Inleiding. Archeologisch Jaaroverzicht

ARCHEOLOGISCH JAAROVERZICHT 2014

Inleiding In 2014 zijn bij archeologisch onderzoek weer nieuwe ontdekkingen gedaan, zoals een laatmiddeleeuwse huisplattegrond bij de Koning Willem III kazerne of een deel van een laatprehistorische nederzetting in de Vogelbuurt. Maar ook oude ontdekkingen kregen met het verschijnen van twee rapporten in de SAGA-reeks nieuw elan. ‘Goud van Oud’ gaat over tien oude archeologische onderzoeken in de gemeente Apeldoorn, die tot op heden nog niet goed uitgewerkt waren. Met het verschijnen van SAGA-rapport 2 hebben ook deze oude onderzoeken een uitwerking gekregen die ze verdienen. SAGA-rapport 3 kwam uit ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de Archeologische Werkgroep Apeldoorn (AWA). In ’25 jaar amateurarcheologie’ laat de AWA zien een groep vrijwilligers te zijn met een grote opgebouwde kennis van de archeologie van

Apeldoorn, de dorpen en het buitengebied. Het is dan ook niet voor niks dat archeo logische bureaus bij het doen van onderzoek ook altijd de AWA benaderen voor meer informatie. In dit verslag zal een overzicht gegeven worden van alle archeologische onderzoeken in Apeldoorn van 2014. Alle gravende onderzoeken en een enkel booronderzoek zullen kort de revue passeren. Natuurlijk staan we ook stil bij de overige activiteiten die hebben plaatsgevonden. Er is nog hard gewerkt aan de archeologische beleidskaart, maar ook samengewerkt aan andere producten om het werk mooier en eenvoudiger te maken. Ook vinden we het belangrijk dat ‘het verhaal’ verteld wordt, zoals dat uitgebreid gebeurd is tijdens de tentoonstelling over grafheuvels in CODA.

Archeologisch Jaaroverzicht 2014

1

Afbeelding 1. Overzicht archeologische projecten 2014

2

gemeente Apeldoorn

1 Overzicht Proefsleuven (9, 18%)

Begeleiding (2, 4%)

Opgraving (0, 0%)

Karterend booronderzoek (1, 2%)

Bureauonderzoek (1, 2%)

Bureau- en booronderzoek (37, 74%)

Archeologisch onderzoek in de gemeente Apeldoorn

Selectiebesluit Geen vervolgonderzoek

Verhouding 2

49 %

Karterend booronderzoek

4%

Archeologische begeleiding

7%

Proefsleuven (soms deels geen vervolgonderzoek, deels proefsleuven)

33 %

Opgraving (en deels behoud in situ)

7%

Behoud in situ3

0%

(totaal 50 uitgevoerde onderzoeken)

In totaal zijn in 2014 in ARCHIS 59 onderzoeksmeldingen gedaan die, met weglating van enkele dubbelingen (zo wordt een bureau- en booronderzoek soms als twee onderzoeken aangemeld) en twee onderzoeken die nog niet uitgevoerd zijn, goed zijn voor 50 onderzoeken binnen de gemeente Apeldoorn. Hierbij gaat het om 1 bureauonderzoek (2%), 37 bureau- en booronderzoeken (74%), 1 karterend booronderzoek (2%), 9 proefsleuvenonderzoeken (18%), 2 archeologische begeleidingen (4%) en geen opgravingen (0%). Het merendeel van het onderzoek bestaat uit bureau- en booronderzoek. De verhouding tussen gravend-niet gravend onderzoek is vrijwel gelijk aan vorig jaar. Toen bestond het onderzoek voor 19% uit gravend onderzoek, dit jaar is dat 22%.1

Van de onderzoeken die in 2014 zijn uitgevoerd zijn van drie de selectiebesluiten nog niet bekend, omdat deze projecten nog in het begin van de procedure staan of nog niet bij ons bekend zijn. Twee onderzoeken zijn wel aangemeld maar (nog) niet uitgevoerd. In twee gevallen is een selectiebesluit nog niet van toepassing, omdat de onderzoeken in 2014 vervolgd worden. Van de selectiebesluiten die wel genomen zijn, blijkt dat in 49 % van de gevallen geen vervolgonderzoek nodig is.

2

Het selectiebesluit ‘geen vervolgonderzoek’ staat niet per definitie gelijk aan het vrijgeven van een terrein, voor de ontwikkeling is geen onderzoek meer nodig, maar de rest van het perceel kan heel goed nog een hoge verwachting hebben.

3

Naast een selectiebesluit tot een vervolgonderzoek kan tevens een deel in aanmerking zijn

1

Onder gravend onderzoek worden in ditgeval

gekomen voor behoud in situ. Het feitelijk aandeel

opgravingen, proefsleuvenonderzoeken en

van in situ behoud is hiermee dus niet volledig

archeologische begeleidingen verstaan.

gegeven.


3

Overzicht archeologische projecten 2014 Nr

OM

Deelgebied

Locatie

Type Onderzoek

1

63320

Apeldoorn C

Grifthof (Beekstr Kanaalstr Stationsstr)

