloop van vuil en nattigheid verdient het toepassen van een luifel of een andere vorm van een afdak de voorkeur. Een andere oplossing is de deurpartij terug leggen in de gevel. Breng boven de ingang enkel een brede luifel aan zodat gebruikers bij slecht weer niet uitgenodigd worden om exact voor de ingang te gaan staan waardoor deze geblokkeerd wordt als uitgang. De hoofdentree moet zodanig zijn geconstrueerd dat er géén tochtverschijnselen via de entreehal kunnen ontstaan. Derhalve dient in een tochtsluis of soortgelijke voorziening voorzien te zijn (dit voorkomt daarnaast ook inwaaien van vuil en zand). Toepassen van tourniquet kent voor- en nadelen. Enerzijds reguleert deze beter het klimaat nabij de entree. Tevens zorgt het op drukke momenten voor minder tocht. Nadeel is een mogelijk beperkte capaciteit. Indien een tourniquet wordt toegepast dienen naast de tourniquet aparte deur(en) t.b.v. mindervalide toegang, vluchten en brandweer te worden aangebracht. In verband met bewassing dient tourniquet en/of schuifdeur op slot gezet te kunnen worden. De (hoofd-)toegangsdeuren dienen van een zware kwaliteit te zijn en goed bestand tegen (mechanische) beschadiging. Daar waar nodig voorzien van schopplaten. Achter alle buitendeuren een deurvastzetter en buffer aanbrengen, een en ander in zeer degelijke en duurzame uitvoering. Op de buitendeuren deurdrangers met ’vertragingsmechanisme’ en deurvangers aanbrengen; De vrije doorgang van de (hoofd)entree is minimaal 1.000 mm x 2.300 mm (bxh) en bijvoorkeur drempelloos ten behoeve van integrale toegankelijkheid. De andere deuren hebben een minimale breedte van 850 mm. In- en uitgaand verkeer wordt gescheiden door middel van het gebruik van dubbele deuren. Er worden geen buitentrappen toegepast. Bij de entree is de bestrating van goede afwatering voorzien. Aan het eind van de vluchtmogelijkheden in het gebouw worden vluchtdeuren geplaatst. Deze vluchtdeuren zijn voorzien van een panieksluiting en zijn niet vanaf de buitenkant te openen. In verband met inbraakpreventie dienen de ramen op de begane grond van binnenuit te worden beglaasd. De beweegbare delen in de kozijnen worden van binnenuit aangebracht. Let bij de plaatsing van te openen ramen en ventilatieroosters op de positie boven verkeerswegen. De daglichtopeningen in de gevel moeten voldoende zijn om de minimaal vereiste oppervlakte per ruimte te halen (daglichttoetreding). Daarnaast geldt als uitgangspunt dat het percentage glas in de gevel van verblijfsruimten voldoet aan het bouwbesluit en aansluit bij het bestaande gevelbeeld.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

42/72

Glas heeft een oppervlakte van maximaal 3 x 2 m 1. Pas bij voorkeur, in verband met het voorkomen van glasbreuk en letsel, geen glas toe onder 40 cm boven vloerniveau. De daglichtopeningen worden zo hoog mogelijk in de gevel aangebracht, zodat het daglicht zo diep mogelijk in de verblijfsruimten doordringt. Alle binnen- en buitenbeglazingen in ruimten waar gebruikers komen of breukgevaarlijke plaatsen worden uitgevoerd als veiligheidsbeglazing conform NEN 3569 bij toepassing van: -

Glasvlakken van 0 tot maximaal 85 cm boven vloerniveau. Glasvlakken (ter plaatse van een ontsluitingsweg) van 0 tot maximaal 140 cm boven vloerniveau.

In de gevels gesitueerde ruimten worden voorzien van te openen ramen (draai-kiep-sluitsysteem en vastzetinrichting met traploze borging) conform regels Bouwbesluit, tenzij het openen van ramen niet is toegestaan. De te openen ramen zijn gelijk verdeeld over de gevel. Op de begane grond wordt in het kader van vandalismebestendigheid inbraakwerend glas (klasse A1, DIN 52290) toegepast. De openbare ruimten worden voorzien van zo weinig mogelijk te openen ramen (inbraakpreventie). De te openen ramen zijn voorzien van sloten (europrofiel) De dikte van het toe te passen glas dient te worden gekozen overeenkomstig het gestelde in NEN 3567, NEN 3568, NEN 3569 en NEN 3599. Aandachtspunten: De navolgende punten dienen in acht te worden genomen (geldt tevens voor openingen in binnenwanden): - Let bij detaillering van openingen in de buitenwanden op inbraakveiligheid. - Stem ventilatievoorzieningen en (buiten)zonwering op elkaar af (pas op met naar buiten draaiende draai-, kiep- en klepramen). - Plaats ventilatieopeningen niet achter de buitenzonwering zodat ventilatielucht in de zomer niet onnodig wordt voorverwarmd, maar voorkom dat de zon toch naar binnen schijnt. - Plaats roosters en ramen optimaal om tocht en koudeval te voorkomen. - Let bij plaatsing van ramen en deuren op het vermijden van omloopgeluid. - Vermijd tocht en trek in ruimten bij het openen van ramen zoveel mogelijk. - Vermijd de mogelijkheid voor gebruiker van het gebouw om uit het raam te hangen of te klimmen, bijvoorbeeld door de uitvoering als kiepraam. - Doorvalbeveiliging is benodigd bij trappen, bordessen en vides. - Bij raamvlakken waarbij de glaslijn zich op minder dan 80 centimeter hoogte van het vloerpeil bevindt, is doorvalbeveiliging vereist. - De bereikbaarheid van binnenglas is essentieel bij atria, vides en trappenhuizen. Zorg dat alles onder de wanden en daken van glas water- en reinigingsmiddel bestendig is. Een droge methode om glas te reinigen bestaat niet. - Zorg voor toegang van materieel, voldoende draagvermogen van vloeren en ruimte voor het manoeuvreren met en het plaatsen van apparatuur ten behoeve van te reinigen binnenglas bij atria, vides en trappenhuizen. - Glasdeuren voorzien van deurduwers of horizontale taststrooks over de gehele breedte. - Glasdeuren en panelen zijn gemarkeerd. - Gladde deuren raamkozijnen, afgewerkt met materiaal dat goed reinigbaar is. - Systemen met minimaal kitwerk ( structural glazing) toepassen - Uitvoeren met beproefde systemen - Gehele gevel moet worden gegarandeerd, niet de onderdelen - Hang- en sluitwerk conform standaard Radboud Universiteit

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

43/72

Gemoffeld aluminium kozijnen zijn het uitgangspunt op het gebied van onderhoud. Wat betreft milieuclassificatie is het wenselijk om het vergelijk te maken tussen verschillende alternatieven om zodoende een integrale afweging te maken tussen investering, onderhoudskosten en milieu. De kozijnen dienen een 10 jarige verzekerde garantie te hebben op droog blijvende verbindingen.

6.7

Daken

De keuze voor de dakvloer is afhankelijk van de kosten en van bouwfysische en constructieve aspecten. Uitvoering wordt mede bepaald door het ontwerp voor de renovatie. Onderstaande tekst zijn algemene ontwerprichtlijnen welke toepasbaar zijn op nieuwbouw en renovatie. De warmteweerstand van de dakconstructies (Rc) moet minimaal 8,0 m²K/W bedragen (in geval van nieuwbouw), berekend volgens de NEN 1068 “Thermische isolatie van gebouwen – Rekenmethode”. De materiaalkeuze van de dakisolatie dient te worden afgestemd op eventuele eisen van de verzekering en de lokale brandweer. De dakconstructies moeten worden gerealiseerd met een blijvend alzijdig afschot van bij voorkeur 16 mm/m1 (minimaal 10 en maximaal 30 mm1). Als dakopstanden worden toegepast dienen deze voldoende hoog te zijn (minimaal 120 mm) en de binnen het dakoppervlak gelegen opstanden moeten minstens 30 mm hoger zijn dan de dakranden langs de gevel. Accumulatie van water (op platte daken) dient te worden voorkomen. Ten behoeve van de bereikbaarheid van installaties op het dak tegellooppaden en valbeveiliging conform NEN-EN 795-klasse E opnemen. Goten dienen eenvoudig bereikbaar te zijn voor inspectie en onderhoud. Uitvoering valbeveiliging conform “Programma van eisen valbeveiliging”, bijlage 8. De daken moeten dusdanig worden afgewerkt dat deze weinig onderhoud vragen. Daken voorzien van noodoverstorten. Positionering noodoverstort bij voorkeur nabij entrees. Randafwerkingen en goten vragen veel aandacht bij het ontwerp en de uitvoering van daken. Aansluitingen dakbedekking met gevelelementen e.d. voorzien van loodslabben of soortgelijk. Dakaansluitingen beperken in aantal en zodanig detailleren dat de dakbedekking eenvoudig vervangen kan worden. Dakvlakken niet groter dan 200 m² (eventueel doormiddel van dakcompartimentering). Dakbedekking op platte daken dient eenvoudig te vervangen en recyclebaar te zijn. De daktoegang is van een inbraakwerende kwaliteit. Hetzelfde geldt voor eventuele daklichten. Lichtkoepels op kwetsbare plekken, zowel ten aanzien van wateroverlast als inbraak en vandalisme, vermijden. De daklichten construeren met volledige thermische onderbreking en de totale warmteweerstand moet tenminste overeenstemmen met de buitenbeglazingen (een U-waarde van maximaal 0,8 W/ m²K). Er mag in geen geval condensatie optreden tegen de onderkant van de daklichten. Lichtkoepels en lichtstraten dubbelwandig uitvoeren. Let bij een ongunstige zonnestand op verblinding. Daklichten voorzien van inbraakwerende voorzieningen. Dak dient bereikbaar te zijn middels een vast trap. Daken die in het zicht vallen dienen ordentelijk te worden ingedeeld en uitgevoerd. Indien zonnecollectoren worden toegepast dienen deze esthetisch in het dakvlak te worden ingepast. Uiteraard is toepassen in het geveloppervlak ook een optie.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

44/72

6.8

Binnenwanden en binnenwandafwerking

6.8.1 Binnenwand Bij de keuze van het type binnenwand dient onder andere in beschouwing te worden genomen: -

Functionaliteit; Investeringskosten; Demontage- en verplaatsingskosten; Geluidsisolerende kwaliteiten; Schoonmaakonderhoud; Gevraagde bouwfysische eigenschappen; Veiligheidsaspecten.

In verband met flexibel gebruik en het samenvoegen van ruimten vanwege multifunctioneel gebruik kan worden gekozen voor flexibele (panelen)wanden en schuifwanden. Panelenwanden van tenminste 42 dB (incl. hogere laboratorium waarde) toepassen. Vanwege de hoge kosten dienen deze wanden alleen daar worden toegepast waar ze ook daadwerkelijk een meerwaarde leveren, bijvoorbeeld bij een centrale hal, en waar ze werkelijk worden gebruikt. Ook de flexibele wanden dienen onderhoudsarm te worden uitgevoerd. Uitgangspunten: -

Dragende binnenwanden worden bij voorkeur uitgevoerd in beton. Situeer dragende wanden zoveel mogelijk bij de kernen (trappen, liften en sanitaire groepen). Het is de bedoeling zo min mogelijke binnenwanden dragend uit te voeren in het kader van flexibiliteit.

