100
Boekman 70
EUropa
101
Dossier
Gottfried Wagner is directeur van de Europese Culturele Stichting (ECF)
belangen van de lidstaten en nationale economieën praktisch met elkaar te verweven. Het Europa van de volgende generatie zal een experiment zijn in het succesvol en vredig vormgeven van de globalisering. Juist als het gaat om een moeilijke taak is het belangrijk dat de Europese burgers zich hiervoor inzetten en deelnemen aan de Europese politiek, in een sfeer van wederzijdse erkenning van verschillen. Hiervoor zijn krachtige Europese impulsen in onderwijs en cultuur nodig. Het alternatief kan fataal zijn: verarming en vermindering van sociale samenhang en gelijkheid, neo-imperialisme in plaats van solidariteit, uniformiteit in plaats van vrijheid van verscheidenheid, oorlog in plaats van vrede. Europa is het machtigste voorbeeld van een geslaagd evenwicht en een schatkamer van hoogontwikkelde, culturele verscheidenheid. Scepsis is op zijn plaats wat betreft de statusquo, maar niet wat betreft het doel van Europa. De meest recente initiatieven van de Europese Commissie na Maastricht – een ‘Bericht’ over cultuur en Europa in 2007 en het Jaar van de Interculturele Dialoog 2008 – zijn stappen in de goede richting. Maar om deze knoppen tot volle bloei te laten komen zijn creatieve geesten nodig, en moeten we onze politieke verantwoordelijkheid nemen.
Vertaling uit het Engels: Victor Verduin.
Dossier
Samen met de bibliotheekmedewerkers van de Boekmanstichting maakte de redactie van Boekman een selectie uit de in de bibliotheek aanwezige titels over kunst en de Europese Unie/Europa. Het betreft uitsluitend publicaties die de afgelopen vijf jaar zijn verschenen. Marike Lindhout verzamelde de titels en voorzag ze van een annotatie. Mieke Nooijen zocht op internet naar relevante sites. Voor diegenen die zich verder in het onderwerp willen verdiepen, is er vanzelfsprekend meer literatuur in de bibliotheek van de Boekmanstichting te vinden.
Internetpagina’s Het Compendium cultural policies and trends in Europe (profiles.culturalpolicies.net/), een samenwerkingsverband tussen the Council of Europe en ERICarts, verzamelt gegevens over het cultuurbeleid in 38 Europese landen. Informatie over de kunstensystematiek, de financiering, geschiedenis van het kunstbeleid, trends en actuele kwesties zijn door verschillende cultuurexperts per land beschreven. Er is speciale aandacht voor culturele diversiteit, interculturele dialoog en de sociaal-economische positie van kunstenaars. Naast de landenrapporten is het mogelijk zelf een vergelijk tussen verschillende landen op verschillende onderwerpsgebieden samen te stellen. Het compendium, dat begonnen is als een losbladig systeem, maar
inmiddels al toe is aan de zevende editie op het internet, is uitgegroeid tot een onmisbaar naslagwerk. De European cultural foundation (www.eurocult.org) ondersteunt culturele samenwerking door middel van subsidies en programma’s. Daarnaast promoot ze cultuurbeleid in Europa. Op de website staat alles te lezen over de subsidieprogramma’s en de projecten van de ECF. Ook de internationale agenda is de moeite waard, evenals de publicaties die te downloaden dan wel te bestellen zijn. De European Forum for the Arts and Heritage (EFAH) is een belangrijke belangenorganisatie voor de culturele sector in Europa. Haar leden vertegenwoordigen 5.000 organisaties die in Europa actief zijn op diverse gebieden en in diverse culturele sectoren. Naast de
belangenbehartiging is monitoring van de Europese Unie een belangrijke taak van de EFAH. De uitgebreide website is daarbij van onschatbare waarde. www.efah.org verschaft veel informatie over de wetgeving en de ontwikkelingen in het cultuurbeleid van de Europese Unie. Ten aanzien van cultuur heeft de Europese Unie een tweeledige doelstelling: het in stand houden en ondersteunen van de diversiteit in culturele uitingen en het helpen toegankelijk maken ervan voor anderen. Alle informatie over de manieren waarop de EU dit probeert te realiseren is te vinden via de website europa.eu/pol/cult/ index_nl.htm. Er zijn verwijzingen opgenomen naar de belangrijkste internetadressen van het directoraatgeneraal Educatie en Cultuur van de
102
Boekman 70
EUropa
103
Europese Commissie, de commissie Cultuur en Onderwijs van het Europees Parlement en wetgeving inzake cultuur van de Raad van de Europese Unie. De meeste beleidsmatige informatie is te vinden op de European culture portal van de Europese Commissie, ec.europa.eu/culture/ portal/index_en.htm. Onderzoeken zoals ‘The economy of culture in Europe’ (door onderzoeksbureau KEA European Affairs) (2006), ‘Europeans’ participation in cultural activities’, gepubliceerd door Eurostat, ‘The Statistical Office of the European Community’ (2002) en ‘New Europeans and culture’ (2003) zijn te vinden op ec.europa.eu/ culture/eac/sources_info/studies/ studies_en.html.
