Inhoudsopgave. Verslag van het Havenbedrijf 7. Voorwoord van de Directie 3. At a Glance 5. 1 Strategie 8. 2 Klant Ontwikkeling havengebied 39

Jaarverslag 2011

Inhoudsopgave

Voorwoord van de Directie

3

At a Glance

5

Verslag van het Havenbedrijf

1 Strategie 1.1 Bedrijfsprofiel 1.2 Haven van Rotterdam 1.3 Onze ambities tot 2015 1.4 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

2 Klant 2.1 Onze relatie met de klant 2.2 Marktpositie 2.3 Commercieel beleid 2.4 Container Port 2.5 Fuel Hub 2.6 Energy Port 2.7 Andere concepten 2.8 Havenbedrijf internationaal

3 Ontwikkeling havengebied 3.1 Ruimte en bereikbaarheid 3.2 Maasvlakte 2 3.3 Bestaand Rotterdams Gebied 3.4 Binnenvaart 3.5 Spoor 3.6 Weg 3.7 Pijpleidingen

4 Havenmeester 4.1 Veiligheid in de haven 4.2 Efficiënt scheepvaartverkeer

5 Omgeving 5.1 Dialoog met de omgeving 5.2 Rotterdam Climate Initiative 5.3 Innovatie 5.4 Arbeidsmarkt en onderwijs

Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011

Inhoudsopgave

7 8 9 11 14 17

19 20 21 24 26 28 31 34 37

39 40 42 46 50 53 55 58

60 61 65

67 68 72 74 76

1

6 Ons bedrijf 6.1 Bedrijfsvoering 6.2 Onze medewerkers 6.3 Financiën

78 79 85 88

Bericht van de Raad van Commissarissen

92

Jaarrekening Historisch overzicht kengetallen

97 128

Toelichting op het Jaarverslag

137

Controleverklaring

141

Bijlagen

145

I Personalia Raad van Commissarissen

146

II Personalia Algemene Directie

150

III Lijst met Key Performance Indicators (KPI’s)

152

IV Lijst van afkortingen en begrippen

158

V G3-Richtlijn Global Reporting Initiative

164

Colofon


Inhoudsopgave

186

2

Van links naar rechts: Hans Smits, Thessa Menssen en Paul Smits

Voorwoord van de Directie Eén van onze kernwaarden is ‘steeds verbeteren’. Het afgelopen jaar bleek hoe belangrijk het is dat we als haven voortdurend blijven verbeteren en vernieuwen. Dankzij de investeringen van het havenbedrijfsleven en onze investeringen in vorige jaren nam de overslag in 2011 toe met 1% ten opzichte van het recordjaar 2010. Hiermee kunnen we voor de negende keer in tien jaar groei noteren. Lichte groei weliswaar maar wel groei, ondanks de tegenvallende economie.



3

Ondernemingsplan 2011-2015 Het jaar 2011 was het eerste jaar waarin we aan de slag gingen om ons Onder nemingsplan 2011-2015 te realiseren. Dit Jaarverslag geeft een beeld van de doelen uit dit plan voor 2011 en de behaalde resultaten. We startten bijvoorbeeld samen werking met Dordrecht, ontvingen het eerste LNG-schip, leverden de eerste terrei nen van Maasvlakte 2 op en verstrekten voor het eerst kortingen aan de meest schone schepen. In 2012 en volgende jaren gaan we door met vernieuwingen en verbeteringen om de haven nog duurzamer, nog efficiënter en nog veiliger te maken. Daarmee kan de mainport Rotterdam zijn rol blijven spelen als motor van de nationale en Europese economie.

Havenvisie 2030 In 2011 hebben we de Havenvisie 2030 afgerond en heeft de gemeenteraad van Rotterdam er unaniem mee ingestemd. Deze visie, met als ondertitel “Direct the Future, Start today”, is leidend voor onze vernieuwingen in de komende jaren. De Havenvisie 2030 geeft onder meer een visie op de toekomst van industrie en logistiek (Europe’s Industrial Cluster & Global Hub). En het beschrijft wat er moet gebeuren om die visie te realiseren. Bij het ontwikkelen van de visie is nauw samengewerkt met overheden, bedrijfsleven en belangenorganisaties. Het is nu zaak om met al deze betrokken partijen te zorgen dat de uitvoeringsagenda met 188 concrete acties en maatregelen, die onderdeel vormt van de visie, ook wordt uitgevoerd. Gezien het gezamenlijke belang en de relaties die wij met de betrokken partijen hebben opgebouwd, hebben wij daar alle vertrouwen in.

Dankwoord Wij sluiten af met dank aan de medewerkers en de Ondernemingsraad. Ons motto is “Wereldklasse doen”. Een bedrijf kan alleen op wereldklasse niveau opereren met medewerkers van wereldklasse. Wij zijn er trots op dat we deze medewerkers in huis hebben. En wij danken hen voor hun grote inzet en betrokkenheid in 2011.

Havenbedrijf Rotterdam N.V. Rotterdam, 14 maart 2012 De Algemene Directie

Hans Smits



Thessa Menssen

Paul Smits

4

At a glance Havenbedijf Rotterdam

Omzet

Mijlpalen

Totale overslag

In miljoenen euro’s

In miljoen ton

Oplevering eerste terreinen aan APM Terminals en Rotterdam World Gateway (RWG) op Maasvlakte 2

6,7% meer omzet in 2011

434,6 overslag in 2011

Resultaat

2011

2010

588,1

551,4


185,7

Samenstelling omzet 2011 In miljoenen euro’s

2011

2010

434,6

430,2

Verdeling overslag in segmenten 240

Havengelden 305

Havengelden 305

200

Huur, in erfpacht en resultaat 2011

Huur, erfpacht en

netto kadegelden 267 (genormaliseerd)

160

Overige opbrengsten 216

80

kadegelden 267

120

Overige opbrengsten 216

40

Investeringsuitgaven

0 Droog massagoed Nat massagoed


Containers 2010

Mijlpalen

550 550 494

445 van Vaststelling Havenvisie 2030 341 Rotterdamse door gemeenteraad

500 450 400 350 300 250

190

200

EBITDA

150 100


50 0 2008

2009

2010

2011

359,6

Realisatie Maasvlakte 2

494

450 400

450

445

500

400 350

341

300

350

250

300

200

190

250

150

200

100

150

50

100 50

2008

0

0 2009

2007

2010

2011

2008 Realisatie2009 Maasvlakte2010 2


2011

Modal Split 500 450 400

Prognose MV2

47,8% Prognose BRG

350 300 250

Realisatie MV2 Realisatie BRG

200 van 150 de afvoer van containers vanaf de maasvlakte ging via 100 de50weg in de eerste helft 2011 0

2007 2011 2008 2011 (obv 2012 Q2) 47,8%

30 25 20 15

46,5% 5

Rotterdam

2008 2009 2010 containers Maasvlakte Duinkerken

Antwerpen

Zeebrugge

Hamburg

Wilhelmshaven

47,8% 52,2% Amsterdam

Tekenen samenwerkingsovereenkomst met gemeente Dordrecht

35

0 2006 Modal 2007 Split

Mijlpalen

40

2009norm2010 201110 2011

Realisatie Bestaand Rotterams Gebied

Realisatie Bestaand Rotterams Gebied

resultaat voor rente, afschrijvingen en belastingen in 2011 (genormaliseerd)

500

Breakbulk

Le Havre

Zeeland_Seaports Wegvervoer Gent Spoor/binnenvaart

Bremerhaven

5

20

At a glance Havenbedijf Rotterdam

Aantal medewerkers

Mijlpalen

1.220

Marktaandeel

0,8

Tekenen contract van uitgifte terrein Tankterminal Europoort West voor de bouw van een olieterminal

procentpunt

ultimo 2011

lager marktaandeel in Hamburg-Le Havre range in 2011

ultimo 2011

ultimo 2010

1.220

1.224

CO 2-footprint 2011

77%

2011

2010

1.250 1.000

Kton minder CO2 uitstoot in 2011

Man-vrouw verhouding management

750 500

2010

9,3

2009

Fulltime Rotterdam 37,0

In Kton 20

85% 15,5

2011

14,4

2010

9,8

Man

9,3

Vrouw

2008

33.681

2009

2010

2011

6

Scope 1: Direct emissions

5

Scope 2: Energy indirect emissions

4

Scope 3: Other indirect emissions

3

zeeschepen in 2011 2011

Zeebrugge 4,0

Hamburg 11,3

Zeeland Seaports 3,0

Amsterdam 7,9

Gent 2,3

12

Bremerhaven 6,9

Wilhelmshaven 2,0

8

Le Havre 5,7

4

Aantal scheepsbezoeken

2009

Duinkerken 4,0

Parttime Antwerpen 15,9

16

0

2008

0 2010

CO2-footprint

15%

250

9,8 2008

77%

37,8%

In procenten

2011

23%

37,0%

Verdeling marktaandeel 2011

0,6

23% 77%

ultimo 2010

In Kton (afgeronde getallen)

Man-vrouw verhouding

23%

ultimo 2011

Mijlpalen

2

20

1

16

0

12

2008

2009

Grootte havengebied

1: Scope 2: Scope 3: In Scope hectare Directe emissies Energie indirecte emissies Overige indirecte emissies 50,000000 50 Sco 45,833333 45 Scope 2: En 41,666667 Scope 3: O 40 37,500000 35 33,333333 30 20 29,166667 25 16 25,000000 2008 2010 12

5.894*

hectare havengebied in 2011

2010

8

Havenbedrijf totaal

2010 Kort (1 t/m 7 dgn)

4

Management

2011

Nieuwe medewerkers

5.894

Middellang (8 t/m 42 34.404 dgn) 33.681 Lang (43 t/m 365 dgn) Jaar (1 t/m 2 jr)

0

Opening eerste LNG terminal en ontvangst 2007 2008 2009 2010 eerste LNG tankschip

2011

8 4

2010

0

5.214

2007

2008

* Incl. uitgeefbaar terrein MV2

Streefwaarde


450 400

6

200

Verslag van het Havenbedrijf

Verslag van het Havenbedrijf 1 Strategie 2 Klant 3 Ontwikkeling havengebied 4 Havenmeester 5 Omgeving 6 Ons bedrijf

Strategie Wat doet Havenbedrijf Rotterdam, wat zijn onze missie en visie? Waar staan wij voor? Antwoord op deze vragen staat in dit hoofdstuk. Daarnaast gaat het over ons werkveld: de haven van Rotterdam. Welke economische en strategische waarde vertegenwoordigt de Rotterdamse haven voor Nederland en hoe ziet onze Havenvisie 2030 eruit? Leidend in onze strategie zijn de ambities uit ons Ondernemingsplan 2011-2015. Hoe we die ambities maatschappelijk verantwoord (duurzaam, betrokken en transparant) willen realiseren, is beschreven in de laatste paragraaf.


Verslag van het Havenbedrijf > Strategie

8

1.1 Bedrijfsprofiel Ons bedrijf

• •

Havenbedrijf Rotterdam heeft tot doel de concurrentiepositie van de Rotterdamse haven te versterken als logistiek knooppunt én industriecomplex van wereldklasse. Samen met onze partners richten wij ons op een veelzijdige, duurzame, veilige, efficiënte en attractieve haven. Onze kerntaken (statutaire doelen) zijn: Het zorgen voor een effectieve, veilige en efficiënte scheepvaartafwikkeling in de haven en het aanloopgebied voor de kust. De ontwikkeling, aanleg, beheer en exploitatie van het havengebied in Rotterdam. Onze eigen investeringen voorzien in terreinuitgifte aan bedrijven en in vastgoed of infrastructuur, zoals kades, steigers en wegen. Onze klanten investeren in bedrijfsspecifieke middelen zoals kranen en opslagtanks. Om de scheepvaart optimaal af te wikkelen houden we de vaarwegen op diepte. Ook investeren we in een verkeersbegeleidend systeem, verkeerscentrales en patrouillevaartuigen. Naast de investeringen in infrastructuur in en rond het havengebied werkt Haven bedrijf Rotterdam in samenwerking met verschillende bedrijven en organisaties aan randvoorwaarden voor de haven. Deze randvoorwaarden zoals bereikbaarheid en milieu zijn noodzakelijk voor een efficiënte, duurzame en veilige groei van de haven.

Missie en visie De missie en visie zijn de centrale uitgangspunten van onze strategie. Onze missie luidt: “Havenbedrijf Rotterdam ontwikkelt in partnerschap dé Europese haven van wereldklasse”. Om deze missie te realiseren stellen wij iedere vijf jaar een Ondernemingsplan op. Als leidraad voor het Ondernemingsplan 2011 - 2015 is een ambitieuze visie opgesteld, die aangeeft waar Havenbedrijf Rotterdam op lange termijn naar toe wil. Onze visie in het Ondernemingsplan 2011 - 2015 is als volgt geformuleerd:



9

“Havenbedrijf Rotterdam zet vol in op het doorontwikkelen van het haven- en industriecomplex Rotterdam tot het meest efficiënte, veilige en duurzame ter wereld. Havenbedrijf Rotterdam creëert waarde voor klanten door het ontwikkelen van ketens, netwerken en clusters. In Europa én in groeimarkten wereldwijd. Haven bedrijf Rotterdam is als ondernemende havenontwikkelaar dé partner voor klanten van wereldklasse, in petrochemie, energie, transport & logistiek. Daarmee versterkt Havenbedrijf Rotterdam de concurrentiekracht van Nederland”.

Kernwaarden

• • • •


De kernwaarden zijn de belangrijkste waarden binnen onze organisatie. Ze moeten onze medewerkers helpen hun werk te doen, de onderlinge samenwerking te bevorderen en aan te geven hoe wij door de buitenwereld gezien willen worden. Onze vier kernwaarden zijn: Passie: passie voor de haven en ons vak; Samen: interne- en externe samenwerking om gezamenlijke ambities te realiseren; Steeds verbeteren: willen leren, evalueren, ontwikkelen en grenzen verleggen; Vertrouwd: vertrouwd voor onze omgeving, een zorgvuldige en betrouwbare partner, voortbouwend op onze solide basis.


10

1.2 Haven van Rotterdam Het havengebied De haven van Rotterdam is het grootste logistieke en industriële knooppunt van Europa. Het haven- en industriegebied strekt zich uit over een lengte van ongeveer 40 kilometer en meet circa 10.000 hectare (water en land, exclusief Maasvlakte 2). Met een overslag van bijna 435 miljoen ton goederen in 2011 is Rotterdam verreweg de grootste zeehaven van Europa. Het havengebied van Rotterdam heeft een uitstekende bereikbaarheid. Het is de enige haven in Noordwest-Europa die onbeperkte toegang biedt voor de meest diepstekende schepen. Uit onderzoek van het World Economic Forum in 2011 volgt, dat Nederland de beste haveninfrastructuur van Europa heeft. Mondiaal staat Nederland op de tweede plaats. Dit is een verbetering ten opzichte van vorig jaar. Toen stond Nederland op de derde plaats.



11

Economische waarde De laatst beschikbare cijfers in 2011 over de waarde voor de Nederlandse economie van de Nederlandse zeehavens in het algemeen en de Rotterdamse haven in het bijzonder zijn afkomstig uit 2009. Door de crisis die begon in 2008 nam de directe toegevoegde waarde van de Nederlandse zeehavens aan de Nederlandse economie in 2009 ten opzichte van 2008 af met 22,7% tot € 20,5 miljard. Meer dan de helft van de directe toegevoegde waarde van alle Nederlandse zeehavens wordt gecreëerd in het Rotterdamse havengebied (Regio Rotterdam-Rijnmond), ruim € 11 miljard. In 2008 (meest recent) namen de investeringen in de Nederlandse havengebieden, met name in de regio Rotterdam-Rijnmond, sterk toe. Dit komt voornamelijk door grote investeringen in de zeevaart en de industrie. Het economische belang van het havengebied in de regio Rotterdam-Rijnmond laat zich het best uitdrukken in de onderstaande getallen. OMGEVING Directe toegevoegde waarde Indirecte toegevoegde waarde

€ 11,4 miljard € 6,4 miljard

Directe werkgelegenheid

88.000 mensen

Indirecte werkgelegenheid

52.000 mensen

Investeringen bedrijfsleven 2008

€ 2,7 miljard

Bron: Havenmonitor 2009.

Strategische waarde De strategische betekenis omvat de economische betekenis maar gaat verder en geeft aan hoe Nederland profiteert van de Rotterdamse haven. Dat is meer dan de huidige directe en indirecte toegevoegde waarde van zo’n € 18 miljard. De Erasmus Universiteit Rotterdam verrichtte in 2011 een onderzoek naar de strategische waarde van de Rotterdamse haven. Uit dit onderzoek blijkt dat de haven een substantiële strategische bijdrage levert aan het internationale concurrentievermogen van bedrijven in Nederland. De universiteit concludeerde dat de strategische bijdrage op drie manieren geleverd wordt. Ten eerste, doordat de haven zelf ondermeer een unieke fysieke- en kennisinfrastructuur biedt als grootste haven van Europa en als nummer vier van de wereld (in 2011). Ten tweede, door samenwerking met andere havens en logistieke knooppunten in Nederland gericht op specialisatie, innovatie en productiviteitverbetering. Ten derde, door samenwerking met haven- en industriële complexen in het buitenland, vooral als Havenbedrijf Rotterdam betrokken is bij het beheer daarvan. De Erasmus Universiteit concludeert dat de strategische waarde van de Rotterdamse haven voor Nederland groter is dan gedacht. Havenbedrijf Rotterdam kan hieraan volgens de Universiteit bijdragen door bij lange termijn beslissingen de strategische betekenis voor Nederland van projecten te wegen. Dat zal leiden tot een meer innovatiegedreven, nationaal en internationaal geïntegreerde Rotterdamse haven met zowel voor Nederland als voor de haven een sterke internationale concurrentiepositie.



12

Havenvisie 2030 Het is voor Nederland belangrijk dat de haven zijn positie in de toekomst behoudt en verstevigt. Daarvoor is ambitie nodig en een duidelijke visie op de toekomst: de Havenvisie 2030. De Havenvisie 2030 is een gedeelde visie van Havenbedrijf Rotterdam, gemeente Rotterdam, Deltalinqs en andere stakeholders. Op 15 december 2011 heeft de gemeenteraad de Havenvisie 2030 definitief vastgesteld. De Havenvisie 2030 is als volgt geformuleerd: “Rotterdam is in 2030 Europa’s belangrijkste haven- en industriecomplex. Het is een ijzersterke combinatie van de Global Hub en Europe’s Industrial Cluster, die beide koploper zijn op het gebied van efficiency en duurzaamheid. Rotterdam is nauw verbonden met Noordwest-Europese industriële en logistieke knooppunten. Toonaangevende bedrijven investeren blijvend in de meest moderne facilities. Nauwe samenwerking tussen bedrijven, overheden en kennisinstellingen leidt tot een hoogwaardige arbeidsmarkt, leefomgeving en bereikbaarheid. Aanpassings vermogen is het handelsmerk. Hierdoor is het complex in 2030 een belangrijke pijler onder de welvaart van de regio, Nederland en Europa.” De visie bestaat uit twee concepten. Het Global Hub concept beschrijft de visie voor de logistieke pijler van de haven. Rotterdam moet in 2030 dé Global Hub van Europa zijn voor containers en brandstof- en energiestromen. Het concept Europe’s Industrial Cluster bevat de visie voor de industrie. Het Rotterdamse industriële en energiecomplex moet in 2030 functioneren als een geïntegreerd cluster met onder meer Antwerpen en daarmee het grootste, meest moderne en duurzame petrochemieen energiecomplex worden van Europa.



13

1.3 Onze ambities tot 2015 Ondernemingsplan 2011 – 2015 Wereldklasse doen! Dat is het motto van het Ondernemingsplan van Havenbedrijf Rotterdam. Het Ondernemingsplan geeft onze ondernemingsdoelstellingen weer tot 2015. De relatie tussen het Ondernemingsplan en de Havenvisie 2030 kan als volgt worden weergegeven:

Havengebied Havenvisie 2030 Ondernemingsplan 2011-2015

Havenbedrijf

Korte termijn (5 jaar)

Lange termijn (20 jaar)

De Havenvisie 2030 richt zich op de ontwikkelingsrichting van het Rotterdamse havengebied op middellange en lange termijn. De Havenvisie 2030 is extern georiënteerd en schetst een beeld van de ontwikkelmogelijkheden en -richtingen in het tijdvak 2010 - 2030. Het Ondernemingsplan 2011 - 2015 gaat over de visie, strategie en activiteiten van Havenbedrijf Rotterdam zelf. De scope van het Onder nemingsplan gaat tot en met 2015, maar uiteraard worden in het Ondernemingsplan ook activiteiten ontwikkeld die na 2015 verdergaan. Het Ondernemingplan bevat naast onze missie en visie een strategie waarmee we onze missie en visie willen realiseren. Onze strategie bestaat uit vijf componenten: Rotterdam homebase showcase, Partnering met klanten van wereldklasse,



14

Ondernemende ontwikkelaar, Ketens en netwerken en Verbinden met groeimarkten (zie verder hierna). Per component is een aantal doelstellingen geformuleerd met Key Performance Indicators (KPI’s). Ieder kwartaal meten we de voortgang van deze KPI’s. Jaarlijks voeren we een strategie audit uit waarin we toetsen of aanscherping van doelstellingen en KPI’s nodig is. Voor een overzicht van de belangrijkste KPI’s wordt verwezen naar bijlage III. De ondernemingsdoelstellingen kunnen schematisch als volgt worden weergegeven:

Rotterdam Homebase Showcase

• • •

Havenbedrijf Rotterdam blijft vol inzetten op de ontwikkeling van het Rotterdamse haven- en industriegebied als meest duurzame, veilige en efficiënte ter wereld in 2015. Op weg hier naar toe formuleerden wij een aantal doelstellingen. Deze doelstellingen betreffen de volgende onderwerpen: Duurzaam ruimtegebruik (paragraaf 3.1 – 3.3), duurzaam transport (paragraaf 3.4 – 3.6) en een duurzame eigen organisatie (paragraaf 6.1). Nautische veiligheid (paragraaf 4.1). Efficiënt ruimtegebruik (paragraaf 3.3), efficiënte afhandeling van het scheepvaart verkeer (paragraaf 4.2) en betere benutting van de modaliteiten richting het achterland (paragraaf 3.4 – 3.7).

Partnering met klanten van wereldklasse

• • •

Havenbedrijf Rotterdam heeft de ambitie de beste spelers in specifieke speerpunt markten te binden: Container Port, Fuel Hub en Energy Port. Dit betekent dat wij ons verder willen verdiepen in de internationale trends en ontwikkelingen in deze groeiconcepten en strategische partnerships ontwikkelen met toonaangevende bedrijven in deze concepten. Dit vertaalt zich in de volgende doelstellingen: Verdere prijsdifferentiatie (paragraaf 2.3). Verdiepen van de klantrelatie (paragraaf 2.1). In de speerpuntconcepten harder groeien dan de markt (paragraaf 2.4 – 2.6). Hiernaast richten wij ons op andere marktconcepten, zie paragraaf 2.7. Met alle concepten samen willen wij een haven van wereldklasse maken.

Ondernemende ontwikkelaar Havenbedrijf Rotterdam heeft als kerntaken de afwikkeling van het scheepvaart verkeer en de ontwikkeling en beheer van het havengebied. Als ondernemende ontwikkelaar streeft Havenbedrijf Rotterdam naar het verstevigen van de concurrentiepositie van de haven door activiteiten die verder gaan dan het landlord



15

model en die de efficiëntie, veiligheid en duurzaamheid van de haven vergroten. Daarbij zetten wij in de periode 2011-2015 in op het vergroten van de transport efficiency, bijvoorbeeld door meer regie op de containerbinnenvaart (paragraaf 3.4) en de uitbreiding van het ‘open access’ pijpleidingen netwerk (paragraaf 3.7).

Ketens en netwerken

• • •

Havenbedrijf Rotterdam creëert meerwaarde voor verladers en vervoerders door het ontwikkelen en optimaliseren van ketens en netwerken op het gebied van transport en logistiek en informatievoorziening. Wij kijken hierbij verder dan alleen Rotterdam. Onze doelstellingen zijn: Versterking van de hubfunctie in maritieme netwerken voor containers en minerale olieproducten (paragraaf 2.4 en 2.5). Vergroten van verbondenheid van Rotterdam met intermodale, (inter)nationale knooppunten in groeiregio’s voor Rotterdam (paragraaf 5.1). Versterking van samenwerking met andere havenbeheerders in Nederland (paragraaf 5.1).

Verbinden met groeimarkten Havenbedrijf Rotterdam wil in partnerschap een aantal havens met groeipotentieel in het buitenland ontwikkelen. Met onze kennis en ervaring kunnen we waarde toevoegen. En we verwachten daarmee klantrelaties te versterken en ons internatio nale netwerk uit te breiden. Zo kan dit een positieve impuls geven aan de ontwikke ling van ‘Homebase’ Rotterdam. Concrete doelstelling voor de periode 2011-2015 is nieuwe internationale deelnemingen realiseren en global strategic partnerships ontwikkelen (paragraaf 2.8).

Beheersen van strategische risico’s

• • • •


In ons strategisch risicolandschap staan de risico’s die de realisatie van onze ambities en doelen kunnen beïnvloeden. Deze ambities en doelen zijn vastgelegd in de Havenvisie 2030 en in ons Ondernemingsplan 2011-2015. De strategische risico’s staan in dit Jaarverslag bij de onderwerpen waarop zij betrekking hebben. Het gaat om de risico’s op de volgende gebieden: Beschikbaarheid van gebiedsruimte voor de langere termijn Beschikbaarheid van milieugebruiksruimte voor beoogde groei van de haven Bereikbaarheid van de haven Voldoende achterland verbindingen Zie verder paragraaf 6.1.


16

1.4 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Duurzaam, betrokken en transparant Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is een integraal onderdeel van onze bedrijfsprocessen en bedrijfscultuur. Dat betekent onder meer dat wij bij de uitvoering van onze kerntaken en besluitvorming voortdurend zoeken naar de balans tussen economie, mens en milieu. Dit hebben wij vastgelegd in een officiële MVO-verklaring (zie www.portofrotterdam.com). Ons streven is dat we in onze investeringen en ruimtegebruik (economie), duurzaam (milieu), betrokken (mens) en transparant zijn. Hierna wordt kort uitgelegd wat we verstaan onder Duurzaam, Betrokken en Transparant. Voor de toelichting op Economie verwijzen we naar hoofdstukken Klant (hoofdstuk 2), Ontwikkelen havengebied (hoofdstuk 3) en de Jaarrekening.

Duurzaam Het is onze ambitie om de Rotterdamse haven tot 2015 door te ontwikkelen tot de meest duurzame ter wereld. Investeren in duurzaamheid is in onze ogen nood zakelijk om draagvlak voor havenactiviteiten te behouden en daarnaast te kunnen groeien. We werken op drie manieren aan deze ambitie: we stimuleren bedrijven in de haven om duurzamer te werken (hoofdstuk 2 en 3), we stimuleren schoner transport in en om de haven (hoofdstuk 3) en streven er als organisatie naar om zelf duurzamer te werken (paragraaf 6.1). Deze inspanningen richten zich met name op een goede luchtkwaliteit en het leveren van een bijdrage aan een beter klimaat.



17

In onze managementrapportage waarborgen we dat de duurzaamheidsdoelstellingen onze blijvende aandacht hebben. Zo is een groot deel van onze Key Performance Indicators gericht op duurzaamheid. En de Directie weegt duurzaamheid mee in het besluitvormingsproces over investeringen en andere belangrijke onderwerpen. Doordat duurzaamheid in onze hele bedrijfsvoering is geïntegreerd, komt duurzaam heid in de verschillende hoofdstukken van dit verslag aan bod.

Betrokken Havenbedrijf Rotterdam staat midden in de samenleving. De focus van onze sociale activiteiten (mens) ligt voornamelijk op onze omgeving: de relatie tussen haven en stad, onze bijdrage aan directe en indirecte werkgelegenheid en onze bijdrage aan kennis en scholing. Betrokkenheid bij onze omgeving is belangrijk om te kunnen inspelen op behoeftes van de omgeving, om draagvlak te creëren en om mensen kennis te laten maken met de haven als een aantrekkelijke werkomgeving. Hierbij besteden wij specifiek aandacht aan de beschikbaarheid van voldoende gekwalifi ceerd personeel dat in de haven nodig is om onze groeiambities te kunnen realiseren. Vanuit onze betrokkenheid zoeken wij regelmatig de dialoog met onze omgeving op. Bijvoorbeeld via “Havenbedrijf op tournee” en “(Dial)Oog op de Haven” (paragraaf 5.1). Ook ‘FutureLand’ (paragraaf 3.2) en dit Jaarverslag helpen ons bij de dialoog met onze stakeholders. Uiteraard besteden we ook specifiek aandacht aan ons eigen personeel. Zie hiervoor ook (paragraaf 6.2 Medewerkers).