Bureauonderzoek Geen vervolgonderzoek

2

60147

Apeldoorn N

Koningstraat 70-72

Bureau- en booronderzoek


3

64208

Apeldoorn N

Loolaan tussen 55B en 59

Proefsleuven

Uitvoer in 2015

4

61277

Apeldoorn NO

Laan van de Leeuw Kameleonlocatie


Geen vervolgonderzoek

5

60486

Apeldoorn NO

Symphoniestraat



6

62442

Apeldoorn NO

Warmtenet Anklaar



7

63273

Apeldoorn W

Asselsestraat 192


Proefsleuven of behoud in situ

8

62926

Apeldoorn W

Koning Willem III Kazerne

Proefsleuven

Opgraving of archeologische begeleiding

9

60944

Apeldoorn W

Orderbeek

Begeleiding


10

61278

Apeldoorn W

Prins Willem Alexanderlaan



11

62609

Apeldoorn W

Prinses Beatrixlaan 171 eo



12

63720 + Apeldoorn W 63721

Tienwoningenweg 3


Proefsleuvenonderzoek of behoud in situ

13

64062

Adelaarslaan naast 82 Talingweg naast 41 Adelaarsplein


Proefsleuvenonderzoek

14

59937 + Apeldoorn Z 59938

Laan van Malkenscho- Bureau- en ten 77 booronderzoek


15

60750

Apeldoorn Z

Nagelpoelweg 56



16

60441

Apeldoorn Z

TNO-Terrein



17

63997

Apeldoorn Z

Vogelbuurt, fase 1

Proefsleuven

Deels geen vervolg, deels opgraven, deels behoud in situ

18

62183 - 63029

Apeldoorn ZW

Eendrachtsspreng



19

63742

Apeldoorn ZW

Eendrachtspreng Zuidoost



20

62088

Apeldoorn ZW

Europaweg 160


Proefsleuven

21

62109

Apeldoorn ZW

Laan van Westenenk


Nog niet bekend

22

61908

Beekbergen

Arnhemseweg 528

Proefsleuven


4

Apeldoorn Z

gemeente Apeldoorn

Selectiebesluit of Vervolgonderzoek

Nr

OM

Deelgebied

Locatie

Type Onderzoek


23

60633

Beekbergen

Holleweg 32



24

62152

Beekbergen

Holleweg 8

Proefsleuven


25

59863

Beekbergen

Holleweg tussen 16 en 28

Opgraving

Onderzoek niet uitgevoerd

26

59808

Beekbergen

Kerkeveld naast 18



27

61943+ 61945

Beekbergen

Ruitersmolenweg (naast nr) 39


Proefsleuven

28

59744+ 59745

Beekbergen

RuitersmolenwegStichtingsweg


Proefsleuven

29

63484

Beekbergen

RuitersmolenwegStichtingsweg

Proefsleuven

Deels geen vervolg, deels opgraven, deels behoud in situ

30

60149

Hoenderloo

Krimweg 25



31

62613

Hoog Soeren

Hoog Soeren 103



32

38294

Hoog Soeren / Uddel

Munitiedepot

Begeleiding

Niet van toepassing

33

64112

Klarenbeek

Ecofactory 1 kavel 19b


Nog niet bekend

34

60182

Klarenbeek

Knooppunt Beekbergen



35

61679

Lieren

Albaweg (ong.)

Bureau- en booronderzoek (karterend)


36

61196

Lieren

Tullekensmolenweg 92


Nog niet bekend

37

64252

Lieren

Veldbrugweg tussen 14-16



38

62142

Loenen

Het MiddenpadHorstweg

Proefsleuven


39

60487

Loenen

Hoofdweg 12



40

62385

Uddel

De Zandsteeg 17


Proefsleuven

41

63390

Uddel

De Zandsteeg 17

Proefsleuven


42

61405+ 61911

Uddel

Elspeterweg 67


Proefsleuven

43

61185+ 61186

Uddel

Harderwijkerweg 87


Proefsleuven

44

61724

Uddel

Uddeler Heegde

Proefsleuven

Niet van toepassing


5

Nr

OM

Deelgebied

Locatie

Type Onderzoek


45

63855

Uddel

Uddelerveen 66



46

60252

Uddel

Uddelerveen 97



47

60044

Wenum Wiesel Beemterweg 73a Beemte



48

60495

Wenum Wiesel Broeklanderweg Beemte 16-18



49

62718

Wenum Wiesel De Wildkampen 14 Beemte


Proefsleuven

50

60453

Wenum Wiesel Fluitersweg 9 Beemte


Proefsleuven

51

62502 + 62503

Wenum Wiesel Kanaweg 21a Beemte


Proefsleuven

52

60978

Wenum Wiesel Kopermolenweg 15 Beemte

Proefsleuven


6

gemeente Apeldoorn

2 De projecten

4

7.

Asselsestraat 192 & 12 Tienwoningenweg 3 (Apeldoorn West)

In 2011 is aan de Herderweg-Ooiweg een nederzetting opgegraven uit de Late IJzertijd en Romeinse tijd. Van de inheems-Romeinse nederzetting is de begrenzing in zuidelijke en oostelijke richting nog niet vastgesteld, maar 4

De nummers verwijzen naar de nummers in de overzichtslijst en op de overzichtskaart.

al wel het vermoeden uitgesproken dat het een nederzetting betreft van mogelijk enkele hectaren groot. In 2014 werden in de directe nabijheid van deze locatie twee archeologische bureau- en booronderzoeken uitgevoerd. In september heeft Synthegra aan de Asselsestraat 192 een verkennend booronderzoek uitgevoerd, in oktober voerde Econsultancy een karterend booronderzoek uit op een perceel aan de Tienwoningenweg 3. Het merendeel van de boringen laten een intacte bodemopbouw

Afbeelding 2. Het vondstmateriaal dat bij het karterend booronderzoek aan de Tienwoningenweg 3 in Apeldoorn West is aangetroffen. Boven drie fragmenten handgevormd aardewerk uit de IJzertijd-Romeinse tijd. Onder twee fragmenten ijzerslak (mogelijk van een kuiloven) en 1 glasdruppel die mogelijk wijst op productie ter plaatse. (Foto’s Econsultancy).


7

zien. Bij het verkennend booronderzoek, waarbij in principe niet doelgericht gezocht wordt naar archeologische resten, maar vooral naar het landschap en de intactheid van de bodem wordt gekeken, zijn geen archeologische vondsten gedaan. Bij het karterend booronderzoek werden wel degelijk vondsten aangetroffen. Naast enkele nieuwtijdse vondsten die in het akkerdek zaten, werden drie fragmenten handgevormd aardewerk met een datering in de IJzertijd/ Romeinse tijd aangetroffen, twee fragmenten ijzerslak uit de Romeinse tijd of Vroege Middeleeuwen en een glasdruppel die mogelijk wijst op productie ter plaatse. Uit deze vondsten valt af te leiden dat de nederzetting inderdaad richting het zuiden doorloopt en mogelijk ook richting het oosten. Gekeken wordt nu of op deze locaties archeologievriendelijk gebouwd kan worden. Als dit niet het geval is, dan zal voorafgaand aan de bouw een proefsleuvenonderzoek en een opgraving plaats moeten vinden.

8. Koning Willem III kazerne (Apeldoorn West) Op het terrein van de Koning Willem III kazerne is men van plan drie keerwanden aan te leggen en de hindernisbaan te vernieuwen. Omdat hier ook het nodige graafwerk bij komt kijken, is een archeologisch onderzoek uitgevoerd. Op basis van het bureau- en verkennend booronderzoek is een deel van het gebied aangemerkt om een proefsleuvenonderzoek uit te voeren. De proefsleuven werden in september gegraven door RAAP. Voor het merendeel van de locaties bleek de bodem toch teveel verstoord te zijn. Ter hoogte van hindernis 4 op de hindernisbaan is echter een deel van een boerderijplattegrond blootgelegd die gedateerd wordt in de elfde tot twaalfde eeuw (boerderij type Gasselte B). De totale lengte en exacte ligging van de boerderijplattegrond is nu nog niet te zeggen, maar zal uit nader onderzoek moeten blijken. Deze sporen tonen aan dat, ondanks de vele graafwerkzaamheden op het kazerneterrein nog steeds oude sporen aanwezig kunnen

Afbeelding 3. Enkele paalsporen van de laatmiddeleeuwse huisplattegrond die op het terrein van de Koning Willem III kazerne is aangetroffen, is gecoupeerd. Hierin is duidelijk de kern van de paalkuil en de insteek van de kuil te onderscheiden. (Foto RAAP).

8

gemeente Apeldoorn

zijn. Een mooi resultaat! Helemaal omdat op slechts 50 meter afstand de grote vroegmiddeleeuwse ijzerslakkenhoop, met bijbehorende nederzetting, in het Orderbos ligt. Bovendien is bij de bouw van de kazerne, de oude Hofstede de Hogenhof gesloopt. Deze hofstede zou dateren uit de Late Middeleeuwen en stond in vroegere tijden bekend onder de naam ‘de Pas’. De aangetroffen boerderijplattegrond heeft misschien wel deel van deze hofstede uitgemaakt? Als de hindernisbaan ongewijzigd aangelegd gaat worden, zal de boerderijplattegrond moeten worden opgegraven. Misschien dat dan meer duidelijk wordt over de relatie van deze boerderijplattegrond tot de mogelijk middeleeuwse hofstede!