-

De gekozen niet-constructiedragende binnenwanden moeten betrekkelijk eenvoudig en tegen een lage investering te verwijderen, of beter nog te verplaatsen zijn waarbij overlast van stof en afvalmaterialen worden beperkt. Scheidingswanden dienen voldoende sterk (gewapende gipsplaten of fermacell in de verkeerszone) te zijn om krachten, die vanuit het specifieke gebruik van ruimten te verwachten zijn, op te nemen. Hierbij mogen geen blijvende visuele vervorming of andere vormen van schade plaatsvinden, dit houdt bijvoorbeeld in dat binnenwanden pas worden geplaatst nadat de vloerbedekking is gelegd.

-

Binnenwanden sluiten aan op het bouwkundige plafond. Wanneer er een verlaagd plafond is, kunnen de wanden aansluiten op dit plafond maar dient de ruimte tussen verlaagd plafond en bouwkundig plafond afgesloten te worden met een geluidwerende voorziening. Wanneer een dergelijke geluidwerende voorziening wordt toegepast, dient deze voorziening (inclusief aansluitingen) tenminste dezelfde waarde te hebben als de geluidwering van de binnenwand zelf.

-

Doorvoeringen door binnenwanden worden geluidsisolerend afgedicht. Doorvoeringen of openingen in brand- en rookscheidingen worden zoveel mogelijk voorkomen en in ieder geval voorzien van brandwerende afdichting en/of voorzien van brandkleppen, elektrisch aangestuurd via BMC

-

Installaties worden in de wand aangebracht, bij voorkeur in de buitengevel of in de dragende kernen en gevoed vanuit het plafond. Dit betreft zowel aansluitpunten als wandcontactdozen, data-aansluitingen, schakelaars en afvoeren. Bij voorkeur geen opbouw toepassen in gebruiksruimten. Eventueel worden gesloten kabelgoten toegepast.

-

Bouwkundige scheidingswanden in natte en sanitaire ruimten.

-

Bij toepassing van metalstudwanden of stucwerk is het nodig om op scherpe hoeken in de verkeerszones metalen hoekprofielen aan te brengen om het kapot stoten van de hoeken te voorkomen. Hoekprofiel aanbrengen tot een hoogte van minimaal 1 meter vanaf vloerafwerking.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

45/72

Tevens dienen voldoende voorzieningen (achterhoud) in de wand te worden opgenomen voor de ophanging van digiboard/whiteboard, schilderij, flipoverschrijfblok of (meestal gangzijde) kunst en prik/mededelingenborden etc. -

Op plaatsen waar gedrang mogelijk is zo min mogelijk glas toepassen. De glasoppervlakken op deze plaatsen zo klein mogelijk houden en beneden de 40 cm boven de vloer geen glas toepassen.

-

Bij gebruik van glas in separatiewanden moet naast het veiligheidsaspect rekening worden gehouden met voldoende gesloten wandoppervlakte voor het plaatsen van hoge interieurdelen, zoals kasten.

-

Binnenwanden rondom schachten t.b.v. luchtkanalen i.v.m. trillingen uitvoeren middels gemetselde wanden. Toegang tot schacht uitvoeren middels twee achter elkaar geplaatste deuren.

6.8.2 Binnenwandafwerking De binnenwandafwerking moet aansluiten bij het gebruik. Afwegingscriteria bij de keuze van een wandafwerking zijn: - Onderhoudsvriendelijk, schoonmaakaspecten /reinigbaarheid (afwasbare coating) - Vochtbestendigheid. - Sterkte en weerstand tegen mechanische beschadigingen. - Representativiteit (met name representatieve vergaderzalen en seminarruimte dienen te worden voorzien van een hoogwaardig afwekingsniveau). - Splintergevoeligheid. - Duurzaamheid. - Akoestische (geluiddempende) eigenschappen. - Brandwerendheid. - Kleur en structuur. - Veiligheid. - Kosten. - Eisen met betrekking tot hygiëne, bijvoorbeeld de Warenwet, de Arbo-wet en de HACCP- eisen. - Esthetische aspecten. Uitgangspunten: -

Natte en sanitaire ruimten (ook toiletten, douche- en kleedruimten) zijn voorzien van afwasbaar materiaal (wandtegels) tot aan het bouwkundig plafond op de buitenstanden. Wandtegelwerk en vloertegelwerk worden niet strokend aangebracht. Er wordt gekozen voor een symmetrische verdeling. De resttegel mag nooit kleiner zijn dan een halve tegel. Wandtegels beginnen op vloerniveau altijd met een hele tegel. Wandtegels toepassen achter wastafels, gootstenen en pantry’s en in werkkasten achter de uitstortgootsteen. Beëindiging van tegelwerk en uitwendige hoeken worden voorzien van een metalen tegelhoekprofiel. Aansluitingen met het sanitair worden afgekit.

-

De constructie van de wanden moet stevig zijn voor het kunnen bevestigen van attributen. Voorkom het gebruik van vooruitspringende delen, randen, leidingen en dergelijk zoveel mogelijk.

-

Brandblussers en –haspels worden ingebouwd in verzonken wandnissen en voorzien van een deur.

-

Schakelaars en wandcontactdozen worden ingebouwd.

-

Kolommen worden zoveel mogelijk naar binnen gewerkt, dus niet aan de gangzijde.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

46/72

-

Kies voor een vlak plintprofiel of sanitaire plint. Deze plint wordt altijd toegepast bij de overgang van wand naar vloer, ook bij kolommen, trappen en harde ruwe muren (ter voorkoming van beschadiging door schrobzuigmachines).

Aandachtspunten: - In ruimten daar waar nodig, een stoelenplank aan brengen om beschadiging van de wand door aanraking van de leuningen van de stoelen of tafels voor werkplekken te voorkomen. - De wanden in alle ruimten die vrij toegankelijk zijn voor gebruikers dienen voorzien te zijn van een RVS stootrand. - Spuitwerk bij voorkeur niet toepassen. Wandafwerking bij voorkeur Vinyl- glasvezelbehang met sauswerk en coating, HPL, glas of baksteen. - Boven wastafels tegelplateaus aanbrengen; - Op de aansluiting van wanden op vloeren altijd plinten toepassen, bij voorkeur in donkere kleur (m.u.v. aansluiting wandtegel - vloertegel). - Wandafwerking in trappenhuizen afstemmen op intensief gebruik. Pas robuust materiaal toe zoals tegel- of metselwerk. - De afwerking van de wanden is glad en afwasbaar en is licht van kleur voor de gelijkmatigheid van de verlichting en ter voorkoming van hinderlijke helderheidsverschillen. De diffuse lichtreflectiefactor (r) van de afwerking van de binnenwanden is 0,5 bij een vervuilingsfactor van 10%.

6.9

Binnendeuren en kozijnen

De dagmaat van deuropeningen is minimaal 930 x 2.300 mm (bxh), conform het bouwbesluit. Bij intensief te gebruiken deuren of bij bijzondere functies is de dagmaat groter, denk hierbij aan de hoofdentree, magazijnruimten, liften en bergingen. Een ander uitgangspunt is de rolstoeltoegankelijkheid. Afstemming met gebruikers. Pas stompe deuren toe. De gewenste gangbreedte wordt voornamelijk bepaald door het aantal personen dat gebruik maakt van de gangen tijdens de leswisselingen of andere intensieve momenten en wordt afgestemd op de mogelijkheden van vlotte afwikkeling van dit verkeer. In het ontwerp worden de volgende maten aangehouden voor het berekenen van de vrije doorgang van de gangen:

-

< 80 personen 80 – 150 personen >150 personen

Vrije doorgang (m1) 2,0 2,5 3,0

De breedteafmetingen van de gangen evenals de aanwezige trappen moeten voorts voldoen aan de door de bouwen woningtoezicht te stellen eisen. Zij zijn afgestemd op de praktische gebruiksomstandigheden en zijn minimaal 1.80 m1. De minimale vrije hoogte is 2,30 m1 (bij voorkeur en indien haalbaar 2,50 m1). Voor diverse ruimten is het van belang dat vanuit de algemene ruimte kan worden waargenomen wat er binnen gebeurt. De toegangsdeuren tot deze ruimten hebben een zijlicht aan de slotzijde van de deur (over de volle hoogte). Alle deuren met glasopening zijn voorzien van gelaagd veiligheidsglas (conform NEN 3569). Vanwege de gewenste transparantie en de noodzakelijke daglichttoetreding is de gangzone voorzien van ramen in de binnenwanden tussen aan gevelgrenzende ruimten en gangzone met een minimaal glaspercentage van 20%. Hierbij wordt rekening gehouden met het feit dat de hoeveelheid

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

47/72

glas van invloed is op de exploitatiekosten van het gebouw. Hoe meer glas, hoe hoger de exploitatiekosten. Eisen: - Voorkom schade door het open draaien of stoten van deuren door de toepassing van stootdoppen en drangers. Deze mogen het gebruik niet hinderen. - Bij voorkeur binnendeuren uitvoeren als massieve deur (volkern) met hardkunststoffen toplaag (HPL), ten minste uit te voeren in stootvast materiaal met een onderhoudsvrije afwerking. Pas hardhouten kantlatten toe. Deuren waar grote kans is op mechanische beschadiging of vervuiling door gebruik van voeten worden voorzien van goed reinigbare schopplaten. - Indien voltransparante deuren worden toegepast, wordt op ooghoogte (denk aan de rolstoelers) een markering in een contrasterende kleur aangebracht. - Probeer te voorkomen dat deuren te dicht bij elkaar liggen. Houdt bij het bepalen van de positie en draairichting van deuren rekening met een optimale inrichtingsmogelijkheid van de ruimte en het goed bereikbaar houden van de lichtschakelaar. - Deuren bij voorkeur niet voorzien van vloerpotten/vloerscharnieren in verband met onderhoudsgevoeligheid tenzij de deuren weinig belast worden. - Houdt de onderkant van de deuren 2 cm vrij van de vloer. - Deuren naar techniekruimten immer voorzien van dubbele deuren. Ruimten < 55 m² deur naar binnen- of buitendraaiend; ruimten > 55 m² deur naar buitendraaiend, een en ander afhankelijk van plattegronden, eisen brandweer, vluchtrichting, et cetera. Ter plaatse van de deuren naar de ruimten met uitzondering van ontmoetingen met natte ruimtes geen dorpels aanbrengen. Kozijnstijlen in natte/sanitaire ruimtes, alsmede kleedruimten dienen door middel van voorzieningen vochtbestendig uitgevoerd te worden bijvoorbeeld met natuurstenen neuten of vrij van de vloer blijvende stijlen.

6.10 Plafonds De hoogtes van ruimten dienen gerelateerd te zijn aan de omvang en de functie van de ruimten. De kwaliteit en de vormgeving van de plafonds of plafondafwerkingen dienen aan te sluiten bij de specifieke gebruiksfunctie van de ruimte. Daarnaast zijn enkele algemene eisen te noemen: -

Hoge akoestische waarde van de systeemplafonds. Apart aandachtspunt is geluidsdemping naar bovenliggende verdiepingen; Bestand tegen schommelingen in temperatuur; Kleur; Voorkoming van geluidslekken (bij verlaagde plafonds) ter plaatse van binnenwanden die geluidsisolerend moeten zijn; Brandveiligheid; Hoge vormvastheid in verband met een hoge relatieve vochtigheid tijdens de vakantieperiode in koudere jaargetijden, derhalve geen minerale vezelplaten toepassen; Hoge vormvastheid van het ophangsysteem waardoor ‘doorhangen’ wordt voorkomen. Vochtbestendig in sanitaire ruimten; Bij later schilderen moet de geluidsabsorptie gehandhaafd blijven; Reflectie (bij donker plafond treedt lichtverlies op), tevens kunnen hinderlijke lichtcontrasten optreden bij tegen het plafond gemonteerde lichtarmaturen; Voorkoming van stofophoping; Eisen met betrekking tot de erboven geplaatste installatietechnische voorzieningen; De toiletten mogen niet voorzien worden van uitneembare plafonds, maar zij dienen vaste plafonds te hebben;

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

48/72

-

Goede uitneembaarheid geldt voor gehele plafond. Toepassing bandrasters in plafonds Géén halfverdekte plafondsystemen toepassen i.v.m. bereikbaarheid installaties.