In Zuidoost-Europa is men hard bezig om structuren voor het kunstbeleid op te zetten. Policies for culture, policy resources for culture in South East Europe (www.policiesfor culture.org) is een regionaal framework-programma van de Europese Culturele Stichting en Ecumest (Boekarest), dat daarbij ondersteuning biedt. Op de website is veel informatie te vinden over de diverse projecten die het programma uitvoert.
Documenten
Capiau, S. en A.J. Wiesand (2006) The status of artists in Europe. Brussels: European Parliament, 118 p. Signatuur: 07-045, E07-096 http://www.europarl.europa.eu/EST/ Overzicht van vernieuwende maatregelen die landen treffen om de sociaal-economische positie van kunstenaars in Europa te verbeteren, met name van schrijvers en podiumkunstenaars. Onder de loep genomen worden: arbeidscontracten, wetgeving, belangenorganisaties, sociale zekerheid, belastingen en grensoverschrijdende activiteiten. In tabellen worden de overeenkomsten en verschillen tussen de Europese landen weergegeven. De auteurs hebben geïnventariseerd wat de EU tot nu toe voor regelgeving heeft opgesteld op het gebied van de sociaal-economische positie van kunstenaars en ze doen zelf ook voorstellen om de arbeidssituatie en de arbeidsmobiliteit van kunstenaars te verbeteren.
Lab for culture heeft een nieuwe, interactieve website, www.labfor culture.org, die het in zich heeft om uit te groeien tot zo’n zelfde onmisbare bron. Het Ruffolo-rapport (‘Report on cultural cooperation in the European Union’) in opdracht van het Europees Parlement in 2001 wees uit dat informatie over internationale culturele samenwerking moeilijk te vinden is. LabforCulture.org is ontwikkeld om in die behoefte te voorzien. Het online platform, geïnitieerd door de European Cultural Foundation en ondersteund door diverse partners, is er voor en door het culturele veld dat zelf de mogelijkheid heeft informatie toe te voegen. De website bevat onder andere casestudies van diverse projecten, een wie-is-wie van culturele instellingen en netwerken en informatie over financiering en sponsoring in Europa. Het geheel levert een dynamische website op onder het motto: sharing culture through Europe.
De in Straatsburg gevestigde Raad van Europa wordt vaak verward met het wetgevende orgaan van de EU, de Raad van de Europese Unie. Hoewel de lidstaten van de EU alle lid zijn van de Raad van Europa, gaat het om twee verschillende organisaties. De Raad van Europa is een autonome organisatie, met als belangrijkste doel de democratie, de mensenrechten en de rechtsstaat in zijn lidstaten te versterken. Cultuur is een van de middelen die hij daarbij inzet. De website van the cultural policy and action department www.coe.int/t/e/ cultural_cooperation/culture/ verschaft informatie over de programma’s en projecten die de Raad van Europa uitvoert. De bibliotheekcatalogus, met name die van de Cultural Policies Collection, lms.coe.int/ uhtbin/cgisirsi/x/SIRSI/0/57/49?user _id=cpguest&password=cpguest, is een waardevolle bron van informatie.
