fisc-rol-notaris.book Page ix Friday, November 3, 2006 10:11 AM
ix
Inhoudstafel
Woord vooraf. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
i
Ten geleide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
v
Verantwoording en afbakening van het onderwerp – Toelichting bij de gehanteerde methode. . . . . . . . . .
1
Afdeling 1.
Verantwoording van het onderwerp . . . . . . . . . . . . . . . .
1
Afdeling 2.
Afbakening van het onderwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
Afdeling 3.
Toelichting bij de gehanteerde methode . . . . . . . . . . . . .
7
Hoofdstuk I.
Hoofdstuk II. De twee aspecten van het notarisambt in ons land,
typisch voor het Latijns notariaat: openbaar ambt en vrij beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
Afdeling 1.
Situering: het Latijns Notariaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
Afdeling 2.
Openbaar ambt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
§ 2. De notaris als ambtenaar en openbaar ambtenaar . . . . . . . . . . . . . . . I. De notaris als ambtenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. De notaris als openbaar ambtenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20 20 20 20 22 23 24
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De principiële verplichting tot ambtsverlening van de notaris . . . . . . . 1) Verplichting van openbare orde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) Begrenzing van de verplichting tot ambtsverlening . . . . . . . . . . . . 3) Sancties in geval van ongewettigde ambtsweigering of ambtsverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. De notaris als agent van de fiscus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35 37
§ 3. De remunerering van de notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
38
Afdeling 3.
Vrij beroep. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
39
§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
39
§ 2. Criteria voor de afgrenzing van de categorie van de beoefenaars van een vrij beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Traditionele criteria van de rechtsleer in verband met het vrij beroep II. Criteria terug te vinden in recente wetgeving. . . . . . . . . . . . . . .
40 40 42
§ 3. De vrije keuze van notaris. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Beginsel van openbare orde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Begrenzing van de vrije keuze van notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Territoriale en persoonlijke bevoegdheid van de notaris. . . . . . . . . . .
LARCIER
44 44 48 48
fisc-rol-notaris.book Page x Friday, November 3, 2006 10:11 AM
x
Inhoudstafel
B. Aanstelling van de notaris door de rechter. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Rechter gebonden door het akkoord van partijen? . . . . . . . . . . . . 2) Discretionaire macht van de rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
52 53 54
§ 4. De remunerering van de notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
55
Afdeling 4.
De invloed van het vrij beroep op het openbaar ambt: geen staatsnotariaat, en de notaris is geen gewone ambtenaar.
§ 1. Het onderscheid met het staatsnotariaat en met het optreden van ambtenaren als notaris. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. De ambtenaren van het bestuur die optreden als notaris – de administratieve akten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. De diplomatieke en consulaire agenten die optreden als notaris . . § 2. De notaris is geen gewone ambtenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. De notaris maakt geen deel uit van de Staat . . . . . . . . . . . . . . . III. De notaris staat in beginsel niet in dienst van de Staat en is evenmin een lasthebber van de Staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV. De notaris is niet onderworpen aan het statuut van de ambtenaren en agenten van de openbare besturen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V. De notaris kan in beginsel zijn beroepsgeheim laten gelden tegenover de Staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI. De notaris mag aan zijn cliënten raad geven die ingaat tegen het rechtstreekse belang van de Staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII. De notaris kan voor beroepsfouten in persoonlijke naam en onbeperkt op zijn persoonlijk vermogen worden vervolgd. . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Vergelijking met de situatie van fouten begaan door ambtenaren . . . . 1) De aansprakelijkheid van de Staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) Het toerekenen aan de Staat van de door zijn ambtenaren verrichte handelingen – de aansprakelijkheid wegens andermans daden . . . . 3) De persoonlijke aansprakelijkheid van de ambtenaren voor fouten jegens derden en jegens de Staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Afdeling 5.
55 56 56 56 61 63 63 64 66 67 67 67 69 69 70 70 70 77
De invloed van het openbaar ambt op het vrij beroep: geen vrij notariaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
81
§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
81
§ 2. Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. De aansprakelijkheid van de notaris is van openbare orde. . . . . . . II. De aansprakelijkheid van de notaris wordt traditioneel geacht in beginsel quasi-delictueel van aard te zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . III. De notaris is in beginsel geen lasthebber van de op hem beroep doende cliënten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
82 82
Afdeling 6.
Beoordeling van het dubbele aspect van de uitoefening van het notarisambt – de situatie na de hervorming van het notarisambt in ons land en in Nederland . . . . . . . . . . . . .
LARCIER
82 83
85
fisc-rol-notaris.book Page xi Friday, November 3, 2006 10:11 AM
xi
Inhoudstafel
Hoofdstuk III. De fiscale rol van de notaris ten aanzien van de Afdeling 1.
Schatkist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
90
Situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
90
§ 1. Algemene kenmerken van de ter zake aan de notaris opgelegde verplichtingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. De aan de notaris opgelegde verplichtingen kunnen enkel uit een wet voortvloeien. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. De aan de notaris opgelegde verplichtingen zijn van openbare orde III. De aan de notaris opgelegde verplichtingen houden verband met het openbaar ambt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Beginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) De notaris is ter zake geen lasthebber van zijn cliënten . . . . . . . . 2) De verplichtingen zijn na te leven bij het verlijden van authentieke akten en bij de neerlegging onder de minuten van onderhandse akten 3) De fiscale verplichtingen van de instrumenterende, meeinstrumenterende, plaatsvervangende en tussenkomende notaris . . 4) De verplichtingen zijn na te leven door andere personen die als notaris optreden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5) De verplichtingen zijn desgevallend na te leven door buitenlandse notarissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. V.