17. Vogelbuurt, fase 1 (Apeldoorn Zuid) Tijdens een archeologisch proefsleuvenonderzoek door Econsultancy in de Vogelbuurt zijn laatprehistorische nederzettingssporen aangetroffen. Het onderzoek vond plaats in de tuinen van de woningen aan de Spreeuwenweg omdat op deze plek woningbouwvereniging de Goede Woning nieuwe huizen gaat bouwen. In de zuidelijke tuinen werd niks aangetroffen, maar bij het aanleggen van de sleuven aan de noordkant kwamen wel sporen aan het licht. Vergelijkbare sporen zijn enkele jaren geleden ook aangetroffen op het Transformatorhof, enkele honderden meters noordoostelijk van dit gebied. Die sporen behoorden tot een nederzetting uit de Late Bronstijd, ongeveer 1000 voor Christus. De nu gevonden sporen lijken iets jonger te zijn en uit de Vroege tot Midden IJzertijd te stammen (ongeveer 600 voor Christus). Het is heel goed mogelijk dat het wel om dezelfde prehistorische nederzetting gaat, maar dat deze in de loop der

Afbeelding 4. Het proefsleuvenonderzoek in de Vogelbuurt vond plaats toen de huizen aan de Spreeuwenweg er nog stonden. Zo werden in de achtertuinen de laatprehistorische sporen ontdekt (Foto Econsultancy).

eeuwen meer richting het zuidwesten is verplaatst. Ondanks de woningen die er in de 20e eeuw gebouwd zijn, is het archeologisch niveau nog prima intact. Dat komt omdat op deze plek vanaf de Late Middeleeuwen intensief geakkerd is. De bodem is daarbij continu bemest en opgehoogd met vruchtbaardere grond. Hierdoor is een decimeters dik pakket op het oude niveau terecht gekomen, de Wormense Enk. Deze enkeerdgrond heeft als beschermlaag gediend voor de oudere bewoning die eronder zat. Archeologisch Jaaroverzicht 2014

9

kwamen vrijwel allen uit de akkerlaag en konden niet aan een vindplaats op deze locatie worden toegeschreven. Wel werd er één spoor aangetroffen dat wijst op middeleeuwse activiteiten op dit perceel. Het spoor betreft de onderkant van een afvalkuil waarin twee scherven Elmpter aardewerk, met een datering tussen 1175-1350, werden gevonden. Opvallende vondsten uit het akkerdek waren twee wandfragmenten van een laatmiddeleeuwse kogelpot en 17 fragmenten ijzerslak, waaronder een fragment van een haardwand en delen van de haardbodem. Daarnaast werden ook enkele nieuwtijdse vondsten gedaan, variërend van enkele scherven roodbakkend aardewerk met een datering tussen de 17e en 19e eeuw tot de aluminium deksel van een verpakking kalmeringstabletten uit de periode 1992-1996. Omdat de vindplaats van slechte kwaliteit is, heeft de gemeente tijdens een veldbezoek besloten dat er geen verder onderzoek hoeft plaats te vinden en is het terrein vrijgegeven voor de bouw van de woning.

De vindplaatsen onder de Wormense Enk betekenen weer een nieuw puzzelstukje in de geschiedschrijving van Apeldoorn. We weten dat de mensen leefden van de akkerbouw en veeteelt en dat een deel begraven werd in grafheuvels. Maar we hebben nog niet goed grip op de locaties waar deze mensen woonden. De vondst van een nieuwe nederzetting uit de Late Prehistorie kan daar hopelijk meer licht op werpen. Begin 2015 worden de huidige huizen voorzichtig gesloopt, daarna kan het archeologisch onderzoek verder gaan. De bedoeling is dat in februari de opgraving zal plaatsvinden. Een deel van de vindplaats zal ook ter plekke behouden kunnen blijven.

22. Arnhemseweg 528 (Beekbergen) In juni zijn op een perceel aan de Arnhemseweg 528 in Beekbergen door de Steekproef twee proefsleuven gegraven. Het onderzoek leverde diverse vondsten op, maar deze

Afbeelding 6. Aluminium deksel van een verpakking kalmeringstabletten. Op het pillendoosje staat het merk Doriden. Deze tabletten zijn verkocht onder het handelsmerk Ciba, dat tussen 1992 en 1996, als merk werd gevoerd (Foto De Steekproef).

24. Holleweg 8 (Beekbergen) Afbeelding 5. Een selectie van de ijzerslakken die gevonden zijn in het akkerdek aan de Arnhemseweg 258. Met linksonder een fragment haardbodem en rechtsonder een fragment haardwand (Foto De Steekproef).

10

gemeente Apeldoorn

Voorafgaand aan de bouw van een woning aan de Holleweg in Beekbergen is in juni door Vestigia een proefsleuf gegraven. Volgens de kaarten ligt de locatie op de Beekbergerenk, maar uit veldonderzoek bleek dat het

29. RuitersmolenwegStichtingsweg(Beekbergen)

Afbeelding 7. Tijdens het proefsleuvenonderzoek aan de Holleweg 8 te Beekbergen zijn geen archeologische vondsten gedaan. Wel werd een grindhoudende bodem

Aan de Ruitersmolenweg en de Stichtingsweg in Beekbergen zullen in totaal 37 woningen gebouwd worden. Uit het archeologisch bureau- en booronderzoek was gebleken dat de locatie op de Beekbergerenk ligt en dat een eventueel archeologisch niveau intact was. Daarom is in november door Econsultancy een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd. In het plangebied van ongeveer 1,4 hectare werden acht proefsleuven van 4 x 40 meter en twee proefsleuven van 4 x 20 meter gegraven. En bij dit onderzoek is een vindplaats ontdekt die meer informatie zal gaan geven over de vroege dorpsvorming van Beekbergen! In totaal zijn 126 sporen aangetroffen en 149 vondsten gedaan. Een deel van de sporen bleken natuurlijk of moderne verstoringen te zijn. 77 van de sporen dateren uit de Late Middeleeuwen-Nieuwe tijd en 2 sporen zijn, op basis van de vullingskleur, mogelijk van oudere (prehistorische) datum. De archeo

aangetroffen die bestaat uit een mengsel van opgestuwde kiezellagen met later door gletsers aangevoerd materiaal (foto Vestigia).

aangevoerde akkerdek te dun is om voor enkeerdgrond door te gaan. In het plangebied is één proefsleuf aangelegd van 4 bij 15 meter. Tijdens het onderzoek zijn geen aanwijzingen aangetroffen die wijzen op menselijke activiteiten in het gebied in het verleden. Omdat er ook geen archeologische of landschappelijke aanwijzingen zijn gevonden die wijzen op diepe verstoringen, kunnen we er vanuit gaan dat op dit perceel nooit activiteiten hebben plaats gehad die sporen hebben achtergelaten. Tijdens het veldbezoek heeft de gemeente besloten dat er geen verder archeologisch onderzoek meer nodig was en dat het perceel vrijgegeven kon worden voor de bouw van de woning.