De volgende vrije hoogtes ten opzichte van de vloerafwerking dienen minimaal gerealiseerd te worden: Ruimtesoort Staf-en onderwijsruimten - Vergaderruimte Spreekkamer - Kantoorruimte - Ondersteuning, zie RF-PvE - Labs (ICT-vergaderruimtes) - Collegezalen - 2 Collegezalen met tribune-opstelling - Studielandschap - Conferentie centrum Verkeersruimten e.d. - Entrees (tochtportalen) - Verkeersruimten en garderobes - Toiletten - Magazijn (archief, voorraad, werkkast) - Technische ruimte - Andere ruimten, niet bestemd zijn voor langdurig verblijf

Vrije hoogte (m) 2,6 2,6 2,6 3,0 3,0 6,0 3,0 3,0 2,8 2,8 2,4 2,6 n.t.b. 2,6

Waar mogelijk verlaagde systeemplafonds aanbrengen (als het klimaatconcept dat toelaat) met uitzondering van: -

Technische ruimten; Bergingen (afhankelijk van eventueel weg te werken leiding tracés); Werkkasten (afhankelijk van eventueel weg te werken leiding tracés).

Aandachtspunten: - Houd voldoende ruimte tussen het verlaagde en bouwkundig plafond ten behoeve van het aanbrengen van kabels, leidingen, etc. Daarbij dient ook rekening te worden gehouden met toekomstige uitbreidingen, met name op die plekken waar al veel kabels, kanalen en leidingen aanwezig zijn. - Houd rekening met de hoogte van de patchkasten i.c.m. eventuele computervloer in MER en SER ruimte. - Het verlaagde plafond maakt een flexibele plaatsing van binnenwanden mogelijk, bij voorkeur op stramien. - Er zijn zo weinig mogelijk sprongen in de plafondhoogte. - Verlichtingsconstructies (in- of opbouw) worden voorgelegd in verband met de bereikbaarheid. - Pas in het gebouw zoveel mogelijk dezelfde plafondtegels (systeemplafond) toe van een standaard formaat, m.u.z. van de ruimtes in het conferentiecentrum waar een hoogwaardig representatief plafond gewenst is.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

49/72

6.11

Trappen en hellingen

De bouwkundige voorzieningen voor verticaal transport dienen afgestemd te zijn op het specifieke gebruik in het gebouw. Hoogteverschillen groter dan 0,21 m worden overbrugd door een trap en hellingbaan. Hierop geldt een gedeeltelijke uitzondering wat betreft de terrasvorming van de werkplekken. Trappen en hellingen dienen zodanig te worden uitgevoerd dat de te verwachten voetgangersstromen op vlotte wijze en zonder het optreden van gevaarlijke situaties kunnen worden verwerkt. Een goede spreiding van trappen voorkomt onnodig geloop in het gebouw en bevordert eveneens het gebruik van de trap i.p.v. de lift. Hierbij geen hoogte verschillen per vloerniveau toepassen, minimaal 2 stuks per gebouwdeel in verband met de geëiste tweede vluchtweg. Maximaal hoogteverschil 2.400 mm, indien hoger dan bij voorkeur bordessen toepassen. In de keuze voor trappen speelt het voorkomen van geluidsoverlast een rol. Er wordt bij voorkeur gekozen voor prefab betonnen trappen met een structuur op het loopvlak. Trappen zijn akoestisch ontkoppeld van de constructie. Er worden trapbomen toegepast. Trappen en verhogingen met een hoogteverschil hebben een leuning c.q. valbeveiliging: - Breedte > 1,20 m1: aan beide zijden. - Breedte < 1,20 m1: tenminste aan één zijde. - Breedte > 2,20 m1: tevens een tussenleuning. Doorgaand horizontaal verkeer dient buiten het trappenhuis (op tenminste 1m¹ afstand vanaf de eerste of laatste trede) te worden gehouden. Aandachtspunten: - (Aan)treden stroef en slijtvast, maatvoering bij voorkeur: optreden < 175 mm 1, aantreden > 220 mm1en < 280 mm1. Let tevens op de juiste maatvoering voor wel en tredevlak. - Vrije breedte (tussen leuningen) bij voorkeur 1.500 mm 1 (minimaal 1.100 mm1). - Treden met antislip randen. Trappen dienen goed te reinigen te zijn en evenals hellingen met zeer slijtvaste vloerafwerking te worden afgewerkt. Ter voorkoming van hakstrepen lopen de verticale delen van de trap terug en lopen de trapdelen in elkaar over door middel van ronde hoeken. - Ballustrades dienen goed aan bovenzijde en onderzijde reinigbaar te zijn. - Materiaalgebruik en detaillering mogen niet leiden tot vuilaftekening. - Eventueel plinten aanbrengen tegen de muur. - Eventueel afwerken met harde vloerbedekking (bijvoorbeeld linoleum, ornament of ander rubber). - Pas zoveel mogelijk onderhoudsvrij materiaal toe. - Trederanden en leuningen dienen goed zichtbaar te zijn (contrasterend i.v.m. slechtzienden). - Leuningen en balustrades op een minimale hoogte van 1,2 m1 (trapleuningen 0,9 m1). - Hekwerken en leuningen in standaard kwaliteit (bij voorkeur RVS). - Wenteltrappen of trappen met een slag hebben een beperkte capaciteit en worden vermeden. - Leuningen zijn bij voorkeur aaneengesloten, ter voorkoming van het vasthouden aan de wand. - Verlichting in trappenhuis in wand verwerken en op goed voor onderhoud bereikbare positie Hellingen minimaal 1,1 meter breed en een hoogte van niet meer dan 1 meter. Houd rekening met de steilte van de helling (minimale eis Bouwbesluit). Omdat bij grotere hoogteverschillen een helling teveel ruimte inneemt kan in dat geval beter een hefplateau geïnstalleerd worden, dat de vrije doorgang niet beperkt. Dit is echter niet gewenst in verband met de beheersbaarheid, de routing en vandalismebestendigheid, probeer dit dus in het ontwerp te voorkomen.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

50/72

6.12 Installatieruimten, schachten en kabelgoten In het gebouw dienen de nodige technische ruimten te worden gereserveerd voor de opstelling van de ketels, koudwater aggregaat en luchtunits. Positie en plaats te bepalen vanuit het bouwkundig ontwerp. De schachten dienen zo centraal mogelijk te worden geplaatst ten opzichte van de technische ruimte en het bedieningsgebied van de installaties. Alle ruimten voor technische installaties en schachten: -

Zijn goed bereikbaar (vanuit verkeersruimte) en toegankelijk zodat de te controleren onderdelen bereikbaar en te onderhouden zijn. Zijn stofvrij en akoestisch afgewerkt. Bieden voldoende ruimte voor service en onderhoud. Worden juist geplaatst (zo centraal mogelijk, bij voorkeur in de bouwkundige kernen). Zijn voorzien van een werkverlichting. Voldoen aan de eisen van nutsbedrijven en brandweer. Nadere specificaties zie bijlage 7, minimale standaardinrichting techniekruimtes Radboud Universiteit Nijmegen.

Er wordt rekening gehouden met de mogelijkheid tot een eventuele plaatsing van extra installaties in de technische ruimte in verband met uitbreiding. Uitgangspunt is een uitbreidingscapaciteit van schachtenkanalen en -goten van 25%. De schachten voor de werktuigkundige installaties zijn brand-, lucht- en akoestisch dicht uitgevoerd. De kabel- en wandgoteninfrastructuur dienen zodanig gedimensioneerd te worden dat hierin de bekabeling voor voedingen, signalen (incl. regeltechnisch), data- en telefoon kan worden ondergebracht rekening houdend met voldoende uitbreidingsmogelijkheden (25%). Kabelgoten zijn voorzien van scheidingsschotten. Techniekruimten zijn niet bestemd voor gebruikersinstallaties. Hiervoor dienen aparte ruimten te worden meegenomen. De horizontale en verticale kabelwegen zijn zodanig gedimensioneerd dat bekabelingen voor zwakstroom en sterkstroom in afzonderlijke compartimenten kunnen worden gelegd. Ook een apart compartiment van data- en telecommunicatie voorzien. De werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties zijn gescheiden. De kabelinfrastructuur is geschikt voor glasvezels met buigstraal 70 mm. De in ruimten aanwezige kabel- en leidinggoten worden zodanig geplaatst dat een efficiënte inrichting van ruimten niet belemmerd wordt. De bekabeling wordt zoveel mogelijk in aaneengesloten kabelwegen aangelegd. Bekabeling halogeenvrij uitvoeren. MER/SER ruimten zijn solitaire ruimten specifiek voor ICT en niet voor eventuele gebruikersinstallaties. MER/SER zijn bereikbaar via verkeersruimten. Zie tevens bijlage 11.

6.13 Hang- en sluitwerk Hang- en sluitwerk en sleutelplan dient te voldoen aan standaard uitgangspunten Radboud Universiteit. 11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

51/72

Uitgangspunten: -

Hang- en sluitwerk dient te voldoen aan NEN 3664 en NEN 5089/3662. Het gehele gebouw moet voldoen aan het BORG- keurmerk.

-

Hang- en sluitwerk in de buitenschil is van inbraakwerende kwaliteit, SKG**. Hang- en sluitwerk moet passen bij de zwaarte van de deur en berekend zijn op zwaar en intensief gebruik. Over het algemeen uitgaan van SKG, ‘zwaar’, bij beveiligde ruimte ‘zeer zwaar’.

-

De entreedeuren worden uitgevoerd als loopdeur; in de circulatieruimten worden alle klinken op 1050 +P geplaatst.

-

Alle binnendeuren worden voorbereid op het afsluitbaar maken van de deur.

-

Nooduitgangen zijn voorzien van een noodhandel (panieksluiting) aan de binnenzijde van de deur en deurstandsignalering.

-

De deuren van de toiletten moeten van buitenaf geopend kunnen worden.

-

Alle sloten moeten geschikt zijn voor een europrofielcilinder. Het sluitplan wordt i.s.m. UVB Vastgoedbeheer opgesteld om te borgen dat e.e.a. binnen vigerend sluitplan past. Type slot en beslag wordt aangegeven door UVB/Vastgoedbeheer. Bij voorkeur Ivana Necosteel of kwalitatief gelijkwaardig toepassen.

6.14 Sanitair Verspreid door het hele gebouw dienen voldoende sanitaire voorzieningen en -ruimten te worden aangebracht met een nette en degelijke uitvoering en uitstraling. Daarnaast moeten de materialen gemakkelijk te reinigen zijn. Uitgangspunten: -

Closetcombinaties: porseleinen hangende closetpot van een waterbesparend diepspoeltype inbouwreservoir met handdrukspoelers gesitueerd in afsluitbare bouwkundige wanden, waarin tevens een wc-rolhouder, een miniwandbak en een blokzakhouder is aangebracht. Spoelhoeveelheid per spoeling 6 liter Toiletten voorzien van koud water en legionella behandeld systeem.

