Inkoop: van eiland naar wij-land

VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 37 NUMMER 11 6 juli 2012

Inkoop: van eiland naar wij-land

Foto: Eric Scholten

We moeten er alles aan doen om het Radboud financieel ‘gezond’ te maken. Met slimmer inkopen hoopt de Raad van Bestuur de kosten met 10 procent te drukken. Daarvoor gaat de stofkam door het assortiment. J a n n i e M e u sse n

De ene afdeling weet soms van de andere niet dat die dezelfde soort artikelen inkoopt tegen scherpere prijzen. ‘Onze decentrale organisatie maakt samen optrekken ingewikkeld’, zegt Karin Veltman, directeur Servicebedrijf. ‘Daarom gaan wij afdelingen niet alleen inzicht geven in hun eigen bestelgedrag, maar ook in wat verwante afdelingen doen. Door gezamenlijk volume te maken, kunnen we betere inkoopprijzen bedingen. Ons motto is dan ook: van eiland naar wij-land.’ Afgelopen periode is daar al mee gestart. Het UMC-brede assortiment van spuiten, naalden en handschoenen is met succes ingedikt. ‘We gaan dit nu breder oppakken’, vertelt Veltman. Er zijn elf spendcategorieën geselecteerd, onder meer facilitair, medische hulpmiddelen, bouw/infrastructuur en laboratoriumgeneeskunde. ‘Met

Pagina 5 This is my life

Pagina 6 Strijd tegen multi­ resistente vorm van tuberculose

grootgebruikers kijken we welke artikelen nodig zijn, wat we eenduidig kunnen inkopen en wie daarvoor de beste leverancier is.’ Daar ligt volgens Veltman wel een spanningsveld, want afdelingen moeten afwegingen maken tussen aantoonbaar betere kwaliteit en doelmatigheid. ‘Ze kunnen straks niet meer volledig vrij inkopen en zullen soms water bij de wijn moeten doen. En het is best lastig om te bepalen: wat is generiek en wat niet? Er zijn zoveel artikelen voor divers gebruik. We staan voor een behoorlijke uitdaging’, benadrukt Veltman. Als eerste wordt de spendgroep Laboratoria opgepakt. Daar gaat wel dertig miljoen in om. Tegelijk ook een lastige, want dertig verschillende afdelingen beschikken over een laboratorium. En in de labs wordt ook nog eens met diverse apparatuur gewerkt. Joop Jansen, hoofd laboratorium Hematologie en programmacoördinator van dit onderdeel, durft dan ook niet te garanderen dat de ambitie van 10 procent wordt gehaald. Maar de intentie is er. ‘We beginnen met de patiëntgerichte laboratoria. We kijken allereerst naar de plastics (zoals pipetten), enzymen, kweekmedia en chemicaliën.’

Win-win Ook de projecten van andere spendcategorieën gaan de komende maanden van start. Uiteindelijk is het slimmer inkopen een win-winsituatie. Veltman: ‘Als we gezamenlijk volume maken en de inkoop bij minder leveranciers uitzetten, kunnen we betere prijzen bedingen. We willen daarnaast ook het bevoorradingsproces verbeteren en minder opslaan in de magazijnen. En in de toekomst ook met externe partijen gaan samenwerken, om nog scherper te kunnen inkopen. Daarvan plukt uiteindelijk iedereen de vruchten.’ n

Pagina 9 Strooihaarden beter opsporen met scan

Pagina 12 Enthousiasme communities groot

radbode 11 - 2012

Verbeterd

En verder...

Elke afdeling oefent met ontruiming Elke afdeling gaat eens in de drie jaar een ontruimings­ oefening doen, om goed voorbereid te zijn op cala­ miteiten of onvoorziene situaties. Het is één van de verbete­ringen in het UMC naar aanleiding van de NIAZ-­ accreditatie. Help, brand! Wat doe je bij een bommelding, brand, chemisch incident of andere calamiteit? Hoe waarborg je dan de veiligheid van jezelf en anderen? Elke afdeling is zelf verantwoordelijk om zijn eigen medewerkers daarin te (blijven) scholen. ‘Zo is het UMC-beleid dat iedere

afdeling elke drie jaar een ontruimingsoefening doet’, vertelt adviseur bedrijfshulpverlening Fons van Gompel. ‘De leidinggevende moet ervoor zorgen dat élke medewerker de basiskennis over calamiteiten eenmaal per jaar opfrist. De medewerker heeft hierin ook een eigen verantwoordelijkheid.’ Bericht. Uit de NIAZ-audit van vorig jaar blijkt dat afdelingen de ontruimingsoefeningen beter op orde moeten hebben. ‘Dit geldt voor de zorgafdelingen, maar zeker ook voor onze laboratoria, onderwijs- en kantoorruimtes’, aldus Van Gompel. ‘We hebben een planning opgesteld voor alle afdelingen wanneer ze een ontruimingsoefening moeten doen. Alle afdelingshoofden hebben daarover onlangs een bericht ontvangen. In overleg met een door de afdeling aangewezen contactpersoon wordt de exacte datum en oefenwijze gekozen.’ Organiseren. In een ontruimingsoefening worden bijvoorbeeld ‘patiënten’ (gespeeld door medewerkers) geëvacueerd, maar het kan ook zijn dat medewerkers veilig en zo snel mogelijk een gebouw verlaten. ‘De subafdeling Calamiteiten van het Servicebedrijf helpt de afdelingen om deze oefeningen te organiseren’, zegt Van Gompel. ‘Na afloop krijgt de afdeling een evaluatierapport met daarin de verbeterpunten. Je weet nooit wanneer zich een calamiteit voordoet. Maar ooit zal het nodig zijn. Dan moet je wél weten wat je moet doen. Voor je eigen veiligheid én die van collega’s, patiënten en bezoekers.’  GM De globale planning van de oefeningen is te vinden op het portaal bij Services, Ontruimingsoefening.

kunst Net als velen onder ons, lijkt het beeld van Alain Séchas, Vrouwen en kinderen eerst, met vakantie! Zowat iedereen weet intussen dat het tijdelijk afwezig is omdat het werd opgenomen in de presentatie van de kunstcollectie van het UMC St Radboud, die plaatsvindt in Museum Het Valkhof. En het komt ook pas na de vakantie terug: The French Connection is immers verlengd tot 19 augustus en dus is het tot dan niet bij ons, maar in genoemd museum te zien. Daar, op de galerij, zeker wanneer de zon schijnt, krijgt het een andere uitstraling dan op het poliplein van de afdeling Vrouw en Kind. Beide ‘kattenkoppen’ lopen nu helemaal niet in een ziekenhuis rond, maar lijken eerder in vakantiestemming te verkeren. De vrouw wil zich door niets laten storen en is erop uit om met haar hondje in het park aan de andere kant van de glazen pui, te gaan wandelen. Het kind – eveneens met hond – heeft andere plannen en trekt tegen. De opstelling van het beeld is perfect, want het kind, met grote open ogen, vol nieuwsgierigheid, kijkt recht de museumzaal waar de UMC-collectie wordt gepresenteerd binnen. Alsof het wil zeggen: naar het park kunnen we nog altijd, laat ons nu eerst de tentoonstelling bezoeken! En zijn hond denkt er net zo over, want samenspannend met het kind, tracht hij de vrouw af te remmen. Zo gaat het steeds op vakantie: de een wil de natuur in, de ander bezoekt liever musea of kerken. De rollen lijken echter omgedraaid: waar het eerder de ouders zijn die hun kinderen meeslepen om dergelijke culturele bezoeken af te leggen, is het nu het kind dat de volwassene kunst wil laten zien.

Agenda, Verbeterd, Kunst, Colofon 2 Nieuwsladder, Indicatoren maken kwaliteit meetbaar en zichtbaar 3 In bedrijf: Vierdaagse, Radquest, Bereikbaarheid 4 Wetenswaardig 9 Mensen, afscheid Edwin Maalderink, IM’s 10 Betoog Gert Westert: Hoe maken we de zorg gezond, Het moment 11 Ethiek 12

Colofon Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud. Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Dinnissen, Jannie Meussen, Gijs Munnichs en Marjan Wassenaar. Aan dit nummer werkten mee: Femke van den Berg, Flip Franssen, Evert van Leeuwen, Marlies Mielekamp, Frank Muller, Daan Van Speybroeck, Marc van Teeffelen, Gert Westert. E-mail: [email protected], telefoon: 0243617261 Correspondentie: UMC St Radboud, 528 Product­ groep Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Bleichrodt, Peter van Dijk, prof. dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat. Vormgeving en lay-out: Puntkomma Nijmegen Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet, 023- 5714745, e-mail: [email protected] Abonnement: 13,60 euro, informatie Sylvia van Brück-Engelen 0243615442. De volgende Radbode verschijnt vrijdag 24 augustus 2012.

AGENDA Algemeen 17 juli: Vierdaagse Ontbijt. Afdeling Fysiologie organiseert een ontbijt met informatief programma waarbij de relatie tussen lichamelijke activiteit en gezondheid centraal staat. Locatie: VIP tent op de Wedren, van 7.00 – 10.00 uur. Inschrijven via www. paoheyendael.nl. Kosten: 250 euro per persoon. De opbrengst wordt ingezet voor het Vierdaagse onderzoek. 27 september: IWOO Symposium ‘Lifelong Learning in Medicine’. Afscheidssymposium van onderwijskundige en onderzoeker Sanneke Bolhuis. Locatie: Auditorium. Inschrijven via www.paoheyendael.nl.

Oecumenische vieringen Elke zondag om 10.00 uur in het Personeelsrestaurant. Zondag 8 juli, voorganger pastor Wim Smeets. Zondag 15 juli, voorganger pastor Richart Huijzer. Zondag 22 juli, voorganger pastor Linda Modderkolk. Zondag 29 juli, voorganger pastor Mies Singendonk.

Radboud Grand Round 20 augustus: ‘Alleen de kwaliteit telt: wat was ook al weer de essentie van onze business?’ Spreker: prof.dr. Gert Westert, hoofd IQ healthcare en hoogleraar Kwaliteit van Zorg. Locatie:Binnentuin R-gebouw, route 714, van 17.00 - 18.00 uur. Aanmelden verplicht, via www.paoheyendael.nl; accreditatie: 1 punt. Meer informatie op http://portal. umcn.nl/grandrounds

P AO H e y e n d a e l 13 september: avondwondsymposium ‘Onomwonden over wonden’. Uitgangspunt is de multidisciplinaire benadering van de wondbehandeling in de eerste en tweede lijn. Meer informatie: www.paoheyendael.nl

Masterclasses Patiëntveiligheid Alain Séchas, Vrouwen en kinderen eerst, in Museum Het Valkhof. Foto: Thijn van de Ven

Namens de Commissie Beeldende Kunst, een prettige vakantie, Daan Van Speybroeck, kunstcoördinator

2

25 september: Kwetsbare ouderen en preventie van risico’s (Masterclass 3). Locatie: Studiecentrum Medische Wetenschappen, Hippocrateszaal (route 77). Inschrijving is vanaf 15.30 uur, waarna de masterclass om 16.00 uur start.

be leid

radbode 11 - 2012

nieuwsladder Intranet Melvin Samsom Onlangs hebben alle medewerkers een mail van RvB-voorzitter prof. dr. Melvin Samsom gekregen over de financiële situatie. Voortaan zal hij u op intranet met enige regelmaat  blijven informeren over de stand van zaken. ‘Wij vinden het belangrijk om alle medewerkers goed te informeren over de zaken waar wij als organisatie mee bezig zijn.’ Nieuws verschijnt telkens in de spotlight op intranet. Onder de intranetbutton ‘Samen slimmer beter’ wordt een archief opgebouwd.

