Inlichtingen bij hr. R.E. de Heer

veri|sse www.overijssel.nl

Leden van de Statencommissie Economic en Bestuur

Postadres Provincie Overijssel Postbus 10078 8000 GB Zwolle Telefoon 038 425 25 25 Telefax 038 425 75 02

Uw kenmerk

Uw brief

Ons kenmerk EMT/2006/2022

Bijlagen 2

Doorkiesnummer 425 20 46

Inlichtingen bij hr. R.E. de Heer

Datum 1605 2006

*• U u U

Onderwerp

Innovatie Agenda Oost Nederland "Spel zonder grenzen".

In uw vergadering van 24 mei 2006 presenteert de heer Meijer, voorzitter van het Innovatieplatform Twente, de 'Twentse innovatieroute". De Innovatieroute is het langjarig investeringsprogramma voor Twente om te komen tot een economisch duurzaam sterke regio waarin het concurrentievermogen van hetTwents bedrijfsleven wordt vergroot. Het landsdeel Oost heeft als doel om de ontwikkelingen binnen en tussen de drie innovatienetwerken Food Valley, Health Valley en het Innovatieplatform Twente te versterken. Daarvoor is de gezamenlijke innovatieagenda "Spel zonder grenzen" opgesteld. De agenda kent drie programmalijnen gericht op het ondersteunen van de drie innovatienetwerken die het hart vormen van de innovatie en nieuwe bedrijvigheid in Oost Nederland. De drie programmalijnen zijn. • Versterken van de valley's. Het innovatieplatform Twente, Food Valley en Health Valley zijn sterke netwerken. Deze netwerken moeten in menskracht en middelen ondersteund worden zodat binnen de valley's innovatieprojecten opgestart, gefinancierd en uitgevoerd kunnen worden. © Ruimte voor samenwerking. Innovaties ontstaan vaak door het leggen van verrassende verbindingen. Met en door Oost Nederland vormen de drie valley's een groot netwerk richting het bedrijfsleven op nationale en mondiale schaal. Vanuit deze positie is het mogelijk grootschalige innovatieprojecten en nieuwe product markt combinaties op te zetten. Op Oost Nederlandse schaal zijn de netwerken ook beter in staat om omvangrijke financieringbronnen zoals het 7e Kaderprogramma, Innovatiemiddelen Ministerie van Economische Zaken en Europese Structuurfondsen aan te boren.

Bij correspondentie graag ons kenmerk vermelden.

RABO Zwolle 3973.41.121

Tijdens de renovatie van het provinciehuis is een deel van de organisatie gehuisvest op kantoorlocatie Rechterland 1 te Zwolle. Zie voor meer informatie www.overijssel.nl.

Bezoekadres Luttenbergstraat 2 Zwolle Rechterland 1 Zwolle

©

Investeren in Oost Nederland. De innovatie-infrastructuur is een belangrijke voorwaarde voor het tot stand komen van innovaties. Investeren in een aantrekkelijk woon-werk klimaat, een innovatief MKB en betrokkenheid van de totale onderwijs en beroepskolom zijn daarom randvoorwaarden voor innovaties en nieuwe bedrijvigheid. Op deze manier versterken de valley's en de regio elkaar.

De drie valley's hebben elk hun eigen programma, gericht op hun eigen doelgroep. In deze programma's heeft het bedrijfsleven het voortouw. Deze programma's zijn integraal overgenomen in de Innovatieagenda Oost Nederland. Op deze manier biedt "Spel zonder grenzen" ook de samenwerking tussen de valley's onderling en met de regionale overheid een programmatische basis. Deze basis zal voortdurend worden aangepast aan de ontwikkelingen in de regio, Nederland en Europa en worden gebruikt in de verschillende uitvoeringsprogramma's zoals het MEUP en de EFRO-structuurfonds programma's. De agenda voor Oost Nederland is aangeboden aan de Minister President, de ministers van Economische Zaken en Onderwijs en de Staatssecretaris van Economische Zaken. Bij de behandeling van de voortgang van het Nationaal Innovatieplatform in de vaste kamercommissies Economische Zaken en Onderwijs Cultuur en Wetenschap op 30 maart 2006 gaven premier Balkenende en minister Brinkhorst van Economische Zaken aan dat Oost Nederland wat innovatie betreft behoort tot de koplopers in Nederland. De drie innovatienetwerken Food Valley, Health Valley en het Innovatieplatform Twente werden meerdere malen door zowel kamerleden als bewindslieden als voorbeeld aangehaald voor een succesvolle innovatieaanpak. Ter voorbereidingoj

X^

Gedeputeeme States

voorzitter.

•esentatie van de innovatieroute bieden wij u deze agenda aan. t)verijssel,

i n n o v a t i e a g e n d a

O o s t

N e d e r l a n d

spel zonder grenzen

health

. . . bedrijven die zich willen

ontplooien niet technology belemmeren met inflexibele

foodplanningen of een strak ‘ masterplan’ 1

Colofon De ‘Innovatieagenda Oost-Nederland Spel zonder grenzen’ is een publicatie van de Regiegroep Triangle. Redactie en inhoud: Peter Papegaaij, Provincie Gelderland René de Heer, Provincie Overijssel Tekst: Jolly Kerkstra, Bureau Tekst & Speech Vormgeving: Axis Media Ontwerpers, Enschede Druk: Drukkerij te Sligte, Enschede

i n n o v a t i e - a g e n d a

O o s t

N e d e r l a n d

2

3

ingrediënten daarvoor zijn in onze regio aanwezig: hoogwaardige kenniscentra, innovatieve bedrijven, een strakke organisatie, een aantrekkelijk woon- en ondernemingsklimaat en de wil om samen te werken. spel zonder grenzen Dat Oost-Nederland de stap naar een topregio daadwerkelijk durft te zetten blijkt uit deze ‘Innovatieagenda - spel zonder grenzen’. Die bevat een ambitieus programma om de aanwezige krachten de ruimte te geven en belemmeringen op weg naar de top weg te nemen.

“Hoe treurig is het kennis te hebben als ze tot niets dient.” (Sophocles, Grieks dichter, 496 - 406 v. Chr.) “Verbeelding is belangrijker dan kennis.” (Albert Einstein, natuurkundige, 1879 - 1955)

Oost-Nederland kiest voor de top Echte innovatie ontstaat alleen in regio’s waar bedrijven samen met kennisinstellingen nieuwe prodcuten en diensten op de markt brengen. Nationale en internationale ambities i n n o v a t i e - a g e n d a

O o s t

zoals de Lissabondoelstellingen kunnen dan ook slechts worden bereikt door de inzet van sterke regionale netwerken en knooppunten (topregio’s). Oost-Nederland kan én wil zo’n topregio worden. Alle

N e d e r l a n d

4

Nu doorzetten Met de Innovatieagenda kiest Oost-Nederland, in lijn met de eerder ingeslagen weg, voor gericht investeren in kennis en innovatie en draagt zo bij aan nationale en Europese doelstellingen. De ervaringen tot nu toe laten zien dat die keuze vruchten afwerpt. Nú moeten wij onze aanpak doorzetten. Om optimaal resultaat te behalen is gezamenlijk commitment nodig, niet

alleen binnen de regio, maar ook van nationale en Europese overheden. Wij verwachten dan ook vanuit de rijksoverheid en de Europese Unie steun voor onze aanpak. Innovatiekracht ontstaat niet zomaar Kennis staat al eeuwenlang aan de basis van welvaart en vooruitgang. Tenminste: díe kennis die op een vruchtbare manier wordt ontwikkeld en toegepast. Aan het bezitten van kennis alléén hebben we niet zo veel. De kunst is er datgene mee te doen wat nodig is om een samenleving vooruit te helpen. Daar is - naast kennis - creativiteit, durf, vernieuwingszin en een samenhangende visie voor nodig. ‘Verbeelding is belangrijker dan kennis’, zei Albert Einstein. In Oost-Nederland beschikken wij niet alleen over kennis, maar ook over de ‘verbeelding’ en de vaardigheden die nodig zijn om de kennis om te zetten in kracht. Al in 2001 ontwikkelden de kennisinstellingen in Oost-Nederland gezamenlijk een ambitieus plan om

hun specialistische kennis op het gebied van voeding, gezondheid en technologie verder te ontwikkelen. Dit plan liet zien dat er in onze regio zeer hoogwaardige kennis aanwezig is, juist op de grensvlakken van de traditionele kennisgebieden. In 2004 sloegen ondernemers, kennisinstellingen, hogescholen en overheid daarom de handen in elkaar. In dat jaar verscheen de Visie Triangle, een gezamenlijke visie op de innovatiekracht van Oost-Nederland. Met een concrete doelstelling: in 2015 moet Oost-Nederland wereldwijd tot de top 5 behoren van innovatieve topregio’s op het gebied van voeding, gezondheid en technologie. Met die gezamenlijke visie zette Oost-Nederland de eerste stappen op weg van de ontwikkeling naar een topregio. Met als uiteindelijk doel om nu én op langere termijn bedrijven en burgers een krachtig en welvarend woon- en werkklimaat te kunnen bieden.

5

Ruimte creëren en belemmeringen wegnemen Een visie is mooi, maar het gaat er om die te verwezenlijken. Daarom hebben alle partijen de afgelopen jaren fors geïnvesteerd in de ontwikkeling van de drie netwerken in de regio, Food Valley, Health Valley en Innovatieplatform Twente. En met succes: elk met hun eigen dynamiek, ontwikkelen de drie valleys zich tot sterke spelers in regionale, nationale en internationale netwerken. Gaandeweg werd steeds duidelijker dat de sleutel in Oost-Nederland vooral ligt in het scheppen van ruimte voor de aanwezige innovatiekracht: • Ruimte voor de dynamiek van de valleys. • Ruimte voor de verschillen tussen de valleys • Ruimte voor samenwerking tussen de valleys Een echte topregio zorgt voor die ruimte en beweegt mee met de dynamiek in plaats van die te willen sturen.

spel zonder grenzen

Samenwerking Zo heeft zich in Oost-Nederland een ijzersterke samenwerking ontwikkeld. Oost-Nederland investeert in het scheppen van ruimte voor de ontwikkeling van de valleys afzonderlijk en voor samenwerking tussen de valleys in Oost-Nederland en daarbuiten. De valleys zetten alles op alles om hun kracht verder te ontwikkelen en investeren in samenwerking op die gebieden waarmee ze tot de wereldtop behoren. In de Regiegroep Triangle komen de lijnen bij elkaar en treden we gezamenlijk op als de innovatiepartners van Oost-Nederland. Wat kunt u van ons verwachten? Wij zetten die aanpak door met deze Innovatieagenda Oost-Nederland. We presenteren hiermee een dynamisch programma, dat we steeds blijven aanpassen aan ontwikkelingen in de regio, Nederland en Europa. Een programma dat: • Ruimte geeft aan de dynamiek in Oost-Nederland.