Afbeelding 8. Het plangebied Ruitersmolenweg-Stich-

tingsweg in Beekbergen met daarin aangegeven de behoudenswaardige vindplaats met de voorlopige dateringen (Afbeelding Econsultancy).


11

logisch relevante sporen bevinden zich voornamelijk aan de oostzijde van het plangebied, waarbij de bewoning zich gedurende de eeuwen lijkt te verschuiven. Aan de zuidoost zijde is een erf met een voorlopige datering in de 12e/13 eeuw aangetroffen, terwijl de noordelijke sporen meer richting de 14e/15e eeuw te dateren zijn. Daarnaast zijn er sporen gevonden die mogelijk te relateren zijn aan bewoning die op de kaart van Willem Leenen (1748) staat. Op dit moment lijkt het erop dat de westelijke rand van de erven is aangetroffen, maar dat de kern van de nederzettingssporen meer aan de oostkant van het terrein verwacht kunnen worden. Voorafgaand aan de woningbouw zullen in 2015 delen van de vindplaats worden opgegraven. De rest van de vindplaats wordt ter plekke behouden, waarbij het akkerdek van de Beekbergerenk als beschermende laag dient.

32. Munitiedepot (Hoog Soeren / Uddel) (bijdrage Martijn Reinders) In de bossen van Hoog Soeren lag tijdens de Tweede Wereldoorlog een groot Duits munitiedepot (circa 650 hectare). Na de oorlog is het gebied deels geruimd door Canadese en Nederlandse militairen. Beide periodes hebben hun sporen in het bodemarchief achtergelaten. Sinds 1998 wordt in het gebied een munitieopsporing (OCE-onderzoek) verricht. In 2014 wordt deze opsporing alweer vijf jaar archeologisch begeleid. Deze begeleiding is wisselend passief (meestal) en actief, waarbij zowel aandacht is voor oudere sporen (Prehistorie en Middeleeuwen) als de archeologie van de Tweede Wereldoorlog. Het afgelopen jaar zijn grote stappen gemaakt in zowel het archeologisch onderzoek als de samenwerking met de munitiezoekers in het veld. Tussen mei en juli zijn de graafwerk-

Afbeelding 9 Het deksel van een kist voor Nebelkerzen, gevonden bij de archeologische begeleiding van het munitiedepot Hoog Soeren, ter hoogte van de Nebelstrasse.

12

gemeente Apeldoorn

Afbeelding 10. Stijn Arnoldussen (Rijksuniversiteit Groningen) zet voorafgaand aan de proefsleuf enkele boringen in een walletje van het Celtic Field nadat OCE-er Wim Semmekrot de locatie vrij heeft gegeven.

zaamheden actief archeologisch begeleid waarbij naar schatting enkele honderden vondsten en tientallen vondsten zijn geregistreerd. De uitwerking van het onderzoek voor het archeologisch jaarrapport is tijdens dit schrijven nog in volle gang. Maar hier kunnen alvast wel enkele hoogtepunten beschreven worden. Bekend is dat de Duitse legermacht vele soorten op andere landen buitgemaakte wapens en munitie hebben ingezet. Ook dit jaar zijn hiervoor in Hoog Soeren veel verschillende aanwijzingen gevonden. Interessante munitievondsten zijn granaten en hulzen voor Frans geschut, dat al werd gebruikt in het begin van de 20ste eeuw. Ook werden munitie gevonden voor Nederlands luchtafweergeschut, dat zowel voor als tijdens de oorlog is geproduceerd. De

Duitsers vonden het blijkbaar zinvol om munitie voor dit geschut bij te produceren, en wel bij de Nederlandse fabriek ArtillerieInrichtingen. De messing hulzen, geproduceerd in Nederland maar met Duitse coderingen en stempels waaronder rijksadelaar, herinneren aan de inzet van Nederlandse bedrijven voor de Duitse oorlogsindustrie. Van de hulzen zijn enkele (veilige) exemplaren bewaard. Ook bijzonder zijn enkele vondsten (munitieverpakking) van hout en karton. In een deelgebied binnen het munitiedepot waarvan bekend is dat er rookmunitie opgeslagen was (de zogeheten ‘Nebelstrasse’) werden delen van houten kisten voor Nebelkerzen (‘nevelkaars’, een type rookpot) aangetroffen. Het deksel van de kist bevatte nog de oorspronkelijke verf met in het wit het type erop geschreArcheologisch Jaaroverzicht 2014

13

ven. Het deksel wordt dit moment geconserveerd. Ook naoorlogse vondsten werden gedaan, zoals een spuitmal (sjabloon) van zink met erin opengewerkt de tekst ‘1-OBD’. Het gaat hier om de afkorting van de Opruimings- en Bergingsdienst. Dit zijn Nederlandse militairen die tussen eind april 1946 en oktober 1947 in Hoog Soeren gelegerd waren (waaronder Hotel Oranjeoord) en belast waren met het ruimen van munitie in de omliggende bossen. Dit deden zij samen met Duitse krijgsgevangenen. De spuitmal kon worden gebruikt om op een bord of kist te houden en er met verf overheen te spuiten waardoor de tekst van de eenheid zichtbaar werd. Tot slot is tijdens de munitieopsporingswerkzaamheden een kleine proefsleuf gegraven om een mogelijk celtic field-complex te kunnen onderzoeken. Een celtic field (eigenlijk raatakker) is een akkersysteem uit de IJzertijd en Romeinse Tijd. Dit complex (G41 Hertendal) is ontdekt op het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN2) en is opgenomen in de vernieuwde gemeentelijke kenniskaart. Dit deel van het onderzoek stond onder leiding van Stijn Arnoldussen (Rijksuniversiteit Groningen). Tijdens het veldonderzoek bleken de minieme walletjes met een geoefend oog goed zichtbaar te zijn. De aanwezigheid van zeer veel zeer gefragmenteerd houtskool zou kunnen wijzen op een vorm van grondverbetering van de akkers. Tijdens het proefsleuvenonderzoek zijn diverse monsters genomen in de hoop iets te kunnen zeggen over de gewassen op de akkers en de onkruiden in de walletjes en in de hoop een goed fragment houtskool te hebben waarvan met de C14-datering de ouderdom bepaald kan worden. Dit onderzoek wordt nu nog uitgewerkt, maar dat het inderdaad om de resten van een Celtic Field gaat staat in ieder geval vast!

14

gemeente Apeldoorn

38. Het MiddenpadHorstweg (Loenen) Binnen het plangebied bij het Middenpad en de Horstweg zal nieuwbouw worden gerealiseerd. Daaraan voorafgaand heeft een archeologisch proefsleuvenonderzoek plaatsgevonden. Omdat op de locatie de Loenerenk voorkomt, was vooraf een hoge verwachting op archeologische waarden. Deze verwachting is bij het onderzoek niet uitgekomen. In juli heeft Econsultancy op deze locatie vier proefsleuven aangelegd. In deze proefsleuven zijn voornamelijk sporen aangetroffen die gedateerd worden vanaf de 20ste eeuw. Uit het onderzoek is gebleken dat vrijwel het gehele oorspronkelijke bodemprofiel is verstoord tot circa 50 á 80 centimeter onder het maaiveld. Er is geen archeologisch relevant vondstmateriaal aangetroffen. In het veld is daarom door de gemeente al besloten dat het terrein vrijgegeven kon worden voor de nieuwbouw.