Jaardocument 2011 verschenen Het Jaardocument 2011 van het UMC St Radboud is verschenen en digitaal beschikbaar via www. umcn.nl. In het Jaardocument 2011  legt het Radboud verantwoording af over het gevoerde beleid en de geleverde prestaties in 2011. Onnodig in- en uitlopen tijdens een operatie, blijkt lastig om na te leven.

Foto: Flip Franssen

Prestaties zichtbaar Binnen het Patiëntveiligheidsprogramma worden de prestaties van afdelingen gemeten aan de hand van een aantal indicatoren. Hoe werkt dat in de praktijk? En wat levert het voor de patiënt op? F em k e v a n d e n B e r g

Diverse partijen, waaronder de Inspectie, patiëntverenigingen en zorgverzekeraars, vragen zorginstellingen hun prestaties inzichtelijk te maken. Zij vergelijken ziekenhuizen onderling, en ziekenhuizen kunnen zichzelf meten aan andere instellingen. Binnen het UMC St Radboud werken afdelingen met verschillende prestatieindicatoren. Op de OK worden ze bijvoorbeeld gebruikt om het terugdringen van postoperatieve wondinfecties (POWI’s) te meten, vertelt Anita Heideveld-Chevalking, operatieassistent en coördinator patiëntveiligheid OK. ‘Een multidisciplinaire werkgroep heeft vier maatregelen ingevoerd, die bewezen effectief zijn: de POWIbundel. Als deze wordt toegepast, neemt het aantal wondinfecties af.’

Scheermesjes en stopbord De eerste maatregel is dat het preoperatief scheren wordt beperkt. ‘De scheermesjes op de OK zijn vervangen door tondeuses’, vertelt Heideveld.‘Dit vermindert de kans op huidbeschadigingen en daarmee op infecties. Verder wordt tijdens de time-out op de OK een laatste check gedaan of preventieve antibiotica nodig zijn. Ook krijgen patiënten die de OK opgaan een warmtedeken om afkoeling te voorkomen. Tot slot is afgesproken om onnodig in- en uitlopen tijdens een operatie te voorkomen. Dit blijkt trouwens lastig om na te leven. Sommige afdelingen hebben daarom creatieve oplossingen bedacht. Orthopedie heeft een stopbord voor de deur gezet. Dat werkt perfect.’

Kwaliteitsmonitor Zorgverleners houden zelf bij of de maatregelen worden toegepast. ‘De antibioticaprofylaxe wordt bijvoorbeeld geregistreerd in het systeem van anesthesie’, vertelt Heideveld, ‘en de temperatuurmeting op de verkoever in de Klinische Notities in het EPD.’ De indicator ‘percentage naleven POWI-bundel’ wordt gecheckt in veiligheidrondes die drie keer per jaar worden gelopen op de OK en in de gedragsaudits van de Hygiëne & Infectiepreventie. De tien snijdende afdelingen leveren bovendien van zelfgekozen ingrepen patiëntgegevens aan die door het interne kwaliteitsin-

stituut IWKV in de digitale Kwaliteitsmonitor worden verwerkt. ‘Vervolgens krijgen medewerkers feedback, zodat ze kunnen werken aan kwaliteitsverbetering. Zo heeft Orthopedie het medicatieprotocol aangepast toen een verhoogd infectierisico bleek bij totale knieoperaties’, vertelt Heideveld. Uit de Monitorresultaten over het vierde kwartaal van 2011 kwam onder meer naar voren dat sommige “snijdende specialismen” 100 procent scoren voor altijd preventief antibiotica geven als dat nodig is, terwijl andere blijven steken op 67 procent. ‘We gaan de goede kant op, maar er is ruimte voor verbetering.’

Kwetsbare ouderen Dat constateert ook geriater Yvonne Schoon. Zij is betrokken bij een ander thema uit het Patiëntveiligheidsprogramma: kwetsbare ouderen. Schoon zet zich in voor de ziekenhuisbrede screening van alle klinische patiënten van 70 jaar en ouder op vier indicatoren: delirium, vallen, ondervoeding en fysieke beperkingen. Het doel? ‘Kwetsbare ouderen sneller opsporen om te voorkomen dat hun functioneren achteruitgaat door de ziekenhuisopname’, zegt Schoon. ‘Streven is dat verpleegkundigen binnen 24 uur na opname bij alle 70-plussers het screeningsformulier uit de Klinische Notities afnemen. Zover is het nog niet. Maar we zien een stijgende lijn. In 2012 steeg het screeningspercentage van 15 procent in het eerste kwartaal tot 26 procent in het tweede. In werkelijkheid liggen die percentages zelfs hoger, omdat afdelingen die op papier registreren niet zijn meegenomen.’

E-learning Verpleegkundigen vinden het soms lastig om de screening goed uit te voeren, merkte Schoon. ‘Daarom kunnen ze een beroep doen op onze consulenten voor scholing en coaching. Ook ontwikkelen we momenteel een e-learningprogramma om verpleegkundigen te ondersteunen. Verder helpen we afdelingen bij specifieke vragen. Zo maakten we voor Orthopedie een zakkaartje voor zaalartsen met tips voor de eerste diagnostiek bij een acuut delier en een aangepaste Richtlijn Delier voor de PACU/verkoever.’ Als de screening aantoont dat een oudere “kwetsbaar” is, kunnen afdelingen daar gericht op inspelen om functieverlies te voorkomen/verminderen.‘Als iemand bijvoorbeeld hoog scoort op vallen, wordt de ziekenhuisbrede Richtlijn Valpreventie van kracht’, legt Schoon uit. ‘Daarnaast loopt sinds april 2011 op een aantal afdelingen het GIDZ-project, waarbij vrijwilligers kwetsbare ouderen ondersteunen op het gebied van voeding, bewegen, oriëntatie en activiteiten. De eerste ervaringen zijn positief.’ n

3

Mijn Ontwikkeling overal te bereiken Sinds 1 juni is Mijn Ontwikkeling online. Als medewerker kun je op deze webpagina je beschikbare Persoonlijk Budget (PB) zien én besteden. Maar liefst 130 producten worden aangeboden, waarvan je ook direct weet of je ze belast of onbelast kunt aanschaffen. Medewerkers kunnen op ieder moment op Mijn Ontwikkeling terecht, als je maar een computer met internetverbinding hebt. Intern ga je via de pagina Werken in het Radboud naar Mijn Ontwikkeling en logt in. Bevind je je buiten het Radboud, dan ga je via http://mijnontwikkeling.umcn.nl direct naar Mijn Ontwikkeling. Waar je inlogt met je z-nummer en wachtwoord.

Dienstverlening Thema Medewerkers kunnen geen tweedehands meubilair en spullen meer kopen. Maar de dienstverlening van Thema is niet volledig opgeheven. Afdelingen kunnen nog steeds via de Servicedesk V&I (telefoon 18000) gebruikt meubilair en spullen aanmelden om opgehaald te worden. Courant meubilair wordt opgeslagen voor hergebruik. Het beheer hiervan ligt bij Werkplekservices van Vastgoed & Infrastructuur. Werkplekservices kijkt op basis van de aanvragen waar mogelijk courant meubilair kan worden ingezet en daarmee aanschaf van nieuw meubilair kan worden voorkomen. Niet courant meubilair wordt afgevoerd voor hergebruik extern.

Corner ‘De Brug’ sluit Corner ‘De Brug’ is per 1 juli gesloten. Deze corner voor de loopbrug naar het personeelsrestaurant was een  ‘snel uitgiftepunt’ voor zuivel, belegde broodjes, broodjes kroket en andere snacks. Om de kosten te drukken heeft het management van productgroep Logistiek & Services, in overleg met de Raad van Bestuur, besloten deze voorziening te sluiten. UMC- medewerkers, bezoekers en gasten kunnen  ook voor de snelle hap of een lekkernij voortaan terecht in het personeelsrestaurant. Er wordt een uitgebreid assortiment  aangeboden.

J a a r v e r s l a g OR ‘In het eerste volledige kalenderjaar is gezocht naar verbinding en samenwerking. Tal van aanvragen zoals ICT, samenvoeging Medische Microbiologie en Bereikbaarheidsbeleid kwamen langs. Opvallend was dat er levendige contacten waren met onze achterban’. Zo begint het jaarverslag 2011 van de OR. Belangstellenden kunnen het bekijken via de intranetpagina van de OR.

i n be d r i jf

radbode 11 - 2012 kijken, is in beelden vastgelegd ‘wat patiënten zien’ en hoe zij de zorg ervaren. Een echte eyeopener!

Ketting van ballonnen

Fietstocht van hoop

Foto: Onno Vandelaak

Bereikbaarheid

Vernieuwde communicatie­middelen voor bereikbaarheid Radboud De communicatiemiddelen voor de bereikbaarheid van het UMC St Radboud zijn sinds 1 juli weer helemaal upto-date. De basisinformatie, waaronder informatie over bewegwijzering en parkeren, is vanaf nu beschikbaar in de talen Nederlands, Engels en Duits. De plattegrond van ons terrein is geactualiseerd en vereenvoudigd en daarmee duidelijker en overzichtelijker geworden. Uiteraard is hierin ook de nieuwbouw meegenomen. Daarnaast is ook de overzichtskaart geactualiseerd, met daarop de belangrijkste aanrijroutes naar het Radboud. Zowel de plattegrond als de overzichtskaart zijn in het Nederlands, Engels en Duits beschikbaar. Afdelingen die de communicatie over hun bereikbaarheid op maat willen maken, kunnen hiervoor gebruik maken van een sjabloondocument. Naast de basisinformatie kunnen afdelingen hier specifieke informatie toevoegen, zoals een eigen gebouwingang, parkeerplaatsen en adressen. Meer informatie en het sjabloondocument zijn te vinden op het bedrijfsportaal, onder Services “Huisstijl: Bereikbaarheid”.  MW

AYA Platform

Patiëntenperspectief in beeld

Op zaterdag 18 augustus doen 25 fietsers het UMC St Radboud aan. Elke 5 jaar organiseert de Vereniging Ouders Kinderen en Kanker (VOKK) een fietstocht “de Ketting van Ballonnen”. Van 11 tot en met 19 augustus fietsen 25 jongeren – (ex)patiënten, broers en zussen – een ruim 600 km lange fietstocht van HOOP. Ze bezoeken kinderen met kanker in de kinderoncologische centra en geven hen, hun ouders en broers en zussen hoop. Want ze zijn het levende bewijs dat er ondanks alles leven is na kinderkanker. Ruim een week staan ze op de pedalen. Ze laten zien dat ze niet zielig zijn, en deze grote prestatie kunnen leveren. Dat ze verder kunnen en weten te knokken voor hun toekomst. Bovendien halen zij met dit evenement geld op voor het werk van de VOKK. Op zaterdag 18 augustus worden ze bij het UMC St Radboud feestelijk ontvangen vanaf 13.00 uur op het theaterplein (tweede verdieping Q gebouw). Het is mogelijk de deelnemers te steunen met een donatie. Kijk hiervoor op www.VOKK.nl.