-

Urinoircombinaties, bestaande uit wandurinoir voorzien van infrarood bediening (gangbare batterijen toepassen) en schaamschotten. Voegen van de vloertegels in urinoirs behandelen met urinebestendige 2 componentenmortel of gietvloer. De herentoiletten ongeveer 3/5 als urinoir uitvoeren en 2/5 als toiletpot.

-

Voorruimten: alle toiletten (m.u.v. mindervalidentoilet) zijn voorzien van een voorportaal, al dan niet voorzien van een wastafel. De wastafelcombinaties bestaan uit een wastafel en koudwaterkraan met een vaste bovenuitloop en automatische spoelstop (drukknopregeling). Per toiletgroep komt er minimaal één wastafel met kraan of één kraan per twee toiletten. Geen planchet toepassen. De spiegels worden niet boven de wasbakken, maar elders in de voorruimten geplaatst en worden bij voorkeur in de wand aanbracht ter voorkoming van randvergoring en verstopping wegens harenkammen boven wasbak. Zeepautomaat worden boven de wastafelcombinatie aangebracht ter voorkoming van het lekken van zeep op de grond. Er worden handdoeksystemen aangebracht. Afvoeren van wastafels en fonteintjes worden in de wand opgenomen.

-

Mindervalidentoilet: De toiletten voor mensen met een functiebeperking dienen centraal te zijn gelegen en goed bereikbaar te zijn, bij voorkeur in de buurt van de lift (indien er meerdere mindervalidentoiletten per verdieping noodzakelijk zijn, worden deze verspreid op de

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

52/72

verdieping gesitueerd). Dit toilet mag ook een onderdeel zijn van de toiletgroep, maar heeft dan wel een eigen wastafel. Specificaties conform hetgeen weergegeven in het “Handboek voor Toegankelijkheid”. Minimale afmetingen 2.200 bij 1.650 mm. Melden op het GBS systeem. Hierbij rekening houden met een directe melding en een software matige vertraagde melding (instelbaar ca. 15 minuten). -

Per sanitaire ruimten voorzien in één goed bereikbare boven plafond geplaatste stopkraan.

-

De hoogte van de toiletten wordt wanneer nodig afgestemd op de gebruikersgroep. Uitgangspunt is een toilethoogte van 460 mm.

-

De toiletruimten bij voorkeur zo diep maken dat men zittend de deuren niet kan beschrijven en er voldoende ruimte is voor enige bewegingsvrijheid (bij voorkeur 1,1 a 1,2 m1 diep).

-

Per verdieping is tenminste één mindervalidentoilet aanwezig.

-

Het sanitair wordt op de waterleiding (afsluitbaar middels een stopkraan en in geluidsarme uitvoering) en op de afvoeren aangesloten (water-, lucht- en stankdicht).

-

Wasbakken en toiletpotten worden goed op de wand aangesloten en worden afgekit.

-

Toiletpotten en wastafels zijn gemaakt van vuilafstotend materiaal

-

Toiletten van fabrikaat Sphinx, SPH 300 closet/v 96AO wit

-

De toiletbril (met deksel) is aan de boven- en onderzijde glad.

-

Toiletbrillen van fabrikaat Laufen, pro zitting dubbel 892951 wit

-

Hangschotten, afvalemmers, containers en toiletborstels worden op minimaal 20 cm boven de grond geplaatst.

-

Het sanitair wordt meegenomen in het ventilatiesysteem.

-

In de toiletruimten worden géén schrobputten toegepast.

-

In overige grotere sanitaire ruimten dient wél een schrobput te worden aangebracht.

-

Tot slot, zie PvE sanitaire ruimten in bijlage 3

Aandachtspunten:  Een urinoirpot toepassen met ingebakken rooster met vlieg of gelijkwaardig.

6.15 Spoel- en wasvoorziening Waar vanuit het gebruik van het gebouw gewenst dienen sanitaire voorzieningen (wastafels, wastroggen of spoelbakken) aanwezig te zijn die wassen en spoelen mogelijk maken. Was- en spoelvoorzieningen worden toegepast in: -

in ruimten met toiletvoorzieningen; in alle keukens en pantry’s; in schoonmaakruimten / werkkast.

Zie eveneens bijlage 3. Aandachtspunten - Uitgangspunt voor het kwaliteitsniveau van de was- en spoelvoorziening is uitvoering in porselein en bij voorkeur/eis een automatische bediening in verband met verminderd waterverbruik. - Belangrijk zijn verder de afvoer van water, en de bezinking- en ontstoppingspunten.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

53/72

6.16 Schoonmaakruimten Werkkasten (2 fnm²) op iedere verdieping dienen te zijn voorzien van een uitstortgootsteen met stootrand en opklapbaar emmerrooster, warm- én koudwateraansluiting (middels een 40 liter boiler), zwenkkraan, haken voor stofzuigerslangen, een stevig schap voor schoonmaakmiddelen en materialen en een geaarde slagvaste, waterdichte dubbele wandcontactdoos en aangesloten op de mechanische ventilatie. Vloer voorzien van dubbel gebakken tegels. Werkkasten hebben een onderdruk t.o.v. de aangrenzende ruimten. Op de begane grond is een centrale schoonmaakruimte (22 fnm²) gewenst, voorzien van schrobput met zandvanger en stankafsluiter, wasmachineaansluiting, een uitstortgootsteen, warm- en koud water door middel van een boiler van 40 liter plus meerdere slagvaste en spatwaterdichte wandcontactdozen (op verschillende groepen) en aangesloten op de mechanische ventilatie. Vloer voorzien van dubbel gebakken tegels. Deze ruimte is voorzien van een dubbele deur in verband met de toegankelijkheid voor de schrobmachine. Dorpel afgeschuind. Berging t.b.v. afvalcontainers. In het gebouw dient aan de gevelzijde (straat) een ruimte aanwezig te zijn van 25 fnm² groot. Voorzien van dubbele deuren zowel aan de gangzijde als aan de straatzijde, t.b.v. afvalcontainers. Ruimte voorzien van slagvaste en spatwaterdichte wandcontactdozen. Betonnen vloer voorzien van slijtvast ‘gladde’ coating en een schrobput. Dorpels afgeschuind.

6.17 Doucheruimten Doucheruimten maken geen onderdeel uit van dit integraal Programma van Eisen. Binnen het Gymnasiongebouw (sportdeel) zijn voldoende doucheruimten aanwezig waar ook FdM gebruik van kan maken.

6.18 Glasbewassingsvoorziening Glasbewassing moet op een efficiënte en veilige manier plaats kunnen vinden. Tijdens het ontwerpproces wordt ernaar gestreefd het toepassen van een installatie ten behoeve van glasbewassing te vermijden, bij voorkeur een hoogwerker die rondom het gebouw kan bereiken. Andere oplossingen zijn bijvoorbeeld; het naar binnen openslaan van ramen of het plaatsen van een strook verharding rondom de gevellijn van het gebouw, ten behoeve van een trap of hoogwerker. Deze verharding komt op een afstand van 0,5 meter van de gevel en is 3.00 m1 breed. Bij overschrijding van de toegestane hoogte voor ramenwassen vanaf de ladder is het treffen van een voorziening ten behoeve van een afzonderlijke glasbewassingsinstallatie conform de daarvoor geldende normeringen, weten regelgeving, waaronder Arbo, verplicht. Wanneer de toegestane hoogte wordt overschreden verdient het de voorkeur het terrein geschikt te maken voor de toegang van een hoogwerker middels het aanbrengen van een verharding rondom het gebouw. Indien bovenstaande niet mogelijk is wordt een glazenwasinstallatie toegepast die voldoet aan de minimale eisen die de Arbo-wet stelt aan deze installaties. Indien gekozen is voor een glasbewassingsinstallatie (bijvoorbeeld door middel van een gondel) mogen zonwering, gevelreclame en objecten in de omgeving van het pand de installatie niet hinderen. Daarnaast moet er een vorstvrije watervoorziening op het dak worden gerealiseerd en minimaal één vorstvrije watervoorziening per gevel t.b.v. gevelbewassing.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

54/72

6.19 Bouwkundige voorzieningen Ten behoeve van de technische installaties worden onderstaande bouwkundige voorzieningen getroffen: - Benodigde opstortingen in technische ruimten; - Benodigde sparingen in vloeren en wanden ten behoeve van leidingen en kanalen; - Benodigde schachten, leidingschachten en ruimten voor verdeelkasten; - Bouwkundige voorzieningen die een flexibele werkplekopstelling in alle ruimten mogelijk maken zonder dat de werkplekvoorzieningen, zoals elektra, spraak- en databekabelingen hinderlijk dan wel zichtbaar aanwezig is; - Bouwkundige voorzieningen aan gevel (binnenspouwblad), plafonds, vloeren of binnenwanden voor de bevestiging van vaste inrichtingsonderdelen, rails, vensterbanken, verduistering, binnenzonwering, projectieschermen, afbeeldingen of apparatuur, gordijnen, verduistering en dergelijke. Reken op een belasting van maximaal 50 kg.

6.20 Programma van Eisen specifieke inrichting – deel I 6.20.1 Algemeen In de ontwerpfase zal in samenwerking tussen gebruikers en adviseurs worden vastgesteld welke voorzieningen exact per ruimte dienen te worden meegenomen. Hiertoe zal een voorzieningenmatrix worden opgesteld.

6.21 Vaste en losse inrichting 6.21.1 Vaste inrichting Het gebouw dient te worden opgeleverd met de noodzakelijke voorzieningen die tot de vaste inrichting behoren. De volgende inrichtingselementen moeten opgenomen worden: -

-

Bovenkasten in functieruimte, uitvoeren tot aan het plafond. Pantry: zie onder. Legplanken in alle werkkasten, per kast minimaal 2 m 1. Legplanken in alle inloopkasten, per inloopkast, minimaal 8 m 1. Balie: de inrichting van de entreegebied inclusief balie wordt nader besproken tussen en gebruikers en UVB. De balie dient voorzien te zijn van een nader te bepalen aantal werkplekken. Enige uniformiteit wordt betracht (zie eveneens bijlage 12 inzake bewegwijzering). Aandachtspunten zijn privacy, akoestiek, het helpen van mensen in een rolstoel en het creëren van een goede (tochtvrije) werkplek achter de balie. Balie dient te worden voorzien van adequate verwarming en ventilatie. Fietsenrekken in kelder, standaard systeem.

Bewegwijzering Het gehele gebouw wordt voorzien van goede tweetalig (Nederlands en Engelstalig) bewegwijzering ten behoeve van vaste gebruikers, medewerkers en bezoekers. Daarnaast worden in het gehele gebouw genormaliseerde pictogrammen volgens NEN 6088 A1/ISO 3864 geplaatst. De centrale ingangpartij is het beginpunt voor het bewegwijzeringssysteem. Bewegwijzering voor: - Verwijzing naar nooduitgangen, brandblusmiddelen, vluchtwegen en EHBO-posten volgens het Besluit Veiligheidssignalering op de arbeidsplaats 1982 (in alle verblijfsruimten en op duidelijk zichtbare plaatsen in de verkeersruimten. Samenstelling in overleg met de brandweer).

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

55/72

-

Aanduiding van restauratieve voorzieningen en overige functies. Aanduiding van ruimten (namen en/of ruimtenummer). Conform bewegwijzeringsysteem RU. Zie bijlage 12 “voorbeelden bewegwijzering”

Ruimte afvalcontainers Aan de gevelzijde (straat) een ruimte creëren van 25 fnm² groot. Voorzien van dubbele deuren zowel aan de gangzijde als aan de straatzijde, t.b.v. afvalcontainers. Ruimte voorzien van slagvaste en spatwaterdichte wandcontactdozen. Betonnen vloer voorzien van slijtvast ‘gladde’ coating en een schrobput. Dorpels afgeschuind. Wanden voorzien van deugdelijk stootranden ter bescherming van de wanden.