Traditioneel worden de aan de notaris opgelegde verplichtingen geacht resultaatsverbintenissen uit te maken . . . . . . . . . . . . . . . De aan de notaris opgelegde verplichtingen zijn in beginsel onderscheiden van de belastingschuld. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Beginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) De notaris wordt in beginsel niet de schuldenaar van de belastingen, heffingen en rechten die door zijn cliënten verschuldigd zijn . . . . . 2) De aan de notaris opgelegde verplichtingen gelden uitsluitend ten aanzien van de Schatkist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3) De verjaring van het invorderingsrecht ten aanzien van de belastingplichtige blijft in beginsel zonder invloed op de vordering in aansprakelijkheid ten aanzien van de notaris ingevolge het niet naleven van zijn verplichtingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4) De notaris brengt in beginsel zijn aansprakelijkheid in het gedrang door het loutere feit van het niet-naleven van zijn verplichtingen. .
§ 2. Afwezigheid van een systematische regeling – gehanteerde werkwijze . Afdeling 2.
Het optreden van de notaris als rechtstreekse of onrechtstreekse informant van de Schatkist. . . . . . . . . . .
90 91 91 92 92 93 93 93 94 94 95 95 96 96 96 96 97
97 98 99 100
§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
100
§ 2. De notaris als spontane informant van de Schatkist . . . . . . . . . . . . . . I. Inlassen van bepaalde vermeldingen in de akten . . . . . . . . . . . . .
100 101 101 101 108 119 119
A. Inzake registratierechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Eigen verplichting van de notaris. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) Subsidiaire verplichting van de notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Inzake zegelrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Inzake de met het zegel gelijkgestelde taksen . . . . . . . . . . . . . . . . .
LARCIER
fisc-rol-notaris.book Page xii Friday, November 3, 2006 10:11 AM
xii
Inhoudstafel
D. Inzake successierechten: verklaring inzake de localisatie van de nalatenschappen en verklaring inzake voorheen gedane schenkingen . . 1) Inhoud van de verplichtingen – toepassingsgebied. . . . . . . . . . . . . 2) Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichtingen. . . . . . . E. Inzake directe belastingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Inzake BTW: mededeling van de hoedanigheid van BTWbelastingplichtige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . 2) Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting . . . . . . . .
II.
Opsturen van een afschrift van bepaalde akten of van informatie met betrekking tot deze akten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inzake directe belastingen: overdracht van een handelszaak of universaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . 2) Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting . . . . . . . . B. Inzake BTW: overdracht van een handelszaak of universaliteit . . . . . . 1) Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . 2) Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting . . . . . . . . C. Inzake gewestelijke heffingen in het Vlaamse Gewest . . . . . . . . . . . . 1) Inzake onroerende voorheffing: overdracht van een handelszaak of universaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) Overdracht van een onroerend goed waarvoor een planbatenheffing verschuldigd is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3) Overdracht van een leegstaande of verwaarloosde bedrijfsruimte . . 4) Overdracht van een leegstaande of verwaarloosde woning of (ander) gebouw (dan een bedrijfsruimte) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Inzake provincie- en gemeentebelastingen: overdracht van een handelszaak of universaliteit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . 2) Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting . . . . . . . .
III. Bijzondere aangifteplicht inzake witwasoperaties . . . . . . . . . . . . A. Inhoud van de aan de notaris opgelegde verplichtingen – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichtingen . . . . . . . . .
IV.
Mededelen van informatie die vreemd blijft aan de akten . . . . . . A. Inzake registratierechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Kennisgeving inzake openbare verkopen van lichamelijk roerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) Opmaken van het proces-verbaal van de openbare verkopen van lichamelijk roerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Inzake successierechten: informatie omtrent roerende goederen die afhangen van de nalatenschap van een rijksinwoner . . . . . . . . . . . . . 1) Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . 2) Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting . . . . . . . .
§ 3. De notaris als informant van de Schatkist op haar verzoek . . . . . . . . . I. Inzake registratierechten: vraag om inlichtingen inzake derden en vraag om inzage van stukken en bescheiden. . . . . . . . . . . . . . . . A. Inhoud van de verplichtingen – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichtingen . . . . . . . . .
II.
Inzake successierechten: vraag om inlichtingen inzake derden . . .
LARCIER
120 120 125 125 126 126 127 128 128 128 130 130 130 131 131 131 132 135 136 138 138 139 139 140 147 147 147 147 152 156 156 158 159 160 160 161 162
fisc-rol-notaris.book Page xiii Friday, November 3, 2006 10:11 AM
xiii
Inhoudstafel
A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . .
III. Inzake directe belastingen: vraag om inlichtingen en bescheiden inzake derden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inhoud van de verplichtingen – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . B. Het beroepsgeheim van de notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichtingen . . . . . . . . .
IV.
Inzake BTW: vraag om inzage van boeken en bescheiden en vraag om inlichtingen inzake derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Vraag om inzage van boeken en bescheiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . 2) Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichtingen. . . . . . . B. Vraag om inlichtingen inzake derden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . 2) Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting . . . . . . . .
V.
Inzake gewestelijke heffingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . .
VI. Inzake provincie- en gemeentebelastingen: vraag om inlichtingen en bescheiden inzake derden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
162 164 165 165 173 176 177 177 177 178 178 178 179 179 179 180
A. Inhoud van de verplichtingen – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichtingen . . . . . . . . .
180 180 182
§ 4. Beoordeling van het verplichte optreden van de notaris als rechtstreekse of onrechtstreekse informant van de Schatkist . . . . . . . . . . . . . . . . .
183
Afdeling 3.
De medewerking van de notaris bij de inning van belastingen, heffingen en rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . .
187
§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
187
§ 2. Registratie- en zegelrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Diverse verplichtingen inzake registratierechten. . . . . . . . . . . . .
188 188 188 188 190 193 193 193
A. Repertorium van de akten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Houden van het repertorium. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) Verplichting van inzageverlening van het repertorium . . . . . . . . . . B. Verbod van hypothecaire formaliteit voor registratie. . . . . . . . . . . . . 1) Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . 2) Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting . . . . . . . . C. Voorrecht inzake registratierechten en verbod aan de notaris om tot uitbetaling over te gaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Inhoud van de verplichtingen – toepassingsgebied. . . . . . . . . . . . . 2) Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichtingen. . . . . . .