Afbeelding 11. Vlakfoto van proefsleuf 4 aan het Middenpad-Horstweg in Loenen, met op de voorgrond de restanten van een 20e eeuwse beerput (Foto Econsultancy).

41. De Zandsteeg 17 (Uddel)

43. Uddeler Heegde (Uddel)

Voorafgaand aan de sloop en bouw van een nieuwe woning aan De Zandsteeg heeft een archeologisch bureau- en verkennend booronderzoek plaatsgevonden. 300 meter ten noorden van deze locatie is in 2013 bij archeologisch onderzoek een vroegmiddeleeuwse nederzetting gevonden. Omdat er bij het booronderzoek een enkeerdgrond was aangetroffen en onder dezelfde enk de vroegmiddeleeuwse nederzetting is gevonden, is besloten dat er aansluitend een proefsleuvenonderzoek moest plaatsvinden. Helaas werd bij de sloop van de huidige bebouwing meteen de nieuwe bouwput gegraven. De bouw is daarom enkele dagen stilgelegd en er heeft een inspectie van de bouwput plaatsgevonden. Vervolgens is door SOBresearch alsnog een vorm van proefsleuvenonderzoek uitgevoerd. Er werden enkele grondsporen aangetroffen die bij nader onderzoek als natuurlijk zijn geïnterpreteerd. Hierna kon de put alsnog worden vrijgegeven voor de bouw van de woning.

In juni heeft de Faculteit Archeologie van de Universiteit Leiden weer drie weken lang onderzoek gedaan naar de prehistorische grafheuvels in de gemeente Apeldoorn. Net als vorig jaar streken ze neer in de Uddeler Heegde, een gebied waar bij de actualisatie van de archeologische kenniskaart vier nieuwe grafheuvels werden ontdekt en waar bij het onderzoek van de Universiteit Leiden in 2013 nog drie grafheuvels bij ontdekt zijn. Ook werd toen tussen de grafheuvels een urnenveld blootgelegd dat slechts 10-20 cm onder het maaiveld zichtbaar was. De meest bijzondere vondst was een relatief groot stuk brons waar de functie nog niet van bekend was. Afgelopen jaar bleek het te gaan om een paardenroskam. Paardentuig werd wel vaker in graven meegegeven, maar wordt dan niet geassocieerd met de gemiddelde burger. Een mooie vondst dus! In 2014 zijn op verschillende locaties nieuwe sleuven gegraven. Het onderzoek had daarbij drie doelen: Allereerst is geprobeerd om uit de vindplaats zelf meer informatie te krijgen, daarnaast waren de sleuven nodig om de vindplaats beter te kunnen begrenzen, maar ook om meer inzicht te krijgen in het landschap waarin de grafheuvels zijn aangelegd.

Afbeelding 12. Enkele sporen aan De Zandsteeg in Uddel zijn nader onderzocht en als natuurlijke depressies geïnterpreteerd (foto SOBresearch)

In het afgelopen jaar is vast komen te staan dat één mogelijke grafheuvel een natuurlijke verhoging is. De teller blijft echter wel op zeven grafheuvels staan, want op een andere locatie werd weer een nieuwe grafheuvel ontdekt. En dan te bedenken dat enkele jaren geleden van dit gebied maar één grafheuvel bekend was, een grafheuvel die door het rijk beschermd is. Opzienbarend waren de uitkomsten van het onderzoek net buiten de rijksbeschermde grafheuvel. Hier zijn buiten de beschermingszone met de hand kleine werkputten gegraven, waarbij een oud oppervlak is ontdekt met Archeologisch Jaaroverzicht 2014

15

Afbeelding 13. Met lange proefsleuven wordt meer inzicht verkregen in de ligging van de grafheuvels in het landschap en de begrenzing van de vindplaats.

16

gemeente Apeldoorn

Afbeelding 14. Met kleine, handgegraven, werkputten

Afbeelding 15. Tijdens het grafheuvelonderzoek werd

wordt rondom de rijksbeschermde grafheuvel

onverwachts een jongere vondst gedaan. Hier wordt

onderzoek uitgevoerd.

het profiel over een, vermoedelijk middeleeuwse, houtskoolmeiler opgeschaafd.

vele, kleine, scherven prehistorisch aardewerk. Ook bleek buiten de beschermingszone nog twee kuilen met crematieresten aanwezig te zijn. Deze vondsten zijn gedaan in de kleine, handmatig gegraven, werkputten, de kans dat er in de niet-onderzochte delen ook dergelijke vondsten kunnen worden gedaan is dus groot! Met een paar langere sleuven is de begrenzing van de vindplaats vastgesteld en ook meer inzicht in het landschap gekregen. Leuk om te vermelden is dat bij deze sleuven ook een niet-prehistorisch spoor werd aangetroffen. Een spoor dat wijst op de andere productieve tijd in Apeldoorn: namelijk die van de middeleeuwse ijzerwinning. In één van de sleuven is namelijk het spoor van een, vermoedelijk middeleeuwse, houtskoolmeiler gevonden. De resultaten van het onderzoek in de bossen bij Uddel worden nu nader inhoudelijk uitgewerkt en zal ook een advies opleveren hoe we het beste met onze grafheuvellandschappen om kunnen gaan. De opgedane kennis kan vervolgens op een andere plek binnen de gemeente getoetst worden.

50. Fluitersweg 9 (Wenum Wiesel Beemte) In februari 2014 heeft Transect een archeologisch bureau- en karterend booronderzoek uitgevoerd op een perceel aan de Fluitersweg 9 in Wenum Wiesel. Vlakbij, aan de Kleine Fluitersweg zijn in de jaren ’90 van de vorige eeuw door de Archeologische Werkgroep Apeldoorn vondsten en sporen ontdekt uit de Late Steentijd, Bronstijd en IJzertijd die later in samenwerking met de Rijksdienst zijn onderzocht. Omdat slechts 350 meter ten zuiden van het plangebied de vindplaats aan de Kleine Fluitersweg ligt, en dit terrein mogelijk in eenzelfde landschap (op een

Afbeelding 16. De opgeboorde grond van boring 8. De

vaalgrijze laag net onder het donkergrijsbruine akkerdek is mogelijk een oudere cultuur- of akkerlaag (Foto Transect).


17

kleine dekzandrug) ligt, was de kans reëel op archeologische overblijfselen reëel. Bij het karterend booronderzoek zijn geen archeologische vondsten gedaan. Wel is op een deel van het terrein een laagje in de bodem aangetroffen dat mogelijk een oude akkerlaag of cultuurlaag is. Het overgrote deel van het terrein is hiermee vrijgegeven voor de bouw van de woning, de zone met de mogelijke cultuur- of akkerlaag zal bij de nieuwbouw niet verstoord gaan worden.

52. Kopermolenweg 7-15 (Wenum Wiesel Beemte)

Afbeelding 18. Het toegangshek van het voormalig landgoed Eikenhorst waar de Rotterdamse Kopermolen ligt.

