Op de voorjaarsbrief is tot nu toe binnengekomen. Heel veel dank aan alle gulle gevers!!

Geachte lezer Hierbij de derde nieuwsbrief van het jaar. De zomervakanties zijn begonnen. Veel mensen zijn of gaan op weg. We wensen iedereen een goede zomer, een fijne vakantie, en vooral veel nieuwe inzichten en inspiratie toe! Op de voorjaarsbrief is tot nu toe € 4.500 binnengekomen. Heel veel dank aan alle gulle gevers!! Aan dit nummer werd meegewerkt door: Digna Hintzen, Willemijn Lambert, Hennie de Pous-de Jonge, Johannes de Pous, Lotty Wolvekamp

Initiatives of Change @nder Nieuws - 2014

Nummer 3

Agenda Peace in the Park festival editie twee in de maak! Vorig jaar op 21 september realiseerde ik samen met 90 anderen een droom; we organiseerden het vredesfestival Peace in the Park in de Paleistuin in Den Haag. En we verwelkomden 1.500 bezoekers! Het idee van Peace in the Park ontstond in het kader van de festiviteiten van het Vredespaleis dat toen 100 jaar bestond. Samen met een zestal collega’s van andere organisaties allemaal actief hier in Den Haag, misten we in de festiviteiten de boodschap: “Vrede begint bij jezelf, wat doe jij voor de vrede?” Een festival met zang, dans, workshops, kinderactiviteiten, yoga en meditaties was wat wij in Den Haag, als internationale stad van vrede en recht, wilden toevoegen. We hielden het festival op 21 september, dat tevens de Internationale Dag van de Vrede is. Dit jaar ziet Peace in the Park haar tweede editie! Op zondagmiddag 21 september van 12.00 tot 18.00 hopen wij u te verwelkomen in de Paleistuin in Den Haag. Peace in the Park is een vredesfestival voor alle inwoners van Den Haag en omstreken. Daarnaast draait het festival op de inzet van talloze vrijwilligers en workshophouders die belangeloos hun diensten aanbieden. Wilt u meehelpen? Of kent u geïnteresseerden? Ik hoor graag van u! En ik zie u hopelijk in de Paleistuin! Willemijn Lambert [email protected]

Visieweekend Initiatives of Change ‘Oude systemen kraken, nieuwe initiatieven ontstaan. Initiatives of Change wil een plek zijn waar deze initiatieven handen en voeten krijgen. Wat is er nodig om dat te bereiken? Kom ook, denk en doe mee!’ Met deze oproep werden mensen uitgenodigd voor het visieweekend van Initiatives of Change(IC) op 21 en 22 juni. Om mee te denken en mee te doen kwamen 24 mensen naar het conferentiecentrum Fredeshiem, gelegen in de bosrijke omgeving van landgoed de Eese, even buiten Steenwijk. 1

Voor aanvang van het weekend kregen de deelnemers de vraag: Wanneer is het weekend voor jou geslaagd? Een samenvatting van het antwoord op zaterdagochtend luidde: wanneer er mensen (in groepen) zijn die iets willen doen en daar met hart en ziel mee aan de gang gaan. In de laatste sessie bleek dat dit doel bereikt was: iedereen zat in kleine groepjes plannen te maken voor datgene dat hun hart sneller deed kloppen. De vele, vaak ludieke, oefeningen vormden een voedingsbodem voor het ontstaan van deze initiatieven. Bhav Patel, ervaren facilitator, bijgestaan door Willemijn Lambert, leidde het weekend. Zoals een Open Space sessie waar minstens tien onderwerpen werden aangeboden door de deelnemers om over verder te praten, als ook de vele kleine groepsgesprekken. Tijdens zijn inleiding keek Menso Fermin, voorzitter van de stichting Initiatives of Change, terug op onze geschiedenis. De Oxfordgroep begon met de nadruk op persoonlijke verandering en de initiatieven die daaruit voortvloeiden. Elkaar en anderen uitdagen om pionier te zijn. In de loop der jaren is er veel veranderd in de wereld, en daar heeft Morele Herbewapening en nu IC ook een bijdrage aan geleverd, verzoening in Europa,