II.
Inzake zegelrechten: verplichting van inzageverlening van het repertorium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . .
§ 3. Successierechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Algemeen roerend voorrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . .
II.
Wettelijke en occulte hypotheek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . .
LARCIER
194 194 198 198 198 199 199 200 200 201 202 202
fisc-rol-notaris.book Page xiv Friday, November 3, 2006 10:11 AM
xiv
Inhoudstafel
B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . .
III. Diverse verplichtingen indien erfgenamen in het buitenland wonen A. Inhoud van de verplichtingen – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichtingen . . . . . . . . .
§ 4. Directe belastingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Onderzoeksbevoegdheden in hoofde van de met de invordering belaste ambtenaren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
204 205 205 208 209
209 209 210 II. Algemeen roerend voorrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . . 217 III. Wettelijke hypotheek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218 A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . 218 B. Sanctie in geval van niet naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . . 225 IV. Fiscale notificaties in het algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 A. De verplichtingen van de notaris – het toepassingsgebied van de regeling 226 1) Het (eerste) bericht van de notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 2) Gebrek aan reactie of negatieve notificatie vanwege de ontvanger . 231 3) Positieve notificatie vanwege de ontvanger. . . . . . . . . . . . . . . . . 231 4) Het tweede bericht van de notaris. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 5) De mogelijkheid tot inschrijving van de wettelijke hypotheek . . . . 232 B. Reactie of gebrek aan reactie vanwege de ontvanger . . . . . . . . . . . . . 233 1) Reactie vanwege de ontvanger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 2) Gebrek aan reactie vanwege de ontvanger . . . . . . . . . . . . . . . . . 240 A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . .
3) Niet- tijdige of naar de vorm onregelmatige reactie vanwege de ontvanger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De aansprakelijkheid van de notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) Aansprakelijkheid indien de notaris geen berichten verstuurt terwijl hij daartoe wettelijk verplicht was . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3) Aansprakelijkheid indien de notaris een bericht verstuurt terwijl hij daartoe niet wettelijk verplicht was . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4) Aansprakelijkheid indien de ontvanger belastingschulden notificeerde en de notaris de sommen of waarden uitbetaalt aan de belastingschuldige, of aan de Schatkist met een disconto . . . . . . .
V.
Variant van fiscale notificaties inzake in het buitenland verleden akten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . .
VI. Fiscale notificaties bij openbare verkoop van roerende goederen. . A. Inhoud van de verplichtingen – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichtingen . . . . . . . . .
VII. Meerwaardebelasting op ongebouwde en gebouwde onroerende goederen van niet-inwoners . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . .
VIII. Roerende voorheffing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . .
LARCIER
242 244 244 244 248 248 249 249 251 251 251 252 253 253 255 256 256 257
fisc-rol-notaris.book Page xv Friday, November 3, 2006 10:11 AM
xv
Inhoudstafel
§ 5. BTW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Algemeen roerend voorrecht en wettelijke hypotheek . . . . . . . . . A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . .
II.
Fiscale notificaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . .
III. Variant van de fiscale notificaties inzake in het buitenland verleden akten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
258 258 258 258 259 259 260
A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . .
261 261 261 261 261 262 263 263 264
§ 6. Heffingen ten voordele van de Polders en Wateringen . . . . . . . . . . . . I. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied. . . . . . . . . . . . . . II. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . .
264 264 265
A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . .
IV.
Openbare verkoop van roerende goederen na faillissement. . . . . . A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . .
V.
Openbare verkoop van roerende goederen op uitvoerend beslag . .
§ 7. Gewestelijke heffingen in het Vlaamse, Waalse en Brussels Hoofdstedelijk Gewest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Algemeen roerend voorrecht en wettelijke hypotheek . . . . . . . . . A. Inhoud van de verplichtingen – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichtingen . . . . . . . . .
II.
Fiscale notificaties inzake onroerende voorheffing in het Vlaamse Gewest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
266 266 266 270
A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . .
271 271 272
§ 8. Provincie- en gemeentebelastingen: onderzoeksbevoegdheden in hoofde van de met de invordering belaste ambtenaren, algemeen roerend voorrecht, wettelijke hypotheek en fiscale notificaties . . . . . . . . . . . I. Inhoud van de verplichtingen – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . II. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichtingen . . . . . .
272 272 275
§ 9. Beoordeling van de medewerking van de notaris bij de inning van belastingen, heffingen en rechten – impact van de administratieve geldboete inzake directe belastingen (art. 445 WIB 1992) . . . . . . . . . .
276
Afdeling 4.
De persoonlijke gehoudenheid van de notaris tot de betaling van belastingen en rechten als rechtstreekse schuldenaar of alsof hij schuldenaar was (onrechtstreeks) . . . . . . . . . . .
287
§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
287
§ 2. Registratierechten: verplichting voor de notaris om de registratierechten te betalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied. . . . . . . . . . . . . . II. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . .
288 288 291
§ 3. Zegelrechten: verplichting voor de notaris om de zegelrechten te betalen 292 I. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied. . . . . . . . . . . . . . 292
LARCIER
fisc-rol-notaris.book Page xvi Friday, November 3, 2006 10:11 AM
xvi
Inhoudstafel
II.
Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . .
293
§ 4. Successierechten: frauduleuze medeplichtigheid van de notaris die een aangifte van nalatenschap inlevert waarbij door zijn fout de bepalingen van het W. Succ. niet werden nageleefd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied. . . . . . . . . . . . . . II. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . .
294 294 294
§ 5. Directe belastingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Inhouding van bedrijfsvoorheffing op professionele onroerende meerwaarden verwezenlijkt door niet-inwoners . . . . . . . . . . . . . A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . .
II.
Vereenvoudigde procedure van uitvoerend beslag onder derden . . A. Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting. . . . . . . . . . .
