Su u p erm ma ark tm mon nito or Vle ees en e Vlees V sverv vang gers
Julli 20 009
1
Inhoudsopgave Inleiding ................................................................................................................................................... 3 Opzet van de Supermarktmonitor .......................................................................................................... 4 1. Prijs van vleesvervangers en biologisch vlees ......................................................................... 4 2. Aanbod van vleesvervangers en biologisch vlees ................................................................... 4 3. Aantal aanbiedingen van vleesvervangers en biologisch vlees ............................................... 4 4. Prijsverschil tussen biologisch vlees en gangbaar vlees per supermarkt ................................ 4 5. Prijsverschil tussen vleesvervangers, biologisch vlees en gangbaar vlees .............................. 4 De supermarkten ..................................................................................................................................... 4 1. Resultaten Supermarktmonitor ...................................................................................................... 6 1.2
Weging van de verschillende scores ................................................................................... 6
2. Prijs‐ en aanbodvergelijking vleesvervangers en biologisch vlees .................................................. 7
3.
4.
5.
2.1
Onderzoeksmethode algemeen .......................................................................................... 7
2.2
Onderzoeksmethode vleesvervangers en biologisch vlees ................................................. 7
2.3
Resultaten ............................................................................................................................ 8
2.3.1
Prijs vleesvervangers en biologisch vlees ........................................................................ 8
2.3.2
Aanbod vleesvervangers en biologisch vlees .................................................................. 9
2.3.3
Grootste prijsverschillen vleesvervangers en biologisch vlees ..................................... 10
Aanbiedingen................................................................................................................................. 11 3.1
Onderzoeksmethode ......................................................................................................... 11
3.2
Resultaten .......................................................................................................................... 11
3.2.1
Algemene verhouding ................................................................................................... 11
3.2.2
Overzicht van de aanbiedingen per supermarkt ........................................................... 12
3.2.3
Korting per vleessoort ................................................................................................... 12
Prijsverschil biologisch en gangbaar vlees .................................................................................... 13 4.1
Onderzoeksmethode ........................................................................................................ 13
4.2
Resultaten .......................................................................................................................... 13
4.2.1
Algemeen prijsverschil .................................................................................................. 13
4.2.2
Prijsverschil per supermarkt .......................................................................................... 13
Prijsvergelijking vleesvervangers – biologisch vlees – gangbaar vlees ........................................ 14
2
Inleiding De consumptie van vlees uit de vee‐industrie heeft negatieve gevolgen voor het dierenwelzijn en het milieu. Daar zijn steeds meer mensen zich van bewust. Toch neemt de consumptie van biologisch vlees en vleesvervangers maar langzaam toe.1 Varkens in Nood en Milieudefensie sporen supermarkten aan dier‐ en milieuvriendelijke producten voor alle consumenten zo toegankelijk mogelijk te maken. Prijs blijkt volgens vele studies een drempel op te werpen om bewust te consumeren. Door ook bij vegetarische gerechten en biologisch vlees een scherpe prijsstelling te hanteren en niet te stunten met vlees uit de vee‐industrie kan de omzet van dier‐ en milieuvriendelijke producten flink hoger worden. Een tweede punt is dat supermarkten voor biologisch vlees en vleesvervangers nauwelijks reclame maken. Supermarkten kunnen door een aantrekkelijk en goed geprijsd assortiment biologisch vlees en vleesvervangers er voor zorgen dat consumenten eerder een duurzame keuze maken. De halfjaarlijkse Supermarktmonitor van Varkens in Nood en Milieudefensie geeft inzicht in de ware inspanningen van de Nederlandse supermarkten bij het aanbieden van verantwoorde alternatieven voor gangbaar vlees.2
1
Het marktaandeel van biologisch vlees was in 2008 2,2%, een toename van 0,3% sinds 2007. Bron: Biomonitor Jaarrapport ’08, Biologica (april 2009), p. 18. 2 Deze monitor is eerder, met een meer eenvoudige opzet, uitgebracht door Varkens in Nood (december 2008 en april 2009). Voortaan zal deze halfjaarlijks in de zomer en vlak voor de feestdagen in december worden gepubliceerd en wordt het onderzoek verricht door Varkens in Nood in samenwerking met Milieudefensie.
