Milieuinvesteringen. in beeld (2) Het Milieucharter, een bron van inspiratie

Milieuinvesteringen in beeld (2)

Het Milieucharter, een bron van inspiratie

INHOUD Voorwoord ............................................................................................................. 3 1. Duurzaam omgaan met energie en mobiliteit ........................................... 4 2. Producten en processen ................................................................................ 9 3. Bedrijfsmatig afval ........................................................................................ 16 4. Van milieuzorg tot communicatie ............................................................... 20 5. Beheersen van emissies .............................................................................. 26

Milieu-investeringen in beeld is een uitgave van ecoTips/Recorder bvba Samenstelling en redactie: Eefje Hernalsteen, Philippe Tavernier, Katrien Moens, Ilse Dewaele en Laeti Lemahieu Eindredactie: Guido Redant Grafische vormgeving: Evelyn Vermeersch Druk: Drukkerij Geers Offset, Gent-Oostakker Foto’s, grafieken en bijdrages van Algist Bruggeman Gent (p29), Alpro Wevelgem (p22), Arcelor Gent (p22), Barias Roeselare (p19), Cargill Gent (p17), Cargill Izegem (p5), Chemcopack Kallo (p24), Continental Benelux nv Mechelen (p19), Daikin Oostende (p18), Deceuninck Gits (p13), Depovan Rumbeke (p27), Drukkerij De Cuyper Zele (p15, 17), Dynea Gent (p8), Emerson & Cuming Microwave Products Westerlo (p13, 17), Genencor International Brugge (p7), Halléns nv (p4), Honda Europe Gent (p8, 16), Initial Textiles (p21), Matec Hooglede (p28), Optima-T Lichtervelde (p10), OVMB Gent (p5), Peleman Industries nv Puurs (p23), Philips Advanced Metal Solutions (p11), Plastal Gent (p5), Politiezone Gavers Deerlijk (p14), Primeur-Vanelo Sint-Eloois-Vijve (p6), Renotec Geel (p6, 11), Rio Tinto Minerals Gent (p24), Sadef Gits (p7, 10, 29), Silo Cleaning Gent (p15), Silo Cleaning Kallo (p30), Specialty Polymers Antwerp (p28), TCT Belgium Willebroek (p30), Toyota Vehicles Logistics Centre Zeebrugge (p25), Vanheede Environment Group Rumbeke (p26), Waak Kuurne (p23), Westlandia Ieper (p20), Zoo Antwerpen (p21)

2

Milieu-investeringen in beeld

ecoTips

Milieuinvesteringen in beeld

Van Milieucharter naar Charter Duurzaam Ondernemen Sinds de start van het Milieucharter in 1993 wordt in samenspraak met de bedrijven continu aan het initiatief gesleuteld om het nog beter af te stemmen op nieuwe uitdagingen en op nieuwe opportuniteiten voor de bedrijfswereld. In 2006 werd een eerste stap gezet in de richting duurzaam ondernemen, met de lancering van het ‘West-Vlaams Milieucharter voor de Dienstensector’. Het ‘dienstencharter’ was meteen een schot in de roos. In 2006 namen vijf bedrijven deel, in 2007 waren dat er vijftien. Op basis van de opgedane ervaring en in nauw overleg met de bedrijven werd nu ook het Milieucharter voor de Productiesector herschreven. Zes nieuwe beleidsprincipes en tien thema’s vormen het kloppende hart van het nieuwe West-Vlaams Charter Duurzaam Ondernemen. Ook nu werd erover gewaakt dat het nieuwe protocol toegankelijk blijft voor elke onderneming, ongeacht haar grootte of haar sectoractiviteit. Voor de uitbouw van het West-Vlaams Charter Duurzaam Ondernemen konden de initiatiefnemers POM West-Vlaanderen, VOKA Kamer van Koophandel West-Vlaanderen en Bureau Veritas Certification rekenen op de steun van de Vlaamse overheid. Ook in de andere provincies wordt overwogen om het oorspronkelijke Milieucharter uit te breiden tot een Charter Duurzaam Ondernemen. Uitgangsprincipes bij de nieuwe thema’s van het West-Vlaams Charter Duurzaam Ondernemen zijn de drie P’s (People - Planet - Profit) en de communicatie en dialoog met de relevante stakeholders. Nieuwe accenten worden gelegd op elementen als mensvriendelijk ondernemen, respect voor de diversiteit als afspiegeling van de regionale verscheidenheid in de bevolking, aandacht voor de betrokkenheid van werknemers, duurzaam aankopen en de maatschappelijke verantwoordelijkheid van ondernemingen. Een assertief, concurrentieel bedrijf besteedt immers op een evenwichtige manier gelijkmatig aandacht aan de economische (profit), de ecologische (planet) en de sociale (people) impact van zijn activiteiten. Ervaringsuitwisseling blijft ook in het Charter Duurzaam Ondernemen een prioritair beleidsprincipe. Deze tweede katern met concrete bedrijfsgetuigenissen toont aan dat charterbedrijven deze doelstelling blijven ter harte nemen.

Philippe Tavernier POM West-Vlaanderen

ecoTips


3

1. Duurzaam omgaan met energie en mobiliteit Hogere prijzen, een dreigende voorraadschaarste en aandacht voor de CO 2-problematiek zorgen ervoor dat energiegebruik en -verbruik nauwlettend in het oog worden gehouden. Proactieve bedrijven nemen daarbij geen afwachtende houding aan maar gaan zelf over tot actie. Uit de initiatieven die de Milieucharterbedrijven genomen hebben, vallen vijf duidelijke hoofdlijnen te distilleren:

Met een efficiënte logistieke planning worden de laadindexen verbeterd, het aantal transporten verminderd, onderhoudskosten dalen, bandenslijtage is kleiner, met andere woorden, de totale prestatie-index van de onderneming stijgt. (Halléns nv)

1 Sociaal getinte acties zoals ‘Ik Kyoto’ en ‘Dikke Truiendag’ kennen veel bijval bij ondernemingen en personeel. Ze dragen bij tot de uitbouw van een sterkere bedrijfscultuur en verstevigen het bedrijfsimago. 2 De deelname aan het audit- en benchmarkconvenant wordt niet ervaren als een louter administratieve verplichting, maar als een opportuniteit om de economische slagkracht van de onderneming op een structurele wijze te handhaven. 3 Maatregelen en investeringen die focussen op de recuperatie van warmte kunnen in de meeste ondernemingen relatief snel worden doorgevoerd omdat zij een korte terugverdientijd hebben. 4 Tot de steeds weerkerende acties waarbij geen of slechts kleine investeringen nodig zijn en die vooral te maken hebben met good housekeeping behoort zeker het rationeel persluchtgebruik. 5 Nagenoeg alle ondernemingen die rationeel energiegebruik in hun actieplan opnemen, beginnen daaraan door het registreren en evalueren van hun verbruik.

4


ecoTips

Thermische isolatie is nagenoeg altijd rendabel ... (Plastal)

Deze WKK-installatie reduceert de CO 2-emissie met circa 30%. (Cargill)

Door benchmark naar Europese top in transport Halléns nv (Gent) voert transporten uit op de noord-zuidas, van Zuid-Spanje over Gent naar de Scandinavische landen zowel via ferry- als wegvervoer. Dankzij een benchmarkstudie bij Volvo Logistics kon Halléns zijn positie ten opzichte van andere Europese transporteurs in kaart brengen. In deze studie wordt een gemiddelde gemaakt van de euro-index van de motoren van de vrachtwagens. De gemiddelde euro-index voor Halléns nv bedraagt 3,09 (januari 2006). Een hoger resultaat ten opzichte van de Europese transporteurs die gemiddeld 2,7 scoren. Dit is vooral te danken aan de aankoop van zeventien Euro-5 motoren die in november 2006 op de markt kwamen. Verder wordt de laadindex (gemiddeld tonnage per vrachtwagen) opgevolgd. Via een betere planning kon men de laadindex van 19,8 ton in 2005 verhogen tot 20,08 ton in 2006. Dit maakt dat het transport efficiënter verloopt, het rendement hoger is en dat het aantal kilometers, afgelegd met een lege vrachtwagen, beperkt is.

een aanzienlijke vooruitgang geboekt door de bouw van een warmtekrachtkoppelingsinstallatie voor de drie bedrijven. Deze installatie wordt op gas gestookt en produceert zowel tot 7,2 megawatt elektriciteit door middel van een gasturbine, als stoom met een maximaal debiet van 25 ton per uur (16 bar). De installatie werd opgestart in april 2007 en zorgt ervoor dat de jaarlijkse CO 2-uitstoot van de drie bedrijven sterk gereduceerd wordt. De reductie wordt geraamd op 30%. De installatie werd bovendien uitgerust met extra geluidsisolatie en kon op een financieel duwtje in de rug rekenen door de ecologiepremie.

Isolatie van spuitmonden Plastal (Gent) investeerde in thermische isolatie van de spuiteenheid met een reductie van het elektriciteitsverbruik als doel. Rond de spuitneuzen van vijf spuitgietmachines werd een Thermatras-isolatie geplaatst. Een zesde spuitgietmachine werd - wegens technisch onmogelijk - slechts gedeeltelijk geïsoleerd. Metingen geven aan dat dit resulteert in een besparing van 70.000 kWh op jaarbasis.

Efficiënte elektriciteits- en warmteproductie op eigen terrein Zonneboiler en condenserende ketel Cargill te Izegem raffineert en veredelt eetbare oliën en vetten voor externe klanten en voor de twee andere bedrijven op de site: Vandemoortele (producent van margarines en verpakte vetten) en aOP (verpakker van spijsoliën). In het voorbije jaar werd vooral op het vlak van energievoorziening

Bij OVMB (Gent) wordt het sanitair warm water voor een groot deel opgewarmd met hernieuwbare energie. Hiervoor werd een zonneboiler geïnstalleerd. Twee zonnecollectoren met een absorberoppervlak van elk 2,3 m 2 werden op het dak geecoTips


5

plaatst. De warmte van deze collectoren wordt in de zonneboiler afgegeven en zorgt zo voor warm water. Indien nodig is bijverwarming via de centrale verwarming mogelijk. Daarnaast deed men ook een herevaluatie van de verwarming. Als resultaat werden de drie oorspronkelijke verwarmingsketels vervangen door één condenserende verwarmingsketel met modulerende Matrix-compact-gasbrander en Inox-Radial-verwarmingsoppervlak. Een totale investering van 17.000 euro die resulteert in een verminderde uitstoot van schadelijke stoffen, een lager gebruik van fossiele brandstof en minder onderhoud.