schap moet terug naar waar het thuis hoort, bij mensen zelf’, aldus Fermin. En dat bleek het geval te zijn. Verschillende initiatieven, al bestaande of nieuwe, werden met veel overtuiging gepresenteerd. Amsterdamse vrouwen zijn van plan Creators of Peace Circles te organiseren in hun stad rond het thema ‘Amsterdamse tolerantie’. Anderen willen een ‘Pro-Action Café’ opzetten om sociaal ondernemerschap te stimuleren. Andere ideeën: het aanpakken van rassendiscriminatie samen met de groep die vorig jaar de avond over het slavernijverleden georganiseerd heeft; regionale bijeenkomsten; vertoningen van de film ‘Beyond Forgiving’ bij mensen thuis; verder gaan met de levensverhalen; een telefoonkring opzetten om mensen gelegenheid te geven hun ervaringen te delen. Een groepje vormde zich rond de sociale media: behalve het verbeteren van de eigen website is het idee om van de Facebookpagina van IC een bruisender medium te maken. De grootste groep had zich geschaard rond het idee ‘Vrienden van Amaliastraat 10’. Deze ‘vrienden’ zouden kunnen helpen dingen te organiseren, gastheer of gastvrouw zijn bij evenementen, kortom Amaliastraat 10 te maken tot een inspiratieplek voor velen. ‘IC is van jou, IC ben jij’ was het motto van dit weekend. Ook als je er niet bij kon zijn, kun je meedoen. Heb je een idee of ben je enthousiast om bij een van de bovengenoemde ideeën aan te haken? Laat het ons weten via het contactadres op de website www.iofc.nl. *****

Jan de Bordes – burgemeester Middelburg in oorlogstijd

onafhankelijkheid in Afrika en Azië – de initiatieven hebben zich uitgebreid naar alle continenten. In Nederland is een gezamenlijk doel lastiger te definiëren. Fermin refereerde aan in het recente verleden gemaakte plannen die niet zijn uitgekomen: verwachtingen van wie wat zou gaan doen, in welke stijl, over samenwerking. Door de digitalisering hebben we nieuwe sociale levens erbij, en IC wordt één van vele verplichtingen. Als je iets op papier zet wordt het rigide, dan is het niet meer inspirerend. ‘IC is begonnen als netwerk, via organische groei. Passie staat op gespannen voet met structuur. IC moet ten dienste staan van mensen. Er moet ruimte zijn – we leggen niets op. Het eigenaar-

Als je door de prachtige binnenstad van Middelburg loopt, is het nauwelijks voor te stellen dat op 17 en 18 mei 1940 een groot deel van die monumentale gebouwen in brand stond. Omdat hij de aanval zag aankomen, had de toenmalige burgemeester Jan van Walré de Bordes de dagen ervoor duizenden inwoners geëvacueerd. Zodoende waren vele mensenlevens gered, maar eigenlijk had burgemeester De Bordes ook de mooie binnenstad willen redden. Zijn pogingen daartoe heeft hij later duur moeten bekopen. Ik lees hierover in de boeiende biografie* over Jan van Walré de Bordes die door Jan Zwemer geschreven is. De Bordes heeft een belangrijke rol gespeeld in de Oxfordgroep, de beweging waaruit Morele Herbewapening en daarna Initiatives of Change ontstaan is. 2

Stadsbrand De situatie rond de stadsbrand van 17 mei is ongelooflijk ingewikkeld. Ten eerste is niet duidelijk of die brand gesticht was door de Duitsers of door zich terugtrekkende geallieerde, in dit geval Franse, troepen. Ten tweede is ook niet begrijpelijk waarom het verzoek van De Bordes om Middelburg en Walcheren te mogen overgeven niet gehonoreerd werd. Hij verzond dat verzoek meerdere keren via via naar de koningin in Londen. Het was voor hem volkomen duidelijk dat nu de rest van Nederland zich al had overgegeven, het ondoenlijk was voor Middelburg en Walcheren om staande te blijven. De zekere verwoesting van Middelburg die zou volgen als men zich niet overgaf, zou volkomen zinloos zijn.