3
Opzet van de Supermarktmonitor Om supermarkten met elkaar te kunnen vergelijken wat betreft de verkoop van biologisch vlees en vleesvervangers en te komen tot een eindscore is gekeken naar vier verschillende aspecten: de hoogte van prijzen, de omvang van het aanbod, het aantal aanbiedingen in reclamefolders en het prijsverschil tussen biologisch en gangbaar vlees. Daarnaast is nog in kaart gebracht hoe groot het prijsverschil is tussen een aantal producten waarvan zowel een gangbare als een biologische en een vegetarische variant te koop is. Dit laatste aspect is ter illustratie opgenomen in dit onderzoek en heeft geen invloed op de eindscore. 1. Prijs van vleesvervangers en biologisch vlees Supermarkten zijn onderling vergeleken op het gebied van de prijs van vleesvervangers en biologisch vlees. Hoe lager de prijzen, hoe beter een supermarkt scoort. Dit aspect bepaalt voor een belangrijk deel de eindscore. 2. Aanbod van vleesvervangers en biologisch vlees Naast de prijzen speelt de grootte van het aanbod een belangrijke rol bij het bepalen van de eindscore. Hoe groter het assortiment vleesvervangers en biologisch vlees, hoe hoger de score. 3. Aantal aanbiedingen van vleesvervangers en biologisch vlees In hun wekelijkse reclamefolders stunten supermarkten van oudsher graag met laaggeprijsde vleesproducten. Varkens in Nood en Milieudefensie onderzochten in welke mate de supermarkten reclame maken voor vleesvervangers en biologisch vlees. Hoe groter het aandeel van deze producten, hoe hoger de score. 4. Prijsverschil tussen biologisch vlees en gangbaar vlees per supermarkt Per supermarkt is berekend hoe groot het verschil is tussen het biologische vlees en de gangbare variant. Hoe kleiner het verschil, hoe beter de supermarkt scoort. 5. Prijsverschil tussen vleesvervangers, biologisch vlees en gangbaar vlees Tot slot zijn de gemiddelde prijzen van de vegetarische, biologische en gangbare varianten van een aantal ‘generieke’ producten, zoals hamburgers en gehakt, onderling vergeleken.
De supermarkten Varkens in Nood en Milieudefensie hebben ervoor gekozen de tien grootste supermarkten op te nemen in dit onderzoek. Het gaat om de volgende ketens: ‐ ‐ ‐ ‐ ‐
Albert Heijn Super de Boer Plus Coop C1000
‐ Dirk van den Broek ‐ Jumbo ‐ Hoogvliet ‐ Vomar ‐ Dekamarkt
4
De Natuurwinkel is bewust niet in dit onderzoek opgenomen, omdat de winkelketen op veel vlakken niet te vergelijken is met de reguliere supermarkten. Zo zijn de producten van de Natuurwinkel, of het nu gaat om vlees of vleesvervangers, altijd biologisch. De vergelijking met gangbaar vlees is daarom niet te maken. Ook wordt voor de vleesvervangers van de Natuurwinkel gebruik gemaakt van biologische ingrediënten, waardoor de kostprijs hoger is. Een vergelijking met vleesvervangers van de reguliere supermarkten, die niet biologisch zijn, is daarom niet mogelijk. Als het gaat om de prijzen van biologisch vlees is de Natuurwinkel overigens gemiddeld 29% duurder dan de supermarkten in dit onderzoek. Het verschil met de goedkoopste aanbieder, Jumbo, is zelfs 39%. Volgens een woordvoerder van de Natuurwinkel hebben de hogere prijzen van biologisch vlees te maken met het brede aanbod. Reguliere supermarkten zouden vooral de zogenoemde hardlopers verkopen, vleesproducten die erg populair zijn, terwijl de Natuurwinkel alle soorten biologisch vlees in het assortiment heeft. Met een assortiment van 45 biologische vleesproducten zou de Natuurwinkel in dit onderzoek het hoogst scoren wat betreft het aanbod.
5
1.
Resultaten Supermarktmonitor TOTAALOVERZICHT
Verklaring scores: + + Zeer goed Goed + □ Matig Slecht ‐ ‐ ‐ Zeer slecht
1.2 Weging van de verschillende scores Niet elk onderzocht aspect weegt even zwaar voor de eindscore. De prijs van het biologische vlees en de vleesvervangers bepaalt voor een groot deel de bereidheid van de consument om een meer verantwoorde keuze te maken. Dit aspect heeft dan ook grote invloed op de eindscore. Op een tweede plaats komt de grootte van het aanbod. Het aantal aanbiedingen van biologisch vlees en vleesvervangers in de folders van de supermarkten en het prijsverschil tussen biologisch en gangbaar vlees spelen een meer bescheiden rol. Onderdeel Wegingsfactor scores Prijs 100 Hoe lager de prijs voor verantwoorde producten, hoe hoger de score. Aanbod 50 Hoe groter het aanbod van verantwoorde producten, hoe hoger de score. Verantwoorde aanbiedingen 25 Hoe meer verantwoorde producten als aanbieding , hoe hoger de score. Prijsverschil biologisch – gangbaar vlees 25 Hoe kleiner het prijsverschil tussen biologisch en gangbaar vlees, hoe hoger de score 6
2.