O o s t

Ruimte geeft aan de partijen die er echt toe doen als het om innovatie gaat: bedrijven en kennisinstellingen. • Ruimte geeft aan de netwerken. • Zorgt dat de overheid en alle intermediaire partijen in Oost-Nederland betrokken zijn, meedoen en bijdragen; met andere woorden: zorgt dat het huis in Oost-Nederland op orde is. • Kennis en innovatie in onze regio structureel tot de basis maakt van economische groei en welvaart. Met als doel een topregio te zijn, die cruciaal is voor het bereiken van (inter)nationale innovatiedoelstellingen. •

netwerken rond voeding, gezondheid en technologie waarin bedrijven, kennisinstellingen en overheden eensgezind samenwerken Wij verwachten dan ook steun van Nederland en Europa in de vorm van: • Investeringen in de netwerken in Oost-Nederland. • Investeringen in de dynamiek en de diversiteit in Oost-Nederland • Investeringen in onze aanpak

Leeswijzer De Innovatieagenda is als volgt opgebouwd: • In deel I presenteren wij het programma waarmee we richting bieden aan de investeringen in kennis en innovatie in Oost-Nederland voor de komende jaren. • In deel II lichten wij de gemaakte keuzes toe en laten we aan de hand van activiteiten en voorbeelden vanuit en tussen de valleys zien wat tot nu toe is bereikt.

Wat verwachten wij van Nederland en Europa? Onze ambities zijn hoog. We hebben durf getoond door samen een scherpe keuze te maken voor gerichte investeringen in kennis en innovatie: • We hebben een goed geoliede organisatie opgebouwd in en rond de valleys. • We beschikken met de valleys in Oost-Nederland over drie sterke

N e d e r l a n d

6

7

Afstemmen Soms denken mensen dat aan alle belangrijke ontwikkelingen een groots vooropgezet plan ten grondslag ligt. En dat succes vervolgens op korte termijn is verzekerd. Meestal is dat echter niet zo. Dat wat in Palo Alto in 1937 in een garage begon, later uitgroeide tot het lichtende voorbeeld voor innovatieve clusters - Silicon Valley - was niet de uitkomst van een vooropgezet masterplan, noch kwam dat succes direct tot stand. De grondleggers hielden vanaf het begin vast aan het adagium: de visie op de ontwikkeling van Silicon Valley is een visie, geen plan. Dit soort ontwikkelingen - waarvan innovatie de drijvende kracht is - kun je per definitie niet sturen of plannen. Wel kun je de inspanningen van verschillende partijen op elkaar afstemmen om zo elkaars sterktes te versterken en elkaars zwaktes aan te vullen.

spel zonder grenzen

I

Het programma: richting aan kennis en innovatie in Oost-Nederland ‘Silicon envy’ “What makes Silicon Valley king? It’s godfather was Fred Terman, an engineering professor at Stanford University in Palo Alto. In de late 1930’s, Terman persuaded two of his students, William Hewlett and David Packard, to form a company in a lock-up garage nearby instead of back east where most talented graduates headed at the time. To keep more of his entrepreneurial graduates in the region, Terman later persuaded Stanford to turn a tract of it’s peach groves into a campus-like industrial park, and to offer part-time businesses and engineering degrees to technicians at local firms.” (Uit: The Economist, 18-02-1999)

Volop activiteit in de valleys De betrokken bedrijven geven vorm aan de netwerken, de aanpak en de programma’s van de drie valleys. Daarom zijn de uitvoeringsprogramma’s van de valleys verschillend. In het algemeen zijn de volgende soorten activiteiten terug te vinden in de programma’s van de valleys: • Netwerkvorming. • Verbeteren van de toegang tot kennis. • Verbeteren van de toegang tot kapitaal. • Bij elkaar brengen van vraag en aanbod. • ‘Schakelen’ tussen lokale, regionale en (inter)nationale overheid. • Aantrekken van subsidiegelden en investeringen van rijksoverheid en EU in de (kennis)infrastructuur. • Projectontwikkeling bij samenwerkingsprojecten tussen meerdere bedrijven en kennisinstellingen. • Specifieke ondersteuning technostarters. • Stimuleren van aansluiting van het regionale MKB bij de valley-activiteiten.

niet sturen of vastleggen. ‘Geplande innovatie’ is immers een contradictio in terminis. Wel willen we, uitgaande van onze sterke punten, samenwerking verbeteren, belemmeringen wegnemen, ruimte bieden voor vernieuwende initiatieven en zo richting bieden aan kennis en innovatie in Oost-Nederland. Op die uitgangspunten is onderstaand programma gebaseerd. In deel II lichten we de gemaakte keuzes verder toe. De valleys in actie Vooraf: bedrijven en hun omgeving Overheden zorgen niet zelf voor innovatie. Dat doen de bedrijven. Zíj zorgen voor economische meerwaarde. Daarom staat de vraag van bedrijven naar kennis centraal in de agenda. De bedrijven vinden in de valleys een optimale innovatieve omgeving. Daar vinden de activiteiten plaats die bedrijven in staat stellen beter, intensiever en effectiever te innoveren.

“Voor een relatief geringe financiële Om een indruk te geven van de veelheid aan activiteiten in de drie valleys, volgen op de volgende pagina’s drie ‘inkijkjes’.

O o s t

N e d e r l a n d

8

een prachtig product, waarmee ik de concurrentie aankan.”

Zonder ons te willen meten met Silicon Valley is dát wat wij met ons programma beogen. We willen ontwikkelingen i n n o v a t i e - a g e n d a

inspanning heb ik

Geert Gudden Handelsmaatschappij GFDS

9

Food Valley •

spel zonder grenzen

I

Het programma: richting aan kennis en innovatie in Oost-Nederland

De Stichting Food Valley wil hét toonaangevende kennisnetwerk zijn voor de foodsector in Nederland. Door het samenbrengen van kennis en ondernemerschap stimuleren we de innovatiekracht van de foodsector en faciliteren we de realisatie van goede ideeën. We doen dit met een afgestemd aanbod van diensten en faciliteiten vanuit de regio Oost-Nederland ten behoeve van de Nederlandse foodsector. Deze aanpak moet ertoe bijdragen dat men - waar ook ter wereld - in 2015 aan Nederland denkt bij de uitdrukking ‘Food Valley’. Netwerkvorming Food Valley wil een toonaangevende partner zijn in regionale, nationale en internationale netwerken: • In de regio: Innovatieprojecten op snijvlak voeding - gezondheid technologie verder ontwikkelen. Voorbeelden: afbreekbare verpakkingen, nieuwe gezonde voedings-


O o s t

•

•

•

concepten voor specifieke doelgroepen (jongeren, ouderen). In Nederland: samenwerking met andere voedselregio’s (Zuid-Nederland, Noord-Nederland) samen met vertegenwoordigende organisaties (BOM/LIOF en NOM) verder uitbouwen. Food Valley brengt vooral de kenniscomponent in als onderscheidende bijdrage in gezamenlijke projecten. Een voorbeeld is het project ‘directe bedrukking’ waarbij A&F kennisleverancier is, maar waarin bedrijven uit Gelderland, Brabant en Limburg functioneren. In Nederland: food-adviseurs van Syntens in Nederland worden aangesloten op het Food Valley-netwerk. Food Valley wordt ‘virtueel’ opdrachtgever van vijfentwintig adviseurs, terwijl kantoren van Syntens verspreid over het land dienen als agentschappen voor Food Valley. In Nederland: Food Valley als penvoerder van het InnovatiePrestatieContract voor de Food-sector in samenwerking met Syntens. In Nederland: Food Valley actief

N e d e r l a n d

10

betrokken bij opzet en ontwikkeling MKB-programma voor de food op verzoek van het ministerie van EZ. • Internationaal: uitbouw van samenwerking met sterke Duitse en Belgische food-regio’s door het opzetten van gezamenlijke projecten > onderzoeken of we hier een regionale food-driehoek kunnen vormen. • Via het EU-programma FINE onderzoeken we samenwerkingsmogelijkheden, gericht op projectontwikkeling, met andere regio’s in Europa. • Specifiek aandacht voor China. Als er vanuit het Nederlandse bedrijfsleven voldoende vraag bestaat naar samenwerkingsmogelijkheden in China > opzetten China food connection point. Verbeteren toegang tot kennis Food Valley heeft een rol bij het verbeteren van de toegang voor het MKB tot de kennis in het Food Valley-netwerk: • Met Innovation Link (matching instrument van Food Valley) is een netwerk van ‘vuurtorenwachters’ bij

kennisleveranciers opgezet. Food Valley streeft naar verdere uitbouw van relaties inclusief - op den duuroverall afspraken over afname kennis van instituten. • De samenwerking met HBO’s wordt verder uitgebouwd, vooral ten behoeve van het MKB. • Rond nieuwe thema’s (bijvoorbeeld nanotechnologie) worden ontmoetingen georganiseerd tussen kennisaanbieders en toekomstige kennisvragers. Vergroten aansluiting regionaal MKB (Vrijwel) alle activiteiten van de Stichting Food Valley zijn gericht op optimale aansluiting met het regionale MKB. Steeds meer MKB-ondernemers worden lid van de Food Valley Society. Dat is een netwerk van bedrijven die zich verbinden aan Food Valley (en hiervoor ook betalen) en daarnaast ook input leveren voor nieuwe innovatiethema’s. Verbeteren toegang tot kapitaal Food Valley participeert in het SKE-

project in Wageningen Business Generator (pre-seed), gericht op veelbelovende plannen om nieuwe bedrijven te starten. Food Valley brengt zijn eigen netwerken in, zoals bijvoorbeeld Food Valley Society, om te adviseren. Daarnaast willen we met partners zoals bijvoorbeeld PPM Oost - een seed fonds voor de food sector starten. Projectontwikkeling Food Valley heeft een belangrijke ondersteunende rol bij projectontwikkeling op verschillende niveaus: • Bij elkaar brengen van de juiste partijen, die zelf een plan schrijven bijvoorbeeld voor een subsidietraject. • Het, via Innovation Link (samen met Syntens), aan elkaar koppelen van kennisvragers en -aanbieders. In 2005 leverde dat zo’n 100 matches op. We streven naar ca. 200 matches per jaar. - Uit deze matches kan de vraag voortvloeien om te ondersteunen bij projectontwikkeling

11

- Deze vraag kan ook voortkomen uit specifieke verzoeken van leden van de Food Valley Society bij een bezoek (minstens één keer per jaar), tijdens een bijeenkomst van de Food Valley Society bij een van de leden (6 keer per jaar) of tijdens themabijeenkomsten (vijf tot zeven keer per jaar). • Begeleiden van een plan, zodat het voldoet aan de format-eisen van de subsidieverstrekker • Op verzoek schrijven van een plan. Wanneer een projectvoorstel is afgerond, stapt Food Valley eruit, behalve als: • Food Valley een specifieke rol heeft bij de praktische uitvoering (projectmanagement, communicatie) en wanneer er budget voor beschikbaar is. • De rol van Food Valley past bij de ‘platformrol’. We voeren de projectontwikkeling uit in nauwe samenwerking met Oost NV.