Transparant We willen open en duidelijke ambities formuleren én verantwoording afleggen over de bereikte resultaten. Dit geldt ook voor de dilemma’s waarmee we soms te maken hebben. Zie bijvoorbeeld onze verslaglegging over de ontwikkeling van kolencentrales (paragraaf 2.6) en over een vaarsnelheidsbeperking en de aanleg van walstroom voor de binnenvaart (paragraaf 3.4) Met dit Jaarverslag willen we ook transparant zijn. Ons Jaarverslag wordt integraal gecontroleerd door een externe accountant. Daarnaast is het toepassingsniveau van de G3-richtlijnen beoordeeld door Global Reporting Initiative (GRI), een niet-gouvernementele organisatie die wereldwijd standaarden ontwikkelt voor maatschappelijke jaarverslaggeving. Het verslag van Havenbedrijf Rotterdam is door GRI op applicatieniveau A+ (het hoogste transparantieniveau) geaccordeerd.



18


Klant Wij ontwikkelen de haven voor en met onze klanten. Om te kunnen blijven investeren is een consistente en gezonde omzetontwikkeling noodzakelijk. Voor een gezonde omzetontwikkeling is een divers en kwalitatief hoogwaardig klantportfolio belangrijk. Hierbij zoeken we naar een balans tussen de belangen van de klanten en de best mogelijke inrichting van het hele havengebied. En wij hanteren een actief commercieel beleid waarbij we nieuwe klanten aantrekken én met de bestaande klanten meedenken over de wijze waarop wij aan hen het beste ondersteuning kunnen geven voor een verdere groei. Verder zetten we in op een begrijpelijke en gematigde prijsontwikkeling die geaccepteerd wordt door de markt.


Verslag van het Havenbedrijf > Klant

19

2.1 Onze relatie met de klant Categorieën van klanten

Wij hebben twee categorieën contractuele klanten: vestigingsklanten en overslag klanten. Vestigingsklanten zijn bijvoorbeeld raffinaderijen, chemiebedrijven en terminals voor over- en opslag. Overslagklanten zijn rederijen en grote bedrijven die het transport van lading verzorgen. Met verladers en expediteurs (de zogenaamde “klant achter de klant”) hebben wij geen formele contractuele relatie. Toch vinden wij het belangrijk ook een goede en hechte relatie met hen te onderhouden. Dit omdat zij grote invloed hebben op de goederenstromen. Verladers en expediteurs vormen daarom een derde categorie: de indirecte klanten.



20

2.2 Marktpositie Marktaandeel

Marktaandeel Rotterdam in de Hamburg – Le Havre range (per hoofdsegment) in % 60 450

434,6

430,2

421,1

50 400 40 350

387,0

30 300 20 250

2008

2008

2009

2009

2010

2011

10 200 1500 100

Nat massagoed

50

Droog massagoed

0

2011 Containers

2010

Breakbulk Droog massagoed Nat massagoed

Verloop marktaandeel Rotterdam in Containers de Hamburg - Le Havre range Breakbulk (gebaseerd op totale overslag in tonnen) in % 40 35 30

De Rotterdamse haven is de grootste haven van Europa en het is onze doelstelling deze positie als marktleider te behouden. Met een overslag van 435 miljoen ton in 2011 heeft Rotterdam een sterke positie in de Hamburg-Le Havre range. Doordat de overslag over veel verschillende goederensoorten is verdeeld, is de haven van Rotterdam minder kwetsbaar voor marktfluctuaties. Het marktaandeel voor alle goederensoorten was in 2011 37,0%. Dit is een daling ten opzichte van 2010 van 0,8 procentpunt. Hiermee is de doelstelling van 37,3% niet gehaald. De belangrijkste 60 oorzaak is een tegenvallende ontwikkeling van het marktaandeel van minerale 50 olieproducten en overig nat massagoed. Dit wordt veroorzaakt door een sterke groei van de overslag van deze producten in Antwerpen en40Amsterdam. 30

Goederenoverslag

20 10

0 De goederenoverslag in de Rotterdamse haven nam in 2011 met 1% toe tot 434,6 2008 2009 2010 2011 miljoen ton. Dit is ruim 4 miljoen ton meer dan in het recordjaar 2010. De aanvoer Nat massagoed groeide 1%, de afvoer groeide ook met 1% tot 126 miljoen ton. Door de tegenvallende Droog massagoed economie als gevolg van de eurocrisis is de groei vanaf november gestagneerd. Door Containers de onvoorziene zwakke economie blijft de groei van de totale overslag in 2011 dan ook achter bij de verwachting van 2 à 3% groei die weBreakbulk in ons vorige jaarverslag uitspraken. Desondanks is de totale overslag in 2011 gegroeid. Het is de negende keer in tien jaar dat we groei kunnen noteren.

25 20 15 10 5 0 2008

2009 Rotterdam

2010

2011 Duinkerken

Antwerpen

Zeebrugge

Hamburg

Zeeland Seaports

Amsterdam

Gent

Bremerhaven

Wilhelmshaven

Le Havre



120 100

80

21

2008

2009

2008

2009

2010

2011 150 Droog massagoed 100 Nat massagoed 50 Containers 0

2010

2011 Breakbulk

50 10 400 2008

2009

Nat massagoed

40

Containers

35

Breakbulk

2008 tonnen 2009 Bruto gewicht in 1.000 metrische

30 20

Droog massagoed

10

Containers

0

2010

2011 Breakbulk

Nat massagoed

2011

30

**2010 Droog massagoed

verschil

Containers

25

2009

2011

Nat massagoed

Goederenoverslag Rotterdam*

Droog massagoed

2008

2010

(in %)

Breakbulk

20 40 Droog massagoed 15 35

87.326

84.640

3,2

Nat massagoed 10 30

198.525

209.378

-5,2

Totaal massagoed 255

285.851

294.019

-2,8

200 2011 Containers 15 Breakbulk Duinkerken 10

123.556

112.298

10,0

25.143

23.843

5,5

434.550

430.159

1,0

2010

Rotterdam

Zeebrugge

Antwerpen

5

TOTAAL GOEDERENOVERSLAG Hamburg Zeeland Seaports 0 2008 Amsterdam 2009 2010 2011 Gent Bremerhaven Rotterdam

Duinkerken Wilhelmshaven

Le Havre Antwerpen

Zeebrugge

Hamburg

Zeeland Seaports

Amsterdam

Gent

Bremerhaven

Wilhelmshaven

*

Genoemde overslagcijfers zijn inclusief de overslag op terminals aan de noordzijde van de rivier (Hoek van Holland, Schiedam, Vlaardingen). Deze overslag betreft voor 2011 c.a 3,3% van het totale overslagvolume van de aan- en afvoer. Het bijbehorende zeehavengeld komt niet aan Havenbedrijf Rotterdam toe en wordt derhalve niet in de financiële verslaglegging meegenomen.

** Overslagdata voor 2010 zijn licht naar boven bijgesteld ten opzichte van de vorig jaar gepubliceerde cijfers als

Le Havre

gevolg van een kleine correctie in de verwerking van de nagekomen opgaven uit 2009 in de cijfers over 2010. Het

Verloop overslag Rotterdam

verschil betreft ca. 200.000 ton op totaalniveau.

(Brutogewicht x 1.000 metrische tonnen)

120 100 80 60 40 120 20 100 800 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4

2008

2009

2010

2011

60 40 20 0

Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4

2008

Verhouding

Ruwe aardolie 2010 201121% goederensoorten Minerale olieproducten en

2009

overig nat massagoed 24% (Brutogewicht in tonnen) Droog massagoed 20% Containers 28% Ruwe aardolie 21% Breakbulk en 6% Minerale olieproducten overig nat massagoed 24% Droog massagoed 20% Containers 28% Breakbulk 6%

Droog massagoed Totale overslag droog massagoed

120 100

De totale overslag van droog massagoed nam toe met 3%. De overgeslagen hoeveel 80 heid kolen steeg met 11%. De stijging was vooral het gevolg van ontwikkelingen in 60 Duitsland. Door de sluiting van hoogovens in West-Europa daalde de vraag naar 120 40 cokeskolen in het vierde kwartaal, maar door mijnsluitingen daalde 100 gedurende het jaar 20 het Duitse aanbod sterker. De vraag naar energiekolen bleef de eerste 9 maanden 800 2008 2009 onder verwachting door minder vraag naar energie uit Duitsland. Het60besluit de Duitse kerncentrales te sluiten had een positief effect op de vraag naar kolen. 40 Voor volgend jaar wordt een stabilisatie van de kolenoverslag verwacht. 20 Overslag ertsen en schroot

0

2008

2009

2010

De overslag van ertsen en schroot liep met 6% terug. In het eerste halfjaar was er relatief weinig aanvoer door het interen op voorraden uit 2010. De afvoer naar het achterland lag wel op normaal niveau. In de tweede helft van het jaar werd de staal productie teruggeschroefd, onder meer door sluiting van enkele hoogovens in WestEuropa. Wij verwachten een verdere afname van de staalproductie. Het effect op de overslag is tot dusverre beperkt omdat de overslag tegen het eind van 2010 ook laag was door hoge voorraden. Overslag overig droog massagoed De overslag van overig droog massagoed (mineralen, ertsconcentraten, bouw materialen) groeide met 8%. De belangrijkste gebruikers van droog massagoed, de chemische- en de metaalindustrie, hielden de eerste negen maanden de productie op een hoog niveau. De derde grote afnemer is de bouwsector, deze sector had het in 2011 moeilijk. De overslag van biomassa nam toe, vooral door meer invoer van houtpallets. Verder werd er in 2011 uitzonderlijk veel (strooi)zout geïmporteerd. Overslag agribulk

Ook de overslag van agribulk (granen, oliezaden, derivaten) nam toe met 18%. Door de tegenvallende Europese oogst van raapzaad en tarwe en een Russisch exportverbod van deze goederen in het eerste halfjaar, nam de import over zee toe.



2010

22

De tijdelijke verlaging van importtarieven op voedergranen droeg eveneens hieraan bij. Ook de start van de bio-ethanolfabriek van Abengoa zorgde voor meer overslag van agribulk.

Nat massagoed Overslag nat massagoed

De overslag van nat massagoed daalde in 2011 met 5% ten opzichte van piekjaar 2010. De afgelopen jaren was er een toename in de overslag van nat massagoed zichtbaar, met een piek in 2010. Deze stijgende trend hebben we in 2011 helaas niet vast kunnen houden. Wel behoort de overslag van natte bulk in Rotterdam nog steeds tot de grootste ter wereld. Overslag ruwe olie en olieproducten De aanvoer van ruwe olie nam af met 8%. De raffinageproductie is laag door de hoge olieprijzen en lage vraag naar oliegerelateerde producten en overcapaciteit in Noordwest-Europa. Door de geringe tot negatieve raffinagemarge zijn veel groot onderhoudswerkzaamheden vervroegd naar 2011. Hierdoor viel de import terug naar een historisch laag niveau. De aan- en afvoer van olieproducten kromp ook. In totaal werden 5% minder olieproducten overgeslagen. De daling is vooral toe te schrijven aan het groeien van voorraden eind 2010, waardoor de voorraden begin 2011 op een hoog niveau waren en er minder aanvulling nodig was. Dit betrof veel gasolie en diesel. De aanvoer van stookolie steeg licht. Daarentegen daalde de import van kerosine en de export van benzine. Overslag overig nat massagoed De overslag van overig nat massagoed nam licht toe, met 1%. De Europese chemie groeide licht, met een afname naar het eind van het jaar. In de sector (bulk)chemicaliën werd meer methanol overgeslagen. De import van palmolie liep iets terug. De import van raap- en koolzaadolie nam toe door een tegenvallende oogst in Duitsland. De overslag van biobrandstoffen nam af, vooral door de terug gelopen Braziliaanse import van bio-ethanol.

Containers en breakbulk Overslag containers De overslag van containers nam uitgedrukt in tonnen, met 10% toe. De groei in eenheden van 20 voet (TEU) toont ten opzichte hiervan een lager percentage en bedroeg ruim 6%. Dit verschil wordt veroorzaakt doordat er minder lege containers werden overgeslagen. De Rotterdamse haven bouwde in 2011 zijn positie uit in de kwantitatief grootste handelsgoederenstroom, die tussen Europa en Azië. Op dit traject worden steeds meer schepen van 10.000-15.000 TEU ingezet, die in de Rotterdamse haven zeer efficiënt kunnen worden afgehandeld. Ook de direct aan diepzeeschepen gekoppelde ‘transhipment’ groeide sterk, vooral die op het Baltisch gebied. De overslag van intra-Europese containers, ‘shortsea’, groeide licht. Roll-on/Roll-off De roll-on / roll-off sector in Rotterdam is vrijwel geheel gericht op de Britse markt, waar de economie bescheiden groeit. Dit beperkt de groei van de veerdiensten tot 4%. De financiële marges blijven in deze sector klein door overcapaciteit met als gevolg zware concurrentie. Overslag overig stukgoed De overslag van overig stukgoed blijft groeien, in 2011 met 12%, met name door de groei van staal. Binnen het segment overig stukgoed groeit de overslag van staal, non-ferro metalen en projectlading. Fruit, maar ook papier- en houtproducten worden in toenemende mate gecontaineriseerd.



23

2.3 Commercieel beleid Marketingconcepten Bij onze marketinginspanningen richten wij ons op acht marketingconcepten. De marketingconcepten vormen een belangrijk onderdeel van onze commerciële strategie voor de komende jaren. De marketingconcepten bevatten drie groei concepten. Wij hebben als doelstelling het winnen van marktaandeel in deze groeiconcepten. De groeiconcepten hebben een hoge prioriteit en behoren tot de speerpunten van Havenbedrijf Rotterdam gezien het groeipotentieel, de kansen voor Rotterdam en algemene toegevoegde waarde voor de Rotterdamse haven. De drie groeiconcepten zijn: Rotterdam Container Port, Rotterdam Fuel Hub en Rotterdam Energy Port (zie paragrafen 2.4 – 2.6). Voor deze concepten geldt dat het onze doelstelling is om in de periode 2011-2015 sneller te groeien dan de markt. De andere marketingconcepten zijn Rotterdam Chemical Cluster, Rotterdam Steel Port, Rotterdam Cool Port, Rotterdam RoRo Port en Rotterdam Service Port (zie paragraaf 2.7).

Port Branding Wij focussen ons niet alleen op de marketingconcepten maar besteden ook aandacht aan de marketing van de totale haven (port branding). Naast onze businessmanagers in Rotterdam vervullen onze regionale vertegenwoordigers in de belangrijkste buitenlandse gebieden (Japan, China, Brazilië, Rusland, USA, Oostenrijk) een cruciale rol in het onderhouden van contacten met marktpartijen. Een ander belangrijk kanaal is de Rotterdam Port Promotion Council (RPPC). De RPPC fungeert als PR- en marketingbureau voor het havenbedrijfsleven in Rotterdam en omstreken. In 2011 hebben wij samen met het bedrijf Brand Capital een positioneringonderzoek uitgevoerd om de merkpositie van de Rotterdamse haven te bepalen. Dit onderzoek dient als basis voor goede en effectieve marketingcommunicatie.



24

Prijsbeleid Havengelden Jaarlijks stellen wij de zeehavengeldtarieven vast in overleg met vertegenwoordigers van de marktpartijen. Eind 2010 stelden wij het prijsbeleid vast voor 2011. Wij verhoogden de tarieven met 1% op basis van inflatie. Omdat de gevolgen van de crisis in 2011 nog steeds voelbaar waren, verstrekten wij een herstelkorting van 3% voor alle goederensoorten. Deze herstelkorting gold ook voor de binnenvaart, mede om het voor- en natransport van goederen per binnenvaart te stimuleren. Eind 2011 stelden wij in overleg met Deltalinqs en de Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie (VNPI) het prijsbeleid voor 2012 vast. In 2012 blijven de haven gelden grosso modo op hetzelfde niveau als in 2011. De tarieven worden met 1,3% verhoogd en in 2012 eenmalig gecompenseerd. Vanwege het onzekere economische tij en om de overslag te stimuleren continueren we de herstelkorting van 3%. Voor de containersector wordt de herstelkorting voor de deepsea omgezet in een optimalisatie van de tariefstructuur door de introductie van een specifieke korting op transhipmentcontainers aan zowel de deepsea- als feederpartijen. Deze tranship mentkorting vervangt voor de deepseacontainerschepen tevens de bestaande regeling die een maximum kent aan het te betalen zeehavengeld per scheeps bezoek. Met de transhipmentkorting en de korting van 3% voor shortsea en feeder beogen we de ontwikkeling van Rotterdam als doorvoerhaven voor containerlading verder te stimuleren. Voor het eerst hebben we afgesproken de mogelijkheid open te houden om gedurende het jaar 2012 de tarieven bij te stellen. Dat zou kunnen gebeuren als in één van de hoofdsegmenten sprake is van serieuze krimp. Environmental Ship Index (ESI) Op 1 januari 2011 introduceerden wij samen met een aantal andere havens in Europa de Environmental Ship Index. Hiermee belonen we schone zeeschepen met kortingen op het havengeld om duurzaam gedrag in de scheepvaart te stimule ren. In 2011 arriveerde één schip in Rotterdam dat voldeed aan het criterium van 31 punten en kwam daarmee in aanmerking voor de ESI-incentive. Daarnaast beloonden we in 2011 de overige 24 schoonste zeeschepen in Rotterdam die minimaal 20 punten scoorden. In 2012 gaan we dat ook doen: per kwartaal krijgen de 25 schoonste zeeschepen de ESI-incentive. Vanaf 1 januari 2012 zullen ook schone binnenvaartschepen kortingen ontvangen. Zie hiervoor de ‘Green Award’ in paragraaf 3.4. Richtprijzen haventerreinen In 2011 hebben we het richtprijzenbeleid voor haventerreinen uit 2008 herzien. Deze herziening geldt voor de jaren 2011 en 2012. Havenbedrijf Rotterdam laat haar grondprijzen aansluiten bij de commerciële waarde van de grond. Deze commerciële waarde wordt zo goed mogelijk bepaald door diverse methodieken te gebruiken. De belangrijkste zijn: toepassen open beoordelingsprocedures, benchmarking en het berekenen van de residuele grondwaarde.

Bij het richtprijzenbeleid 2011-2012 houden we vast aan prijsdifferentiatie per goederensegment. Daarnaast worden de richtprijzen ook afhankelijk van de locatie van een terrein, waarbij we vier gebieden onderscheiden: MerweWaal- en Eemhaven, Botlek, Europoort en Maasvlakte.



25

2.4 Container Port Doelstelling Containers vormt één van de drie groeiconcepten van Havenbedrijf Rotterdam. In 2011 was het marktaandeel Container Port 28,8%. Hiermee is de doelstelling van 28,3% in 2011 gehaald. Wij verwachten dat de containeroverslag de komende 20 jaar sterk zal groeien.

Ontwikkelingen in 2011 Een groeiende containermarkt Havenbedrijf Rotterdam investeert de komende jaren om voldoende capaciteit te creëren voor deze groei in het containersegment. Wij houden daarbij de groei snelheid van zowel vraag en aanbod van containeroverslagcapaciteit in de Rotterdamse haven nauwlettend in het oog. In 2011 heeft Havenbedrijf Rotterdam een extern bureau opdracht gegeven onderzoek te doen naar de ontwikkeling van de vraag naar containeroverslagcapaciteit in Noordwest-Europa (Hamburg - Le Havre range) en Rotterdam in het bijzonder. Dit onderzoek werd ingegeven door de economische ontwikkelingen in de loop van 2011 en de gevolgen hiervan voor het containersegment. De aanleiding werd tevens gevormd door een door ECT uitge voerd onderzoek naar de ontwikkelingen in de containermarkt. Het bureau conclu deert dat Rotterdam de komende jaren blijft groeien. Het onderzoek bevestigt dan ook de keuze om twee containerterminals uit te geven op Maasvlakte 2. Wanneer er geen capaciteit bij zou komen dreigt namelijk in 2013 al congestie bij de afhandeling van containerschepen. Eind 2011 heeft ECT Havenbedrijf Rotterdam gedagvaard. ECT stelt een aantal eisen waaronder een schadeclaim voor eventuele toekomstige verliezen. Zie ook paragraaf 9 van de jaarrekening (niet in de balans opgenomen regelingen). Efficiënte en duurzame doorvoer van containers Het is ons streven om de doorvoer van containers naar het achterland op een efficiënte en duurzame manier plaats te laten vinden. Daarom hebben we ons als doel gesteld dat er procentueel meer containers vanaf de Maasvlakte per spoor en binnenvaart naar het achterland worden doorgevoerd (en vice versa) in plaats



26

van per weg, de zogenaamde modal shift (zie paragraaf 3.1). Ook worden er met klanten waarvoor dat relevant is in nieuwe contracten afspraken vastgelegd over het maximale procentuele aantal containers dat over de weg mag worden doorgevoerd (zie duurzaamheidscriteria in paragraaf 3.3). Schaalvergroting in de containermarkt De voorbije decennia werden containerschepen steeds groter. In 2011 ontvingen wij een recordaantal van 365 Ultra Large Container Vessels (ULCV). Dit zijn schepen die meer dan 10.000 TEU kunnen vervoeren. Havenbedrijf Rotterdam verwacht dat deze schaalvergroting de komende jaren doorzet en anticipeert hierop door middel van investeringen. Zo werken we aan de verbreding van de Amazonehaven op Maas vlakte 1, zodat hier in de toekomst nog grotere containerschepen ontvangen kunnen worden (zie paragraaf 3.3). Ruimte voor nieuwe containerterminals Dit jaar hebben we de eerste fase van twee nieuwe terminal terreinen opgeleverd op Maasvlakte 2 aan de containerstuwadoors Rotterdam World Gateway (RWG) en APMT (zie paragraaf 3.2). Beide klanten starten op deze terreinen de bouw van hun containerterminals in 2012 en hopen de terminals in 2014 in bedrijf te nemen (zie paragraaf 3.2). De nieuwe containerterminals zullen geschikt zijn voor de grootste containerschepen.

Rotterdam World Gateway (RWG)

APM Terminals



27

2.5 Fuel Hub Doelstelling De doelstelling van het groeiconcept Fuel Hub betreft het verstevigen van de hubfunctie van Rotterdam voor de productie, handel en dienstverlening rondom ruwe olie, olieproducten (zoals diesel, kerosine en stookolie) en biobrandstoffen op het gebied van flexibiliteit, kwaliteit, efficiëntie en connectiviteit. Bij het groeiconcept Fuel Hub zijn de marktsegmenten onafhankelijke tankopslag, chemie en biobased industry, en ruwe olie en raffinage betrokken. Om de Fuel Hub positie van de Rotterdamse haven te verstevigen, investeren wij met onze klanten in verschillende projecten. Hierna volgt een overzicht van enkele projecten waaraan wij in 2011 (financieel of op andere wijze) hebben bijgedragen.

Ontwikkelingen in 2011 Olieterminal Havenbedrijf Rotterdam ondertekende in 2011 in Moskou in gezelschap van premier Rutte en president Medvedev een uitgiftecontract met Shtandart TT BV, een consortium bestaande uit het Russische Summa Group en VTTI B.V. uit Rotterdam. Dit consortium gaat een ruwe olie terminal op het terrein van de ‘Kop van de Beer’ in Europoort-West bouwen en exploiteren. Dit terrein was één van de laatste vrije grote locaties binnen ons bestaand havengebied met een grote diepgang. Vooraf gaand aan de tender hebben we een internationale marktconsultatie uitgevoerd. Hieruit bleek dat Rotterdam de ideale locatie is voor de ontwikkeling van een mondiale hub voor ruwe olie, voor ons een nieuwe activiteit.

De nieuwe terminal, genoemd Tankterminal Europoort West (TEW), wordt één van de grootste natte bulk terminals in de haven van Rotterdam met een tankcapaciteit van circa 3 miljoen m3. Vanuit Primorsk, de belangrijkste olie exporthaven van Rusland, zullen speciale shuttle tankers ruwe olie naar de nieuwe terminal in Rotterdam vervoeren. Vanaf TEW wordt het vervolgens verder gedistribueerd binnen en buiten Europa. De nieuwe terminal zal functioneren als een ‘open hub terminal’ en creëert hierdoor een handelsplatform voor ruwe olie van het ‘Urals’ type. De terminal zal ook deels worden gebruikt als hub voor Russische olieproducten als stookolie en diesel. Het consortium investeert honderden miljoenen euro’s in de terminal. Havenbedrijf Rotterdam investeert mee door een groot havenbassin



28

met kades aan te leggen. Er wordt toegewerkt naar een moderne en schone terminal met volledige dampverwerking en warmte-integratie met buurbedrijven. Ook wil de nieuwe exploitant zijn shuttle schepen gaan uitrusten met walstroom en wordt overwogen LNG als transportbrandstof te gebruiken. Na de vergunningen ontwerp fase, kan de bouw naar verwachting in 2013 beginnen. De operaties zullen waar schijnlijk starten in 2015. Uitbreidingen bestaande tankterminals In 2011 begonnen we met een verdieping van een deel van de 2e Werkhaven waardoor de huidige opslagcapaciteit van Service Terminal Rotterdam (STR) beter kan worden benut en vergroot van 65.000 m3 naar 239.000 m3. De uitbreiding is naar verwachting medio 2012 operationeel. Door deze verdieping kan STR grotere en dieper stekende schepen ontvangen. Daarnaast zijn wij akkoord gegaan met de terugname van het Evonik terrein in de Botlek en de heruitgifte van dit terrein aan de bedrijven Rubis en Cargill. Door dit extra terrein, dat vanaf 2013 geleidelijk in gebruik zal worden genomen, kunnen zij hun activiteiten fors uitbreiden.

Na een constructieperiode van bijna twee jaar zijn bij Maasvlakte Olie Terminal (MOT) drie nieuwe tanks in gebruik genomen. De netto opslagcapaciteit is met 343.500 m3 uitgebreid naar een totaal van 4,4 miljoen kubieke meter. Ongeveer een derde van de jaarlijkse aanvoer aan ruwe aardolie in Rotterdam, circa 30 miljoen ton, wordt via de MOT aangevoerd. MOT heeft zes aandeelhouders: BP, ExxonMobil, Kuwait Petroleum, Shell, Total en Vopak. Eind 2011 is het eerste schip gelost bij Botlek Tank Terminal (BTT). De bouw van de eerste fase is hiermee succesvol afgerond. BTT beschikt over 34 opslagtanks, met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 200.000 m3. Hiervan is 130.000 m3 bestemd voor transport brandstoffen en 70.000 m3 voor eetbare oliën en biodiesel. Nieuw BP kantoor geopend In 2011 heeft burgemeester Aboutaleb het nieuwe hoofdkantoor van BP aan de d’Arcyweg geopend. De ontwikkeling van dit kantoor is in nauwe samenwerking met Havenbedrijf Rotterdam tot stand gekomen. Het kantoor ligt in een grote zanddijk. Deze ligging zorgt voor extra veiligheid voor de medewerkers van BP. Dit is mede het gevolg van extra veiligheidsmaatregelen die olieraffinaderijen namen naar aanleiding van een explosieongeluk in Texas. Met dit nieuwe kantoor is BP de winnaar geworden van het Havenbeeld 2011. Deze prijs, ingesteld door Havenbedrijf Rotterdam, wordt jaarlijks door de Havenvereniging uitgereikt aan het bedrijf dat het meeste bijdraagt aan de verbetering van de beeldkwaliteit van de haven.



29

Nieuwe ligplaatsen Calandkanaal

In 2011 hebben we in het Calandkanaal vier ligplaatsen aan palen officieel in gebruik genomen. Schepen van 70 tot 380 meter kunnen hier in vrijwel alle weersomstandig heden natte- en droge bulk boord-boord overslaan. De lengte en diepgang (tot bijna 23 meter), zijn geschikt voor de grootste schepen ter wereld. Eén van de ligplaatsen is bovendien zeer geschikt voor offshore-eenheden. Er is veel belangstelling voor de openbare ligplaatsen als aanvulling op de dienstverlening bij terminals. Bovendien is het een alternatief voor de lastig beheersbare boord-boord overslag op zee.