§ 6. BTW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Huidige toestand. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Uitgangspunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Uitzondering: de vereenvoudigde procedure van uitvoerend beslag onder derden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Inhoud van de verplichting – toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . 2) Sanctie in geval van niet-naleving van deze verplichting . . . . . . . .
II.
De toekomstige onderwerping van de notarissen aan de BTW als effectieve belastingplichtigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemene situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De wordingsgeschiedenis van de BTW-belastingplicht van de notarissen C. De voorwaarden voor de belastbaarheid van de diensten van de notarissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) Een dienstverrichting op zelfstandige wijze. . . . . . . . . . . . . . . . . 3) Een dienstverrichting in de uitoefening van een economische activiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4) Een dienstverrichting in de uitvoering van een contract onder bezwarende titel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5) Een dienstverrichting in België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6) De gevolgen van het vervuld zijn van deze voorwaarden . . . . . . . . D. De concrete belastingheffing inzake BTW. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) Het tarief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3) De belastbare grondslag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4) Het tijdstip van verschuldigdheid van de BTW . . . . . . . . . . . . . . . 5) De verdeling van erelonen tussen instrumenterende en/of tussenkomende notarissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
296 296 296 299 301 301 303 306 307 307 307 307 308 308 308 309 313 313 313 314 315 318 323 323 323 324 324 327 329
§ 7. Provincie- en gemeentebelastingen: de vereenvoudigde procedure van uitvoerend beslag onder derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
330
§ 8. Beoordeling van de persoonlijke gehoudenheid van de notaris tot de betaling van belastingen en rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
330
LARCIER
fisc-rol-notaris.book Page xvii Friday, November 3, 2006 10:11 AM
xvii
Inhoudstafel
Afdeling 5.
De fiscale verplichtingen van de instrumenterende, meeinstrumenterende, plaatsvervangende of substituerende en tussenkomende notaris ten aanzien van de Schatkist . . . .
331
§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
331
§ 2. De instrumenterende en mee-instrumenterende notaris . . . . . . . . . . .
331
§ 3. De plaatsvervangende notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. In geval van ambtsverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. In geval van toepassing van de art. 63 tot 67 van de ventôsewet . .
332 332 333
§ 4. De tussenkomende notaris. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
334
Afdeling 6.
335
Het onderscheid met de situatie van de ontvangers . . . . .
§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
335
§ 2. De verschilpunten met het optreden van de ontvangers . . . . . . . . . . . I. De notie “rekenplichtigen” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. De aansprakelijkheid van de rekenplichtigen . . . . . . . . . . . . . . . III. De appreciatiebevoegdheid van de rekenplichtigen . . . . . . . . . . .
335 336 338 342 342 345 345 346 347
A. Waarin bestaat deze appreciatiebevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Toepassingsgevallen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Het verlenen van opheffing van fiscale notificaties . . . . . . . . . . . . 2) De overdracht van een handelszaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV.
Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Hoofdstuk IV. De fiscale rol van de notaris ten aanzien van zijn Afdeling 1.
cliënten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
349
Situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
349
§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
349
§ 2. Algemene kenmerken van de raadgevingsplicht van de notaris. . . . . . . I. Een wettelijke verankering van de raadgevingsplicht van de notaris II. De raadgevingsplicht van de notaris is van openbare orde. . . . . . . III. De raadgevingsplicht van de notaris houdt verband met het openbaar ambt en met het vrij beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
354 354 355
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Het optreden van de notaris als openbaar ambtenaar . . . . . . . . . . . . C. Het optreden van de notaris als titularis van een vrij beroep (zakenman of raadsman) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) De rechtsgrond van dit optreden van de notaris . . . . . . . . . . . . . .
IV. V.
VI. VII. VIII. IX.
Het persoonlijke karakter van de raadgevingsplicht . . . . . . . . . . . Indien de notaris als openbaar ambtenaar optreedt, speelt zijn raadgevingsplicht uitsluitend ten aanzien van de partijen bij de te verlijden akte, en ten aanzien van elke partij . . . . . . . . . . . . . . Het suppletieve karakter van de raadgevingsplicht . . . . . . . . . . . De omvang van de raadgevingsplicht wordt bepaald door zijn nut . De raadgevingsplicht moet volledig zijn, maar binnen redelijke perken blijven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Traditioneel worden de aan de notaris opgelegde verplichtingen geacht inspanningsverbintenissen te zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LARCIER
355 355 357 358 358 364 370
371 373 375 376 376
fisc-rol-notaris.book Page xviii Friday, November 3, 2006 10:11 AM
xviii
Inhoudstafel
§ 3. De wettelijke regeling inzake fiscale bijstand en advies . . . . . . . . . . . I. De fiscale bijstand in het algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Tot voor kort was de uitoefening van het beroep van belastingconsulent niet wettelijk geregeld. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De vroeger wetsontwerpen en -voorstellen tot regeling van het beroep van belastingconsulent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De wettelijke regeling inzake belastingconsulenten. . . . . . . . . . . . . .
II.
De fiscale bijstand door notarissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Een wettelijke verankering van de plicht tot raadgeving . . . . . . . . . . B. Geen monopolie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Een plicht tot raadgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§ 4. De grondslag, de oorsprong en het voorwerp van de raadgevingsplicht van de notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. De grondslag en de oorsprong van de raadgevingsplicht . . . . . . . . II. Het voorwerp van de raadgevingsplicht: de drie aspecten van de raadgevingsplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
377 377 377 378 379 384 384 390 390 391 391
De voorlichting van de cliënten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De persoonlijke opzoekingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De naleving van bepaalde formaliteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Een combinatie van meerdere deelaspecten van de raadgevingsplicht. .
392 393 394 396 397
De raadgevingsplicht van de notaris kan verschillende vormen aannemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
397
§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
397
§ 2. Bijstand bij de keuze tussen onderscheiden alternatieven . . . . . . . . . I. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Toepassingsgevallen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
398 398 398 398 398
A. B. C. D.
Afdeling 2.
