Inhoudsoverzicht. Overzicht. Leerlingen. Titelpagina Auteurslijst. Inhoudsoverzicht Leeswijzer Trefwoordenregister RINGMAP 1. Gezondheidseducatie

Inhoud . 1 zzzzzzzzzzzzzzz

Inhoudsoverzicht Titelpagina Auteurslijst

Overzicht Inhoudsoverzicht Leeswijzer Trefwoordenregister

Leerlingen RINGMAP 1

Gezondheidseducatie Gezondheidspreventie - Project 1. Universele preventie in het basisonderwijs (Johan Van de Walle en Peer van der Kreeft)

Groeperingsvormen Graadklassen − Algemeen 1. Effectief leren in graadklassen versus enkelvoudige klassen (Gui Nijs) Klasmanagement Conflicten − Methode 1. Creatief omgaan met conflicten tussen leerlingen (Lieven Deprettere) aflevering 83 2. De klas op stelten. Omgaan met regel- en normovertredend gedrag (Geert Stroobant + Paul De Winne)

zzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzz Augustus 2007 - 5 Praktijkgids voor de basisschool . Overzicht


Straffen − Algemeen 1. Omgaan met straffen (Ludo Driesen)

Kinderen met specifieke problemen Hoogbegaafde leerlingen − Kleuters 1. Kleuters met ontwikkelingsvoorsprong (Rosanne Decraene) − Project 1. De kangoeroeklas: de oplossing voor de opvang van hoogbegaafde kinderen? (Dirk Willems)

Leren en studeren ADHD en DCD − Methode 1. STICORDI, ook voor jongeren met ADHD en DCD? (Annemie Desoete, Gae¨lle Salens en Evelyne Van Den Abeele) Autisme − Methode 1. Stappenplan autisme. Samenwerking school-CLB (Lieve Willems) DCD − Algemeen 1. Kinderen met een coo¨rdinatie-ontwikkelingsstoornis. Hoe ga je ermee om in de klas? (Paul Calmeyn) Dyscalculie − Algemeen 1. Dyscalculie en rekenproblemen (Pieter Van Biervliet) Dyslexie − Algemeen 1. Studeren met dyslexie zonder frustraties? Omgaan met dyslexie op school (Hilde Mercelis) Leerstoornissen − Algemeen 1. Leerstoornissen in de basisschool (Annemie Desoete) NLD − Algemeen 1. NLD: wat is er nu mee? (Kaat Timmermans)

zzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzz Praktijkgids voor de basisschool . Overzicht Augustus 2007 - 6


Studiemethodebegeleiding − Methode 1. Ik weet niet hoe ik dat moet leren... Werken aan de persoonlijke leerstijl van de kinderen (Kaat Timmerman) Relatie leerkracht-leerling Leerinteractie − Algemeen 1. Kwaliteitsvolle leerinteractie met kleuters. Ontwikkeling stimuleren door MISC (Albert Janssens)

Sociaal-culturele verschillen Intercultureel onderwijs − Algemeen 1. Observeren van de dagelijkse school- en klaspraktijk (Katrijn Hillewaere en Kaat Delrue)

Sociaal-emotionele begeleiding Depressie − Algemeen 1. Depressie bij kinderen in de lagere school (Frank De Fever) Drugpreventie − Algemeen 1. Drugpreventie in de basisschool (Ilse Bernaert) Gedragsproblemen − Algemeen 1. Tussen de regels: gedragsproblemen binnen het basisonderwijs (Jo Voets en Leen Van den Broeck) Kindermishandeling − Algemeen 1. Een vermoeden van kindermishandeling, en dan? (Peter Adriaenssens en Liesbet Smeyers) Pesten − Praktijkvoorbeelden 1. Pesten ... alarmfase 1! (Eddy Nuytens)



Rouwen − Algemeen 1. Rouwen op school (Danny Wyffels) − Methode 1. Is het waar dat Seppe doodgaat, juf? (Martial Feys) Stotteren − Algemeen 1. Leerlingen die stotteren (Ronny Boey) Werkhoudingsproblemen − Algemeen 1. Werkhoudingsproblemen observeren (Kaat Timmerman) − Methode 1. Begeleiding van kinderen met aandachts- en werkhoudingsproblemen (Kaat Timmerman)