strijdbaar, moedig en doortastend man die confrontaties niet uit de weg gaat. Die een kei is in het zoeken naar creatieve oplossingen. Die erin slaagt mensen mee te krijgen. Voor wie tegenslagen geen reden zijn om bij de pakken neer te zitten. Volkenbond Vol overgave werkte hij van 1921 tot 1937 voor het secretariaat van de Volkenbond, onder andere als lid van de Financiële Commissie. In die hoedanigheid hielp hij Oostenrijk en Bulgarije, die als verliezers van de Eerste Wereldoorlog verplicht waren herstelbetalingen te doen. Het is reuze boeiend door de ogen van De Bordes de werkzaamheden van de Volkenbond te bezien. Van het idealistische begin, opgericht om een eind aan alle oorlogen te maken, tot het moment waarop de machteloosheid van de bond meer en meer manifest werd en De Bordes voor zichzelf geen taak meer zag weggelegd. Maar wat een moed, wat een ondernemingszin, wat een creativiteit legde hij als onderhandelaar aan de dag in tal van zeer moeilijke situaties. Teleurstelling Met hetzelfde elan begon hij zijn taak als burgemeester en leidde hij na de bewuste brand de activiteiten rond de wederopbouw van Middelburg. Dat wil zeggen, zolang de Nederlandse bestuurders nog enige bewegingsvrijheid hadden. Al snel bleek dat de bezetter de riemen steeds strakker aanhaalde en uiteindelijk was de ruimte die burgemeesters hadden (de gemeenteraden waren al opgeheven) zo beperkt dat ze eigenlijk niet meer hun ambt naar behoren konden uitoefenen. De Bordes besloot zijn ontslag in te dienen. Dat had hij beter niet kunnen doen. Als hij gewacht had tot hij door de Duitsers aan de kant was gezet, dan was hij misschien later wel herbenoemd.

De beschrijving in dit boek maakt het overduidelijk dat het voor de regering in ballingschap in Engeland makkelijk was om zwart-wit te denken. En het lijkt of de mensen in Londen geen idee hadden wat voor een worsteling het was voor een burgemeester midden in het strijdgewoel, waarin de afwegingen niet simpelweg tot zwart-wit of goed-fout gereduceerd konden worden. Het is dan ook tragisch te lezen dat zijn verzoek tot overgave een van de redenen was waarom De Bordes na de oorlog niet meer mocht terugkeren in zijn geliefde Middelburg. De titel van het boek ‘Zijn open eenvoud was zijn grootste charme’ begrijp ik niet goed. Het zal best een van zijn karaktereigenschappen geweest zijn, maar uit deze biografie komt De Bordes meer naar voren als een

Het in zijn ogen volkomen onterechte besluit hem niet her te benoemen als burgemeester van Middelburg was de grootste teleurstelling van zijn leven. Jan Zwemer gaat uitgebreid in op alle argumenten en achtergronden waarom De Bordes, die niet als ‘fout’ in de oorlog te boek stond, toch niet werd herbenoemd. Knap van de auteur om dit hele ongelooflijk ingewikkelde proces na te trekken. Terwijl hij blijft strijden voor eerherstel, begint na de oorlog De Bordes aan een nieuwe taak waarin hij zich helemaal kan geven: de repatriëring van Nederlanders uit Duitse en Japanse gevangenkampen. Ongetwijfeld had hij hierna andere dingen kunnen doen voor het landsbelang, ware het niet dat hij op 21 januari 1947 bij een verkeersongeluk om het leven kwam. 3