Tankterminal Europoort West (TEW)

Maasvlakte Olie Terminal (MOT)

Nieuw BP kantoor


Nieuwe ligplaatsen Calandkanaal

Service Terminal Rotterdam (STR)

Botlek Tank Terminal (BTT)


30

2.6 Energy Port Doelstelling Het groeiconcept Energy Port omvat de open overslag van energiestromen (kolen, LNG en biomassa) en energieopwekking (centrales, windparken). De doelstelling van het groeiconcept Rotterdam Energy Port is het leveren van een wezenlijke bijdrage aan de continuïteit van de energievoorziening voor de regio, Nederland en Noordwest-Europa. Daarbij stimuleert Havenbedrijf Rotterdam efficiënter gebruik van energie, inzet van meer duurzame energiebronnen en schoner gebruik van fossiele brandstoffen. Fossiele versus nieuwe energie

Rotterdam Energy Port is van grote economische en maatschappelijke betekenis voor de ongestoorde en betrouwbare voorziening van schone en betaalbare energie voor de haven, de regio, Nederland en Noordwest-Europa. Een groeiende Rotterdam Energy Port betekent een toename van de CO2-uitstoot door fossiele bronnen (kolen, gas, olie). Havenbedrijf Rotterdam is zich zeer bewust van dit dilemma. Enerzijds groeit Rotterdam Energy Port om aan de alsmaar groeiende energievraag bij bedrijven en huishoudens te voldoen; anderzijds leidt deze groei tot extra CO2-uitstoot en dus klimaatbedreiging. Daarom voldoen de nieuwe kolencentrales aan de laatste stand der techniek, zijn ze gecommitteerd aan het CO2-capture ready principe, is er ruimte voor CO2-afvang gereserveerd en werken we aan een infrastructuur voor CCS. Daarnaast richten wij ons ook op nieuwe CO2-armere energiestromen en -producten zoals LNG en biomassa. Deze nieuwe stromen zijn niet alleen schoner, maar borgen ook de voorzieningszekerheid van energie voor de toekomst. Onze ambitie is Rotterdam het meest energie-efficiënte energieen industriecluster ter wereld te maken en tot CO2-hub van Noordwest-Europa te ontwikkelen. Hierna volgt een overzicht van enkele belangrijke ontwikkelingen waaraan wij in 2011 hebben bijgedragen.



31

Ontwikkelingen in 2011 LNG In het voorjaar van 2011 is de aanleg van het LNG-kanaal door Havenbedrijf Rotterdam afgerond. In juni 2011 startte Gate (Gas Access to Europe) met proef draaien van de terminal voor vloeibaar aardgas (LNG). In juni 2011 meerde het eerste LNG-schip in de Rotterdamse haven af. De eerste commerciële lading kwam in september 2011 bij Gate aan. Op 23 september 2011 opende koningin Beatrix de Gate terminal officieel. Het is de eerste importterminal voor vloeibaar aardgas (LNG) in Nederland (www.gate.nl). De bouw van de Gate Terminal betekent een belangrijke versterking van de strategische positie van Rotterdam als energiehaven. Havenbedrijf Rotterdam heeft € 55 miljoen in de bouw van de basisinfrastructuur geïnvesteerd.

In 2011 werd het eerste binnenvaartschip gedoopt dat LNG als brandstof gebruikt, de M.s. Argonon, van Deen Shipping. De belangstelling voor LNG als brandstof voor schepen en trucks neemt naar verwachting toe. Dit heeft belangrijke milieuvoordelen. Havenbedrijf Rotterdam werkt samen met marktpartijen aan de ontwikkeling van de benodigde infrastructuur hiervoor. De Gate terminal zal naar verwachting een belangrijke rol spelen als distributiepunt. Om dit te bewerkstelligen zal Gate behalve een import- ook een exportfunctie krijgen. In 2011 is daarom met Gasunie en Vopak gewerkt aan een mogelijke uitbreiding van Gate hiervoor met een zogenoemde LNG Breakbulk Terminal. Elektriciteitscentrales De gasgestookte Enecogen centrale, een joint venture tussen Eneco en het Deense DONG Energy is in november 2011 succesvol getest en is inmiddels commercieel in bedrijf. De officiële opening vond in januari 2012 plaats. De Enecogen centrale is gebouwd in de Europoort en heeft een capaciteit van 870 Megawatt. Dit is voldoende om 1,4 miljoen huishoudens van elektriciteit te voorzien.

Daarnaast investeren E.ON en Electrabel op de Maasvlakte in twee ultramoderne kolen-/biomassacentrales. Naar verwachting zijn deze centrales in 2013 operatio neel. Na een jarenlange procedure, waarbij de Raad van State advies inwon bij het Europese Hof van Justitie, zijn de milieuvergunningen op 30 november 2011 onherroepelijk verklaard. Wel loopt er nog een bezwaarprocedure met betrekking tot de Natuurbeschermingswet. CO2-afvang en -opslag Het Green Hydrogen project van Air Liquide is het tweede grootschalige Rotterdamse demonstratieproject voor afvang en opslag van CO2, naast de in 2010 door E.ON en Electrabel opgerichte joint venture ROAD CCS. Met het Green Hydrogen Project beoogt Air Liquide haar nieuwe waterstoffabriek bij Rozenburg, die in mei 2011 in productie ging, vanaf 2016 zonder CO2-emissies te laten opereren. Dankzij dit project kan naar verwachting gedurende tien jaar (2015-2025) jaarlijks 0,5 Megaton CO2 worden afgevangen en opgeslagen. In 2012 wordt duidelijk of het project subsidie ontvangt van de Europese Commissie en het Rijk, waarna Air Liquide in 2013 het definitieve investeringsbesluit zal nemen. Meer informatie over dit project kan worden gevonden op de website van Rotterdam Climate Initiative (www.rotterdamclimateinitiative.nl.)



32

Havenbedrijf Rotterdam werkt samen met marktpartijen aan de ontwikkeling van een pijpleiding voor CO2 van de Botlek naar de Maasvlakte. We bekijken of deze pijpleiding onderdeel kan worden van de nieuwe MultiCore bundel (zie paragraaf 3.7). Air Liquide zal hiervan naar verwachting als eerste klant gebruik maken. Verder werkt Havenbedrijf Rotterdam aan een haalbaarheidstudie voor een CO2 shipping terminal op de tweede Maasvlakte. Wind en biomassa Energie-Nederland – de branche-organisatie van energiebedrijven – verwacht dat biomassa en wind in Nederland de belangrijkste duurzame energievormen zullen zijn. In de Green Deal overeenkomsten die Energie-Nederland en het Rijk in oktober 2011 hebben gesloten, zijn afspraken gemaakt hoe deze energievormen de komende jaren een verdere groei kunnen doormaken (www.energie-nederland.nl). Havenbedrijf Rotterdam zet zich in om het vermogen aan windenergie in de Rotterdamse haven te verdubbelen van 150 MW naar minimaal 300 MW in 2020. Naast de acht bestaande windparken in de haven hebben wij zeven andere locaties in het havengebied aangewezen voor de realisatie van nieuwe windparken. Eén van deze locaties betreft de zeewering Maasvlakte 2. In 2011 wees een haalbaarheids studie uit dat plaatsing van een windpark mogelijk is vanaf 2014, mits voldaan kan worden aan externe veiligheideisen voor de nabijgelegen pijpleidingenstrook. In november 2011 startten we samen met het Rijk een internationale marktconsultatie die liep tot 9 december 2011(zie ook paragraaf 3.2).

Ultramoderne kolenbiomassacentrale (E.ON)

Terminal vloeibaar gas Gas Access To Europe (GATE)

Windpark

Ultramoderne kolenbiomassacentrale (Electrabel)


Green Hydrogen-project (Air Liquide)


33

2.7 Andere concepten Chemical Cluster Chemical cluster omvat meer dan 30 chemiebedrijven in de haven die van fossiele en plantaardige grondstoffen chemieproducten maken. Het accent ligt hierbij op duurzaamheid. In 2011 was er toenemende aandacht voor de zogenaamde ‘Biobased Economy’: het gebruik van groene in plaats van fossiele grondstoffen in de economie. Haven bedrijf Rotterdam startte in 2011 een project met als doel het gebruik van groene grondstoffen binnen het bestaande chemische cluster te vergroten. Wereldwijd benaderen wij bedrijven om in Rotterdam in de biobased industry te investeren. Hiervoor stelden wij op de tweede Maasvlakte een terrein van 80 hectare beschik baar voor investeringen in fabrieken en terminals voor gecertificeerde droge en natte biomassa. Ook werken wij samen met bedrijven in de haven aan een integratie van groene grondstoffen en petrochemie. In 2011 zijn kansen gedefinieerd die hieraan kunnen bijdragen en die naar verwachting in 2012 verder vorm gaan krijgen. Daarbij moet met name gedacht worden aan het verder benutten van reststromen uit de bestaande industrie. Neste Oil startte in september 2011 op de Maasvlakte met haar nieuwe fabriek voor hernieuwbare diesel op basis van gecertificeerde plantaardige oliën en vetten. De fabriek produceert 1 miljard liter hernieuwbare diesel per jaar. Verder werkten we mee aan de verhuur van een terrein van Huntsman Holland aan Wilmar Europe Holdings B.V. Wilmar zal op het terrein van Huntsman een nieuwe fabriek plaatsen voor natuurlijke vetalcoholen op basis van gecertificeerde plantaardige olie.

Rotterdam Steel Port Rotterdam Steel Port omvat staalproducten en ijzererts. De betrokken marktsegmenten zijn breakbulk en droog massagoed. Onze doelstelling is het uitbreiden van de positie in overslag (en opslag) van staalproducten, in combinatie met



34

consolidatie van marktleiderpositie in ertsoverslag in een krimpende staalmarkt. De Rotterdamse haven wil de Europese marktleider worden voor de import van eind- en halffabricaten van staal, evenals een leidende Europese haven voor de export van eindfabricaten van staal en zware- en projectlading. Het volume staal halffabricaten dat op de nieuwe stukgoed terminals op de Maasvlakte (Steinweg en Rhenus) behandeld is in 2011 ten opzichte van 2010, met 27% toegenomen naar 1 miljoen ton.

Rotterdam Cool Port Rotterdam Cool Port omvat de goederensoorten fruit en groente, vlees en vis, bloemen en planten en overige temperatuurgecontroleerde lading. De betrokken martksegmenten zijn breakbulk en containers. Dit laatste segment wordt door de toenemende containerisatie van temperatuurgecontroleerde lading steeds belangrijker. Rotterdam wil zijn positie in de verslogistiek versterken. Doelstelling is het concentreren en combineren van de overslag, opslag en het ompakken van temperatuurgecontroleerde lading in containers. Het streven is dat vanaf Rotterdam Cool Port meer dan 75% van de koelcontainers die vanaf de Maasvlakte komen per binnenvaart vervoerd kunnen worden. Ter ondersteuning van deze ambitie sloten fruitimporteurs en logistieke dienstverleners in 2011 een overeenkomst over het vervoer van jaarlijks 6000 koelcontainers vanaf de Maasvlakte via de binnenvaart naar het Waal- en Eemhavengebied. Fresh Corridor ondersteunt deze ontwikkeling. Fresh Corridor is een samenwerkingsverband van partijen uit de verssector, Haven bedrijf Rotterdam en de provincie Zuid-Holland. Vanuit Fresh Corridor wordt ook ingezet op vervoer van verslading uit Spanje over water en op vervoer van gekoelde lading van Rotterdam per trein en binnenvaart het Europese achterland in. Voor de ontwikkeling van Rotterdam Cool Port heeft het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie medio 2011 een subsidie van € 10 miljoen toege zegd. Het geld is onder meer bestemd voor de ontsluiting en ontwikkeling van ongestoorde verbindingen met handelsgebieden in de omgeving. Daarnaast heeft het Ministerie € 40 miljoen gereserveerd op het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT).

Rotterdam RoRo Port Rotterdam RoRo Port omvat goederen die rollend aan en van boord kunnen worden gebracht en heeft betrekking op het marktsegment breakbulk. Samen met onze klanten ambiëren wij de best mogelijke omstandigheden te creëren voor een duurzame logistieke dienstverlening in het RoRo-segment. Medio 2011 verkocht DFDS zijn dochterbedrijf DFDS Seaways Maasvlakte aan de Rhenus Group. Deze nam de exploitatie van de terminal over. DFDS concentreert de RoRo operaties vanaf 1 januari 2011 in Vlaardingen.



35

Rotterdam Service Port Voor het havenbedrijfsleven en de scheepvaart is de kwaliteit en variëteit van dienstverlening van belang. Met Rotterdam Service Port streven wij naar het behouden en verstevigen van het serviceniveau in de Rotterdamse haven. We richten ons hierbij zowel op de ‘natte’ (aan waterzijde) als op de ‘droge’ (aan landzijde) dienstverlening. Onder meer in verband met de aanleg van Maasvlakte 2 verwachten wij een toename van het aantal schepen. Om voldoende ligplaatsen voor nautische en maritieme dienstverleners beschikbaar te hebben en houden, investeren wij in nieuwe ligplaatsen. Medio 2011 is de nieuwe multifunctionele ligplaats voor offshore units en ship-to-ship overslag in het Calandkanaal in gebruik genomen (zie ook paragraaf 2.5). Op het gebied van ‘droge’ dienstverlening is de aanleg van de truckparkings van belang. Hiermee beogen we de veiligheid van chauffeurs en hun lading te vergroten en overlast voor de omgeving te beperken (zie verder paragraaf 3.3).



36

2.8 Havenbedrijf internationaal Verbinden met groeimarkten Havenbedrijf Rotterdam wil een portefeuille opbouwen van havens die in partner schap door Havenbedrijf Rotterdam worden ontwikkeld en geëxploiteerd. Deze portefeuille moet bestaan uit havens in groeimarkten met een goede geografische spreiding, van voldoende omvang en met activiteiten in de petrochemie, energie, transport & logistiek. Met deze havens wil Havenbedrijf Rotterdam hechte klant relaties opbouwen in de vorm van deelnemingen (joint ventures) en global strategic partnerships.

Bestaande deelnemingen In 2011 heeft Havenbedrijf Rotterdam twee internationale deelnemingen, beide in het Sultanaat van Oman. Het gaat om Sohar Industrial Port Company (SIPC) en Sohar Industrial Development Company (SIDC). Havenbedrijf Rotterdam investeert in Sohar door eigen vermogen te verschaffen in de ontwikkeling van projecten en de inzet van personeel. Eind 2011 waren 12 medewerkers van Havenbedrijf Rotterdam in Sohar werkzaam. Zij ondersteunen SIDC vooral bij het ontwikkelen van een nieuw gebied van 4.500 hectare grenzend aan het bestaande havengebied, genaamd ‘Free Zone Sohar’. In de Free Zone Sohar zijn in 2011 de eerste terreinen in gebruik genomen. Daarnaast heeft Havenbedrijf Rotterdam circa € 3 miljoen geïnvesteerd in een steiger van de bulkterminal van Vale in Sohar. De Vale steiger is in 2011 binnen tijd en budget opgeleverd. Het resultaat van onze bestaande, internationale deelnemingen is positief (zie Hoofdstuk 8 Jaarrekening).

Doelstellingen

1

2


In het Ondernemingsplan 2011 – 2015 spreken wij de ambitie uit om in het kader van het verbinden met groeimarkten tot 2015 twee doelstellingen te bereiken: Het realiseren van nieuwe internationale deelnemingen van voldoende omvang, met groeipotentie en met meerwaarde voor (nieuwe) klanten van Havenbedrijf Rotterdam. We hebben als target voor 2015 vijf internationale deelnemingen. Het ontwikkelen van global strategic partnerships met ’s werelds grootste spelers in containers, energie, petrochemie en staal. Dit moet leiden tot investeringen van deze spelers in de Rotterdamse haven.


37

Onze ambitie voor 2011, het beginjaar van het Ondernemingsplan, was het verwerven van één nieuwe internationale deelneming naast onze bestaande deelnemingen in Oman. Daarnaast wilden wij in 2011 vijf global strategic partner ships ontwikkelen. Deze doelstellingen zijn niet bereikt. Het verwerven van deel nemingen zijn langlopende processen die onder invloed staan van lokale politieke ontwikkelingen. Wel is er vooruitgang geboekt met potentiële havendeelnemingen en global strategic partnerships. Deze ontwikkelingen worden hierna besproken.

Potentiële deelnemingen

•

•

•

Op weg naar het verwerven van vier nieuwe havendeelnemingen in 2015 maakten we in 2011 vorderingen met de volgende drie havens: Roemenië, Port of Constanza: in 2011 sloten wij met deze haven een intentie verklaring voor een port management service agreement. In 2012 verwachten we de port management services agreement te sluiten over onze ondersteuning aan het management van de haven. Brazilië, Porto Central in de deelstaat Espirito Santo: in 2011 sloten we met deze haven een intentieverklaring voor een joint venture. Begin 2012 tekenen we naar verwachting een port management services agreement. China, Nangang Industrial Port Complex in Beijing: in 2011 kwam met dit complex een port management service agreement tot stand. Hierin staat de intentie dat wij in 2012 de mogelijkheden van een joint venture onderzoeken.

Global strategic partnerships In onze ambitie naar de ontwikkeling van meerdere global strategic partnerships hebben we in 2011 één partnership gerealiseerd. Eind 2011 ondertekenden Havenbedrijf Rotterdam en de Russische Summa Group een samenwerkings overeenkomst. Deze global strategic partnership moet leiden tot een voor beide partijen aantrekkelijke wereldwijde samenwerking op het gebied van havens. Verder ondertekenden wij op 30 september 2011 een intentieverklaring met Vinalines, de grootste staatsonderneming in de maritieme sector van Vietnam. Doel is uiteindelijk te komen tot het verrichten van gemeenschappelijke onderzoeken naar de haalbaarheid van verdere samenwerking om havens te ontwikkelen en exploiteren.

Consultancy opdrachten Havenbedrijf Rotterdam verricht op verzoek consultancy opdrachten in landen die voor het Rotterdamse havengebied van strategisch belang kunnen zijn en waarmee potentieel een deelneming of global strategic partnership bereikt kan worden. In 2011 heeft Havenbedrijf Rotterdam op verzoek van de Braziliaanse ‘Ministry of Ports’ de Universiteit van Santa Catarina begeleid met een havenstudie naar de hervorming van de Braziliaanse havensector. In december 2011 kwam deze studie gereed. In maart 2012 wordt naar verwachting het eindrapport aan de Braziliaanse minister gepresenteerd.



38


Ontwikkeling havengebied Hoe zorgen we dat de haven kan blijven groeien? Hoe blijft het Europese achterland bereikbaar voor de almaar groeiende goederenstromen? Antwoord op deze vragen staat in dit hoofdstuk. Hierbij bespreken we de aanleg van Maasvlakte 2 en hoe we efficiënter omgaan met de bestaande ruimte. Daarnaast komt de duurzame ontwikkeling van de haven aan bod en beschrijven we de belangrijkste projecten in het bestaande havengebied. Maar ook welke programma’s we samen met klanten in 2011 ontwikkelden om binnenvaart, spoor, weg en pijpleidingen efficiënter, veiliger en duurzamer te maken.


Verslag van het Havenbedrijf > Ontwikkeling havengebied

39

3.1 Ruimte en bereikbaarheid Investeren in ruimte Efficient en duurzaam ruimtegebruik Het is onze doelstelling om ruimte op een efficiënte en duurzame wijze te gebruiken. Daarom investeren wij in extra ruimte met de aanleg van Maasvlakte 2. Maar ook investeren wij in de ontwikkeling van kavels en objecten om het bestaande Rotterdamse havengebied zo efficiënt mogelijk in te zetten. Tevens kijken wij actief naar mogelijkheden die zich voordoen buiten het Rotterdamse havengebied. Ons totale investeringsvolume bedroeg in 2011 € 494 miljoen. Gebiedsruimte en milieugebruiksruimte In ons risicolandschap is ‘onvoldoende gebiedsruimte’ als een strategisch risico aangemerkt. Het optimaal benutten van bestaand gebied vereist visie en samen werking met alle stakeholders. Daartoe stellen wij gebiedsmasterplannen op die aansluiten op onze Havenvisie 2030 en ons Ondernemingsplan. Het creëren van meer bedrijvigheid evenals het ontwikkelen van multi-user concepten staan hierbij centraal.

Daarnaast is de schaarse milieugebruiksruimte als strategisch risico benoemd. Deze gebruiksruimte wordt steeds verder ingeperkt door bijvoorbeeld de National Emission Ceiling (NEC)-richtlijn, Natuurbeschermingswet en de evaluatie en mogelijke aanscherping van de EU-richtlijn luchtkwaliteit die op stapel staat. Door samen te werken met relevante overheden en belanghebbenden proberen wij een verantwoorde balans tussen bedrijvigheid en milieueisen te waarborgen. Daarnaast streven wij naar een optimale benutting van de milieugebruiksruimte door onder meer het aantrekken en vergroten van het aandeel duurzame bedrijven in het havengebied. Ook hopen we samen met de relevante (Rijks)partijen een vernieuwing van het omgevingsrecht voor het havengebied te bereiken, zie paragraaf 5.3. Bestemmingsplannen In de Wet ruimtelijke ordening is bepaald dat bestemmingsplannen voor het grond gebied van alle gemeenten na 1 juli 2013 maximaal 10 jaar oud zijn. Bij oudere bestemmingsplannen vervalt de mogelijkheid om leges te heffen. Tevens vervallen de ruimtelijke plannen die vóór 1965 vastgesteld zijn. Het open vaststellen van een bestemmingsplan is een gemeentelijke taak. Voor drie van de vijf havengebieden



40

(Botlek/Vondelingenplaat, Europoort en Maasvlakte 1) werken we intensief samen met de gemeente en de DCMR om het bestemmingsplan op te stellen en de bijbehorende Milieu Effecten Rapportage (MER) uit te voeren. Ook voor het Stads havensgebied is de gemeente bezig om de bestemmingsplannen op te stellen. In 2012 zal het MER en de concept-ontwerp bestemmingsplannen voor het haven gebied naar verwachting opgeleverd worden. Vertrouwensbenadering externe veiligheid Het havengebied van Rotterdam is bij uitstek geschikt voor het vestigen van grootschalige bedrijvigheid door de aanwezigheid van een breed scala aan toe leveranciers en afnemers. Ook onderlinge serviceverlening en de optimale aan sluiting via weg, water, spoor en pijpleidingen dragen daaraan bij. In ons gebied wordt economisch en milieuvoordeel behaald door deze bedrijvigheid te clusteren. Om de omgeving te beschermen en het industriegebied optimaal te kunnen benut ten, gaan we gebruik maken van de mogelijkheid om veiligheidscontouren voor het havengebied vast te stellen. Met deze contouren worden grenzen gesteld aan de risico’s voor de omgeving én ontstaat meer flexibiliteit in het combineren van de risicobedrijven en (beperkt) kwetsbare, maar noodzakelijke activiteiten binnen de veiligheidscontour.

Investeren in bereikbaarheid Een betere en duurzame bereikbaarheid door verschuiving van vervoer over weg naar de schonere modaliteiten water, spoor en pijpleiding is een gezamenlijk doel van Havenbedrijf Rotterdam, overheidspartijen, omwonenden, klanten en andere stakeholders. Deze verschuiving duiden we aan als de ‘modal shift’. In het kader van de modal shift stelden wij ons in 2011 tot doel om het procentuele containervolume dat per weg van en naar de Maasvlakte wordt vervoerd op of onder 46,5% te houden. Met dit doel streefden we ernaar om procentueel minder containers via de weg te laten vervoeren. Het resultaat over 2011 is op dit moment nog niet beschikbaar. Het halfjaarresultaat 2011 is 47,8% wegvervoer. Hiermee lijkt het doel van 46,5% niet te worden bereikt. We werken aan een actieplan om de beoogde modal shift te versnellen. De verwachting is dat de resultaten van dit actieplan in 2012 merkbaar zullen zijn. Groeiende overslag leidt tot toename van de benodigde vervoerscapaciteit. In ons risicolandschap hebben wij onvoldoende bereikbaarheid als strategisch risico aangemerkt. Daarom investeren wij in de uitbreiding van infrastructuur en in innova tieve en duurzame vervoersconcepten. Dit doen we in samenwerking met onder andere relevante overheden en diverse marktpartijen. Een voorbeeld hiervan is het verhogen van de operationele capaciteit van het spoor over de Calandbrug (paragraaf 3.5). Buiten Rotterdam werken we samen aan containertransferia in Alblasserdam en Alphen aan den Rijn (paragraaf 3.4) en onderzoeken wij met onze buurlanden mogelijkheden voor uitbreiding van spoor en pijpleidingen (paragraaf 3.5 en 3.7).



41

3.2 Maasvlakte 2 De aanleg Direct ten westen van het huidige havengebied creëren we in de Noordzee een nieuwe Europese toplocatie voor havenactiviteiten en industrie: Maasvlakte 2 wordt 2.000 hectare groot, waarvan netto 1.000 hectare uitgeefbaar bedrijfsterrein. Hiermee zal het totale havengebied circa 20% groter worden. Bij de ontwikkeling van Maasvlakte 2 staat een dubbele doelstelling centraal: het versterken van de positie van de Rotterdamse haven en het verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving in de regio Rijnmond. Maasvlakte 2 is een belangrijk onderdeel van de Havenvisie 2030. Door het nieuwe land kan de haven onder andere haar positie als efficiënte draaischijf versterken, zowel voor containers als andere soorten lading. Maar Maasvlakte 2 biedt ook ruimte voor nieuwe ontwikkelingen in het Rotterdamse energieen chemiecluster. De aanleg van Maasvlakte 2 vindt globaal in twee fasen plaats. De eerste fase (2008-2015) richt zich op het opspuiten van het eerste deel van het zandlichaam (680 hectare), de aanleg van de buitencontour, het op diepte brengen van de noodzakelijke havenbassins, het aanleggen van de noodzakelijke nutsvoorzieningen en de aanleg van ontsluitende openbare infrastructuur. De tweede fase (2015-2030) betreft het bouwrijp maken van het resterende zandlichaam (circa 300 hectare), het op diepte brengen van de overige havenbassins en het afronden van de ontbrekende infrastructuur. De tweede fase start zodra er voldoende klantvraag is. Realisatie van de eerste fase van het project vindt voor het overgrote deel plaats vanuit het contract ‘Zeewering en eerste haventerreinen’ met bouwconsortium PUMA. Dit contract heeft een waarde van ruim € 1,1 miljard en is de grootste opdracht die Havenbedrijf Rotterdam ooit aan een aannemer heeft gegund. In ons risicolandschap hebben wij vertraging in de verkrijging van definitieve vergunningen door onze klanten als strategisch risico aangemerkt. APMT en RWG hebben in 2011 en begin 2012, in verband met de bouw van hun terminals, de eerste vergunningen verkregen. Het gaat onder meer om natuurbeschermings vergunningen (voor beide terminals), een milieuvergunning (voor APMT) en een omgevingsvergunning (voor RWG).



42

Voortgang in 2011

•

•

•

•


Mijlpalen in de voortgang In 2011 waren veel bouwactiviteiten tegelijk actief. Naast het aanbrengen van zand en steen werd gewerkt aan de kademuren, zijn wegen en viaducten aangelegd, werd aan nutsinfrastructuur gewerkt en is met de aanleg van de spoorlijn een begin gemaakt. In totaal is er in 2011 een bedrag van € 379 miljoen geïnvesteerd in Maasvlakte 2. De realisatie van Maasvlakte 2 verloopt volgens planning en binnen budget. In 2011 zijn verschillende mijlpalen gerealiseerd: Klanten: in april 2011 hebben wij de eerste terreinen overgedragen aan APM Terminals (APMT) gevolgd door een overdracht van twee andere terreinen en 500 meter kade aan Rotterdam World Gateway (RWG) in oktober 2011. Volgens planning dragen wij vanaf 2012 nog eens 500 meter kade over aan RWG en vindt de verdere overdracht van terreinen en kades plaats aan APMT. Beide klanten starten volgens planning in 2012 met de bouw van hun terminals. De verwachting is dat deze vanaf 2014 in gebruik genomen worden. Zeewering: 2011 stond ook in het teken van de aanleg van de harde en zachte zee wering. Samen vormen deze de buitencontour van Maasvlakte 2 die het land moet beschermen tegen de zee. In oktober 2011 is in de harde zeewering het 10.000ste betonblok, afkomstig van een bestaande blokkendam, geplaatst. Volgens planning wordt de nu nog open verbinding tussen de harde en zachte zeewering (het sluitgat) in de zomer van 2012 gesloten. Zand: eind 2011 is 80% van het totaal benodigde zand opgespoten. Het 7 kilometer lange recreatiestrand is voor 80% klaar. Vanaf mei 2012 zal naar verwachting het eerste deel van het nieuwe strand klaar zijn om er te wandelen, zwemmen en zonnen. Het sportstrand wordt eind 2012 in gebruik genomen; Rijksbijdrage: medio 2011 hebben wij, zoals in 2005 is overeenkomen tussen het Rijk en Havenbedrijf Rotterdam in de Uitwerkingsovereenkomst deelproject Landaan winning, de helft van de Rijksbijdrage als voorfinanciering ontvangen. Het gaat om een bedrag van € 363 miljoen. De tweede helft ontvangen wij in 2012.