A. Inzake registratierechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) De vervroegde roerendmaking van onroerende goederen . . . . . . . . 2) De volstorting van een toegezegde inbreng in geld in vennootschap door de afstand van een onroerend goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Inzake successierechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Het verblijvingsbeding, beding van ongelijke verdeling en beding van vooruitmaking of keuzelegaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) Art. 9 W. Succ.: vruchtgebruik of recht van bewoning . . . . . . . . . . 3) Erfrecht of schenkingen onder de levenden in het voordeel van broers en zusters en “anderen” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Inzake directe belastingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Huur of vruchtgebruik in het voordeel van een vennootschap . . . . . 2) Een periodieke onderhoudsuitkering of een afstand van een onroerend goed in het kader van een echtscheiding door onderlinge toestemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Toepassingsgeval inzake BTW: toebedeling van een onroerend goed in het kader van een regelingsakte echtscheiding door onderlinge toestemming met registratierechten of onder het stelsel van de BTW . . . . . . . . . . .
§ 3. Bijstand bij de timing of de volgorde van één of meer geplande rechtshandelingen of akten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Toepassingsgevallen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LARCIER
399 401 401 401 401 405 405 408 410 411 411 411
fisc-rol-notaris.book Page xix Friday, November 3, 2006 10:11 AM
xix
Inhoudstafel
A. Inzake registratierechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Het minnelijk teniet doen van een overeenkomst onder opschortende voorwaarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) De overgang van een gewone onverdeeldheid naar een gedwongen onverdeeldheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3) De verdeling die gepaard gaat met een schenking . . . . . . . . . . . . 4) De teruggave van registratierechten bij een wederverkoop binnen de twee jaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Toepassingsgeval inzake directe belastingen: kapitaalvermindering en kapitaalverhoging door incorporatie van reserves in vennootschappen .
§ 4. Het aanraden van een bepaalde positieve actie . . . . . . . . . . . . . . . . I. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Het inlassen in de akten van bepaalde bedingen met het oog op bepaalde gunstregelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. Toepassingsgevallen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inzake registratierechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) De aankoop van een woning bestemd tot de hoofdverblijfplaats of van een bouwgrond daartoe bestemd in het Vlaamse Gewest (art. 46bis W. Reg.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) De verwerving onder bezwarende titel van een woning bestemd tot hoofdverblijfplaats in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (art. 46bis W. Reg.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3) De aankoop met toepassing van het zg. “klein beschrijf” (art. 55 W. Reg.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4) De aankoop door vastgoedmakelaars (art. 62 e.v. W. Reg.) . . . . . . 5) De ruiling van ongebouwde landgoederen (art. 72 W. Reg.) . . . . . . 6) De inbreng in vennootschap (art. 115bis W. Reg.). . . . . . . . . . . . . 7) De schenking van een gezinswoning in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (art. 131bis W. Reg.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8) De schenking van financiële instrumenten in het Waalse Gewest (art. 131bis W. Reg.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9) De schenking aan een begiftigde met minstens 3 kinderen jonger dan 21 jaar (art. 135 W. Reg.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10) De schenking van ondernemingen en aandelen van vennootschappen (art. 140bis-140octies W. Reg.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11) De schenking van een bouwgrond in het Vlaamse Gewest (art. 140nonies-140duodecies W. Reg.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12) De toepassing van de BTW (art. 159, 8° W. Reg.) . . . . . . . . . . . . . 13) De meeneembaarheid van registratierechten in het Vlaamse Gewest (art. 212bis W. Reg.). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Inzake successierechten: de vererving van familiale vennootschappen en ondernemingen (art. 60bis en 135, 8° W. Succ.) . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. V.
Het inlassen in de akten van bepaalde bedingen als geheugensteuntje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toepassingsgevallen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Toepassingsgeval inzake directe belastingen: de vrijstelling van vennootschapsbelasting voor fusies en splitsingen van vennootschappen B. Toepassingsgeval inzake BTW: de overdracht van een algemeenheid van goederen of van een bedrijfsafdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LARCIER
411 411 412 413 413 414 415 415 416 416 416 416 417 419 419 420 420 421 422 423 423 425 426 427 428 429 429 429 430
fisc-rol-notaris.book Page xx Friday, November 3, 2006 10:11 AM
xx
Inhoudstafel
VI. De al dan niet tegenwerpelijkheid aan de fiscale administratie van door partijen in de akten ingelaste bedingen . . . . . . . . . . . . . . . VII. Toepassingsgevallen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inzake registratierechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) De verkoop van blote eigendom en vruchtgebruik: lot van de verkoopprijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) De aankoop met het zg. “klein beschrijf” ondanks het bezit van een andere woning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3) De vestiging van een opstalrecht op een reeds bebouwde grond . . . 4) De inbreng in vennootschap van een met hypotheek bezwaard onroerend goed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5) De kosten van een schenking lastens de schenker . . . . . . . . . . . . . B. Inzake successierechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Een recht van opstal door een erfgenaam of legataris in het voordeel van zijn rechtsvoorganger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) Het zg. duo-legaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Inzake directe belastingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) De verhuur van een onroerend goed dat door de huurder deels voor privé-, deels voor beroepsdoeleinden wordt gebruikt . . . . . . . . . . 2) De kapitaalvermindering in vennootschappen . . . . . . . . . . . . . . .
VIII. Het stellen van een bijkomende verrichting of het verlijden van een bijkomende akte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IX. Toepassingsgevallen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inzake registratierechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) De regularisatie van een stilzwijgende afstand van het recht van natrekking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) Het omzetten van een schenking als voorschot op erfdeel in een schenking buiten deel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3) De omzetting van een vennootschap op aandelen in een personenvennootschap voorafgaand aan een onttrekking van onroerend goed aan deze vennootschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Toepassingsgeval inzake directe belastingen: een aanbod tot dading inzake de meerwaardebelasting op ongebouwde en gebouwde onroerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Het voorzien van bijkomende waarborgen tegen een eventueel optreden of bezwaar vanwege de fiscus . . . . . . . . . . . . . . . . . . XI. Toepassingsgeval inzake successierechten: de gezondheid van geest van de schenker/testator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
431 432 432 432 434 435 437 438 439 439 439 440 440 441 442 442 442 442 443 445 446
X.