Bressers, H. (2006) Nederlandse deelname aan cultuur 2000: een inventarisatie van de hindernissen. Stageverslag Rijksuniversiteit Groningen, 38 p. Signatuur: 06-378 Onderzoek naar de belemmeringen die een optimale deelname van Nederland aan Cultuur 2000, het kaderprogramma van de EU voor cultuur, in de weg staan. Het onderzoek is gericht op hindernissen die het gevolg zijn van verschillen tussen het Nederlandse subsidiesysteem en Cultuur 2000 en op de problemen die zich in Nederland zelf voordoen. Capiau, S. (2006) Mobilité des artistes et securité sociale. Bruxelles: Parlement européen, 63 p. Signatuur: 07-046, E07-095 http://www.europarl.europa.eu/EST/ Studie naar de hindernissen die kunstenaars ondervinden op het gebied van werkloosheid en pensioen, wanneer ze in verschillende landen van de Europese Unie werkzaam zijn. De regelingen voor werkloosheid en pensioen vallen binnen de competenties van de lidstaten zelf, maar de EU regelt wel zaken als behoud van opgebouwde rechten, rechtsgelijkheid en samenwerking tussen de lidstaten.Toch lost dit niet alle problemen op het gebied van sociale zekerheid op voor kunstenaars die in verschillende landen werken, vooral kunstenaars die in loondienst zijn lopen tegen allerlei administratieve problemen op. Capiau doet voorstellen voor de verbetering van deze hinderlijke situatie.
Dodd, D., M. Lyklema en K. Dittrichvan Weringh (2006) A cultural component as an integral part of the EU’s foreign policy? Amsterdam: Boekmanstudies, 192 p. Signatuur: 06-348A Het cultuurbeleid in de Europese Unie is voornamelijk een zaak van de afzonderlijke lidstaten. Onderzocht is of de huidige 25 lidstaten bereid zijn het buitenlandbeleid van de EU en de betrekkingen met andere landen méér op elkaar af te stemmen, als aanvulling op het huidige buitenlandbeleid. Dit heeft ten minste drie voordelen. Het zou een krachtig, verenigd beeld geven van landen die samenwerken in een sfeer van respect en culturele diversiteit. Bovendien kan een gezamenlijk cultuurbeleid de markt voor het uitgebreide
Dossier
Europese culturele erfgoed en de cultuurindustrie vergroten.Tot slot zou het de uitwisseling tussen landen kunnen vergemakkelijken en daarmee de acceptatie van het feit dat Europa bestaat uit verschillende culturen. Dat leidt tot een beter begrip voor elkaar en kan bijdragen aan de oplossing van conflicten. Overzicht van de situatie per land, met adressen, websites en aanbevolen literatuur. Hlavajova, M. (et al.) (2006) Grensgevallen. Sicamag, nr. 29, p. 1-23 Themanummer over de uitbreiding van de Europese Unie met landen uit Oost-Europa, waarin aandacht voor de positie van kunstenaars in deze kwetsbare regio's aan de rand van de Europese Unie. Het bevat onder andere een gesprek met een Servische beeldend kunstenaar die aan de Rijksacademie studeerde. Andere artikelen gaan in op de situatie van de kunst tijdens de wederopbouw van de vroegere Joegoslavische staten, het isolement van kunstenaars in Wit-Rusland, kunstmanagement in turbulente tijden en het kunstbudget van de EU. KEA European Affairs (2006) The economy of culture in Europe. KEA European Affairs, 3 dl. Signatuur: 06-686, E06-889 http://ec.europa.eu/culture/eac/sour ces_info/studies/economy_en.html In 2000 hebben de Europese regeringsleiders in Lissabon afgesproken dat de Europese Unie in 2010 de meest dynamische en concurrerende kenniseconomie van de wereld moet zijn. Onderzoek in opdracht van de Europese Commissie naar de bijdrage van de culturele en creatieve sector aan de Europese economie in het kader van de Lissabon-agenda.
Zowel de directe als de indirecte effecten worden besproken, gevolgd door aanbevelingen voor een creatief Europa om de doelstellingen van de Lissabon-agenda te bereiken. Klamer, A., L. Petrova en A. Mignosa (2006) Financing the arts and culture in the European Union. Brussels: European Parliament, 114 p. Signatuur: 07-044, E07-094 http://www.europarl.europa.eu/EST/ Beschrijving van de verschillende financieringsbronnen voor cultuur in Europa, gedurende de periode 20002005, vanuit de staat, de markt en de non-profitsector. In de analyse zijn zowel de publieke geldstromen onderzocht, zoals subsidies, prijzen, beurzen en loterijen, als de indirecte financiering, via belastingmaatregelen. Ook is de private financiering door non-profitorganisaties en door bedrijven onder de loep genomen, evenals individuele donaties. Het was niet gemakkelijk een kwantitatieve analyse te maken, omdat de data uit de verschillende landen nogal uiteenliepen.Tendensen zijn: verzelfstandiging, een toename van de private financiering en het belang van cultuurfondsen van loterijen.Toch blijft de overheid overal de grootste financier in de culturele sector. De onderzoekers geven ook aanbevelingen om de gegevens over cultuurfinanciering beter beschikbaar en vergelijkbaar te maken. Meinhof, U.H. en A.Triandafyllidou (2006) Transcultural Europe: cultural policy in a changing Europe. Houndmills: Palgrave Macmillan, XII, 315 p. Signatuur: 06-361
104
Boekman 70
EUropa
105
Met welke zaken hebben de mensen die het Europese cultuurbeleid voor de eenentwintigste eeuw bepalen, te maken? Hoe staat het met het cultuurbeleid op Europees, nationaal en stedelijk niveau? Studie over de gevolgen van toenemende culturele diversiteit in enkele grote Europese hoofdsteden (Londen, Berlijn, Parijs, Rome, Ljubljana, Wenen en Belgrado). Wat is de stand van zaken in de steden van de nieuwe lidstaten? Hoe zijn de relaties tussen Oost en West? Speelt het cultuurbeleid in op de verandering in bevolkingssamenstelling, of blijft het voornamelijk gericht op de ‘witte’ Europeanen?