43

Mijlpalen infrastructuur

•

•

•

In 2011 zijn er ook verschillende mijlpalen bereikt op het gebied van de infrastruc tuur. De nieuw aan te leggen wegen, fietspaden, kabels, leidingen en het spoor op Maasvlakte 2 komen in een strook achter de zeewering te liggen. Deze infrastructuur wordt in stappen aangelegd. In de zomer van 2012 gaat het sluitgat dicht waarna de aanleg van de infrastructuur wordt afgerond en kan de infrastructuur in het najaar van 2012 worden gebruikt. Op weg naar een bereikbare Maasvlakte 2 in 2013 hebben verschillende werkzaamheden aan infrastructurele projecten plaatsgevonden: Duinviaduct: eind 2011 is het Duinviaduct opgeleverd. Het Duinviaduct is een nieuw infrastructuurknooppunt met onder andere een spoorviaduct over het toekomstige spooremplacement, een wegviaduct over de toekomstige verlenging van de N15 en toe- en afritten naar de toekomstige N15. Het Duinviaduct zorgt voor de ontsluiting van het bestaande distripark. We verwachten dat het Duinviaduct medio 2012 in gebruik kan worden genomen, samen met de realisatie van de N15. Spoor: In 2011 begonnen we met de aanleg van de spooraansluiting van Maasvlakte 2 aan het bestaande spoornetwerk. Daarnaast startten we in de loop van 2011 met de aanleg van het spoor op de buitencontour. Doel is om in het najaar van 2012, na het sluiten van het sluitgat, de Maasvlakte 2 via het spoor bereikbaar te hebben. Wegen: eind 2011 is de 6 kilometer lange hoofdweg op de zuidkant van de buiten contour gerealiseerd. Ook is voortgang geboekt bij het aanpassen van de weg infrastructuur van het entreegebied Maasvlakte 2.

Duurzame ontwikkeling

•

•

•

•


Duurzame ontwikkeling is ook voor Maasvlakte 2 een belangrijk speerpunt. Voor een overzicht van alle duurzaamheidsprojecten verwijzen wij naar de website (www.maasvlakte2.com). In 2011 vonden de volgende projecten plaats: Luchtkwaliteit In 2011 is overeenstemming bereikt met de transportsector en gemeente Rotterdam over een alternatief verkeersbesluit dat samen met andere maatregelen de effecten op de luchtkwaliteit als gevolg van het gebruik van Maasvlakte 2 moet compenseren. Met dit besluit kunnen bijvoorbeeld beperkingen gesteld worden aan de toelating van vrachtwagens. Het ontwerpverkeersbesluit is in 2011 gepubliceerd en zal, wanneer het in werking treedt, de verkeersbesluiten van 2010 vervangen. Hergebruik betonblokken Voor de bouw van de harde zeewering worden circa 17.000 betonblokken hergebruikt die afkomstig zijn van de bestaande blokkendam op Maasvlakte 1. Hergebruik op deze schaal komt niet alleen de prijs, maar ook de duurzaamheid van het project ten goede. LED verlichting Medio 2011 is gekozen voor het gebruik van LED voor de openbare verlichting op Maasvlakte 2. Duurzaamheid was hierbij een doorslaggevende factor. Bij de keuze voor LED is rekening gehouden met de duurzaamheidsaspecten people (verkeers veiligheid en beleving), planet (energiegebruik, lichthinder en afvalproductie) en profit (kosten baten-analyse). Ondanks de hogere investering is toch tot de aanleg besloten. Maasvlakte 2 loopt hiermee vooruit op onze plannen om in het gehele Rotterdamse havengebied over te gaan op LED verlichting. Windenergie Eind 2011 werd duidelijk dat de aanleg van een windpark op de zeewering van Maasvlakte 2 een optie is. Deze mogelijkheid vormt een belangrijke stap voor ons streven naar een verdubbeling van de capaciteit van windturbines in het havengebied in 2020 (zie paragraaf 2.6).


44

•

Kennis Duurzaamheid betekent wat ons betreft ook het delen en doorgeven van kennis. Op (www.maasvlakte2.com) is een lespakket samengesteld voor verschillende leeftijdsgroepen, van groep 7 tot bovenbouw VWO. Het gebruik van de lesbrieven is populair. In 2011 zijn de lesbrieven bijna 40.000 keer gedownload. Het lesmateriaal is goed in combinatie te gebruiken met een bezoek aan FutureLand. In november 2011 ontving FutureLand haar 300.000ste bezoeker sinds de opening in mei 2009. In november 2011 zijn er op 20 meter diepte in de zeebodem van de Yangtzehaven sporen van bot, vuursteen en houtskool uit omstreeks 7000 voor Christus aangetrof fen. De vondsten vormen wetenschappelijk bewijs dat op deze plek in de vroege en midden-steentijd mensen hebben gewoond. Juist over deze periode is zo westelijk in Nederland tot nu toe maar weinig bekend.



45

3.3 Bestaand Rotterdams Gebied Efficiënt en duurzaam ruimtegebruik Efficiënt ruimtegebruik Ruimte is schaars in het Rotterdamse havengebied. Daarom beogen wij met onze investeringen intensief ruimtegebruik en herontwikkeling van bestaand havengebied te bevorderen. Verder vindt er overleg plaats met partijen in de haven over het terug nemen van terreindelen die niet optimaal worden benut. Daarnaast bouwen wij de duur van ruimtereserveringen en terreinopties af. Het vraagt investeringen om intensief ruimtegebruik mogelijk te maken. Maar uiteindelijk resulteert intensief ruimtegebruik in een toename van uitgegeven hectares, toename van overslag en toename van onze opbrengsten per vierkante meter. Van het totale areaal aan terreinen van 5214 hectare in het bestaande havengebied (exclusief Maasvlakte 2), is 4795 hectare terrein uitgegeven aan klanten, is 71 hectare in optie aan onze klanten uitgegeven en is 197 hectare gereserveerd voor potentiële uitgiftes. Circa 151 hectare terrein is nog vrij beschikbaar. Deze vrije terreinen zijn over het algemeen klein en niet aan water gelegen. Duurzaam ruimtegebruik Naast intensief ruimtegebruik streven wij ook naar duurzaam ruimtegebruik. Om bedrijven te stimuleren duurzamer te werken hebben we duurzaamheidscriteria bepaald waarop we prestaties van bedrijven beoordelen. Wanneer wij terreinen uitgeven wegen we deze duurzaamheidsbeoordeling mee in de uitgiftebeslissing.

We benoemden in totaal vijf criteria gerelateerd aan de verschillende groeiconcepten: modal split, CO2-capture storage/re-use, dampretoursystemen, gebruik van gecertificeerde biomassa en luchtkwaliteit. Voor de eerste vier criteria zijn afspraken met enkele vooruitstrevende bedrijven (‘koplopers’) gemaakt. Zij fungeren als aanjagers voor de andere bedrijven. In 2012 willen we ook voor luchtkwaliteit afspraken maken.



46

Duurzaam vastgoed Vastgoed is een middel om de ambities van Havenbedrijf Rotterdam te realiseren. Met gebieds(her)ontwikkeling kunnen we door vastgoedactiviteiten onze invloed vergroten en het gebruik van de haven zo efficient en duurzaam mogelijk maken. Ook kan vastgoed worden ingezet voor kwaliteitsimpulsen van de haven door projecten te initiëren die marktpartijen niet op zich nemen. Wij willen ons vastgoed duurzaam ontwikkelen. In 2011 is geïnventariseerd welke duurzaam vastgoed methodiek het beste aansluit bij deze doelstelling en ons bedrijf. De BREEAM nieuwbouw methodiek kwam als beste naar voren. Deze methodiek maakt onderscheid tussen de gebruiksfase en de nieuwbouw & herstructurering van een gebouw. Havenbedrijf Rotterdam is voornemens deze methode toe te passen. We willen voor zowel loodsen als kantoren een ambitieniveau binnen BREEAM nieuwbouw & herstructurering voorschrijven.

Projecten 2011 Verbreding van de Amazonehaven Het afgelopen jaar heeft Havenbedrijf Rotterdam voorbereidingen getroffen zodat we begin 2012 kunnen starten met de verbreding van de eerste 1.000 meter van de Amazonehaven. Deze voorbereidingen bestaan onder andere uit de herinrichting van het EMO-schiereiland, waar de nieuwe kades van EMO nu bijna klaar zijn. Deze nieuwe kades compenseren de opgeheven ligplaatsen aan de zuidkant van de Amazonehaven. Ook onderzochten we in 2011 met EMO en Electrabel uitvoerig hoe we de infrastructuur (wegen, kabels, leidingen) in het betreffende gebied het beste aan kunnen passen. Container Transferium Eind 2010 bereikten we overeenstemming met overslagbedrijf BCTN en de gemeen te Alblasserdam over de exploitatie van een stil en duurzaam Container Transferium in Alblasserdam. In 2011 kochten we grond voor het Container Transferium. Ook zijn we in 2011 op verzoek van BCTN in gesprek gegaan over optimalisatie van de terminal. In plaats van 2012 zal het Container Transferium nu naar verwachting in 2014 operationeel zijn. Met het Container Transferium kunnen containers per binnenvaartschip worden aangevoerd en per vrachtwagen verder het achterland in worden vervoerd. Het Container Transferium is voor ons belangrijk omdat het de A15 ontlast en de uitstoot van fijnstof vermindert.

Ontwikkeling Maasvlakte 2

Verbreding Amazonehaven


Truckparking Distripark Botlek

Truckparking Botlek

Truckparking Waalhaven Zuid


Container Transferium

47

Truckparkings

Eind 2011 ondertekenden we het contract voor de realisatie van drie truckparkings in de haven. Er zullen in de Waalhaven Zuid, de Botlek en het Distripark Botlek aantrekkelijke, betaalbare en veilige parkeerplaatsen voor vrachtwagens gebouwd worden. De truckparkings hebben als doel de veiligheid van chauffeurs en hun lading te vergroten en overlast voor de omgeving te beperken. Havenbedrijf Rotterdam investeert circa € 5 miljoen in de voorzieningen van deze nieuwe truckparkings. Voorbeelden van deze voorzieningen zijn toegangscontrole, cameratoezicht en sanitair. De bouw start op 1 maart 2012. Vanaf 1 juli 2012 kunnen de chauffeurs van de nieuwe truckparkings gebruik maken.

Stadshavens Overgangsgebied tussen stad en haven De Rotterdamse Stadshavens (1600ha) vormen een overgangsgebied tussen stad en haven. In deze voormalige havengebieden komen zowel stedelijke functies als functies die havenprocessen ondersteunen. Daarmee beogen we het vestigings klimaat voor bedrijven in de Rotterdamse haven te verbeteren. De afspraken rond de Stadshavens transformatie zijn gerelateerd aan de afspraken rond de aanleg van Maasvlakte 2.

Structuurvisie Op 29 september 2011 heeft de gemeenteraad unaniem ingestemd met de structuurvisie Stadshavens. Deze visie is door de gemeente Rotterdam en Haven bedrijf Rotterdam opgesteld. Het plan omvat de deelgebieden Merwe-/Vierhavens, Rijn-/Maashaven, Waal-/Eemhaven en RDM/Heijplaat. Een structuurvisie beschrijft de beoogde ruimtelijke ontwikkelingen in de komende decennia. De structuurvisie vormt het kader voor de daarna op te stellen bestemmingsplannen



48

Waalhaven

In 2011 startte de bouw van het kantoor van Cofely in de Waalhaven. De ontwikkeling van dit gebouw past in de strategie van Havenbedrijf Rotterdam om de Sluisjesdijk, Waalhaven-Oost en -Zuid te upgraden voor maritieme (technologie)bedrijven. De komende jaren reconstrueert Havenbedrijf Rotterdam de weg Waalhaven Oostzijde. Daarnaast zijn we van plan de Sluisjesdijk geleidelijk te ontwikkelen tot een maritiem bedrijventerrein waar vestigingsklimaat en leefbaarheid een kwaliteitsimpuls krijgen. Tot 2016 willen we een aantal terreinen met marktpartijen herontwikkelen, de buitenruimte herinrichten, bodem saneren, beveiligingsmaat regelen invoeren en sturen op havengerelateerd gebruik en beeldkwaliteit. De vastgoedontwikkeling Port City heeft als doel partijen uit de maritieme sector een vestigingsplaats te bieden voor hun hoofdkantoren in het Rotterdamse havengebied. Port City heeft tevens als doel een kwaliteitsimpuls te geven aan de herontwikkeling van het verouderde naastgelegen bedrijventerrein Waalhaven Zuid. In 2010 werden de eerste 3 kantoren opgeleverd, in 2011 werd de parkeerlaag en het publieke dek rond gebouw 1 opgeleverd. In 2011 verkochten we het kantoorgebouw Port City III.

RDM-terrein-Heijplaat

• • • • •


In 2011 tekenden wij een samenwerkingsovereenkomst met de gemeente Rotterdam, deelgemeente Charlois en Woonbron over de aanleg van een westelijke verbindingsweg op Heijplaat. Ook zijn er afspraken gemaakt over de bouw van nieuwe huizen en versterking van de voorzieningen, duurzaamheid en gebieds marketing. Mijlpalen op het RDM-terrein in 2011 waren: aanleg eerste deel openbare ruimte en kade; renovatie voormalige centrale kantine; start renovatie Scheepsbouwloods waar zonnepanelen op geplaatst zullen worden; voor het tweede jaar een expositie in Onderzeebootloods in samenwerking met Museum Boijmans Van Beuningen; verbetering waterbusverbinding door hogere vaarfrequentie en een extra stop in Katendrecht.


49

3.4 Binnenvaart Doelstelling Op basis van onze prognoses verwachten wij een verviervoudiging van de container stromen per binnenvaart tot 2035 (7 miljoen TEU in 2035). Doelstelling is om in 2035 65% van het vervoer van containers vanaf Maasvlakte 1 en 2 via de binnenvaart en spoor te laten plaatsvinden. In de eerste helft van 2011 was dit percentage 52,2%. Om de 65%-doelstelling voor 2035 te halen en het proces naar schonere schepen te stimuleren, stelden wij een programma binnenvaart op. Samen met het spoor programma moet dit programma ervoor zorgen dat Rotterdam de markt optimale toegevoegde waarde kan bieden. Het binnenvaartprogramma omvat activiteiten rondom de thema’s: beter benutten van capaciteit en infrastructuur, efficiënt logistiek proces en duurzame binnenvaart.

Beter benutten van capaciteit en infrastructuur Als havenbeheerder heeft Havenbedrijf Rotterdam de taak om voldoende capaciteit te garanderen voor de afhandeling van de containerbinnenvaart. Hierbij gaat steeds meer aandacht uit naar een betere benutting van deze capaciteit, omdat we die niet onuitputtelijk kunnen uitbreiden. Maar we zetten ook in op schaalvergroting. In 2011 zijn nieuwe ligplaatsen in de Heijsehaven in gebruik genomen. Het gaat om twee steigers waar vier schepen van maximaal 135 meter of vijf schepen van maximaal 110 meter kunnen afmeren. Voor het creëren van een optimaal binnenvaartnetwerk richt Havenbedrijf Rotterdam zich ook op de vaarwegcorridors en het achterland. Dit kan door zelf terreinen voor inland terminals te verwerven, om deze vervolgens marktconform te verhuren aan commerciële overslagbedrijven. Zo staat de bouw van een Container Transferium in Alblasserdam gepland (zie ook paragraaf 3.3). De reeds bestaande overslagterminal in Alphen aan den Rijn heeft 71.000 TEU via de binnenvaart vervoerd in 2011. Daarmee werden ongeveer 36.000 vrachtwagenbewegingen van en naar Rotterdam bespaard.



50

Efficiënt logistiek proces In 2011 is er tussen Havenbedrijf Rotterdam, terminal operators, de Vereniging van Rotterdamse Cargadoors (VRC), het Ministerie van Infrastructuur & Milieu en de binnenvaartsector (VITO en CBRB verenigd in Linc) een Integraal Plan Ketenoptima lisatie Containerbinnenvaart tot stand gekomen. Doel van het plan is het verbeteren van de operationele afhandeling van containerbinnenvaart in de Rotterdamse haven. De eerste verbeterpunten zullen naar verwachting in 2012 worden geïmplementeerd. Verder heeft Havenbedrijf Rotterdam in 2011 samen met de Vereniging van Inland Terminaloperators (VITO) InlandLinks ontwikkeld. InlandLinks is een digitaal platform waarop 21 inland terminals in kaart zijn gebracht (zie www.inlandlinks.eu). Per aangesloten terminal kunnen logistieke ketenspelers bekijken over welke voorzieningen, diensten en faciliteiten de terminals beschikken. InlandLinks biedt de logistieke sector inzicht in duurzame en transparante diensten en verbindingen per binnenvaart en spoor en stimuleert het gebruik hiervan. De certificering voor het kwaliteitsmerk InlandLinks gebeurt door een onafhankelijke instantie, namelijk Lloyds Register. In 2012 willen we het concept uitbreiden naar buitenlandse inland terminals. In oktober 2011 is op initiatief van Havenbedrijf Rotterdam in nauwe samenwerking met de provincie Limburg de eerste Regionale Workshop Binnenhavens in Venray georganiseerd. Doel van de workshop is samenwerking met Limburg om de groei van het containervervoer te faciliteren en de capaciteit in het inland terminalnetwerk optimaal te benutten en waar mogelijk uit te breiden.

Duurzame binnenvaart Green Award Havenbedrijf Rotterdam hielp in 2011 mee aan de ontwikkeling van een Green Award Certificaat specifiek voor de Rotterdamse binnenvaart. Inmiddels varen circa 80 schepen rond met dit keurmerk. Binnenvaartschepen met een Green Award certificaat krijgen vanaf 1 januari 2012 15% korting op het binnenhavengeld. Green Award is een stichting die schepen certificeert die extra hebben geïnvesteerd in de kwaliteit en duurzaamheid van schip en bemanning. Het ondersteunen van Green Award binnenvaart past in het beleid van Havenbedrijf Rotterdam om duurzame scheepvaart te stimuleren. Stimuleringsregeling Schone binnenvaart Het Expertise- en Innovatie Centrum Binnenvaart (EICB) voert namens Havenbedrijf Rotterdam de tijdelijke stimuleringsregeling ‘Schone binnenvaart en duurzame logistiek in Rotterdam’ uit. Het fonds verstrekt financiële bijdragen aan de sector om het brandstofverbruik en de emissies in de regio Rotterdam te verminderen. In 2011 zijn 19 projectaanvragen ingediend en is aan 11 projecten in totaal een bijdrage van ruim € 360.000 toegekend (Bron EICB).



51

Walstroom

Een ander initiatief om een positieve bijdrage te leveren aan de verbetering van de lokale luchtkwaliteit, is het beschikbaar stellen van walstroom. Sinds 1 maart 2010 geldt er in de Rotterdamse haven een generatorverbod voor binnenvaart schepen bij openbare ligplaatsen. Binnenvaartschepen moeten op deze plaatsen stroom afnemen van de op de wal staande elektriciteitskasten in plaats van hun eigen dieselaggregaat. Daarmee beogen we de lokale uitstoot van NOx en fijnstof te verminderen en de geluidshinder voor de omgeving te beperken. Ons doel is om in 2012 ongeveer 600 aansluitingen in de haven beschikbaar te hebben. Eind 2011 waren 404 aansluitingen beschikbaar. In 2012 zal Stena Line als eerste zeehaven terminal in Rotterdam naar verwachting overgaan op het gebruik van walstroom. De afname van walstroom blijft achter bij verwachting. Uit onderzoek begin 2011 van Havenbedrijf Rotterdam, Havenbedrijf Amsterdam, provincie Zuid-Holland, regio Drechtsteden, gemeente Nieuwegein en de brancheorganisaties CBRB, Kantoor Binnenvaart en Koninklijke Schuttevaer is gebleken dat de toepassing van walstroom haken en ogen kent. Zo ervaren schippers technische problemen bij het gebruik van walstroom, waarvan het grootste deel opgelost wordt door het inschakelen van de installateur en wordt bijvoorbeeld het tillen van de kabels als zwaar ervaren. Omdat walstroom een belangrijke bijdrage levert aan onze duur zaamheiddoelstelling, verricht Havenbedrijf Rotterdam inspanningen om walstroom beter toegankelijk te maken. Zo faciliteren we naar aanleiding van het onderzoek een zogenaamde “Quick Scan” voor binnenvaartschippers. Op kosten van Havenbedrijf Rotterdam kan een technisch specialist naar een binnenvaartschip gestuurd worden om problemen met het gebruik van walstroom op te lossen. Verder is besloten om het tarief voor walstroom tot 2013 gelijk te houden. Vaarsnelheidsbeperking

• • • •


De brancheorganisaties Koninklijke Schuttevaer, Centraal Bureau Rijn- en Binnen vaart en Kantoor Binnenvaart hebben de aangespannen rechtszaken, inzake een snelheidsbeperking voor binnenvaartschepen, tegen de gemeente Rotterdam en het Rijk ingetrokken. Havenbedrijf Rotterdam en de Binnenvaartsector hebben overeen stemming bereikt over uitstel en aangepaste snelheidsbeperkingen op delen van de Oude Maas, de Nieuwe Maas en het Hartelkanaal. De nieuwe afspraken luiden als volgt: De vaarsnelheidsbeperking voor de binnenvaart wordt vanaf 1 januari 2014 in plaats van 1 januari 2013 effectief. De nieuwe snelheidsbeperkingen worden gemeten over het water in plaats van over de grond. Partijen streven naar hogere toegestane vaarsnelheden. Als de luchtkwaliteit dat toelaat, eindigen de snelheidsmaatregelen eerder en worden deze beperkt tot kortere trajecten. Uitgangspunt blijft dat de maatregelen voldoende compenserend zijn voor de effecten op de luchtkwaliteit van het grotere ladingaanbod door de aanleg en ingebruikname van Maasvlakte 2.


52

3.5 Spoor Doelstelling Om de bereikbaarheid en duurzaamheid van de haven te verbeteren, streeft Haven bedrijf Rotterdam ernaar dat in 2035 65% van de containers vanaf Maasvlakte 1 en 2 via het spoor en de binnenvaart naar het achterland vervoerd wordt. In de eerste helft van 2011 was dit percentage 52,2%. Het is de verwachting dat in 2035 ongeveer drie miljoen TEU (containers) per spoor van en naar de Maasvlakte vervoerd wordt.

Samenwerking Samen met het Ministerie van Infrastructuur & Milieu en Keyrail zetten wij ons in om het spoorproduct in samenwerking met de markt te verbeteren. Havenbedrijf Rotterdam participeert in Keyrail. Ons belang in deze vennootschap is 35%. ProRail (50%) en Havenbedrijf Amsterdam (15%) zijn de andere aandeelhouders. Keyrail exploiteert de Betuweroute, de goederenspoorlijn tussen de Maasvlakte en de grens met Duitsland bij Zevenaar. Medio 2011 heeft de Minister van Infrastructuur & Milieu het voornemen uitgesproken om Keyrail voor een extra periode van minimaal 10 jaar de exclusieve exploitatieopdracht te geven voor de Betuweroute. Tevens is het voornemen om Keyrail te laten functioneren als enig loket voor de goederenvervoer ders. Met dit voornemen wordt in onze optiek een belangrijke stap gezet voor het verder uitbouwen van het aandeel spoor in de modal split. Naast onze samenwerking met Keyrail en het Ministerie werken wij samen met spoorvervoerders, spooroperators, expediteurs, verladers en containerterminals. Een voorbeeld is onze samenwerking met Samskip, Interforest en Metrans voor een treindienst tussen Rotterdam en Praag. Door dit te stimuleren, hopen wij andere verladers te prikkelen meer lading per spoor van en naar Rotterdam te vervoeren.

Spoorvervoer havengebied Begin 2011 zijn in onze opdracht de eerste meters spoor aangelegd op het nieuwe land van Maasvlakte 2. We verwachten dat eind 2012 de eerste treinen over Maasvlakte 2 kunnen rijden. Voor meer informatie over het spoor op Maasvlakte 2 verwijzen wij naar paragraaf 3.2.



53

In februari 2011 kwam het eindrapport van de studie ‘Logistieke Verkenning Havenspoorlijn’ beschikbaar. Prorail was deze studie in 2009 begonnen in samen werking met Havenbedrijf Rotterdam en in afstemming met Keyrail. In de studie is onderzoek gedaan naar de invloed van diverse ontwikkelingen in het Rotterdams Havengebied op de spoorweginfrastructuur, waaronder de aanleg van Maasvlakte 2. Het eindrapport beschrijft vijf verbeteringen die kunnen bijdragen aan het verhogen en beter benutten van de operationele capaciteit van het spoor. Onder andere het verhogen van de operationele capaciteit van de Calandbrug. Dit project is in 2011 opgestart.

Spoorlijn naar ach

Spoorlijn Rotterdam

Maasvlakte 2

Maasvlakte

Rotterdam Europoort Vlaardingen

Schiedam

Ridderkerk

Botlek

Gorinchem Barendrecht Zwijndrecht Dordrecht

Dordrecht

Spoorvervoer achterland De Betuweroute is van belang voor Rotterdam om een echte spoorhaven te zijn. De circa 160 kilometer lange goederenspoorlijn van de Maasvlakte naar de grens met Duitsland zorgt voor een goede spoorverbinding met het Duitse achterland. De Betuweroute wordt steeds actiever gebruikt. Keyrail verwacht dat dit gebruik de komende jaren verder zal toenemen. In de eerste helft van 2011 reden er ongeveer 12.000 treinen over de Betuweroute. Dit is bijna 50% meer dan in de eerste helft van 2010. Hierom is het van belang dat de Duitse overheid op korte termijn beslist over de definitieve aanleg van het zogenaamde derde spoor tussen Emmerich en Oberhausen en deze aanleg zo snel mogelijk realiseert. De Betuweroute heeft in de toekomst naar verwachting niet de capaciteit om al het spoorgoederenvervoer vanuit Rotterdam naar het achterland af te handelen. Ook is het niet voor elke bestemming de meest geschikte route. Hierdoor zullen andere spoorlijnen die ook gebruikt worden voor personenvervoer noodzakelijk blijven voor goederenvervoer van en naar de haven. Zevenaar Kesteren

Spoorlijn Rotterdam naar achterland

Dodewaard Kerk-Avezaath

Elst Valburg

Echteld

Tiel Geldermalsen Nijmegen Meteren

Gorinchem



54

3.6 Weg Doelstellingen

• •

In 2011 waren wij actief met diverse (regionale) partijen en overheden om de bereikbaarheid van de haven over de weg te verbeteren. Voor de bereikbaarheid van de haven over de weg stelden wij ons in 2011 twee doelen: In minimaal 85% van de spitsen mag de reistijd van de A15 tussen Vaanplein en Maasvlakte maximaal 38 minuten bedragen. In minimaal 85% van de avondspits (Haven-uit) mag de maximale reistijd van het onderliggend wegennet van de A15 maximaal het dubbele zijn van de reistijd buiten de spitsen. Het eerste doel is gehaald. Het gaat om de gemiddelde reistijd van de A15 tussen Vaanplein en Maasvlakte voor vier spitsen: ochtendspits Haven-in en Haven-uit en avondspits Haven-in en Haven-uit. Voor drie spitsen (ochtendspits Haven-in en Haven-uit en avondspits Haven-in) lag het percentage zelfs boven de 95%. Dit was aanleiding om de doelstelling medio 2011 aan te scherpen tot alleen de avondspits Haven-uit. De norm bleef wel staan op 85%. Het aangescherpte doel is met 57% in 2011 niet gehaald. Het tweede doel is ook gehaald. Deze KPI is nieuw en wordt sinds juli 2011 structureel gemeten. We meten de reistijd in de avondspits op zeven trajecten die van belang zijn voor bereikbaarheid, waaronder de meest belangrijke haven ontsluitingswegen (N15 en Waalhavenweg) en op de parallelstructuur van de A15 (Botlekweg en Vondelingenweg). Het onderliggend wegennet wordt de komende jaren steeds belangrijker als alternatief voor de A15. Vooralsnog wordt alleen de avondspits Haven-uit gemeten aangezien de overige spitsen (ochtendspits en avondspits Haven-in) net als bij de A15 minder aanleiding geven tot zorg. Het gemiddelde over de zeven trajecten voor de tweede helft van 2011 is 94%. Dat is dus ruim boven de norm van 85%. Eén traject scoort onder de norm (Clydeweg, 68%). Zonder maatregelen wordt de score op dit traject waarschijnlijk slechter. Momenteel wordt naar oplossingen voor dit knelpunt gezocht, maar is nog geen oplossing voorhanden.