6.21.2 Losse inrichting De Radboud Universiteit brengt na oplevering losse inrichting aan. Losse inrichting raakt de bouwkundige, constructieve en installatietechnische ontwerpen wel. De losse inrichting kan eventueel in de bouwstroom worden meegenomen. Er dient derhalve in een vroeg stadium met de opdrachtgever overlegd te worden voor eventuele aanbevelingen ten aanzien van onder andere: -

Afvalcontainers en afvalbakken (losse). Meubilair/werkconcept. o Aandachtspunt zijn ingebouwde kabelgoten in meubilair Toilettoebehoren als WC-borstelhouders, handdoekautomaten worden afgenomen via Vendor. Géén E-aansluiting benodigd. Losse inrichting is voor rekening van en in afstemming met gebruikers, zie demarcatielijst GEM.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

56/72

7

Elektrotechnische installaties

7.1

Centrale elektrotechnische voorzieningen

7.1.1 Algemeen Het gebouw dient te zijn voorzien van een elektrische installatie die zodanig is ontworpen dat zij geschikt is voor het storingsvrij en doelmatig voeden, schakelen en bedienen van alle in het gebouw aanwezige elektrische apparaten en installaties. Binnen het bestaande gebouw is een noodstroom aggregaat aanwezig. Deze biedt voldoende capaciteit waar ook de uitbreiding op kan worden aangesloten. Tevens dienen hierop alle SER/MER ruimtes op worden aangesloten. Ook dienen de SER/MER' ruimten voorzien te zijn van aparte stroomgroepen. De receptie dient voorzien te worden in een centraal bedieningspaneel, gekoppeld aan het GBS van de Radboud Universiteit. De (onder)verdeling van de elektra dient op een logische wijze te zijn opgebouwd, met voldoende ruimte voor eventuele uitbreiding of aanpassing. Eventuele traforuimte voorzien van een inkoppeling t.b.v. een noodstroom aggregaat i.v.m. onderhoud. Capaciteiten Er dient rekening te worden gehouden met de volgende vermogens en gelijktijdigheden: Verlichting Centrale apparatuur Apparatuur ICT-vergaderzalen (labs) Liftinstallaties Computers en kantoorapparatuur Werktuigbouwkundige installaties

100% van het geïnstalleerde vermogen; 100% van het geïnstalleerde vermogen; 100% van het geïnstalleerde vermogen; 100% van het geïnstalleerde vermogen; 70% van het geïnstalleerde vermogen; 100% van het geïnstalleerde vermogen.

De elektravoorzieningen dienen een reservecapaciteit te bezitten van minimaal 25% en minimaal 4 vrije groepen. Dit geldt zowel voor de verdelers, voedingskabels, kabelgoten als voor de centrale apparatuur (zoals brandmeldcentrale inbraakcentrale, telefooncentrale, bedieningspaneel, toegangscontrolesysteem, UPS, NSA etc.) op de verdiepingen. Indeling bedieningspaneel ter goedkeuring voorleggen aan UVB. De elektravoorzieningen (verdelers en groepenkasten) dienen modulair te worden opgebouwd en te worden bemeterd. In de kabeltracés dienen laagspanning, ICT en beveiliging van elkaar te worden gescheiden middels compartimenten. De olievoorziening voor noodstroom dient te voldoen aan PGS 30. Eén weerstation t.b.v. zonwering + weerstation EMS / Regeltechniek en alle andere technieken die een weerstation gebruiken. Geen meerdere weerstations op een gebouw plaatsen.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

57/72

7.1.2 Aansluitpunten elektra Het aantal aansluitpunten voor energievoeding in het gebouw dient van zodanige omvang te zijn dat alle vast geïnstalleerde elektronische installaties en machines van de juiste spanning voorzien worden. Het dient mogelijk te zijn om in het hele gebouw mogelijk elektronische apparaten permanent aan te sluiten en er dienen voldoende aansluitpunten te resteren voor incidenteel gebruik. Voorschriften t.a.v. ICT werkplekken zijn vastgelegd in bijlage 11 Het uitgangspunt is: - Twee dubbele wandcontactdozen per stramien van 1.80 m; - Ook grotere ruimten 2 dubbele wandcontactdozen per stramien van 1.80 m; - Per 6 werkplekken voorzien in 14 wandcontactdozen; - Grotere ruimten energie voorziening d.m.v. plafond energiezuilen waar ook overige voorzieningen in kunnen worden opgenomen; - Gangen per 20 meter één dubbele wandcontactdoos voor algemeen gebruik; - Voor de ICT-vergaderzalen (labs) dienen de ICT en aansluitvoorzieningen specifiek worden vastgesteld. Aantallen en posities dienen nader bepaald te worden. Voor specifieke ruimten dient het aantal aansluitpunten op basis van de aan te sluiten apparatuur bepaald te worden. De data- en elektraaansluiting in het Visa Skills Lab dienen i.v.m. de flexibele-opstelling vanuit de vloer middels vloerpotten te worden gevoed. WLAN access points hebben een aansluitpunt nodig of maken gebruik van Power Over Ethernet. De plaats van de contactdozen mag geen belemmering vormen bij de inrichting van ruimten. Het gebouw wordt voorzien van zonweringelementen aan de zonbelaste gevels welke worden bestuurd door een centraal weerstation, per gevel/etage. Per ruimte dient individueel de zonweringelementen te kunnen worden bediend.

7.1.3 voorziening Installaties en apparaten die ten behoeve van de veiligheid en de beveiliging van het gebouw van vitaal belang zijn, alsmede de apparaten waarbij een spanningsonderbreking tot grote vervolgschade of risico’s voor kunnen leiden, dienen bij spanningsuitval automatisch gevoed te worden door een centrale noodstroomvoorziening. Hierbij valt te denken aan: - koel- /vriesapparatuur; - sprinklerinstallatie; - noodverlichting, vluchtwegverlichting; - beveiligingsapparatuur; - brandbeveiligingsinstallatie; - telefooncentrale; (UPS systeem) - computerruimte MER, serverruimte SER; - storingsmeldingen; (UPS systeem) - analyse apparatuur; (UPS systeem) - meet- en regeltechniek / GBS; (UPS systeem) - voorzieningen in en nabij functieruimte e.d. (UPS systeem)

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

58/72

7.1.4 Kabel- en leidinggoten De in de ruimten aan te leggen kabel- en leidinggoten dienen zodanig geplaatst te worden dat een efficiënte inrichting van ruimten niet belemmerd wordt en de aansluitingen van apparatuur op de goten aangebrachte contactpunten eenvoudig te realiseren zijn. Voor de toepassing van kabel- en wandgoten moet worden uitgegaan van goten met separate compartimenten voor: - Laagspanning; - Beveiliging en regeltechniek; - ICT. In de kabeltracés dient na oplevering per compartiment een overcapaciteit aanwezig te zijn conform onderstaande: - Laagspanning 25% (verdeeld over 4 groepen) - Beveiliging en regeltechniek 20% - Telefonie en data 35% Na oplevering dient per compartiment een overcapaciteit aanwezig te zijn conform bovenstaande. Kabeltracés dienen relatief eenvoudig bereikbaar te zijn voor latere aanpassingen en uitbreidingen. Bij voorkeur via verkeersruimte i.v.m. bereikbaarheid zonder verstoring praktijk- en lesruimten. Alle leidingdoorvoeren (ook buisleidingen) tussen de bouwlagen en brand-/rookcompartimenten moeten, aan weerszijden, worden voorzien van een brand- en rookwerende afdichting welke voldoet aan de daarvoor gestelde normeringen. Alle leidingdoorvoeren (ook wandgoten) moeten, aan weerszijden, worden voorzien van een geluiddichte afwerking welke voldoet aan de daarvoor gestelde normeringen. Voorschriften t.a.v. ICT werkplekken zijn vastgelegd in bijlage 11.

7.1.5 Overspanning- en bliksembeveiligingsinstallatie De elektrische installatie dient te worden voorzien van overspanningbeveiliging conform de geldende normering en conform RICHTLIJN (Brand)Veiligheid gebouwen en inhoud van ACE Insurance n.v.- Risk Management Services, versie II, januari 2004. Zie bijlage 1. Ter voorkoming van inductieschade dient altijd potentiaal-vereffening en grof-beveiliging en fijnbeveiliging te worden aangebracht als de te verwachte inductie- en economische gevolgschade tezamen groter is dan € 2.000.000,Het gebouw moet worden voorzien van een bliksemafleiderinstallatie conform NEN-EN-IEC 62305 en de NPR 1014, tenzij uit de berekening door het goedgekeurde beveiligingsbureau blijkt dat dit geen noodzaak is. Dit laatste is afhankelijk van de objecteigenschappen zoals oppervlakte, hoogte, constructie, situering en lokale inslagfrequentie. Zie ook Richtlijn verzekeraar bliksembeveiliging (bijlage 9)

7.2

Verlichting

7.2.1 Lichtinstallatie De kunstlichtinstallatie in het gebouw dient zodanig te worden aangebracht dat in elke ruimte bij elk daglichtniveau een verlichtingssituatie te realiseren is, die een optimum vormt uit oogpunt van gebruik én energiezuinigheid. Zie hiervoor ook het kader in paragraaf 5.4.2.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

59/72

De verlichtingseisen moeten daarbij minimaal voldoen aan de richtlijnen van de RU (zie bijlage 16). Voor soort ruimte, taak of activiteit moeten de verlichtingssterkte, Unified Glare Rating en kleurweergave-index ook worden gehanteerd conform deze NEN-norm. De gelijkmatigheid (Emin : Emax) dient hierbij minimaal 0,7 te bedragen. In het gehele gebouw dienen afgeschermde armaturen te worden toegepast, waarbij rekening wordt gehouden met beeldschermvriendelijke, sfeervolle en functionele verlichting. De kleurtemperatuur TCP van het licht dient ongeveer 4000 graden Kelvin te zijn. Ten aanzien van de verlichting van de voetgangerspaden en toegangen tot het gebouw, wordt verwezen naar paragraaf 5.4.2.

7.2.2 Schakelinrichting verlichting In de onderwijsruimten (collegezaal), Visa Skills lab, Decision Lab, Observatie Lab, Forum ruimte, en representatieve vergaderzaal en seminar ruimten dient de verlichting in twee groepen (dimbaar) geschakeld te kunnen worden, middels een (overbruggings-) schakelaar nabij de entree van de ruimte. In onderwijsruimten waar beamers aanwezig zijn, dient verlichting boven het scherm apart schakelbaar te zijn. Dit ter vorming dat docent in donker staat. Dit dient aangesloten te worden op een zogenaamd Busschakelsysteem (EIB). (EIB met EMS koppeling voor monitoring, veegpuls, tijdsinstellingen (klokken )). Zo mogelijk kan de verlichting het beste aangebracht worden evenwijdig aan de meest voorkomende kijkrichting. Uitgangspunt verder is daglichtafhankelijke regeling met bewegingsdetectie van de verlichtingsarmaturen in vermelde onderwijsruimten, ICTvergaderzalen en kantoorachtige omgeving. In ruimten >50m² dient de mogelijkheid te bestaan om een deel van de verlichting te schakelen, gerelateerd aan een logisch gebruik van de ruimten. De groepsindeling van de verlichting dient een logische relatie te hebben met de functionele hoofdstructuur van het gebouw en met de gebruiksaanwending van de afzonderlijke ruimten. Het dient mogelijk te zijn om vanuit centrale balie groepen op eenvoudige wijze aan of uit te schakelen via GBS (dupline) ten aanzien van voor dagelijks gebruik bestemde verlichtingspunten. Deze voorziening dient te worden uitgevoerd met een overbruggingsschakelaar voor handbediening. Veegschakeling bij inschakelen inbraakalarmsysteem (tevens start legionella spoeling).