Zorgverbreding Anderstalige nieuwkomers − Algemeen 1. Werken aan taalvaardigheid met anderstalige nieuwkomers: in de onthaalklas en in de reguliere klas (Griet Ramaut) − Tips 1. Nieuw gekomen? Welgekomen! Sociale integratie van anderstalige nieuwkomers (Filip Paelman) RINGMAP 2

Geïntegreerd onderwijs − Algemeen 1. Geïntegreerd onderwijs. Gewoon en buitengewoon onderwijs samen zorgverbredend op weg naar een zo inclusief mogelijke school (Lode De Geyter) Groepswerkplanning − Algemeen 1. Groepswerkplanning. Een noodzaak in het buitengewoon onderwijs! Wenselijk in het gewoon basisonderwijs? (Roland Ingels) Handelingsplanning − Algemeen 1. Individuele handelingsplanning in het gewoon en het buitengewoon basisonderwijs (Roland Ingels)



Kansarme leerlingen − Project 1. Opvang van kansarme kinderen op school. Een Iers project (Monique D’Aes) Kleuteronderwijs − Algemeen 1. Zorgverbreding in het kleuteronderwijs, een terreinverkenning (Rosemie Mels)

aflevering 83

Leerlingbemiddelaars − Algemeen 1. Leerlingbemiddelaars in het basisonderwijs. Een stap verder of een stap te ver? (Lieven Deprettere) − Observatie 1. Kijken naar kleuters: ontwikkelingsproblemen en latere leerproblemen (Luk Van Den Steen) Leerlingvolgsystemen − Gevalstudie 1. Het LVS-CSBO Leerlingvolgsysteem (Luk van Dooren) 2. Een school voert een leerlingvolgsysteem in (Greta De Bruyn en Guy Van Goubergen) Zorgbegeleider − Algemeen 1. Interne zorgbegeleider... onmisbare schakel in de zorgverbreding in kleuteren lagere school (Lief Nauwelaerts)

Leren Bewegingsopvoeding Principes − Algemeen 1. Bewegingsopvoeding in het basisonderwijs (Christine De Medts)

Curriculumontwikkeling Curriculumdifferentiatie − Algemeen 1. Curriculumdifferentiatie (Jan Saveyn)



aflevering 83

Differentiatie − Algemeen 1. Diversiteit als bron voor differentiatie (Filip Paelman) Principes − Algemeen 1. Een basisschool zonder drempels? Het kan! (Paul De Winne) Leerlijnen − Algemeen 1. Leerlijnen. Een theoretische verkenning (Jan Saveyn)

Didactische werkvormen Contractwerk − Methode 1. Aan de slag met contractwerk. Een werkvorm voor begeleid zelfstandig werken (Lieven Deprettere) Coo ¨peratief leren − Methode 1. CLIM: Coo¨peratief leren in multiculturele groepen. Interculturele competentie voor alle scholen (Filip Paelman) 2. Aan de slag met CLIM (Filip Paelman) Hoekenwerk − Algemeen 1. Hoeken- en contractwerk: de (on)mogelijkheden (Lieven Deprettere) − Methode 1. De doezelklas (Annemie Szajkovics en Anita Wuestenberg) Huiswerk − Algemeen 1. Huiswerk: van eeuwige discussie tot schoolstrategie (Dirk Willems)

aflevering 3

Projectwerk − Project 1. Geleide projectwerking. Een sleutel tot meer motivatie (Guido Van Hecke) Museumbezoek − Algemeen 1. Met de klas naar het museum en terug. Partnerschap tussen het onderwijs en de museumsector (Mati Mommaerts) − Project 1. Beckham, Henin of Permeke? Ketnet, de Zoo of het SMAK? Of liever een vleugje Middelheim? (Guy De Roover) zzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzz Praktijkgids voor de basisschool . Overzicht Augustus 2007 - 10