55

De Verkeersonderneming De in juli 2008 opgerichte Verkeersonderneming is een strategisch samenwerkings verband waarin Havenbedrijf Rotterdam werkt aan de bereikbaarheid van de haven via de A15. Onze drie partners in De Verkeersonderneming zijn het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, de gemeente Rotterdam en de stadsregio Rotterdam. Om de bereikbaarheid via de A15 te verbeteren organiseert De Verkeersonderneming maatregelen op het gebied van mobiliteits-, verkeers- en incidentmanagement.

•

•

•

• •

•

•

•

•


Mobiliteitsmanagement richt zich op het terugdringen van het aantal auto’s in de spits. Bij mobiliteitsmanagement lag het accent in 2011 op de volgende projecten: Uitbreiding SpitsScoren: hogere prestatie én spitsmijden in avondspits Haven-uit. Dit project beloont forenzen financieel voor het mijden van de A15. Het aantal deelnemers aan het project bedroeg eind 2011 circa 1.800 en het aantal structurele spitsmijdingen circa 800 (Haven-in ochtend) en 600 (Haven-uit avond). Werknemersaanpak: De Verkeersonderneming heeft in 2011 een werknemers programma ontwikkeld om werknemers bewust te maken van hun reisgedrag en hen te wijzen op andere vervoerswijzen. Deze campagne heeft een looptijd van drie jaar. Doorzetten (e-)bike- en scooterregeling: eind 2011 verkozen meer dan 500 haven werkers de e-bike of scooter in ongeveer de helft van de tijd boven de auto voor het woon-werkverkeer. Met verkeersmanagement tracht De Verkeersonderneming de beschikbare weg capaciteit te optimaliseren. Op het gebied van verkeersmanagement is in 2011 aandacht besteed aan de volgende zaken: Voor de A15 zijn diverse maatregelen genomen, waaronder het plaatsen van route informatie panelen, monitoring van de reistijd en het plaatsen van camera’s. Op verzoek van De Verkeersonderneming heeft de Havenmeester van Rotterdam met de gemeente Rotterdam voor de Botlekbrug een spitsregime ingesteld. Dit betekent dat tijdens de spitsuren op de A15 de Botlekbrug alléén op vaste tijden opent voor het scheepvaartverkeer. De Regiodesk, een samenwerking tussen de regionale wegbeheerders, zet zich vanaf 1 september 2011 in om verkeer op basis van actuele beschikbare capaciteit via parallelwegen om te leiden. Dat gebeurt met behulp van route informatiepanelen en op afstand bedienbare verkeerslichten. De Regiodesk wordt van ’s morgens 6.00 tot ’s avonds 21.00 bemand. In december 2011 vond de starthandeling voor de verbreding van de A15 plaats. De verbreding zal volgens planning tot 2015 duren. Incidentmanagement ziet op het veilig en snel afhandelen van incidenten op de weg. Op het gebied van incidentmanagement ging in 2011 de aandacht uit naar de volgende projecten: De invoering van het ‘statiegeldwiel’, waarbij vrachtwagens met een lekke band worden voorzien van een tijdelijke band om vervolgens naar de dichtstbijzijnde parkeerplaats te kunnen rijden om daar definitief herstel uit te laten voeren. Eind 2011 is een ‘veiligstelplaats’ beschikbaar gekomen in het Botlekgebied om voer tuigen of lading van voertuigen veilig te kunnen behandelen in geval van calamiteiten.


56

Nieuwe Westelijke Oeververbinding Voor een goede bereikbaarheid voor nu en in de toekomst vindt Havenbedrijf Rotterdam realisatie van een nieuwe westelijke oeververbinding (ten westen van de Beneluxtunnel) noodzakelijk. Naast de dagelijkse files kan er bij incidenten op zowel de A15 als op de Beneluxcorridor een probleem ontstaan doordat er geen alterna tieve routes zijn voor het verkeer. Dit kan uitstraling hebben naar de A15 en de A20. Ook andere partijen in de regio onderschrijven het belang van een extra oever verbinding, waaronder verschillende gemeenten en belangenorganisaties (o.a. Deltalinqs, LTO-glaskracht, organisatie voor transport en logistiek Nederland TLN, logistiek belangenbehartiger EVO en de Kamer van Koophandel). Er zijn echter ook tegenstanders die bang zijn voor negatieve gevolgen voor natuur en milieu. We hebben ervoor gekozen om alleen als belanghebbende op te treden en te pleiten voor een NWO die de bereikbaarheid van de haven het meeste dient, met respect voor natuur, milieu en omgeving. Havenbedrijf Rotterdam diende in 2011 een advies in bij de Minister van Infrastructuur en Milieu, waarin onze voorkeur voor het Blankenbrugtracé was neergelegd. Op 7 december 2011 sprak de Minister van Infrastructuur en Milieu de voorkeur uit voor het Blankenburgtracé.



57

3.7 Pijpleidingen Doelstelling Havenbedrijf Rotterdam wil samen met de markt nieuwe pijpleidinginfrastructuur voor de industrie ontwikkelen. Hierbij is het doel het verbeteren van de bereik baarheid en het bevorderen van de synergie tussen bedrijven, zowel binnen Rotterdam als daarbuiten in andere delen van Noordwest-Europa. Door gebruik van pijpleidingen kunnen bedrijven hun transport van grondstoffen en producten optimaliseren. Maar ook stoom, restwarmte en restproducten uitwisselen en daarmee hun energieverbruik, emissies, afvalstoffen en kosten verlagen. Naast pijpleidingprojecten in de Rotterdamse haven ging de aandacht in 2011 uit naar samenwerkingsmogelijkheden met andere havens. In 2011 spraken wij met Antwerpen, Moerdijk en Zeeland over het versterken van de samenwerking op het gebied van pijpleidingen.

Stoompijp In 2010 stelden wij het Strategie en Actieplan pijpleidingen 2010-2015 vast. Speer punt is het samen met marktpartijen ontwikkelen van open access pijpleidingen. De Stoompijp is hier een onderdeel van. Met behulp van een transportleiding voor stoom kunnen bedrijven in de Botlek onderling stoom uitwisselen en daarmee besparen op hun energiegebruik. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan de CO2-reductiedoel stellingen van het Rotterdam Climate Initiative. De investeerder en exploitant van de Stoompijp, Stedin, heeft begin 2012 het investeringsbesluit genomen. Dit is iets later dan voorzien.

RC2 en MultiCore RC2 en MultiCore zijn vennootschappen die pijpleidingen exploiteren in het Rotterdamse havengebied. Wij participeren in beide. RC2 (50% Havenbedrijf Rotterdam, 50% ARG) exploiteert een pijpleiding voor het transport van ethyleen tussen Antwerpen en Rotterdam die door meerdere partijen tegelijk gebruikt kan worden. Multicore (75% Havenbedrijf Rotterdam, 25% Vopak) exploiteert een ondergrondse leidingenbundel van 4x20 km tussen Europoort, Botlek en Pernis waarvan bedrijven leidingsecties kunnen huren voor transport van hun product binnen het Rotterdamse industriecomplex. Het optimaliseren van het landzijdig



58

transport en het versterken van het Industriële Cluster zijn de doelen van onze deelname in deze vennootschappen. Havenbedrijf Rotterdam werkt samen met marktpartijen aan de ontwikkeling van een pijpleiding voor CO2 van de Botlek naar de Maasvlakte (zie paragraaf 2.6). We bekijken of deze pijpleiding onderdeel kan worden van een nieuwe MultiCore bundel.

Pijpleidingenbundel Antwerpen-Rotterdam In de Havenvisie 2030 hebben wij de ambitie uitgesproken dat het Rotterdamse havengebied in 2030 functioneert als een geïntegreerd cluster met Moerdijk en Antwerpen en daarmee het grootste, meest moderne en duurzame petrochemieen energiecomplex van Europa is: Europe’s Industrial Cluster. In december 2011 sloten we met de haven van Antwerpen een intentieovereenkomst, waarin wij afspraken om samen te werken aan een studie naar gebundelde pijpleidinginfrastruc tuur tussen de havens. Onderdeel van de studie is het traject Pernis-Maasvlakte, parallel aan de MultiCore bundel. De resultaten van de studie zullen het uitgangs punt vormen van een onderzoek naar de financiële haalbaarheid van een additionele pijpleidinginfrastructuur. Partijen beogen de studie in 2012 af te ronden.

Pijpleidingenviaduct In 2011 heeft Havenbedrijf Rotterdam gewerkt aan de voorbereiding van een pijpleidingenviaduct in de leidingenstrook naast de A15 tussen de Aveling en Digna Johannaweg. De bouw van dit pijpleidingviaduct is begin 2012 gestart.



59


Havenmeester De (Rijks)Havenmeester van Rotterdam is verantwoordelijk voor een veilige en efficiënte afwikkeling van de scheepvaart. Hiervoor voert hij een groot aantal publiekrechtelijke taken uit. De bevoegdheden zijn door verschillende overheden, zoals het Rijk en de gemeenten Rotterdam, Schiedam en Vlaardingen aan de Havenmeester overgedragen. Op 1 juli 2011 heeft hij ook van de gemeente Dordrecht, Zwijndrecht en Papendrecht de bevoegdheden overgedragen gekregen. De Havenmeester handhaaft de nautische orde en wetgeving op het gebied van milieu, veiligheid en havenbeveiliging. Tevens zorgt de (Rijks) Havenmeester voor incidentbestrijding op het water. Dit gebeurt onder andere met patrouillevaartuigen, het Havencoördinatiecentrum, de radarposten, bruggen en sluizen en het uitvoeren van diverse soorten inspecties op schepen en bij bedrijven.


Verslag van het Havenbedrijf > Havenmeester

60

36.415

34.404

33.352

33.681

40000

40000

35000

35000

30000

30000

25000

25000

20000

20000

15000

15000

10000

10000

5000

5000

0 2008

2009

2010

0 2006

2011

2007

2008

2009

Tankschepen

Tankschepen

Droge bulk

Droge bulk

General cargo

General cargo

Volcontainer

Volcontainer

Overige

Overige

4.1 Veiligheid in de haven 5:02

5,02

4:90

4,90

4:78

4,78

33.000

4:66

4,66

31.000

4:54

29.000

4:42

27.000

4:30

25.000

4:18

39.000 37.000 35.000

2008

2009

2010

2010

2011

Scheepsbezoeken Turn Around Time Rotterdam in uren

Turn Around Time Rotterdam in uren

4,54

Doelstellingen 4,42 4,30 De (Rijks)Havenmeester zet zich in voor een efficiënte en veilige afwikkeling van de scheepvaart. 4,18 In 2011 ontwikkelden we twee nieuwe KPI’s die deze doelstellingen beter meten en stuurbaar maken. Vanaf 2012 meten we de efficiency met de Nautische Efficiency Index (NEI) die een waardering geeft aan de mate waarin de afwikkeling van de scheepvaart conform planning is verlopen. De Nautical Safety Index (NSI) meet de nautische ongevallen afgezet tegen de verkeersintensiteit. Hierdoor ontstaat een beeld van het relatieve nautische veiligheidsniveau.

2

Scheepsbewegingen en nautische ongevallen

Nautische veiligheid

(Zeevaart)

In een grote drukke haven met ruim 83.000 bewegingen van de zeevaart en een veelvoud daarvan door binnenvaart zijn ongevallen onvermijdelijk. Daarom hanteren wij een norm van 120 ongevallen. In 2011 hebben zich 131 nautische ongevallen voorgedaan waarvan 16 significant. Ten opzichte 230van vorig jaar is dit 1 significant 93.000 ongeval meer. 200als één of meerdere van de 82.000 Een nautisch ongeval is significant volgende 71.000 factoren voorkomen: dodelijke of zwaargewonde slachtoffers, grote 170 vaarweg-,60.000 scheeps-, lading- of milieuschade of 140 als er een volledige stremming is geweest49.000 van 1 uur of meer. 110

90.000

230

86.000

200

82.000

170

78.000

140

74.000

110

70.000

80 2008

2009

2010

2011

Scheepsbewegingen zeevaart Nautische ongevallen Norm Nautische ongevallen

38.000

80

2005 betreffen 2006 2007 2008 2009 De 131 ongevallen 43 aanvaringen met een object, 27 tros- en anker ongevallen, 22 gevallen van aan de grond of in de kant lopen, 16 aanvaringen Scheepsbewegingen tussen varende en aangemeerd liggendezeevaart schepen en 23 overige soorten ongevallen. Nautische ongevallen Norm Nautische ongevallen

90

Scheepsbewegingen zeevaart

86 82 78 74 2008


2009

2010


2011

70

61

Norm N

Nautisc

130

Transportveiligheid Gecoördineerd toezicht Voor het behouden van het veiligheidsniveau is toezicht op de lading en lading handelingen nodig. De (Rijks)Havenmeester voert inspecties en controles uit en initieert corrigerende maatregelen. De landelijke programma’s “Vernieuwing Toezicht” en het meerjaren programma “Rijksinspecties 2011-2014” richten zich op samenwerking van toezichthouders. Toezichthouders zijn onder andere de Douane, de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en Rijkswaterstaat. Binnen het domein zeehavens is de (Rijks)Havenmeester aangewezen om het toezicht van verschillende organisaties aan boord van zeeschepen in Rotterdam te coördineren. Tevens neemt de (Rijks)Havenmeester deel aan het gecoördineerde toezicht binnen Front Office Chemie Rijnmond en Binnenvaart Toezichtregio Rotterdam. Binnen bovengenoemde trajecten werken we aan gezamenlijke planning, gegevensuitwisseling, gezamenlijke risicoanalyse en gezamenlijk risicogestuurd en systeemtoezicht. Safety and Environmental Index (SEI)

Met de Safety and Environmental Index (SEI) meet de (Rijks)Havenmeester in welke mate aan boord van de scheepvaart regels op het gebied van veiligheid en milieu worden nageleefd. Basis hiervoor zijn de bevindingen tijdens inspecties aan boord en de systematische controle van naleving van wettelijke administratieve meld plichten door rederijen en agenturen. De index bestaat uit drie streefwaarden voor milieu, veiligheid en kwaliteit van meldingen. In 2011 scoort Havenbedrijf Rotterdam een 7,8 in deze index, en daarmee is de norm van 8,3 niet gehaald. Deze lagere score wordt veroorzaakt door veranderde regelgeving met betrekking tot biobrand stoffen. Door veranderingen in de benamingen van biobrandstoffen correspondeerde de lading niet met bijbehorende documenten met als gevolg lagere scores en hercontroles. Vanaf 2012 wordt de SEI breder door toevoeging van inspecties op de binnenvaart en inspectieresultaten van andere toezichthouders. Dit biedt een nieuw inzicht in het naleveingsgedrag en veiligheidsniveau. Ook past het binnen de rol van de (Rijks)Havenmeester als coördinerend toezichthouder binnen het programma Vernieuwing Toezicht. De toevoeging van havenbrede inspectie resultaten is een aanzet tot een haven-KPI. Monitoring Om gerichter te kunnen controleren vindt structurele monitoring plaats op het nalevinggedrag van schepen en bedrijven. Hiervoor stellen we met andere toezicht houders een gezamenlijke risicoanalyse op. In samenwerking met de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) ontwikkelen we gezamenlijke doelstellingen. Daarnaast geven we inzicht in elkaars toezichtresultaten. Samen met andere overheidsdiensten wordt gewerkt aan een gezamenlijke inspectieview. De inspectie view is een virtueel dossier waarin inspecteurs informatie over inspectieobjecten kunnen raadplegen. De verschillende risicoanalyses leveren naast elkaar een (verenigd) risicoprofiel per object of groep op. Met deze aanpak beogen we goede prestaties te belonen met minder toezicht en slechte prestaties te belasten met extra inspecties.

Samen met ILT, Rijkswaterstaat en Havenbedrijf Amsterdam ondertekenden wij in 2011 de eerste handhavingsconvenanten met bedrijven uit de binnenvaartsector. De convenanten bevatten afspraken over de naleving van weten regelgeving in combinatie met een vermindering van de toezichtlast van overheidspartijen. Door de convenanten kunnen ILT, Rijkswaterstaat en de havenbedrijven van Amsterdam en Rotterdam hun toezicht effectiever en efficiënter inrichten en zich meer richten op de grootste risico’s in de sector. Met deze aanpak stimuleren we zelfsturend vermogen van bedrijven.



62

Kernramp in Japan

Vanaf april 2011 liet de (Rijks)Havenmeester het stralingsniveau van bezoekende zeeschepen controleren die Japan, na de aardbeving en de daaropvolgende tsunami en kernramp, bezocht hadden. In totaal werden 20 zeeschepen gecontroleerd. De metingen vonden buiten het havengebied op zee plaats. Aan boord van de gecontroleerde schepen werd in één geval verhoogde radioactiviteit gemeten. De verhoogde radioactiviteit lag echter ver onder de gestelde veiligheidsgrens. De douane verrichtte metingen aan individuele containers op de terminal. Hierbij werden bij een beperkt aantal containers hogere waarden gemeten dan acceptabel. Vanaf 1 juni 2011 staakte de (Rijks)Havenmeester het meten aan boord van zeeschepen, nadat al een aantal weken geen besmetting meer was aangetroffen. LNG-tankschip In juni 2011 ontving Rotterdam bij de Gate terminal het eerste LNG-tankschip. De divisie Havenmeester heeft de ontvangst en afhandeling van het schip extra zorgvuldig voorbereid. Hierbij heeft de divisie veel samengewerkt met overheids diensten en diverse LNG-, nautische en commerciële deskundigen.

Milieuveiligheid Scheepsafvalstoffenbesluit De (Rijks)Havenmeester is actief ter voorkoming van vervuiling door scheepsafval vanuit de binnenvaart. Er is een landelijk Meld- en Informatiepunt dat belegd is bij het Havencoördinatiecentrum (HCC). Hier komen vragen en meldingen over het Scheepsafvalstoffenbesluit binnen. Meer inhoudelijk specifieke vragen over afvalstoffen worden doorgegeven aan de verantwoordelijke toezichthouder, Rijkswaterstaat. Zo nodig spelen we deze vragen door aan andere overheids diensten. Het blijkt dat voor zowel de binnenvaartbranche als de betrokken toezichthouders het centrale Meld- en Informatiepunt een toegevoegde waarde heeft in de handhaving van het Scheepsafvalstoffenbesluit. Daarom is het Melden Informatiepunt na de pilotperiode in 2010 in 2011 gecontinueerd. Bunkeren en waterverontreinigingen

Aantal waterverontreinigingen

300 250 200 150

Bij bijvoorbeeld het bunkeren van olie en het overslaan van vloeistoffen kunnen olie en/of chemicaliën in het water terechtkomen. Bij een dergelijk incident zorgt de (Rijks)Havenmeester voor het indammen van de verontreiniging. Bij een onbekende dader laat de (Rijks)Havenmeester de verontreiniging ruimen door het vervuilde water, schepen of andere objecten te laten reinigen. In 2011 waren er 174 water verontreinigingen, dit is onder de norm van 250.

100 50 2009

2010

2011

0

De (Rijks)Havenmeester beschouwt het opruimen van morsingsincidenten van groot belang voor een vlotte, veilige en schone haven. Ter voorkoming van verhoging van de Turn Around Time (TAT) door een vervuild schip (of vervuild object) en vervuiling van het water en de waterbodem is een ruimingsorganisatie 7 x 24 uur beschikbaar.

50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 1990 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2015 2020 2025 Referentie jaar

Realisatie

0 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Ambitie

Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Onzekerheidsmarge

Effect maatregelen RCI CO2 uitstoot


63

Beveiligd De Havenbeveiligingswet is van toepassing op terrorisme risicovolle objecten in het havengebied. Dit kunnen zowel havenfaciliteiten als niet-havenfaciliteiten zijn. In de rol van Port Security Officer ziet de (Rijks)Havenmeester toe op de naleving van deze wet. Om te voldoen aan Europese wetgeving geeft de Port Security Officer goedkeuring aan het beveiligingsplan van havenfaciliteiten en risicovolle objecten. Ook organiseert hij het toezicht en treedt zonodig handhavend op. Door samen werking met Dordrecht zijn ook Zwijndrecht, Papendrecht en Alblasserdam toegevoegd aan het werkgebied van de Port Security Officer. Het beveiligingsniveau is volgens onze normen voldoende als de gemiddelde beoordeling een 7,1 scoort op een schaal van 1 tot 10. Daar waar de beveiliging in het verleden als onvoldoende werd beoordeeld, inspecteerden we frequenter. De bedrijven scoorden in 2011 gemiddeld een 7,2.



64

36.415

34.404

33.352

33.681

40000

40000

35000

35000

30000

30000

25000

25000

20000

20000

15000

15000

10000

10000

5000

5000

0 2008

2009

2010

0 2006

2011

2007

2008

2009

Tankschepen

2010 Tankschepen

Droge bulk

Droge bulk

General cargo

General cargo

Volcontainer

Volcontainer

Overige

Overige

4.2 Efficiënt scheepvaartverkeer Scheepsbezoeken

TAT Rotterdam vs Scheepsbezoeken 2008 - 2011

In totaal vonden er in 2011 33.681 bezoeken van zeeschepen plaats.

(Zeevaart)

39.000

5:02

37.000

4:90

35.000

4:78

33.000

4:66

31.000

4:54

29.000

4:42

27.000

4:30

25.000

4:18 2008

2009

2010

2011

Scheepsbezoeken Turn Around Time Rotterdam in uren

Belangrijk voor de concurrentiepositie van de Rotterdamse Haven is een efficiënte 5,02 scheepvaart. De Turn Around Time Rotterdam (TAT Rotterdam) afwikkeling van Turn Around Time Rotterdam in uren 4,90 geeft een indicatie van de gemiddelde vaartijd van zeeschepen met een lengte van minstens4,78 150 meter, gemeten vanaf zee tot aan de ligplaats en vice versa. 4,66 we naar een gemiddelde TAT van 4 uur en 27 minuten. In 2011 streefden 4,54

De werkelijke4,42 verhoudingen van de aantallen schepen naar de gebieden Stad, 4,30 Botlek en Europoort lagen anders dan in de norm is aangenomen. Hierdoor is de 4,18 TAT in 2011 hoger uitgekomen dan de norm, op 4 uur en 36 minuten. Vanaf 2012 wordt de efficiency tot uitdrukking gebracht middels de Nautische Efficiency Index.

2

Nautisch beheer Dordrecht Als gevolg van samenwerking met de gemeente Dordrecht heeft Havenbedrijf Rotterdam vanaf 1 juli 2011 het nautisch beheer van de haven van Dordrecht gevoerd. Hieronder vallen ook de havens van Zwijndrecht en Papendrecht. Hiervoor wordt een vaartuig ingezet en drie nautische operationele medewerkers zijn overgekomen naar Havenbedrijf Rotterdam.

90.000

230

86.000

200

82.000

170

78.000

140

74.000

110

70.000

80 2008

2009

2010

2011

Scheepsbewegingen zeevaart Nautische ongevallen Norm Nautische ongevallen

Havenmeester Management Informatie Systeem 230

93.000

200schip centraal en heeft de ambitie 82.000 De (Rijks)Havenmeester stelt het bezoek van het 71.000 te worden van de nautische keten. om coördinator 170 Om dit te bewerkstelligen willen 60.000 140 we meer informatie uitwisselen met andere partijen. Een belangrijke mijlpaal hierin 49.000 110 is de eerste fase van de oplevering van het Havenmeester Management Informatie 38.000 80 werkzaamheden van onze Systeem (HaMIS) in 2011. Dit deel ondersteunt de 2005 oplevering 2006 2007 2008eerste 2009tranche worden inspectieresultaten inspecteurs. Door van deze beter geregistreerd en zijn belangrijke stappen gezet om risicogestuurd toezicht Scheepsbewegingen zeevaart te ondersteunen. Nautische ongevallen Norm Nautische ongevallen



90 86 82 78

Scheepsbewegingen zeevaart 65

Norm N

Nautisc

130

Op 19 oktober 2011 heeft het Duitse instituut TüVIT het HaMIS systeem gewaardeerd met de maximale score van vijf sterren. Het toont aan dat het opgeleverde informatiesysteem kwalitatief goed is en daardoor softwaretechnisch eenvoudig is te onderhouden en aan te passen.

Portbase - HaMIS - National Single Window In 2010 is nieuwe EU regelgeving geïntroduceerd die van EU lidstaten verlangt dat alle verplichte meldingen van de scheepvaart via één loket (een “maritime Single Window”) moeten worden afgehandeld. Op nationaal niveau heeft dit inmiddels geleid tot een gecoördineerde actie van drie departementen om de scope te verbreden en een “Single Window Handel en Transport” te introduceren. Het Port Community System (PCS) zou daar onderdeel van moeten uitmaken. Havenbedrijf Rotterdam is hierbij betrokken om de transport en logistieke belangen in de haven te borgen. De (Rijks)Havenmeester is hierbij betrokken omdat de informatieprocessen voor de (Rijks)Havenmeester, waaronder HaMIS, afhankelijk worden van het functioneren van de Maritieme Single Window.



66


Omgeving Hoe werkt Havenbedrijf Rotterdam samen met relevante stakeholders zoals omwonenden, belangenorganisaties en overheden? En hoe betrekken we de omgeving bij de ontwikkelingen in het havengebied? Antwoord op deze vragen staat in dit hoofdstuk. Net als hoe we in gesprek blijven met andere havens om ons heen. Onze omgeving heeft belang bij een duurzame ontwikkeling van de haven en bij een gezonde arbeidsmarkt. In dit hoofdstuk beschrijven we onze activiteiten op die terreinen. Ook bespreken we hoe we samen met onze omgeving antwoorden proberen te vinden op vraagstukken op het gebied van ruimte, duurzaamheid en bereikbaarheid.


Verslag van het Havenbedrijf > Omgeving

67

5.1 Dialoog met de omgeving Belang van dialoog Veel stakeholders hebben invloed op het beleid en de visie van Havenbedrijf Rotterdam. Bepaalde stakeholders hebben directe belangen bij concrete ontwikkelingen in de haven. We kunnen niet iedereen tevreden stellen, maar we geloven wel dat transparantie, eerlijkheid en respect voor verschillende gezichts punten de uitgangspunten zijn voor het onderhouden van goede relaties en bouwen van vertrouwen. Onze omgeving bestaat uit mensen en organisaties die onze activiteiten beïnvloeden en die door onze activiteiten worden beïnvloed. Havenbedrijf Rotterdam onder scheidt de volgende groepen: omwonenden, klanten, andere bedrijven in de haven, medewerkers, overheden (Rijk, provincies en gemeenten), havenbeheerders, brancheverenigingen en maatschappelijke belangenorganisaties. De dialoog met omwonenden, klanten, andere havens en Europa komt hierna aan de orde.

Onze aanpak Om binnen onze organisatie op professionele wijze met stakeholderbelangen om te kunnen gaan, hanteren wij een gestructureerde aanpak. Deze gestructureerde aanpak helpt ons bij het realiseren van de organisatiedoelen en een duurzame relatie met de omgeving. De gestructureerde aanpak omvat onder meer het inzichte lijk maken van standpunten en achterliggende belangen van stakeholders en het ontwikkelen van competenties van collega’s om tot win-win situaties te komen. Daarnaast moet de aanpak leiden tot beter afgewogen keuzes in projecten, rekening houdend met belangen van verschillende stakeholders, waarmee problemen gedurende het project worden voorkomen. Wij investeren in relatieopbouw met onze stakeholders door de dialoog structureel te voeren. Dit betekent dat we niet pas in gesprek gaan wanneer er een concrete aanleiding is. In de volgende paragrafen volgt een overzicht van de stakeholders met wie wij de dialoog zoeken.