Vierdaagse 2012

UMC St Radboud tijdens Vierdaagse 2012 De Nijmeegse Vierdaagse komt eraan. Ook dit jaar organiseert het UMC St Radboud een aantal activiteiten voor medewerkers en patiënten. Wandelende medewerkers krijgen op 20 juli bij aankomst op de Via Gladiola een warm onthaal van hun collega’s met bloemen en muziek. Dweilorkest ‘Ut Kapelleke’ uit Wijchen zorgt voor een gezellig sfeertje. De verzorging van de Radboudlopers valt dit jaar geheel onder de verantwoordelijkheid van de Personeelsvereniging. Het Radboud maakt het elk jaar mogelijk voor patiënten om de intocht van de Vierdaagse bij te wonen. Op een gereserveerd deel aan de Via Gladiola staan op 20 juli speciale tenten klaar. Patiënten die ertoe in staat zijn en die toestemming hebben van hun behandelend arts, kunnen daar de wandelaars begroeten. Tientallen enthousiaste vrijwilligers en medewerkers begeleiden hen en zorgen voor een geslaagde middag. Medewerkers die patiënten willen aanmelden, vinden meer informatie op het bedrijfsportaal.

Loop voor Leven! Sinds 2011 zijn het Radboud en de Vierdaagse verbonden met de stichting ‘Loop voor Leven’, een initiatief van Maria Hopman, Didi Braat en Nicoline Hoogerbrugge. De stichting is opgericht om meer onderzoek mogelijk te maken naar het voorkómen van (erfelijke) kanker, hart- en vaatziekten en onvruchtbaarheid na kanker. ‘Loop voor Leven zamelt geld in voor een speciale kankerpreventiepoli en –bus om zoveel mogelijk mensen te

Foto: Eric Scholten

‘Patiënt als partner’ is het principe van het UMC St Radboud. Dat houdt in dat patiënten op alle fronten deelnemen en daardoor het patiëntenperspectief inbrengen. Maar hoe ziet de (ziekenhuis)wereld er eigenlijk uit, vanuit de patiënt gezien? Het AYA-Platform heeft - met pro deo medewerking van BlitsEvents - op 28 juni die invalshoek in foto’s weten te vangen. Door letterlijk het fototoestel op de schouder van de patiënt te zetten en van daaruit de wereld in te

4

I n mem o r i a m Louis Weijs Zondag 17 juni is onze collega Louis Weijs, veiligheidskundige, overleden. Sinds afgelopen november wist hij dat hij ongeneeslijk ziek was. Louis werkte sinds 1976 binnen de Radboud Universiteit. Eerst als chemisch analist en later als veiligheidskundige bij de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica. Hij heeft daarna in zijn functie van veiligheidskundige in de jaren negentig diverse fusieprocessen meegemaakt, die in 1996 zijn uitgemond in de vorming van de huidige Arbo- en Milieudienst voor de campus. Daar heeft Louis zich toegelegd op brandveiligheid en activiteiten in het kader van de calamiteitenorganisatie. Hij heeft op zijn typerende rustige en constructieve manier bijgedragen aan verbeteringen op het gebied van veiligheid, met name de brandveiligheid bij Radboud Universiteit en UMC St Radboud. Vele medewerkers op de campus hebben Louis leren kennen tijdens een calamiteitentraining of instructie, of bij de begeleiding van een ontruimingsoefening. Wij zullen Louis enorm gaan missen. Hij was een prettige en betrouwbare collega, die zeer betrokken was bij de AMD. Wij wensen zijn vrouw Wilma, hun dochters en verdere familie veel sterkte met het dragen van dit grote verlies. Namens de medewerkers van de Arbo- en Milieudienst en het cluster Facilitair, Antoine Fraaij, directeur Cluster Facilitair Radboud Universiteit Theo Senden, directeur AMD Anke Boumans – d’ Onofrio, manager afdeling Arbo & Veiligheid, AMD

informeren over kanker en preventie. Wie zich wil laten sponsoren voor ‘Loop voor Leven’ tijdens de komende Vierdaagse, kan dat heel gemakkelijk regelen via de website van de Vierdaagsesponsorloop.

Bloedprikkers gezocht Het onderzoeksteam van de afdeling Fysiologie doet elk jaar onderzoek tijdens de Nijmeegse Vierdaagse. Het onderzoek staat onder leiding van prof. dr. Maria Hopman. Dit jaar staan wandelaars met diabetes centraal. Afdeling Fysiologie zoekt ervaren bloedprikkers die het onderzoeksteam op één of meerdere dagen als vrijwilliger willen versterken. De basismetingen vinden plaats op de zondag van 11.30 – 17.00 uur en de maandag van 8.30 – 17.00 uur. Vervolgens wordt bloed afgenomen na afloop van iedere wandeldag van 11.30 – 18.00 uur. Wie mee wil helpen als bloedprikker kan voor meer informatie contact opnemen met Thijs Eijsvogels, T.Eijsvogels@ fysiol.umcn.nl.  MW

radbode 11 - 2012

‘Als ik niets doe, gebeurt er niets’

Foto: Marc van Teeffelen

i n te r v i ew

Els van Gisteren: ‘Anderen fietsen de Alpe d’Huez op of lopen de vierdaagse om aandacht te vragen voor kanker. Mijn kracht zit in het zingen.’

Jarenlang verzorgt zij als verpleegassistent op de IC ernstig zieke patiënten. Dan wordt Els van Gisteren zelf ongeneeslijk ziek. Hoe is het om aan de andere kant te staan? ‘Pas als je zelf patiënt bent, merk je hoe belangrijk aandacht is.’ M a r j a n W a sse n a a r

Els van Gisteren (56) is net oma geworden als zij in de zomer van 2007 met rugklachten naar de huisarts gaat. Artsen van het UMC St Radboud ontdekken een Grawitz­ tumor, oftewel niercelkanker. Na twee zware operaties gaat het aanvankelijk goed, maar dan worden bij een controleonderzoek uitzaaiingen gevonden. Behandelen is niet mogelijk. Wat doet zo’n diagnose met je? ‘Het maakte me eerst woedend. We zijn zo kundig als Radboud, waarom kunnen ze dan niets voor mij doen? Moet ik niet naar de Verenigde Staten gaan, waar ze er nog meer van weten? Maar ik ben hier op de beste plek! Het Radboud loopt voorop op het gebied van niercelkanker. In het begin ging ik op zoek naar wat andere UMC’s deden op dit vlak. Maar telkens kwam ik er achter dat elke mogelijke oplossing niet voor mijn situatie van toepassing was. Die frustratie, daar kon ik niet meer tegen. Om die reden ben ik ook niet aangesloten bij een patiëntenvereniging. Ik heb geen behoefte aan contact met lotgenoten. Ik concentreer me liever op mijn eigen leven, mijn familie en de muziek.’ Hoe is het om van verpleegassistent opeens zelf patiënt te zijn? ‘Wat me vooral opviel was het lawaai. Ik weet van

mezelf dat ik luidruchtig kan zijn. Maar toen ik zelf in het ziekenhuis lag, realiseerde ik me: Els, je mag in je werk wel wat zachter doen. Zelf stamp je op je hakken de verpleegafdeling op. Pas als je in een ziekenhuisbed ligt, merk je hoeveel lawaai dat maakt. Of het verschuiven van stoelen, vooral ’s nachts. Na de ontdekking van de tumor hebben ze een nier verwijderd, een zware buikoperatie. Dan komt er een verpleegassistent aan je bed, die jou wil draaien om je rug te wassen. Dat doet zo ontzettend veel pijn! Eén verpleegassistent zei: “u bent zo schoon van uzelf, als het draaien pijn doet, wassen we deze keer uw rug niet.” Dat was zo fijn, dat iemand rekening met je houdt en je rust gunt. Ik ben me zeker meer gaan verplaatsen in de patiënt. Vaak gaat dat om simpele dingen. Niet te snel roepen “ja, ik kom zo bij u”, maar een beetje aandacht geven en vooral goed luisteren naar de patiënt.’ Moet een patiënt meer betrokken worden bij de behan­ deling? ‘Ik wil zeker meepraten over mijn ziekte, vooral over hoe ik mij als patiënt voel. De controles maken je nerveus. Elke drie maanden wordt een scan gemaakt om te controleren of de tumoren niet zijn gegroeid. Als je dan hoort dat de scan goed is, dringt er verder niets meer tot je door. De laatste keer maakte de specialist niet een nieuwe afspraak voor over drie maanden. In plaats daarvan zou hij twee weken na de scan contact opnemen. Op dat moment vond ik het prima, maar naderhand kreeg ik allerlei vragen. Waarom wil hij geen afspraak? Is er

5

iets mis? Later bleek dat er niets aan de hand was. Hij wilde het verloop evalueren met collega-artsen. Maar jij zit ondertussen thuis met vragen en zorgen. Je belt niet op want je wilt niet lastig zijn. Een verpleegkundige die mee gaat en vragen stelt. Dat zou voor patiënten een enorme uitkomst zijn.’ Je hebt een cd gemaakt om geld op te halen voor onderzoek? ‘Ik kom uit een muzikale familie en zing al vanaf mijn achtste. Vijfentwintig jaar heb ik in de band Christal gezongen. Door de week werken, in het weekend met de band op stap. Afgelopen september werden de uitzaaiingen geconstateerd. De eerste weken zat ik er helemaal doorheen. Maar ik wilde niet stil gaan zitten wachten op mijn einde. Anderen fietsen de Alpe d’Huez op of lopen de vierdaagse om aandacht te vragen voor kanker. Mijn kracht zit in het zingen. Daarom besloot ik een cd te maken. Ik wil op deze manier aandacht vragen voor het feit dat er tumorsoorten zijn waar niets aan te doen is. Dat moet de hele wereld weten!’ Waar gaat de opbrengst naar toe? ‘De opbrengst gaat naar naar de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Urologie (STIWU). Met dit fonds doet de afdeling Urologie van het Radboud onderzoek naar onder andere niercelkanker. Met mijn cd wil ik een fors bedrag ophalen. De eerste zeshonderd exemplaren zijn al verkocht. Al moet ik in de stad rondgaan met een pet, dat geld zal er komen. Als ik niets doe, gebeurt er ook niets. Het mag eigenlijk niet meer gebeuren dat er nog een patiënt te horen krijgt: voor jou is er geen behandeling.’ n De cd “Els-This is my life” is voor tien euro te koop bij supermarkt Attent Pijfers en de Sfeerwinkel, beide in de wijk Brakkenstein te Nijmegen.

r  ep o r t a ge

Tot 2000 heeft tuberculoseonder Normaliter wordt de tuberculosebehande­ ling in Nederland door de GGD gedaan, maar complexe gevallen komen nog steeds naar Dekkerswald. Door de goede behandeling was onderzoek lang van ondergeschikt belang. Tot de multi­ resistente vorm van tuberculose de kop op stak...