Timergestuurde verwarming in werfcontainers resulteert in belangrijke energiebesparing De NV Renotec uit Geel is gespecialiseerd in restauratie, inclusief glas in lood, gevelrenovatie, betonherstelling, terrasdichting en asbestverwijdering. Het streefdoel van NV Renotec is een gezonde samenwerking tussen opdrachtgever, personeel, omgeving en milieu. Om het elektriciteitsverbruik te verminderen, realiseerde Renotec een betere sturing van de verwarmingselementen in een veertigtal bureelcontainers op werven. In een eerste fase werden verschillende mogelijkheden bestudeerd voor het plaatsen van een timer in de bureelcontainers: het effect werd nagegaan van containers die zonder spanning werden gezet, de timers zouden enkel door een technieker kunnen ingesteld worden, er werd rekening gehouden met een vermogensschakeling en alles zou gebeuren in overleg met de projectleiders via een

De warmte van de collectoren wordt in de zonneboiler afgegeven en zorgt zo voor sanitair warm water. (OVMB)

6


ecoTips

planningsvergadering. Na een selectie van de aanpassingen werd overgegaan tot een testfase: in elke container werd een digitale timer Theben TR610 Top geplaatst (aankoopprijs per stuk: 66,61 euro, exclusief bekabeling). Per installatie werden ongeveer twee montage-uren voorzien + de tijd die nodig was voor verplaatsing naar de werven. De timers werken met een pincode en de overschakeling van winter- naar zomertijd wordt automatisch aangepast. Er werd een schakeling voorzien tot 2.300 W en een geheugen tot 10 jaar. Nadat bleek dat de resultaten positief, haalbaar en draagbaar (BATNEEC) waren, werd overgegaan tot de realisatie. De meeste containers werden uitgerust met een timer waardoor de verwarming wordt ingeschakeld van 5u30 tot 15u15. De implementatie leverde een energiebesparing op van 48 uur en 45 minuten per week. Vroeger functioneerde elk elektrisch vuurtje 168 uren per week. Na het plaatsen van een timer brandt elk vuurtje nog maximaal 9 uur en 45 minuten per dag. Op weekbasis betekent dit een effectieve uitschakeling van niet minder dan 71%, dit is ongeveer 113 kWh minder verbruik per container, per week.

Warmterecuperatie uit rookgassen Primeur-Vanelo te Sint-Eloois-Vijve produceert diepgevroren en gekoelde voorgebakken aardappelproducten. Bij deze activiteit gaat een groot deel van de energie naar de productie van stoom. Aandacht voor een zo efficiënt mogelijke stoomproductie levert dus directe voordelen. Op deze manier werd geopteerd voor de installatie van een

Een betere sturing van verlichting en verwarming resulteert altijd in belangrijke besparingen. (Renotec)

De terugverdientijd van een economiser op een stoomketel bedraagt nauwelijks drie jaar. (Primeur-Vanelo)

economiser op de stoomketel. De rookgassen afkomstig van de verbranding van aardgas hebben een temperatuur van 245°C. Door het plaatsen van een economiser wordt deze restwarmte gebruikt voor het verwarmen van het voedingswater van de stoomketel van 145°C naar 165°C. De plaatsingskosten bedroegen 60.000 euro. Het verminderd gasverbruik levert een jaarlijkse winst van ongeveer 20.000 euro op.

Slechtwerkende condenspotten: onzichtbaar, maar duur! Genencor International te Brugge produceert enzymen voor industriële toepassingen door middel van fermentatieprocessen. Na advies van het auditteam van het West-Vlaams Milieucharter stelde het bedrijf een stappenplan op voor controle van de condenspotten, met resultaat! Intern werd een overzicht opgemaakt van alle condenspotten, gekoppeld aan technische gegevens. Een extern bureau onderzocht de condenspotten en maakte hiervan een duidelijk rapport op. Voor Genencor International betekenden de resultaten uit de studie het startpunt van een plan van

aanpak. 146 condenspotten werden gemeten, waarvan er 120 in goede staat waren. De overige condenspotten bliezen door (1), waren lek (8), geblokkeerd (12) of lagen beneden de bedrijfstemperatuur (5). Een vrij gering aantal condenspotten vertoonde een slechte werking, toch werd het verlies vastgesteld op 12.223 euro per jaar! Dit komt overeen met een verlies van 815 ton stoom per jaar. De kosten voor het onderzoek door externen bedroegen 2000 euro, waarvan 500 euro eenmalige inventarisatiekosten. Tegelijkertijd werd een nazicht gedaan op lekken van stoomleidingen.

Blowerlucht als volwaardig alternatief voor perslucht SADEF te Hooglede/Gits produceert koudgevormde profielen die ingezet worden in alle denkbare sectoren. Tot nu toe werden profielen met koelemulsie en olieresten online afgeblazen met perslucht op 6,4 bar. Voor het reinigen van de profielen is een continue luchtstroom van belang, het werken op hoge druk is daarbij niet noodzakelijk. Een zoektocht naar een energiezuiniger alternatief voor perslucht bracht SADEF bij blowerlucht op ecoTips


7

1,5 bar. Na positieve evaluatie van een gehuurde testopstelling werd geïnvesteerd in een blowerluchtinstallatie die geïntegreerd werd in een nieuwe profileerlijn. De nettobesparing door het uitschakelen van vijf persluchtblazers van elk 800 liter per minuut, rekening houdende met het verbruik van de motor van 7,5 kW van de blowerluchtinstallatie, bedraagt 8.500 euro per jaar. De terugverdientijd van deze investering bedraagt ongeveer twee jaar. De lawaaireductie is een extra voordeel voor de werknemers en de buurtbewoners. Waar mogelijk, wordt deze eco-efficiënte techniek verder geïmplementeerd.

Rijwaardigheidscursus Bij Honda Europe (Gent) kregen de werknemers van de autoafdeling een opleiding rijwaardigheid. Samen met de firma Safe Drivers Plan werd een programma opgesteld waarin zowel preventief, defensief als milieuvriendelijk rijden aan bod kwam. Na een theoretische uitleg met veel praktijkvoorbeelden en discussiemomenten konden de werknemers de algemene principes en tips over

Voor toepassingen waar geen hoge druk vereist is, blijkt blowerlucht een energiezuinig alternatief voor perslucht. (SADEF)

8


ecoTips

milieuvriendelijk en brandstofbesparend rijden uittesten op een oefenparcours uitgezet op de terreinen van Honda. Een opleiding niet alleen bruikbaar op de werkvloer maar ook en vooral in het dagdagelijkse leven van de werknemers.

2. Producten en processen

Vernieuwing van installaties, het herdenken van productieprocessen of in extremis zelfs het aanpassen van de producten zelf, leidt nagenoeg altijd tot een dubbel effect: meer rendement en een verlaagde milieu-impact.

Gebruik van ruw water ter vervanging van grondwater Dynea gelegen aan de Moervaartkaai in Gent is gespecialiseerd in de productie van ureum-formaldehyde-concentraat en van lijmen ter fabricatie van spaan- en MDF-platen. Bij de vernieuwing van hun milieuvergunning werd er een reductieprogramma voor grondwatergebruik opgelegd. Reeds eerder werd het vergunde volume ingeperkt. De maximum hoeveelheid van 400.000 m 3/ jaar in 1992 werd in 1997 beperkt tot 200.000 m 3/ jaar. Nu voorziet men een afbouw naar 25.000 m 3/ jaar op vijf jaar tijd. Het grondwater wordt - na zuivering - voornamelijk ingezet als make-up water in het koelwatercircuit. Door de eerdere verplichte afbouw werd het verbruik reeds gereduceerd door allerlei ingrepen in het productieproces, maar de laatste jaren waren de mogelijkheden hier uitgeput. Bovendien wordt net een grotere watervraag verwacht vanwege de toenemende productie van AdBlue.

keurd. Daarnaast werden gesprekken met TMVW en VMW gestart om verschillende mogelijkheden in kaart te brengen. Door de ligging aan het kanaal was het gebruik van kanaalwater een mogelijkheid. De sterk wisselende kwaliteit van dat water maakte deze optie echter economisch niet haalbaar. Uiteindelijk werd gekozen voor de aanlevering van ruw water door TMVW. Dit is nietvoorbehandeld drinkwater afkomstig van oppervlaktewater. Deze keuze in combinatie met het opvangen van hemelwater en gebruik ervan in het productieproces van de lijmen zorgde voor een daling in grondwaterverbruik van 10.000 m 3/maand

Het waterverbruiksdiagram van Dynea voor de periode 2005-2007 spreekt voor zich.

Er moest dus gezocht worden naar een andere oplossing. Het gebruik van hemelwater van een naburig bedrijf werd overwogen, maar werd wegens problemen naar bedrijfszekerheid afgeecoTips


9

MI-5

naar 3.000 m3/maand. Hiermee loopt het bedrijf voor op het opgelegde afbouwprogramma.

Nieuwe poederlakinstallaties leveren waaier aan voordelen SADEF, producent van nabewerkte/oppervlaktebehandelde koudgeprofileerde profielen en gelaste vormbuizen uit Gits, en OptimaT, beschutte werkplaats uit Lichtervelde, investeerden beiden in nieuwe poederlakinstallaties ter versterking van de productiecapaciteit of ter vervanging van oudere exemplaren. De nieuwe installaties bieden tal van milieu- en andere voordelen. SADEF Om de noodzakelijke meerproductie aan te kunnen, werd bij SADEF in het najaar van 2005 geïnvesteerd in een nieuwe, best beschikbare poederlakinstallatie M62 (= onderdeel van continue oppervlaktebehandelingslijn M61/62). Op deze specifieke productielijn worden de aangeboden profielen eerst gestraald met staalgrit, ondergaan ze vervolgens een chemische voorbehandeling om dan gepoederlakt en gemoffeld te worden. Een reductie van het poederverbruik met 20% werd gerealiseerd door het meer gecontroleerd spuiten, een lagere overspray en poederrecuperatie. Vroeger kon men met 1 kg lakpoeder 4,38 m 2 lakken. Met de nieuwe lakinstallatie is dit 5,24 m 2 10


ecoTips

per kg. Naast een daling van de kosten voor het poederverbruik scoort deze installatie ook beter op het vlak van productkwaliteit (cfr. minder productie-uitval). Door specialisatie naar een drietal kleuren kan de poederopslag beperkt gehouden worden en is er minder poederafval door kleurwissels. Het lakken in andere kleuren (zeer beperkt aandeel) wordt uitbesteed. De beperkte hoeveelheid poederlakafval (ongeveer 2.500 kg op jaarbasis) wordt op heden extern verwerkt in isolatiematten voor de automotivesector. De ATEX-conforme poederlakinstallatie is uitgerust met automatische branddetectie en -blusinstallatie. De luchtzuiveringsunit is voorzien van een “broken-bag-detectiesysteem”. Een automatische reiniging van de cabine zorgt voor een betere orde en netheid. Dankzij de hoge mate van automatisering heeft de machine ook een positieve invloed op de ergonomie.Het energieverbruik van de extra nieuwe IR-moffeloven M62 ligt eveneens lager dan zijn oudere soortgenoten. Omdat de gemeten prestatieparameters afdoende de theorie bevestigden, werd rond het zomerverlof 2007 ook de bestaande poederlakinstallatie vervangen door een nieuwe installatie type M62. OptimaT Bij OptimaT werd geïnvesteerd in een hoogtechnologische poederspuitcabine met robotspuitpistolen, eveneens uitgerust met automatische reini-

Het verminderen van de afvalstroom spoelwaters: Emerson & Cuming Microwave Products ontdekte dat de besparing op het afvalwater maar het topje van de ijsberg was. De totale besparing aan uurkost lag nog 9x hoger.

Renotec vermindert het lekrisico naar bodem en grondwater door een vatentransportwagen te gebruiken.