“FINE is voor ons een belangrijk initiatief om Food Valley te verbinden met de sterke foodregio’s in Europa.” Dr. Roger van Hoesel Directeur Food Valley

spel zonder grenzen

I


Aantrekken subsidiegelden rijk/EU Een belangrijke taak van Food Valley is het aantrekken van subsidiegelden van de rijksoverheid en de EU. Het gaat dan om: • GIB-middelen (Gebiedsgericht Innovatiebeleid): eenderde van de landelijk beschikbare middelen komt terecht bij partijen gelieerd aan Food Valley. • FES-middelen (Fonds Economische Structuurversterking): komende vier jaar twee majeure, FES-gefinancierde projecten die voor de foodsector én de regio een substantiële impuls betekenen (bijvoorbeeld clean rooms bionanotechnologie, Zorghotel vd Toekomst). • Beheer programmagelden bestemd voor MKB-projecten (‘experimenteergeld’) ter waarde van € 2 mln. per jaar. • KP7 (Zevende Kaderprogramma voor R&D): zichtbare betrokkenheid bij ontwikkeling nieuwe regions of knowledge-programma’s.


O o s t

Voorbeelden uit de praktijk van Food Valley Hieronder een aantal voorbeelden van activiteiten in het Food Valleynetwerk. • Innovation Link, kennisversterking van het MKB - Vuurtorenwachters: het kennisvangnet van ‘vuurtorenwachters’ waarin elke relevante foodkennisinstelling is vertegenwoordigd met een medewerker die niet alleen de taal van de ondernemer spreekt, maar ook perfect op de hoogte is van het kennisaanbod van zijn instelling. Deze vuurtorenwachters koppelen binnen enkele werkdagen de vraag van een ondernemer aan de persoon met de juiste expertise. Deelname aan het kennisvangnet is voorbehouden aan vertegenwoordigers van (unieke) foodgerelateerde onderzoeks- en onderwijsinstellingen. Enkele voorbeelden Sanorice uit Veenendaal Een voorbeeld van een vraag die

N e d e r l a n d

12

bij de Innovation Link terechtkwam is die van SanoRice, een bedrijf uit Veenendaal. SanoRice produceert rijstwafels in alle denkbare varianten volgens een proces van poffen. Toen de unieke marktkans ontstond om Japanse rijstzoutjes te produceren, was SanoRice echter niet vertrouwd met het extrusieproces waarmee dergelijke zoutjes worden gemaakt. Een haalbaarheidsonderzoek moest onderbouwen dat investeren in de techniek van extrusie verantwoord is. De Innovation Link kreeg de vraag welke organisaties een dergelijk haalbaarheidsonderzoek voor SanoRice uit zouden kunnen voeren. Food Valley Innovation Link voorzag in het overzicht van instellingen die aangeven zo’n onderzoek te kunnen doen. SanoRice gunde haar opdracht aan het toenmalige Agrotechnology and Food Innovations (A&F), die het onderzoek naar volle tevredenheid van SanoRice uitvoerde.

Wilthagen: Fabrikant van leverworst neemt productaansprakelijkheid serieus. Wilthagen Vleeswarenbedrijf produceert gezondheidsveilige leverworst zonder chemische conserveringsmiddelen. Vraag vanuit hun productontwikkeling was, hoe de ontwikkeling van Clostridium Botulinum sporen in gepasteuriseerde leverworst kan worden tegengegaan zónder toevoeging van nitriet. Een aantal kennisinstellingen reageerde op de oproep van de Innovation Link. De aanpak van TNO spreekt Wilthagen het meest aan: test de intrinsieke productveiligheid t.o.v. Clostidium Botulinum in een proef waarbij de leverworst opzettelijk wordt besmet, waarna gekeken wordt hoe de bacteriegroei zich verder ontwikkelt. De resultaten uit deze ‘challenge’ zijn bepalend voor vervolgstappen. Uiteindelijk bleek - mede uit literatuuronderzoek en diverse metingen dat de risico’s op het gebied van 13

voedselveiligheid de komende jaren zijn te beheersen door een (temperatuur-)aanpassing in het productieproces. Bij dit vraagstuk is Wilthagen Vleeswarenbedrijf begeleid door één van de foodadviseurs van Syntens in Zeeland.

bevolen experts kiest Peeze ervoor om zaken te doen met Rien Wesseling van Wesseling Company Strategics. Syntens ondersteunt dit traject met advies en subsidie vanuit haar reguliere innovatieprojecten.

Peeze: Koffiebranderij schakelt hulp in bij positionering en marketing Koffiebranderij Peeze is al meer dan 125 jaar succesvol actief en geniet nationale bekendheid. De unieke wijze van productie koppelt hoge kwaliteit aan duurzaamheid. De directie is zich terdege bewust van de bijzondere positie die het bedrijf inneemt in een dynamische markt. De vele nog niet benutte kansen die de markt biedt, hebben de directie aangezet tot formulering van een gedegen positionering en tot het daarop afstemmen van de marketing strategie. Food Valley Innovation Link werd gevraagd wie over de gewenste expertise beschikt om dit traject met Peeze op te pakken. Uit de drie aan-

FoodSteps: Ondernemerskring zoekt state-of-the-art-expertise in allergenen FoodSteps, een Brabantse kring van foodondernemers, stelt in één van haar periodieke bijeenkomsten het thema ‘allergenen’ centraal. De ondernemers zoeken iemand die deze bijeenkomst met zijn (m/v) state-of-the-art-expertise kan voeden. Titia Fluks, vanuit Syntens in Breda betrokken bij FoodSteps, legt de link naar Food Valley en via de Innovation Link wordt contact gelegd met de drie Wageningse onderzoekers die internationaal toonaangevend onderzoek verrichten op dit gebied. De onderzoekers blijken op hun beurt zeer geïnteresseerd in con-

“Voor Campina Innovation is Food Valley de ideale locatie door de aanwezige kennisinfrastructuur, faciliteiten en het aanbod van hoogopgeleide mensen.” Dr. ir. Toon van Hooijdonk Stafdirecteur R&D Campina

Bedrijven actief in Food Valley

spel zonder grenzen

I


crete toepassingsmogelijkheden (producten, diensten) voor hun expertise en zoeken graag aansluiting bij de ondernemers van FoodSteps. • Verpakking van levensmiddelen - Food Valley is samen met het programma ‘Process-It’ van de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM), de initiatiefnemer van het project ‘directe bedrukking’. De toenemende diversificatie van de productenpallet en de verkorting van levenscyclus van producten cq. marketingconcepten maken dat er steeds hogere eisen worden gesteld aan de productinformatie op de verpakking. Deze moet volledig, up-to-date en gedetailleerd zijn. De verpakking van levensmiddelen wordt normaliter voorzien van bedrukte etiketten of krimpsleeves. Deze etiketten en sleeves worden vooraf, vaak door derden, gedrukt. Na de aanbrenging van de etiketten op de verpakking wordt in-line, met behulp van ink-jet of laser printing, een


O o s t

lotnummer en houdbaarheidsdatum toegevoegd. In dit project wordt nagegaan wat de mogelijkheden zijn om alle tekst en beeldinformatie direct op de verpakking (fles of pot) aan te brengen. Het proces vindt plaats op de plek waar momenteel de etiketten/sleeves op de verpakking worden aangebracht, dus in-line met het afvullen van de producten. Een consortium van foodproducenten en potentiële technologieleveranciers participeert samen met Agrotechnology & Food Innovations (onderdeel van Wageningen UR) in dit project door na te gaan welke ontwikkelingsstappen nodig zijn voordat de huidige beschikbare technologieën in staat zijn te voldoen aan eisen betreffende resolutie, lijnsnelheid, verpakkingsdimensies etc. Mogelijk kunnen betere resultaten, sneller worden gerealiseerd door gebruik te maken van andere (nieuwe) principes. De huidige fase wordt gefinancierd door de deelnemende bedrijven, de provincie Gelderland

N e d e r l a n d

14

en de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij. • Themabijeenkomsten: - Voeding en gezondheid: Circa 25 vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven, wetenschap en de zorg bespraken de activiteiten die men onderneemt in het kader van food & health. - Biobased busines: een eerste bijeenkomst samen met de Federatie Nederlandse Rubber- en Kunststofindustrie, Argrotechnology & Food Innovations (Wageningen UR), Stichting Agro Keten Kennis, Syntens, de Belangenvereniging van producenten van en handelaren in composteerbare producenten (BCPN) en het Platform Hernieuwbare Grondstoffen. Doel van de bijeenkomst was allereerst om aan de hand van praktijkcases de knelpunten en uitdagingen te benoemen. Gezien de hoge opkomst (137 deelnemers) kan van een succes worden gesproken. - Food and the factory: Nederland beschikt niet alleen over een

internationaal gerenommeerde foodsector. Ook de hieraan gelieerde machinebouw kent spelers van wereldformaat. Vanuit beide sectoren bestaat behoefte om na te gaan in hoeverre er mogelijkheden zijn om te komen tot gezamenlijke innovatie-initiatieven. - Human capital in Food Valley: Een bijeenkomst waaraan zowel ‘vragende’ foodbedrijven als gespecialiseerde HRM-organisaties (Yacht en Nutri-Akt) en Wageningen Business School en Wageningen UR deelnamen. Een constante stroom van nieuwe ideeën betekent dat een ‘gezonde’ beweging op de arbeidsmarkt van belang is. - Food Valley logistics: Een ‘ruraal park’ waar de consument zijn verse voedselproducten direct bij de producent uit de regio koopt. Nederland heeft naar verwachting ruimte voor een stuk of vijf van dit soort parken.

- Actemium Starrren* - Adifo N.V.* - Agri Information Partners* - Albron - Alpuro Goup* - Arbo Unie* - Aviko* - Baltussen Konservenfabriek bv* - Barenbrug - BECO - Bfactory* - Bibiz8 - BioPartner Center Wageningen* - BLGG b.v* - Campina* - Candlesticks Food-ingredients* - Catchmabs* - Chainfood* - Check-Points - Chord FPE* - Cinemec - Clean Light* - Contined* - De Greef Transport - De Heus Brokking Koudijs bv* - DIVA*

15

- DMC* - DMV - DSM - DUPP/Den Uijl Ploeg & Partners* - Exerion - Foodstep - Friesland Foods* - Fuji Photo Film BV-TRL-TD* - Genetwister - Givaudan Nederland BV* - Go-Tan - Grolsche Bierbrouwerij* - H.J. Heinz BV* - Herbalife International Netherlands* - Hero Nederland* - HFC Food Consultancy* - Ingrepro Micro Ingredients B.V.* - Isolife* - Isotron Nederland BV* - Keygene* - Koffiebranderij G. Peeze BV* - Koninklijke Buisman BV* - Masterfoods - Nederlands Bakkerij Centrum NBC* - Nederlandsch

Octrooibureau* - NOC NSF - Noldus - Noviantgroup/CP Kelco* - Numico Research B.V.* - Nutreco Holding NV* - Nutri-Akt* - Pet Power B.V.* - Philips Design - PricewaterhouseCoopers* - Qpoint - Rabobank* - Randstad* - Rijnvallei Holding BV* - Schoonderbeek en Partners Advies BV* - Seminis - Shieltronics BV* - Silliker* - Sodexho Nederland bv* - Struik Foods Europe* - Suiker Unie* - Twinpack - Uniq Nederland BV* - Van Rijsingen Beheer - Vertis* - Well Design B.V.* * Leden Food Valley Society

“Know how to innovate: Foodscience and Technology voor mens en maatschappij.” Dr. Kees de Gooijer Directeur AFSG, Wageningen UR

Health Valley

spel zonder grenzen

I


Met ‘Health Valley’ bedoelen we enerzijds een werkgebied, anderzijds een netwerkorganisatie: • Health Valley is een regio/werkgebied in de provincies Gelderland en Overijssel. Waar nodig werken we met en in andere regio’s in Nederland en het Euregiogebied samen. In 2005 ging de meeste aandacht uit naar de regio Gelderland met als kern Nijmegen en Arnhem. • Health Valley is daarnaast een netwerkorganisatie met drie doelen: matchmaking, regio-ontwikkeling en regiomarketing. In deze netwerkorganisatie werken primair mensen van Oost NV en Syntens samen om te zorgen voor ‘additionele economische activiteit’ in de regio Health Valley. Overheden, bedrijven en onderwijs-, kennis- en zorg-instellingen uit de regio zijn betrokken bij Health Valley en dragen aan bij aan de verdere ontwikkeling.