Evaluatie Formatieve evaluatie − Algemeen 1. Formatieve leerlingenevaluatie (Jan Saveyn) 2. Formatieve evaluatievormen voor Nederlands (Ides Callebaut) 3. Evalueren van wiskunde (Marleen Duerloo en Antoine Lievens) Instrumenten − Tips 1. Goed toetsen en beoordelen, hoe doe je dat? (Eric Meurisse) Rapporteren − Algemeen 1. Rapporteren ... van schoolritueel naar communiceren over de ontwikkeling van een leerling (Jan Saveyn) Wereldorie¨ntatie en wiskunde − Methode 1. TIMSS 2003. Een internationaal onderzoek over wiskunde en wereldorie¨ntatie (Paul De Winne) Wiskunde − Methode 1. Rekentoets aanvang eerste leerjaar (Paul De Winne)

Informatie- en communicatietechnologie Kleuteronderwijs − Algemeen 1. Zorgverbreding in het kleuteronderwijs, een terreinverkenning (Rosemie Mels)

aflevering 83

Didactiek − Project 1. H@and in h@nd de wereldrond (Lieven Van Parys)

Leren leren Kleuters − Algemeen 1. Bouwen aan leren leren in het kleuteronderwijs (Patrick Durieux)



RINGMAP 3

Leerpakketten − Tips 1. Leerpakketten en instructieteksten maken die het leren leren sturen, ondersteunen en activeren (Eric Meurisse)

Muzische vorming Drama − Algemeen 1. Drama, van leuk moment naar onderbouwde visie (Karel Moons) − Figurentheater 1. Educatief werken met figurentheater (Koen Crul) Muziek − Algemeen 1. Actief en creatief musiceren met de jongste kleuters (Sigrid Nerinckx en Didier Wijnants)

Taal Differentiatie − Methode 1. Het BOV-interventieproject: beginnend lezen en omgaan met verschillen (Kees Vernooy) Leesbevordering − Beginnende geletterdheid 1. Kinderboeken en beginnende geletterdheid (Anita Wuestenberg) − Leerlijn 1. Leesbevordering in de lagere school (Hedwige Buys) − Methode 1. Leren lezen. Recente ontwikkelingen (Caesarius Mommers) − Project 1. Samenwerking tussen school en bibliotheek: een geschenk uit de hemel? (Els Wyninckx) 2. Ouders als partners in de leesbevordering, ook bij moeilijke lezers (Luk Van Den Steen) Leesproblemen − Algemeen 1. De meeste leesproblemen zijn kwaliteitsproblemen (Kees Vernooy) − Methode 1. Woorden op een schaaltje (Riet Wille)



Poe¨zie − Kleuters 1. Poe¨zie voor peuters en kleuters (Jan Van Coillie) − Lagereschoolkinderen 1. Poe¨zie voor kinderen (Jan Van Coillie) Spelling − Algemeen 1. Spelling, schrijven, spellingvaardigheid, schrijfplezier. Kinderspel? (Mieke Vandenbroucke) − Methode 1. Spellen via mondeling spellen (Pieter Van Biervliet) 2. Schrijfvoorschrift voor woorden met een open of gesloten lettergreep (Pieter Van Biervliet) Taalbeschouwing − Algemeen 1. Taalbeschouwing bij kleuters (Lieve Verheyden) 2. Taalbeschouwing en literatuur (Annemie Leysen) Voorlezen − Algemeen 1. Over de kracht van het voorgelezen woord. Een pleidooi voor het voorlezen in de basisschool (Annemie Leysen)

Wereldorie¨ntatie Ruimte − Algemeen 1. Het begrip ‘ruimte’. Achtergronden bij wereldorie¨ntatie derde graad (Robert Neyt) − Project 1. ‘Grensverleggende’ projecten (Veerle Dehaene) 2. Comenius vanuit het veld (Peter Van de Moortel) Tijd − Project 1. Jeugdliteratuur als uitgangspunt voor thematisch werken rond oorlog en vrede (Annemie Leysen)