7.2.3 Noodverlichting In het gebouw dient een centrale noodverlichtingsinstallatie met centrale uitlezing te worden geplaatst. De verlichtingseisen voor dit noodverlichtingsysteem moeten voldoen aan NEN-EN 1838.

7.2.4 Terreinverlichting Er dient aan de gevel oriëntatieverlichting te worden opgenomen.

7.3

Communicatie

7.3.1 Telefooninstallatie Voorschriften t.a.v. ICT en telefonie op werkplekken zijn vastgelegd in bijlage 11. Het bouwkundig ontwerp mag geen belemmering zijn voor een goede ontvangst / goede dekking van GSM signalen (o.a. aandachtspunt bij toepassing van tripleglass).

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

60/72

Aantal aansluitpunten per soort ruimte n.t.b.

7.3.2 ICT-installatie Voorschriften t.a.v. ICT werkplekken zijn vastgelegd in bijlage 11 Het uitgangspunt is:  Het gebouw dient te voorzien in een draadloos netwerk, voor zowel personeel, studenten alsmede bezoekers.  Het Visa Skills Lab, Decision Lab en Observatie Lab dienen te zijn uitgerust met eigen gesloten netwerk (mag i.v.m. onderzoek niet worden aangesloten op extern netwerk)

7.3.3 Geluidsinstallatie Ten behoeve van nader te bepalen audio-/visuele installaties, in een aantal specifieke ruimte rekening houden met 1.000 m ledigbuisleiding gemonteerd boven het verlaagd plafond. Tot aan en nader te bepalen centraalpunt. Combinatie met ontruimingsinstallatie is niet toegestaan.

7.4

Beveiliging

7.4.1 Inbraakdetectie Het gebouw moet worden voorzien van een beveiligings- en toegangsbeheersysteem conform het bestaande systeem van de RU (toegangscontrole merk EAL, beveiligingssysteem, protocol DB (Schekman)). Systeemkeuzes in samenspraak met gebruiker en UVB. Er dient te worden aangesloten op bestaande systemen conform “Procedure Aansluiting Inbraaksignaleringssystemen” d.d. 28-102005, bijlage 2. Bij het ontwerp van het beveiligingssysteem dient er rekening mee te worden gehouden dat delen van het gebouw ’s avonds in gebruik zijn met beperkte personele bezetting. De beveiliging van het gebouw wordt niet alleen elektronisch gerealiseerd, maar ook door inzet van mankracht (organisatorische maatregelen) en door een veilige opzet/plattegrond van het gebouw (bouwkundige maatregelen). Mogelijk dienen bepaalde ruimten worden uitgerust met een kaartlezer of ander soortige toegangscontrole? Tijdens de ontwerpfase zal gebruiker hier een definitief besluit over nemen. Besluitvorming vindt plaats in overleg met Beheer. In dit geval bestaat de ruimtebeveiliging uit een toegangscontrolesysteem middels chipkaarten. Door middel van het programmeren van deze kaart kunnen personen (tijdelijk) worden geautoriseerd om ruimten en/of delen van het gebouw te betreden. Alle toegangsdeuren en nooduitgangen worden voorzien van deurcontacten en slotstandsignalering, inclusief akoestische signaalgever. Alle signalen vanuit de elektronische beveiliging zullen overdag naar een centrale beheerpost in het gebouw worden doorgegeven. Na openingstijd worden deze signalen doorgegeven aan meldpost RU. Voor de overige ruimten is het uitgangspunt om de deuren af te sluiten middels een mechanisch slot in de deur. Beveiliging per ruimte conform “maatregelen per categorie toegankelijkheid d.d. 10-11-2010” Bijlage 13. Afgeschermde gebieden rondom het gebouw én alle entrees worden voorzien van camerabewaking (merk Bosch, op basis van IP). In een centrale beheerpost (meldkamer, denk aan bijbehorende kosten) zijn de camerabeelden waar te nemen. Voor toekomstige uitbreiding van het aantal camera’s dienen vooraf op strategische punten data aansluitpunten te worden opgenomen. Ruimten met inbraakgevoelige inhoud (vaak tevens ruimten die van levensbelang zijn voor de uitvoering van de primaire processen, zoals serverruimte) bij voorkeur niet met de waardevolle inhoud aan de buitenzijde van het gebouw situeren.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

61/72

Daarnaast dient m.b.t. het Procescertificaat voor het ontwerp, de installatie en het onderhoud van inbraakbeveiliging de Nationale Beoordelingsrichtlijn Borg 2005, versie 2 te worden gehanteerd. Geïntegreerd op bestaand systeem van het RU. Tevens dient te worden voldaan aan het privacy protocol van de RU.

7.4.2

Toegangscontrole

Zie hoofdstuk 7.4.1. Geïntegreerd op bestaand (EAL) systeem van het RU.

7.4.3 Brandmeld- en ontruimingsinstallatie Zie hoofdstukken 7.4.1 en 5.6.3 Uitgangspunt hierbij is voor de brandmeldinstallatie dat de handbrandmelders op centrale plaatsen in het gebouw, in de directe nabijheid van en zoveel mogelijk gecombineerd met brandhaspelkasten moeten worden aangebracht. Geïntegreerd op het bestaand systeem van Siemens. De installatie dient gecertificeerd door een geaccrediteerde instantie en conform de “handreiking certificatie brandbeveiligingssystemen” uit 2009 van de NVBR, Bijlage 6. De RU beschikt over een speciaal netwerk (ESD-BUS) voor Brandmeldingen die vanuit gebouw H0511 (het Erasmusgebouw) worden doorgemeld aan de brandweer. Bij alle brandmeldcentrales zitten daarvoor inkoppelpunten die onderling zijn verbonden in een netwerk. Dit netwerk moet minimaal worden uitgevoerd met een kabel van 2x2x 0,8 afgeschermd, rood en met functiebehoud. Voor koppeling en doormelding, zie protocol BMC.

7.4.4 MIVA signalering Ten behoeve van de MIVA-toiletten dient voorzien te worden in een MIVA signalering met doormelding naar het centraal bedienpaneel (GBS) bij de receptie in portiersruimte.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

62/72

8

Werktuigbouwkundige installaties

8.1

Verwarming

8.1.1 Verwarmingsinstallatie De warmteopwekking dient te geschieden met een opwekkingsinstallatie met een zo hoog mogelijk rendement tegen een acceptabele investering. Zo dient een onderzoek naar de technische haalbaarheid en de bijbehorende investerings- en exploitatiekosten van diverse duurzame opwekkingssystemen te worden uitgevoerd. Hoewel de capaciteit van het RU WKO-systeem aan de maximale vergunningscapaciteit zit wordt in de (nabije) toekomst meer capaciteit vergund. Daarom dient de gebouwinstallatie altijd voorbereid te zijn op koppeling met WKO. Uitgangspunt hierbij is dat het gebouw wordt voorzien van Lage Temperatuur Vloerverwarming en Hoge Temperatuur Vloerkoeling (als basiskoeling / basisverwarming). Voornamelijk i.v.m. de aanwezigheid van andere bronnen in de omgeving. Er dient ervan uitgegaan te worden dat alle temperaturen (dus afgiftesystemen, pompen, leidingen etc.) afgestemd worden op een toekomstig laag temperatuursysteem. Ketels dienen uitgevoerd: HR-107 gasgestookte installatie. Wat betreft dimensionering van de verwarmingsinstallatie dient een overcapaciteit van 25% gerealiseerd te worden. Stookinstallaties dienen te voldoen aan BBT dat betekent BEES A norm van 70 mg/m3o NOx.

8.1.2 Warmtedistributie-installatie In het gebouw dient een CV-leidingnet (gebaseerd op Laag Temperatuur) te worden aangebracht, waarop de diverse vertrekken en functies worden aangesloten. Door de aangesloten elementen wordt de vertrektemperatuur op de gewenste waarde gehouden. Voor ruimteverwarming dient een watergedragensysteem te worden toegepast voor de kantoorfuncties en een luchtgedragensysteem voor de ICT-vergaderruimten en onderwijsruimten. Ten aanzien van de groepsindeling: niet alleen rekening houden met oriëntatie ten opzichte van zon, maar ook qua verdieping en afgestemd op de verschikkende bedrijfstijden van de afzonderlijke afdelingen. Verder dienen de decentrale voelers zich op logische plaatsen te bevinden, dus bijvoorbeeld niet in werkkamers. Storingen uitsluitend melden op GBS via DDC installatie.

8.1.3 Warmteregeling De warmtedistributie en afgifte dienen bestuurd te worden (via EMS protocol) door een regeling die zorg draagt voor een efficiënte benutting van energie en een comfortabel binnenklimaat. De regeling moet gevarieerd gebruik van ruimten toelaten. Storingen in het systeem dienen op een centrale beheerpost gemeld te worden. De regeling dient voor verschillende (gebruikers)groepen te voorzien in: weersafhankelijke optimalisering, temperatuurbewaking buiten bedrijfstijd, zomer/winterschakeling en pompschakeling. Tevens dient voor de verschillende (gebruikers)groepen een klok- en overwerkregeling opgenomen te worden. Overwerktimers uitsluitend bedienbaar vanuit GBS.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

63/72

8.1.4 Warmteafgiftesystemen Voorwaarde is een laag temperatuursysteem. Uitgangspunt is een flexibele indeling per stramien van 1.800 mm. De projectering van warmtelichamen mag deze flexibiliteit niet in de weg staan. Alle ruimten dienen (in winterbedrijf) individueel in temperatuur regelbaar te zijn tot +/- 3ºC of nauwkeuriger (zie paragraaf 5.2.1). In het voorontwerp dient een aantal varianten voor warmte- en koudeafgiftesystemen op technische haalbaarheid en bijbehorende investerings- en exploitatiekosten te worden getoetst en aan de Radboud Universiteit worden overlegd. De voorkeur gaat uit naar een overdrachtssysteem d.m.v. water voor de kantoorfuncties en een overdrachtssysteem met lucht voor de onderwijsruimten en ICT-vergaderzalen. Bij het toepassen van plaatstalen paneelradiatoren of convectoren, dienen deze te zijn voorzien van instelbare thermostaatkranen en afsluitbare voetventielen en een inregelventiel. De te gebruiken verwarmingslichamen dienen eenvoudig en robuust te zijn. De tourniquet bij de entree dient te worden voorzien van een geïntegreerd luchtgordijn welke wordt aangesloten op het CV systeem.