M a r l i es M i e l e k a mp

Wie tegenwoordig het Universitair Centrum voor Chronische Ziekten Dekkerswald bezoekt kan niet bevroeden dat de huidige ingangen eigenlijk de achterzijde vormen van het in 1913 door architect Eduard Cuypers ontworpen R.K. Sanatorium Dekkerswald. Zo’n tachtig jaar geleden zagen nieuwe patiënten als ze per koets of auto de oprijlaan inreden het monumentale witte gebouw met oranje dak voor zich oprijzen. Als het een zonnige dag was, is hun oog vast gevallen op de bosrand waar patiënten op rieten ligbedden in het zonnetje lagen te rusten. In die tijd was mevrouw van Gerven vijf jaar. Waarschijnlijk droeg ze toen al vier jaar tuberkelbacillen bij zich doordat haar zeventienjarige halfzusje, dat aan tuberculose (tbc) stierf, haar had besmet toen zij één jaar was. Zoals in negentig procent van de gevallen, kreeg mevrouw van Gerven niet meteen tbc, maar bivakkeerden de bacteriën slapend in haar longen. Tot ze onlangs na een zware buikoperatie ineens last kreeg van hoestbuien en elkaar snel opvolgende longontstekingen. Bij een kweek van haar sputum bleek de tuberkelbacil na 84 jaar alsnog actief te zijn geworden! Sinds een dag ligt ze nu op de isolatie van de tuberculose­ afdeling op Dekkerswald. ‘Ik ben al 85 jaar, wat heeft zo’n behandeling dan nog voor zin…’, zegt mevrouw van

Bij mw. van Gerven bivakkeerde de tuberkelbacil vanaf haar eerste levensjaar slapend in haar longen. Na een zware buikop Martin Bouree legt haar uit dat ze vooral moet doorgaan met het slikken van haar medicijnen.

Gerven. ‘Ik kon de medicijnen echt niet verdragen en wilde ermee ophouden.’

Groot stigma ‘En dat is nu precies wat ze niet moet doen’, legt longarts Martin Boeree uit. ‘Door gedurende de behandeling van actieve tuberculose ermee te stoppen, kan de bacterie terugkomen. Wereldwijd zie je in het algemeen dat door slechte en halve behandeling de bacterie ongevoelig ofwel resistent kan worden voor de medicatie. En dan kan de gevaarlijke multidrug-resistant (MDR) tuberculose of de nog gevaarlijkere extensively drugresistant (XDR)tbc ontstaan.’ Het aantal mensen met deze gevaarlijke vormen van tbc wordt in veel landen steeds groter. Ook in Nederland neemt het toe: jaarlijks zien de twee specialistische klinieken - Beatrixoord in Haren en Dekkerswald in Groes-

Jaarlijks zien de twee specialistische klinieken - Beatrixoord in Haren en Dekkerswald in Groesbeek - twintig tot vijftig patiënten met multiresistente tuberculose.

6

beek - twintig tot vijftig patiënten met multiresistente tuberculose. Momenteel ligt op de isolatieafdeling in Dekkerswald een Somalische jongen met deze vorm van tbc. Als Martin Boeree hem in de luchtsluis naar de isolatieafdeling treft en vraagt of hij mee wil werken aan een interview en op de foto wil, schudt hij resoluut nee. En als Boeree even later de vriend van de Somalische jongen ontmoet die met een ijzeren stellage om zijn nek loopt vanwege een in de nekwervel gelokaliseerde vorm van tuberculose, wil ook hij ineens niet meer meewerken, terwijl hij dat even daarvoor wel aan nurse practioner Inge de Guchteneire had toegezegd. ‘Waarschijnlijk hebben ze elkaar gesproken’, zegt Boeree. ‘Maar nu zie je meteen hoe geweldig groot het stigma is dat in sommige landen op de ziekte rust.’

Spin in web Omdat tuberculose, net als hiv en malaria een poverty related disease is, een aan armoede gerelateerde ziekte, zijn het in Nederland vaak mensen aan de rand van de samenleving zoals verslaafden, daklozen en asielzoekers die de ziekte krijgen. Daarom wordt de behandeling in Dekkerswald verzorgd door een multidisciplinair team waarin behalve medisch personeel ook een diëtist, een maatschappelijk en pastoraal werker zitten, en wanneer het gaat om mensen uit andere culturen ook nog een allochtoon zorgconsulent. Nurse practioner De Guchteneire is voorzitter van het multidisciplinaire overleg. ‘Omdat de behandeling lang duurt en de problematiek bij deze patiëntengroep ook sociaal en cultureel wordt bepaald, is het belangrijk dat er één persoon is waar patiënten terecht kunnen’, legt ze uit. ‘Ik ben als spin in het web degene die de continuïteit waarborgt, ik onderhoud voor MDR-patiënten de contacten met bijvoorbeeld GGD en apotheek en dien voor hen als vraagbaak. Omdat ik zowel verpleegkundig als medisch ben opgeleid ondersteun ik de artsen en kunnen verpleegkundigen bij me binnenlopen met vragen.’ Ook afdelingsverpleegkundige Thea Smeets die al meer dan 25 jaar op Dekkerswald werkt, ervaart de complexiteit van deze patiëntengroep. ‘De achtergrond van onze patiënten is zo divers dat de behandeling hier nooit standaard is. Ook de opnameduur varieert: van enkele weken tot maandenlang. Daarnaast kennen veel patiën-

radbode 11 - 2012

rzoek veertig jaar stil gestaan Radboud start onderzoek naar nieuw behandelregime tbc Onlangs ontving ziekenhuisapothekerklinisch farmacoloog Rob Aarnoutse sub­ sidie van Zon Mw. Hij zet dit in voor onderzoek naar nieuwe tuberculosemid­ delen. ‘Het meest innovatieve concept daarbij is remming van de zogenaamde effluxpompen.’

peratie is de bacil na 84 jaar alsnog actief geworden. Longarts Foto’s: Marc van Teeffelen

ten een dubbele problematiek zoals de Nigeriaanse patiënt die behalve tbc ook een hiv-infectie heeft.’

Onderzoek stagneerde Behalve behandeling heeft Dekkerswald - dat samen met enkele andere afdelingen van het UMC St Radboud een clinical centre of excellence gaat vormen - ook een onderwijspoot. ‘Omdat tbc hier nog zo weinig voorkomt geven we voorlichting aan huis- en longartsen over de ziekte’, legt Boeree uit. ‘Ook komen hier regelmatig buitenlandse artsen voor een training, binnenkort bijvoorbeeld een delegatie uit China. Daar hebben ze vijf miljoen nieuwe tbc-gevallen per jaar waarvan een miljoen multiresistent!’ Tot begin deze eeuw stagneerde het onderzoek. Boeree: ‘Vooral omdat door de stevige aanpak met meerdere middelen tuberculose in Europa al veertig jaar bijna niet meer voorkwam. Maar wereldwijd is tbc na hiv de meest voorkomende ziekte. Omdat het een aan armoede gerelateerde ziekte is, is onderzoek naar tuberculose niet aantrekkelijk voor de farmaceutische industrie. En omdat de therapie zo lang duurt en er veel bijwerkingen zijn, stoppen veel mensen gedurende de kuur. Gelukkig luidde Kofi Anan zo’n tien jaar geleden de noodklok en zijn er nieuwe onderzoeksinitiatieven gestart. Die worden gesubsidieerd door de toen opgerichte Global Alliance for tbc Drug Development waarin onder andere de World Health Organisation (WHO) de Bill Gates Foundation en verschillende Niet Gouvernementele Organisaties (NGO’s) participeren. Ook wij houden ons nu veel meer met onderzoek bezig.’

‘Naar schatting dragen wereldwijd twee miljard mensen de tuberkelbacil met zich mee; die zijn niet allemaal ziek, maar kunnen het wel worden’, legt Aarnoutse uit. ‘Het mooiste zou zijn als we een vaccin hadden. Daar wordt aan gewerkt, maar voorlopig zullen we het moeten doen met de middelen die we hebben.’ Aan de huidige tuberculosemedicatie zitten helaas veel nadelen: ze moeten langdurig genomen worden en kennen veel bijwerkingen wat kan leiden tot therapieontrouw. ‘Bovendien varieert de concentratie van deze middelen in het bloed van patiënt tot patiënt’, vertelt Aarnoutse. ‘En bij ziekten zoals diabetes en hiv is de concentratie in het bloed mogelijk standaard te laag. Het zijn therapie-ontrouw en de lage blootstelling aan geneesmiddelen die leiden tot resistentie. Een ander probleem is dat we geen goede parameter hebben om het effect van een tbc-geneesmiddel te meten. Bij hoge bloeddruk zie je meteen of een medicijn werkt of niet, bij tuberculose moet je lang wachten voor je weet of het aanslaat. ’

Remming van effluxpompen Momenteel doet Aarnoutse samen met Martin Boeree, Georgette Plemper van Balen en Marloes Weijers klinisch onderzoek in Tanzania en Zuid- Afrika naar het bestaande geneesmiddel rifampicine. ‘Waarschijnlijk is de dosering die in het verleden is vastgesteld veel te

laag. Met grote aantallen patiënten onderzoeken we nu welke dosering het beste werkt. Ons uiteindelijke doel is de therapieduur te verkorten waardoor je minder therapieontrouw krijgt en dus minder resistente tuberculose.’ Met de onlangs van ZonMw ontvangen subsidie is Aarnoutse per 1 juli gestart met onderzoek naar een nieuw behandelregime voor tuberculose. Het meest innovatieve concept daarin is remming van de zogenaamde effluxpompen. Aarnoutse: ‘De tuberculosebacterie heeft een bijzondere celwand waardoor maar weinig geneesmiddelen kunnen binnendringen. Vervolgens pompt de bacterie de medicatie met behulp van effluxpompen weer naar buiten. Dat is ook een mechanisme waardoor resistentie ontstaat. Eerst willen we in het laboratorium bekijken welke effluxpompen er zijn en vervolgens onderzoeken met welke stoffen je die pompen kunt blokkeren. We werken hierbij samen met Jan Koenderink en Frans Russen van de afdeling Farmacologie/Toxicologie. Na het concept eerst in de reageerbuis te hebben bekeken, willen we het testen op muizen. Als het werkt zou het een elegante manier zijn om ter plekke een hoge concentratie medicijn te krijgen.’