Wiskunde Cijferrekenen − Algemeen 1. Cijferen: een kunst? Vier aanpakken voor het cijferrekenen (Pieter Van Biervliet)



Jonge kinderen − Voorbereidend rekenen 1. Jonge kinderen en rekenen (Bernadette van de Rijt) Metend rekenen − Methode 1. Meten moet je doen! (Paul De Winne) Rekenproblemen − Algemeen 1. Rekenproblemen in het basisonderwijs (Hans van Luit)

RINGMAP 4

Onderwijs Buitenschoolse begeleiding Centra voor leerlingenbegeleiding − Algemeen 1. De centra voor leerlingenbegeleiding (Tine Van Acker en Eric Vercammen)

School Architectuur Speelplaats − Algemeen 1. Het belang van de schoolspeelplaats. Meer dan ‘gecontroleerd luchten’ (Dirk Willems)

Beleid Kwaliteitsbeleid − Algemeen 1. Verbeteren van scholen met slechte leerlingresultaten (Kees Vernooy) Pedagogisch leiderschap − Methode 1. Keuze van een methode (François Gyselinckx)



Schoolwerkplanning − Algemeen 1. Schoolwerkplan en schoolwerkplanning (Vic Pierlet en Gui Nijs) 2. Schoolwerkplanning: een visie vanuit het buitengewoon onderwijs (Roland Ingels) − Gevalstudie 1. Schoolwerkplanning: een groeiproces gedragen door geheel de school (Marc Van Gils) Zelfevaluatie − Algemeen 1. Schooldiagnose in het basisonderwijs (Lut Creemers en Jan Depoortere) − Instrument 1. SION: een instrument voor schooldiagnose (Lut Creemers en Jan Depoortere)

Communicatieprocessen Communicatie directie-personeel − Tips 1. Doeltreffende communicatie tussen directie en personeelsleden (Hubert Sanders) Klachtenmanagement − Algemeen 1. Het onderwijs is te beklagen. Over klachtenmanagement op scholen (Paul Mahieu en Kurt De Meester) Oudercontacten − Algemeen 1. Contacten met ouders (Lisette Vanhelmont) − Kansarmen 1. Het onderwijs: een bondgenoot in de bestrijding van armoede en uitsluiting (Jan Vanhee en Dirk Willems) − Ouderavonden 1. Welkom beste ouders (Dirk Willems)

Communicatietechnieken Discussienota − Kenmerken 1. Formele en structurele kenmerken van een discussienota (Hubert Sanders) − Opstellen 1. Elementen voor het opstellen van een goede discussienota (Hubert Sanders)



− Presentatie 1. Presenteren van een discussienota (Hubert Sanders) Gesprek − Luisteren 1. Efficiënt luisteren in gespreksvoering (Hilde Lavet) − Slechtnieuwsgesprek 1. Het slechtnieuwsgesprek tussen de schoolleider en een medewerker (Dick de Bie) Onthaal − Algemeen 1. Klantvriendelijke communicatie op school (Erwin Tielemans) − Telefoneren 1. Ook het schoolsecretariaat telefoneert (Karina Verhoeven) Voordracht − Luisteren 1. Effectief beluisteren van een voordracht (Hubert Sanders) − Presentatie 1. Adviezen voor presentatie van een voordracht of lezing (Hubert Sanders)

Externe relaties Pers − Algemeen 1. Persrelaties voor een beter schoolimago (Paul Mahieu) Relatie school-school − Samenwerking 1. Waarom en hoe samenwerking zin heeft (Hubert Sanders)

Informatie- en communicatietechnologie Organisatie − Tips 1. Tips voor PC-gebruik (Noe¨l Laeremans)

Infrastructuur Architectuur − Project



1. De onder-één-dak-school. De introductie van sociaal kapitaal in de scholenbouw (Geert Leemans, Jan Verheyden en Kristof Vermeir)

Marketing Planning − Methode 1. Het marketingplan als praktisch instrument voor markgericht schoolbeleid (R.J. Dulmers) 2. Het planningsinstrument (Frank Noten en Luc Tesseur)