§ 5. Het aanraden van een bepaalde negatieve actie . . . . . . . . . . . . . . . . I. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Het stilzitten van de cliënten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. Toepassingsgevallen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Toepassingsgeval inzake registratierechten: inzake verdeling . . . . . . . B. Inzake directe belastingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Agio naar aanleiding van kapitaalverhogingen in vennootschappen . 2) Fiscale notificaties van belastingen waartegen bezwaar werd ingediend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. V.
Het niet-opnemen van bepaalde bedingen in de akten . . . . . . . . . Toepassingsgevallen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Inzake registratierechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LARCIER
447 447 449 449 449 449 449 449 449 450 450 451 451
fisc-rol-notaris.book Page xxi Friday, November 3, 2006 10:11 AM
xxi
Inhoudstafel
1) Het beding geeft aanleiding tot een verhoogde heffing van registratierechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) De vroegtijdige beëindiging van een recht van opstal of van erfpacht 3) De incidentele vermelding van een handgift . . . . . . . . . . . . . . . . B. Toepassingsgeval inzake successierechten: de omzetting van onroerende goederen in roerende goederen door het zg. verblijvingsbeding onder last . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Inzake directe belastingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Het beding geeft aanleiding tot heffing van beroepsinkomsten . . . . 2) Het beding sluit het declaratief karakter van een verdeling uit . . . . 3) De onherroepelijke volmacht tot hypothekeren . . . . . . . . . . . . . .
Afdeling 3.
451 451 452 453 454 454 454 455
De beperkingen op de bijstand van de notaris bij de keuze van de minst belaste weg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
456
§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
456
§ 2. De eerste beperking: de notaris mag zich niet in de plaats stellen van zijn cliënten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
456
§ 3. De tweede beperking: fraude in het algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Inhoud van deze tweede beperking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Toepassingsgevallen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
456 456 458
§ 4. De derde beperking: veinzing als bijzondere toepassing van de fraude in belastingzaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Inhoud van deze derde beperking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Toepassingsgevallen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De kunstmatige splitsing van rechtshandelingen . . . . . . . . . . . . . . . . B. De verkeerd benoemde akte of vermomde schenking . . . . . . . . . . . . .
458 458 460 460 460
§ 5. De vierde beperking: de verplichting de wet na te leven . . . . . . . . . . I. Inhoud van deze vierde beperking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Toepassingsgevallen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
461 461 461
§ 6. De vijfde beperking: de algemene anti-rechtsmisbruikmaatregel . . . . . I. Inhoud van deze vijfde beperking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Toepassingsgevallen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
462 462 476
§ 7. De zesde beperking: de rechtszekerheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Inhoud van deze zesde beperking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Toepassingsgevallen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
477 477 478
§ 8. De zevende beperking: het beroepsgeheim en de discretieplicht . . . . . I. Inhoud van deze zevende beperking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Toepassingsgevallen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De officieuze beslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De aangifte van nalatenschap en de bijzondere legatarissen . . . . . . . .
480 480 484 484 485
§ 9. Besluit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
485
Afdeling 4.
De raadgevingsplicht van de instrumenterende, meeinstrumenterende, plaatsvervangende of substituerende en tussenkomende notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
485
§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
485
§ 2. De instrumenterende en mee-instrumenterende notaris . . . . . . . . . . .
486
LARCIER
fisc-rol-notaris.book Page xxii Friday, November 3, 2006 10:11 AM
xxii
Inhoudstafel
§ 3. De plaatsvervangende notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. In geval van ambtsverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. In geval van toepassing van de art. 63 tot 67 van de ventôsewet . .
487 487 489
§ 4. De tussenkomende notaris. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
489
Afdeling 5.
Het onderscheid met de situatie van de externe belastingconsulent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
490
§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
490
§ 2. De verschilpunten met het optreden van de belastingconsulent . . . . . . I. De fiscale bijstand kan voor de notaris geen hoofdberoep zijn. . . . II. Het commerciële karakter van het beroep van belastingconsulent . III. Het bewijs van de naleving van de fiscale bijstand . . . . . . . . . . . IV. De tuchtrechtelijke aansprakelijkheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V. De uitsluiting van de mogelijkheid om zich aan de burgerrechtelijke aansprakelijkheid te onttrekken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI. Beperkingen die niet gelden voor belastingconsulenten . . . . . . . .
490 491 491 492 493
A. Het recht om reclame te voeren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De mogelijkheid van uitoefening van een commercieel bedrijf of een taak van bestuurder of zaakvoerder in vennootschappen . . . . . . . . . . C. De regeling inzake professionele vennootschappen . . . . . . . . . . . . . . D. De mogelijkheid van oprichting van interprofessionele vennootschappen
494 494 494
VII. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
495 496 497 499
De onderlinge verhouding van de rol van de notaris als agent van de fiscus en zijn raadgevingsplicht ten aanzien van zijn cliënten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
503
Algemeen: onderscheiden verplichtingen van openbare orde: met elkaar verzoenen of tegen elkaar afwegen . . . . . . . .
503
Afweging door de wetgever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
503
§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
503
§ 2. Toepassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Afwijkingen van de bepalingen van de ventôsewet, andere dan inzake het beroepsgeheim van de notaris . . . . . . . . . . . . . . . . .
504
Hoofdstuk V.
Afdeling 1. Afdeling 2.
A. B. C. D.
Het verbod voor de notaris om zijn minuten uit handen te geven. . . . . De verplichting tot ambtsverlening. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het verbod voor de notaris tot borgstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De onverenigbaarheid van het notarisambt met de functie van belastingontvanger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
504 504 504 504
Directe belastingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Registratierechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Successierechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . BTW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Witwaswetgeving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
506 507 508 509 510 510 511
§ 3. Onvolkomenheden van deze afweging door de wetgever . . . . . . . . . . .