Prijs en aanbodvergelijking vleesvervangers en biologisch vlees
De prijzen van vleesvervangers en biologisch vlees zijn per supermarkt vergeleken om duidelijk te maken waar de consument het goedkoopste uit is voor verantwoorde producten. 2.1 Onderzoeksmethode algemeen Om supermarkten op het gebied van biologisch vlees en vleesvervangers onderling te kunnen vergelijken zijn allereerst de prijzen en het aanbod van de producten genormaliseerd. Dit is gedaan door de gemiddelde prijs en de standaardafwijking per product te berekenen. Vervolgens is de Z‐ waarde berekend. De Z‐waarde geeft de afstand aan van de prijs van product A bij supermarkt X ten opzichte van de gemiddelde prijs van product A. Op deze manier is de relatieve prijs per product per supermarkt bepaald. Vervolgens zijn de verschillende Z‐scores omgerekend naar totaalscores per product. 2.2 Onderzoeksmethode vleesvervangers en biologisch vlees De prijzen en het aanbod van vleesvervangers en biologisch vlees zijn in mei 2009 door Varkens in Nood en Milieudefensie in kaart gebracht en vervolgens door de supermarkten geverifieerd. Alleen producten die in minimaal vier supermarkten verkrijgbaar zijn, zijn in dit onderzoek opgenomen. Bij C1000 zijn kleine prijsverschillen tussen filialen mogelijk. Daarom zijn in dit onderzoek de prijzen aangehouden die door het hoofdkantoor zijn verstrekt. Van de tien supermarkten verkopen alleen C1000 en Albert Heijn geen producten van Vivera. Vleesvervangers van Vivera zijn voor zover mogelijk gelijkgesteld aan de producten van Tivall van Albert Heijn en Goodbite van C1000. De corresponderende producten zijn onderling vergeleken op basis van de prijs per 100 gram. Er is geen rekening gehouden met smaakverschillen tussen de drie merken.
7
2.3
Resultaten
2.3.1 Prijs vleesvervangers en biologisch vlees Waar vindt de consument de goedkoopste vleesvervangers? De drie goedkoopste supermarkten voor vleesvervangers zijn net als in de Supermarktmonitor van december 2008 Dirk van den Broek, Dekamarkt en Jumbo. Hierbij moet worden opgemerkt dat Dirk van den Broek met een assortiment van twaalf vleesvervangers van alle supermarkten het slechtst scoort qua aanbod. Super de Boer en Coop zijn wederom het duurste. Super de Boer is gemiddeld 10% duurder dan Dirk van den Broek en Dekamarkt. Waar vindt de consument het goedkoopste biologische vlees? De goedkoopste supermarkt voor biologisch vlees is wederom Jumbo. Ook Dekamarkt en Dirk van den Broek scoren weer goed. Super de Boer en Vomar eindigen dit keer opnieuw onder aan de lijst.
8
2.3.2 Aanbod vle A eesvervange ers en biolo ogisch vlees Waar vin ndt de consu ument het grootste asso ortiment vlee esvervangerrs?
Aanb bod vleesvvervangerrs
Aantal vleesvervangers
Meei 2009
Deecember 2008 8
6 60 5 50 4 40 3 30 2 20 1 10 0
Qua aan nbod van vleeesvervangers scoren Plus en Hoogvvliet dit keer aanzienlijkk beter (resp p. +12 en +10), terrwijl Jumbo, Vomar en Su uper de Boer de grootste e dalingen laaten zien (resp. ‐7, ‐5 en ‐5). Over het geheeel genomen n is het aanbo od iets gesteegen. Waar vin ndt de consu ument het grootste asso ortiment biologisch vleess?