doel inzicht te krijgen in de relatie tussen het EU-beleid en de ervaringen van Nederlandse muziek- en theatergezelschappen. Wat zijn de mogelijkheden en de hindernissen bij optredens in het buitenland? Overzicht van de gevolgen op het gebied van sociale zekerheid, verzekeringen, belasting, visa, werkvergunningen en andere regelgeving.
positie van kunstenaars, cultuurdeelname, cultuurindustrie, financiering, wetgeving en cultureel erfgoed in tien nieuwe EU-lidstaten.
Wiecej kultury: zagraniczna polityka kulturalna panstw europejskich i pozaeuropejskich. Warsaw: Adam Mickiewicz Institute, 327 p. Signatuur: 05-680 Van 9 tot 12 oktober 2003 organiseerde het Oostenrijkse Culturele Forum Warschau samen met het Adam Mickiewicz Instituut en de Franse enTurkse ambassades, het Italiaanse Culturele Instituut en het Instituut voor buitenlandse betrekkingen in Stuttgart een internationale conferentie over het buitenlands cultuurbeleid in en buiten Europa. In dit congresverslag komen talloze onderwerpen aan de orde, zoals culturele diversiteit, culturele diplomatie, de rol van de Europese Unie en het belang van netwerken.
Schwencke, O.( 2006) Das Europa der Kulturen: Kulturpolitik in Europa: Dokumente, Analysen und Perspektiven – von den Anfängen bis zur Gegenwart. Bonn: Kulturpolitische Gesellschaft, 317 p. Signatuur: 06-476 In de verdragen van Maastricht (1992) en Amsterdam (1996) is een paragraaf opgenomen die expliciet aandacht besteedt aan de cultuur. Sindsdien is er meer aandacht voor het Europese cultuurbeleid. Achtergrond van deze ontwikkeling aan de hand van bijna veertig documenten die meer dan vijftig jaar Europees cultuurbeleid omvatten. Segers, M. (2006) Breaking borders: cross-border labour mobility of Dutch performing arts companies in the European Union. Masterthesis Erasmus Universiteit Rotterdam, 107 p. Signatuur: 06-496 Seger onderzoekt de geografische arbeidsmobiliteit van Nederlandse podiumkunstgezelschappen, met als
Elsaesser,Th. (2005) European cinema: face to face with Hollywood. Amsterdam: Amsterdam University Press, 563 p. Signatuur: 05-498 Uitgebreid overzicht van de Europese cinema, met kenmerken van de Europese en nationale film, het belang van de auteursfilm en van de bekende filmfestivals. Elsaesser beschrijft de ontwikkeling van de Oost-Europese film in relatie tot het Westen. Ook de relatie met Hollywood, altijd een spanningsveld, komt aan de orde. De Europese film wordt onder meer gekenmerkt door z’n obsessie met het verleden, de aandacht voor de psychologie van het individu, het modernisme en de durf om te experimenteren. Obuljen, N. (2005) Why we need European cultural policies: the impact of EU enlargement on cultural policies in transition countries. Amsterdam: European Cultural Foundation, 117 p. Signatuur: 06-690, E06-721 http://www.eurocult.org/uploads/ docs/356.pdf Hoe zal de uitbreiding van de Europese Unie de ontwikkeling van het cultuurbeleid in de nieuwe landen beïnvloeden? De auteur onderzoekt de gevolgen voor het beleid ten aanzien van culturele diversiteit, de
Plaum, M. (2005) Niet rendabel, wel nodig: evaluatie van het Nederlandse lidmaatschap van Eurimages en het coproductiebeleid van het Nederlands Fonds voor de Film. Amsterdam: Nederlands Fonds voor de Film, 38 p. Signatuur: 06-194, E06-033 http://www.filmfund.nl/algemeen/pdf _files_algemeen/Eurimages%20print %20res.pdf Eurimages is het coproductiefonds van de Raad van Europa. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen wilde weten in hoeverre de jaarlijkse contributie ten goede kwam aan Nederlandse coproducties en of filmmakers achter het Nederlandse lidmaatschap staan. Ook het coproductiebeleid van het Filmfonds is onderzocht. Overzicht van achtergrondinformatie over Eurimages en inzicht in de financiële aspecten van het lidmaatschap voor Nederland. Bekus, N. (et al.) (2004) Reflections on 50 years of sharing cultures. Beyond borders, nr. 6, p. 1-50 Overzicht van de ontwikkeling van de Europese Culturele Stichting gedurende de laatste vijftig jaar. Daarbij is er onder meer aandacht voor de EU-programma’s Euridice en Erasmus en de situatie in OostEuropa. Burka, A., A. Stadler en R. Zoltaniecki (red.) (2004) More Europe, more culture: foreign cultural policies in and beyond Europe = Wiecej Europy,