In april heeft Econsultancy een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd aan de Kopermolenweg te Wenum-Wiesel. Op basis van een bureauonderzoek uit 2011 was er voor het plangebied een middelhoge tot hoge archeologische verwachting opgesteld. Er konden zich direct onder het akkerdek vindplaatsen uit alle perioden bevinden. Tijdens het proefsleuvenonderzoek werden alleen recente sporen

aangetroffen, soms zelfs met plastic in de vulling. Sporen en vondsten die te relateren zijn aan de Rotterdamse Kopermolen werden niet aangetroffen, deze overblijfselen zijn elders op het landgoed nog wel aanwezig. Na dit onderzoek is het terrein vrijgegeven voor verdere ontwikkeling.

Afbeelding 17. Tijdens het proefsleuvenonderzoek aan de Kopermolenweg wordt een coupe van een spoor ingetekend (Foto Econsultancy)

18

gemeente Apeldoorn

3 Nieuws van de AWA (bijdragen van Chris Nieuwenhuize) In de gemeente Apeldoorn is een groep vrijwilligers actief, de Archeologische Werkgroep Apeldoorn. Zij komen iedere dinsdagavond van 20 tot 22 uur bijeen in de werkruimte van de AWA in het archeologisch depot van de gemeente Apeldoorn. Dit depot zit in het ACEC gebouw naast museum CODA, Roggestraat 44. Leden van de AWA mogen meehelpen bij archeologisch onderzoek in de gemeente Apeldoorn en soms wordt door de AWA in het weekend een eigen veldproject uitgevoerd. De AWA is een onderdeel van het Erfgoedplatform Apeldoorn en doet ook mee aan diverse erfgoedactiviteiten in de stad, de dorpen en het buitengebied. Geïnteresseerden kunnen lid worden van de AWA of eerst een keer een avond komen kijken. Als je langskomt, bel dan met name in de periode mei – september even vooraf omdat ze dan regelmatig een depot avond inruilen voor veldwerk. Voor contact bel met Harry Schotman 055-3670173 of Chris Nieuwenhuize 055-5416145. Voor meer informatie zie ook de website www.archeologie-apeldoorn.nl

De AWA bestaat 25 jaar, het overzichtswerk verschijnt als SAGA-rapport 3 Op 7 december 2013 was het precies 25 jaar geleden dat een groep actieve leden van de Archeologische Werkgemeenschap Nederland (AWN) uit Apeldoorn besloot dat de grootschalige bouwactiviteiten in de binnenstad, aanleiding waren om een eigen Apeldoornse werkgroep te starten. Tot dat moment was AWN-18 vooral op Deventer georiënteerd. Het was de start van allerlei kleine en grote

Afbeelding 19. SAGA-rapport 3: 25 jaar Amateurarcheologie

projecten waarvan de resultaten meestal in het ledenblad van AWN-18, de Hunnepers, gepubliceerd werd. Vanaf 2010 is er begonnen aan een totaaloverzicht van al die projecten. Het archief is daarvoor doorgeplozen en soms aangevuld Het rapport is niet alleen leuk voor alle archeologisch geïnteresseerden in de gemeente Apeldoorn, maar zeker een must voor de archeologische bedrijven die binnen de gemeente onderzoek uitvoeren. Het omvangrijk rapport is voor € 22.50 te bestellen bij de AWA (AWA.apeldoorn@gmail. com).


19

Spelderholt veldinventarisatie In de periode 1928-1956 deed amateurarcheoloog Jaap Moerman regelmatig onderzoek in het Spelderholt. Een voormalige zandverstuiving tussen Beekbergen en Hoenderloo die in die periode werd bebost. Hij vond daarbij resten van bewoning en ijzerindustrie uit de vroege middeleeuwen. Zelfs wist hij te regelen dat Van Giffen in 1937 een aantal proefsleuven liet graven naar het vroeg middeleeuwse grafveld in het Spelderholt. Na 1956 werden de terreinen tot frustratie van Moerman voor hem grotendeels onbereikbaar omdat ze tot rustgebied voor het wild werden verklaard. Ondanks de lange brieven die hij aan Staatsbosbeheer schreef kreeg hij geen toestemming meer om op eigen houtje het terrein te bezoeken. Gelukkig zijn de huidige terreinbeheerders daarin toeschietelijker. Al in 2010 deed de AWA een aantal onderzoeken in het gebied waarbij aardewerk uit de derde eeuw werd gevonden.

Dit jaar volgde een nieuw onderzoek waarbij enkele recent gerooid bospercelen zijn onderzocht. Op een eerste perceel zijn ruim 150 boomvallen onderzocht. In 30 daarvan zijn ongeveer 500 scherven verzameld, voornamelijk kogelpot en Pingsdorf aardewerk. Een eerste determinatie van het aardewerk geeft een datering van eind 9e tot eerste helft 10e eeuw. Behalve aardewerk is ook veel ijzerslak verzameld. De slakkenhopen zijn overigens grotendeels rond 1850 geruimd, toen de slak werd gebruikt voor wegverharding. Een tweede perceel, rond het “Jan Huigengat” leverde een soortgelijk beeld. Hier zijn echter minder boomvallen en de oogst is wat kariger. Tot nu toe werden ongeveer 75 kogelpot-, Pingsdorf- en Badorfscherven verzameld in een tiental boomvallen. Enkele honderden meters verder werden bovendien oudere scherven gevonden. Al in 2010, en nu opnieuw, werden daar scherven uit de 2e en 3e eeuw verzameld.

Afbeelding 20. Enkele scherven die zijn aangetroffen in de boomvallen van het Spelderholt. Boven Badorf, Hunneschans en Pingsdorf. Onder een standlob, rand en oor van Pingsdorf aardewerk (Foto AWA).

20

gemeente Apeldoorn

Afbeelding 21. Vondstdoosje van de amateurarcheoloog Moerman met vondsten die hij in 1953 gevonden heeft in het Spelderholt (Foto AWA).

Om het beeld van de bewoning van het Spelderholt zo compleet mogelijk te krijgen worden ook de oude vondsten weer bestudeerd. Daarvoor is contact gelegd met het provinciaal depot in Nijmegen waar de vondsten van Van Giffen uit 1937 worden bewaard en met museum CODA om ook de vondsten van Moerman te bestuderen. Ben Teule en Harry Schotman regelden dat de tientallen doosjes met vondsten van Moerman op het depot gefotografeerd kunnen worden en geïnventariseerd. Het openen van de film- en lucifersdoosjes waarin de scherven al 60 jaar worden bewaard is een ontdekkingstocht op zichzelf. Het project loopt nog, maar het lijkt er op dat de vondsten wat vroeger zijn dan tot nu toe werd aangenomen. Meestal werd voor de bewoning in het Spelderholt 900 tot 1200 aangehouden. Op basis van de vondsten tot nu toe lijkt ze echter eerder te beginnen, en ook eerder op te houden (850 - 1050). Een meer precies datering van het aardewerk moet echter nog volgen.