Oxfordgroep Veel aandacht schenkt Zwemer aan de invloed van de Oxfordgroep op Jan de Bordes. Tijdens zijn tijd in Genève had hij samen met andere personeelsleden van de Volkenbond in 1932 de oprichter van deze beweging, Frank Buchman, ontmoet. Deze ontmoeting betekende een vernieuwing van zijn christelijke geloof. Bovendien kon hij instemmen met het idee dat de problemen waar hij in de Volkenbond mee te maken had veroorzaakt werden door mensen. Bij alle plannen moet je dus rekening houden met de mentaliteit van mensen. Als die zou kunnen veranderen, zouden de plannen meer kans maken. Vanaf dat moment hebben hij en zijn echtgenote Sophie zich ingezet voor die verandering in mensen, wat in hun geval betekende dat ze een levend en praktisch christendom gingen verspreiden. Deze overtuiging hielp hem zijn werk in de Volkenbond te doen, maar bracht hem er ook toe om, toen hij de zin ervan minder begon in te zien, zijn ontslag aan te bieden. Hij wilde vrij zijn om in de geest van de Oxfordgroep voor wereldvrede te werken. Gestimuleerd door het team van de Oxfordgroep in Nederland besloot hij te solliciteren voor het burgemeestersambt van Middelburg. Op instigatie van datzelfde team besloot hij later zijn ontslag in te dienen. Dit laatste besluit heeft hij later betreurd. Het was ingegeven door het onrealistische idee dat een handjevol Oxfordgroepleden de vrede zou kunnen bewerkstelligen door nazi’s te veranderen. De rol van De Bordes zou zijn een ontmoeting te hebben met Seyss-Inquart, de door Hitler in 1940 aangestelde rijkscommissaris, de hoogste autoriteit van het Duitse burgerbestuur in Nederland. Die ontmoeting heeft inderdaad plaatsgevonden, maar zo schreef De Bordes na afloop: ‘Het gesprek met Seyss-Inquart werd een groot fiasco. Ik ging inzien dat ik een utopie had nagejaagd, dat er geen ‘short cut’ naar wereldvrede via enige hooggeplaatste personen bestaat.’ De biografie van De Bordes bevat tragisch elementen. Maar overheersend is het beeld van een man uit een stuk, die weliswaar fouten maakte, maar die zich ook vol overgave en met al zijn talenten gaf aan de taken die hij voor zich zag. Zoon Hugo heeft het archief van zijn vader aan de auteur ter inzage gegeven. Zwemer heeft dit gebruikt om een zo eerlijk en zo volledig mogelijk boek te schrijven. De overhandiging ervan op 13 februari jl. in de raadzaal van het eeuwenoude stadhuis van Middelburg door Hugo de Bordes aan de huidige burgemeester Harald Bergmann kan gezien worden als een ver-

diend eerherstel voor Jan van Walré de Bordes, oorlogsburgemeester van Middelburg van 1939-1942. Ook de woorden van Peter Romijn van het NIOD, die voor het boek het Ten geleide schreef en ook het woord voerde bij de presentatie, droegen hiertoe bij. Hennie de Pous-de Jonge *Zijn open eenvoud was zijn grootste charme - Jan van Walré de Bordes, inspirator en oorlogsburgemeester te Middelburg door Jan Zwemer, 284 blz., Uitgeverij Den Boer / De Ruiter, de Drukkery Middelburg, ISBN 97890-79875-56-6.

***** Wereldwerk in vogelvlucht

Het boeiende van de organisatie Initiatives of Change (IC) is het wereldwijde netwerk. Overal in de wereld zijn kleinere of grotere groepen mensen aan het werk, gedreven door dezelfde overtuiging om te proberen een verschil ten goede te maken, waar dan ook, hoe klein dan ook. Het jaarverslag 2013 geeft een mooi overzicht: programma’s voor ethisch leiderschap in bijvoorbeeld Zuid-Oost-Azië en Oost-Afrika; training voor goed bestuur op ethische grondslag op plaatselijk en regionaal niveau in India; wereldwijde activiteiten van het project ‘Vertrouwen en integriteit in de wereldeconomie’; programma’s voor duurzaamheid zowel op plaatselijk en dorpsniveau als op politiek hoog niveau; dialoog tussen mensen van verschillende etnische, culturele of religieuze achtergrond, waardoor wonden uit het verleden kunnen genezen; veel aandacht voor Afrika, waar geweldig mooie dingen gebeuren, maar waar, zoals overal, de werkelijkheid weerbarstig blijkt. In Zuid-Soedan was begin 2013 een moedige poging gedaan nationale verzoening als prioriteit op de agenda van deze nieuwe natie te krijgen. In het jaarverslag wordt uitgelegd hoe die poging gestalte kreeg, hoeveel mensen daaraan meewerkten, van hoog tot laag, uit het land zelf en met hulp van buiten. IC Internationaal heeft nog een intensieve training van een maand gegeven aan 200 vredes- en verzoeningswerkers. Vanaf 4