Door het filteren van het loogafval, kon Philips de standtijd van het loog in de wastafel met een factor 2 tot 3 verlengen.

Vroeger kon men met 1 kg lakpoeder 4,38 m 2 lakken. Met de nieuwe lakinstallatie is dit 5,24 m 2 per kg. (SADEF)

De hele oppervlaktebehandelingsinstallatie werd getoetst aan de BBT-studie en werd conform BBT bevonden. Er is een cascadesysteem voor de behandelingsbaden. Er staat een lamellendecantor op het fosfatatiebad om onzuiverheden uit het bad te verwijderen. De inhoud van het bad kan zo één jaar gebruikt worden in plaats van drie maanden. De verwarming van de behandelingsbaden gebeurt met een warmtewisselaar. Om het verbruik in de gaten te houden, worden het gas- en elektriciteitsverbruik van de installatie apart opgevolgd en geëvalueerd.

ling, terrasdichting en asbestverwijdering, heeft Renotec NV uit Geel, te maken met gevaarlijke stoffen die opgeslagen zijn in het magazijn. Bij het manipuleren van vaten met gevaarlijke vloeistoffen bestaat altijd een risico op lekken naar bodem en grondwater. Om dit risico uit te schakelen werd aan de magazijniers voorgesteld om een vatentransportwagen aan te kopen. Door gebruik te maken van een vatentransportwagen die een alles-in-één-oplossing biedt, kan men milieubewust, ergonomisch en vloeistofdicht 200-litervaten met gevaarlijke stoffen aftappen, opslaan, transporteren en kantelen. Na overleg met de medewerkers werd dit type vatenkar niet weerhouden. Vaten worden in de praktijk namelijk niet gekanteld. Aftappen van het product gebeurt met een hevelpomp die gemakkelijk en correct doseerbaar is en eenvoudig in gebruik zonder enige rugbelasting. Toch was men overtuigd van het nut van een vatenkar voor het transport en de opslag van de in gebruik zijnde vaten. Daarom werden twee metalen verplaatsbare opvangbakken aangeschaft: een manueel verrijdbare stootkar op wielen en een kar met U-profielen voor gebruik door een heftruck. De thermisch verzinkte opvangbakken van 3 mm plaatstaal ST 37-2 volgens DIN 17100 bevatten uitneembare thermisch verzinkte draadroosters. De aankoop van deze vatentransportwagens resulteerde niet enkel in een vermindering van het lekrisico bij de manipulatie van gevaarlijke stoffen, door de voor de magazijniers meest efficiënte wagens aan te kopen, werd ook op kosten bespaard.

Vatentransportwagen vermindert lekrisico naar bodem en grondwater

Inschakelen van filters leidt tot reductie van de milieubelasting

Als bouwbedrijf, gespecialiseerd in restauratie, inclusief glas in lood, gevelrenovatie, betonherstel-

Een verbeterteam binnen de draadafdeling van Philips Advanced Metal Solutions, een afdeling van

ging en een poederrecuperatie van 98%. Bij OptimaT resulteert dit in meer dan 10% minder poederverbruik ten opzichte van de oude installatie. Daarnaast werd een oplossing gezocht voor het afvalpoeder. De verwerkingskost van dit afval werd omgebogen tot een opbrengst door de afvoer van het poeder naar Rudox. Deze firma gebruikt het poeder bij de aanmaak van bindingsmiddelen voor de automobielsector. De reinigingsduur bij kleurwissels is gezakt naar 15 minuten in plaats van enkele uren. Bij de installatie hoort een fysico-chemische afvalwaterzuivering. Het slib van deze waterzuivering wordt ontwaterd door twee filterpersen. De resterende filterkoek wordt verder gedroogd door de container met slib te plaatsen bij de droogoven van de installatie. Het gewicht van de filterkoeken (en bijgevolg de verwerkingskosten) daalden hierdoor met maar liefst 60%. Een mooi voorbeeld van eenvoudige en doeltreffende warmterecuperatie!

ecoTips ecoTips

Milieu-investeringen Milieu-investeringen in in beeld beeld

11 11

12


ecoTips

Het automatisch verfmengsysteem bij Deceuninck verbruikt 80% minder reiniger.

Vroeger (manueel)

Nu (automatisch)

15 min. 5 liter 2.5 liter

3 min. 0.6 liter 0.6 liter

1/ tijdsverlies bij het mengen 2/ hoeveelheid reiniger gebruikt 3/ hoeveelheid verfafval

Philips Innovative Applications in Turnhout, koos als actiepunt voor het Milieucharter om het loogverbruik in het wasproces en daarmee samenhangend ook het loogafvalvolume te reduceren. De draadtrekkerij binnen Philips telt 100 werknemers. Wekelijks wordt er 80 miljoen meter wolfraamdraad en drie miljoen meter molybdeendraad geproduceerd. Een van de stappen in het productieproces bestaat uit de elektrolytische reiniging van de grafiet-vervuilde draad wat resulteert in een afvalstroom van verontreinigd loog. In de afdeling wordt zowel natronloog als kaliloog gebruikt.

van een manuele menging van verf, verharder en verdunner over naar een automatische menginstallatie. De verf wordt vervolgens gebruikt voor het coaten van de profielen. Vroeger werd de verf manueel aangemaakt door het afwegen van de benodigde hoeveelheden verf, verharder en verdunner. Het geheel werd gemengd tot een homogene massa via een pneumatische mixer. Na het coaten van de profielen werden de restanten van de verf maximaal uitgedroogd en dan als afval afgevoerd. Bij elke kleurwissel was er eveneens een manuele reiniging van alle materiaal nodig.

Op elke locatie in de draadwasafdeling werd een overzicht gemaakt van de loogverbruiken. Vervolgens werden de vier ideeën om het loogverbruik en afval te reduceren (wassen in water, laten bezinken, filteren of centrifugeren) onderzocht op haalbaarheid én kostprijs. Uit onderzoek bleek dat het grafiet vrij eenvoudig kon afgefiltreerd worden en dat een goede reiniging gegarandeerd bleef. Door het filteren van het loogafval, kon de standtijd van het loog in de wastafel met een factor 2 tot 3 verlengd worden. Filters werden geselecteerd en aangekocht. De betrokken afdelingen installeerden de filters op de productielijnen, eerst op molybdeen, later op wolfraam.

Met de nieuwe automatische menginstallatie verloopt het proces heel wat meer gecontroleerd. Grote volumes kleuren zijn opgeslagen in 200-litervaten. De kleine volumes kleuren gaan via wisselpompen. Het mengen van de ingrediënten gebeurt heel nauwkeurig en snel door de statische mengers. Hierbij wordt enkel die hoeveelheid gemengd die nodig is om de profielen te coaten, inclusief een kleine reserve. Bij het wisselen van kleur wordt de hoeveelheid afval dus beperkt tot een minimum. Ook het reinigen van de menginstallatie en het gebruikte volume reiniger (thinner) is niet langer mensafhankelijk waardoor dosering optimaler gebeurt. Testen zijn lopende om dit verbruik verder te reduceren door gebruik van andere types thinner. De zekerheid op een juiste mengcyclus en juiste kleur zijn bijkomende voordelen.

Het verbeterteam realiseerde zo een aanzienlijke reductie van de milieubelasting: kleiner loogverbruik, minder loogafval dat verwerkt moet worden en minder poetsbeurten. Dit resulteert in een jaarlijkse opbrengst van 28.256 euro! Door de procedure toe te passen op andere sub-afdelingen hoopt het verbeterteam een bijkomende potentiële besparing te realiseren van 18.000 euro.

Automatisch verfmengsysteem Bij Deceuninck, producent van kunststofprofielen voor de bouwnijverheid uit Gits, schakelde men

De grootste impact van de installatie situeert zich op het vlak van productiviteit van de ingezette mensen: de verf moet niet meer handmatig aangemaakt worden en er is minder heen-en-weergeloop met verfafval. Doordat de verven, verdunner en verharder opgeslagen staan in een volledig afgesloten verfkeuken met afzuiging, komen er minder solventen vrij in de omgeving en heeft dit een positieve impact op de gezondheid van de werknemers. ecoTips


13

Elektronische innovatie bij de Politiezone Gavers.

Door het plaatsen van verbruiksbegrenzers en timers voor detergentdosering realiseert Silo Cleaning een besparing van 400 l water en 1.33 l solvent per cleaning.

Verminderen van de afvalstroom spoelwaters

spuitcabine in aanmerking te komen voor verder onderzoek. Vooral de wekelijkse reiniging van de labyrint voorfilters onder hoge druk en het terug insmeren met pelvernis, was een waterverbruikende en tijdrovende activiteit. Er werd nagegaan of de labyrint voorfilter tezamen met de paintstop filter kon vervangen worden door één filter uit meerlagig versneden papier. Er was slechts een kleine wijziging nodig aan de cabine om een test uit te voeren. Reeds na twee weken bleek duidelijk dat dit werkte en een besparing op het afvalwater gaf. Uit verdere analyse bleek echter dat de besparing op het afvalwater maar het topje van de ijsberg was en dat de totale besparing aan uurkost nog negen maal hoger lag. Ondertussen is in een derde fase de cabine met een geringe investering definitief omgebouwd voor gebruik met een meerlagige papierfilter. Zowel het milieu als het bedrijf hebben gewonnen bij deze actie.

Emerson & Cuming Microwave Products uit Westerlo heeft geen vergunning voor het lozen van afvalwater. Alle afvalwater wordt opgevangen, tijdelijk opgeslagen en daarna per tankwagen afgevoerd voor verwerking. Het betreft een volume van ongeveer 200 m 3 op jaarbasis. Om inzicht te krijgen in de afvalstroom werd in een eerste fase onderzocht op welke plaatsen het afvalwater gegenereerd werd en in welke hoeveelheden. De fabriek is zo ingericht dat alle water voor reiniging via één leiding wordt aangevoerd. Het afvalwater wordt terug opgevangen in een speciaal hiervoor gebouwde cabine met opvangput. Er werd een waterteller geïnstalleerd op de aanvoerleiding en een logboek uitgehangen waarin gevraagd werd alle verbruiken en de reden van verbruik te noteren gedurende drie maanden. De voornaamste verbruikers bleken de reiniging van de productievloer, de reiniging van materiaal gebruikt in de spuitcabine en de reiniging van de dompeltank te zijn. Om de afvalstroom naar buiten te verminderen, werd in een tweede fase parallel onderzocht of het mogelijk was zelf een zuivering uit te voeren met hergebruik van het water en of het mogelijk was minder afvalwater te genereren. Gezien het eerder beperkte volume en de wisselende samenstelling werd aangeraden om de mogelijke investering in een kleine automatische vacuümverdamper te onderzoeken. De kosten-batenanalyse bleek echter negatief. Zelf zuiveren kwam een stuk duurder uit dan extern te laten verwerken. Voor het verminderen van het afvalwater bleek enkel het reinigingsproces van het materiaal van de