Ook eigenbelang Aarnoutse benadrukt dat voor het klinische onderzoek in ontwikkelingslanden de opbouw van een goede onderzoeksinfrastructuur van groot belang is. ‘We kunnen het niet maken daar onderzoek te doen, mooie artikelen te schrijven en vervolgens de boel de boel te laten. Dat getuigt van kortetermijnvisie. Het is onze plicht om te zorgen dat het onderzoek daar door kan blijven gaan. Bovendien trekt de bacterie zich in de huidige global community niets aan van grenzen. Je kunt wachten op mensen die de wereld intrekken en met multiresistente tuberculose in Nederland terugkomen. Soms is dat zelfs vrij dichtbij, want ook in Oost-Europa komt multiresistente tbc al veel voor. Daarom is het ook eigenbelang dat we hieraan werken.’ n

‘De gele pil’ Mevrouw van Gerven heeft die ochtend een eerste gesprek gehad met verpleegkundige Thea Smeets. ‘Ze vertelde de afgelopen nacht veel pijn in haar buik te hebben gehad en last van zuurbranden; bijna de hele nacht had ze daarom opgezeten. Zelf denkt mevrouw dat vooral ‘de gele pil’ er debet aan is. We hebben samen naar haar eetpatroon gekeken en ik zag dat ze graag jus d’orange drinkt. Ik heb haar aangeraden in plaats daarvan melk te nemen. Omdat ze daar niet zo van houdt krijgt ze vanmiddag vanillevla. We komen er al tijd wel uit dus bij mevrouw van Gerven komt het vast ook allemaal goed!’ n

Rob Aarnoutse: ‘Ons uiteindelijke doel is de therapieduur te verkorten waardoor je minder therapieontrouw krijgt en dus minder resistente tuberculose.’

7

k o r t n i e u ws

radbode 11 - 2012

Digitaal vragenlijsten afnemen Er worden bij patiënten vaak vragenlijsten afgenomen om iemands gezondheidstoestand te meten, te vragen naar de tevredenheid over de zorg of om gegevens voor onderzoek te verzamelen. De afdeling Medische Psycho­ logie ontwikkelde hiervoor, samen met de Instrumente­ le Dienst, RadQuest. Via deze software kunnen afdelin­ gen digitaal vragenlijsten afnemen bij patiënten. RadQuest wordt al gebruikt bij onder andere harten longpatiënten op Dekkerswald, mensen met het chronische vermoeidheidssyndroom en in een aantal onderzoeksprojecten. In de vragenlijsten worden nietfysiologische parameters gemeten, zoals beperkingen in het dagelijks leven, kwaliteit van leven en psychologische processen. RadQuest is ook toepasbaar voor de oncologische Lastmeter of voor het uitvoeren van routine outcome measurements, bijvoorbeeld het meten van het effect van een behandeling. ‘Het is voor patiënten van elke afdeling toepasbaar’, aldus klinisch psycholoog Jan Vercoulen. ‘RadQuest biedt veel voordelen. Een patiënt kan de digitale vragenlijst overal, ook thuis, invullen. Dit gebeurt áltijd volledig, want er is een melding als een patiënt een vraag mist. Vervolgens worden de gegevens automatisch ingevoerd in een database, waardoor je meteen een schat aan onderzoeksgegevens hebt. Verder kunnen de gegevens anoniem geëxporteerd worden naar bijvoorbeeld SPSS voor statistische analyses.’ Wanneer afdelingen RadQuest willen inzetten, helpen de medisch psychologen om de juiste vragenlijsten te gebruiken. Vercoulen: ‘Veel vragenlijsten meten niet wat

Een patiënt vult op Dekkerswald via RadQuest een vragenlijst in over zijn gezondheidstoestand. ze op het eerste oog lijken te meten. Onze psychologen hebben de expertise in huis om te zorgen dat je de juiste vragenlijst kiest. Ook kunnen ze nieuwe vragenlijsten ontwikkelen en valideren.’

Doelmatigheid Bedrijfsleider Hans Mulder is van mening dat afdelingen met RadQuest ook een doelmatigheidsslag kunnen slaan. ‘Nu worden er voor enquêtes dikke enveloppen gestuurd, inclusief retourpostzegels. Bij een paar honderd verzendingen loopt dat op tot enkele duizenden euro’s. Die portokosten bespaar je nu. Je hoeft data ook niet meer handmatig in te voeren. Dat scheelt werk voor de secretariaten.’ Maar ook de zorg kan efficiënter verlopen. Zo kunnen

de scores van de patiënt zichtbaar gemaakt worden in de grafische Patiënten Profiel Kaart. Ze worden afgezet tegen drie kleuren: groen is normaal, bij geel zijn er milde problemen en bij rood ernstige problemen. ‘Een hulpverlener ziet zo direct welke gezondheidsproblemen iemand ervaart en hoe ernstig die zijn’, aldus Vercoulen. ‘Vervolgens kan de zorg zich specifieker richten op die ernstige problemen. De patiënt is zo beter geholpen en de behandeling is doelmatiger.’  GM Meer weten over RadQuest? Voor praktische vragen, neem contact op met Hans Mulder (h.mulder@mps. umcn.nl); voor inhoudelijke vragen met dr. Jan Vercoulen ([email protected]).

Voor de persoonlijke aanpak

KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN

Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37 Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.

Uniceflaan 3 Nijmegen

Comfortabele woning met riante leefruimte en zonnige tuin gelegen in een rustige wijk op een uitstekende locatie.

Hal, toilet en trapopgang. Speelse leefruimte (70 m2) met moderne keuken, tuingerichte woonkamer met schuifpui en openhaard, eethoek en gezellige zithoek. Ruime bijkeuken, doorloop naar fietsenberging. 1e Verdieping: overloop, 2 ruime slaapkamers, moderne badkamer. Bouwjaar 1994, perceel 222 m2, inhoud 435 m3, wonen 120 m2, volledig isolatiepakket.

Dameskleding - Schoenen - Accessoires (op uw verzoek versturen wij ook artikelen!)

Groesbeekseweg 23, 6524 CL Nijmegen Telefoon: 024-360 38 95 [email protected] www.koophuis.nl

Vraagprijs € 369.000,- k.k.

Marc O’Polo Nijmegen - Burchtstraat 51 - Tel. 024-348 2948 - [email protected] Modern en goed onderhouden appartement

Heidebloemstraat 83 te Nijmegen Dit moderne appartement met balkon is gelegen op de eerste verdieping nabij universiteit en ziekenhuizen en is uitermate geschikt voor starters en/of studenten. Het appartement heeft een ruime en lichte woonkamer, open keuken en twee slaapkamers. In 2006 is een nieuwe keuken met alle benodigde inbouwapparatuur geïnstalleerd en in 2008 een nieuwe badkamer. In het souterrain bevindt zich de privéberging. Aankoop van een garage-box rechtonder het appartement is mogelijk.

Taal In’to verbindt. Summerschool • • • • • •

Chinees Duits Engels (IELTS fast-track) Frans Italiaans Spaans

w w w. r a d b o u d i n t o l a n g u a g e s . n l

Woonoppervlakte van het appartement ca. 70 m2, inhoud ca. 210 m3. Vraagprijs: € 149.000,00 k.k. Uw Huismakelaar B.V. : tel. 024-6775711 www.uwhuismakelaar.info

Expertisecentrum voor taal en communicatie van de Radboud Universiteit Nijmegen

8

o nderzoek

radbode 11 - 2012

wetenswaardig

Strooihaarden beter opsporen Een FDG-PET-scan kan levens redden bij mensen met een levensbedreigende bacteriële infectie van de bloed­ baan. Zo toont onderzoek van internist Fidel Vos. Ook de kosten pakken gunstig uit: elk gered leven kost ‘slechts’ 48.000 euro. ‘In de oncologie gaat bij deze uitkomst de vlag uit.’ G i js M u n n i chs

Bij patiënten met een levensbedreigende bacteriële infectie van de bloedbaan (sepsis) kunnen zogenaamde strooihaarden ontstaan. Dit zijn opeenhopingen van bacteriën, die zich via het bloed verslepen naar de organen. Komen ze bijvoorbeeld in het hart of de longen, dan kunnen er levensbedreigende infecties ontstaan. ‘De kans op een ernstige situatie neemt toe als pas enkele dagen na het ontstaan van de infectie wordt gestart met antibiotica’, vertelt internist Fidel Vos. ‘Het moeilijke is dat bij eenderde van de strooihaarden er geen symptomen zijn die de exacte locatie prijsgeven. Mogelijk veronderstel je dan dat er géén strooihaarden zijn. Mensen denken bijvoorbeeld dat ze griep hebben, terwijl ze letterlijk doodziek kunnen worden. Vandaar

dat we zijn gaan onderzoeken of we met een FDG-PETscan bij risicopatiënten de strooihaarden wel goed kunnen opsporen.’

Verkiezing coschap van het jaar

De vlag uit

Op vrijdag 22 juni vond de jaarlijkse Coschap van het jaar verkiezing plaats, een initiatief van studenten Geneeskunde van onze medische faculteit. Zij kiezen elk jaar het voorblok, de huisartsopleider en het klinisch coschap van het jaar. De uitslag voor 2012 is: voorblok van het jaar is CKO7 (Geriatrie huisartsgeneeskunde & sociale geneeskunde), huisartsopleider van het jaar is huisartsenduo Hoogsteder en Leijzersvis te ’s Heerenberg en het klinisch coschap van het jaar is Kindergeneeskunde in het CWZ. Dit jaar stond de verkiezing in het teken van het thema groei. Daarom heeft - in tegenstelling tot andere jaren -  niet het coschap met de beste scores gewonnen, maar het coschap met de grootste toename in score ten opzichte van vorig jaar.

Vos deed onderzoek bij patiënten met een infectie veroorzaakt door Gram-positieve bacteriën. Hij scande 115 patiënten op zoek naar strooihaarden. Hij vergeleek dit met 230 patiënten die geen scan kregen. En inderdaad: Vos vond meer strooihaarden bij de gescande patiënten. ‘Vervolgens pasten we de behandeling aan, als er sprake was van een strooihaard’, zegt Vos. ‘Met als resultaat dat er minder patiënten opnieuw last kregen van een opvlammende infectie. Ook overleden er minder patiënten door de infectie.’ De getallen: eerst overleed één op drie patiënten met deze infectie door strooihaarden. Door de strooihaarden via de scan beter op te sporen én de behandeling aan te passen is het sterftecijfer gedaald tot één op vijf patiënten. Een aanzienlijke daling. Maar is een FDG-PET-scan afnemen bij elke patiënt wel haalbaar? ‘We hebben de totale zorgkosten van de scan en aangepaste behandeling berekend’, aldus Vos. ‘We hebben dit vergeleken met de kosten van de oude behandeling. Overigens hebben we dit kunnen doen met de expertise van onderzoeker Eddy Adang van de afdeling Health Technology Assessment. Uit ons onderzoek blijkt dat we met 48.000 euro aan zorgkosten een mensenleven kunnen redden.’ ‘Dat is voor een levensreddende behandeling een rela-

Vijf jaar leverchirurgie Het aantal operaties bij oncologische patiënten met uitzaaiingen naar de lever in het UMC St Radboud is de afgelopen vijf jaar bijna verviervoudigd. De overlevingskans ligt aanmerkelijk boven de internationale standaard. Deze gegevens zijn 26 juni gepresenteerd tijdens het symposium ‘Vijf jaar leverchirurgie’, dat in het teken stond van het afscheid van chirurg dr. Erik Hesselink. Nieuwsrubriek, www.umcn.nl, 26 juni.