68

Dialoog met omwonenden Havenbedrijf op tournee Onder de naam “Havenbedrijf op tournee” organiseerden wij in maart en april 2011 elf informatiemarkten in diverse (deel)gemeentes in de directe omgeving van de haven. In deze bijeenkomsten informeerden wij omwonenden over onder meer de Havenvisie 2030, bereikbaarheid, Maasvlakte 2 en de economische ontwikkeling van de haven. Ook luisterden wij naar wat de omwonenden te vertellen hadden. Omwonenden stelden vooral vragen over hun woonklimaat vanuit het oogpunt van veiligheid, geluid en bereikbaarheid. Met de informatiemarkten wisten we ruim 800 omwonenden te bereiken. In het voorjaar van 2013 gaan wij opnieuw “op tournee”.

In september 2011 vond de 34e editie van de jaarlijkse Wereldhavendagen plaats. Het thema was “100 jaar Chinezen in Rotterdam” en het evenement werd goed bezocht. Hinder en Veiligheid

Havenbedrijf Rotterdam heeft ook in 2011 deelgenomen aan bijeenkomsten van diverse platforms Hinder & Veiligheid in de regio. Hier vindt vooral informatieoverdracht plaats tussen bedrijven, bewoners en Havenbedrijf Rotterdam. Ook is er in 2011 een uitvoeringsprogramma opgesteld naar aanleiding van een convenant die we met de gemeente Westvoorne in 2010 hebben afgesloten. Dit uitvoeringsprogramma heeft betrekking op onderwerpen als geluid, luchtkwaliteit en groenvoorziening.

Dialoog met klanten Havenbedrijf Rotterdam is continu in dialoog met haar klanten via de business managers. Daarnaast organiseerden we in juni 2011 voor de vierde keer op rij vier sessies van “(Dial)Oog op de Haven” voor onze klanten. Met deze jaarlijkse sessies beogen wij de persoonlijke relatie van de Directie met onze klanten te versterken en thema’s die belangrijk zijn voor onze klanten te bespreken. Per sessie ontvingen wij ongeveer 24 klanten. Onderwerp van gesprek waren onder meer de Havenvisie 2030, bereikaarheid van de haven, de Nieuwe Westelijke Oeververbinding, Coolport en onze samenwerking met de haven van Antwerpen.

Dialoog met andere havens

•

•

•


Binnen Nederland komt havensamenwerking op een steeds hoger schaalniveau tot stand. Het Rijk hecht veel waarde aan samenwerking tussen zeehavens, om bij een minimaal beslag op ruimte en middelen via samenwerking en specialisatie een groeiende goederenstroom verantwoord te kunnen accommoderen. Havenbedrijf Rotterdam werkt aan havensamenwerking op korte en lange termijn tussen Rotterdam, Dordrecht, Moerdijk, Amsterdam en Zeeland. Vanaf 1 juli 2011 verzorgen wij voor Dordrecht het nautisch beheer. Het overige beheer, de exploitatie en de ontwikkeling van de haven van Dordrecht wordt naar verwachting medio 2013 aan Havenbedrijf Rotterdam overgedragen. Dit is afhankelijk van de afronding van de overeengekomen geluidhersteltrajecten. In 2011 startten wij met Dordrecht een aantal projecten op om tot optimale invulling te komen voor beschikbare ruimte in Dordrecht. Met het Havenschap Moerdijk en Zeeland Seaports werkten we aan het opstellen en accorderen van een tweetal Letters of Intent en aan het versterken van de pijpleiding infrastructuur ter bevordering van het chemisch cluster. De havenbedrijven van Amsterdam en Rotterdam werken op projectbasis samen in de exploitatie van de Betuweroute (Keyrail) en ICT-infrastructuur voor uitwisseling van in formatie over logistiek (Portbase). Portbase en Keyrail zijn gezamenlijke deelnemingen van Havenbedrijf Rotterdam en Amsterdam (zie jaarrekening voor meer informatie).


69

•

De Nationale Havenraad (NHR) is door het beëindigen van de financiering door het Ministerie van Infrastructuur & Milieu per 1 januari 2012 opgeheven. Havenbedrijf Rotterdam heeft voorgesteld om samen met de grote zeehavenbeheerders in Nederland een brancheorganisatie op te zetten voor de onderlinge afstemming van beleidszaken en om als aanspreekpunt voor het Rijk te kunnen functioneren. Wij werken ook nauw samen met havens buiten Nederland. Voor een overzicht van onze buitenlandse deelnemingen en global strategic partnerships wordt verwezen naar paragraaf 2.8. Onze samenwerking met de Vlaamse havens en overheden loopt via het zogenaamde Delta-overleg en Zeehaven-overleg. Met de haven van Antwerpen sloten wij in 2011 een overeenkomst voor de mogelijke aanleg van een pijpleidingentracé (zie paragraaf 3.7). Havenbedrijf Rotterdam heeft mogelijk interesse om de aandelen van de Duitse regering in de Duisburger Hafen AG over te nemen als de regering besluit tot verkoop van haar eenderde deel. Dit zou kunnen gebeuren in samenwerking met Havenbedrijf Antwerpen. Vooralsnog wordt de voortgang van het verkoopproces besproken tussen de verschillende betrokken Duitse overheden. In de tussentijd zijn wij bezig om op operationeel niveau de banden en de samenwerking met Duisport aan te halen, gezien het belang van Duisburg voor Rotterdam en vice versa.

Dialoog met Europa Trans-Europese Netwerken voor Transport Havens worden beïnvloed door beleid van de Europese Unie (EU) over havens, energie, klimaat, milieu en veiligheid. Andersom zijn havens van belang voor de Europese markt. Wij kijken daarom niet alleen naar wat Europa betekent voor de haven, maar ook naar wat de haven betekent voor Europa. Dit vertaalden wij in 2009 in de Europese agenda voor 2009-2014 ‘Samen Werken aan Europa’. Deze agenda is leidend voor onze strategie in Europa. Vooral de Trans-Europese Netwerken voor Transport (TEN-T) en het transportbeleid van de EU hebben onze aandacht. Het versterken van onze rol bij de ontwikkeling van relevante achterlandcorridors en de hubfunctie van zeehavens staan daarbij centraal. Eind 2011 zijn twee nieuwe voorstellen voor de herziening van TEN-T gepubliceerd. Daarin staan voor het eerst zeehavens centraal in het te ontwikkelen kernnetwerk van vrachtcorridors. Door de uitgestelde publicatie van de TEN-T voorstellen in 2011, zal besluitvorming in Europees Parlement en de Raad in 2012 plaatsvinden. Verder is begin 2011 bijna € 1,5 miljoen uit het zogenoemde TEN-T-programma beschikbaar gesteld voor de voorbereidingsfase van de uitbreiding van het spoor emplacement Maasvlakte West. Naast het belang van Europa voor multimodale achterlandverbindingen, bepaalt Europa in grote mate de kaders voor emissies voor industrie en transport. Daarbij speelde de herziening voor de ‘Zwavelrichtlijn’ in 2011 een belangrijke rol. Europees netwerk gas/LNG

Voor Rotterdam Energy Port, hebben we in 2011 het Europese beleidslandschap voor energie in kaart laten brengen. Aan de hand daarvan zijn er al in 2011 prioriteiten gesteld voor verdere actie. Dit heeft geleid tot de verdere ontwikkeling van het Europese netwerk op het gebied van gas/LNG en Biobased Industry. Ook heeft dit geleid tot Europese samenwerking aan de ontwikkeling van “small scale LNG” in de Rotterdamse haven.



70

Noordrijn-Westfalen

Rotterdam is voor de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen (NRW) een belangrijke zeehaven. Een groot deel van de Rotterdamse overslag is bestemd voor NRW of gaat via NRW verder het achterland in. Eind 2011 organiseerden wij met de verkeersminister van NRW een ‘parlamentarischer Abend’ in Berlijn. Hier presenteerden Havenbedrijf Rotterdam en de deelstaat NRW zich aan Duitse politiek en bedrijfsleven. Het accent lag op de goede, logistieke verbinding tussen Rotterdam en NRW en het belang van deze verbinding voor heel Duitsland. In augustus en september 2011 waren de verkeersminister en de verkeerscommissie uit de Landtag van NRW te gast in Rotterdam. Toen presenteerden wij de Havenvisie 2030 die ook invloed heeft op NRW. Maar omgekeerd zijn ontwikkelingen in NRW en Duitsland ook bepalend voor onze ambities tot 2030. Voorbeelden zijn de verplaatsing van delen van de productie van staal en chemie naar overzee, de beweging van de raffinage richting kust en de gevolgen van de ‘Energiewende’in Duitsland, zoals meer kolen stook op middellange termijn in combinatie met CO2-ambities. Havenbedrijf Rotterdam beperkt zich niet alleen tot NRW. We werken ook aan invloed op Bondsniveau, in Berlijn. Daar worden de langetermijn beslissingen genomen over mobiliteit en infrastructuur, zoals het uitbreiden van spoorcapaciteit of financiering van modaliteiten. In 2011 was Bundesverkehrsminister Ramsauer bij ons te gast.



71

5.2 Rotterdam Climate Initiative Doelstellingen

300 250 200 150 100 50 2009

2010

2011

0

CO2-uitstoot regio Rotterdam In mTon

In 2007 hebben wij samen met de gemeente Rotterdam, DCMR Milieudienst Rijnmond en Deltalinqs het Rotterdam Climate Initiative opgericht. RCI maakt deel uit van de C40 Climate Leadership Group, een groep wereldsteden die het voortouw neemt in de aanpak van klimaatverandering. De regio Rotterdam heeft een signifi cante CO2-uitstoot: 16% van de Nederlandse CO2-uitstoot vindt plaats in de regio Rotterdam. Het RCI heeft als doelstellingen: vijftig procent minder CO2-uitstoot in de regio Rotterdam in 2025 ten opzichte van 1990, anticiperen op klimaatverandering en versterking van de Rotterdamse economie. Om deze doelstellingen te realiseren zetten we maximaal in op efficiënter omgaan met energie. Daarnaast stimuleren we het gebruik van duurzame energie (biomassa, zon, wind). Een belangrijk deel van de beoogde CO2-reductie moet daarnaast plaatsvinden door afvang en opslag van de CO2-uitstoot van energiebedrijven en industrie. Ook hergebruik moet tot CO2-reductie leiden. Door de benodigde voorzieningen voor CO2-transport te realiseren, kan Rotterdam zich ontwikkelen tot een CO2-hub.

50 45 40 35 30 25 20 15 10

Uitdagende weg In 1990 was de CO2-uitstoot van de regio Rotterdam 24 Mton. De doelstelling van halvering van de uitstoot ten opzichte van 1990 betekent dus een reductie van de CO2-uitstoot tot 12 Mton in 2025. In een scenario waarbij er geen werk wordt gemaakt van vermindering van de CO2-uitstoot schat DCMR de uitstoot op 46 Mton in 2025. Om in 2025 op de helft van de CO2-uitstoot van 1990 uit te komen moet er dus in dat jaar 34 Mton uitstoot vermeden worden.

5 1990 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2015 2020 2025 Referentie jaar

Realisatie

0

Ambitie Onzekerheidsmarge Effect maatregelen RCI CO2 uitstoot Doel 2025


Het pad daarheen verloopt grillig. De verwachting is dat de CO2-uitstoot eerst 2005 2006 2007 2008 2009 2010 nog zal stijgen, door realisatie van nieuwe energiecentrales en twee waterstof fabrieken en door toenemende bedrijvigheid rond Maasvlakte 2. In 2015 stijgt de uitstoot naar verwachting tot circa 35 Mton, ondanks het pakket van maatregelen van vier megaton. Na 2015 wordt het effect van de maatregelen groter: de CO2-uitstoot zal in 2020 naar verwachting kunnen worden teruggebracht tot 24 Mton en in 2025 tot 12 Mton.


72

Speerpunten

• • • •

Voor de periode 2011-2014 formuleerden we samen met onze RCI-partners vier speerpunten. Om deze speerpunten te ondersteunen werken we continu aan draagvlak en betrokkenheid bij bevolking en bedrijfsleven. De speerpunten voor het havengebied zijn: energie-efficiency in het bedrijfsleven, door hergebruik restwarmte en stoom opwekking en gebruik hernieuwbare energie zoals biomassa, biobrandstoffen, wind en zon CO2-afvang, transport en opslag duurzame mobiliteit

Resultaten in 2011

• •

•


Binnen het RCI neemt Havenbedrijf Rotterdam voor de haven de rol aan van aanjager van nieuwe ontwikkelingen en initiatiefnemer en begeleider bij onder zoeken, bijvoorbeeld op het gebied van bevordering van duurzame energie. Daarnaast maakt Havenbedrijf Rotterdam in zijn rol van beheerder van het havengebied initiatieven van het RCI mogelijk. De belangrijkste projecten in 2011 die mede door het RCI zijn ondersteund zijn de volgende: De start van twee biobrandstoffabrieken (Neste Oil en Abengoa) in de Rotterdamse haven De opening van Gate LNG-terminal op de Maasvlakte leidt naar verwachting tot meerdere initiatieven voor small scale LNG in het transport wat leidt tot een lagere CO2-uitstoot en betere luchtkwaliteit Een pilot project waarbij biodiesel van Neste Oil als brandstof voor één van onze patrouillevaartuigen wordt gebruikt


73

5.3 Innovatie Onderzoek en innovatie Vraagstukken op het gebied van ruimte, duurzaamheid en bereikbaarheid zijn veelomvattend. Vaak zijn conventionele oplossingen hiervoor niet toereikend. Met onderzoek en innovatie beogen wij vernieuwing in gang te zetten en leiderschap te tonen. Hierdoor kan de haven uitdagingen voor de toekomst op een slimme manier oppakken en vertalen naar onderzoeksprojecten, proefprojecten en concrete innovaties. Wij zien steeds meer dat systeem- en proces-innovatie (soms ook sociale innovaties genoemd) belangrijker worden dan alleen technologische innovaties. Voor onderzoek en innovatie werkt Havenbedrijf Rotterdam samen met universiteiten, bedrijven en andere partners.

Ontwikkelingen in 2011 Vernieuwing omgevingsrecht havengebied Havenbedrijf Rotterdam werkt samen met het Rijk, de provincie Zuid-Holland, de gemeente Rotterdam en de DCMR om een beter concept voor het omgevings recht voor het havengebied te ontwikkelen. De kern van het concept is om voor het havengebied te komen tot één plan. Dit plan stelt enerzijds regels aan de ruimtelijke ontwikkelingen (het ruimtelijke kader). Anderzijds bevat het regels voor de inrichtin gen, de verdeling van de milieugebruiksruimte en het beheer daarvan (het milieu kader). Alle bestemmingsplannen en vergunningen met bijbehorende procedures en onderzoekslasten worden zoveel mogelijk vervangen door dit plan. Hiermee beogen we de toenemende complexiteit bij de onderzoeken voor bestemmingsplannen en vergunningverlening te reduceren en de doorlooptijd van besluitvorming te verkorten. Innovation Dock De bedrijvenhal Innovation Dock is een onderdeel van het RDM Campus concept en biedt bedrijfsruimte aan innovatieve bedrijven en initiatieven in de maakindustrie. Sinds eind 2009 participeert Havenbedrijf Rotterdam in de campus samen met Hogeschool Rotterdam en het Albeda College. Innovation Dock richt zich op bedrijven in de Maritieme & Offshore industrie, (E-)Mobility, Bouwkunde en Product ontwikkeling. In 2011 vestigden nieuwe bedrijven zich in de hal van Innovation Dock.



74

Plant One

De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) opende in 2011 Plant One, een nieuwe testfaciliteit voor duurzame procestechnologie. Met deze faciliteit wordt het gat gevuld tussen laboratorium en daadwerkelijke productie. Procesverbeteringen die op laboratoriumschaal veelbelovend zijn, kunnen hier worden getest en ontwikkeld voor industriële toepassing. De eerste pilots zijn inmiddels bij Plant One verwelkomd. Zo heeft ECN een testopstelling geplaatst van een alternatieve destillatie voor de procesindustrie en is TNO bezig met de voorbereidingen voor een installatie die CO2 uit de omgevingslucht haalt. Plant One is een initiatief van het Rotterdam Climate Initiative, Havenbedrijf Rotterdam, Deltalinqs en TNO. De start is mede mogelijk gemaakt door subsidies van de gemeente Rotterdam, de provincie Zuid-Holland en het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. InlandLinks Het project InlandLinks is voortgekomen uit de ideeënwedstrijd van Havenbedrijf Rotterdam (PortIdea). InlandLinks is een digitaal platform waarop inland container terminals in kaart zijn gebracht. InlandLinks wordt verder toegelicht in paragraaf 3.4.

Samenwerking Wij zijn actief in samenwerkingsverbanden met de Technische Universiteit (TU) Delft (Port Research Center) en de Erasmus Universiteit Rotterdam (Erasmus SmartPort). In lijn met de meerjarige overeenkomsten met deze twee universiteiten zijn in 2011 drie nieuwe hoogleraren gestart. Eén van deze hoogleraren is Tiedo Vellinga, die werkzaam is bij Havenbedrijf Rotterdam. Hij is per 1 januari 2011 benoemd tot hoogleraar Havens en Scheepvaartwegen aan de faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen van de TU Delft. Met het hoger beroepsonderwijs (HBO) lopen meerdere grootschalige projecten, zoals HBO in de haven en het Lectoraat Ideale Haven. Uit deze samenwerkings verbanden volgde in 2011 het project Pressure Cooker, waarbij 48 studenten en 12 professionals uit de haven een week lang ideeën hebben ontwikkeld voor de haven van 2030. Via deze samenwerkingsverbanden werken wij ook samen met andere universiteiten in binnen- en buitenland, zoals de Universiteit van Antwerpen en het SISI in Shang hai. Met het Dutch Institute for Advanced Logistics (DINALOG) werken we steeds intensiever samen in onderzoeksprojecten. De strategische samenwerking met multinational General Electrics leidde tot de start van diverse voorstudies rond Smart Grid, Syngas en nieuwe vormen van walstroom. Verder werkte de projectorganisatie Maasvlakte 2 samen met het nationale onderzoeksprogramma Next Generation Infrastructures. Deze samenwerking heeft geleid tot zes nieuwe projecten waarbij wetenschappelijke kennis wordt toegepast op Maasvlakte 2.



75

5.4 Arbeidsmarkt en onderwijs Ambitie 2030 Het hebben en houden van voldoende, juist opgeleid personeel, is een gezamenlijke opgave van bedrijfsleven, overheid en Havenbedrijf Rotterdam. In de Havenvisie 2030 is de ambitie neergelegd dat bedrijven in de haven in 2030 op alle niveaus aan goed gekwalificeerd personeel kunnen komen. In 2030 moet werken in de haven populair zijn en moeten onderwijs en havenbedrijfsleven goed op elkaar aansluiten. Dit is een stevige uitdaging. Want ondanks de groeiende behoefte aan personeel, krimpt de beroepsbevolking en is (met name technisch) personeel lastig te vinden. Om de ambitie voor 2030 waar te kunnen maken, formuleert de Havenvisie 2030 vier uitdagingen: 1 2 3 4

In- en uitstroom technisch en logistiek opleidingen vergroten. Jongeren interesseren voor de haven. Ontwikkelen modern personeelsbeleid. Versterken voorzieningen in de haven.

Onze bijdrage

•

•

•


Onze bijdrage op het gebied van arbeidsmarkt en onderwijs stond in 2011 vooral in het teken van het benaderen en interesseren van jongeren in de regio Rotterdam voor (werken in) de haven. Hiervoor hebben we in 2011 bijvoorbeeld de volgende activiteiten ontplooid: Uitbreiding van het reeds bestaande havenlesprogramma van VMBO- naar HAVOniveau in samenwerking met Nederland Maritiem Land, het Educatief Informatie Centrum (EIC) en Stichting LMC Voortgezet Onderwijs. Met het havenlesprogramma worden scholieren voorgelicht over werken in de haven en havengerelateerde vervolg opleidingen. Uitbreiding van het programma ‘Lectoraat Ideale haven’. Naast onze samenwerking met de Hogeschool Rotterdam, werken we sinds 2011 ook samen met de hogescholen INHolland en het Scheepvaart Transport College (STC). Het Lectoraat wil een verbinding leggen tussen de haven en de studierichting van studenten en hun op die manier enthousiast maken over werken in de haven. Geven van gastcolleges door Havenbedrijf Rotterdam in 2011 op verschillende scholen in de regio en op verschillende niveaus.


76

In 2011 droegen we bovendien nog bij aan: •

•


De ontwikkeling van de kinder TV-serie ‘Naranjina en de Kadekapers’ die zich afspeelt in de Rotterdamse haven. Het idee is om kinderen via amusement kennis te laten maken met de haven. Het promotieplan voor techniek en de mainport van KMR (Kennisinfrastructuur Mainport Rotterdam).


77


Ons bedrijf Hoe ziet de organisatie van Havenbedrijf Rotterdam eruit? Hoe is de Corporate Governance en bedrijfsvoering ingericht en welke plaats nemen duurzaamheid en maatschappelijke betrokkenheid daar in? Antwoord op deze vragen staat in dit hoofdstuk. Net als de strategische, maar ook operationele risico’s die ons bedrijf loopt. In dit hoofdstuk beschrijven we ook hoe onze medewerkers samen werken aan wereldklasse en welke financiële resultaten we in 2011 hebben geboekt.


Verslag van het Havenbedrijf > Ons bedrijf

78

6.1 Bedrijfsvoering Organisatiestructuur Havenbedrijf Rotterdam is een niet-beursgenoteerde naamloze vennootschap. Havenbedrijf Rotterdam voldoet aan de eisen die de wet stelt voor een ’grote’ vennootschap. Sinds 21 juli 2008 is een verlicht structuurregime van toepassing op Havenbedrijf Rotterdam. Dit betekent o.a. dat de Algemene Vergadering van Aandeelhouders bevoegdheden heeft bij het benoemen en ontslaan van bestuurders. De Algemene Directie heeft de dagelijkse leiding over de onderneming. De onafhankelijke Raad van Commissarissen houdt toezicht op de Algemene Directie en de gang van zaken in de onderneming. De beide aandeelhouders gemeente Rotterdam (circa 70%) en het Rijk (circa 30%) oefenen invloed uit op de vennoot schap door middel van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. De bevoegdheden van de Raad van Commissarissen en de Algemene Vergadering van Aandeelhouders zijn vastgelegd in de wet en de statuten. Het meest recente organogram van Havenbedrijf Rotterdam is te vinden op de website (http://www.portofrotterdam.com).

Duurzame bedrijfsvoering Havenbedrijf Bedrijfsvoering

Bedrijvigheid Haven- en industriecomplex

Keten

Invloed hoog

Invloed redelijk

Invloed beperkt

Effect beperkt

Effect redelijk

Effect hoog

Onze invloed Havenbedrijf Rotterdam kan op het gebied van duurzaamheid op drie manieren invloed uitoefenen: op de keten, op het havengebied en op de eigen bedrijfsvoering. Onze invloed en het effect daarvan op onze omgeving en het milieu variëren per gebied. Onze invloed op de keten en op het havengebied is relatief beperkt en staat beschreven in de hoofdstukken 2 t/m 5. In de komende paragraaf beschrijven wij onze inzet op een duurzame bedrijfsvoering van onze organisatie. Onze invloed daarop is groot maar de impact op onze omgeving is beperkt. CO2-footprint 2010 – 2011 Havenbedrijf Rotterdam zet in op een duurzame bedrijfsvoering. In het Onder nemingsplan 2011 – 2015 hebben we ons tot doel gesteld de CO2-uitstoot in de periode 2011-2015 met 10% te verkleinen. Dit komt neer op een jaarlijkse reductie van 2% vanaf 2011. Verder hebben wij als doelstelling om vanaf 2011 CO2-neutraal te zijn.



79

De jaarlijkse rapportage over de CO2-footprint geeft de CO2-uitstoot weer van onze bedrijfsvoering. De footprint is gebaseerd op de ISO 14064-standaard die de scope-indeling van het Greenhouse Gas protocol hanteert. In dit jaarverslag wordt over de CO2-footprint van eigen bedrijfsvoering over 2010 en 2011 gerapporteerd. De totale CO2-footprint van 2010 bedraagt afgerond 9,8 kton. In 2011 komen we uit op afgerond 9,3 kTon. Een reductie van 6% binnen een jaar.

•

•

•

In de CO2-footprint van 2010 en 2011 is onderscheid gemaakt tussen drie scopes: Scope 1 omvat de directe emissies veroorzaakt door het verbruik van brandstoffen. Hieronder valt het brandstofverbruik van leaseauto’s en operationele voertuigen en schepen en gasverbruik van gebouwen waarvan we eigenaar zijn en die we huren. Scope 2 omvat de indirecte emissies gerelateerd aan energieen stadswarmte verbruik. Hieronder valt het energieverbruik van operaties en objecten in beheer bij Havenbedrijf Rotterdam (bijvoorbeeld bruggen, verlichting van gebouwen en publieke verlichting). Verder bestaat scope 2 uit het elektriciteitsverbruik en stadsverwarming van gehuurde kantoren; Scope 3 omvat de CO2-uitstoot veroorzaakt door zakenvluchten en woon-werkverkeer van medewerkers. Voorheen namen we in scope 3 ook de aanleg van kademuren, wegen, Maasvlakte 2 en onderhoudsbaggeren mee. Vanaf 2010 doen we dat niet meer. Dit vanwege onze beperkte invloed op deze activiteiten, de fluctuaties per jaar (afhankelijk van de marktvraag) en natuurlijke factoren zoals rivierafvoer, waardoor we meer of minder moeten baggeren.

CO2 Footprint Havenbedrijf Rotterdam in Kton 20 15,5

16

14,4 9,8

12 9,3

8 4 0

2008

2009

2010

De initiële reductiedoelstelling betrof een afname van 35% van de eigen CO2-footprint in 2012 ten opzichte van het ijkjaar 2007 en klimaatneutraliteit in 2012. In het Ondernemingsplan 2011 - 2015 is deze doelstelling vervangen door een reductie van 10% in de periode 2011-2015. Deze nieuwe doelstelling is ambiteuzer dan de initiële doelstelling.

2011

Resultaten CO2-footprint 2008-2011 In de volgende tabel is de CO2-footprint, onderverdeeld in scopes, voor de periode Scope 1: Scope 2: Scope 3: 2008-2011 weergegeven. Tussen haakjes staat de CO2-footprint volgens de oude Directe emissies Energie indirecte emissies Overige indirecte emissies scope-indeling weergegeven.





Duurzame bedrijfsvoering



20

20

2008

16

16

2009

2010

2011

8.0

6.8

6,4

12

12 8

Scope 1

4 0

2007

2008

2009

2010

9.0

8

Scope 2

4,2

4

4.0

0,7

0,4

Scope 3

2,3 (15,9)

0

2,4 (15,9)

2,4 (17,4)

2,4 (*)

TOTAAL

15,5 (29,1)

2011

2007

2008

2009

14,4 (27,9)

*

Hiervan is 0,4 kTon gecompenseerd door klimaatneutraal vliegen.

**

Resteert 8,9 kTon CO2-neutraal opgave over 2011.



2010

9,8 (24,8)

2011

9,3 (**)

80

Toelichting CO2 footprint-2011

•

•

De daling van de CO2-uitstoot (-5%) binnen scope 1 in 2011 ten opzichte van 2010 wordt veroorzaakt door: daling van het brandstofverbruik van operationele schepen (-5%). Eind 2011 heeft een schip bij wijze van proef op biodiesel gevaren. Dit levert volgens de leverancier een CO2-reductie van 67% ten opzichte van conventionele brandstof op. vergroening van het gasverbruik van gehuurde gebouwen; het gasverbruik nam echter met 30% toe. De daling van de CO2-uitstoot (-41%) binnen scope 2 in 2011 ten opzichte van 2010 wordt veroorzaakt doordat het elektraverbruik van gehuurde gebouwen nu voor 100% duurzaam is. Daarnaast is het gebruik van stadswarmte met 35% afgenomen. De scope 3 CO2-uitstoot is in 2011 iets toegenomen ten opzichte van 2010. Dit komt door een stijging van het aantal vliegreizen binnen Europa. Intercontinentale vluchten zijn daarentegen afgenomen. In 2011 zijn met terugwerkende kracht de emissies van vliegreizen (419 ton CO2) CO2-neutraal gemaakt door integratie in de ticketkosten. De resterende CO2-uitstoot uit 2010 (9,8 kTon) en 2011 (9,3-0,4=8,9 kTon) compenseren we met de aankoop van toonaangevende “Gold-Standard emissierechten”.