O o s t

Preventie

Diagnostie

Behandeling

Zorg

Kwaliteit van leven

Figuur zorg/biomedische keten

Ambitie Health Valley wil hét toonaangevende kennisnetwerk zijn in de Health Valley regio, dat kennis en kansen koppelt in de biomedische en zorgsector, en goede ideeën uit de regio faciliteert. De organisatie Health Valley richt zich op de gehele zorg/biomedische keten (zie schema hierboven) De Health Valley organisatie wil in de Health Valley regio (Gelderland en Overijssel) projecten op gang brengen, ontwikkelen en van de grond krijgen die uiteindelijk nieuwe producten, diensten en bedrijvigheid/bedrijven opleveren. Hierbij hoort ook het regionaal bundelen van bestaande partijen en activiteiten op het gebied van gezondheid: kennis-, onderwijs- en

N e d e r l a n d

16

zorginstellingen, overheden en intermediaire organisaties. Doel is hen in Health Valley te laten samenwerken, zodat de som meer oplevert dan de delen afzonderlijk. Dat alles in lijn met de in 2004 geformuleerde missie: ‘Health Valley ontwikkelen tot een krachtige regio, die in staat is om economische meerwaarde te creëren en deze extra te vergroten door kansrijke combinaties te maken met Food en Technology Valley’. Activiteiten Health Valley kent drie doelstellingen: • Matchmaking - Bij elkaar brengen van vraag en aanbod, adviseren en doorverwijzen van organisaties. - Opbouwen van business clusters en/of kennisclusters.

• Regio ontwikkelen - Regionale of regio-overschrijdende projecten ontwikkelen. - Bedrijven naar de regio halen. - Startende bedrijven faciliteren. • Marketing regio - Via publicaties, website en regiomarketing laten zien wat de regio te bieden heeft. - Voorlichting, pers en lobby.

• Relevante (openbare) analyses aanreiken. • (MKB-)bedrijven op de juiste niveaus ingangen bezorgen bij kennis-, onderwijs- en zorginstellingen, andere (grote en MKB-)bedrijven en overheden. Daarnaast kennis-, onderwijs- en zorginstellingen in contact brengen met relevante contacten bij (MKB en grote) bedrijven.

Bij elkaar brengen van vraag en aanbod, adviseren en doorverwijzen van organisaties Het gaat hierbij onder andere om de volgende activiteiten: • Organisaties (zowel bedrijven als onderwijs-, kennis- en zorginstellingen) te woord staan, vragen naar innovatie-, samenwerkings- en marktbehoeftes, doorverwijzen naar potentiële partners. • Organisaties betrekken bij (nieuwe) netwerken door hen uit te nodigen voor Health Valley activiteiten, subsidiemogelijkheden aanreiken, organisaties betrekken bij subsidieprojecten,

Het opbouwen van business clusters en/of kennisclusters Hierbij gaat het onder andere om: • Gericht en groepsgewijs vraag en aanbod bij elkaar brengen: organisaties bij elkaar brengen rond specifieke thema’s (bijvoorbeeld moleculaire diagnostiek, invasieve technologie of zorgdomotica) en clusteren rond deze thema’s. • Duurzame netwerken vormen door (gezamenlijk) activiteiten op te zetten, (subsidie-) projecten te formuleren, nieuwe partijen in dergelijke netwerken betrekken.

17

Regionale of regio-overschrijdende projecten ontwikkelen Health Valley fungeert in veel gevallen als initiator en tijdelijk ‘probleemeigenaar’ van projecten waarbij meerdere partijen betrokken zijn en waar het ‘handig’ is als Health Valley het project als onafhankelijke partij trekt. Doel vanuit het perspectief van Health Valley is om (door onpartijdig te opereren) de vraagstelling helder te krijgen, het netwerk inzichtelijk te krijgen én betrokken te laten raken, de politieke/ambtelijke wil te verkennen om aan dergelijke projecten mee te werken, financieringsmogelijkheden te onderzoeken, een (eerste aanzet voor een) projectvoorstel te schrijven en waar nodig te zorgen voor samenwerking en bundeling van krachten (in de regio). Belangrijke rol van Health Valley is om hierbij het eigen netwerk te gebruiken met als doel partijen die niet (logischerwijs) betrokken zijn, bij trajecten te betrekken. Daarnaast wil Health Valley een overzicht maken van ‘projecten op de plank’: projecten uit de regio die

“Gezondheid en Technologie: Twee toppers van de Health Valley.” Prof. dr. ing. Peter Vooijs Wetenschappelijk directeur Onderzoeksinstituut Technische Geneeskunde Universiteit Twente

spel zonder grenzen

I


kansrijk zijn maar waarbij alleen het (nog) ontbreken van financiering de start in de weg staat. Health Valley wil deze lijst opdelen in projecten voor de korte en voor de lange termijn, waarbij doorgaans de kortetermijnprojecten (aanzienlijk) kleinere investeringen vragen dan de langetermijnprojecten. Health Valley wil voor deze lange termijn projecten financiering en subsidie zoeken of de projecten samen met de regio (Gelderland en Overijssel) indienen in de regionale en vooral nationale en internationale subsidieprogramma’s. Voor reguliere projecten kunnen kennisinstellingen en bedrijven terecht bij de lopende subsidieprogramma’s. Voor nieuwe, ‘niet-passende’ projecten wil Health Valley aanspraak maken op GIB- en FES-gelden (Gebiedsgericht Innovatiebeleid en Fonds Economische Structuur). Bovendien wil Health Valley ‘experimenteerruimte’ hebben om nieuwe trajecten of projecten te starten. Conceet betekent dat dat wij de beschikking willen hebben over een


O o s t

relatief geringe hoeveelheid programmageld voor het MKB (experimenteergeld: regionale innovatievouchers). Doel is daarmee bijvoorbeeld mensen opdracht te geven bepaalde innovaties, netwerken of ‘zaken van elders waar de Health Valley regio van kan leren’ uit te werken als opstap voor nieuwe, concrete projecten. Als het gaat om de FES-gelden mikt Health Valley op unieke regionale projecten van internationale allure. Een voorbeeld is het regionale samenwerkingsproject ‘Zorghotel van de toekomst’: een woon-zorgomgeving waarin alle Food-, Health- en Technology-innovaties rondom het verzorgen van kwetsbare groepen in de samenleving bijeenkomen en getest kunnen worden in een ‘real life’ case. Er komt, met veel media-aandacht, een testomgeving, enerzijds om de innovatieve kracht van de regio te onderstrepen en anderzijds om de nieuwe woon-zorginnovaties over het voetlicht te brengen. In dit project werken we samen met Food Valley en Technology Valley.

N e d e r l a n d

18

De hierboven geschetste projecten moeten Health Valley tegelijkertijd in een positie brengen om actief deel te nemen aan relevante KP7 (7e Kaderprogramma voor R&D)-thema’s en moet leiden tot een voortrekkersrol in minimaal één groot KP7-project. Bedrijven naar de regio halen Dit onderdeel hangt nauw samen met ‘regiomarketing’. In de Health Valley regio is een groot aantal zorg-, onderwijs- en kennisinstellingen gebundeld. Daarnaast is een veelheid van bedrijven actief in de regio, veelal ook in de toeleverende sfeer. Health Valley probeert dit zichtbaar te maken. Bij de acquisitie steunen we op de ‘trekkracht’ van Oost NV in samenwerking met het NFIA (Netherlands Foreign Investment Agency). Startende bedrijven faciliteren Health Valley ondersteunent startersinitiatieven bij onderwijs- en kennisinstellingen zoals bijvoorbeeld KERN, het SKE-samenwerkingsverband in Nijmegen. Binnen het Nijmeegse SKE-

project heeft Health Valley slechts een beperkte rol. De Radboud Universiteit en het Universitair Medisch Centrum St. Radboud zullen de primaire inspanning op het gebied van kennisexploitatie leveren. Health Valley zal een actieve rol zoeken bij de HAN en de ROC’s. Via publicaties, website en regiomarketing laten zien wat de regio te bieden heeft; Voorlichting, pers en lobby Deze twee onderdelen ondersteunen de bovenstaande activiteiten. De website moet inzicht geven in de actuele situatie van het regionale bedrijfsleven en de onderwijs-, kennis- en zorgomgeving. We gaan de website gebruiken voor doorverwijzing, matchmaking, informatieverstrekking en agendering. Health Valley zal bij veel projecten een rol (kunnen) verwerven in promotie en marketing van projecten. Health Valley zal die rol vooral op zich nemen als partijen er om vragen en als er ook budget voor promotie wordt vrijgemaakt. 19

Voorbeelden uit de Health Valley praktijk • Medische Techniek en Logistiek - Samenwerkingsverband tussen ziekenhuizen en bedrijven (o.a. Kropman installaties) in Health Valley. Doel is centralisatie plus outsourcing van onderhoud, beheer van medisch-technologische installaties en logistieke functies voor regionale ziekenhuizen. Verschillende ziekenhuizen draaien een pilot met als doel bundeling van krachten/expertise en efficiencyverbetering. • Genomics voor Reumabestrijding - Reuma is een complexe multifactoriele ziekte, waarin vele factoren een belangrijke rol spelen, zowel voor de diagnose als de behandeling. Onderzoek op gebied van Genomics en proteomics is de manier om een ziekte als RA aan te pakken. Via een “high throughput” benadering kunnen nieuwe markers voor verbeterde diagnose en toegesneden behandeling van de auto-immuunziekte RA. Een

“Als wereldspeler op gebied van medische technologie zijn wij zeer tevreden over Arnhem als fraaie plaats voor ons hoofdkantoor, midden in de relevante kenniswereld van Health Valley!” Rob ten Hoedt Vice president & general manager Vitatron