Helft Parkinsonpatiënten beweegt beter na slaap Bijna de helft van de Parkinson-patiënten beweegt weer wat makkelijker na de nachtrust of een middagdutje. Dat blijkt uit onderzoek van dr. Sebastiaan Overeem, slaapgeneeskundige in het UMC St Radboud, dat online is gepubliceerd in het Journal of Parkinson’s Disease. Nieuwsrubriek, www.umcn. nl, 20 juni.

Isabelle Oberlé Award voor Marjolein Willemsen Marjolein Willemsen, klinisch geneticus in opleiding, heeft tijdens de European Human Genetics Conference de Isabelle Oberlé Award gekregen. Deze prestigieuze award wordt eens in de twee jaar uitgereikt voor uitmuntend genetisch onderzoek op het gebied van verstandelijke beperkingen.

Foto: Frank Muller

Promoties, oraties, afscheidsredes*

V.l.n.r. Chantal Bleeker, Fidel Vos en Wim Oyen. ‘Door strooihaarden op te sporen via een PET-scan kunnen we levens redden.’

Tweemaal prijs De resultaten van het onderzoek van Fidel Vos zijn gepubliceerd in The Journal of Nuclear Medicine. Hij sleepte er op 11 juni de prestigieuze Editor’s Choice Award voor binnen. Wat betekent dat dit artikel tot de beste drie van jaargang 2011 behoort. De prijs is uitgereikt tijdens het jaarlijkse Society of Nuclear Medicine in Miami, VS. The Journal of Nuclear Medicine is het belangrijkste tijdschrift in de categorie radiologie, nucleaire geneeskunde en imaging. De redactie van dit tijdschrift kent de Editor’s Choice Award toe op basis van strikte criteria, zoals kwaliteit en originaliteit van het onderzoek en de impact van het artikel in het vakgebied. Bijzonder is dat internist Chantal Bleeker ook al deze prijs won, in 2008, eveneens voor onderzoek naar het opsporen van strooihaarden. Het tweemaal in de wacht slepen van de Editor’s Choice Award onderstreept de kwaliteit van deze onderzoeksgroep.

tief laag bedrag’, aldus prof. dr. Wim Oyen, hoogleraar Nucleaire Geneeskunde en promotor van Vos. ‘Bij bijvoorbeeld patiënten met kanker en het toepassen van nieuwe effectieve behandelingen liggen die kosten veel hoger. Met zo’n uitkomst als in ons onderzoek zou men bij oncologie de vlag uithangen!’

Belangstelling Meerdere ziekenhuizen in Nederland zijn, naar aanleiding van zijn onderzoek, ook strooihaarden gaan opsporen via FDG-PET-scans. Ook in Europa en Canada is er volop belangstelling getoond. ‘Dit onderzoek verenigt alles: het toont iets aan, het verbetert een behandeling én de kosten van die behandeling pakken gunstig uit’, zegt internist Chantal Bleeker, copromotor van Vos. ‘In vervolgonderzoek willen we kijken of we een PET-scan ook kunnen inzetten voor het opsporen van andere infecties en het verbeteren van de behandelingen daarvoor.’ n

9

• Promotie Maïlys Guillard, vrijdag 6 juli om 10.30 uur. Titel: Biochemical and clinical investigations for the diagnosis of congenital disorders of glycosylation • Promotie drs. Arjen Hoogendam, vrijdag 6 juli om 13.00 uur. Titel: Evidence based searching at the point of care • Promotie drs. Anton Mulder, donderdag 23 augustus om 15.30 uur. Titel: Multi-electrode catheter ablation for the treatment of atrial fibrillation • Promotie drs. Daniël Oortgiesen, vrijdag 24 augustus om 15.30 uur. Titel: A tissue engineering approach to the regeneration of periodontal tissues * Locatie: RU, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2, tenzij anders vermeld. Meer info: www.umcn.nl, Research, Science Agenda.

n se n me

radbode 11 - 2012

mensen Bijdragen voor de rubriek Mensen (maximaal 150 woorden) kunt u tot uiterlijk donderdag 09.00 uur in de week vóór verschijnen mailen naar [email protected], separaat voorzien van een scherpe digitale foto met een hoge resolutie.

Edwin Maalderink

downs, waarbij Bernadette altijd weer positief zaken oppakte op de voor haar kenmerkende wijze. Vanaf 1 januari 2011 werkt ze met veel plezier op de Short Stay Unit (SSU). Kenmerkend voor Bernadette is haar vakmanschap, oog voor patiënt en collega’s, klantgerichtheid en betrokkenheid. We bedanken haar voor de samenwerking en haar inzet en wensen Bernadette ook de komende tijd veel succes en werkplezier toe. Op verzoek van Bernadette zal het jubileum in besloten kring plaatsvinden. Namens alle medewerkers van de Short Stay Unit feliciteren wij Bernadette met dit jubileum. Luc Knap, zorgmanager SSU / polikliniek Heelkunde. Jean-Pierre van Bergen, zorgmanager verpleegafdeling Heelkunde C5H.

Luc Noyez

Op 1 januari 1987 trad Luc Noyez in dienst als staflid van de afdeling Thorax Hartchirurgie, toen onder leiding van prof. L. Lacquet. In 1993 promoveerde hij. Chirurgisch was hij vooral geïnteresseerd in arteriële revascularisatie, de peroperatieve myocardbescherming, heroperaties en behandeling van slechte linkerhartkamers. Direct vanaf het begin heeft hij het dataregistratiesysteem CORRAD voor hartchirurgische patiënten opgezet. Voor Nederland was en is dit nog steeds een unieke gegevensverzameling die een groot aantal wetenschappelijke publicaties heeft opgeleverd. Het Lente Symposium in Nijmegen over dataregistratie is de bekroning van Luc’s werkzaamheden op dit gebied. Voorts heeft hij zitting gehad in de dossiercommissie van het IWKV en is hij lid van de OR, Onderdeelcommissie extern II. Bijzonder is dat Luc steeds in België is blijven wonen. Hij moet dan ook wel in deze 25 jaar enkele malen de wereld zijn rondgereden. Wij hopen dat hij nog een aantal jaren de dataregistratie van de afdeling Cardio-thoracale Chirurgie goed op orde kan houden. Prof. dr. ir. H.A. van Swieten, afdelingshoofd Cardio-thoracale Chirurgie

Maret Kloek-Wielenga

Na een dienstverband van bijna 14 jaar nemen we op 21 augustus afscheid van Edwin Maalderink.  Rechtstreeks uit de collegebanken van de Radboud Universiteit, waar hij bedrijfswetenschappen studeerde, begon Edwin in september 1998 als beleidsmedewerker in het UMC St Radboud. Hij ontwikkelde zich in de loop der jaren tot een vaste waarde in onze organisatie. Als lid van de kerngroep speelde hij een centrale rol in het veranderproces ‘Beter worden in het Radboud !’. Edwin is daarmee medegrondlegger van ons huidige besturingsmodel. In 2009 benoemde de Raad van Bestuur hem tot stafdirecteur Financiën in de Concernstaf. In die rol adviseert Edwin de Raad van Bestuur en vertegenwoordigt hij het UMC richting banken, zorgverzekeraars en andere externe stakeholders. Ook buiten ons UMC viel Edwin op. Hij werd door vakbladen en externe collega’s tweemaal genomineerd als financial van het jaar. In 2010 voor de non-profit sector en in 2011 specifiek voor de ziekenhuisbranche. Edwin weet mensen te motiveren, te enthousiasmeren en te verbinden en bracht op sympathieke en vakkundige wijze transparantie in de huishoudboekjes van afdelingen. De onder zijn regie ontwikkelde interne financieringsmodellen zijn nog steeds uniek. Edwin is van plan zijn bakens te gaan verzetten en wil graag een nieuwe ambitie stellen. Hij neemt de komende periode de tijd om wat gas terug te nemen en zich te oriënteren op een volgende stap in zijn loopbaan. De Raad van Bestuur is Edwin dankbaar voor zijn inzet en energie voor onze organisatie. U bent van harte uitgenodigd voor de afscheidsreceptie op 21 augustus a.s. vanaf 16.00 uur in Huize Heyendael. Raad van Bestuur Prof. dr. Melvin Samsom, voorzitter

Bernadette Spierings

Op 1 juli was het veertig jaar geleden dat Bernadette Spierings in dienst trad. In 1972 begon zij haar loopbaan als leerling-verpleegkundige. In 1975, na het behalen van het verpleegkundig A Inservice diploma, startte Bernadette op ‘Algemene Chirurgie’. Al die jaren is zij de afdeling Heelkunde trouw gebleven en heeft zij diverse functies bekleed. In 1983 voltooide zij de Kaderopleiding en in 1992 de Lerarenopleiding. Haar carrière kende vele ups en

Na een dienstverband van bijna 19 jaar heeft Maret Kloek-Wielenga per 1 juli afscheid genomen van het Radboud. Zij gaat een nieuwe uitdaging aan als beleidsmedewerker personeelsontwikkeling bij een organisatie voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel. Maret begon haar loopbaan in het UMC als personeelsadviseur. Vanaf 2002 was zij coördinator arbeidsmarktcommunicatie. In die periode trad het UMC voor het eerst naar buiten met de bekende portretten van medewerkers op posters, advertenties en zelfs op stadsbussen. Maret was de drijvende kracht achter de nieuwe medewerkersmap en het introductieprogramma. Ook de bedrijfsfilm is op haar initiatief en onder haar leiding tot stand gekomen. Vanaf 2009 is Maret als bureaumanager gedetacheerd naar Salus Gelria, een werkgeversvereniging in gezondheidszorg en welzijn. Zij heeft daar programma’s opgezet voor strategische personeelsplanning, arbeidsmarktcommunicatie, talentmanagement en afstemming met het onderwijs. Voor de aangesloten ziekenhuizen leidde zij een onderzoek naar het verbeteren van de werving- en selectieprocedure voor leerling operatieassistenten en anesthesiemedewerkers. We wensen Maret veel succes en plezier in haar nieuwe baan. Drs. Valérie Héraud-Lagro, Manager Mijn Ontwikkeling, Hoofd Organisatie- en Personeelsontwikkeling