Bruggelen inventarisatie cultuurhistorie De Stichting Probos heeft samen met een aantal grondeigenaren waaronder Gelders Landschap en Staatsbosbeheer een voorbeeldproject opgezet om met behulp van vrijwilligers zoveel mogelijk historische informatie over de natuurgebieden te verzamelen. Het gaat zowel om archief- als veldonderzoek waarbij iedereen zijn eigen expertise in kan brengen. Dit voorbeeldproject gaat over het gebied Bruggelen, ten zuiden van Apeldoorn, onmiddellijk langs de A1. Het gaat om een terrein van meer dan 1000 ha. dat archeologisch interessant is vanwege een tiental grafheuvels, honderden ijzerkuilen, de middeleeuwse gerechtsplaats het Herenhul en ook de vroegmiddeleeuwse nederzetting van het Spelderholt. De AWA heeft samen met de IVN aangegeven dat ze interesse hebben, waarbij de AWA het voortouw neemt op het gebied van arche Archeologisch Jaaroverzicht 2014

21

Afbeelding 22. Deel van Bruggelen op een uitsnede van het Actueel Hoogtebestand Nederland. Zichtbaar zijn onder andere 2 grafheuvels en 4 rijen ijzerwinkuilen (ANH bewerkt door Michiel van Willigen).

ologie en het veldwerk. Intussen hebben zich ook al een tiental individuele geïnteresseerden gemeld, zodat al meer dan 30 mensen bezig zijn met de historie van het gebied. Het project is gestart in november 2014 en zal door lopen tot mei 2015. Elke drie weken wordt op zaterdagmiddag een deel van het terrein bezocht en om de zes weken wordt op dinsdagavond de voortgang besproken. Wie interesse heeft: Meld je vooral aan ([email protected])

Beekbergen Solleweg De eigenaar van een klein bosperceeltje aan de Solleweg meldde bij de gemeente dat er op het perceel een aantal lage heuveltjes lagen, van maximaal 2 meter doorsnede met een geul er omheen. Bovendien bleek bij het 22

gemeente Apeldoorn

planten van een Rododendron op een van de heuveltjes, dat er een dikke laag houtskool te voorschijn kwam. De AWA is gevraagd om deze vondstmelding te inspecteren. Een onderzoekje ter plekke bevestigde het beeld. In totaal werden tien heuveltjes gevonden die, gegeven het messcherpe reliëf, waarschijnlijk nog niet heel oud waren. Geen urnenveld dus jammer genoeg. Met de guts werd vastgesteld dat ook onder de andere heuveltjes een minstens tien cm. dikke laag houtskool zat. Een luchtfoto uit 1973 leverde uitkomst. Hoewel de beschikbare digitale luchtfoto eigenlijk niet scherp genoeg was, bleek het bosperceel toen net gerooid en was op de plek van elk van de heuveltjes een zwarte vlek te zien. Vermoedelijk is er hout verbrand en is de as later afgedekt.

Woeste Hoeve stenen hamerbijl Soms duurt het even voor een vondst wordt gemeld. De heer Brakke uit Beekbergen meldde via de AWA de vondst van een stenen hamerbijl in een zandafgraving tussen Hoederloo en Woeste Hoeve in 1934 door zijn intussen overleden tante. De hamerbijl wordt door specialisten gerekend tot het type “Emmen”, daterend uit het Laat-Neolithicum B of de Vroege Bronstijd. Over de steensoort bestaat nog onduidelijkheid. De bijl heeft overigens in de afgelopen 80 jaar een nieuwe bestemming gevonden: Hij wordt door de eigenaar gebruikt om de biefstuk te pletten.

Afbeelding 23. De stenen hamerbijl die bij een zandafgraving in de jaren ’30 tussen Hoenderloo en de

Woeste Hoeve is gevonden en na 80 jaar als vondst is aangemeld (Foto AWA).


23

4 Overig Nieuws Archeologische beleidskaart Sinds september 2007 is in de Nederlandse wetgeving verankerd dat bij bodemverstoringen rekening gehouden moet worden met archeologische waarden in de ondergrond. In 2006 is door de gemeenteraad, bij de vaststelling van de Nota I-cultuur, ook de archeologische beleidskaart vastgesteld. Op basis van deze beleidskaart is sinds januari 2008 in elk bestemmingsplan rekening gehouden met de archeologische waarden, waarbij is geregeld dat voorafgaand aan bepaalde bodemingrepen in principe archeologisch onderzoek uitgevoerd moet worden. Deze onderzoeken leveren nieuwe informatie over de (voor)geschiedenis van Apeldoorn en de dorpen om ons heen en vormen al enkele jaren de basis van dit archeologisch jaaroverzicht.

De afgelopen jaren is de archeologische beleidskaart geactualiseerd. In 2014 is deze geactualiseerde beleidskaart door B&W vastgesteld en is aan het eind van het jaar de kaart ter inzage gelegd, om op de nieuwe kaart te kunnen inspreken. In het eerste kwartaal van 2015 zal de kaart aan de gemeenteraad worden voorgelegd. De archeologische beleidskaart, en de toelichting erop, is in te zien op www.apeldoorn.nl/archeologie.

CODA junior geïnspireerd door de archeologie van de Veluwe wIn 2014 is de jeugdafdeling van de bibliotheek vernieuwd. Nadat je met een glijbaan de benedenverdieping hebt betreden, waan je je in het landschap van de Veluwe. Met schapen, zwijnen en herten lopend over enkele grafheuvels! Een van de grafheuvels doet daarbij dienst als tentoonstellingsruimte over de archeologie van Apeldoorn. CODA junior is trouwens ook met de trap te betreden.

Afbeelding 24. Deze middeleeuwse gem van een zevenkoppige draak, gevonden op de Hunneschans, staat op de voorkant van de nieuwe archeologische

Afbeelding 25. Één van de grafheuvels in CODA junior

beleidskaart (Foto RMO).

doet dienst als tentoonstellingsruimte.

24

gemeente Apeldoorn

Historisch café over archeologie Het eerste Historisch Café van 2014 stond weer volledig in het teken van de archeologie van Apeldoorn. Op deze avond werden twee nieuwe SAGA-rapporten gepresenteerd en werd een inleiding gegeven op de tentoonstelling over grafheuvels in CODA. Het archeologisch jaaroverzicht kon weer gratis worden meegenomen. Met meer dan 150 bezoekers barstte het CODA-café bijna uit zijn voegen.

é f a C h c s i r o t s Hi

Ontmoeting

denis

n in geschie

teresseerde

geïn splek voor

els d en Grafheuv

Goud van Ou

van 17.00 tot

2014

Afbeelding 27. SAGA-rapport 2: Goud van Oud.

19.00 uur

CODA Café raat 299 Vosselmanst ldoorn 7311 CL Ape Toegang grat

Het Historisch

ief van het Erfgo Café is een initiat

oorn. edplatform Apeld

n.nl .erfgoedapeldoor Meer info: www

uari vrijdag 7 febr

is

Programma:

Oud en 25 jaar * Goud van ntatie van AWA, de prese sche twee archeologi srapporten door rzoek onde en, Voss Nathalie oloog regioarche ls, van de grafheuve * Het geheim de een inleiding op door Masja tentoonstelling ie eolog tie Arch Parlevliet (Sec doorn) Gemeente Apel Reinders, * Column Carin urder CODA directeur/bestu

Afbeelding 26. Flyer voor het eerste historisch café van 2014 over archeologie (Afbeelding CODA).

SAGA-rapport 02: Goud van Oud. Apeldoornse bouwstenen voor de Veluwse archeologie.