Bedrijven actief in Health Valley

spel zonder grenzen

•


•

•

•

mooi voorbeeld waarin bedrijfsleven (o.a. Eurodiagnostica, Organon en Modiquest) en kenniswereld in een vroeg stadium samenwerken aan de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen en diagnostica. Femiscope - Ontwikkeling van “vrouwvriendelijk ”speculum (gynaecologisch onderzoeksinstrument) binnen cluster van Medcomfort, UMCN en huisarts Klaassen, waarbij UMC klinische testen voor rekening neemt. Innovatieve ontwikkeling van implantaten op orthopedisch gebied in samenwerking tussen Spierings Medische Techniek en Afdeling Orthopedie van het UMCN. Sensor Sense - Ontwikkeling van sporengasdetectie machine door spin-off van RUN, in samenwerking met o.a. HAN en RUN. Toepassingsmogelijkheden zowel op humaan/diagnostisch als op agrogebied. Cluster Demcon/Nanomi/MedSpray - Dit project gaat over nanotechnologie gericht op uniforme micro-


O o s t

•

•

•

•

druppels voor medicatie-inhalatie (voor behandeling van taaislijmziekte) en vernieuwde suspensies/ emulsies in voedingsmiddelen. Labiron datasystem - Software tbv koppeling tussen data van ziekenhuis-, huisartsenlabs en huisartsen Microflown Sensor - Toepassing van laser- en audiotechnologie voor diagnostisch meting gassporen (o.a. in humane en plantaardige (food) toepassingen Chips in de kliniek - Samenwerking Philips Semicon en UMCN. Tijdens bijeenkomst Nijmegen Gezonde en Innovatieve stad is basis gelegd voor intensivering van samenwerking tussen Philips en UMCN. Rondom thema’s als chipdiagnostiek, molecar diagnostics en medicine worden MIDAC - Applicatiecentrum gericht op de ontwikkeling van minimal invasieve toepassingen ten behoeve van vroegdiagnostiek. Binnen de regio oost Nederland zijn een

N e d e r l a n d

20

aantal prominente spelers (bedrijven en kennisinstellingen) gevestigd met high end kennis en technologie op gebied van minimaal invasieve diagnostiek. Binnen MIDAC wordt een structuur/ samenwerkingsmodel ontwikkeld waarmee betrokken instellingen elkaars kennis en technologie benutten voor nieuwe applicaties. In eerste instantie wordt gemikt op toepassing op cardiologisch en neurologisch gebied. Project in samenwerking met het Twents Innovatieplatform.

- Vitatron * - Philips Medical Systems * - Organon * - Novartis * - Royal Haskoning * - EMCM * - Kropman Industrial Systems * - First BV * - Oker Development * - Tervis Alliance * - Philips Semiconductors - Future Diagnostics - Medical Measurement Systems - de Koningh - Spierings Medische Techniek - Brainquiry - Eurodiagnostica - Demcon - Chiralix - Indes Medical Design

ABBA geeft Health Valley

* Lid van Health Valley platform

een Europese dimensie

“Via het Towerproject

aan het steunen van biomedische business development in de regio.” Dr. ir. Ward Mosmuller Directeur Health Valley

21

Twents Innovatieplatform spel zonder grenzen

I


Het Twents Innovatieplatform is de invulling van wat in Triangleverband de Technology Valley heet. In Twente is zeer veel toptechnologie aanwezig. Deze toptechnologie krijgt echter pas in economische zin betekenis wanneer bedrijven deze toepassen op concrete (en koopkrachtige) markten. Het Innovatieplatform Twente mikt daarom op de toepassing van toptechnologie binnen speerpunten van de Twentse Economie. Die speerpunten vormen een authentieke vertaling van de Lissabon-Agenda naar een regionale innovatieagenda. De regionale innovatieagenda is complementair aan de nationale en de Europese agenda. Op 8 februari 2006 bevestigde de minister-president deze uitspraak overigens tijdens een bezoek van het Nationale Innovatieplatform aan de regio Twente.


O o s t

Het Twents Innovatieplatform formuleert drie doelstellingen voor de regio: • Het vergroten van het concurrentievermogen van Twente. - Innovatie moet zichtbaar worden in concrete producten en diensten, waardoor de concurrentiepositie van Twente sterker wordt. • Het verhogen van het rendement van innovatieprocessen in Twente. - Tempo, marktgerichtheid en natuurlijk de concrete resultaten van innovatieprocessen verhogen. • De groei en doorgroei van het aantal starters. - Doel is een verdere toename en doorgroei van het nu al relatief hoge aantal startende ondernemingen. Deze starters zorgen voor creatief en innovatief ondernemerschap. Dat is de belangrijkste sleutel tussen kennis en markt. Werkwijze en resultaten van het Innovatieplatform Twente De essentie van de aanpak is dat het Innovatieplatform Twente aansluiting heeft gezocht bij de authenticiteit van

N e d e r l a n d

22

de Twentse regio. Een regio met sterke kennisinstellingen, maar ook een historie in de maakindustrie (textiel, machinebouw en bouw) die zich stevig heeft getransformeerd. Zo heeft Twente een toonaangevende positie op het gebied van nieuwe materialen. Dat is een rechtstreekse doorontwikkeling vanuit de textielindustrie. Bovendien is Twente een belangrijke speler op het gebied van mechatronica en high-techsystems. Dat is weer een rechtstreekse doorontwikkeling van de machinebouw. Twente kent veel middelgrote en kleinere bedrijven. Daarom is ‘samenwerking’ heel belangrijk in onze aanpak; er is immers niet één toonaangevende speler. In het samenspel gaat het om vier O’s: ondernemingen, onderwijs, onderzoek en de overheid. Deze partijen moeten er samen de schouders onder zetten. Twente is geen gesloten regio en moet dat in een mondiale economie ook niet zijn. Daarom is onze aanpak open: partners vanuit het buitenland of andere regio’s in Nederland kunnen betrokken raken in innovatieprocessen.

De vindplaats van een probleem is immers niet altijd de vindplaats van de oplossing. Directe partners zijn natuurlijk Food Valley (Wageningen en omgeving) en Health Valley (Arnhem en Nijmegen). Twente kent weinig bedrijven voor wie valorisatie van fundamenteel onderzoek (op korte en middellange termijn) interessant is. Valorisatie is om die reden geen dominante strategie. Marktinnovatie is dat wel, omdat innovatie in dat geval het gevolg is van het slim combineren van bestaande kennis. In een regio met veel middelgrote en kleine bedrijven zijn daarvoor goede voorwaarden aanwezig. De uitwerking van deze strategie leidt tot de werkwijze zoals wij die hieronder beschrijven. We agenderen de vier O’s op een gezaghebbende manier. Die agendering is ook de basis voor de externe profilering van de regio. Verrassende verbindingen tussen de vier O’s moeten leiden tot marktinnovatie. 23

Verschillende Twentse economische sectoren hebben nogal wat te bieden. Het gaat er om deze sterktes te combineren in clusters, of speerpunten, waaromheen innovatie plaatsvindt. De regio moet sterker betrokken zijn bij innovatieprocessen. Aandachtspunt daarbij is onder meer de aansluiting tussen bedrijfsleven en onderwijs en dan gaat het niet alleen om universiteit en hogeschool, maar ook om het ROC. Alle partijen moeten substantieel investeren in innovatie. Het Twents Innovatieplatform heeft op de najaarsconferentie van 2005 (op 23 november) toegewerkt naar een concretisering van zijn aanpak. Om goed beslagen ten ijs te komen is de conferentie (onder andere via rondetafelgesprekken per sector) intensief voorbereid met bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheidsorganisaties. Onder andere dankzij die voorbereiding kon de conferentie succesvol worden afgerond met de volgende resultaten:

“De droom van één mens is de boterham van velen”. Rob Hulsebos directeur Remote IT-services


Binnen de Innovatieroute zijn vijf clusters of innovatiespeerpunten voor Twente benoemd. gebaseerd op de sterkte kanten van de regio: • Materialen en mechatronica, de ontwikkeling van ‘smart materials’. • Technologie en gezondheid (samenwerking met Health Valley). • Voeding (samenwerking met Food Valley). • Bouwnijverheid. • Technologie en veiligheid. Het cluster Materialen en Mechatronica geldt als het voedende domein voor innovaties in de andere clusters. i n n o v a t i e - a g e n d a

O o s t

Cluster Technologie en veiligheid

Cluster Bouwnijverheid

Cluster Voeding

I

Cluster Technologie en gezondheid

spel zonder grenzen

Er is een mobiliserende agenda geformuleerd, waaraan betrokkenen zich gecommitteerd hebben: de Twente Innovatieroute. Op 7 december 2005 hebben wij deze agenda op het Nationaal Innovatie Event aangeboden aan het landelijk Innovatieplatform. Op 7 en 8 februari 2006 zijn de route en de gevolgde aanpak besproken tijdens het bezoek van het Nationale Innovatieplatform aan Twente.

Cluster Materialen en Mechatronica

Figuur Relatie tussen clusters

Daarnaast is het de bedoeling dat innovaties vooral plaatsvinden op de kruispunten van de verschillende clusters. De keuze voor materialen is niet alleen van belang voor Twente; de focus van Twente draagt bij aan de versterking van het landelijke sleutelgebied high techsystems en materials. Trekker van elk cluster is een CEO van een onderneming. De clusters werken op dit moment aan een meerjarenprogramma met concrete projecten.

N e d e r l a n d

24

Voorbeelden uit de Twentste praktijk 1. Cluster Materialen en Mechatronica Project M3 port: materialen, Mechatronica en Maintenance. Ontwikkeling van een hightech niche voor onderhoud in de luchtvaart. Project High Tech facilities Twente: een werkplaats voor bedrijfsleven, onderwijs en onderzoek, gericht op de toepassing van nieuwe materialen in bestaande systemen. Project Biopolymeren: ontwikkelen

van nieuwe hoogwaardige vezels op basis van hernieuwbare grondstoffen. 2. Cluster Bouw Project Kenniscentrum Bouwinnovatie - en ondernemerschap, richt zich op vernieuwend ondernemen en de ontwikkeling van nieuwe technologie, producten en markten. 3. Cluster Voeding Project Nanosystems4vitality: gebruik van nanotechnologie voor toepassingen in voeding en gezondheid. Project Bio-afbreekbare verpakkingen: opzetten van een proefproductie om afbreekbare verpakkingen te produceren voor de voedingsmiddelenindustrie (in samenwerking met Food Valley). 4. Cluster Technologie en Gezondheid Project IZIT: beter gebruik van ICT in de gezondheidszorg met als doel te komen tot betere, toegankelijke en betaalzorg. Project Skills laboratorium Twente: bouw van een laboratorium waar professionals in de zorg hun vaardigheden kunnen beoefenen.