511
Afdeling 3.
511
II.
Afwijkingen inzake het beroepsgeheim van de notaris . . . . . . . . . A. B. C. D. E.
Afweging door de notaris zelf. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LARCIER
fisc-rol-notaris.book Page xxiii Friday, November 3, 2006 10:11 AM
xxiii
Inhoudstafel
§ 1. Twee algemene uitgangspunten: in geval van bedrog dient de door dit bedrog geconditioneerde verplichting van openbare orde te wijken – bij afwezigheid van bedrog dient de verplichting waarvan de schending het minste gevaar voor de openbare orde oplevert te worden opgeofferd. . § 2. Enkele concrete richtlijnen uit de rechtspraak en rechtsleer. . . . . . . . I. Het belang van de Schatkist primeert niet zonder meer het belang van de cliënten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Toepassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) De successieplanning. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) De zuivering tegen de Schatkist. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3) Het nastreven van een veroordeling van de Schatkist tot het verlenen van opheffing van de door haar genomen inschrijvingen en beslagen, indien de verkoop uit de hand voordeliger is dan een openbare verkoop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De wettelijke verplichtingen van de notaris primeren in beginsel het belang van de cliënten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. Het beroepsgeheim van de notaris primeert in beginsel het belang van de cliënten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV. De toepassing van de adagia “lex specialis derogat lege generali” en “lex posterior derogat lege priori” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
512 512 512 512 514 514 514
516
II.
§ 3. Onvolkomenheden van deze concrete richtlijnen. . . . . . . . . . . . . . . . Afdeling 4.
De onderlinge verhouding van de rol van de notaris als agent van de fiscus en zijn raadgevingsplicht ten aanzien van zijn cliënten – een mogelijke oplossing, uitgaande van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de notaris . . . . .
§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De eerste invalshoek: de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de notaris ten aanzien van zijn cliënten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. De te hanteren methode – heeft het nog zin om een onderscheid te maken tussen de contractuele en quasi-delictuele aansprakelijkheid enerzijds, en tussen de middelen- of inspanningsverbintenissen en resultaatsverbintenissen anderzijds? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De zin van het onderscheid tussen de contractuele en quasi-delictuele aansprakelijkheid? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) De contactpunten tussen beide aansprakelijkheden . . . . . . . . . . . 2) Het praktische belang van het onderscheid . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De zin van het onderscheid tussen middelen- of inspanningsverbintenissen en resultaats- of uitslagverbintenissen?. . . . 1) Het praktische belang van het onderscheid – algemeen . . . . . . . . . 2) De inhoud en draagwijdte van de door de schuldenaar aangegane verbintenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3) De bewijslast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4) Overmacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5) Hoe bepaalt men of men te maken heeft met een resultaats- dan wel met een inspanningsverbintenis in hoofde van de notaris? . . . . . . . C. De garantieverbintenis? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) De huidige toestand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LARCIER
517 518 519 521
522 522 524
524 525 525 526 531 531 532 533 534 536 538 538
fisc-rol-notaris.book Page xxiv Friday, November 3, 2006 10:11 AM
xxiv
Inhoudstafel
2) De toekomstige evolutie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Besluit inzake de gehanteerde methode: behoud van het onderscheid tussen de contractuele en quasi-delictuele aansprakelijkheid van de notaris en tussen de inspannings- en resultaatsverbintenissen . . . . . . .
II.
De professionele aansprakelijkheid van de notaris ten aanzien van zijn cliënten in de uitoefening van zijn openbaar ambt . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. In beginsel een inspanningsverbintenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. In beginsel een quasi-delictuele aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . 1) Het in dit boek gevolgde standpunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) Afwijkende standpunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Fout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) De schending van een specifieke regel of van de (algemene) zorgvuldigheidsnorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3) De bewijslast in geval van beweerde tekortkoming door de notaris aan zijn raadgevingsplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Schade. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Oorzakelijk verband . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . G. De verminderde quasi-delictuele aansprakelijkheid (art. 114 van de ventôsewet) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . H. Het bijzonder geval van lastgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. De professionele aansprakelijkheid van de notaris ten aanzien van zijn cliënten in de uitoefening van zijn vrij beroep . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De aard van de door de notaris opgenomen verbintenis: in beginsel een inspanningsverbintenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Een contractuele aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Het in dit boek gevolgde standpunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) Een afwijkend standpunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Een rechtsgeldige overeenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Fout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Schade. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . G. Oorzakelijk verband . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . H. Het bijzonder geval van lastgeving en zaakwaarneming . . . . . . . . . . . I. De samenloop van contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid
§ 3. De tweede invalshoek: de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de notaris ten aanzien van derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Een quasi-delictuele aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. De aansprakelijkheid van de notaris ten aanzien van de fiscus als derde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Het uitgangspunt: toepassing van het gemeen recht . . . . . . . . . . . . . B. Afwijkingen op dit uitgangspunt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) Afwijkingen in fiscale wetten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) Afwijking in art. 114 van de ventôsewet inzake de verminderde aquiliaanse aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3) Afwijking indien de notaris als lasthebber of zaakwaarnemer optreedt? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4) Afwijking uit hoofde van een morele taak, de zg. sociale loyauteit van de belastingconsulent? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LARCIER
540 541 543 543 543 544 544 546 548 548 548 550 552 557 559 561 563 563 563 564 564 566 566 567 569 571 571 572 575 575 577 577 578 578 579 579 579
fisc-rol-notaris.book Page xxv Friday, November 3, 2006 10:11 AM
xxv
Inhoudstafel
III. De coëxistentie van de contractuele en extra-contractuele aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Andere aandachtpunten inzake de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. De aansprakelijkheid van de notaris die zijn ambt in vennootschapsvorm uitoefent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Quasi-immuniteit van vennootschapsorganen, of toch niet?. . . . . . . . . B. De bijzondere situatie van de notaris, orgaan van een professionele vennootschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Gevolgtrekking met betrekking tot dit eerste aandachtspunt . . . . . . .