Duurzame inkoop en aanbesteding Duurzaamheidseisen

Ook bij het inkopen van goederen, werken en diensten richten we ons op de bijdrage die we kunnen leveren aan de verbetering van de luchtkwaliteit en het klimaat. Vanaf 1 januari 2011 stellen wij duurzaamheideisen bij de uitgaande vraag bij investeringen en onderhoud. Hierbij stellen wij emissie-eisen aan voertuigen en werktuigen en stellen wij duurzaamheideisen aan hout- en smeermiddelen. De marktpartijen worden uitgedaagd in gunningcriteria om de transporten te reduceren. Ook stimuleren we marktpartijen buiten de spits te vervoeren en/of gebruik te maken van vervoer over water.

• • • • •

Voorbeelden van aanbestedingen waarbij duurzaamheidsaspecten zijn opgenomen zijn: Aanpassen van de bouwlogistiek waarbij bij vervoer in de spits op de A15 wordt vermeden en het aantal transporten wordt verminderd Het stellen van milieueisen aan de inzet van materieel naar en op de werkplaats Het stimuleren van vervoer over water Het stellen van eisen aan het hergebruik van vrijkomend materiaal Het duurzaam ontwerpen van constructies Ketenverantwoordelijkheid In 2010 heeft de arbeidsinspectie in het kader van de Wet arbeid vreemdelingen (Wav) controles uitgevoerd aan boord van twee baggerschepen van de aannemers combinatie PUMA, die Maasvlakte 2 aanlegt. Bij deze controles is van 35 beman ningsleden vastgesteld dat zij niet beschikten over tewerkstellingsvergunningen. De werkgever van deze bemanningsleden kan een bestuurlijke boete worden opgelegd. De Wav hanteert een ruim werkgeversbegrip, waaronder ook opdrachtgevers kunnen vallen. In juni 2011 is door de arbeidsinspectie een boeterapport opgemaakt, waarin de overtreding(en) staan opgenomen die volgens de arbeidsinspectie zouden zijn begaan. Als één van de zeven opdrachtgevers heeft Havenbedrijf Rotterdam begin 2012 de formele vooraankondiging van een boete toegezonden gekregen. Wij zijn van mening dat de wettelijke grondslag voor deze boete ontbreekt. Daarom onderzoeken wij de mogelijkheid om hiertegen rechtsmiddelen aan te wenden.



81

Maatschappelijke betrokkenheid Havenbedrijf Rotterdam wil een maatschappelijk betrokken onderneming zijn. Betrokkenheid bij onze omgeving is belangrijk om te kunnen inspelen op behoeftes van de omgeving, om draagvlak te creëren en om mensen kennis te laten maken met ons bedrijf en de haven als een aantrekkelijke woon- werkomgeving. Ook vinden wij het belangrijk om de kennis en kunde van onze medewerkers beschikbaar te stellen aan havens in minder ontwikkelde landen. Een voorbeeld is Senegal, waar we meer economische ontwikkeling mogelijk willen maken. In 2009 tekenden we een overeenkomst met de OMVS (Organisation pour la Mise en Valeur du fleuve Sénégal) voor functionele ondersteuning bij het bevaarbaar maken van de rivier de Senegal en het ontwikkelen van de haven van Saint Louis. Ook in 2011 stuurden wij vier specialisten van Havenbedrijf Rotterdam die gedurende twee weken ter plaatse specifieke onderzoeksopdrachten uitvoerden. Havenbedrijf Rotterdam waardeert het als medewerkers zich actief opstellen in de samenleving. Om dit te onderstrepen beloont Havenbedrijf Rotterdam jaarlijks vijftien voordrachten van medewerkers voor hun vereniging of stichting met een bedrag van individueel €1.000. De vereniging moet actief zijn op cultureel, sportief of sociaal-maatschappelijk gebied. Het jongerennetwerk ‘Jong Havenbedrijf Rotterdam’ (Jong HbR) ondersteunde in 2011 op vrijwillige basis voor de tweede keer de Sinterklaasintocht van Rotterdam. Vijftien jonge medewerkers van Havenbedrijf Rotterdam begeleidden aan boord van de schepen de Abel Tasman en de Majesteit circa 300 zieke en gehandicapte kinderen. Andere vrijwilligersactiviteiten van Jong HbR in 2011 zijn deelname aan een benefietdiner van UNICEF en ondersteuning aan het project Schoenmaatjes van de Stichting Edukans. De (Rijks)Havenmeester heeft kerstpakketten uitgedeeld aan bemanningsleden van diverse kettingschepen die noodgedwongen aan boord kerst moeten vieren. Ketting schepen zijn schepen die om juridische, operationele of economische redenen de haven niet mogen verlaten.

Sponsoring Havenbedrijf Rotterdam ondersteunt zowel financieel als materieel (met goederen, diensten of mankracht) uiteenlopende organisaties en evenementen. Ons hoofd motief is het onder de aandacht brengen van ons bedrijf en de haven als geheel. Voor geringe donaties aan lokale projecten is in samenwerking met het haven bedrijfsleven (Deltalinqs) het Deltaport Donatiefonds opgezet (zie ook www.deltaportdonatiefonds.nl). Jaarlijks ondersteunt het fonds sportieve, sociale, recreatieve en culturele activiteiten in de regio. Andere organisaties die wij ondersteunen zijn de Stichting Wereldhavendagen (http://www.wereldhavendagen.nl) en het Educatief Informatie Centrum (EIC Mainport Rotterdam). EIC Mainport Rotterdam organiseert educatieve evenementen in het Rotterdamse haven- en industriegebied (zie ook www.eic-mainport.nl). De directeur van EIC Mainport Rotterdam is in dienst van Havenbedrijf Rotterdam.

Corporate Governance Corporate Governance code

De Corporate Governance Code is van toepassing op beursgenoteerde ondernemin gen. Hoewel Havenbedrijf Rotterdam geen beursgenoteerde onderneming is, hebben wij ervoor gekozen waar mogelijk en voor ons relevant de bepalingen



82

uit de Corporate Governance Code te implementeren. De principes en best practices van de Corporate Governance Code komen zoveel mogelijk terug in de diverse interne reglementen, zoals het reglement voor de Algemene Directie en het regle ment voor de Raad van Commissarissen. Deze en andere reglementen zijn terug te vinden op (www.portofrotterdam.com). Conform de Corporate Governance Code hebben wij het ‘pas toe of leg uit’ principe gevolgd en daarin uitgelegd waarom wij enkele bepalingen minder relevant achten voor Havenbedrijf Rotterdam. Deze uitleg is te vinden op (www.portofrotterdam.com). Structuur van risicomanagement Om te kunnen sturen op de realisatie van de Havenvisie 2030 en de daaruit voorvloeiende doelstellingen in ons 5 jaren Ondernemingsplan, hanteren wij een Management Control Systeem. Hierbinnen wordt aandacht geschonken aan structuur en beleid benodigd voor het bereiken van de doelstellingen en de planningen controlcyclus voor het monitoren. Onderdeel van ons Management Control Systeem is het op COSO gebaseerde risicobeheersings- en controlesysteem. Uitgangspunt hierbij is dat wij terughoudend zijn in het nemen van risico’s.

Ons risicobeheersings- en controlesysteem is verdeeld over meerdere niveaus. Allereerst zijn in onze organisatie de afdelingen en projectteams zelf verantwoorde lijk voor identificatie, vastlegging, rapportage en beheersing van risico’s. Daarbij worden zij gefaciliteerd door gespecialiseerde risicomanagement adviseurs. Daar naast voeren onze interne accountants en controllers onderzoeken uit gericht op het toetsen van de interne beheersing en geeft de externe accountant in het kader van de controle van de jaarrekening onder meer aanbevelingen gericht op verbetering van de interne beheersing. De auditcommissie houdt verder toezicht op en adviseert de Algemene Directie over de werking van risicobeheersings- en controlesysteem, waaronder het toezicht op naleving van de relevante weten regelgeving. Uiteindelijk is de Algemene Directie eindverantwoordelijk voor het risicobeheersings- en controlesysteem van Havenbedrijf Rotterdam en staat daarbij tevens onder het toezicht van de Raad van Commissarissen. Hier volgt een toelichting op de risicocategorieën die in de Nederlandse Corporate Governance Code onderscheiden worden, te weten: strategisch, operationeel, compliance, financieel. Strategische risicobeheersing

De strategische risico’s en hun oorzaken, gevolgen en bijbehorende maatregelen zijn vastgelegd in het strategische risicolandschap. Dit wordt tweemaal per jaar geactualiseerd. De Raad van Commissarissen heeft met instemming kennis genomen van het strategisch risicolandschap. De belangrijkste strategische risico’s evenals de maatregelen die wij hebben getroffen om de risico’s te beheersen zijn in dit Jaarverslag opgenomen in de hoofdstukken waarop zij betrekking hebben. Het betreft risico’s met mogelijk een grote financiële impact. Daarnaast kunnen zij het realiseren van de ambities zoals geformuleerd in de Havenvisie 2030 en doelen in het Ondernemingsplan beïnvloeden. Operationele en compliance risicobeheersing Onze operationele en compliance risicobeheersing is gekoppeld aan de doel stellingen van afdelingen en projecten. Risico’s, oorzaken, maatregelen en risico-eigenaren zijn vastgelegd in risicolandschappen. Hiervan afgeleid nemen de afdelingen een risicoparagraaf op in hun werkplannen en monitoren zij de risico’s gedurende het jaar.



83

Operationele risicobeheersing is in het bijzonder van belang voor de divisie Havenmeester. De Havenmeester rapporteert in dit kader over vlotheid, veiligheid en milieubelasting van het scheepvaartverkeer en andere indicatoren over kwaliteit van de uitoefening van de havenmeesterbevoegdheden aan de Minister van Infrastructuur en Milieu en de gemeente Rotterdam. Afgelopen jaren hebben wij gewerkt aan de professionalisering van projectmanage ment binnen Havenbedrijf Rotterdam om ervoor te zorgen dat de juiste projecten worden uitgevoerd op de juiste manier. In 2011 startten wij met het programma ‘Wereldklasse Projectmanagement in de Rotterdamse Haven’. Hiermee willen we projectmanagement verder professionaliseren en de risicobeheersing in projecten verder aanscherpen met standaardisering volgens de ‘best practice’ projectmanage ment methodiek PRINCE2. Financiële risicobeheersing Een zo accuraat mogelijke voorspelling van de financieringsbehoefte is cruciaal teneinde een effectief financieringsbeleid te kunnen uitvoeren. Een te hoge of te lage schatting van de financieringsbehoefte leidt tot een risico van het niet beschik baar hebben van financiële middelen of tot een risico van onnodige rentelasten.

Wij gebruiken een op COSO gebaseerd beheersingsraamwerk om het risico af te dekken dat de interne en externe financiële verslaggeving onjuistheden van materieel belang bevat. Dit raamwerk bevat de belangrijkste beheersingsmaat regelen voor risico’s in de primaire financiële processen en de effectiviteit van de maatregelen in deze processen. Het raamwerk wordt periodiek geactualiseerd en de in het raamwerk opgenomen controles uitgevoerd. Managementverklaring

Aan de hand van ons risicobeheersings- en controlesysteem streven wij ernaar de kansen op fouten, op het nemen van verkeerde beslissingen en op het verrast worden door onvoorziene omstandigheden zo veel mogelijk te reduceren. Volledige garantie kan hierbij niet worden gegeven. Geen enkel systeem van interne risico beheersing en controle kan een absolute zekerheid bieden voor het bereiken van ondernemingsdoelstellingen, noch kan het alle onjuistheden, fraude, incidenten en overtredingen van wetten en regels geheel voorkomen. Wij hebben geen afzonderlijk onderzoek uit laten voeren naar de kwaliteit van ons risicobeheersings- en controlesysteem. Wel heeft onze externe accountant vooruitlopend op jaarrekeningcontrole in 2011 onderdelen van onze interne beheersing onderzocht. Deze werkzaamheden zijn gericht op het afgeven van een controleverklaring bij de jaarrekening en omvatten daarom niet alle zaken die bij een specifiek op de organisatie gericht onderzoek naar voren zouden komen. Evenals vorige jaren concludeert de accountant in de management letter dat de kwaliteit van onze interne beheersomgeving voldoet aan de daaraan te stellen eisen. Voor 2011 heeft de accountant als aanbeveling de AO-procedure omtrent het vastleggen van contracten en kortingen verder te verscherpen. De aanbevelingen uit 2010 zijn alle opgevolgd. Op basis van rapportages en informatie van de verschillende afdelingen en partijen die onderdeel uitmaken van ons risicobeheersings- en controlesysteem is de Algemene Directie van oordeel dat de risicobeheersings- en controlesystemen in het verslagjaar naar behoren hebben gewerkt en een redelijke mate van zekerheid geven dat de financiële verslaglegging geen onjuistheden van materieel belang bevat.



84

6.2 Onze medewerkers Flexibiliteit, resultaatgerichtheid, kwaliteit Havenbedrijf Rotterdam blijft werken aan wereldklasse. Dit doen we met circa 1200 betrokken en gemotiveerde medewerkers. Hiervoor wil Havenbedrijf Rotterdam graag een aantrekkelijke en moderne werkgever zijn. Onze medewerkers moeten het Ondernemingsplan waarmaken. Vanuit hun passie, samen met collega’s, met de wil om steeds te verbeteren en voortbouwend op wat er al is. Om dit te kunnen bereiken leggen wij in het Ondernemingsplan de focus op het vergroten van drie aandachts gebieden: flexibiliteit, resultaatgerichtheid en kwaliteit.

Flexibiliteit We willen meebewegen met in- en externe ontwikkelingen. Wij vinden de flexibiliteit van de mensen die er in werken, minstens zo belangrijk. Begin 2011 startten wij met het project ‘Duurzame Inzetbaarheid’. Dit project heeft als doel de vergrijzing binnen de Divisie Havenmeester tegen te gaan en de duurzame inzetbaarheid van de medewerkers te verhogen. Onder duurzame inzetbaarheid verstaan wij: het produc tief, gemotiveerd en gezond willen (blijven) werken, nu en in de toekomst, binnen of buiten de organisatie. In dit streven willen wij vanaf 2012 meer aandacht besteden aan mobiliteit (verhoging arbeidsmobiliteit en verkorting functieverblijfstijd) en roosterindelingen (van collectief naar individueel). In 2016 moet duurzame inzetbaar heid onderdeel zijn van de cultuur van Havenbedrijf Rotterdam.

Resultaatgerichtheid

•


De doelstellingen uit het Ondernemingsplan geven richting aan onze werkzaam heden. Daarop is iedereen aanspreekbaar en daarvoor is iedereen verantwoordelijk. In 2011 hebben wij op verschillende manieren aandacht besteed aan resultaat gerichtheid: Het beleid binnen Havenbedrijf Rotterdam is dat het personeel jaarlijks een functioneringsgesprek voert met de leidinggevende over prestaties en loopbaan ontwikkeling. Eind 2010 is de procedure rondom de functioneringsgesprekken aangepast om gerichter afspraken te kunnen maken over verwachtingen en de te behalen doelstellingen. Doelstelling voor 2011 was dat 80% van alle medewerkers


85

•

doelstellingen heeft geformuleerd die voor minimaal 75% gehaald zijn. Het eerste doel is met 75% net niet gehaald. De meting van het percentage gerealiseerde doelstellingen vindt plaats in het eerste kwartaal van 2012. In de zomer van 2011 zijn wij begonnen met een programma om samenwerking te bevorderen en projectmanagement binnen het hele bedrijf te professionaliseren (“Groen 2.0”). Uitgangspunt is het werken volgens gestandaardiseerde project managementnormen die voortkomen uit de projectmanagementmethodiek PRINCE2. Deze methodiek wordt al door de projectorganisatie Maasvlakte 2 gebruikt. Hiervoor is zij in 2011 geaccrediteerd voor het hoogst haalbare volwassenheidsniveau level 3 (PM2MM v05 2004).

Kwaliteit Onze normen en waarden zijn verder sturend voor ons handelen en vastgelegd in onze kernwaarden en bedrijfscode. Meer over onze kernwaarden en bedrijfscode leest u op www.portofrotterdam.com. Het Ondernemingsplan vraagt om kwalitatief goed uitgeruste en betrokken mede werkers. In 2010 maakte we een begin met het systematisch beoordelen van functioneren en potentieel van onze medewerkers. Deze “Vlootschouw” vindt nu jaarlijks plaats. Voor de ontwikkeling van onze medewerkers wordt verder onder meer gebruik gemaakt van het loopbaan- en adviescentrum (AanZ), een Young Potential programma en een Management Development (MD) programma. Wij houden eens in de twee jaar een medewerkerstevredenheidsonderzoek, de laatste keer was in 2010. Havenbedrijf Rotterdam onderschrijft het belang van een divers samengesteld personeelsbestand. Wij streven naar een personeelsbestand dat een afspiegeling vormt van de beroepsbevolking in onze omgeving en waarin een afspiegeling van maatschappelijke waarden en normen vertegenwoordigd is. We zijn gestart met de doelgroep vrouwen. De ambitie is dat het percentage vrouwelijke managers verhoogd wordt naar 25% in 2015. In 2011 lag dit percentage op 23%. Om kwaliteit te kunnen waarborgen is een goed functionerend verzuimbeleid van belang. Binnen Havenbedrijf Rotterdam zijn een bedrijfsmaatschappelijk werker, bedrijfsarts, bedrijfsfysiotherapeut en arbo-coördinator beschikbaar. Daarnaast kunnen medewerkers deelnemen aan verschillende regelingen, waaronder een fitnessregeling en een ‘stoppen met roken’-regeling. Ook kunnen onze medewerkers een medische check-up laten uitvoeren: afhankelijk van leeftijd en aard van de functie kan dit één keer per 1 tot 3 jaar. In 2011 zijn drie arbeidsongevallen gemeld, waarvan twee met kort durend verzuim en één met langdurig verzuim. Het ziekteverzuimpercentage lag in 2011 op 4,26%. Het streven van Havenbedrijf Rotterdam in 2011 was een score lager dan 4,80%.

Overige ontwikkelingen in 2011

•


In 2011 hebben er nog andere ontwikkelingen plaatsgevonden binnen de organisatie: Op 1 januari 2011 is Thessa Menssen, voormalig CFO, benoemd tot COO. Paul Smits bekleedt sinds 1 juni 2011 de functie van CFO. André Toet, voormalig COO, is vanaf 1 september 2011 werkzaam voor de Sohar Industrial Port Company en de Sohar Industrial Development Company, vanaf 1 januari 2012 als CEO.


86

•

•

•

•


In maart 2011 vonden de vierjaarlijkse Ondernemingsraadverkiezingen plaats. Bij deze verkiezingen is voor het eerst gebruik gemaakt van een nieuw kiesstelsel. Het bedrijf werd opgedeeld in kiesgroepen die een samenstel van een aantal afdelingen zijn. Medewerkers kunnen alleen een stem uitbrengen op kandidaten binnen hun eigen kiesgroep. In 2011 bereikten we met de gemeente Rotterdam overeenstemming over de overgang van de stedelijke brug- en sluiswachters. Zij treden op 1 januari 2012 uit dienst van Havenbedrijf Rotterdam en in dienst bij de gemeente Rotterdam. Havenbedrijf Rotterdam steeg in 2011 naar de 27e plaats in het tweejaarlijkse Beste Werkgeversonderzoek van Intermediair. In 2009 eindigde Havenbedrijf Rotterdam op de 36e positie. In 2010 deed Havenbedrijf Rotterdam alleen mee aan het onderdeel arbeidsvoorwaarden en bereikte toen de 4e plek. In 2011 zijn de onderhandelingen voor een nieuwe CAO gestart. Dit leidt naar verwachting tot een nieuw akkoord in het eerste kwartaal van 2012. Het vorige akkoord liep van 1 januari 2010 tot 1 januari 2012.


87

6.3 Financiën Netto resultaat Het resultaat over 2011 bedraagt bijna € 186 miljoen (exclusief bijzondere posten). Dit betekent een stijging van bijna € 18 miljoen ten opzichte van het resultaat over 2010. De groei van het resultaat wordt gedreven door een groei van zowel de havengelden als de huuropbrengsten van de gronden. De groei in havengelden is gedreven door een groei in de overslag. Daarnaast werd er in 2010 een crisiskorting van 7% gehanteerd. In 2011 is deze voortgezet in een herstelkorting van 3%. De huuropbrengsten zijn gestegen met name door nieuwe uitgiften, de eerste terreinen van Maasvlakte 2 zijn in 2011 opgeleverd. Daarnaast zijn de huuropbrengsten gestegen door prijsindexeringen en contractherzieningen. Ons beleid is erop gericht de bedrijfslasten op een gelijk niveau te houden, zodat we ruimte creëren voor onze investeringsambities. In 2011 zien we een lichte toename van de bedrijfslasten gedreven door een aantal incidentele posten. De personeelslasten laten een lichte daling zien. Daarnaast zijn in 2011 de financiële lasten gestegen. Deze toename is gedreven door een éénmalige agio voor vervroegd aflossen van vastrentende leningen. Deze vervroegde aflossing heeft geleid tot een optimalisatie van onze financierings structuur. Tot slot zien we een toename van het resultaat uit deelnemingen als gevolg van hogere resultaten van de deelnemingen in Oman.



88

Resultaatontwikkeling Afgeronde bedragen x € 1 miljoen

Mutatie

2011

2010

Verschil

in % Havengelden

305,4

288,2

17,2

Huur, erfpacht, en kadegelden

267,0

249,4

17,6

Overige opbrengsten

15,8

13,9

1,9

Bedrijfsopbrengsten

6,7

588,1

551,4

36,7

*Bedrijfslasten

3,2

-228,6

-221,4

-7,1

9,0

359,6

330,0

29,6

-118,8

-113,1

-5,7

240,8

216,9

23,9

*Financiële baten- en lasten

-64,1

-55,1

-9,0

Resultaat deelnemingen

9,0

6,3

2,7

185,7

168,1

17,6

-

-13,9

13,9

-17,3

-

-17,3

19,8

-

19,8

6,4

-

6,4

194,6

154,2

40,4

*Resultaat voor rente en afschrijvingen (EBITDA) Afschrijvingen *Bedrijfsresultaat (EBIT)

11,0

*Resultaat voor bijzondere posten

10,5

Eenmalig afkoop klein onderhoud Eenmalig afkoop overdracht brug- en sluiswachters Vrijval voorziening vermeend afgegeven garanties (nominaal) Vrijval voorziening vermeend afgegeven garanties (rente) Netto Resultaat

26,2

* Genormaliseerd

De bijzondere posten die zijn opgenomen in het netto resultaat 2011 zijn gedreven door de overdracht van brug- en sluiswachters naar de gemeente Rotterdam en de vrijval van de voorziening vermeend afgegeven garanties.



89

Kasstromen Kasstroomoverzicht Afgeronde bedragen x € 1 miljoen

Operationele kasstroom Investeringskasstroom (excl. Rijksbijdrage) Rijksbijdrage

2011

2010

328,8

250,3

-459,7

-406,4

363,0

Financieringskasstroom

-291,1

42,0

Saldo kasstroom

-59,0

-114,1

De operationele kasstroom is gestegen als gevolg van de toename van het bedrijfs resultaat, gecorrigeerd voor ‘non-cash’ items, en een verbetering van het werk kapitaal door toename van de kortlopende schulden. Deze toename is deels afgevlakt door de hogere rentelasten in 2011. De investeringskasstroom nam ten opzichte van 2010 verder toe, in lijn met onze investeringsambities. De stijging in 2011 werd veroorzaakt door de investeringen in de Maasvlakte 2. Ondanks de toename van de investeringen is de (uitgaande) investeringskasstroom afgenomen. De oorzaak is dat, conform de Uitwerkings overeenkomst Landaanwinning, in 2011 een bijdrage van het Rijk is ontvangen van € 363 miljoen voor de aanleg van de buitencontour van Maasvlakte 2. In 2012 zal het Rijk nog een bijdrage doen van € 363 miljoen.

Bruto investeringen Afgeronde bedragen x € 1 miljoen

2011

2010

2009

2008

Bestaand Rotterdams Gebied

116

121

170

135

Maasvlakte 2

379

324

171

55

TOTAAL

494

445

341

190

De financieringskasstroom bestaat voornamelijk uit enerzijds de aflossingen op de achtergestelde en niet-achtergestelde leningen en anderzijds de opname van € 100 miljoen aan leningen bij de Europese InvesteringsBank.



90

Financiering Per eind 2011 bedraagt het balanstotaal ruim € 3,2 miljard. De financiering ervan is opgebouwd uit eigen vermogen van meer dan € 1,9 miljard (circa 60% van totaal) en vreemd vermogen. Havenbedrijf Rotterdam is een kapitaalintensieve onderneming en daarmee onder hevig aan, in potentie, grote financiële risico’s. De meest relevante financiële risico’s zijn het renterisico, kredietrisico (= tegenpartijrisico) en valutarisico. Financiële risico’s worden in belangrijke mate afgedekt (zie jaarrekening). Conform de bepalingen zoals opgenomen in de financieringscontracten dient Havenbedrijf Rotterdam te voldoen aan normwaarden van enkele financiële ratios.

Kengetallen

2011

2010

Norm

Interest coverage rate (ICR)

4,3

3,7

1,5

Net Debt / EBITDA

2,2

2,9

7,0

59,2

63,5

40,0

Solvency (in %)

Evenals voorgaande jaren voldoet Havenbedrijf Rotterdam ruim aan de normen die door externe financiers zijn opgelegd. De ratio’s zullen weliswaar door de hoge investeringsuitgaven in de komende jaren onder druk komen te staan, maar blijven naar verwachting binnen de gestelde normwaarden. De ratio rentedekking (ICR)[1] is in 2011 verbeterd ten opzichte van 2010, voor namelijk veroorzaakt door een stijging van EBIT. De rentelasten daarentegen zijn in 2011 gestegen voornamelijk veroorzaakt door een eenmalige agio betaling. In 2011 is de aanwezige overliquiditeit aangewend om in het vierde kwartaal de achtergestelde leningen bij de gemeente Rotterdam af te lossen. De ratio Net Debt / EBITDA [2] is in 2011 verbeterd. De daling van de Net Debt/EBITDA is gelegen in een aantal compenserende effecten. Enerzijds is de Net Debt gedaald door aflossing van de achtergestelde leningen en gering gebruik van de kortlopende rekening courant financiering eind 2011. Anderzijds is de EBITDA (voor bijzondere posten) in 2011 met € 29,6 miljoen gestegen t.o.v. 2010. De ratio solvabiliteit[3] is verslechterd ten opzichte van 2010. De solvabiliteit is gedaald door de aflossing van achtergestelde leningen (€ 235 miljoen). Achtergestelde leningen worden geclassificeerd als risicodragend vermogen.

[1] EBIT gedeeld door het saldo van rentelasten en -baten [2] Het totaal van de uitstaande langlopende schuld minus erfpacht plus de kortlopende schuld aan kredietinstellingen minus de positieve stand van de liquide middelen (Net Debt) vervolgens gedeeld door het resultaat vóór rente en afschrijving (EBITDA) [3] Groepsvermogen inclusief achtergestelde leningen gedeeld door het balanstotaal



91


Bericht van de Raad van Commissarissen Toename overslag getuigt van vitale haven Met genoegen hebben wij geconstateerd dat het herstel in de haven zich na de economische crisis van 2008-2009 heeft voortgezet, ondanks de tegenvallende economie. Regelmatig hebben de Algemene Directie en de Raad van Commis sarissen (RvC) bediscussieerd hoe te reageren en te anticiperen op de (verwachte) internationale economische ontwikkelingen. In dit kader zijn besluiten genomen over het doorgaan met investeren, het blijven geven van korting op de haventarieven en het onder controle houden van exploitatie- en personeelskosten. Het havenbedrijfs leven heeft zich sterk getoond met een groei van de overslag van 1% over 2011. Een mooie prestatie die getuigt van een vitale haven.