Project ketenzorg: identificeren van knelpunten en verbeterpunten in de zorg, waardoor innovaties op een efficiënte wijze kunnen worden getest en ingevoerd. Project Minimal Invasive Intervention Development & Application Center: vestiging van een ontwikkelen appliciatiecentrum waardoor testen en devices voor minimaal invasieve interventies kunnen worden uitgevoerd. Project TKT Product Factory: stimulering van kennisintensief ondernemerschap en hoogwaardige werkgelegenheid in de zorg

Bedrijven actief in Twents Innovatieplatform - Koninklijke Ten Cate - Thales, Grolsch - Urenco - Demcon - Volker Wessels - Bronkhorst HT - Tejin Twaron - Zwanenberg Food Group - Bolletje - Apetito - Zuivelhoeve - Huuskes - Innofood - Hegeman

5. Technologie & Veiligheid Project Secure Society, waardoor de overheid, in de rol van afnemer, en organisaties als Thales en TNO Defensie kunnen experimenteren met multidisciplinaire oplossingen op het gebied van de veiligheid.

- Plegt-Vos - BvVConsult - Raab Karcher Eshuis - Teha - Loohuis - KWP - IAA - De Groot Vroomshoop - Fundeon

25

“Wees overtuigd dat je vernieuwend bezig bent.” Eric Heersink I-Real

tijd zeker is en niet op projectbasis en korte termijn geregeld wordt. • Inzet van Oost NV en Syntens in de valleybureaus. - Goede samenwerking op de werkvloer is essentieel voor de valleybureaus. Daarom werkt een aantal medewerkers van intermediaire organisaties zoals Oost NV en Syntens, structureel bij de valley-organisaties. • Cofinanciering van valleyprogramma’s. - De activiteiten van de valley-organisaties worden zoveel mogelijk op programmaniveau gefinancierd. Wanneer telkens voor afzonderlijke projecten financiering moet worden gezocht, legt dat een te grote druk op de valleys.

spel zonder grenzen

I

Programmalijn 1 versterken van de valleys

Waarom? Uit het voorgaande blijkt dat de valleys de netwerken zijn waar vraag naar en aanbod van kennis elkaar ontmoeten. De kern van Triangle zit dus in de valleys. Met programmalijn 1 willen we ervoor zorgen dat de valleys zich optimaal kunnen ontplooien. Waar willen we naar toe? • Sterke valleys die de kracht hebben hun programma te ontwikkelen en uit te voeren. i n n o v a t i e - a g e n d a

O o s t

• Sterke valleys die een (inter)nationale status hebben. • Sterke valleys die door het bedrijfsleven worden gedragen. Wat gaan we daarvoor doen? Actielijn 1: zorgen voor continuïteit • Structurele financiering voor de valley-organisatie. - De valley-organisaties vormen het ‘zenuwstelsel’ van de netwerken in de valleys. Voor de continuïteit is het belangrijk dat de financiering van de organisaties voor langere

N e d e r l a n d

26

Actielijn 2: investeringen aantrekken De partners in de valleys spelen een grote rol bij het aantrekken van investeringen in de kenniseconomie in Oost-Nederland. De Regiegroep Triangle zal hen hierbij als volgt ondersteunen: • Ondersteuning van de valleys bij

•

• •

•

het aantrekken van investeringen van rijksoverheid en EU in de kennisinfrastructuur. Ondersteuning en cofinanciering bij het aanspreken van subsidiestromen van rijksoverheid en EU via: - Pieken in de delta. - EU-Structuurfondsen. - 6e en 7e kaderprogramma voor research en development. - Het Community Initiative Programma (CIP). Ondersteuning bij het betrekken van grote spelers bij de valleys. Ondersteuning bij toegang tot internationale programma’s, zoals: - TOWER, een interreg IIIc-project met regio’s uit Zweden, Frankrijk, Engeland en Hongarije; - Manunet, een ERA-net intiatief; - Regions of knowledge, een activiteit van het 6e en 7e kaderprogramma voor research en development. Het project FINE (Food Innovation Network Europe) is één van de 18 in Europa toegekende projecten in de pilot in KP6 Regions of Knowledge.

Actielijn 3: ondersteunen van specifieke projecten binnen de valleys Binnen de valleys zullen verschillende projecten gestart worden, waarvoor deels publieke financiering nodig is. Dat zullen vooral pre-concurrentiële projecten zijn waar meerdere partijen aan meedoen. Deze projecten kunnen onder andere ondersteund worden door: • De valley-organisaties en hun activiteitenprogramma’s; het gaat dan vooral om steun in de voorfase, bijvoorbeeld bij het bij elkaar brengen van de juiste partijen. • Oost NV; vooral bij het opzetten van de projectorganisatie en het maken van het projectplan. • De regionale overheid; het gaat dan vooral om cofinanciering en gerichte bestuurlijke lobby in Den Haag en Brussel.

“Vanuit ons bedrijf in Zelhem vertellen wij onze Amerikaanse partners in Silicon Valley hoe we e-business gaan aanpakken. Dat was voor beide partijen wel even wennen”.

27

Klaas Blankman IT manager Nienhuis for Education

Triangle willen op de inhoudelijke raakvlakken van de valleys gericht projecten ontwikkelen met een wereldwijd topniveau.

spel zonder grenzen

I

Programmalijn 2 ruimte voor samenwerking

Waarom? Drie sterke valleys maken nog geen krachtige regio. Los van elkaar kunnen de valleys excelleren, maar in samenhang kunnen ze nog sterker worden. Op een aantal raakvlakken tussen de valleys liggen grote kansen om die samenhang in praktijk te brengen. Waar willen we naar toe? • Koppeling van de drie sterke netwerken. • Mogelijkheden bieden aan bedrijven en kennisinstellingen die binnen i n n o v a t i e - a g e n d a

O o s t

één netwerk opereren, bij de andere twee netwerken binnen te komen. • Projecten op wereldniveau door gebruik te maken van de kracht van meerdere netwerken. Wat gaan we daarvoor doen? Actielijn 1: mogelijk maken van topprojecten De kracht van Triangle zit in de valleys. Maar juist de raakvlakken van de valleys bieden ook grote mogelijkheden. Die mogelijkheden moeten actief ontwikkeld worden. De partners in

N e d e r l a n d

28

Actielijn 2: leren van elkaar Elke valley heeft een eigen aanpak en dynamiek, maar de valleys staan soms ook voor dezelfde uitdagingen en vragen. Door samen te werken ontstaat een podium waar die gezamenlijke uitdagingen en vragen beantwoord kunnen worden. Ook kunnen zo gericht partijen uit verschillende disciplines, bedrijfstakken en valleys bij elkaar worden gebracht. Actielijn 3: ondersteuning stroomlijnen Juist bij innovatie en in een aantrekkende economie mogen de overheid en de aan de overheid gerelateerde intermediaire partijen geen rem op de ontwikkelingen zijn. Het huis moet zogezegd op orde zijn. Binnen Triangle zijn veel intermediaire partijen actief op verschillende niveaus. Het gaat dan bijvoorbeeld om de ontwikkelingsmaatschappij Oost NV,

Wereldwijde topprojecten Er zijn al voorbeelden van projecten op de raakvlakken van de valleys, die tot de wereldtop behoren. Bijvoorbeeld: • De toepassing van nanotechnologie in voeding en/of gezondheid is een van de gebieden waarin de partners in Triangle op wereldschaal uitblinken. Op dit terrein zijn verschillende projecten in ontwikkeling. Bijvoorbeeld ‘Microdruppels’. In dit project kunnen door gebruik van microzeven zeer stabiele monodisperse vloeistofdruppels worden gemaakt. Dit kan worden toegepast in vetloze zuivel die net zo smaakt als ‘gewone’ zuivel. Een andere toepassing is in een inhalator voor medicijnen voor patiënten met taaislijmziekte. Door gebruik van de microzeef zijn minder medicijnen nodig die nauwkeuriger en gemakkelijker kunnen worden gedoseerd. • Het onderzoeksfonds ‘Nanotech for food and health’ financiert fundamenteel toepassingsonderzoek op het gebied van nanotechnologie. Voorwaarde daarbij is dat de industrie zelf 50% bijdraagt. • Een ander voorbeeld van de toepassing van nanotechnologie is het project ‘Nanosystems4vitality’: gebruik van nanotechnologie voor toepassingen in voeding en gezondheid. • ‘Process on a chip’ is een verzameling projecten waarbij nanotechnologie wordt gebruikt om laboratoriumfuncties zo te verkleinen dat ze op chipschaal kunnen worden uitgevoerd. Opschaling gebeurt door een veelvoud van chips parallel te schakelen. • Minimal Invasive Diagnostic Application Centre (MIDAC) is een project waarin verschillende bedrijven en onderzoeksinstellingen samen werken aan de ontwikkeling van biosensoren die zo klein zijn dat ze zonder bijwerkingen in het lichaam kunnen worden geplaatst. Ook kunnen meerdere sensoren gekoppeld worden, bijvoorbeeld voor het vroegtijdig waarnemen van hartfalen.

Syntens, de Kamers van Koophandel Oost Nederland, etc. Oost-Nederland zorgt voor een zo goed mogelijk gestroomlijnde inzet van deze partijen. Daarnaast werken de provincies Gelderland en Overijssel nauw samen met elkaar en met het ministerie van Economische Zaken in de aansturing.

Let’s meet in the Triangle… … onder die titel vindt een verzameling van activiteiten plaats waarbij ondernemers en onderzoekers uit verschillende netwerken gericht met elkaar in contact worden gebracht. Een ondernemer of kennisinstelling is gastheer voor andere ondernemers of onderzoekers. Een aantal voorbeelden: • Technologiekring Twente meets Food Valley; • Health Valley meets the Stedendriehoek; • Care Pro (Eindhoven) meets Health Valley; • Food Valley bezoekt Sial-beurs in Frankrijk. 29

“Leren innoveren doe je in een bedrijf of instelling. Dat doen studenten van Saxion Hogescholen verspreid over Oost-Nederland.” drs. Wim Boomkamp Lid Raad van Bestuur Saxion Hogescholen

heid nodig van het bestaande MKB. Deze betrokkenheid is tweezijdig: • Een sterk MKB stimuleert de ontwikkeling van de valleys. • Bestaande MKB-bedrijven die niet direct een binding hebben met de valleys, kunnen profiteren van de ontwikkelingen in de valleys.

spel zonder grenzen

I

Programmalijn 3: investeren in oost-nederland

Waarom? Oost-Nederland vormt het ‘cement’ van de valleys. Sterke valleys moeten de regio als geheel sterk maken. Maar het omgekeerde geldt ook: een sterke regio moet de valleys versterken. Alleen als de regio als geheel een aantrekkelijk en innovatief klimaat biedt, zullen bedrijven graag investeren in de valleys. Daarom moeten we zorgen dat het woon-, werken leefklimaat in de regio uitstekend is.