14


ecoTips

Elektronische innovatie bij de Politiezone Gavers Ook bij Politiezone Gavers (zone Deerlijk - Harelbeke) wordt er continu gezocht naar mogelijkheden voor optimalisatie van de processen. Op deze manier kwam het ‘PDA-project’ tot stand. Een PDA (Personal Digital Assistant) is een handcomputer die recent deel uitmaakt van de dagelijkse werking bij de Politiezone Gavers. Bij een incident (ongeval, overtreding,...) gaat men altijd ter plaatse en worden er nota’s genomen van de situatie en van de afgenomen verklaringen. De nota’s worden gestructureerd opgeschreven op infodragers. Deze infodragers stellen de mensen in het kantoor in staat het PV (proces-verbaal) nadien digitaal te verwerken op de computer. Er zijn drie soorten infodragers gaande van verkeerson-

gevallen, verkeersinbreuken tot zaken die niets te maken hebben met verkeer. Als alternatief voor de infodrager werd in een testfase een PDA gebruikt met de nodige software voor het inbrengen van de PV’s. Na positieve evaluatie werd geopteerd om iedereen van de interventiedienst gebruik te laten maken van de PDA’s. De PDA stelt de interventiedienst in staat om gegevens rechtstreeks op de server van de politie in te brengen via een beveiligde verbinding. Om de gegevens vlot te kunnen inbrengen, is een draadloos en opplooibaar toetsenbord ter beschikking gesteld. Om de afvalberg aan batterijen te beperken zijn de toetsenborden uitgerust met herlaadbare batterijen. Ook in de interventiewagens zelf zijn opladers aanwezig. Om de hele procedure ter plaatse te kunnen afwerken, tot en met de ondertekening van de verklaring, kunnen de formulieren afgedrukt worden in A4-formaat op een kleine printer. Er werden reeds testen gedaan met veel kleinere printers die ook op de fiets meegenomen kunnen worden. Resultaat van de elektronische opmaak van de PV’s voor het milieu: - ongeveer 9000 papieren infodragers per jaar minder! - besparing op transport voor de burgers vermits men niet meer naar het lokale politiekantoor moet gaan voor het afhalen en ondertekenen van de getypte PV’s. Resultaat voor de mens: er wordt heel wat efficiënter gewerkt gezien de gegevens rechtstreeks digitaal ingebracht worden en interpretatieverschillen worden geëlimineerd.

Inksaver Mega Support. Dit programma past de samenstelling van de inktlaag op het papier aan. Door te spelen met de vier quadrikleuren (cyaan, magenta, yellow en black) zou dit programma zorgen voor een reductie van 4 tot 10% van het inktverbruik. Bijkomende voordelen zijn dat de kleuren beter worden weergegeven, er een snellere droogtijd is van de inkten en dat het drukwerk sneller op kleur is, wat zorgt voor een bijkomende vermindering van inkten papierverbruik. Alvorens het programma aan te kopen, werd het getest. Twee orders werden opgesplitst zodat de helft van het order gedrukt werd met de Inksaver en de andere helft zonder. Dit gaf inderdaad een resultaat van inktbesparing: op dagbladpapier was dit 4%, op maco sat 10%. De Oris Inksaver werd dan ook geïnstalleerd en wordt toegepast voordat platen worden aangemaakt, zodat dit uitwerking heeft op alle drukwerken, zowel het vellendrukwerk als het rotatiedrukwerk.

Timers voor detergentdosering Silo Cleaning, een afdeling van Truck and Trailer Services van de Katoennatiegroep, is gespecialiseerd in uit- en inwendig reinigen van tankwagens na het vervoer van niet-ADR-goederen. Om de hoeveelheid chemicaliën en het waterverbruik te verminderen, namen zij enkele maatregelen. Om de detergenten te doseren, werd een verbruiksbegrenzer geïnstalleerd. Vroeger moest de spoelmeester zelf de dosering stoppen. Nu is er een automatische stop voorzien na 8 seconden waarbij de dosering stopt. Als tweede maatregel werd ook de automatische spoeltijd ingekort van 15 minuten naar 8 minuten. De installatie was vroeger zo ingesteld dat een spoelcyclus 15 minuten duurde, de spoelmeester kon echter zelf wel de cyclus vroeger stoppen. Na het uittesten op één piste werd de spoelcyclus op alle pistes ingesteld op 8 minuten. Dit resulteert in een besparing van 400 liter water en 1.33 liter solvent per cleaning.

Inktbesparing dankzij nieuwe software Drukkerij De Cuyper uit Zele, die zowel vellendrukwerk als rotatiedrukwerk produceert, zocht een manier om het gebruik van inkt te reduceren en vond dit met het softwareprogramma Oris

ecoTips


15

3. Bedrijfsmatig afval

Het beheersen van bedrijfsmatig afval blijft ook vandaag nog een van de meest rendabele milieudisciplines voor het bedrijfsleven, waarin de winwinsituatie zonder meer duidelijk is. Waar het gaat over verpakkingsafval, spelen de belangrijkste maatregelen in op gewichtsvermindering, bijvoorbeeld door dunnere folies te gebruiken, op het vereenvoudigen van het verpakkingsconcept, waardoor minder verpakking nodig is per eenheid verpakt product of op het vervangen van eenmalige verpakkingen door herbruikbare equivalenten. Bij het reduceren van de hoeveelheid productieafval wordt ernaar gestreefd om de reststromen zo zuiver mogelijk te houden, waardoor ze opnieuw als grondstof in het proces gebracht kunnen worden. De letterlijke betekenis van win-win: minder afvalkosten, minder grondstoffenverbruik.

Kartonafval als vulmateriaal Bij Honda Europe in Gent, het logistieke centrum van Honda in Europa worden grote hoeveelheden kartonnen dozen gebruikt. In eerste instantie worden deze zo veel mogelijk hergebruikt. Dozen die niet hergebruikt kunnen worden (bijvoorbeeld door beschadigingen) werden als afvalkarton opgehaald. Om dit kartonafval te reduceren, werd in een proefproject een Ecofiller gehuurd. De eco-filler maakt van afvalkarton kartonmatjes die als opvulmateriaal kunnen gebruikt worden. Op 1 uur kan 10 m2 karton verwerkt worden tot matjes. Het gebruik van de kartonmatjes heeft nog bijko16


ecoTips

mende voordelen naast afvalvermindering: er moet geen vulmateriaal gekocht worden zoals piepschuim en andere materialen en de dealer die de levering binnenkrijgt, heeft maar één afvalstroom meer, zijnde karton. Wegens de goede resultaten van de Ecofiller (10% minder kartonafval op jaarbasis) werd deze na het proefproject aangekocht.

Bij Honda Europe wordt 10% van het kartonafval met de Ecofiller verwerkt tot kartonmatjes.

Transportband voor papierafval bij Drukkerij De Cuyper in Zele.

Het voorreksysteem van de wikkelfolie in de nieuwe afzakmachine zorgt bij Cargill voor een besparing van 4,5 ton folie per jaar.

Nieuwe verpakkingsmachine met oog voor preventie, economie én milieu

Lopende band voert automatisch papierafval af

Cargill is een extractiebedrijf van sojabonen in de Gentse kanaalzone. Een gedeelte van het eiwitrijke sojaschroot wordt vermalen tot sojabloem. 50% van de productie wordt als verpakt zakgoed afgeleverd. De vervanging van de bestaande afzakmachine en de ingebruikneming van een voorreksysteem voor de wikkelfolie zorgde voor winst op vlak van zowel preventie, economie als milieu.

Bij Drukkerij De Cuyper in Zele werden vroeger de stelkaternen drukwerk opgevangen in rolcontainers en manueel naar buiten gerold om daar geledigd te worden. In oktober 2006 werd een lopende band geïnstalleerd waardoor het papierafval van de twee rotatiepersen automatisch en rechtstreeks naar een buitenstaande perscontainer wordt gebracht die elke nacht wordt afgehaald ter lediging. Naast een zorgvuldige selectie van papierafval, zorgt dit systeem ook voor tijdsbesparing bij de werknemers. Het papierafval wordt vervolgens verkocht en gerecycleerd.

Bij de installatie werd rekening gehouden met het comfort en veiligheid van de medewerkers: bij betreding gaat de machine over tot volledige stilstand, de lichaamsbelasting is beperkt tot het vullen van de zakkenwagen, de interne geluidsmeting voldoet aan de nieuwe normen en de machine is volledig stofarm. Bovendien werd de installatie volledig gebouwd volgens de ATEX-richtlijn. De economische winst zit in de verhoogde productiecapaciteit wat zorgt voor een verminderde vaste productiekost en een bijkomende besparing op de afvalkost. De nieuwe afzakmachine zorgt voor volledig gesloten zakken op een goed gestapeld pallet. Dit vermindert lekken en zo is er minder omgevingsen milieuvervuiling. Het aantal gescheurde zakken is sterk verminderd met minder papierafval als resultaat. Het voorreksysteem van de wikkelfolie zorgt voor een minimumbesparing van 4,5 ton folie per jaar. Door de omkasting van de blower werd ook het geluid naar de omgeving beperkt.

Afvalproduct wordt opnieuw grondstof Aan de hand van de gegevens van het Integraal Milieujaarverslag (IMJV) en de facturen voor afvalverwerking, inventariseerde Emerson & Cuming Microwave Products uit Westerlo de hoeveelheid en de kost van de verschillende afvalstromen. Al snel kon een top drie geselecteerd worden: spoelwater (41,40%), zuiver polyurethaan snijresten (21,04%) en gedipte polyurethaan snijresten (13,94%) vertegenwoordigden het grootste aandeel in de afvalstromen. De eerstvolgende afvalstroom ging slechts over 4,19%. Wanneer de verkregen gegevens vergeleken werden met de kosten, dan bleek ook hier dat de spoelwaters een zeer hoog percentage vertegenwoordigden.

ecoTips


17

Na het in kaart brengen van de verkregen informatie onderzocht het bedrijf de mogelijkheden om deze afvalstromen te reduceren. De zuivere polyurethaan snijresten worden terug verkocht en genereren dus inkomsten. De hoeveelheid ligt mathematisch vast door de vorm van het product. Hier zijn dus geen mogelijkheden tot reductie. De gedipte polyurethaan snijresten vormden ook een belangrijke kost maar hier werd in het verleden al heel wat werk geleverd om deze hoeveelheid te verminderen. Er werd dus gekozen om te werken rond de spoelwaters. Tijdens een productievergadering werd de idee gelanceerd om de overspray van de spuitcabine en het spoelwater apart te houden en de overspray te recupereren. Dit werd enkele jaren geleden ook al geprobeerd maar door vele verstoppingsproblemen werd dit stopgezet. Recent werd echter de formulatie gewijzigd waardoor de coatingvloeistof een veel beter coagulatiegedrag vertoonde. Dit idee was zeker de moeite waard om terug te proberen. De overspray werd gescheiden van het spoelwater opgevangen. Testen wezen uit dat de eigenschappen van de gerecupereerde coating zeer dicht lagen bij die van de originele vloeistof. Met dit gerecupereerde materiaal werd een test uitgevoerd en de eigenschappen van het product lagen binnen de gestelde vereisten. Na een testperiode van een week, waren er nog steeds geen verstoppingspro18


ecoTips

blemen gesignaleerd zodat de werkwijze definitief geïmplementeerd werd. Dit alles resulteerde in een dubbele besparing: het gerecupereerde product is geen afval meer, maar grondstof. Per run kan ongeveer een vijfde van de verbruikte coating gerecupereerd worden.