Felix Meritis (2004) Forum Amsterdam: European identities, 29 november 2004: resultaten en uitkomsten. Amsterdam: Felix Meritis, 995 kb Signatuur: E05-039 http://www.felix.meritis.nl/projecten/ forumamsterdam/uitkomsten.pdf Tijdens de lezingen, debatten, meetings en workshops op de bijeenkomst stond de zoektocht naar een Europese identiteit centraal. De vraag is of het betrekken van de burger bij Europa mogelijk is via internationale, culturele en economische samenwerking en uitwisselingsprojecten. Forum Amsterdam bood een levendig podium aan de beslissers van morgen uit alle windstreken van Europa, culturele instellingen, netwerkorganisaties en het Amsterdamse bedrijfsleven. Het is de bedoeling elke herfst een bijeenkomst te houden over de Europese samenwerking.
Dossier
Gon Netscher, F. van der (et al.) (2004) Europa & cultuur. De Cultuurbarbaar, jrg. 4, nr. 2, p. 2-51 Themanummer naar aanleiding van het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie in de tweede helft van 2004. Kunstenaars, directeuren van kunstinstellingen, politici, journalisten en beleidsmakers buigen zich over Europees cultuurbeleid. Bijdragen van onder andere Max van den Berg, Joost Smiers, George Lawson, Inez Boogaarts, Rudi Wester en Han Bakker. Hagenaars, P. en M. van Hoorn (2004) Culture and school: a survey of policies for arts and heritage education across the European Union = La culture et l’école: un aperçu des politiques d’enseignement artistique et du patrimoine au sein de l’Union européenne. Utrecht: Cultuurnetwerk Nederland, 204 p. Signatuur: 04-662, E04-717 http://www.cultureschool.net/doc/Survey.pdf Overzicht van het beleid op het gebied van kunst- en erfgoedonderwijs in de Europese Unie. Het onderzoek geeft de stand van zaken in de afzonderlijke landen wat betreft de kunstvakken in het basis- en voortgezet onderwijs. Dit dient als voorbereiding voor de conferentie ‘Culture and school, policies for arts and heritage education across the European Union’ (Den Haag, 8-10 september 2004). Onderwerpen waren onder andere het niveau van het onderwijs, de aandacht voor de culturele vakken en de rol die kunsten erfgoedonderwijs kan spelen bij de Europese integratie. Het verslag van de conferentie is te vinden onder
signatuur 05-618 of E05-824. Heling, M. (et al.) (2004) Thema: Europa. MMNieuws, jrg. 6, nr. 1, p. 1-22 In mei sluit een aantal Oost-Europese landen zich bij de EU aan. Vanaf juli 2004 bekleedt Nederland het EUvoorzitterschap. Het Europese cultuurbeleid stond als gevolg daarvan volop in de belangstelling. Dit themanummer besteedt onder andere aandacht aan een Europees congres voor publieksontwikkeling en internationale cultuurcommunicatie in Vlaanderen. Daarnaast biedt het een overzicht van Europese netwerken, internationale perspectieven voor kunstmarketing en publiekswerving, van de culturele contacten tussen Nederland en Oost-Europa. Hoe verhoudt het culturele leven in Nederland zich tot dat van andere Europese landen? Hoe staat het met de publiekswerving in Europa en het cultuurtoerisme in Oost-Europa? Imhof, A. (2004) Europa en stedelijk cultuurbeleid. Doctoraalscriptie Universiteit van Utrecht, 73 p. Signatuur: 06-104 Wat zijn de concrete gevolgen van de Europese Unie voor de Nederlandse steden? Pas in 1993 kwam er een Europees cultuurbeleid en zijn er Europese culturele programma's ontwikkeld die ook gevolgen hebben voor het cultuurbeleid in steden, zoals bijvoorbeeld de Europese Culturele Hoofdstad. Van belang is dat steden op de hoogte zijn van projecten die de Europese cultuurfondsen financieren. Imhof onderzocht de stand van zaken in Rotterdam, Heerlen en Enschede.