8.2

Koeling

Voorwaarde is hoogtemperatuurkoeling. De koudeopwekking dient te geschieden met een opwekkingsinstallatie met een zo hoog mogelijk rendement tegen een acceptabele investering. De wijze waarop koeling wordt gerealiseerd is afhankelijk van het verkozen scenario voor een duurzame installatie (zie paragraaf 8.1.1). Alle temperaturen van afgifte systemen, distributie, etc. zullen wel op het temperatuurregime van een Laagtemperatuursysteem gebaseerd dienen te worden zodat, mocht in de toekomst hiervoor gekozen worden, er enkel een aanpassing aan de opwekking doorgevoerd dient te worden. Voor het dimensioneren van de installatie dienen de uitgangspunten zoals genoemd in hoofdstuk 5.2.5 te worden aangehouden. MER/SER dienen altijd voorzien te zijn van voldoende koeling. Te hoge temperaturen kunnen leiden tot uitval van apparatuur en reële kans op blijvende schade. Indien de temperatuur in de MER/SER (computer) ruimte de 25oC overschrijdt wordt in een separaat koelsysteem voorzien. Uiteraard dient in de redundantie voor de MER/SER ruimten te worden voorzien. De representatieve vergaderzalen en seminarruimten dienen te worden voorzien van een separaat koelsysteem. Hierbij gaat de voorkeur uit naar klimaatplafond. Tevens dienen de ICT-vergaderzalen en in verband met de aanwezigheid van veel apparatuur (PC’s) te worden voorzien van separaat koelsysteem, zie ook paragraaf 5.2.1. luchttemperatuur. Hierbij gaat de voorkeur uit naar klimaatplafond. Koelinstallaties vallen onder de Ozonverordening en de F gassenverordening, natte koeltorens moeten voldoen aan BREF Koelinstallaties. Voor preventie van legionella geldt dat geen chemicaliën mogen worden toegepast maar een ozonbehandeling

8.3

Luchtbehandelinginstallatie

Indien de gestelde eisen met betrekking tot ventilatie mechanische toe- en/of afvoer in ruimten en bij bronapparaten noodzakelijk maken, dient de capaciteit van de installatie te voldoen aan de daar aangehaalde eisen en richtlijnen (zie hoofdstuk 5).

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

64/72

De luchtbehandelinginstallatie dient te zijn voorzien van voldoende geluiddempers, een goede filtering met minimaal een filterkwaliteit F7 ten behoeve van de kantoorfuncties, voldoende inspectievoorzieningen en sensoren. Luchtbehandelinggroepen opgesplitst per functie en gebouwdeel. (bijvoorbeeld kantoor en collegezalen niet in een kast). Toepassen HR-ventilatoren met frequentieregeling en (waar relevant) HR-warmteterugwinning. Het type warmteterugwinning dient te worden gerelateerd aan de investeringskosten en de mogelijkheid van kortsluiting van toegevoerde en afgevoerde lucht zodat een optimale investering/exploitatie verhouding wordt bereikt. Aanzuigrooster niet lager dan de derde verdieping aanbrengen i.v.m. vervuiling. De installatie dient te worden uitgevoerd in een onderhoudsarme uitvoering. De LBK moet zodanig worden geplaatst dat alle secties uit te nemen zijn en dat bij storingen veilig (voldoende licht en valbeveiliging ) aan de installatie kan worden gewerkt. De luchtkanalen dienen te voldoen aan de Luka-normering (Luka klasse B voor zowel de kanalen als alle luchttechnische componenten zoals dempers, (brand)kleppen etc.). Met betrekking tot de in het ontwerpstadium aan te houden maximale luchtsnelheden in de kanalen, wordt verwezen naar onderstaande tabel. Alle nieuwe LBK’s, circulatiepompen en ventilatoren dienen te voldoen aan: A-label (Eurovent Certification of gelijkwaardig). Omschrijving

Maximale luchtsnelheden [m/s]

Technische ruimten

In schachten Over netto oppervlakte van brandkleppen Op verdiepingen

rechthoekige kanalen

ronde kanalen

7–8

8–9

5–7 4–5 4-5

5–7 5–6 5

5 4 3

6 4,5 3,5

Tussen ventilatoren en geluiddempers na geluiddempers

boven gangen boven kamers

Aftakkingen naar roosters

8.4

Regeltechnische installaties

Algemeen EMS protocol regelkasten PX d.d. april 2012 is van toepassing voor ontwerp en uitvoering. Zie bijlage 4. Opzet installaties De opzet van de meet- en regelinstallatie voor het gebouw dient te worden onderverdeeld in de onderstaande onderdelen:

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

65/72

  

De beheeromgeving, voor bediening, beheer en optimalisering van de werktuigbouwkundige installaties. De automatiseringsfuncties (DDC-automatiseringstation). De nabehandelingen.

De installatie dient elektrisch/elektronisch zo te worden uitgevoerd dat na spanningsuitval de installatie zonder ingrijpen van bedienend personeel weer opstart. Beheeromgeving: Gebouw Beheer Systeem Het gebouw beheer systeem dient op basis van Webbrowser technologie, (bijv. Windows Explorer of Firefox) technisch beheer mogelijk te maken van de aangesloten installaties. De benodigde CADsoftware om aanpassingen in de HTML visualisatie te kunnen realiseren dient te worden voorzien. Het gehele gebouwbeheersysteem dient uitgevoerd te worden conform “EMS protocol regelkasten d.d. april 2012”, zie bijlage 4. Tot het beheer behoort: - het geautoriseerd inloggen volgens instelbare rechten, - het in- en verstellen van de procesvariabelen zoals o.a. de gewenste temperatuur, de gewenste vochtigheid, - in- en uitschakeling van de installaties op basis van de in het GBS ondergebrachte klokfuncties, - energiebeheer door koppeling / integratie van de energiegegevens, - bedrijfsurentellingen en overige beheerfuncties van de aangesloten werktuigbouwkundige- en elektrotechnische installaties, - grafische weergave en presentatie van de processen en daarbij behorende procesgegevens, - diagnose en rapportagefuncties, - het doormelden van storingen, (alarm)meldingen naar de interne en de externe servicedienst, - het beheer op afstand, - integratie van diverse systemen en technieken op basis van erkende communicatie standaards zoals BAC-net, LON-mark en/of proces specifieke communicatie protocollen. Automatiseringsfuncties: DDC-automatiseringstations De DDC-automatiseringstations dienen autonoom de regeling en besturing van de primaire werktuigbouwkundige installaties te bedienen. De DDC-automatiseringstations dienen te zorgen voor autonome regeling en besturing van de erop aangesloten installaties. DDC-automatiseringstations dienen in principe te worden ondergebracht in regelen besturingskasten en worden opgesteld nabij de concentratiepunten van de werktuigbouwkundige processen, zoals in de technische ruimtes. De DCC apparatuur dienen alle technische installaties te besturen en te bewaken. Aparte installatie specifieke regelingen zijn niet gewenst De regelaars in het gebouw zijn onderling verbonden middels een LON bekabeling volgens EMS protocol. In 1 van de regelkasten wordt de installatie gekoppeld aan het intranet van de RU middels een bacnetrouter. Bij uitval van het datanetwerk moet de communicatie tussen de regelaars behouden blijven. De DDC-automatiseringstations voorzien van een bedieningsdisplay, LAN/Ethernet (TCP/IP) aansluiting, programma software volgens IEC61131-3 en geschikt om software te kunnen upgraden.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

66/72

Nabehandelingen Autonome na-regelaars/klimaatregelaars: Hiertoe behoort de decentrale regeling en besturing van de werktuigbouwkundige installaties zoals deze dienen te worden aangebracht op de verdiepingen. Deze klimaatregelingen hebben tot doel de werktuigbouwkundige processen, op vertrekniveau, te regelen en te besturen. De hierbij behorende meet-, regelen stuurorganen dienen op deze regelaar(s) te worden aangesloten. Voor de niet indeelbare ruimtes, vertrekken die niet of nauwelijks aan herindeling en/of aan ruimtewijzingen onderhevig zijn, dient er functioneel per ruimte één na-regeling te worden geplaatst. Dit betekent een centrale regeling met individuele na-regeling (+/- 3oC verstelling) van zowel de kantoorruimten als onderwijsruimten. Voor diverse andere ruimten gelden nauwkeurigere toleranties (zie hiervoor paragraaf 5.2). De ventilatie van de onderwijsruimten (collegezaal en colloquiumkamers) moet afzonderlijk geregeld en geschakeld kunnen worden en op basis van CO2. Beheer op afstand In de installatie dient de mogelijkheid te worden geboden voor het beheer op afstand. Middels webtoegang via de EMS/GBS server dient de dienstdoende technische medewerker met een computer of met een Palmtop (pocket PC/PDA) binnen en/of van buiten het gebouw op het systeem te kunnen inloggen. Bemetering en presentatie energie- en bedrijfsgegevens De energiestromen van de nutsaansluitingen en aansluitingen op voorzieningen van de RU voor elektriciteit, diverse gassen, water en warmte, dienen op het GBS te worden geregistreerd. Energiemeters dienen conform EMS protocol worden aangesloten op het ECS (bijlage 15) tenzij de metingen voor de regelingen noodzakelijk zijn. Alle afnemers van elektrische energie zoals bv. een warmtepomp, regelkasten van de luchtbehandeling- bodemopslagsysteem en ketelhuis, dienen te worden voorzien van verbruiksmeters en op het GBS te worden geregistreerd. Tevens dienen er warmtestroommeters in de cv- en koelinstallatie te worden opgenomen welke de verbruiken binnen het gebouw registreren. De warmte- en koude hoeveelheidmetingen dienen conform de NEN-EN 1434 te worden uitgevoerd. Naast water- en gasverbruik dient ook (indien van toepassing) de eventueel onttrokken warmte en koude uit het WKO-systeem (dus temperatuur- én debiet) gemeten te worden. Voor het elektriciteitsverbruik dient het verbruik opgesplitst te worden voor: -

De warmtepompen incl. bijbehorende pompen; De LBK's en ventilatoren; Overig klimaatinstallaties Verlichting verdiepingen; Rest van elektriciteitsverbruik verdiepingen; Verlichting parkeergarage;

Doel van de opsplitsing is dat het inzichtelijk is wat gebouwgebonden installatiecomponenten vragen en wat door gedrag beïnvloed wordt. Voorschrift: Meters met puls of Modbus (geen M-bus) Voor Schneidermeters wordt t.b.v. het RU Energie Consumptie Systeem verwezen naar het betreffende protocol.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

67/72

De presentatie, verwerkingen en opslag (monitoring) van de energiegegevens dienen te worden verwerkt op GBS-niveau. Voor bewerking kan een specifiek spreadsheet programma worden ingezet. Op GBS-niveau dienen de bedrijfsuren van alle pompen, ventilatoren e.d. in verband met onderhoud te worden geregistreerd. Storingsdoormelding Storingen vanuit de regeltechnische, werktuigbouwkundige- en elektrotechnische installaties dienen te worden gesignaleerd op het GBS. De installaties, die zijn voorzien van een eigen besturingskast, zoals bijv. koelmachines, cv-ketels, drukverhoginginstallatie, etc. dienen door middel van een software-koppeling, bijvoorbeeld MODbus, RS485 (BAC-net) en/of LON, met het GBS te worden gekoppeld. Wateroverlast Alle technische ruimten en ruimten onder het maaiveld dienen te worden uitgevoerd met een wateroverlast detectie, type CAVIA

8.5

Wateraanvoer

Ten behoeve van de berekeningen van de koud- en warmtapwaterleidingen dient de Q wortel (n) methode te worden gehanteerd. De minimale voordruk voor de diverse toestellen conform de VEWIN werkbladen. De minimale voordruk t.b.v. brandslanghaspels 150 kPa. De maximale voordruk van een toestel 600 kPa. Voor de dimensionering van leidingen geldt: -

koudtapwaterleidingen maximale snelheid 1,5 m/s; max. ΔP 1 kPa/m 1 warmtapwaterleidingen maximale snelheid 1,0 m/s; max. ΔP 1 kPa/m 1 circulatie warmtapwaterleidingen maximale snelheid 0,7 m/s; max. ΔP 1 kPa/m 1