Nieuw containerpark zorgt voor veiligheid en efficiëntie De verhuis van het bestaande containerpark voor de selectieve inzameling van afval bij Daikin Oostende, om reden van ruimtebesparing en verhoogde toegankelijkheid voor de towtrucks die het afval aanvoeren, was aanleiding om meteen ook enkele belangrijke verbeteringsprincipes in de praktijk te brengen. Daarbij werd vooral aandacht besteed aan het verhogen van de veiligheid aan nieuwe persen en het verbeteren van de ergonomie bij het ledigen van rolcontainers door gebruik te maken van een kip-/kantelsysteem. Verder werd ervoor gezorgd, door middel van een eenvoudig staalprofiel op de parkvloer, dat elke trailer zijn vaste locatie heeft en houdt. Daardoor wordt ook de veilige doorgang voor voetgangers gevrijwaard. Betonblokken scheiden de voetgangers van rollend materieel. Ook de afwerking van het dak en de aangepaste verlichting zorgen voor een verhoogde veiligheid.

Bij Daikin Oostende zorgt een eenvoudig staalprofiel op de parkvloer ervoor dat elke trailer zijn vaste locatie heeft in het containerpark.

Nieuwe technologie bij NV Continental Benelux maakt de spuittak overbodig. Naast de reductie van afval, resulteert deze investering in een grondstoffenbesparing van ongeveer 40%.

In de spuitcabine van Emerson & Cuming Microwave Products wordt de overspray gescheiden van het spoelwater opgevangen.

Grondstoffenbesparing en reductie van spuitgietafval in één klap NV Continental Benelux in Mechelen ontwikkelt en produceert hoogtechnologische elektronische remsystemen en actieve wielsensoren. Bij het veiliger en comfortabeler maken van mobiliteit, heeft Continental in haar bedrijfsvoering aandacht voor het milieu. Zo werd in de afdeling sensoren op zoek gegaan naar mogelijkheden om de spuitgietafvalstroom te verminderen en werden mogelijkheden voor hergebruik onderzocht. Het inzetten van een hotrunner op de nieuwe lijnen - in plaats van de traditionele matrijzen maakt de spuittak overbodig. De kunststof in de hotrunner blijft immers vloeibaar zodat het afval dat ontstaat in dit productieproces enorm daalde. Naast de reductie van afval, resulteerde deze investering in een grondstoffenbesparing van ongeveer 40%. Maar Continental zocht verder! De mogelijkheid werd onderzocht om het kunststofafval van de spuittakken van de oudere lijnen met traditionele matrijzen te vermalen. Bij het gebruik van traditionele matrijzen maakt de spuittak, die afval wordt, 40% uit van het totale gewicht (sensor + spuittak). Na een testperiode en intense besprekingen werden afspraken gemaakt met de klant om voor de productie van sensoren maalgoed in te zetten ter vervanging van nieuwe grondstoffen. Het bedrijf installeerde een maalmolen en de vermalen spuittakken werden voortaan ingezet als grondstof in het productieproces.

een besparing qua grondstoffen maar ook wat betreft de kosten voor ophalen en verwerken van het spuitgietafval. Beide maatregelen leverden samen een besparing van grondstoffen op van 50%. Jaarlijks worden nu bovendien 1200 m 3 spuittakken minder afgevoerd als afval. De investering in de hotrunner en de maalmolen werd binnen de vooropgestelde termijn van 2 jaar terugverdiend.

Grotere verpakking bespaart kosten Barias (Roeselare) is gespecialiseerd in het uitvoeren van eenvoudige of moeilijk te automatiseren verpakkingsopdrachten van diepvriesproducten. De investeringen van Barias zijn niet enkel gericht op efficiëntie en het halen van de strengste kwaliteitsnormen op gebied van diepvriesvoeding. Barias draagt ook duurzaamheid en een beter milieu hoog in het vaandel. Zo werd samen met een diepvriesbroodfabrikant gezocht naar een manier om de hoeveelheid verpakkingsafval te reduceren. Voor een bepaalde opdracht, waarbij drie verschillende stokbroden in één nieuwe doos verpakt moesten worden, werd overgeschakeld naar één herbruikbare box voor alle stokbroden. Dat vermijdt niet alleen een massa verpakkingsafval en veel manueel werk bij het openen van de dozen, het is bovendien goedkoper voor de klant! Dit voorbeeld wordt verder doorgetrokken naar andere klanten. Dat is niet altijd gemakkelijk omdat niet ieder bedrijf kan afvullen in grote boxen. Toch wordt bij offertes - in de mate van het mogelijke - de vergelijking opgegeven tussen bulkdozen en individuele dozen.

Het investeren in een hotrunner en het inzetten van vermaalde spuittakken betekenden niet alleen ecoTips ecoTips


19 19

4. Van milieuzorg tot communicatie

Onder het motto ‘duurzaam ondernemen’ treedt milieuzorg definitief buiten de oevers van louter technologie. Het begrip milieuzorg omvat steeds explicieter ‘zorg voor mensen’. Dat is een van de duidelijke trends die we onderkennen in de initiatieven van de Milieucharterbedrijven. 1 Bij het onthaal van nieuwe werknemers wordt ruim aandacht besteed aan diverse milieu- en veiligheidsaspecten. 2 Orde- en netheidssystemen zoals 5S en TUTTAVA, worden steeds vaker geïmplementeerd, want orde en netheid hebben een belangrijke invloed op veiligheid, productiviteit en kwaliteit. 3 Het stimuleren van verbeteringsvoorstellen van de werkvloer door onder andere ideeënbussen, thematische werkgroepen en regelmatige teamvergaderingen komt steeds vaker voor.

20

Veiligheid en milieu zijn een onuitputtelijke bron voor het ontwikkelen van sensibilisatiecampagnes.

Opgeruimd staat netjes en werkt efficiënter! In de beschutte werkplaats Westlandia te Ieper werd het BINGO-systeem (via Betere Inrichting Naar Goede Organisatie) gelanceerd. Dit systeem is gebaseerd op het 5S-systeem voor orde en netheid en wordt in elke zone op de werkvloer, afhankelijk van de omstandigheden, op een eigen manier ingevuld. Het systeem werd eerst uitgetest in vier pilootzones en nadien gefaseerd verder uitgebreid.

4 Er wordt meer en meer aandacht besteed aan het vinden van aangepast werk voor werknemers die wegens een letsel tijdelijk verlet zijn hun job uit te voeren. Op deze manier kunnen de werknemers zich inzetten voor het bedrijf en proeven van een andere functie binnen het bedrijf. Mooi meegenomen: daling van het aantal arbeidsongevallen met werkverlet.

Een werknemer maakte ludieke tekeningen waarbij de vijf stappen in het BINGO-proces aangegeven staan. Deze stappen zijn: - Stap 1. Selecteren = verwijderen wat overbodig is. - Stap 2. Structureren = alles krijgt een vaste plaats. - Stap 3. Schoonmaken = iedereen draagt de verantwoordelijkheid om zijn werkplaats schoon te maken en te houden. - Stap 4 & 5. Standaardiseren en Standhouden = het systeem continu draaiende houden en de resultaten ervan opvolgen.

5 Ludieke sensibilisatieboodschappen aan de hand van affiches, berichtjes in het personeelsblad, grafieken en foto’s aan infoborden, screensavers, ...

Aan de hand van checklijsten die door de zones zelf opgemaakt worden, is er een maandelijkse interne controle. Na elke stap in het BINGO-systeem is er een auditteam dat de resultaten checkt.


ecoTips

Het resultaat van de actie ‘via Betere Inrichting Naar Goede Organisatie’ (BINGO) is zonder meer duidelijk uit de situatie voor (links) en na (rechts) de actie.

Het systeem komt elke vier weken aan bod in een van de teamvergaderingen die georganiseerd worden vanuit de werkleiding. Het team komt hierbij samen aan het teambord waarop foto’s, grafieken en andere info gevisualiseerd worden. Dit project gebeurt met externe consulting. De consultant neemt deel aan de audits en is aanwezig tijdens de opvolgingsdagen.

Registratiesysteem voor verbruiken laat benchmarking tussen vestigingen toe Initial Textiles staat garant voor een full-service dienstverlening op het vlak van werkkleding, sanitaire voorzieningen, antistofmatten en hotel- en restaurantlinnen en heeft verschillende vestigingen verspreid over gans Vlaanderen. Om het water-, elektriciteits- en aardgasverbruik op te volgen, werd op groepsniveau een registratiesysteem opgesteld. Hiervoor wordt beroep gedaan op de werknemers uit de verschillende vestigingen die dagelijks de meterstanden noteren. Deze gegevens worden als weekverbruik geregistreerd in het systeem en driemaandelijks gerapporteerd aan de technische dienst. Met het registratiesysteem kunnen zo abnormale verbruiken tijdig gesignaleerd worden en teruggekoppeld worden naar de desbetreffende vestiging om de reden van de afwijking na te gaan. Bovendien laat het systeem ook toe om aan benchmarking tussen de verschillende vestigingen te doen. Aangezien niet elk product evenveel water en energie vraagt bij zijn behandeling, zijn de verbruiken sterk afhankelijk van de mix van de te wassen producten. Om de ver-

schillende vestigingen met elkaar te kunnen vergelijken werd aan elk type product een wegingsfactor toegekend.

Orde en netheid op de werkplek geborgd via de TUTTAVA® methode De Zoo Antwerpen wilde de orde en netheid van de dienstgang verbeteren en borgen. Doordat vele diensten dagelijks gebruikmaken van deze gang (dierverzorgers, hoveniers, technische diensten, enzovoort), is iedereen betrokken partij en wordt niet één dienst geviseerd. Daarenboven komen De gedetailleerde opvolging van het verbruik, hier van gas, laat toe om de prestaties van diverse vestigingen te vergelijken, wat bijna automatisch resulteert in een dalend totaalverbruik, zoals weergegeven in deze grafiek. (Initial Textiles)

ecoTips


21

ook bezoekers voor bezoeken achter de schermen langs deze dienstgang. Als instrument voor de werkplekverbetering werd gekozen voor toepassing van de TUTTAVA®-methode. Deze Finse methode is een participatieve risicoanalysemethode die, na implementatie van enkele maanden, een meetsysteem oplevert dat een objectieve meting doet naar orde, structuur, veiligheid en milieu op de werkplek. Werkplekverbetering wordt gebruikt als voertuig voor veiligheid. Toepassing van het programma bevordert de groepsdynamiek en de werksfeer en voorkomt tot 25% van de arbeidsongevallen. TUTTAVA ® is in verschillende sectoren en bedrijfsomstandigheden toe te passen. TUTTAVA ® kan alleen van start gaan en succes hebben als iedereen, van leidinggevende tot uitvoerder, eraan meewerkt. In onderling overleg

worden de verschillende aandachtspunten voor orde, netheid, milieu, veiligheid en regels van goede praktijk besproken. Deze discussies resulteren in het opstellen van een standaard voor orde en netheid waar iedereen het over eens is en tevens tot het opstellen van een duidelijke vragenlijst waarbij het antwoord op de vragen ‘JA/NEEN of OK/NOK’ moet zijn. Wanneer iedereen het eens is over de te stellen vragen, kan gestart worden met het “meten” op een objectieve basis. Op regelmatige tijdstippen (bijvoorbeeld wekelijks) zal iemand de vragenlijst overlopen en ter plekke de vragen beantwoorden. Het resultaat van de meting is het aantal positieve antwoorden waarbij kan gesteld worden dat de groep voor X % ordentelijk gewerkt heeft. De Zoo Antwerpen voerde via deze methodiek het TUTTAVA®-systeem in voor de dienstgang. Speci-