april van dat jaar begon alles mis te gaan, zoals we weten. Initiatives of Change staat klaar, om zodra het vechten stopt, weer mee te werken aan de verzoeningsagenda. Het programma Creators of Peace (CoP) is actief in veertig landen, waaronder Nederland. Internationaal voorzitster is de Burundese Daphrose Ntarataze. Zij gaf haar baan aan de universiteit in Genève op om in Burundi de Peace Circles, waarmee CoP werkt, te verspreiden. Vrouwen spelen een actieve rol om de fragiele vrede die na jaren van conflict tot stand gekomen is, te versterken. Initiatives of Change is ook actief op het speelveld van de internationale organisaties. De vertegenwoordiger in Genève speelt hierin een belangrijke coördinerende rol. Verschillende VN afdelingen, zoals het milieu programma van de VN, het ontwikkelingsprogramma (UNDP) en het programma om de verwoestijning tegen te gaan (UNCCD) namen actief deel aan de conferenties in Caux. De laatste heeft een memorandum of understanding getekend voor een samenwerking van vijf jaar met IC Internationaal. IC’s VN vertegenwoordiger Rainer Gude presenteerde enkele case studies op een bijeenkomst van de UNDP in New York. Het jaarverslag 2013, 16 pagina’s, is fraai uitgegeven en verluchtigd met veel foto’s. Het is kosteloos te bestellen via het contactadres op www.iofc.nl.

Zuid-Afrika en elders op de wereld. Maandag 2 juni waren zij te gast bij Initiatives of Change (IC) Nederland om hun ervaringen te delen met de ruim zeventig aanwezigen in het centrum van Den Haag, Amaliastraat 10. Ook werd een documentaire over hen, Beyond Forgiving, vertoond. Het verhaal van Fourie en Mphahlele begint in 1993. De apartheid is formeel opgeheven en er zullen vrije verkiezingen komen. De doelen van de militaire verzetsbeweging APLA* zijn daarmee bereikt en de verzetsstrijders hebben gezegd geen burgers meer aan te vallen. Tot er op een dag vijf zwarte schoolkinderen worden vermoord door de South African Defence Force. Letlapa Mphahlele is op dat moment het militaire hoofd van APLA. Sinds zijn zeventiende zit hij bij het verzet uit een diepe overtuiging om te strijden voor rassengelijkheid en om een einde te maken aan de onderdrukking en mishandeling van zijn mensen. Na de moord op de schoolkinderen besluit hij tot een wraakactie en geeft opdracht om een restaurant in Kaapstad aan te vallen waar vaak veiligheidsmensen heen zouden gaan. ‘Ik had het gevoel dat we iets heel dramatisch moesten doen,’ zegt hij daarover in de documentaire. ‘Het was nodig om te laten zien dat men nooit meer straffeloos Afrikanen kon vermoorden.’ Een van de slachtoffers van die aanslag was de 23-jarige studente Lyndi Fourie, de dochter van Ginn.

***** Vergeving herstelde zijn menselijkheid

Een paar jaar voor de dood van Lyndi omschreef Ginn – overtuigd Christen – haar persoonlijke missie zo: ‘om Gods genade toe te wensen aan ieder mens die ik ontmoet’. Ze wist toen nog niet hoe vergaand haar bereidheid om deze missie uit te voeren op de proef zou worden gesteld. Maar ondanks haar woede en verdriet besluit ze in de jaren na de dood van Lyndi haar ‘recht op wraak’ op te geven, zoals ze het zelf omschrijft. Het was de enige manier om niet in haar slachtofferschap te blijven steken. ‘Als je je recht op wraak opgeeft en de menselijkheid van de dader begint te zien, realiseer je je dat jij niet de enige bent met pijn. Hij is ook gewond,’ zegt ze daarover in de film. Dat is ook wat ze ziet als ze Mphahlele in 2002 voor het eerst persoonlijk ontmoet en hem vergeeft.