Antoon Janssen

Op 1 juli verliet Antoon Janssen het Laboratorium voor Genetische, Endocriene en Metabole ziekten, afdeling Laboratoriumgeneeskunde van het UMC St Radboud, vanwege het bereiken van de FPU-gerechtigde leeftijd. Hij was ruim 41 jaar in dienst en werkte vrijwel zijn gehele carrière op het terrein van de laboratoriumdiagnostiek van mitochondriële ziekten. Begin jaren zeventig leverde hij als analist een belangrijke bijdrage aan het opzetten van een laboratoriumfaciliteit voor de diagnostiek van deze groep ziekten en ontwikkelde hij diverse technieken, waarvan de principes nog altijd worden toegepast. Dit heeft het Radboud mede op de kaart gezet als een internationaal erkend centrum voor mitochondriële ziekten. Een hoogtepunt in zijn carrière was het behalen van de graad van doctor in de Medische Wetenschappen in 2007. In een overvolle aula mocht Antoon de bul in ontvangst nemen van zijn promotor, prof. Trijbels. Antoon is altijd een aanspreekpunt geweest voor collega’s uit binnen- en buitenland met vragen over de biochemie van mitochondriële ziekten. Wij bedanken Antoon voor zijn jarenlange inzet en wensen hem veel geluk en gezondheid toe. Ing. Wilmien Heijs, hoofdanaliste Dr. Richard Rodenburg, klinisch biochemisch geneticus Prof. dr. Ron Wevers, hoofd LGEM

Chel Coenen

Deze maand is drs. Chel Coenen 25 jaar in dienst. Hij begon zijn carrière als verpleegkundige op de afdeling Hematologie. Naast zijn werk studeerde hij Gezondheidswetenschappen in Maastricht. Na deze studie deed hij onderzoek aan de Boston University en in het Massachusetts General Hospital bij professor

10

I n mem o r i a m Freek van Woerkom Woensdag 20 juni is onze gewaardeerde collega Freek van Workum overleden. Freek trad in 1972 in dienst van ons ziekenhuis als adjunct-analist bij de afdeling Neurologie. Hij werkte daar lange tijd, tot hij in 1997 een overstap maakte naar de ICT. Sinds 2009 was hij werkzaam als werkplekbeheerder bij de productgroep ICT van ons Servicebedrijf. Freek was een fijne en behulpzame man, die optimistisch in het werk stond. We zullen zijn rust en positieve uitstraling missen. Onze gedachten gaan uit naar zijn vrouw, kinderen en naaste familieleden. Wij wensen hen veel sterkte in deze periode. Namens de directie Servicebedrijf, Mw. mr. Karin Veltman, directeur Namens de productgroep ICT,  Richard Lammens, manager Namens de collega’s van de afdeling, Rachid Tamrouti, hoofd ICT Klantondersteuning

Marjory Gordon. Terug uit de VS was de implementatie van het methodisch handelen zijn belangrijkste aandachtsgebied in zijn functie als beleidsadviseur en projectleider op Staf Zorg. Daarnaast hield hij zich bezig met ontwikkelingen omtrent het EPD hier in het ziekenhuis en in de verpleeghuissector. De meesten onder ons kennen Chel in zijn huidig functie van ambtelijk secretaris van de VAR. Hier is hij de onmisbare spin in het web en ondersteunt hij het bestuur in haar adviesfunctie door zijn feilloze kennis van de organisatie en zijn enorme dossierkennis. Wij hopen nog lange tijd van deze kennis gebruik te kunnen maken. Dr. Erik de Laat, voorzitter VAR Mw. Marjo van der Doelen, vice voorzitter VAR

Ria van den Ing

Op 1 augustus is het 25 jaar geleden dat Ria van den Ing in dienst trad als huishoudhulp bij de afdeling Civiele Dienst. Al snel maakte zij een doorstart naar restauratief medewerker waar zij ruim twintig jaar werkzaam was binnen de koffiegroep. In augustus 2009 heeft zij de overstap gemaakt naar de Apotheek waar zij met veel plezier werkzaam is als administratief medewerker. Als collega hebben wij aan haar een enthousiaste, hard werkende en zeer integere collega die voor iedereen belangstelling heeft. Ria heeft ervoor gekozen het jubileum samen met haar collega’s te vieren. Wij hopen nog vele jaren met haar te mogen samenwerken. Janneke Strik, Operationeel Manager Dienstverlening en Logistiek

Annemarie Groot

Na bijna 27 jaar gaat Annemarie Groot de afdeling Radiotherapie en dus het UMC St Radboud verlaten. Bescheiden zoals ze is, wil ze daar weinig tot geen aandacht aan besteden. Ze zal met een kleine groep directe collega’s uit eten gaan en daarmee is haar laatste werkdag in ons midden een feit. Langs deze weg willen we Annemarie heel veel dank zeggen. Ze was er als je haar nodig had. Deed haar werk met 100 procent inzet en was altijd bereid om de handen uit de mouwen te steken. Ze deed heel veel meer dan direct merkbaar voor de meesten van ons. Juist daarom zal ze voor het secretariaat onvervangbaar zijn. We zullen vaak aan je denken Annemarie als we jouw klusjes straks zelf gaan doen. Alle goeds voor de toekomst. Geniet van je welverdiende pensioen! Namens de afdeling Radiotherapie Prof. dr. J.W.H. Leer, afdelingshoofd Mw. drs. L. van den Broeke, bedrijfsleider Collega’s Secretariaat Radiotherapie



radbode 11 - 2012

het moment In deze rubriek vertellen medewerkers over een bijzondere ervaring tijdens hun werk op het UMC St Radboud. Dit keer een verhaal van medisch maatschappelijk werkende Gabriël van Munster.

Schamel ‘Een aantal jaren geleden lag hier een allochtone patiënt met een zwaar letsel. Al heel snel was duidelijk dat hij het niet zou halen. Hij werkte al jaren in Nederland, maar zijn vrouw en kinderen woonden nog in hun thuisland. De patiënt had maar één familielid hier. Hij moest deze onheilstijding aan zijn vrouw in het buitenland brengen. De vrouw was in paniek en wilde graag naar Nederland komen om haar man nog te zien voordat hij zou sterven. Er was al toegezegd, dat mocht de patiënt voor haar aankomst sterven, dan mocht hij langer kosteloos in het mortuarium van het Radboud blijven. De vrouw ging meerdere malen naar de ambassade voor een visum, maar de aanvraag zou zeker een maand op zich laten wachten. Ook mijn veelvuldig contact met de ambassade mocht niet baten. Een visum kwam er niet. De pas voor echtgenote en kinderen naar Nederland was afgesneden. Ze konden slechts lijdzaam wachten op zijn dood. En dan wel in de hoop dat hij in hun land begraven kon worden, zoals veel allochtonen graag willen. Hij ging snel dood.

Hoe maken we de zorg gezond?  

Anno 2012 staat de gezondheidszorg stevig in de belang­ stelling, positief en negatief. Positief omdat Nederlan­ ders behoorlijk tevreden zijn over de Nederlandse zorg. Bovendien is gezondheid het hoogste goed; blijkt tel­ kens weer uit peilingen. Negatief, vooral omdat de kos­ ten de pan uit rijzen en de doelmatigheid ter discussie staat. Kortom, onze gezondheidszorg lijkt zelf patiënt te zijn geworden.

HET BETOOG De Zorgbalans van het RIVM (www.gezondheidszorgbalans.nl) geeft een krachtige samenvatting. De toegankelijkheid van de zorg in Nederland is (te) goed. De kwaliteit over het algemeen adequaat, maar er is sprake van aanzienlijke verschillen tussen zorgverleners. Op

‘Je gunt deze mensen een menswaardig afscheid’ Het bleek dat de man geen begrafenisverzekering had in zijn thuisland. Een ramp. De neef die de wens van de familie graag wilde vervullen om zijn oom in het land van herkomst te laten begraven deed zijn uiterste best, maar in zijn eentje kreeg hij bij instanties niets voor elkaar. Ook ik kreeg nul op het rekest. Regelingen die er vroeger waren zijn door de economische recessie totaal weggevaagd. Als medisch maatschappelijk werkende heb je zelf geen middelen en moet je het doen met de goodwill van externen. Je voelt je onmachtig. Je gunt deze mensen een menswaardig afscheid. Je respecteert hun cultuur, hun geloof, maar je staat met lege handen. We hebben nog gezocht naar fondsen, maar ook die waren er niet. De neef heeft samen met mij de echtgenote moeten bellen om te zeggen dat een terugreis onmogelijk was. Een emotioneel gesprek. Die jongen ving niet alleen de klappen op, maar voelde zich ook heel schuldig: hij had gefaald en ging er zwaar onder gebukt. Hoe leg je een echtgenote en kinderen uit dat ze haar man/vader nooit meer zullen zien. Een man die hier een keurig leven heeft opgebouwd. Een harde werker. Op verzoek van de Gemeente heeft een begrafenisondernemer de overledene opgehaald. Zijn neef heeft hem als enige naar het graf kunnen begeleiden. De man kreeg op een kerkhof een plekje achteraf voor onverzekerden met een schamel kruisje. Dagelijks voel je het verschil met vroeger, toen er meer ruimte was voor medemenselijkheid. Alles draait om geld. Ogenschijnlijk wordt de wereld steeds groter, maar in werkelijkheid wordt die meer en meer bekrompen. Nelleke Dinnissen

wil haar klanten veel bieden en de zorgverlener wil vooral veel (declarabele) zorg verlenen. Gevolg is dat de Nederlandse gezondheidszorg nauwelijks wachtlijsten kent, productief is en in de laatste jaren in alle sectoren volumestijging laat zien. Tegelijkertijd zijn er systeemtechnische problemen met de inzet van capaciteit in de nabije toekomst (epidemiologische verschuivingen, arbeidsmarktkrapte, autonome ontwikkeling van technologie).  

Weinig aandacht voor doelmatigheid

Het grootste probleem is dat de doelmatigheid zo weinig aandacht krijgt in een volumegedreven systeem. De relatie tussen input (geld) en output (resultaat) is onbekend. De toegevoegde waarde van diagnostiek en behandelingen zou de drijvende kracht in het systeem moeten zijn. Realiteit is dat we dat nu niet goed weten en meten. De resultaten van zorg voor individuele patiënten worden niet systematisch vastgelegd. Gevolg hiervan is dat dit leidt tot praktijkvariatie en grote verschillen in behandeling en kwaliteit tussen zorgverleners. In het ene deel van het land is de kans op bijvoorbeeld een rugherniaoperatie vele malen groter dan in een ander deel. Niet omdat mensen er zieker zijn, maar omdat het behandelbeleid verschilt. Patiënten, zorgverleners en verzekeraars zijn over praktijkvariatie slecht op de hoogte. De omvang van praktijkvariatie is onzichtbaar en dat moet anders.