Het resultaat van de TUTTAVA ®-test is een aantal positieve en negatieve antwoorden, waaruit kan afgeleid worden dat de bevraagde groep voor X % ordentelijk gewerkt heeft. (Zoo van Antwerpen)

22


ecoTips

Affiches uit de bedrijfsinterne sensibiliseringscampagne van (v.l.n.r.) Alpro, Alpro, Deceuninck, Leave your Marks, Peleman Industries, Arcelor en Drukkerij De Cuyper.

fieke materialen werden aangekocht om de standaard te realiseren. Eenmaal per week wordt het niveau van orde en netheid gemeten, waarbij de TUTTAVA ®-verantwoordelijke van dienst de checklist overloopt en de vragen ter plaatse in de dienstgang beantwoordt. Via een scorediagram (doelstelling basisniveau van 60%) worden de resultaten opgelijst en teruggekoppeld naar de medewerkers. Bij een eerste evaluatie bleek dat met een gemiddelde score van 65% de initiële doelstelling gehaald was. De knelpunten rond orde en netheid die naar boven kwamen, worden nu aangepakt en de lat zal systematisch hoger gelegd worden.

Meer inzicht verwerven in de milieu-impact van uw bedrijf via de systematiek “Mappen is Snappen” Peleman Industries NV (Unibind) uit Puurs bracht de milieu-impact van het bedrijf in kaart via de methode ‘Mappen is Snappen’. Deze systematiek biedt de bedrijfsleider een hulpmiddel om op een praktische, snelle en eenvoudige manier milieurisico’s en -problemen te identificeren, te visualiseren en te analyseren om deze in de toekomst te kunnen beheersen. Dit leidt tot een continue verbetering van het milieubeheer in al zijn aspecten. In een eerste stap wordt de plaats van het bedrijf op de ‘milieuladder’ bepaald, een voorstelling van de mate waarin milieuzorg binnen het bedrijf is ingeburgerd. Aan de bedrijfsleider wordt gevraagd zijn bedrijf spontaan op de milieuladder te plaatsen. Achteraf wordt dan - op basis van de scores die worden gegenereerd via een minichecklist en een rondgang - aangegeven waar het bedrijf zich effectief op de milieuladder bevindt. Peleman Industries NV behaalde een mooie score van 71 op een schaal tot 100 op de milieuladder. Realisatie van effectieve milieuzorg en een proactief beleid

staan hoog in het vaandel. De minichecklist bestaat uit een vragenlijst die is opgedeeld in zes milieuaspecten met betrekking tot afval, water en afvalwater, geluid en trillingen, luchtverontreiniging, bodemverontreiniging en energie en drie aspecten met betrekking op beheersing risico’s, namelijk mobiliteit, veiligheid en arbeidshygiëne en omgevingsrisico’s. De inventarisatie van de Afval Emissie en Preventie (AEP)opportuniteiten - die verdergaan dan de wetgeving - laat toe om prioriteiten te stellen in de aanpak van de problemen en risico’s binnen het bedrijf. Door specifiek op deze pijnpunten acties te plannen, zal de milieuzorg in het algemeen verbeteren en de veroorzaakte hinder of het mogelijk risico verminderen. Bovendien zal dit hulpmiddel bijdragen om op termijn een milieuzorgsysteem zoals bijvoorbeeld EMAS of ISO 14001 in kleinere bedrijven in te voeren. Om de top van de milieuladder te bereiken, dient Peleman Industries NV nog extra aandacht te besteden aan beter beheer van afval, energieverbruik, mobiliteit en het inschatten van de omgevingsrisico’s. Hiervoor werden ondertussen concrete verbeteracties opgezet. Een intern opgerichte milieucel zal jaarlijks de ‘Mappen is Snappen’oefening doorlopen om zo de verdere implementatie van milieuzorg in het bedrijf te kwantificeren!

Opleiding milieu met quiz Bij Toyota Vehicle Logistics Centre te Zeebrugge krijgen de nieuwe werknemers een uitgebreide opleiding rond milieuaspecten. Werknemers die al langer actief zijn bij Toyota krijgen jaarlijks opfrissingstrainingen. Bij de nieuwe werknemers gaat het grotendeels om interimwerknemers die een contract krijgen via Randstad. Bedoeling is om iedereen warm te maken om ook hun steentje bij te dragen tot het ecoTips


23

milieu en het succesvol behalen van de certificaten van ISO 14001 en het West-Vlaams Milieucharter. De nadruk in de opleiding ligt op het correct sorteren van afval. Er worden een twintigtal verschillende afvalstromen ingezameld bij Toyota, gaande van vuile thinner, banden, autobatterijen tot PMD, hout, glas en restafval. Per afvalstroom worden de inzamelrecipiënten getoond en worden de belangrijkste cijfergegevens (evolutie restafval en papier & karton) besproken. Diverse afvalstromen worden opengesteld voor de werknemers, zo draagt Toyota ook bij tot een betere scheiding van het huishoudelijk afval. Naast afval komt het energieverbruik aan bod in de opleiding. Toyota sensibiliseert de werknemers om ook thuis zorg te dragen voor het milieu. In dit kader werd er onder andere tijdens de maand juni (“green month”) wekelijks een milieutip van de week uitgehangen. Na de opleiding wordt telkens een quiz met tien vragen georganiseerd om de kennis over de besproken topics te testen. Bij een score van minder dan 80% wordt onmiddellijk een datum voor een nieuwe opleiding vastgelegd in samenspraak met Randstad.

Herziening verkeersstromen leidt tot tevreden buren en werknemers De beschuttende werkplaats Waak te Kuurne telt meer dan 1.500 werknemers. Naast het goederentransport brengt het woon-werkverkeer dagelijks een belangrijke verkeersstroom met zich mee. Een goede organisatie van de mobiliteit is dus onontbeerlijk voor een vlot en veilig verloop van het verkeer waarbij de hinder voor de buurt zo veel mogelijk beperkt wordt. De verkeerssituatie rond Waak 1 werd naar aanleiding van de realisatie van een nieuw bedrijfsgebouw in 2005 grondig geëvalueerd. Deze site ligt

Bij Toyota ligt een belangrijke nadruk in de opleiding van nieuwe interimwerknemers op het correct sorteren van afval.

in de onmiddellijke omgeving van een woonbuurt. De toenemende verkeersdrukte gaf aanleiding tot diverse klachten bij buurtbewoners. Daarnaast waren er diverse meldingen van onveilige verkeerssituaties tijdens de ochtendspits. Deze twee zaken waren de aanleiding tot een grondige herziening van de verkeerssituatie. In overleg met de gemeente Kuurne werd de Kongostraat volledig heringericht met verkeersremmende maatregelen en werd een zone voorbehouden waar enkel bewoners kunnen parkeren. In dit dossier was de communicatie tussen Waak, de gemeente Kuurne en de bewoners van groot belang zodat men tot een aanvaardbare oplossing voor alle partijen kon komen. Voor verder onderzoek van de verkeerssituatie in en rond de site Waak 1 werd er binnen Waak een werkgroep ‘mobiliteit’ opgestart. Deze werkgroep had tot doel om de mobiliteitsproblematiek te analyseren en verbeteringsvoorstellen aan te reiken. Voor de analyse werd onder andere gewerkt met video-opnames van de ochtendspits. Uit de beelden kwamen enkele knelpunten naar voor. Deze hebben geleid tot concrete acties, zoals: - Het omleggen van de reisweg en het verplaatsen van de stopplaatsen van de bussen voor gemeenschappelijk vervoer van de Heirweg naar de Kongostraat. Vroeger blokkeerden de bussen vaak de verkeersstroom in de drukke Heirweg en waren er grote risico’s bij het afstappen van de busgebruikers ter hoogte van het fietspad. - Het aanleggen van een veilige ‘kus en weg’-zone voor medewerkers die door familie of collega’s naar het werk gebracht worden. - De opstart van een carpoolingproject waarbij door de personeelsdienst voor elke nieuwe medewerker systematisch nagetrokken wordt of er carpoolmogelijkheden zijn. - Het organiseren van een fietscampagne (“fit... fitter... fiets”) waarbij fietsers wekelijks punten kunnen verzamelen om te sparen voor een fluojasje. - Het herzien van de interne verkeersstromen, door de herinplanting van de interne personeelsparking en de aanleg van de nodige open afritten waarbij het de bedoeling was om de lawaaihinder voor de buurtbewoners tot een minimum te herleiden. Verschillende acties en doorgedreven intern en extern overleg hebben geleid tot positieve resultaten voor de buurt en de eigen werknemers!

Matten voorkomen grond- en waterverontreiniging Chemcopack te Kallo-Beveren schafte in het kader van een milieuverantwoorde opslag van chemische producten zelfklevende matten aan die afvoerputten kunnen afdichten. De matten zijn vervaardigd uit een heel compact en flexibel materiaal waardoor het zich perfect aan het oppervlak aanpast. Ze bezitten bovendien een hoge chemi24


ecoTips

Zelfklevende matten laten toe om incidentele vervuiling beperkt te houden. (Chemcopack)

Een video-analyse van de ‘ochtendspits’ aan de bedrijfsingang, leidde tot een hele reeks succesvolle acties bij de beschuttende werkplaats Waak.

sche resistentie tegen olie, water en de meeste agressieve vloeistoffen en zijn ook herbruikbaar. De matten kunnen ingezet worden bij ongevallen om te verkomen dat schadelijke stoffen in de grond of riolering terechtkomen of als preventieve maatregel bij het laden en lossen in de buurt van afvoerputten. Bij Chemcopack waar men chemische producten afvult en verpakt, kunnen de matten worden ingezet bij mogelijke lekkages of om te verkomen dat eventueel vervuild bluswater geloosd wordt in de dokken.

Noodplan in handige fichevorm

Simulatieoefeningen maken deel uit van het noodplan. (Rio Tinto Minerals)

oefeningen op het programma. Als tweede luik werd ook een disaster-recoverymanagementplan uitgewerkt. Dit behandelt de organisatie en de verantwoordelijkheden van het crisiscomité dat in actie komt bij grote incidenten met de nadruk op het herstel van het productieproces. Vijfendertig mogelijke scenario’s werden uitgewerkt en binnen deze scenario’s werden de functies en de taken van de verschillende teamleden beschreven. Taken zoals communicatie met externe hulpdiensten, communicatie met pers en verwittigen van aanverwanten werden verdeeld, persberichten werden voorbereid,...