In oktober 2002 doet de blanke Zuid-Afrikaanse Ginn Fourie het onvoorstelbare: ze schenkt de man die opdracht gaf tot de moord op haar dochter haar vergeving. Het blijkt niet het eindpunt te zijn van een moeilijke weg, maar slechts het begin. Sindsdien werken Ginn Fourie en Letlapa Mphahlele samen voor verzoening in

Voor Mphahlele komt haar daad als ‘een bliksemschicht bij heldere hemel’, zoals hij het zelf omschrijft. ‘Ik was daar niet op voorbereid.’ Hij had in de gevangenis gezeten en was vrijgelaten omdat de aanklachten werden ingetrokken, maar hij voelde daarna geen in5

nerlijke vrijheid, vertelt hij op de Amaliastraat. Maar toen Fourie hem vergaf, raakte hem dat diep van binnen en herstelde het zijn menselijkheid. Sorry heeft Mphahlele op zijn beurt nooit gezegd. Dat zou te makkelijk zijn, vindt hij. Door zichzelf vanaf dat moment te wijden aan verzoening en het bouwen van bruggen tussen gemeenschappen in zijn land hoopt hij zijn antwoord te geven. Daarin trekken Fourie en Mphahlele nu gezamenlijk op, onder andere via de opgerichte Lyndi Fourie Foundation. Het verhaal van de twee Zuid-Afrikanen roept veel vragen op rond het onderwerp van verzoening. Wat betekent vergeven, bij wie heb je schuld, wie kan iemand vergeven, moet je eerst berouw tonen om vergeving te krijgen? Wie kan je zelf vergeven, heb je zelf bij mensen schuld? Maar ook: hoe gaat het daarna verder? Is vergeving het enige dat nodig is voor verzoening? Is het een eindpunt of pas het begin? De weg die Fourie gekozen heeft is een eenzame. Uit haar directe omgeving kreeg ze veel onbegrip. Veel mensen vonden het verraad tegenover haar dochter. Bijzonder was dan ook het moment voor Fourie toen een 99-jarige tante - die Fourie’s verzoeningsacties altijd afgekeurd had - op haar sterfbed zei: ‘Lyndi is gestorven als een verzoeningsoffer voor alle blanken.’ Ook Mphahlele – nu actief in de politiek - krijgt wel eens de vraag of hij zo zijn overleden zwarte kameraden niet verraadt. Zowel Fourie als Mphahlele vinden dat ze met de verzoening juist Lyndi en de dode kameraden eren. ‘Liefde is de brandstof om vooruit te kunnen’. * De militaire tak van de Pan Africanist Congress of Azania (PAC), een vroege afscheiding van het African National Congress (ANC). De PAC ontstond in 1959. De dvd Beyond Forgiving (€20.-, exclusief porti) is te bestellen via het contactadres op de website www.iofc.nl.

***** Creators of Peace Circle in Roemenië Van 25-27 april leidde Willemijn Lambert, coördinator van Creators of Peace in Nederland, een Creators of Peace Circle in Baia Mara, Roemenië, samen met de Roemeense Simona Toroţcoi. De diversiteit van het land was zichtbaar door de tien deelnemers met Hongaarse, Roemeense en Roma achtergrond.