O o s t

Waar willen we naar toe? • Optimaal ondernemingsklimaat. • Een sterk innovatief MKB. • Bedrijventerreinen die op de vraag zijn toegesneden. • Goede bereikbaarheid. • Sterke onderwijsketen. Wat gaan we daarvoor doen? Actielijn 1: versterken van het innovatievermogen van het MKB Om ervoor te zorgen dat de regio profiteert van de economische ontwikkeling via Triangle is betrokken-

N e d e r l a n d

30

Actielijn 2: verbeteren fysieke infrastructuur De fysieke infrastructuur is van essentieel belang voor de ontwikkeling van een regio. Het voert te ver in deze innovatieagenda gedetailleerd de investeringsplannen en -behoeften op dit gebied uit te werken. De partners van Triangle zullen zich, waar mogelijk, in ieder geval inzetten voor investeringen zoals: • Ontwikkelen van voldoende bedrijventerreinen, toegesneden op de vraag vanuit het bedrijfsleven. • Investeren in bereikbaarheid: - De Deltalijn: Een robuuste ‘Europa-waardige’ spoorverbinding met de Randstad en Duitsland. - Regiorail

- Amersfoort-Wageningen - KAN

- Wegennet, zowel verbetering van de capaciteit van het bestaande

Investeren in betrokkenheid van het MKB Er is al een aantal programma’s en activiteiten gericht op het vergroten van de betrokkenheid van het MKB bij Triangle. Zo wordt bijvoorbeeld het draagvlak voor innovatie vergroot door activiteiten van intermediairs als brancheverenigingen, Oost NV, Syntens en de Kamers van Koophandel. Daarnaast zijn er gerichte programma’s om het innovatievermogen van het bestaande MKB vergroten en de kansen die de valleys bieden te verzilveren: • Innoleren: een innovatief ‘lerend werken-project’ van de HAN (Hogeschool Arnhem/Nijmegen), de Saxion Hogeschool en Syntens. Studenten kunnen via dit project in de tweede helft van hun studie naast het studeren in een bedrijf werken aan innovatieprojecten. • HAN SBC (Smart Business Centre): een initiatief van de HAN. Bedrijven kunnen gebruikmaken van de kennis van de verschillende lectoren, terwijl studenten onder begeleiding aan innovatieprojecten kunnen bijdragen. • ACT (Achterhoeks Centrum voor Technologie): een initiatief van ondernemers voor ondernemers. MKB-ondernemers krijgen steun bij het concreet maken van innovatievragen, bij het uitzetten bij de beste personen binnen een kennisinstelling en het opstellen van een projectplan. • MIE(&I): de Oost-Nederlandse variant van het landelijke Syntens-programma Marktgericht Innoveren. Specifieke Oost-Nederlandse kenmerken zijn de aandacht voor collectieve activiteiten (die deels binnen de valleys plaatsvinden) en de extra aandacht voor bedrijven die ergens in de ketens rond de thema’s Food en Health actief zijn. De bijdrage van Syntens binnen Triangle zit grotendeels in dit programma. 31

wegennet, als de aanleg van nieuwe verbindingen, bijvoorbeeld het doortrekken van de A15 naar de A12. Actielijn 3: ruimtelijke ordening Economische ontwikkelingen leggen beslag op schaarse ruimte. De regionale overheden in Triangle hebben een publieke taak in de ruimtelijke ordening. Zij zullen binnen deze kaders ruimte creëren voor de verwachte ontwikkelingen in Oost Nederland. Actielijn 4: onderwijs en arbeidsmarkt Onderwijs en arbeidsmarkt zijn nauw verweven met de ontwikkelingen binnen Triangle. Ze vormen als het ware de economische springplank voor Oost-Nederland om breed te profiteren van Triangle. De partners van Triangle zullen zich actief inzetten om het onderwijs en de aansluiting met de arbeidsmarkt in de breedte inhoud te geven door HBO, MBO en VMBO al in een vroegtijdige fase te betrekken bij Triangle en de valleynetwerken.

“Ondernemers innoveren, kennisinstellingen helpen daarbij.” Mr. drs. Cor Boom Voorzitter Raad van Bestuur Saxion Hogescholen

1. Waarom is het van belang om als regio te investeren in kennis en innovatie? 2. Wat maakt ons sterk op dat gebied en waar moeten we nog belemmeringen wegnemen? 3. Op welke uitgangspunten is ons programma gebaseerd?

spel zonder grenzen

II

Geen actie zonder visie

1. Waarom investeren in kennis en innovatie?

optimaal benutten van de kracht van oost-nederland

Ook in economisch opzicht bezit Nederland een rijkgeschakeerd landschap. Iedere regio heeft zijn eigen sterke punten en potenties. Economisch gezien zijn we helemaal geen plat land. Overal in onze vlakke delta schieten regionale ‘pieken’ uit de grond: uitmuntende kennisinstellingen, innovatieve bedrijven, ondernemende overheden, vruchtbare samenwerkingsverbanden. (Uit: Voorwoord ‘Pieken in de Delta’, ministerie van Economische Zaken, juli 2004)

Vooraf Oost-Nederland kiest voor investeren in kennis en innovatie als basis voor economische groei en welvaart. Waari n n o v a t i e - a g e n d a

O o s t

om moet dat en waarom doen we dat op de manier zoals aangegeven in deel I? In deel II willen we drie vragen beantwoorden:

N e d e r l a n d

32

Zorgen voor aantrekkelijk klimaat De tijd dat ondernemers voornamelijk zaken deden met hun collega’s om de hoek is al lang voorbij. Onze huidige economie is een wereldeconomie. Bedrijven zoeken wereldwijd de beste plek om (delen van) hun bedrijfsproces uit te voeren. Het is dus zaak om als land, als regio, aantrekkingskracht uit te oefenen op die bedrijven. Als ondernemingen wegtrekken uit je land, als nieuwe bedrijven zich er niet meer vestigen, verdwijnt werkgelegenheid. Kennis en kunde vloeien weg naar regio’s waar het ondernemingsklimaat aanlokkelijker is. Het regio-

nale midden- en kleinbedrijf (MKB), de toeleverende - en de maakindustrie lopen orders mis. Dat gaat ten koste gaan van investeringen in milieu, onderwijs, gezondheidszorg en sociale voorzieningen. De kosten van toenemende vergrijzing zijn niet meer op te brengen. Welvaart en welzijn nemen af en het woon- en leefklimaat verslechtert. In Oost-Nederland moeten wij er dus voor zorgen dat bedrijven zich graag (blijven) vestigen in onze regio. Nu kunnen wij in West-Europa nooit concurreren met de lage loonkosten in landen in Azië en Midden- en OostEuropa. Voor ons liggen er veel meer kansen in het exploiteren van de hoogwaardige kennis die wij in huis hebben. Daarom is op Europees, nationaal én regionaal niveau gekozen voor investeren in kennis en innovatie. Want met de kwaliteit van onze kennis zit het doorgaans wel goed. Alleen weten we die nog te weinig om te zetten in innovatieve producten en in winst.

Topregio: knooppunt in netwerk We kunnen onze hoogwaardige kennis alleen aanwenden voor het ontwikkelen van economische kracht en groei als we nauw samenwerken in netwerken van bedrijven, kennisinstellingen en overheden. De kenniseconomie is een ‘netwerkeconomie’, waarin regio’s een belangrijke rol spelen. Op plekken waar gespecialiseerde kennis aanwezig is, gecombineerd met een innovatief en gevarieerd bedrijfsleven, goede logistieke en zakelijke dienstverlening en een aantrekkelijk woon-, werken leefklimaat, ontstaan knooppunten in die netwerken. Investeringen en economische activiteit zullen zich voornamelijk afspelen in die knooppunten of topregio’s. Oost-Nederland heeft de ambitie en de potentie om zo’n topregio te worden. 2. Waar zijn we sterk, waar liggen nog belemmeringen? Unieke regio’s Wat zijn nu onze sterke punten om 33

zo’n topregio te worden en wat belemmert ons nog op weg naar de top? Om die vraag te beantwoorden moeten we eerst kijken aan welke eisen een topregio moet voldoen. Daar is geen blauwdruk voor te geven: iedere regio kent een unieke combinatie van eigenschappen. Toch is er een aantal karakteristieken dat wel degelijk bepaalt of een regio het al dan niet in zich heeft een topregio te worden. Dr. P.A.J. Tindemans (Global Knowledge Strategies & Partners) maakte in opdracht van de Regiegroep Triangle het rapport ‘Oost-Nederland Innovatieregio: toets en toespitsing’. Hij noemt de volgende voorwaarden waaraan een topregio in zijn visie in ieder geval moet voldoen: • Competenties: een sterke ‘science base’ en een sterke, groeiende ‘company base’ (spin-offs, grotere - en een paar fors grotere - doorgroeiers). • Cultuur van samenwerking en ondernemerschap. • ‘Voorzieningen’ om vernieuwingen en bedrijvigheid informeel en formeel te organiseren. Dat loopt uiteen van

“Coming together is a beginning, Keeping together is progress, Working together is success.” (Henry Ford) Annemieke van Ginkel Directeur Nutri-akt

spel zonder grenzen

II

geen actie zonder visie Optimaal benutten van de kracht van Oost-Nederland

venture capital en science parks tot een kritische massa van hoogwaardige werkgelegenheid en een goed woonklimaat om topmensen te kunnen aantrekken. • Eensgezindheid, aspiratieniveau, organiserend vermogen. Onderscheidende kenmerken Technopolis BV onderzocht voor het ministerie van Economische Zaken wat de kenmerken zijn van acht topregio’s in Europa . Zij noemen onder andere: • Een bovengemiddeld aantal kennisgenererende bedrijven. Daarbij blijkt het ook belangrijk dat er ‘trekkers’ zijn (vaak grote bedrijven met eigen R&D-inspanningen) met een internationaal netwerk van belang. • Een excellente publieke onderzoeksinfrastructuur. • Structurele samenwerking en netwerkvorming tussen het bedrijfsleven en tussen bedrijfsleven en publiek onderzoek. • Zelforganiserend vermogen van regionale en lokale actoren. • Een bovengemiddeld aantal tech-


O o s t

nostarters van hoge kwaliteit (die het dus in zich hebben om te overleven en door te groeien). Uit internationale analyses blijkt dat echte topregio’s in Europa in grote lijnen de kenmerken delen, die naar voren komen uit de rapporten van Tindemans en Technopolis zoals hierboven kort samengevat. Oost-Nederland: topregio in de maak Op basis van die kenmerken, verder in kaart gebracht door Technopolis in het rapport Oost Nederland, een topregio in de maak?, is Oost-Nederland een ‘topregio in de maak’. We zien misschien nog niet de economische resultaten die we willen. Maar dat kan ook nog niet, gezien de korte tijd waarin we bezig zijn. We hebben wel sterke troeven in handen om een topregio te worden. Met het uitbrengen van de visie Triangle gingen we uit van de kracht van de hoge concentratie kennis rond voeding, gezondheid en technologie. We investeerden in het opbouwen van netwerken van bedrij-

N e d e r l a n d

34

ven en kennisinstellingen, waarbij we de vraag naar kennis van (MKB-) bedrijven centraal stelden. Zichtbare potentie Inmiddels is de potentie van Oost-Nederland absoluut zichtbaar geworden: • De publieke kennisinfrastructuur behoort tot de wereldtop. • Het aantal bedrijven in R&D-intensieve sectoren is bovengemiddeld. • De resultaten in vooral Food Valley (die het verst is in ontwikkeling) laten zien dat dit concept investeringen van bedrijven in de regio aantrekt en dat de innovatiekracht toeneemt. Dynamische valleys De valleys komen, elk met hun eigen dynamiek en snelheid, alledrie op stoom: • Food Valley heeft binnen en buiten Nederland een positie verworven. • Health Valley heeft de eerste stappen gezet als breed platform van bedrijven en kennisinstellingen met verbindingen met de zorgsector.