Rio Tinto Minerals Gent gevestigd in Gent-Zeehaven vermaalt talksteen tot talkpoeder. Bij de herwerking van hun noodplan koos men voor een nieuwe aanpak en werd een administratief gebruiksonvriendelijk document omgevormd naar een eenvoudig toegankelijk en up-to-date te houden fichesysteem. De uitgangspunten bij de opmaak waren de toepasbaarheid en de uitvoerbaarheid. De noodprocedures moeten toepasbaar zijn in om het even welke situatie, gaande van een kleine direct uitvoerbare interventie tot een zwaar ongeval. De uitvoerbaarheid van een noodplan houdt in dat de ernst van de situatie met een beperkt aantal criteria exact kan worden ingeschat, de instructies eenduidig en bondig geformuleerd zijn in slagzinnen en dat de werknemers op de hoogte zijn van het bestaan en de inhoud van het noodplan. Resultaat is een map bestaande uit een middenkatern en twee zijflappen. Deze bevat alle nodige info: de noodtelefoonnummers, instructies, verduidelijkingen en de verantwoordelijkheden die vooraf aangeduide personen moeten nemen in geval van incidenten. Een onmisbare schakel in het noodplan is een degelijke opleiding van alle medewerkers en frequente simulatieoefeningen. Bij indienstneming krijgt elke persoon een volledige opleiding in verband met het noodplan. Jaarlijks worden de instructies en procedures heropgefrist voor alle personeelsleden en staan verschillende ecoTips ecoTips


25 25

5. Beheersen van emissies

Hoewel preventie en proces-geïntegreerde maatregelen primeren op ‘end-of-pipe’-oplossingen, blijven investeringen in milieutechnologie vaak belangrijk voor het halen van bepaalde normen en de reductie van de milieubelasting. Enkele algemene thema’s waarop de Charter-bedrijven inspelen, zijn: - het beperken van schadelijke emissies naar lucht en water; - aandacht voor de goede werking en continue optimalisatie van de waterzuiveringsinstallatie; Door middel van dagelijkse geurrondes rondom de hele stortplaats, gaat Depovan na welke de “maximale geurwaarnemingsafstand” is. Uit de resultaten blijkt dat de maximale geurwaarnemingsafstand sinds eind 2006 niet groter was dan 100 m en dus binnen de eigendomsgrens blijft.

26


ecoTips

- de fosforproblematiek blijft voor veel bedrijven, voornamelijk uit de voedingssector, een belangrijk aandachtspunt; - het beperken van omgevingshinder door geur, stof en lawaai; - grote investeringen en vernieuwingen in het productieproces vormen een belangrijk moment om duurzaamheidsaspecten zoals energieverbruik, lawaai, veiligheid, emissies, ergonomie... mee te evalueren bij het maken van een keuze.

Beluchtingsmatten in waterzuivering als alternatief voor oppervlaktebeluchters Algist Bruggeman, producent van bakkersgist in Gent, schakelde vorig jaar over naar mattenbeluchting in hun waterzuivering. Voordien gebeurde de beluchting bij de mineralisatie van hun spuislib met een traditionele oppervlaktebeluchter. Het mineralisatiebekken heeft een inhoud van 2.600 m3 en is 4,5 m diep, de ideale diepte voor de plaatsing van deze beluchtingsmatten. In totaal werden er ongeveer veertig van deze semipermeabele matten geplaatst. Het grote voordeel van dit systeem is dat door een surpressor lucht wordt ingeblazen op de bodem van het bekken. Door de drukverhoging wordt de lucht door de poriën van de mat in het bekken geblazen en kleine luchtbellen stijgen vervolgens naar het oppervlak. De contacttijd is hierdoor veel langer dan bij een oppervlaktebeluchter. Verschillende parameters worden continu gemeten om het beluchtingssysteem bij te sturen. Bij het registreren van een overdruk wordt de compressor afgeschakeld om te voorkomen dat

De ontgassingsbronnen bij Depovan hebben een kleistop die regelmatig gecontroleerd wordt en zijn afgedekt met een volledige rok in PE. Het deksel van de bronnen wordt stevig op z’n plaats gehouden door het gebruik van bouten.

Door het gebruik van beluchtingsmatten realiseerde Algist Bruggeman een betere mineralisatie waardoor er 25% minder slib hoeft afgevoerd te worden. Het energieverbruik daalde met 30%.

de matten worden beschadigd. Bij een lichte drukverhoging wordt eerst azijnzuur gedoseerd om de eventuele kalkaanslag op de membranen te verwijderen. Ook de hoeveelheid opgeloste zuurstof wordt constant gemeten. De surpressor is frequentiegestuurd en wordt afhankelijk van de opgeloste zuurstof bijgeregeld naar 2mg/l. Zo wordt verzekerd dat de afbraak volledig is en dat niet te veel energie verbruikt wordt. Het systeem genereert automatisch een dagelijks verslag waarin de maximale zuurstof, de gemiddelde frequentie van de surpressor, de maximale druk van de matten en het energieverbruik wordt opgenomen. Maandelijks wordt ook het spuidebiet en de slibafvoer bijgehouden. Aan de hand van deze informatie wordt het rendement berekend. Het systeem levert een drievoudige winst op. Ten opzichte van het vorige systeem is er een betere mineralisatie waardoor er 25% minder slib hoeft afgevoerd te worden en het energieverbruik is met 30% gereduceerd. Een derde voordeel is dat men niet langer fosforzuur hoeft toe te voegen aan de biologie wat vroeger noodzakelijk was om een goede influentverhouding C/N/P te verkrijgen. Bij de verregaande afbraak van de slibcellen komen er nu meer fosfaten vrij waardoor de verhouding optimaler is en toevoegen van fosforzuur overbodig is.

Op zoek naar sporen van geur Vanheede Environment Group beschikt in Rumbeke over een categorie II-stortplaats voor het storten van niet-gevaarlijke huishoudelijke en daarmee vergelijkbare bedrijfsafvalstoffen. Daarnaast

zijn een categorie I-stortplaats (voor asbesthoudend bouwmateriaal waarin asbest onder gebonden vorm aanwezig is) en een categorie III-stortplaats (voor inerte afvalstoffen) aanwezig. Deze stortplaatsen worden samen met een groeve voor ontginning van klei en zandleem uitgebaat door Depovan nv. Preventieve aanpak geurhinder Bij de afbraak van de organische afvalstoffen in de categorie II-stortplaats ontstaat stortgas. Het vrijkomen van dit gas geeft aanleiding tot geurhinder. Om de geuremissies onder controle te houden, worden diverse preventieve maatregelen genomen. Om het ongecontroleerd vrijkomen van stortgas te verhinderen, wordt dit gas opgepompt en via een drainagenetwerk naar twee gasmotoren gestuurd waarbij elektriciteit geproduceerd wordt. Momenteel kan voor een equivalent van 1800 huisgezinnen groene elektriciteit geproduceerd worden met het stortgas. Voor een optimale onttrekking van het gas uit de stortplaats en dus een hoger rendement van de biogasmotoren, wordt continu gekeken voor het bijplaatsen van ontgassingsbronnen. Deze bronnen hebben een kleistop die regelmatig gecontroleerd wordt en zijn afgedekt met een volledige rok in PE. Het deksel van de bronnen wordt stevig op z’n plaats gehouden door het gebruik van bouten (in plaats van spanringen vroeger). Deze maatregelen maken dat de geurbronnen volledig afgesloecoTips


27

Het afzuigsysteem bij Matec is uitgerust met een plaatselijke verlichting die tegelijk zorgt voor een beter zicht en een fijnere afwerking van de matrijs.

Bij Speciality Polymers Antwerp (SPA) worden alle mogelijke lekbronnen ‘afgesnifferd’ met draagbare explosievrije meettoestellen. Het meten en beheren van de fugitieve emissies gebeurt volgens het EPA methode 21-protocol.

ten zijn en het risico voor het ontsnappen van geur beperkt wordt (zie detailfoto). Bij eventuele defecten of onderhoud aan een gasmotor wordt het overtollige stortgas afgefakkeld en verbrand op 1200 °C (hoger dan de wettelijke norm van 800 °C) zodat zeker alle geurpartikels verwijderd worden. Een deel van het geproduceerde stortgas kan tijdelijk gebufferd worden in de stortplaats zelf. Het opgepompte percolaatwater afkomstig uit de stortplaats wordt tijdelijk bewaard in een tank. Deze tank is overdekt en aangesloten op een tweetrapsbiofilter. Hoewel niet wettelijk verplicht, worden de banketten waar gestort is, indien technisch mogelijk, afgedekt met folie. Bij aanlevering van vrachten met een lading die geur kan afgeven, worden deze afvalstoffen onmiddellijk afgedekt en wordt een geurvernevelingsinstallatie op basis van etherische oliën gebruikt die de geur maskeert. Het gebruik van deze vernevelingsinstallatie wordt tot een minimum beperkt. Preventie van geurhinder primeert immers!

geur vastgesteld wordt, wordt de mogelijke oorzaak genoteerd naast de maatregelen die genomen worden om het probleem op te lossen. De dagelijkse notities stellen Jan in staat om elke maand een “gemiddelde maximale geurwaarnemingsafstand” te berekenen. Dit doet hij nu al drie jaar aan een stuk. De resultaten worden uitgezet op een grafiek. Hieruit blijkt dat sedert oktober 2006 de maximale geurwaarnemingsafstand zich niet verder situeerde dan 100 m van de geurbron. In de praktijk betekent dit dat deze waarde zich niet buiten de eigendomsgrens situeerde.

Meten is weten Om de impact van de diverse maatregelen en de stand van zaken rond geuremissies te kunnen kwantificeren, telt hier ook het ‘meten is weten’principe. In 1999 en 2005 werden door professionele geurstudiebureaus studies uitgevoerd waarbij gezocht werd naar de geurinvloedsfeer van de stortplaats. Jan, een medewerker van Depovan, volgde bij het geurstudiebureau PRG een opleiding rond de diverse aspecten van geur en het in kaart brengen van geur. Concreet wordt door middel van dagelijkse geurrondes rondom de hele stortplaats genoteerd welke de “maximale geurwaarnemingsafstand” is. Regelmatig gebeuren die metingen ook ‘s nachts en in het weekend. Wanneer 28


ecoTips

Dergelijke resultaten tonen aan dat de geurproblematiek vrij goed onder controle is. Bij onderhoudswerken van de gasbronnen of bij het plaatsen van nieuwe gasbronnen is het risico op geurhinder nog het grootst. Dit motiveert Vanheede Environment Group om in de toekomst te blijven investeren in maatregelen die geuremissie minderen of helemaal kunnen voorkomen. Communicatie De positieve resultaten en inspanningen weerspiegelen zich in de sterk dalende trend in het aantal klachten en opmerkingen van buren. Bij de nieuwe milieuvergunningsaanvraag in 2007 werden er tijdens het openbaar onderzoek geen klachten of bezwaarschriften ingediend, wat aantoont dat er een goede verstandhouding is met de buren en het geurprobleem inderdaad onder controle is. Een doorgedreven en open communicatie met de buurt wordt gerealiseerd door diverse initiatieven. Wanneer er werken gepland zijn aan bijvoorbeeld de ontgassingsbronnen worden de buren vooraf verwittigd en op de hoogte gebracht dat er tijdelijk geurhinder kan ontstaan. Naar aanleiding van de nieuwe vergunningsaanvraag werd vrijwillig een info-avond georganiseerd voor de buren. Twee-

Autobedrijf Ost bouwde hoog opstaand muurtje om incidenten bij het aan- en afkoppelen van de tankwagen te voorkomen.