II.
De aansprakelijkheid van de instrumenterende, meeinstrumenterende, plaatsvervangende of substituerende en tussenkomende notaris ten aanzien van de Schatkist en ten aanzien van zijn cliënten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De instrumenterende en mee-instrumenterende notaris . . . . . . . . . . . B. De plaatsvervangende notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1) In geval van ambtsverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2) In geval van toepassing van de art. 63 tot 67 van de ventôsewet . . . C. De tussenkomende notaris. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Gevolgtrekking met betrekking tot dit tweede aandachtspunt. . . . . . .
III. De aansprakelijkheid van de notaris uit hoofde van het optreden van een medewerker of stagiair . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De aansprakelijkheid van de notaris en/of van de medewerker of stagiair B. Gevolgtrekking met betrekking tot dit derde aandachtspunt . . . . . . . .
IV.
De aansprakelijkheid van de notaris ten aanzien van zijn cliënten uit hoofde van zijn raadgevingsplicht gedeeld met andere deskundigen A. Uitgangspunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Nuancering van dit uitgangspunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Gevolgtrekking met betrekking tot dit vierde aandachtspunt . . . . . . .
V.
De ingevolge bijzondere omstandigheden verzwaarde of verminderde aansprakelijkheid van de notaris ten aanzien van zijn cliënten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. B. C. D. E. F. G. H.
Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De bekwaamheid van de cliënt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De specialisatie van de notaris. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De hoogdringendheid van het beroep op de notaris . . . . . . . . . . . . . . De mondelinge raad of raad per telefoon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het betalende of kosteloze karakter van de raad . . . . . . . . . . . . . . . De eigen fout of nalatigheid van de cliënt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gevolgtrekking met betrekking tot dit vijfde aandachtspunt. . . . . . . .
VI. Het ontslag of de beperking van aansprakelijkheid van de notaris ten aanzien van de Schatkist en ten aanzien van zijn cliënten – het beding inzake verstrekte voorlichting ten aanzien van de cliënten . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Het ontslag of de beperking van aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . 1) Algemene regel: de situatie van de titularissen van een vrij beroep. 2) De situatie van het notarisambt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Het beding van verstrekte voorlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Gevolgtrekking met betrekking tot dit zesde aandachtspunt . . . . . . . .
LARCIER
580 581 582 582 584 585
585 585 586 586 586 587 588 588 588 590 590 590 591 591
592 592 592 592 593 594 595 597 598
598 598 599 599 605 608 610
fisc-rol-notaris.book Page xxvi Friday, November 3, 2006 10:11 AM
xxvi
Inhoudstafel
VII. De verjaring van de aansprakelijkheid van de notaris ten aanzien van de Schatkist en ten aanzien van zijn cliënten . . . . . . . . . . . . . . . A. De oude regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De nieuwe regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Gevolgtrekking met betrekking tot dit zevende aandachtspunt . . . . . .
VIII. De verzekering van de aansprakelijkheid van de notaris ten aanzien van de Schatkist en ten aanzien van zijn cliënten . . . . . . . . . . . .
610 610 611 615
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De verzekeringspolis van de Verzekeringen van het Notariaat . . . . . . . C. Gevolgtrekking met betrekking tot dit achtste aandachtspunt. . . . . . .
616 616 617 619
§ 5. Besluit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
619
Afdeling 5.
De strafrechtelijke en tuchtrechtelijke aansprakelijkheid van de notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
620
§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
620
§ 2. De strafrechtelijke aansprakelijkheid van de notaris . . . . . . . . . . . . . I. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. De verschillen tussen de strafrechtelijke aansprakelijkheid en de burgerrechtelijke aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
620 620
621 621 621 621 622 622 622 III. De strafrechtelijke aansprakelijkheid van de notaris in fiscale zaken 622 IV. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623 A. B. C. D. E. F.
Finaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sanctie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beoordelingscriteria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Juridische grondslag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voorafgaande ingebrekestelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
§ 3. De tuchtrechtelijke aansprakelijkheid van de notaris. . . . . . . . . . . . . I. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. De verschillen tussen de tuchtrechtelijke aansprakelijkheid en de burgerrechtelijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid . . . . . . . .
624 624
630 630 630 630 631 632 632 633 III. De tuchtrechtelijke aansprakelijkheid van de notaris in fiscale zaken 634 IV. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 634 A. B. C. D. E. F. G.
Afdeling 6.
Finaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sanctie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bekwaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beoordelingscriteria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Juridische grondslag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Andere verschilpunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Proeve van oplossing: een pleidooi voor het – onder strikte voorwaarden – laten wijken van de tuchtrechtelijke aansprakelijkheid van de notaris en het niet-opleggen of kwijtschelden van de administratieve geldboete inzake directe belastingen (art. 445 WIB 1992) . . . . . . . . . . . . .
635
§ 1. Verantwoording van de voorgestelde oplossing . . . . . . . . . . . . . . . . .
635
§ 2. Toelichting van de voorgestelde oplossing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
636
§ 3. Concrete toepassingsgevallen van de voorgestelde oplossing . . . . . . . .
641
LARCIER
fisc-rol-notaris.book Page xxvii Friday, November 3, 2006 10:11 AM
xxvii
Inhoudstafel
I.
Onderhandelingen met de ontvanger die achterstallige belastingschulden notificeerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Schuldcompensatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. Een aankoop met hypothecaire lening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV. De wachttermijn van 12 werkdagen bij omzetting van een hypothecaire volmacht in een hypotheek. . . . . . . . . . . . . . . . . . V. De wettelijke hypotheek en het roerend voorrecht . . . . . . . . . . .
641 642 645 647 648
§ 4. Beperkingen van de voorgestelde oplossing . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
649
Hoofdstuk VI. Algemene besluiten en slotbeschouwingen . . . . . . . .
650
Bibliografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
661
Trefwoordenregister. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
693
LARCIER