Ouderbetrokkenheid Schoolopbouwwerk − Project 1. Ouderbetrokkenheid en schoolopbouwwerk (Patrick Vanspauwen) 2. Brugfiguren in Gent (Willem Gobeyn en Diane Lefere)

Participatie Leerlingenparticipatie − Algemeen 1. Leerlingenparticipatie in de basisschool (Chico Detrez, Luk Bosman, Jan Van Dijck, Werner Curinckx) Participatieraad − Werking 1. Functioneren van de participatieraad in 10 voorwaarden (Hubert Sanders)

Personeelsbeleid Evaluatie − Doelstellingen en criteria 1. Evaluatie van leerkrachten: een opdracht van de school (Antonia Aelterman) − Beoordelingsgesprekken 1. Beoordelingsgesprekken in het onderwijs (Dick de Bie) Functioneringsgesprekken − Evaluatie 1. Evaluatie van functioneringsgesprekken (Karin Swanenberg en Luc Tesseur)


Inhoud . 10 zzzzzzzzzzzzzzzz

Professionalisering − Algemeen 1. Professionele leerkrachten: verantwoordelijkheid van de school? (Mieke Clement) − Methode 1. Klasbezoek in de basisschool (François Gyselinckx) 2. Focusing als leidraad voor het welbevinden van leerkrachten en hun teamwerking (Erwin Vlerick) RINGMAP 5

Selectiegesprekken − Tips 1. Tips voor het houden van een selectiegesprek (Hubert Sanders)

Schoolleiding Leiderschap − Stijlen 1. Situationeel leiderschap op school (Hubert Sanders) 2. De directeur: hamer of aambeeld? (Dirk Willems) Tijdmanagement − Algemeen 1. Geen tijd voor tijdmanagement? (Karina Verhoeven) 2. Tijdbeheer is zelfbeheer (Lut Creemers)

Schoolwerkplanning Doelstellingen − Formuleren 1. Formuleren van objectieven voor schoolorganisatie (Geert Devos)

Teamontwikkeling Teamoverleg − Algemeen 1. Het teamdoelmatigheidsmodel: uiteenzetting en een concrete toepassing (Luut Leroy en Rik Vanderhauwaert)



Vergadertechnieken Besluitvorming − Methode 1. Besluitvorming op school (Hubert Sanders) Presentatie − Methode 1. Presentatietechnieken in het kader van vergaderingen (Frank Noten) Vergaderruimte − Tips 1. De organisatie van de vergaderruimte (Frank Noten en Luc Tesseur) Voorzitterschap − Functies 1. De voorzitter (Luc Tesseur)

Zorgbeleid Zorgcontinuu ¨m − Algemeen 1. Continuu ¨ m van zorg (Luk Van Den Steen) Zorgcoo ¨rdinatie − Algemeen 1. Het voeren van een lokaal zorgbeleid (Wim Lambrechts) 2. Zorg op school: geen eenmanswerk! (Dirk Willems)

In de klas − Leerlingen Kinderen met specifieke problemen Autistische kinderen − Methode 1. ‘Laat me zien wat ik moet leren’. Onderwijs aan kinderen met een autistische spectrumstoornis (ASS) (J. Schrurs)



Hoogbegaafde leerlingen − Algemeen 1. Hoogbegaafde leerlingen. Bolleboos en buitenbeentje (Dorien Heideman-Witteveen) 2. Samenwerken met hoogbegaafde leerlingen (Gerdien Griffioen) 3. Hoogbegaafde kinderen vereisen eigen aanpak! (Eleonoor van Gerven) Teruggetrokken leerlingen − Algemeen 1. Teruggetrokken en afgewezen leerlingen in de klas (Alger van Hagen)

Klasmanagement Agressie − Algemeen 1. Agressie in de klas (Harry Janssens en Richard van den Oever) Sociaal-emotionele begeleiding − Algemeen 1. Groepssfeer en sociaal-emotionele ontwikkeling (Richard van den Oever en Harry Janssens)