Op de plaats waar de machines zullen komen, werden putten uitgegraven die afgedekt werden met een speciale folie. (Sadef)

maal per jaar wordt een infoblad verspreid naar de werknemers, buren en diverse overheden. Buurtbewoners kunnen terecht op een groen nummer met klachten in verband met geur, lawaai,... en een klachtenprocedure zit vervat in het managementsysteem van het bedrijf, dat getoetst wordt aan verschillende normen (bijvoorbeeld ISO 9001). In het geval van milieu-incidenten bestaat er daarnaast een procedure voor het verwittigen van de buren en de betrokken overheidsdiensten. Openheid ten opzichte van de omgeving leidt dus tot een goede verstandhouding en tevreden buren.

vormbuizen uit Gits, investeerde recent in een gloednieuwe productiehal. Bij de bouw van deze hal werd reeds rekening gehouden met preventie van bodem- en grondwaterverontreiniging. De machines in de hal werden vooraf exact ingepland in de ruimte. Op de plaats waar de machines zullen komen, werden putten uitgegraven die afgedekt werden met een speciale folie. Deze oliebestendige pvc-folie voorkomt dat olie in de bodem kan dringen en kan dus beschouwd worden als een goed alternatief voor de traditionele lekbakken onder machines. Een toezichtsbuis stelt SADEF in staat regelmatig te controleren en eventuele spills te verwijderen met behulp van een pomp.

Stofafzuiging gaat hand in hand met ergonomie! Matec uit Hooglede produceert matrijzen die toegepast worden in de extrusie van aluminiumprofielen. In de slijpafdeling worden de stalen matrijzen afgewerkt. Het slijpen gebeurt handmatig met persluchtaangedreven materiaal. Daarbij komt stof van slijpresten vrij. Om de verspreiding van het stof in de werkplaats te voorkomen, werd geïnvesteerd in een stofafzuigsysteem per werkpost. Het opgezogen stof wordt centraal verzameld in een zak. Om de concrete resultaten van de investering in kaart te brengen, werden stofmetingen op werkpostniveau uitgevoerd. De meting toonde positieve resultaten aan. Daarnaast is het afzuigsysteem uitgerust met een plaatselijke verlichting die tegelijk zorgt voor een beter zicht en een fijnere afwerking van de matrijs. Deze investering heeft dus tegelijk een positief effect op de ergonomie en de werkomgeving.

Folies voorkomen bodemverontreiniging SADEF, producent van nabewerkte/oppervlaktebehandelde koudgeprofileerde profielen en gelaste

Aanpassingen tankstation leiden tot integratie in omgeving en preventie bodemverontreiniging Autobedrijf Ost te Wetteren heeft naast een garage voor personenwagens ook een tankstation. Rondom het tankstation heeft men groenaanplanting voorzien om een natuurlijk kader te creëren. Tussen de vulplaats en de plantenbakken is een hoog opstaand muurtje geplaatst om incidenten bij het aan- en afkoppelen van de tankwagen te voorkomen. Hierdoor wordt het risico op bodemverontreiniging tot een minimum beperkt.

Opsporen van lekken rendeert! Sinds 1994 zet Speciality Polymers Antwerp (SPA) zich in om de voetafdruk van het bedrijf op het milieu te verkleinen. SPA is gespecialiseerd in de productie van homo- en copolymeren, de basis voor de productie van kunststof artikelen. Door het opsporen en dichten van fugitieve emissies wil SPA de uitstoot van schadelijke stoffen doen dalen en de geurhinder beperken. Fugitieve ecoTips


29

emissies zijn emissies afkomstig van lekkende leidingonderdelen en uitrusting zoals kleppen, flenzen, pompdichtingen, open einden, dichtingen, drukventielkleppen, ... De emissie afkomstig van een van deze componenten is in vele gevallen klein, maar een groot aantal lekkende componenten kan in een significante emissie resulteren. Om lekken op te sporen, deed het bedrijf beroep op The Sniffers uit Mol. Zij kregen de opdracht om lekken van gassen (ethyleen, propyleen) en lekken op vloeistofleidingen op te sporen. Eerst duidden de werknemers van SPA op procestekeningen aan waar er mogelijke lekbronnen zouden kunnen zijn. Daarna voerden The Sniffers metingen uit. In totaal werden 20.385 punten gecontroleerd. Het meten en beheren van de fugitieve emissies gebeurde volgens het EPA methode 21-protocol, waarbij de berekeningen van de emissies gebeuren via de correlatiemethode. Deze methode is ook opgenomen in de komende Vlarem-wetgeving met betrekking tot het fugitieve-emissiebeheersprogramma. Dit programma wordt ook wel LDAR (Leak Detection And Repair) genoemd. Een meetprogramma zoals LDAR heeft als doel de lekken te detecteren, te identificeren en te lokaliseren. De fugitieve emissies worden begroot. De output is de globale emissie in kg/jaar en dit per site, sectie, stroom. Daarnaast wordt een reparatieplan uitgeschreven. Alle individuele lekken en de apparaten waarop deze lekken zich bevinden, worden weergegeven op plannen. Deze individuele lekidentificatie wordt bekomen door alle mogelijke lekbronnen af te ‘snifferen’ met draagbare explosievrije FID (Flame Ionization Detectors) en PID (Photo Ionization Detectors) meettoestellen. Als er een lek gevonden wordt, zet de onderhoudsploeg van SPA zich in om de problemen zo snel mogelijk op te lossen. Waar mogelijk werd

Zuurreinigingsbak in plaats van verneveling (Silo Cleaning)

30


ecoTips

onderhoud uitgevoerd. Dit resulteerde in een daling van de emissies van 41 ton naar 32 ton. In oktober 2007 werd tijdens de shutdown de vervanging gepland van te vernieuwen onderdelen: hiermee werd nog eens een besparing van 10 ton vooropgesteld.

Zuurreinigingsbak in plaats van verneveling Het Katoen Natie-bedrijf Silo Cleaning te Kallo doet de in- en uitwendige reiniging van tankwagens na het vervoer van niet-ADR goederen. De koppelstukken werden vroeger gereinigd door middel van een vernevelaar met fosforzuur. Het fosforzuur kwam daarna terecht op de pistes en werd afgevoerd naar de waterzuivering. Om de hoeveelheid fosforzuur te verminderen en te verhinderen dat dit nog langer in de waterzuivering terechtkomt, worden de ‘stukken’ nu gereinigd in zuurreinigingsbakken. Verspreid over de verschillende pistes werden vier zuurbestendige bakken geplaatst met 10% fosforzuur. Deze bakken zijn voorzien van roosters zodat de stukken kunnen worden ondergedompeld. Na het reinigen kan de rooster in een hogere stand vastgezet worden zodat de stukken uitlekken in de bak. De standtijd van de zuurreiniging wordt geschat op drie maanden, waardoor het verbruik lager is dan vroeger. Zo wordt er momenteel gemiddeld 80% minder zuur verbruikt.

Vermindering van geluidsoverlast ontlast nabijgelegen woonkern TCT Belgium NV, een trimodale containerterminal op het Zeekanaal Schelde-Brussel in Willebroek, heeft onder andere vijf reachstackers ter beschikking voor zijn laad- en losactiviteiten. De aangevoerde containers worden gedurende een korte

Het inzetten van geluidsarme reach-stackers en optimalisatie van de te volgen route doen het aantal decibels dalen. (TCT Belgium)

Door voor de dosering van FeCl 3 gebruik te maken van pompen en een grote opslagtank bekomt men een meer gelijkmatige en precieze dosering.

periode op de terminal gezet om nadien weer verder vervoerd te worden via weg of water. Om het geluid te reduceren dat vrijkomt bij het stapelen en verplaatsen van containers, onderzocht het bedrijf het marktaanbod van geluidsarme hefwerktuigen. Een nieuw type werd uitgekozen voor een piloottest. Het resultaat was positief: het aantal decibels daalde van 112 dB(a) tot 110 dB(a). TCT Belgium besloot om de stackers stelselmatig te vervangen door dit nieuwe type. Om de geluidsoverlast nog verder terug te dringen, werd het probleem opgesplitst: niet alleen de reachstackers werden vervangen, ook de indeling van de containerterminal werd herbekeken. Door de containers anders te oriënteren ten opzichte van de nabijgelegen woonkern, wijzigde de route van de reachstackers en daalde het geluidsniveau aanzienlijk. Deze optimalisatie van het aan- en afrijden zorgde er ook voor dat de stackers nu vooral voor- en achteruit- rijden in de plaats van “rond” te rijden met minder bandenslijtage tot gevolg. Het automatisch stilvallen van de stackers na 10 minuten inactiviteit genereerde nog een bijkomende geluidsreductie.

Fosforproblematiek In het kader van het thema ‘emissies naar water’ blijven de fosforemissies een belangrijk aandachts- en werkpunt. Om de geldende normen te halen, wordt geïnvesteerd in verregaande zuiveringstechnieken en optimalisatie van de fosforverwijdering. Er wordt ook aan preventie van fosforemissies gedacht door bijvoorbeeld de aanpassing van het type reinigingsmiddel, de aparte afvoer van fosfor-rijke afvalwaters... Voor de fysico-chemische fosforverwijdering wordt vaak gebruikgemaakt van FeCl3. Het geproduceerde en bezonken slib wordt nadien afgevoerd als afval en eventueel gebruikt als secundaire grondstof (bijvoorbeeld als bodemverbeterend middel). Aangezien een optimale dosering van FeCl 3 een invloed heeft op de fosforverwijdering en de slibproductie, wordt hierop vaak ingezet door bedrijven. Enkele bedrijven investeerden reeds in een grote opslagtank voor de dosering van FeCl 3 (als alternatief voor de kleinere multiboxen). Dosering kan aangestuurd worden door de waterzuiveringsinstallatie (bijvoorbeeld enkel dosering tijdens beluchting). Door gebruik te maken van pompen bekomt men eveneens een meer gelijkmatige en precieze dosering.

ecoTips


31

Voor meer informatie omtrent deze brochure en het Milieucharter: [email protected] • [email protected] • [email protected]

Deze katern vormt een nieuw luik in de informatiecampagne die door de POM West-Vlaanderen, VOKA Kamer van Koophandel Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen, Kempen en Mechelen; en ecoTips in samenwerking met de deelnemende Milieucharterbedrijven werd opgezet rond concrete eco-efficiënte investeringen gerealiseerd in het kader van de Milieucharterdeelname van deze bedrijven. Hoewel deze investeringen vaak zijn uitgewerkt in functie van een specifieke situatie, eigen aan de onderneming of aan het gevoerde productieproces, blijken veel van de geselecteerde initiatieven een overdrachtelijke waarde te hebben, waardoor ze ook in andere bedrijven en sectoren zeker hun nut zullen bewijzen.

Milieuinvesteringen. in beeld (2) Het Milieucharter, een bron van inspiratie

Recommend Documents