106
Boekman 70
EUropa
107
Klaic, D. (et al.) (2004) EU uitbreiding: NL voorzitter. Sicamag, nr. 22, p. 1-37 Themanummer over de gevolgen van de uitbreiding van de Europese Unie en het Nederlands voorzitterschap gedurende de tweede helft van 2004. Aan de orde komen onder meer de culturele dimensie van de Europese eenwording, de rol van Nederland op het internationale toneel, Europese culturele mobiliteit en identiteit, kunst in Polen en de bijdrage van de toetredende landen aan de kunst en cultuur in Europa. Overzicht van relevante gegevens en websites van de tien nieuwe landen en van de culturele activiteiten tijdens het Nederlands EU-voorzitterschap, waaronder de manifestatie ‘Hongarije aan Zee’.
the impact of the social and cultural policies of collecting societies in the EU 25. Utrecht: Capgemini, 48 p. Signatuur: 05-045, E05-073 http://www.soundorsilence.nl/cg_rap port_buma-stemra.pdf Hoe staat het met de eigen muziekcultuur in de Europese landen? Onderzoek maakt duidelijk dat de globalisering de diversiteit in de Europese muziek ernstig bedreigt. Dit blijkt op de Europese conferentie die Buma/Stemra tijdens het Nederlandse EU-voorzitterschap organiseerde op 7 oktober 2004 in Den Haag.Toch is de eigen muziekcultuur van een land van belang voor een gezonde economie. Wat doen landen om hun muziek te beschermen en te promoten? Overzicht van de auteursrechtorganisaties in de diverse Europese landen, het aandeel dat muziek van eigen bodem in de muziekindustrie heeft en de waarde daarvan.
ervan? Hoe is het evenement geëvalueerd? Zijn er langetermijneffecten aan te wijzen bij de steden die van1985 tot 1994 culturele hoofdstad waren? Ook het effect dat de Europese culturele maanden gedurende de periode 1995–2003 hadden, is onderzocht. En wat kunnen de nieuwe Europese culturele hoofdsteden verwachten, die tussen 2005 en 2008, onder nieuwe EU-procedures, zijn aangewezen?
voor architecten die met uitgesproken ontwerpen komen.
Lubina, K. (2004) The European directive on droit de suite: well-meant but missing its target. Doctoraalscriptie Universiteit van Maastricht, 81 p. Signatuur: 05-261, E05-340 De Europese Commissie hanteerde drie argumenten om de Richtlijn die het volgrecht moet harmoniseren te verdedigen: rechtvaardigheid, omdat kunstenaars profijt kunnen hebben van het succes van hun werk, gelijkheid ten opzichte van andere makers en harmonisatie, om de interne markt goed te laten functioneren. Lubina analyseert het argument van rechtvaardigheid en de eventuele winst voor kunstenaars. Een wettelijke en economische benadering maken duidelijk dat het volgrecht een omstreden onderwerp is. Music (2004) Music in Europe: sound or silence? Study of the position of domestic music repertoire and
Palmer, R. (2004) European cities and capitals of culture. Brussels: Palmer/Rae associates, 3 dl. Signatuur: 04-626, E04-629, E04-630 http://ec.europa.eu/culture/eac/sour ces_info/studies/capitals_en.html Informatie over en analyse van de organisatie en de impact van de Europese culturele hoofdsteden van 1995–2004: Luxemburg, Kopenhagen, Thessaloniki, Stockholm, Weimar, Avignon, Bergen, Santiago de Compostella, Porto, Rotterdam, Brugge, Salamanca, Graz, Genua en Lille. De onderwerpen die Palmer onderzocht zijn het culturele programma en de impact daarvan, de infrastructuur, de communicatie, de promotie en de aandacht van de media. Ook keek hij naar het Europese perspectief en de economische gevolgen. Wat vonden de bezoekers