• Innovatieplatform Twente bouwt voort op bestaande bedrijfsnetwerken en de ervaring met kennisvalorisatie.

Focus op Food, Health en Technology Elke valley richt zich op al aanwezige sterke kennisgebieden rond de drie universiteiten. Dat leidt tot het volgende beeld: • In Food Valley ligt de nadruk op veilig voedsel, duurzame voedselvoorziening, gezondheid en duurzame productiesystemen. • Health Valley concentreert zich meer en meer op zorgconcepten, sport en gezondheid, voeding en gezondheid, medische technologie en obesitas. • Technology Valley richt zich op nanotechnologie, ICT en biomedische technologie; daarnaast zijn er vijf sterke clusters op de gebieden bouw, materialen, zorg en technologie, mechatronica en veiligheid.

Uitstekend klimaat Het woon-, werken leefklimaat in Oost-Nederland is uitstekend: • De bereikbaarheid is relatief goed. • Er zijn de komende jaren voldoende bedrijventerreinen van hoge kwaliteit. • Er is een ruim aanbod van hoogopgeleide mensen. • Oost-Nederland ligt centraal ten opzichte van Nord-Rhein Westfalen. Wat kan beter? Nu staan wij als topregio nog maar aan het begin. Op een aantal punten moeten we ons nog verder ontwikkelen. We moeten de komende tijd in ieder geval fors investeren op de volgende terreinen: • Eén van de grote uitdagingen van de komende tijd voor de valleys is ervoor te zorgen dat meer grote trekkers uit het bedrijfsleven in Nederland en Europa zich aan hen binden. • We hebben meer en betere technostarters nodig. Investeren in technostarters staat dan ook hoog op de prioriteitenlijst van de partners in 35

Oost-Nederland. Zo zijn er rondom iedere valley drie consortia gevormd van kennisinstellingen, bedrijven en andere partijen die zich samen inzetten voor een gecoördineerde en gestructureerde aanpak gericht op technostarters. Deze consortia maken optimaal gebruik van de beschikbare TechnoPartnerfaciliteiten. • We moeten fors investeren in topfaciliteiten. • De focus in Oost-Nederland moet sterk genoeg zijn en blijven om de partijen bij elkaar te houden. • Het MKB moet betere toegang hebben tot de beschikbare kennis om zo aansluiting te vinden bij de ontwikkeling en commerciële toepassing van innovatieve kennis.

“De optimalisatie van mijn productie heeft me een mooie kostenbesparing opgeleverd.” Marcel Telnekes KMI Apeldoorn

Oost-Nederland moet… Oost-Nederland heeft sterke troeven in handen om een innovatieve topregio te worden. Alle betrokken partijen moeten bereid zijn daar samen in te investeren. We moeten sterktes uitbouwen en belemmeringen wegnemen. Kort samengevat moeten we investeren in de volgende zaken:


A

1

0 A5 A2

n oor

8

eld Ap A 1

0 A5

hem

n

nge

eni Ede Wag

Arn 25 A3

5 A1

0 A5

36

ge me

Nij

n

8

N e d e r l a n d

r nte

lo nge He

A1

O o s t

Alm

ve De

…en belemmeringen wegnemen • Meer ‘grote trekkers’ uit het bedrijfsleven binden. • Zorgen voor meer en betere technostarters. • Zorgen voor meer topfaciliteiten. • Focus versterken om partijen bij elkaar te houden en richting te geven aan activiteiten. • Het regionale MKB sterker betrekken bij kennis en innovatie.


elo

A28

olle Zw

A1

A35

II

…sterktes uitbouwen • Verder investeren in onze publieke kennisinfrastructuur van topniveau. • De valleys - ieder met eigen dynamiek en snelheid - stimuleren in hun ontwikkeling tot knooppunten in nationale en internationale kennisnetwerken. • De kansen van de raakvlakken tussen de valleys benutten. • Gebruik maken van de goede organisatie en de wil tot samenwerken in de valleys. • Investeren in het uitstekende woon-, werken leefklimaat in Oost-Nederland.

A12

spel zonder grenzen

Innovatie houdt zich niet aan grenzen… “Politieke constellaties staan voor een steeds lastiger opgave. Hun geografische grenzen staan doorgaans los van de geografie van de economische en de kennisbanden die besloten liggen in het concept van innovatieve regio’s. En hun competenties en beleidsinterventies zijn maar zelden ontwikkeld om ruimte te bieden aan dergelijke geografisch niet ‘passende’ clusters, die ook nog eens een grote diversiteit vertonen. De dynamiek waaraan de kennisspelers onderhevig zijn en die hen noopt hun competenties internationaal te versterken en aan te vullen, en die hen ook ertoe kan brengen geleidelijk andere kerncompetenties op te gaan zoeken, maakt het exclusief toedelen van competenties dus thema’s aan regio’s onmogelijk.” (Uit: rapport Tindemans, pag. 4)

3. Wat zijn de uitgangspunten van ons programma?

d che Ens

e

Ruimte, richting, maatwerk Bovenstaande uitdagingen staan aan de basis van ons programma, de uitgangspunten zijn: • Bedrijven zijn de drijvende kracht achter innovatie, technologische ontwikkeling en economische groei. De valleys bieden bedrijven een optimale innovatieve omgeving. Daarom krijgen de valleys in alle opzichten ruimte om zich te ontwikkelen, zónder dat die ruimte vrijblijvend is: - De valleys richten zich op kennisontwikkeling waarbij de vraag van het bedrijfsleven leidend is. - De valleys krijgen de ruimte zich elk op een verschillende manier in tempo, samenwerkingsverbanden en partijen - te ontwikkelen. De al bestaande veelkleurigheid is een sterk punt en moet dus overeind blijven, maar dan wél binnen de inhoudelijke focus waarvoor met Triangle is gekozen.

- Wij sluiten de valleys niet op binnen de geografische grenzen van (Oost-)Nederland. We helpen hen juist interregionale en internationale samenwerkingsverbanden aan te gaan. De kracht van de netwerkeconomie is immers het leggen van verbindingen tussen sterke knooppunten met een internationale uitstraling gecombineerd met een stevige regionale verankering. • We stimuleren samenwerking tussen de valleys of inzet op een overkoepelend thema waar die een duidelijke meerwaarde heeft. • De Regiegroep Triangle treedt namens Oost-Nederland met één gezicht naar buiten bij nationale, Europese of internationale fora. Door zo de krachten te bundelen kunnen we sterker naar voren komen.

“De krachten bundelen betekent dat niet elke partij dezelfde investeringen voor dezelfde dure machines hoeft te doen.” Sijbren Zandstra Precision Sheet Metal

37

spel zonder grenzen

II


Maatwerk De aanpak in Oost-Nederland is maatwerk. Bedrijven krijgen in de valleys ruimte zich te ontwikkelen binnen en buiten de regio. Tegelijkertijd is er via Triangle een samenwerkingsverband waarin alle lijnen versterkt samenkomen. Gevoegd bij een uitstekende organisatie en het feit dat alle partijen bereid zijn om samen te werken zorgt dat voor een aanpak die werkt. Op deze manier scheppen wij in Oost-Nederland een structuur en een

cultuur, waarin innovatieve topprojecten ook op de (zeer) lange termijn tot bloei kunnen komen. Wij kiezen niet voor kortetermijnsucces, maar voor het bouwen aan een structurele, langjarige gezonde voedingsbodem voor innovatieve kennis- en productontwikkeling en groei. Oost-Nederland staat niet alleen Bedrijven en kennisinstellingen moeten zorgen voor innovatieve processen en producten. Regionale overheden moeten belemmeringen die zij

daarbij tegenkomen, wegnemen. Regio’s zijn zelf het best in staat daarin keuzes te maken. Oost-Nederland doet dat met het in deze Innovatieagenda gepresenteerde programma. We dragen daarmee bij aan nationale en Europese doelstellingen op het gebied van kennis en innovatie. Zónder regio’s als de onze blijft het bereiken van Lissabondoelstellingen een illusie. Vanwege dat belang vertrouwen wij op steun van nationale en Europese overheden bij het uitvoeren van ons programma.

Tindemans en Technopolis: stem (inter)nationale en regionale inspanningen en investeringen op elkaar af In de rapporten van dr. P.A.J. Tindemans en van Technopolis BV worden meerdere passages gewijd aan het belang van afstemming tussen Europese, nationale en regionale investeringen en fondsen. Ter illustratie drie citaten: “De belangrijkste opgave van lokale, regionale en rijksoverheid is het steunen van de competenties, de infrastructuur en de cohesie van de verschillende clusters. Dat vraagt om een meer geïntegreerde benadering van regionaal beleid, van het rijksbeleid gericht op regionale innovatie en het rijksbeleid gericht op innovatie in het algemeen. Het voorbeeld van Food Valley in combinatie met Food en Nutrition Delta laat zien dat het kan en hoe het bijvoorbeeld kan. Het is voor de rijksoverheid niet optimaal alleen projecten te steunen waarin de gezamenlijkheid tussen partijen in alle samenstellende delen van Oost-Nederland wordt beklemtoond. De echte kracht komt van de onderliggende delen. Die verdienen daarom ook (en zelfs wellicht eerder) versterking. Maar er is natuurlijk niets op tegen steun te geven aan projecten en ontwikkelingen die op natuurlijke wijze door samenwerking ook de onderliggende sterktes versterken.” (Uit: rapport Tindemans, pag. 17) “Als zoals hier is betoogd het succes van innovatieve regio’s afhangt van uiteindelijk Europees (en in feite mondiaal) erkende competenties, dan zullen de overheden niet alleen moeten werken aan zaken als kennisdisseminatie en technologieoverdracht. Kenniscompetenties en de infrastructuur waarin sterke kennisspelers kunnen gedijen, zullen evenzeer moeten worden versterkt. Dat is niet in de laatste plaats een opgave voor de nationale overheid, want daar ligt in Nederland de primaire verantwoordelijkheid hiervoor.” (Uit: rapport Tindemans, pag. 5)

“Nanotechnology is giving us the ability to interact with natural systems on their scale, build new systems using

“Tot nu toe is er in Nederland een gebrekkige samenwerking geweest tussen de nationale en regionale innovatieagenda’s. Met Pieken in de Delta is hier wel een begin gemaakt. De conclusie is dat door een betere afstemming van nationale, regionale en lokale inspanningen voor het faciliteren van technologische topregio’s meer bereikt zou kunnen worden. Echter de ontwikkeling van technologische topregio’s vergt een langetermijnaanpak en visie die tot nu toe nog niet is ontwikkeld.” (Uit: rapport Technopolis, pag 13. )


O o s t

N e d e r l a n d

38

39

their basic principles and to intelligently interface with them.” dr. Kees Eijkel Technisch commercieel directeur Mesa+ Reserch Institute


O o s t

N e d e r l a n d

40

Inlichtingen bij hr. R.E. de Heer

Recommend Documents