Aanb bod biologgisch vleess
Aantal vleessoorten
Meei 2009
Deecember 2008 8
50 5 4 45 4 40 3 35 3 30 2 25 2 20 1 15 1 10 5 0
Opnieuw w heeft Plus het grootstee assortimentt biologische e vleesproducten (+5). C1 1000 en Jumbo laten de groottste daling zien (resp. ‐10 0 en ‐4). Albeert Heijn (22,, +1) blijft steeken in de m middenmoot. Hoogvlieet (11) en Deekamarkt (14 4, ‐2) scoren nog steeds laaag. Over heet geheel gen nomen is hett aanbod biologiscch vlees iets afgenomen. 9
2.3.3 Grootste prijsverschillen vleesvervangers en biologisch vlees De prijsverschillen tussen de afzonderlijke producten zijn soms groot. Zo is een kilo biologische ribkarbonade bij Coop bijna 5 euro duurder dan bij Dekamarkt. Voor twee vegetarische Javaanse schijven van Vivera betaalt de consument bij Super de Boer een euro meer dan bij Jumbo.
10
3.
A Aanbiedi ingen
Supermaarkten benad drukken graaag dat ze dierenwelzijn h hoog in het vaandel hebb ben, maar hun reclameffolders zijn vvaak gevuld m met aanbied dingen voorr dieronvrien ndelijk vlees. Varkens in i Nood publiceeerde in april 2009 een onderzoek waarin hett aantal aan nbiedingen vvan gangbaar vlees, biologiscch vlees en vvleesvervanggers in kaart werd gebraacht. Dit ond derzoek maakt nu deel uit van de Superma arktmonitor Vlees en Vleeesvervangerrs die elk halff jaar wordt uitgebracht. 3.1 Onderzoek O ksmethode In de weken w 15 t/m m 27 is hett aantal recllame‐uitinge en van vleessvervangers, biologisch vlees en gangbaaar vlees in dee folders bijgeehouden. 3.2 R Resultaten Supermaarkten stun nten vooral met ganggbaar vlees en nauweelijks met b v en biologisch vlees vleesverrvangers. Gan ngbaar varkeensvlees worrdt het meesst gebruikt om klanten naar de superrmarkt te lokken. 3.2.1 Algemene v A verhouding g Verreweeg de meestee advertentiees betreffen gangbaar vllees. Biologissch vlees wo ordt nauwelijjks onder de aand dacht gebraccht van de consument.. In vergelijking met heet vorige aaanbiedingenoverzicht werden in de nu on nderzochte periode p vleessvervangers vaker aangeeprezen (+7% %), terwijl het aantal v juist is gedaald (‐4 4%). Alles bijjeengenomeen werden duurzame d aanbiediingen van biologische vlees alternatiieven voor gangbaar vleees iets vaker in de folderss aangeprezeen (+2%).
2% %
9%
gangbaar vleees biologisch vleees vleesvervanggers
89%
11
3.2.2 Overzicht van de aanbiedingen per supermarkt
Plus had in de onderzochte periode de meeste aanbiedingen voor vleesvervangers en biologisch vlees. Andere supermarkten scoren aanzienlijk slechter. Het is opvallend dat Jumbo wel een groot aanbod heeft en goed scoort op het gebied van prijs, maar in reclamefolders nauwelijks aandacht besteedt aan biologisch vlees en vleesvervangers. 3.2.3 Korting per vleessoort
In het merendeel van alle vleesaanbiedingen, gangbaar en biologisch, betrof het varkensvlees (34%), gevolgd door vleesbeleg (23%), kip (16%) en rund (15%). De meeste korting werd gegeven op varkensvlees (36%).
12
4.
Prijsverschil biologisch en gangbaar vlees
4.1 Onderzoeksmethode In de geselecteerde supermarkten zijn de prijzen genoteerd van biologisch vlees en de corresponderende gangbare varianten. Vervolgens is gekeken naar de prijsverschillen tussen deze producten. 4.2
Resultaten
4.2.1 Algemeen prijsverschil
Het gemiddelde prijsverschil tussen biologisch en gangbaar vlees bedraagt 81%. Het meest opvallend is het prijsverschil tussen biologische en gangbare kip: Voor een biologische kip wordt gemiddeld 218% meer betaald dan voor een kip uit de intensieve vee‐industrie. Bij Coop en Jumbo is het verschil tussen biologisch en gangbaar vlees relatief klein. Bij Dirk van den Broek, Hoogvliet en C1000 betaalt de consument gemiddeld twee keer zo veel voor biologisch vlees alsw voor gangbaar vlees. 4.2.2 Prijsverschil per supermarkt
13
5.
Prijsvergelijking vleesvervangers – biologisch vlees – gangbaar vlees
Een vergelijking van de gemiddelde prijzen van een aantal vleesproducten waarvan een vegetarische variant te koop is, laat zien dat vegetarische producten relatief duur zijn. In sommige gevallen is de vegetarische variant bijna vier keer zo duur als de gangbare vleesvariant. Dit onderdeel van het onderzoek heeft geen invloed op de eindscore.
14