Gezondheidszorgatlas Ik sprak recent Sir Muir Gray uit het Verenigd Koninkrijk hierover. Gray realiseerde met zijn team voor Engeland een gezondheidszorgatlas, waarin de volgens hem drie belangrijke parameters transparant getoond moeten worden. Hoeveel kost een patiëntengroep? Welke activiteiten en medisch interventies worden er gedaan? En wat is het resultaat (de uitkomsten) van de geleverde zorg voor de patiënt? Als - en dat is Gray’s stelling - deze drie ingrediënten in een geografisch perspectief worden geplaatst; met andere woorden “op de kaart gezet”, dan neemt de zichtbaarheid van verschillen in kosten en kwaliteit sterk toe; voor het publiek, voor de zorgverleners en voor de verzekeraars. Dit is de eerste stap naar verbetering. In de VS is hiermee al decennialang veel ervaring opgedaan. IQ healthcare gaat om die reden intensief samenwerken met het Dartmouth Institute, waar de eerste atlas is ontwikkeld. Op 7 september komen drie medewerkers van dit instituut spreken op ons congres in de Vereeniging. Verbeteren begint met zichtbaar maken. Of om in Radboud termen te spreken: “aantoonbaar” onderscheidend presteren. Prof. dr. Gert Westert Afdelingshoofd IQ healthcare

Gert Westert: 'De centrale weeffout is dat het gaat om volume driven en niet om value driven.' foto: Hans Oostrum onderdelen scoren ons omringende landen beter. De zorgkosten stijgen te snel. Dit is ondoelmatig en onbetaalbaar op termijn. Nu al betaalt een gemiddeld gezin (twee ouders, twee kinderen) ruim 10.000 euro per jaar aan zorg.  

Centrale weeffout

Dat de zorg onbetaalbaar dreigt te worden op (korte) termijn is terug te voeren op een centrale weeffout in het systeem; het systeem is volume driven en niet value driven. Het huidige zorgsysteem heeft primair zorgproductie als focus en niet gezondheidswinst voor patiënten. We betalen voor zorg en niet voor resultaat van zorg. Kwantiteit domineert de kwaliteit. De patiënt heeft wettelijk gezien op veel recht, de verzekeraar

11

IQ-congres Op 7 september organiseert IQ healthcare van het UMC St Radboud voor de derde maal een groot congres over het functioneren van de Nederlandse gezondheidszorg. De titel van het congres is: “Hoe maken we de zorg gezond?” Het congres is voor medewerkers van het UMC St Radboud 145 euro en voor studenten 25 euro. De conferentie wordt afgesloten met de uitdagende en confronterende muziektheatervoorstelling “De Limonadefabriek”, over de rol van de patiënt in het ziekenhuis van de toekomst.

ct u ee l a

radbode 11 - 2012

Enthousiasme communities groot Een half jaar geleden konden afdelingen zich inschrij­ ven voor begeleiding bij het opzetten van een commu­ nity, een onlineplatform voor patiënten, hulpverleners en mantelzorgers. Het liep storm. Inmiddels kennen de communitybeheerders alle tips en tricks. Sinds 1 juli zijn maar liefst 53 communities actief. Ne l l e k e D i n n i sse n

Afdelingen mochten onder begeleiding maximaal twee communities inrichten en implementeren. ‘Voorwaarde was tevens dat een staflid trekker was’, benadrukt projectleider Jean-Pierre van Beers. ‘Want een site voor patiënten moet goede medische informatie bevatten. Daarnaast heb je gedreven mensen nodig die het nut inzien van zo’n community en het in de lucht houden ervan met enthousiasme omarmen.’ Daar was dus geen gebrek aan. Van Beers denkt dat de grote belangstelling direct te maken heeft met de visie van de Raad van Bestuur. Belangrijk strategisch kernpunt is namelijk patiëntenparticipatie. Het UMC St Radboud wil patiënten zien als partners die (vaak) veel kennis hebben over hun ziekte waarvan artsen gebruik kunnen maken. En nog belangrijker: de patiënt moet een deel van de regie over zijn eigen behandelproces kunnen hebben. Communities zijn daar een mooie opmaat voor. Hier kunnen patiënten vrijelijk communiceren met hulpverleners en lotgenoten. Ze kunnen vragen stellen aan een forum, zelf een blog schrijven en uiteraard ook privéberichten sturen. Deelnemers kregen drie workshops om met een community voor hun afdeling aan de slag te gaan. De begeleiding en het brein achter de workshops waren MijnzorgNet, Radboud REshape & Innovation Center en de afdeling Procesverbetering en Innovatie. Nu moeten afdelingen zelfstandig verder. Ze gaan patiënten uitnodigen. Uiteindelijk moeten zowel patiënten als hulpverleners de vruchten van de communities plukken. ‘Heel spannend voor afdelingen’, aldus Van Beers.

Geriatrie Physician Assistant William van Aalst van Geriatrie is de trekker van de community voor alzheimerpatiënten. ‘Wij hebben nu het zogenoemde Alzheimercafé, een ontmoetingsplaats voor alzheimerpatiënten met hun mantelzorgers. Je merkt dat mensen daar van

ethiek ‘Dat zijn uw woorden’ ‘Dat zijn uw woorden.’Onlangs hoorde ik een voetballer deze uitspraak nog doen tegen een journalist. Hij deelde diens conclusie blijkbaar niet, maar wist ook geen andere te bedenken. Daarom gaf hij aan dat hij zich niet zo zou uitdrukken. Politici kiezen vaak dezelfde uitweg wanneer zij iets niet helemaal kunnen ontkennen, maar ook niet voor hun rekening willen nemen. Zij vergeten dan dat woorden bijna nooit van iemand zijn. Wij kiezen woorden om ons betekenisvol uit te drukken, maar die woorden zijn niet van ons, zij behoren tot de taal of ruimer nog, tot onze cultuur. De woorden gaan daarin aan ons vooraf en bepalen ons bestaan als gebruiker evenzeer als wij hen kiezen om ons uit te drukken. “Seit ein Gespräch wir sind” zei de Duitse 19e eeuwse dichter Hölderlin al. Nederland, oranjegevoel, eco-

Vlnr: William van Aalst, Trudy Jacobs en Jurgen Claassen. Zij nodigden mantelzorgers uit om mee te denken over een community. Foto: Frank Muller terugschrikken. Met name jongere alzheimerpatiënten denken: dat is iets voor ouderen. Een community is bij uitstek geschikt om ook deze mensen te betrekken en ervaringen mee te delen.’ Van Aalst ging samen met klinisch geriater Jurgen Claassen en sociaal psychiatrisch verpleegkundige Trudy Jacobs voortvarend aan de slag. Zij nodigden mantelzorgers uit om mee te denken over hoe zo’n community eruit moet zien. Heel zinvol om patiënten en mantelzorgers te betrekken.’ Van Aalst ziet het als een echte innovatie binnen de geriatrie die nodig is. ‘Door de vergrijzing rijzen er steeds nieuwe vragen op. Met een community die up to date is, kun je mensen verzekeren van de juiste informatie en je patiëntenbereik is heel groot.’ Geriatrie startte tevens een tweede community die meer gericht is op kennis uitdragen in de hele keten. Van Aalst noemt in dit verband de casemanagers die mensen begeleiden in de thuissituatie.

Neurochirurgie Neurochirurg Jeroen Boogaarts startte, samen met physician Assistant Willemijn van Nuenen-Platvoet en nurse practitioner Harriëtte Petersen-Baltussen, een community voor patiënten met een aneurysma (subarachnoidale) bloeding in het hoofd (MijnSAB). Boogaarts: ‘Zo’n bloeding heeft een enorme impact op het leven van (meestal relatief jonge) patiënten. Die

nomische crisis, stijging van de zorgkosten, het zijn allemaal woorden die ons lot bestempelen en waarmee wij omgekeerd onze leefsituatie karakteriseren en onze handelingsstrategieën vastleggen. In de verkiezingsstrijd zal weer blijken hoe belangrijk woorden zijn om keuzen te bepalen. Niet de feiten of gegevens, maar hoe zij worden verwoord. Denk maar

eens aan de stijging van de zorgkosten in de afgelopen zes jaar. Wie of wat is daarvoor verantwoordelijk? Is het de vergrijzing, is het de toegenomen vraag, is het de verwendheid van de Nederlandse burger die te vroeg om hulp roept? Of zijn het de marktwerking, de invoe-

12

zitten met heel veel vragen, vooral in het nazorgtraject. Dan is zo’n community een geweldige uitkomst. ‘Naast medisch inhoudelijk informatie, hebben we ook antwoorden op vragen als: mag ik autorijden en hoe krijg ik een officiële goedkeuring? Uit informatie op internet worden patiënten niet wijzer. Op onze site staat precies wat ze moeten doen. Leuk is dat andere communities het item “Mag ik” van ons hebben overgenomen. Een mooie kruisbestuiving.’ Vragen van patiënten zijn heel divers. Zo willen mensen weten of naaste familieleden van een patiënt zich moeten laten screenen op een aneurysma. ‘Die vragen komen vaak in een later stadium, als wij de patiënten nog maar weinig zien. Voor dat soort voorlichting is zo’n community een prachtig instrument.’ Op de community van Neurochirurgie is ook te zien welk traject de patiënt doorloopt. Boogaarts: ‘Onze patiënten hebben met heel veel disciplines te maken. Zij kunnen zelf zien wie wie is, maar ook professionals krijgen meer kijk op de keten.’ De vragen die patiënten stellen zullen hoofdzakelijk gaan over de nazorg, die in veel gevallen worden beantwoord door de physician assistant en een nurse practitioner, de medische vragen door de arts. De eerste patiënten hebben zich al aangemeld. Vorige week ging een brief uit naar patiënten. Boogaarts verwacht een grote toestroom. n

ring van de DBC en de Dot die scheppen met geld kosten en steeds meer mensen aan de zorg laten verdienen zonder dat zij hulp bieden? Feiten en gegevens daarover zijn er wel, maar in het woordenspel niet van doorslaggevend belang. Zo spreekt men van de stijgende kosten aan het levenseinde waarbij nog allerlei ingrepen zouden worden gedaan die nauwelijks of niets toevoegen aan de levenskwaliteit of levensduur. Burgers en hulpverleners zouden daar gezamenlijk en in overleg vanaf moeten zien. Dat streven is mooi verwoord, maar het kan tot allerlei maatregelen aanleiding geven die in het nadeel zijn van oudere mensen en die wel hun levenskwaliteit of levensduur bekorten. De bepaling van de grens tussen noodzakelijke en niet noodzakelijke zorg wordt namelijk met opzet vermeden. Stel nu dat u een politicus het volgende voorlegt: “welke zorg vindt u dat u uw ouders moet onthouden om Nederland uit de crisis te halen?” U weet het antwoord dan waarschijnlijk al wel. Zo moet u de zaak niet voorstellen, dat zijn uw... Evert van Leeuwen