Oud’ gepresenteerd. In dit rapport staat de uitwerking van tien oude Apeldoornse onderzoeken. Met de uitwerking van het onderzoek wil de gemeente laten zien zich verantwoordelijk te voelen voor een goede afronding van deze oude projecten. De uitgewerkte onderzoeken vormen belangrijke bouwstenen voor de archeologie van Apeldoorn en de Veluwe. Ze vertellen het verhaal van jagers/verzamelaars, via de eerste boeren en de middeleeuwse ijzerwinning, tot aan de baksteenovens voor Paleis Het Loo. Een digitale exemplaar van de publicatie is gratis te bestellen bij de gemeente op [email protected]. Een papieren versie kost € 17,50.

Tijdens het eerste historisch café van 2014 werd door de regioarcheoloog Nathalie Vossen het onderzoeksrapport ‘Goud van


25

Afbeelding 28. Gedeputeerde Annemieke Traag van de provincie Gelderland opende de tentoonstelling over de gelderse grafheuvels in CODA (Foto CODA).

Tentoonstelling ‘Sporen in het landschap, het geheim van de gelderse grafheuvels’ Tussen eind januari en eind april had CODA, in nauwe samenwerking met de Sectie Archeologie, een overzichtstentoonstelling over de grafheuvels op de Veluwe ingericht. Bij de tentoonstelling was een uitgebreid nevenprogramma opgesteld. Zo waren er allerlei kinderdoe-activiteiten en gaven de archeologen van de gemeente gedurende de looptijd van de tentoonstelling enkele kindercolleges. Voor volwassenen werd een fietstocht langs grafheuvels gehouden, die samen met het Apeldoorns Fietsersgilde was opgesteld. Halverwege de tentoonstelling vond een symposium over grafheuvels plaats. Dit symposium bleek een groot succes. Met een opkomst van circa 200 personen was de zaal 26

gemeente Apeldoorn

Afbeelding 29a. Gemeentelijk archeoloog Masja Parlevliet laat tijdens haar kindercollege de tentoonstelling zien.

Afbeelding 29b. Regioarcheoloog Nathalie Vossen en

Afbeelding 29c. Gemeentelijk archeoloog Janneke

teamleider Ruimtelijke Vormgeving Sietske Heddema

Zuyderwyk tijdens haar kindercollege bij de tentoon-

op de tentoonstelling over grafheuvels (Foto CODA)

stelling.

uitverkocht. Het was leuk te zien dat dit publiek niet alleen bestond uit archeologische vakbroeders, maar dat er ook veel geïnteresseerden uit Apeldoorn en de Veluwe op af waren gekomen. Naast een presentatie van de gemeentelijk archeoloog Masja Parlevliet, die grafheuvels met taarten vergeleek, waren vooral de onderzoekers van de Universiteit Leiden en het Rijksmuseum van Oudheden aan het woord. In de pauze werd bij de tentoonstelling extra informatie gegeven. Ook was er een bijdrage van het Hunebedcentrum in Borger om te laten zien hoe zij met hun oudste grafmonumenten omgaan. De dag werd afgesloten met de presentatie van het boekje ‘Echo’s uit de IJzertijd.

Afbeelding 30. Wethouder Nathan Stukker heeft zojuist het boek ‘Echo’s uit de IJzertijd’ uit handen van de schrijver Evert van Ginkel (l.) ontvangen en geeft hem meteen door aan Carin Reinders, directeur-bestuurder van CODA en aan Arno Willems, rentmeester van Kroondomein het Loo, opdat zij ‘het verhaal doorvertellen’.


27

Echo’s uit de IJzertijd

Cultuurhistorische fietsroute Apeldoorn

In opdracht van de gemeente Apeldoorn heeft Evert van Ginkel het archeologisch onderzoek naar de grafheuvels bij de Echoput in Apeldoorn op een toegankelijke manier in een boek beschreven. In plaats van het opsommen van allerlei feitelijkheden, is in een soort roman-stijl een verhaal verteld, waarin in ieder geval alle archeologische data klopt. Hierdoor leest het ontzettend makkelijk weg, waarbij je en-passant veel te weten komt over de beroemde tweelinggrafheuvels bij de Echoput. Het boek is via de gewone boekhandel te bestellen of rechtstreeks via uitgeverij Sidestone Press (www.sidestone.com)

Tijdens Open Monumentendag presenteerde wethouder Nathan Stukker het boekje ‘Apeldoorn, een cultuurhistorische fietstocht’. Dit routeboekje is in opdracht van de gemeente geschreven en door uitgeverij Matrijs opgenomen in haar serie erfgoedroutes. De tocht van 38 km (met een optie om de route

Afbeelding 32. Apeldoorn, een cultuurhistorische fietstocht (Foto Uitgeverij Matrijs)

Afbeelding 31. Het boek ‘Echo’s uit de IJzertijd’ vertelt in romanvorm over het archeologisch onderzoek naar de tweelinggrafheuvels bij de Echoput aan de Amersfoortseweg (Foto Sidestone Press).

28

gemeente Apeldoorn

te verkorten) leidt de fietser vanuit de binnenstad richting Hoog Soeren, het Kroondomein en Wenum Wiesel. Het boek is meer dan een fietsroute alleen, in korte hoofdstukken, rijk geïllustreerd en uiterst leesbaar, geeft auteur John de Jong een geschiedenis van Apeldoorn en het landschap eromheen. Vanzelf sprekend vormt de archeologie één van de smaakmakende ingrediënten. Het boek is voor € 9,95 te koop bij de boekhandel.

Archeologische kroniek van Gelderland Het afgelopen jaar is op initiatief van de Gelderse Archeologische Stichting (GAS) de archeologische kroniek van Gelderland, na een afwezigheid van bijna 20 jaar, opnieuw leven in geblazen. Op basis van ons archeologisch jaaroverzicht heeft de gemeente Apeldoorn hierin ook haar steentje bijgedragen. De publicatie vond plaats in het boek Bijdragen en Mededelingen Gelre deel 105 (2014). Leden van de Vereniging Gelre hebben een exemplaar van het boek ontvangen. Losse exemplaren zijn te bestellen bij [email protected]

Archeologisch jaaroverzicht ook digitaal Het archeologisch jaaroverzicht is ook digitaal te raadplegen. Zie hiervoor www.apeldoorn.nl/archeologie. Nieuwe vindplaatsen worden ook ingevoerd in www.geheugenvanapeldoorn.nl


29

Colofon Archeologisch jaaroverzicht 2014 Gemeente Apeldoorn Auteurs: Masja Parlevliet, Merijn Gombert en Hidde Moerland. Met bijdragen van Chris Nieuwenhuize en Martijn Reinders Afbeeldingen: Gemeente Apeldoorn, tenzij anders vermeld Vormgeving: Balyon, Zoeterwoude Print: Felua group Oplage: 300 stuks Versie: definitief, februari 2015 Voorblad: Bezoekers tijdens de tentoonstelling ‘Sporen in het Landschap, het geheim van de gelderse grafheuvels’ (foto CODA) Gemeente Apeldoorn Marktplein 1 Postbus 9033 7300 ES Apeldoorn [email protected]

Inleiding. Archeologisch Jaaroverzicht

Recommend Documents