Quaedvlieg-Mihailovic, S. en R.G. Strachwitz (red.) (2004) Heritage and the building of Europe. Berlin: Maecenata, 158 p. Signatuur: 04-861 Achtergrondinformatie over het belang van het Europese culturele erfgoed en de noodzaak hierover een Europese discussie te voeren, in het verlengde van het debat over de Europese grondwet. Erfgoed kan fungeren als bindmiddel voor de Europese identiteit. Het project is een gezamenlijk initiatief van Europa Nostra in Den Haag en de Kulturstiftung Haus Europa in Berlijn. Ratzenböck, V. (red.) (2004) Schnittpunkt Architekturpolitik. Wien: Österreichischen Kulturdokumentation, 153 p. Signatuur: 04-363 Overzicht van het architectuurbeleid van België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Ierland, Italië, Nederland, Oostenrijk, Slowakije, Slovenië, Zweden en Zwitserland, en van de Europese Unie. Sinds de jaren negentig wordt het belang van een goed architectuurbeleid steeds vaker ingezien. De aandacht voor de kwaliteit en de esthetiek van gebouwen is toegenomen en er wordt vaker gekozen
Richards, G. en J. Wilson (2004) The impact of cultural events on city image: Rotterdam, cultural capital of Europe 2001. Urban Studies, jrg. 41, nr. 10, p. 1931–1951 Signatuur: M05-251 Rotterdam was Europese Culturele Hoofdstad in 2001. Het doel was bezoekers aan te trekken en de cultuurdeelname van de bewoners te bevorderen, door Rotterdam te positioneren als culturele bestemming. Meer dan 2000 enquêteformulieren werden verspreid onder bezoekers van binnen en buiten de stad, om een beeld te krijgen van hun indrukken. Ook hielden de onderzoekers diepte-interviews met beleidsmakers en culturele managers, om de kwaliteit van de resultaten te verhogen. De manifestatie verbeterde het imago van de stad, maar de meest herkenbare elementen van de waardering voor de stad, zoals de moderne architectuur en het water, bleven de boventoon voeren. Snel, G. (red.) (2004) Alter ego: twenty confronting views on the European experience. Amsterdam: Salomé, 160 p. Signatuur: 04-382 In het kader van de uitbreiding van de EU geven twintig schrijvers, dichters, kunstenaars, wetenschappers en politici, grotendeels uit Oost-Europa, hun visie op leven en werken in Europa en de uitbreiding met nieuwe lidstaten. Waar liggen de imaginaire grenzen van Europa? Hoe zit het eigenlijk met de ‘Europese identiteit’?
Dossier
Beugels, P. en J. de Groof (red.) (2003) Het cultureel tekort van de Europese Unie: opstellen over cultuurpolitiek en culturele rechten. Amersfoort: Damon, 192 p. Signatuur: 04-575 In het verdrag van Maastricht werd de culturele autonomie van de lidstaten verankerd. Ruim tien jaar later is de EU niet in staat gebleken een cultuurpolitiek te ontwikkelen die recht doet aan de fundamentele waarden en belangen van taal en cultuur. Cultuur, taal, cultuurbeleid en culturele rechten verdienen minstens zoveel aandacht als macht, markt en munt, betogen Nederlandse en Vlaamse specialisten. Brugge 2002 vzw (2003) Impactonderzoek Brugge 2002, culturele hoofdstad van Europa. Brugge: Brugge 2002 vzw, 71 p. Signatuur: 04-394, E03-657 http://www.bruggeplus.be/images/fil elib/impactonderzoek.pdf Onderzoek naar de culturele, sociale en economische impact van het evenement, door middel van publieksonderzoek. De onderzoekers vroegen bezoekers naar de reden van hun komst, het imago van Brugge en hun bestedingen. Ook de meningen van de Belgen zelf en de bevindingen van de organisatoren van de evenementen komen aan bod. Muziek platform Nederland (2003) Give music a break: laag BTW voor de cd. Hilversum: Muziek Platform Nederland, 571 kb Signatuur: E03-304 http://www.muziekplatform.nl/ assets/muziekplatform/give music a break, NL 2 version.pdf Of een product in aanmerking komt