Innerlijk luisteren in de stilte van de natuur maakt deel uit van de Peace Circle

*****

Het verleden spreekt mee… meerstemmig! Als je het over het slavernijverleden van Nederland hebt, denk je allereerst aan Middelburg, van waaruit de schepen vertrokken en aan Amsterdam, waar veel daaraan doet denken en waar ook het nationaal monument ter herinnering van de afschaffing staat. En niet aan Den Haag, terwijl daar toch de koloniën bestuurd werden en waar zowel de slavenhandel als het bezit van slaven gelegaliseerd werd. Ook woonden hier prominente families met nauwe banden met het Caribisch gebied en Afrika. Naar dit verleden van Den Haag werd in opdracht van het Haags Historisch Museum onderzoek gedaan door de Haagse historica Valika Smeulders. De voorlopige uitkomsten van dit onderzoek wil ze delen en wel door mensen uit te nodigen om met haar een tocht te maken langs de sporen van dat verleden in Den Haag. Ze doet dat op een aantrekkelijke manier door eerst met haar gasten een Surinaamse en Antilliaanse lunch te gebruiken, alvorens op de Bierkade in de boot te stappen en tot slot vanaf de Mauritskade een wandeling te maken eindigend op het Plein. Vroeger, vertelt Valika, werd het slavernijverleden vooral economisch benaderd. Nu is er meer aandacht voor wat het voor de mensen zelf betekend heeft. Maar het duurde wel tot 1990 voordat die aandacht voor de menselijke kant er echt kwam. De UNESCO nam hierin het voortouw met het programma ‘Breaking the Silence’. Twaalf miljoen mensen zijn er meer of minder door geraakt. Zelf heeft Valika onder haar voorouders een die 200 slaven bezat en anderen die zelf slaafgemaakt

6

zijn geweest. Ook heeft ze een Chinese contractarbeider als voorouder. De menselijke kant wordt zichtbaar tijdens deze tocht door het mooie Den Haag. De slaveneigenaren die in statige huizen woonden, komen in de verhalen van Valika tot leven. Sommigen waren behalve eigenaar ook bestuurder. Zij hadden er dus persoonlijk belang bij dat, toen in 1851 eenmaal besloten was de slavernij op Nederlands grondgebied af te schaffen, er een compensatie kwam voor de eigenaren. De besluitvorming daarover duurde nog 12 jaar, zodat uiteindelijk pas in 1863 de afschaffing een feit was.

@nder Nieuws is een uitgave van Initiatives of Change Nederland. Spreekt het u aan? Kom dan langs op een van onze evenementen. U bent van harte welkom. Initiatives of Change is een voor ieder toegankelijk wereldwijd netwerk van mensen van verschillende levensovertuiging met als gemeenschappelijk doel zich in te zetten voor een betere wereld. Zij proberen in hun leven ruimte te maken voor stilte en zich te oriënteren op morele waarden als eerlijkheid, zuiverheid, onzelfzuchtigheid en liefde. Geloof is voor velen de inspiratiebron. Initiatives of Change daagt een ieder uit pionier te zijn voor een positieve verandering in de samenleving, te beginnen in eigen leven. Redactie : Hennie de Pous – de Jonge, Johannes de Pous, Lotty Wolvekamp Initiatives of Change, (ANBI) Amaliastraat 10, 2514 JC Den Haag Tel: 070 – 364 3591 Website: www.iofc.nl

Email: [email protected]

Bank: NL49 ABNA 0257621202

Uiterst rechts op de foto Valika Smeulders

We komen tijdens de tocht ook langs de plek waar Anton de Kom in 1930 onderzoek deed voor zijn beroemde boek ‘Wij slaven van Suriname’, namelijk het pand aan het Lange Voorhout 32-34 waar destijds de Koninklijke Bibliotheek gevestigd was. Dit is het eerste boek waarin de geschiedenis van Suriname vanuit het perspectief van de Surinamers zelf wordt beschreven. Gelukkig is er nu, veelal dank zij de inspanningen van Surinaamse nazaten van slaafgemaakten, meer aandacht voor dit gezichtspunt. Het verleden spreekt meerstemmig mee in de personen met wie we tijdens deze tocht kennismaken, niet alleen eigenaren, maar ook zonen en dochters van slaafgemaakten, van wie een enkeling het in die tijd ver bracht in de Nederlandse samenleving. Hennie de Pous-de Jonge

7