8.5.1 Koudtapwaterinstallaties Koudtapwaterinstallatie dient bij binnenkomst in het gebouw een temperatuur en drukopnemer (TI/TT) te worden geplaatst. De sanitaire toestellen, vul- en tappunten, warmtapwaterinstallatie, demi-installatie, sprinklerinstallatie (suppletie) en brandslanghaspels dienen conform de NEN 1006 en de Vewin werkbladen te worden aangesloten op de tapwaterinstallatie. De plaatsen waar warm tapwater gewenst is, zijn de werkkasten en de mindervalidentoiletten en de keukenblokken. De tapwaterinstallatie dient te voldoen aan de voorschriften voor legionellapreventie en te worden aangesloten op het openbare drinkwaternet. De installatie dient te worden uitgevoerd in koper. Alle leidingen dienen dampdicht, respectievelijk thermisch te worden geïsoleerd. Sanitaire groepen dienen afzonderlijk afsluitbaar te zijn. In buitengevel dient om de 30 meter voorzien te worden in een koudtapwaterpunt. Deze installatie zodanig aanleggen dat er geen aanvullende maatregelen nodig zijn i.v.m. legionella beheersplan (stromend aansluiten, opwarming voorkomen, geen dode einden)

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

68/72

8.5.2 Warmtapwaterinstallatie Gekeken dient te worden of er een circulatieleiding aangelegd dient te worden, of dat er gewerkt kan worden met lokale elektrische boilers, afhankelijk van het gebruik en de te gebruiken temperatuurtrajecten. De minimale warmtapwatertemperatuur is 60 oC. Er dient dusdanig te worden ontworpen dat de beheersmaatregelen t.b.v. legionella preventie zo gering mogelijk zijn. Denk hierbij ook aan de legionellapreventie van de behandelstoelen (circulatie van de leidingen). Van de warmwaterinstallatie dient de aanvoer en de recirculatieleiding te worden gemeten (TT)

8.5.3 Blusinstallaties Sprinklerinstallatie (indien van toepassing) toepassen conform RM matrix als genoemd in “Richtlijn Brandveiligheid gebouwen en inhoud”: In verband met de ruimtelijke mogelijkheden gaat de voorkeur uit naar een sprinklerinstallatie. Waterbuffer, put, sprinklerpompopstelling, sprinklermeldcentrale etc. dient gebaseerd te worden op het totale gebouwvolume). De waterbuffer zal onder het gebouw gesitueerd worden. Een directe aansluiting op de drinkwaterleiding van het nutsbedrijf is niet mogelijk. De gehele sprinklerinstallatie dient gecertificeerd te worden door een geaccrediteerde instantie. Brandslanghaspels: Er dienen voldoende brandslanghaspels te worden geprojecteerd in het gebouw en aangesloten op het drinkwaternet. De brandslanghaspels dienen stromend te worden aangesloten en te worden voorzien van de vereiste beveiligingsinstallatie. Daarnaast dienen in technische ruimtes en eventuele keukens CO2 blussers opgenomen te worden. Droge blusleiding: Ten behoeve van de trappenhuizen dient er voorzien te worden in droge blusleidingen met gevelkasten op maaiveld niveau.

8.6

Sanitaire installaties

8.6.1 Toiletvoorzieningen Het aantal toiletten en invalidentoiletten in het gebouw dient nader te worden bepaald. In het huidige gebouw is het aantal toiletgroepen op de begane grond ontoereikend. Zie voor de verhouding dames- en herentoiletten het Ruimtelijk Functioneel PvE. Alle sanitairgroepen hebben complete gladde afwerking op wand en vloer (bij voorkeur betegeld). Deze afwerking is niet-spiegelend. Alle sanitairunits zijn van vloer tot plafond afgesloten. Tussen urinoirs dienen schaamschotten te worden aangebracht. De vloeren van de sanitaire ruimten zijn vrij (hangende toiletten). De toiletpotten dienen te worden uitgerust met een automatisch waterbesparend spoelmechanisme. Alle wastafels in de toiletgroepen dienen voorzien te worden van koudtapwater (géén warm). Boven de wastafel geen planchet toepassen. In de ontwerpfase dient vastgelegd te worden welke sanitaire voorzieningen moeten worden aangebracht en welke voorzieningen hierbij nodig zijn. (Electra bijv.). I.v.m. praktijkervaring Radboud Universiteit bij voorkeur Sphinx toiletpotten toepassen (type SPH 300 closet/v 96AO, voorzien van Laufen Proz zitting dubbel 892951 wit). Dit mede i.v.m. betere glazuurkwaliteit en vervangbaarheid binnen Radboud Universiteit. Zie tevens bijlage 3.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

69/72

8.6.2 Was- en spoelvoorzieningen Waar vanuit het gebruik van het gebouw gewenst, dienen sanitaire voorzieningen aanwezig te zijn die wassen en spoelen mogelijk maken. Was- en spoelvoorzieningen dienen in de vorm van wastafels of spoelbakken te worden toegepast: - in ruimten met toiletvoorzieningen, - in onderwijsruimten waar dit als gevolg van het in deze ruimte gegeven onderwijs noodzakelijk is, - in alle keukens en pantry’s, - in schoonmaakruimten. Uitgangspunt voor het kwaliteitsniveau is uitvoering in porselein.

8.7

Waterafvoerinstallaties

Het gebouw dient middels een eigen aansluiting op het gemeenteriool aangesloten te worden. Hemelwater dient te worden aangesloten op bestaande infiltratievoorziening. Afvoeren en riolering dienen uitgevoerd te worden conform de richtlijnen, volgens het gescheiden stelsel, vastgelegd in de NEN 3215+ aanvullingen en de NTR 3216+ aanvullingen. Additief dient de riolering ook te voldoen aan de NPR3218.

8.7.1 Hemelwaterafvoer Het hemelwater dat zich verzamelt op de daken en terreinen van het gebouw, dient op gecontroleerde wijze afgevoerd te worden (op bestaand infiltratiesysteem), zonder daarbij hinder te veroorzaken. Uitgangspunt voor de kwaliteit is een conventioneel hemelwaterafvoersysteem in gerecycled PVC of PVC met hergebruikgarantie. Alternatief zou kunnen zijn PPC of PE (volvulsysteem). Bij het toepassen van uitwendige hwa-buizen kan uit oogpunt van onderhoud gekozen worden voor stalen ondereinden. Bij het toepassen van inwendige hwa-buizen dient aandacht te worden besteed aan eventueel geluidsoverlast. Hemelwater loskoppelen en aansluiten op bestaande infiltratievoorziening. Om geluidoverlast en condensvorming te voorkomen dient dampdichte loodplaatisolatie te worden aangebracht om de hemelwaterafvoeren in leidingschachten en verlaagde plafonds.

8.7.2 Binnen- en buitenriolering Het gebouw dient voorzien te worden van een leidingenstelsel dat geschikt is voor de afvoer van, door middel van lozingstoestellen afgevoerd, vuil drinkwater en overige stoffen op het openbaar riool. Het stelsel dient binnen voorzien te worden van de benodigde ontspanningsleidingen, ontstoppings- en expansiestukken en buiten voorzien te worden van controleputten en ontstoppingsstukken. Indien noodzakelijk, uit oogpunt van gezondheid of veiligheid, dient het gebouw voorzien te worden van lozingstoestellen waar specifieke stoffen geloosd worden. Onderhoud aan het leidingenstelsel dient eenvoudig plaats te kunnen vinden, zonder overlast voor gebruikers. De eisen worden gesteld om een duurzaam en goed onderhoudbaar rioleringssysteem te bewerkstelligen.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

70/72

9

Transporttechnische installaties

In dit hoofdstuk worden de eisen omschreven die door de Radboud Universiteit gesteld worden aan de transportinstallaties. Alle in het hoofdstuk ‘Algemene ontwerpuitgangspunten’ genoemde eisen en taakstellingen zijn van toepassing op het ontwerp van de transportinstallaties, laatste versie.

9.1

Liftinstallatie

Uitgangspunt is dat de bestaande liften gehandhaafd blijven en in de uitbreiding een nieuwe lift zal worden gepositioneerd. Zorg bij het ontwerp dat de trap in looplijn ligt, zodat het gebruik van liften wordt ontmoedigd. Pas energiezuinige liftten toe. Hiervoor dient een energieberekening met VDI 4707 aan de opdrachtgever ter controle worden voorgelegd. De installaties zullen worden opgenomen voor met name personen en aanvullend goederen. Er dient in verband met het goederenvervoer uitgegaan te worden van een robuuste uitvoering. Op alle bouwlagen worden stopplaatsen voorzien. De installaties dienen dan ook op deze gegevens gebaseerd te worden. De kooibelasting is n.t.b. De nominale kooisnelheden dienen ca. 1 m/sec te worden. De kooiafmeting dient gebruik door rolstoelgebruikers mogelijk te maken. Besturing bij brand vanuit brandbeveiligingsinstallatie. Voor de exacte dimensionering van de liftinstallatie dient vooraf een capaciteitsberekening te worden gemaakt voor wat betreft het verwachte aantal transportbewegingen. Liftinstallatie dient uitgelezen te kunnen worden op het GBS.

9.2

Ramenwasinstallatie

Tijdens het ontwerpproces dient er naar gestreefd te worden dat het toepassen van een transportinstallatie ten behoeve van het wassen van ramen vermeden kan worden. Indien een dergelijke installatie noodzakelijk is, dient deze te voldoen aan de eisen van de Europese wetgeving ten aanzien van gevelonderhoud, volgens de laatste regelgeving van de ARBO-dienst omtrent raamwasinstallaties. In hoeverre de huidige installatie geschikt is, dient nader te worden vastgesteld. Indien de werkhoogte voor het wassen van ramen hoger dan 10 meter bedraagt, dienen er voorzieningen anders dan staande ladders te worden gerealiseerd. Hetzij door middel van een ramenwasinstallatie c.q. glazenwasbalkon of door een vlak werkpad rondom het gebouw toe te passen ten behoeve van een hoogwerker.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

71/72

Bijlagen Bijlage a.

Demarcatielijst Versie 3 d.d. 1 mei 2012 (nog aanpassen)

Bijlage 1.

2004 Richtlijn Brandveiligheid Gebouwen en inhoud ACE Insurance Verzekeraar Universiteiten 65.20 3 PROCEDURE.meldbank inbraakbeveiliging d.d. 28.10.2005 Eisen gesteld aan sanitaire ruimten EMS protocol regelkasten PX d.d. april 2012 gga lijst documentatie oplevering d.d. 25-04-2008 handreikingcertificatie brandbeveiligingssystemen Minimale standaardinrichting techniekruimtes Radboud Universiteit Nijmegen Programma van Eisen valbeveiliging Richtlijn verzekeraar bliksembeveiliging Schoonmaakbewust ontwerpen Voorschriften voor aanleg van data- en telefonienetwerken bij de RU Voorbeeldbewegwijzering fotorapportage Maatregelen per categorie toegankelijkheid. Definitief 10-11-2010. Richtlijn duurzaam bouwen Radboud Universiteit (onderdeel materiaalgebruik) Energie en watermeters Richtlijn verlichting binnenruimten RU Richtlijn thermisch binnenklimaat en binnenluchtkwaliteit (moet we nog ontvangen en verwerken)

Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage

2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

11 februari 2014 | 980137/20140211Lke02

72/72

Integraal Programma van Eisen: Technisch-Facilitair PvE

Recommend Documents