voor een verlaagd btw-tarief wordt op Europees niveau bepaald. De bijbehorende richtlijn (de 6de Europese Richtlijn BTW) bevat hiervoor een lijst, de zogenaamde Annex H. Deze Richtlijn werd in 2003 herzien. Muziek Platform Nederland strijdt ervoor dat ook geluidsdragers op deze Annex H komen, net als allerlei andere culturele producten als tijdschriften, theater- en bioscoopkaartjes en boeken. De brochure geeft een overzicht van landen die hiervoor zijn. Een groep Europese artiesten ondertekende een petitie die deze oproep ondersteunt (E04493). De Franse componist en zanger Jean Michel Jarre heeft bij het Europese Parlement in Brussel aangedrongen de btw op geluidsdragers te verlagen. De tekst van zijn toespraak is te vinden onder signatuur E03-703. New (2003) New Europeans and culture. Brussels: European Commission, 119 p. Signatuur: N04-016, E04-356 http://ec.europa.eu/culture/eac/sour ces_info/pdf-word/etude.pdf Resultaten van een onderzoek, gehouden in maart–april 2003 in dertien kandidaat-landen van de Europese Unie (Bulgarije, Cyprus, Tsjechië, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Roemenië, Slowakije, Slovenië en Turkije). De publicatie bevat statistieken van mediagebruik (radio en televisie), computer- en internetgebruik, leesgedrag, muzikale voorkeur en culturele activiteiten. Peise, R. (2003) Ein Kulturinstitut für Europa: Untersuchungen zur Internationalisierung kulturellen Zusammenarbeit.
108
Boekman 70
EUropa
109
Uitgelicht
Uitgelicht
Redactie: André Nuchelmans Frankfurt am Main: Peter Lang, 296 p. Signatuur: 03-633 Peise onderzoekt de mogelijkheden van een intern Europees cultuurbeleid en een gemeenschappelijk buitenlands cultuurbeleid van Europa. De auteur geeft een beeld van de al bestaande culturele samenwerking in Europa, van ideeën, organisaties en projecten die als voorbeeld kunnen dienen. Roche, F. (et al.) (2003) The enlargement, and beyond? Culture Europe, nr. 40, p. 1–21 De uitbreiding van de Europese Unie, een realiteit voor 25 landen, roept problemen op die niet direct oplosbaar zijn. Dit nummer geeft een overzicht van noodzakelijke aanpassingen. Smithuijsen, C. (et al.) (2003) Europees cultuurbeleid. Sicamag, nr. 20, p. 1-21 Wat weten we van het Europese cultuurbeleid? Welke fondsen zijn via de EU te benaderen? Deze Sicamag bevat onder meer een portret van instellingen waarvoor Europese samenwerking dagelijkse routine is en een overzicht van Europese netwerken. Het Europese cultuurbeleid is vaak te onzichtbaar en te onduidelijk. Met het Nederlandse voorzitterschap van de EU in 2004 in het vooruitzicht barst in de culturele wereld de discussie over Europa los. Steets, J. en H. Rödinger (red.) (2003) Reinventing Europe: cultural dimensions of widening and deeping: 125th Bergedorf round table, January 24th–26th, 2003, Elb Lounge Hamburg. Hamburg: Körber-Stiftung, 172 p. Signatuur: 03-668 Gedurende twee dagen sprak een select gezelschap politici, kunste-
naars, sponsors, academici en journalisten uit alle landen en regio’s van Europa over een groot aantal onderwerpen die betrekking hadden op verleden, heden en toekomst van het Europese cultuurbeleid. De aanwezigen begonnen met de bepaling van de fundamenten van de Europese cultuur en daarmee Europa’s plaats en rol in de wereld. Vervolgens ging het gesprek over de globalisering en de relatie van Europa met de rest van de wereld, de functie van cultuur in Europa, de relatie tussen kunst en maatschappij, het ruime en het beperkte cultuurbegrip, de Europese culturele traditie sinds de oudheid en Europa als geografisch begrip of als idee. Wolfs, K. (2003) Eurimages. De Filmkrant, nr. 244 Signatuur: E04-275 Door middel van coproducties neemt Nederland deel aan Europese films. Wat heeft Eurimages de Nederlandse film sinds vijftien jaar gebracht? Wolfs concludeert dat Eurimages de filmindustrie niet blijkt te versterken en dat een bijdrage van Eurimages niet per definitie een kwaliteitsmerk is.
In de rubriek Uitgelicht is er onder meer aandacht voor reacties op eerder verschenen stukken, recent verschenen publicaties, de laatste aanwinsten uit de bibliotheek van de Boekmanstichting en benoemingen en symposia op het werkterrein van de Boekmanstichting.