Leermoeilijkheden Aandachtsproblemen − Methode 1. Kleuters met aandachtsproblemen motiveren (Jos Castelijns) Leesproblemen − Project 1. Een vroegtijdig interventieprogramma om leesproblemen te voorkomen (Ebelien Nieman en Anne Marie van Doorn)

Relatie leerkracht - leerling Vechtrelatie − Algemeen 1. Een ‘vechtrelatie’ tussen leerkracht en leerling (Harry Janssens)



Schoolloopbaanbegeleiding Overgang kleuters - lagere school − Project 1. Thema-activiteiten voor de oudste kleuters en het eerste leerjaar samen (Gui Nijs)

Sociaal-emotionele begeleiding Logopedische stoornissen − Algemeen 1. De leerkracht als logopedist? (Els ten Bensel en Anke Boereboom)

Zorgbreedte Adaptief onderwijs − Algemeen 1. Brede zorg voor alle leerlingen. Een ervaringsgerichte uitwerking van adaptief onderwijs (Miriam Baltussen, Hans Sterk en Kris Verbeeck)

Zorgverbreding Leerlingvolgsysteem − Methode 1. Het analyseren van screeninggegevens (Harry Janssens)

In de klas − Leren Bewegingsopvoeding

aflevering 83

Principes − Methode 1. Spelenderwijs bewegen (Manon Lodewegers en Geerte Stoelers)



Didactische werkvormen Coo ¨peratief leren − Methode 1. Coo¨peratief leren (Joep Knapen) Projectwerk − Gevalstudie 1. Projectwerk als werkvorm om betrokkenheid te vergroten (Geert Monsaert) Zelfstandig werken − Algemeen 1. Zelfstandig werken door de jaren heen (Harry Janssens)

Evaluatie Instrumenten − Portfolio 1. Werken met portfolio’s lukt ook in de basisschool (Jos Castelijns, Mandy Evers en Brenda Kenter)

Leeromgeving

aflevering 76

Klasinrichting − Methode 1. De oefenhoek in de kleuterklassen (Rosemie Mels) 2. Speel- en werkruimten in de kijker: de verkleedhoek, de huishoek en de poppenhoek (Rosanne Decraene)

Levensbeschouwing Bezinning − Project 1. Omgaan met verhalen rondom het geheim (Lia van Aalsum)

Muzische vorming Dans − Voorbeelden 1. De vele mogelijkheden van kinderdans op school (Femke van Doorn-Last)



Onderwijskundige concepten Ontwikkelingsgericht onderwijs − Algemeen 1. Betekenisvol leren in de praktijk (Gerdien Griffioen)

Spelen Buitenspel − Algemeen 1. Buitenspel in het onderwijs aan jonge kinderen (Greet Caminada en Yvonne Leenders) Speelplaats − Methode 1. Kinderen op de speelplaats leren spelen (Anneke Luyendijk)

Taal Ontluikende geletterdheid − Methode 1. Aan de slag met geletterdheid in de kleuterklas (Lidy Schrijver Witteveen) Poe¨zie − Algemeen 1. Kinderen poe¨zie laten beleven (Guy Nijs) Taalvaardigheid − Methode 1. Taal, de hele dag door! (Tseard Veenstra)

Wereldorie¨ntatie Feesten − Project 1. Feesten! Project voor de bovenbouw (Vincent Scholte) Natuur − Project 1. ‘Kom mee naar buiten allemaal’ (Dan van der Lingen)



Wiskunde Kleuterwiskunde − Algemeen 1. Kleuterwiskunde. Een avontuur voor kinderen en leerkracht (Miriam Baltussen en Yvonne Leenders)

In de klas - School Internationale uitwisseling Organisatie − Algemeen 1. Organisatie van internationale uitwisselingsprojecten (Hilde Buttiens, Steven De Clerck en collega’s)

Participatie Ouderbetrokkenheid − Methode 1. Ouderpanels op school (Kees Jan Vreeker)


Inhoudsoverzicht. Overzicht. Leerlingen. Titelpagina Auteurslijst. Inhoudsoverzicht Leeswijzer Trefwoordenregister RINGMAP 1. Gezondheidseducatie

Recommend Documents