Visie en strategie Het hele jaar door hebben de Algemene Directie en de RvC uitvoerig aandacht besteed aan de ontwikkeling van een visie voor de lange termijn en realisatie van korte en middellange termijn doelen. Door de discussies is een scherp beeld ontstaan over wat de haven nodig heeft en hoe dit gerealiseerd dient te worden. De Havenvisie 2030 (inclusief de uitvoeringsagenda), het eerste jaar van de realisa tie van het Ondernemingsplan 2011-2015, het Commercieel Plan, de concurrentie analyse, het spoor- en binnenvaart programma, de ambities van PORint (Port of Rotterdam International) zijn allemaal belangrijke, elkaar aanvullende documenten waarin helder is beschreven hoe Havenbedrijf Rotterdam haar doelen realiseert. Per kwartaal of in de jaarlijkse strategische sessie geeft de Algemene Directie ons een update van deze documenten en bepalen we met elkaar of we op de goede weg zitten.

Feeling houden met haven en Havenbedrijf Om als RvC feeling te houden met Havenbedrijf Rotterdam en de Rotterdamse haven hebben we naast de reguliere vergaderingen ook andersoortige bijeen komsten belegd. Jaarlijks gaan we met elkaar een dag de haven in om bedrijven te bezoeken en locaties te zien waar belangrijke ontwikkelingen gaande zijn. Dit jaar zijn we met een boot van de roeiers de haven ingegaan, hebben het terrein van Tankterminal Europoort West en de Amazonehaven gezien en hebben we de Verkeerscentrale Rotterdam en de bedrijven Neste Oil, Steinweg en APM Terminals bezocht. Daarnaast bezoeken we twee keer per jaar voorafgaand aan de vergadering een bedrijfsonderdeel van Havenbedrijf Rotterdam. Afgelopen jaar hebben we uitvoerig stilgestaan bij het prijsbeleid en het gronduitgiftebeleid en de (steeds complexer wordende) weten regelgeving rondom de verlening van milieu vergunningen.

Blijvend investeren Havenbedrijf Rotterdam zet haar investeringsbeleid onverminderd voort om een vitale en hoogwaardige haven te blijven. We hebben investeringen binnen en buiten het havengebied besproken en goedgekeurd. Een aantal in het oog springende voorbeelden zijn de verbreding van de Amazonehaven, LNG, de uitgifte van terrein voor de Tankterminal Europoort West, de herontwikkeling van de scheepsbouwloods op het RDM-terrein en de samenwerking met Dordrecht. Uiteraard is ook



93

de ontwikkeling van de aanleg van de Maasvlakte 2 nauwlettend gevolgd. Wij constateren ook dit jaar weer dat het project Maasvlakte 2 uitstekend wordt gemanaged. Het is bijzonder mooi en goed om te zien dat het havenbedrijfsleven vertrouwen heeft in de toekomst van het Rotterdamse haven- en industriecomplex en samen met Havenbedrijf Rotterdam blijft investeren in de toekomst.

Bijzondere aangelegenheden Naast de discussies over visie en strategie en het accorderen van investeringen, heeft de RvC een aantal dossiers extra aandacht gegeven. Hetzij vanwege politieke gevoeligheid, hetzij vanwege het belang voor de haven van Rotterdam en/of de continuïteit van de bedrijfsvoering van Havenbedrijf Rotterdam. ECT Het oplopende conflict met ECT en de rechtszaak die ECT heeft aangespannen hebben uiteraard hoge prioriteit. De RvC betreurt het dat dit conflict met één van de grootste klanten van Havenbedrijf Rotterdam is uitgemond in een rechtszaak. De RvC is hierin nauw betrokken, als klankbord én toezichthouder van de Algemene Directie. De Algemene Directie en de RvC zetten ondanks de te doorlopen rechts zaak in op het vasthouden van resultaatgerichte samenwerking tussen Havenbedrijf Rotterdam en ECT op alle andere terreinen. Nieuwe Westelijke Oeververbinding

Een Nieuwe Westelijke Oeververbinding (NWO) is een zeer belangrijk middel om de bereikbaarheid van de regio goed te houden en te verbeteren. Er is uitvoerig besproken of en zo ja welke rol Havenbedrijf Rotterdam zou kunnen vervullen in dit project. De aanleg van een NWO is, omdat het een rijksweg is, immers een verantwoordelijkheid van het Rijk. Havenbedrijf Rotterdam heeft als belanghebbende ingezet op een NWO die de bereikbaarheid van de haven het meeste dient, met respect voor natuur, milieu en omgeving. Inmiddels heeft de minister haar voorkeur uitgesproken voor de Blankenburgtunnel. Beloningsbeleid

De beloningsdiscussie tussen de RvC en de aandeelhouders die in 2010 al speelde, heeft zich geheel 2011 voortgezet. Naast het feit dat Havenbedrijf Rotterdam in de ogen van de RvC al een gematigd beloningsbeleid voert, heeft ook een benchmark aangetoond dat een matiging niet vanzelfsprekend is. De RvC heeft in 2010 een discussie opgestart of de beloningen nog wel marktconform waren. Na discussie met de aandeelhouders is door de RvC afgezien van stijging van de lonen maar wel ingezet op onveranderd beloningsbeleid (0%). Desondanks is in 2011 in opdracht van de aandeelhouders een nieuw belonings beleid opgesteld, waarbij een matiging van 5% werd doorgevoerd. Door omstandig heden is dit beleid eind 2011 niet door de aandeelhouders vastgesteld. Wel is dit nog vast te stellen beloningsbeleid (-5%) in overleg met de aandeelhouders verwerkt in de arbeidsvoorwaarden van de in 2011 nieuw aangenomen CFO. De kwaliteit van de Algemene Directie en de continuïteit van de bedrijfsvoering van Havenbedrijf Rotterdam zijn topprioriteiten en verantwoordelijkheid van de RvC. Als gevolg van de wijze waarop de beloningsdiscussie tussen de RvC en de aandeelhouders is gelopen èn de uitkomsten ervan, heeft onze presidentcommissaris, de heer Scheepbouwer, per 1 juli 2011 zijn commissariaat neergelegd.



94

Gedurende 2011 werd een nieuw element aan de discussie toegevoegd, namelijk de afschaffing van de pensioengevendheid van de variabele beloning. Dit betekent een verdere matiging van de beloning. Dit beloningsbeleid (inclusief afschaffing pensi oengevendheid van de variabele beloning) is getoetst door beide aandeelhouders, formeel is het nog niet vastgesteld. Het nieuwe beloningsbeleid zal van toepassing zijn op contracten met nieuwe bestuurders.

Afscheid van en welkom aan nieuwe commissarissen In 2011 zijn de volgende wisselingen van commissarissen geweest. Per 1 juli hebben we afscheid genomen van onze president-commissaris de heer Scheepbouwer en van de heer Smit. De heer Smit heeft zich vanwege andere activiteiten niet beschik baar gesteld voor herbenoeming. Van de heer Abrahamsen hebben we eind van het jaar afscheid genomen. Na twee termijnen van 4 jaar heeft de heer Abrahamsen zich niet herbenoembaar gesteld. Per 1 juli is mevrouw Van Vroonhoven op voordracht van de OR en de RvC door de aandeelhouders benoemd tot commissaris. De heer Frohn is per 1 januari 2012 benoemd tot commissaris. Per 1 maart 2012 is de heer Huges benoemd tot commissaris en is de RvC weer compleet. De RvC wordt voorgezeten door de heer Van Slobbe die medio 2011 het voorzitterschap van de heer Scheepbouwer heeft overgenomen. Uiteraard hebben de wisselingen ook consequenties gehad voor de bezetting en bijeenkomsten van de beide commissies. We danken de vertrokken commissarissen voor hun jarenlange betrokkenheid en inzet.

Commissies De auditcommissie heeft in 2011 drie maal vergaderd. De vaste externe accountant was bij alle bijeenkomsten aanwezig. Naast de gebruikelijke P&C rapportages, het auditplan, de auditrapportages en het treasury statuut is in 2011 nadrukkelijk aandacht besteed aan de financieringstructuur van Havenbedrijf Rotterdam, het strategisch risicolandschap en de projectbeheersing. Daarnaast is dit jaar een (persoons-) wisseling van de vaste externe accountant geweest. Besloten is dat mevrouw Van Vroonhoven lid van de auditcommissie zal worden. De remuneratie commissie is dit jaar vijf maal bijeen geweest. Door het vertrek van twee commis sarissen medio 2011 en gezien de complexe dossiers is besloten in de tweede helft van het jaar de remuneratiezaken in de reguliere RvC-vergadering te behandelen. Aan de orde zijn geweest: het beloningsbeleid, het contract van de CEO, de mogelijke opvolging van directieleden, de korte termijn targets van de Algemene Directie en de werving van de twee nieuwe commissarissen.

Zelfevaluatie RvC Door alle personele wijzigingen in de RvC is besloten de zelfevaluatie door te schuiven naar een moment in 2012 waarin wij als voltallige RvC ruimschoots terug kunnen blikken op ons eigen functioneren. Uiteraard is naar aanleiding van het dossier beloningsbeleid en de eerder genoemde consequenties veel gesproken binnen de RvC over de rol en de verantwoordelijkheid van de RvC en de relatie tot de aandeelhouders.



95

Relatie aandeelhouders Het beloningsdossier heeft de relatie tussen de aandeelhouders en de RvC onder druk gezet. Halverwege 2011 is getracht hier een kentering in aan te brengen. Voortaan zullen in een jaarlijkse informele bijeenkomst met Algemene Directie, RvC en aandeelhouders belangrijke ontwikkelingen en de onderlinge relatie worden besproken. Ook is het aantal reguliere contacten tussen de aandeelhouders en de president-commissaris verhoogd, naast de bestaande jaarlijkse bijeenkomst tussen aandeelhouders en president-commissaris en de reguliere vergaderingen van aandeelhouders. Op verzoek van de aandeelhouders heeft in 2011 een wijziging van de statuten plaatsgevonden betreffende het verlenen van instemming op voorgenomen buiten landse deelnemingen.

Contacten met Ondernemingsraad Met het vertrek van de heer Smit is gezocht naar een nieuwe medewerkercommis saris. De Ondernemingsraad (OR) heeft daarin een bepalende rol vervuld. Met de komst van mevrouw Van Vroonhoven zijn de contacten met de OR intensiever en meer gestructureerd. Tevens heeft de RvC afgesproken jaarlijks voltallig een bijeenkomst met de Algemene Directie en de OR te beleggen om voeling te houden met de organisatie. Onderwerpen die aan de orde zijn geweest in het overleg met de OR zijn onder andere de overgang van brug- en sluiswachters van Havenbedrijf Rotterdam naar de gemeente Rotterdam, organisatiewijzigingen en de voorgenomen verlenging van het contract met de CEO.

Woord van dank We willen de Algemene Directie en alle werknemers van Havenbedrijf Rotterdam complimenteren met de bereikte resultaten over 2011. Een toename van de overslag, een keur aan lopende investeringsprojecten en een heldere visie op de toekomst maken dat Havenbedrijf Rotterdam en haven er goed voor staan! Daarnaast laat 2011 een prima financieel resultaat zien waarmee ook aangetoond wordt dat de kosten goed onder controle zijn. Een speciaal woord van dank gaat uit naar de brug- en sluiswachters die hun belangrijke werk vanaf 1 januari 2012 onder de vlag van de gemeente Rotterdam voortzetten.

Rotterdam, 14 maart 2012 Raad van Commissarissen Rutger van Slobbe (voorzitter) Mel Kroon Merel van Vroonhoven Rob Frohn Timo Huges



96

Jaar rekening 2011

Inhoudsopgave jaarrekening Balans Winst-en-verliesrekening Kasstroomoverzicht Toelichting op de balans en winst-en-verliesrekening Grondslagen voor waardering van activa en passiva Grondslagen voor de bepaling van het resultaat Toelichting op de balans

99 100 101 102 103 107 109

1 Materiële vaste activa 2 Financiële vaste activa 3 Vorderingen 4 Liquide middelen 5 Eigen vermogen 6 Voorzieningen 7 Langlopende schulden 8 Kortlopende schulden 9 Niet in de balans opgenomen regelingen 10 Financiële instrumenten

109 110 110 111 111 112 113 114 115 117

Toelichting op de winst- en verliesrekening

118

11 Som der bedrijfsopbrengsten 12 Lonen, salarissen en sociale lasten 13 Overige bedrijfslasten 14 Overige toelichtingen op de winst-en-verliesrekening 15 Financiële baten en lasten 16 Resultaat deelnemingen 17 Werknemers 18 Bezoldiging commissarissen en bestuurders 19 Verbonden partijen 20 Accountantskosten

118 118 119 119 119 120 120 120 123 124

Overige gegevens

125

21 Statutaire regeling winstbestemming 22 Voorstel winstbestemming - onder voorbehoud 23 Onttrekkingen/stortingen op agio 24 Gebeurtenissen na balansdatum 25 Controleverklaring

125 125 126 126 126

127


Verbonden partijen

Jaarrekening > Inhoudsopgave

98

Balans

(voor resultaatbestemming, bedragen x m 1.000) Ref.

31/12/2011

31/12/2010

Activa Vaste activa Materiële vaste activa

1

3.059.951

Financiële vaste activa

2

37.269

2.875.590 27.691 2.903.281

3.097.220 Vlottende activa 589

497

Vorderingen

Voorraden 3

115.545

315.391

Liquide middelen

4

2.113

Totaal activa

61.085 118.247

376.973

3.215.467

3.280.254

Passiva Eigen vermogen Geplaatst aandelenkapitaal

5

900.000

900.000 391.200

Agio

5

391.200

Wettelijke reserves

5

13.310

4.648

Overige reserves

5

402.628

319.785

Te bestemmen resultaat

5

194.625

154.189 1.901.763

1.769.822

Voorzieningen

6

55.473

83.966

Langlopende schulden

7

933.395

1.143.222

Kortlopende schulden

8

324.836

283.244

3.215.467

3.280.254

Totaal passiva


Jaarrekening > Balans

99

Winst-en-verliesrekening (bedragen x m 1.000) Ref.

2011

2010

Netto-omzet

11

572.366

537.539

Overige bedrijfsopbrengsten

11

15.773

13.857

Som der bedrijfsopbrengsten

551.396

588.139

Lonen, salarissen en sociale lasten

12

100.735

101.145

Afschrijvingen op materiële vaste activa

1

118.751

113.057

Overige bedrijfslasten

13

125.370

134.193

Som der bedrijfslasten

344.856

348.395

Bedrijfsresultaat

243.283

203.001

Financiële baten en lasten

15

-57.620

-55.087


16

8.962

6.275

194.625

154.189

Resultaat


Jaarrekening > Winst-en-verliesrekening

100

Kasstroomoverzicht (bedragen x m 1.000) Ref. Bedrijfsresultaat

2011

2010

243.283

203.001

Aanpassingen voor: Afschrijvingen

1

118.751

Mutaties in voorzieningen

6

-24.746

39

-5.806

-9.102

2

-162

27

7

15.343

*Afkoop erfpacht Mutaties financiële vaste activa

113.057

**Afkoop overdracht (onderhoud + brug- en sluiswachters)

13.918 117.939

103.380 Mutaties in werkkapitaal: Vorderingen

-2.277

Voorraden

Kortlopende schulden

-10.612

-92

77

46.640

-17.777

Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten

44.271

-28.312

390.934

292.628

Ontvangen rente

1.885

5.546

Betaalde rente

-81.538

-59.868

*** Bouwrente

15

17.490

Kasstroom uit operationele activiteiten

12.033 -62.163

-42.289

328.771

250.339

Investeringen: **** Materiële vaste activa

1

-476.893

-432.749

*** Bouwrente

1

-17.490

-12.033

Rijksbijdrage Maasvlakte 2

1

363.000

0

Overige bijdragen en subsidies

1

13.654

31.454

Verstrekte leningen

2

0

-335 -413.663

-117.729 Desinvesteringen

21.061

7.257

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

-96.668

-406.406

Kasstroom vóór financiering Opgenomen leningen Betaald dividend

-156.067

232.103

Aflossingen op langlopende schulden 5

-327.296

-108.172

100.000

180.000

-63.779

-29.835

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

-291.075

41.994

Saldo kasstroom

-58.972

-114.073

Saldo geldmiddelen begin boekjaar

4

61.085

175.158

Saldo geldmiddelen eind boekjaar

4

2.113

61.085

-58.972

-114.073

Mutatie geldmiddelen

*

Herrubricering voor 2010 van ‘afkoop erfpacht’ naar ‘aflossing op langlopende schulden’ (€ 1.006).

**

Herrubricering voor 2010 van ‘opgenomen leningen’ naar ‘aanpassingen voor het bedrijfsresultaat’ (€ 13.918).

***

Conform RJ 360.218 geactiveerde bouwrente verwerkt in de investeringskasstroom.

****

2010 aangepast met ‘Overige bijdragen en subsidies’ (€ 31.454).


Jaarrekening > Kasstroomoverzicht

101

Toelichting op de balans en winsten-verliesrekening Algemeen Structuurregime Havenbedrijf Rotterdam voldoet aan de eisen die de wet stelt voor het zijn van een ’grote’ vennootschap en is sinds 21 juli 2008 een structuurvennootschap. Op Havenbedrijf Rotterdam is het verlicht structuurregime van toepassing omdat de aandelen van Havenbedrijf Rotterdam worden gehouden door publiekrechtelijke rechtspersonen (de gemeente Rotterdam en de Staat der Nederlanden). De toepasselijkheid van het verlicht structuurregime houdt in dat de Algemene Vergadering van Aandeelhouders bestuurders kan benoemen, schorsen en ontslaan. Aandeelhouders

De aandelen worden gehouden door de gemeente Rotterdam (70 5/6%) en de Staat (29 1/6%). Grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de uitspraken van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. Vrijstelling consolidatieplicht Met ingang van 2009 maakt Havenbedrijf Rotterdam gebruik van de vrijstelling van de plicht om de gegevens te consolideren van deelnemingen indien de in de consolidatie te betrekken maatschappijen gezamenlijk een financiële betekenis hebben die te verwaarlozen is op het geheel van Havenbedrijf Rotterdam (RJ 217.304). Voor een overzicht van de deelnemingen wordt verwezen naar het overzicht ‘Verbonden partijen’. Toelichting op het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen. Ontvangen en betaalde rente, evenals ontvangen dividenden zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde dividenden zijn opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. Geactiveerde rentekosten zijn opgenomen in de kas stroom uit investeringsactiviteiten. Stelselwijzigingen In 2011 zijn geen stelselwijzigingen doorgevoerd. Salderen Saldering van vorderingen en schulden vindt uitsluitend plaats als het juridisch mogelijk is en het stellige voornemen bestaat om het saldo als zodanig of beide posten simultaan af te wikkelen.


Jaarrekening > Toelichting op de balans en winst-en-verliesrekening

102

Grondslagen voor waardering van activa en passiva Algemeen Uitgangspunt voor de waarderingsgrondslagen zijn de historische kosten en kost prijzen. Activa en passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij een andere waarderingsgrondslag is vermeld. Toelichtingen op posten in de balans, winst-en-verliesrekening en het kasstroomoverzicht zijn in de jaarrekening genummerd. Geamortiseerde kostprijs

De geamortiseerde kostprijs wordt bepaald door middel van de effectieverentemethode verminderd met eventuele afboekingen (direct, dan wel door het vormen van een voorziening wegens bijzondere waardeverminderingen of oninbaar heid). In de berekening wordt rekening gehouden met agio of disagio op het moment van verkrijging en transactiekosten en honoraria die een integraal onderdeel van de effectieve rentevoet zijn. Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa

Op iedere balansdatum wordt beoordeeld of er aanwijzingen zijn dat een actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld. Indien het niet mogelijk is de realiseerbare waarde voor het individuele actief te bepalen, wordt de realiseerbare waarde bepaald van de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort. Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger is dan de realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de hoogste van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde. Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt direct als last verwerkt in de winst-en-verliesrekening. Oordelen en schattingen

Bij de toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt de leiding van Havenbedrijf Rotterdam zich diverse oordelen en schattingen. De belangrijkste oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen zijn: Interest Rate Swap De effectiviteit van de SWAP wordt beoordeeld op basis van de verwachte lange termijn financieringsbehoefte die volgen uit de strategische ambities in het Ondernemingsplan en de Havenvisie 2030. Hierin zijn schattingen gemaakt ten aanzien van economische ontwikkelingen en de effecten hiervan op de resultaten van de onderneming, op de investeringen en op de financieringsbehoefte. Afschrijvingen en restwaarde De afschrijvingstermijn is gebaseerd op de verwachte economische levensduur van de activa. De gehanteerde afschrijvingstermijnen zijn uiteengezet in toelichting 1 Materiële vaste activa. Gedurende het jaar wordt getoetst of zich zodanige wijzigingen hebben voorgedaan in inschattingen en veronderstellingen van activa dat een aanpassing van de gebruiksduur en/of restwaarde noodzakelijk is. Een dergelijke aanpassing wordt toekomstgericht doorgevoerd. Voorziening personeelsregelingen De schattingselementen betreffen vooral de te hanteren rentepercentages, ontslag-, invaliditeit-, overlijdens- en pensioneringskansen, alsmede de inflatie veronderstellingen en de carrièretabellen.


Jaarrekening > Grondslagen voor waardering van activa en passiva

103

Voorziening bodemsanering Hiervoor wordt een berekening gemaakt op basis van de huidige bekende sanerings kosten, het verwachte moment van sanering (in de toekomst), prijsindexeringen en verwachte effecten op de saneringskosten door technologische ontwikkelingen op dit gebied.

Activa Materiële vaste activa Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs inclusief direct toerekenbare kosten, waaronder bouwrente, onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de geschatte economische levensduur, of realiseerbare waarde indien deze lager is. De vervaardigingsprijs bestaat uit de aanschaffings kosten van gronden hulpstoffen en kosten die rechtstreeks toerekenbaar zijn aan de vervaardiging inclusief installatiekosten. Voorbereidingskosten op investerings projecten worden geactiveerd vanaf het moment dat vaststaat dat deze projecten feitelijk uitgevoerd zullen worden. Kosten van groot onderhoud worden geactiveerd zodra deze kosten gemaakt zijn en voldoen aan de activeringscriteria.

De afschrijving is lineair en gebaseerd op de verwachte gebruiksduur rekening houdend met de restwaarde. Indien de verwachting omtrent de afschrijvingsmethode, gebruiksduur en/of restwaarde in de loop van de tijd wijzigingen ondergaat, worden deze als een schattingswijziging verantwoord. Op terreinen en op materiële vaste activa in aanbouw wordt niet afgeschreven. Subsidies en bijdragen op investeringen worden in mindering gebracht op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs van de activa waarop de subsidies en bijdragen betrekking hebben. Indien een materieel vast actief wordt vervreemd dan wordt de balans daarmee verminderd. Financiële vaste activa Deelnemingen in groepsmaatschappijen en overige deelnemingen waarop invloed van betekenis kan worden uitgeoefend op het zakelijke en financiële beleid, worden gewaardeerd volgens de nettovermogenswaardemethode. Invloed van betekenis wordt in ieder geval verondersteld aanwezig te zijn bij een aandeelhoudersbelang van meer dan 20% van de aan de aandelen verbonden stemrechten.

De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor deze jaarrekening; voor deelnemingen waarvan onvoldoende gegevens beschikbaar zijn voor aanpassing aan deze grondslagen, wordt uitgegaan van de waarderings grondslagen van de betreffende deelneming. Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd. Indien en voorzover Havenbedrijf Rotterdam in deze situatie geheel of ten dele instaat voor de schulden van de deelneming respectievelijk het stellige voornemen heeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt een voorziening getroffen. In de winst- en verliesrekening wordt het aandeel in het resultaat van de deelnemingen opgenomen. Indien en voor zover Havenbedrijf Rotterdam niet zonder beperking uitkering van de positieve resultaten aan haar kan bewerkstelligen, worden de niet uitgekeerde resultaten in een wettelijke reserve opgenomen.



104

De eerste waardering van gekochte deelnemingen is gelijk aan de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva op het moment van acquisitie. Het verschil tussen de verkrijgingsprijs en de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva wordt als goodwill geactiveerd onder de immateriële vaste activa. Voor de vervolgwaardering wordt uitgegaan van de bepaalde nettovermogenswaarde. Deelnemingen waarop geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs of de realiseerbare waarde indien deze lager is. De onder financiële vaste activa opgenomen verstrekte leningen worden na de eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieverentemethode. Baten en lasten worden in de winst-en-verliesrekening verwerkt via het amortisatieproces. Voorraden De voorraden betreffen hoofdzakelijk reserveonderdelen en verbruiksmaterialen voor de vaartuigen en technische installaties. De voorraden worden gewaardeerd tegen de laagste van verkrijgingsprijs en realiseerbare waarde. Vorderingen Handelsvorderingen worden opgenomen tegen nominale waarde onder aftrek van een eventueel benodigde voorziening voor oninbaarheid. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden.

Passiva Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. Indien van toepassing worden voorzieningen opgenomen tegen contante waarde. Pensioenen en overige personeelsregelingen De nieuwe Richtlijn 271 gaat uit van de ‘Verplichtingen benadering’. Dit betekent dat een rechtspersoon een voorziening moet treffen indien de rechtspersoon juridische of feitelijke verplichtingen heeft en daarbij het risico loopt dat er additionele verplichtingen bestaan in het geval van tekorten op pensioenverplichtingen. Havenbedrijf Rotterdam kent een zogenaamde toegezegde pensioenregeling. Dit betekent dat zij aan de pensioenuitvoerder premies betaalt die daarmee de pensioenverplichting aan de werknemers van Havenbedrijf Rotterdam voor eigen risico tot zich neemt. Behalve de betaling van premies heeft Havenbedrijf Rotterdam geen verdere verplichtingen uit hoofde van deze pensioenregeling. Daarom is daarvoor geen voorziening getroffen. Wel zijn voorzieningen getroffen voor toekomstige betalingen inzake vervroegde uittreding, ziektekosten en overige uitgestelde beloningen. De verplichtingen als gevolg van bedoelde personeelsregelingen worden elke 4 jaar berekend door onafhankelijke actuarissen tenzij het personeelsbestand substantieel wijzigt. De laatste berekening is verricht in september 2010. De waarde van de verplichtingen wordt bepaald door het contant maken van de geschatte toekomstige kasstromen, rekening houdend met verwachte salarisontwikkelingen en ontslag-, invaliditeit- overlijdens- en pensionerings kansen, alsmede de inflatieveronderstellingen en de carrièretabellen. Hierbij wordt uitgegaan van rentetarieven die gelden voor hoge kwaliteit ondernemingsobligaties. Waardering vindt plaats tegen beste schatting. De dotaties aan de voorziening personeelsregelingen worden verantwoord als personeelskosten.



105

Langlopende schulden Onder de langlopende schulden worden schulden opgenomen met een resterende looptijd van meer dan één jaar. De op korte termijn (binnen één jaar) verschuldigde aflossingen worden opgenomen onder de kortlopende schulden.

Langlopende leningen Langlopende leningen worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, waarbij een verschil tussen de geamortiseerde kostprijs en het aflossingsbedrag op basis van de effectieve-rentemethode in de winst-en verliesrekening wordt opgenomen over de looptijd van de leningen. Indien er geen sprake is van agio of disagio of transactie kosten is de geamortiseerde kostprijs gelijk aan de nominale waarde van de schuld. Bij vervroegde aflossingen wordt de in rekening gebrachte boeterente verwerkt in de winst-en-verliesrekening als financiële baten en lasten. Afkoop erfpacht Voor huurders van terreinen bestaat de mogelijkheid om erfpachtcontracten tegen contante waarde af te kopen. De ontvangen afkoopsommen zijn opgenomen onder de langlopende schulden. Jaarlijks wordt de rente over het uitstaande saldo toegevoegd en worden de bij het betreffende boekjaar behorende opbrengsten ten gunste van de contractopbrengsten gebracht. Derivaten en hedge accounting

Het beleid van Havenbedrijf Rotterdam is om een deel van de rente-, valuta- en productprijsrisico’s effectief af te dekken. Indien hierbij derivaten worden gebruikt dan past Havenbedrijf Rotterdam hedge-accounting toe. De derivaten worden conform de kostprijshedge-accounting methode gewaardeerd tegen kostprijs. Indien de hedge effectief is, blijven waardeveranderingen off-balance. De mate van effectiviteit van de Interest Rate Swap wordt jaarlijks getoetst door de verwachte gemiddeld gewogen onderliggende nominale waarde af te zetten tegen de gewogen gemiddelde nominale waarde van de afgedekte positie over de totale looptijd van het instrument. Indien het instrument (deels) ineffectief is, wordt de waardemutatie van het ineffectieve deel ten laste of ten gunste van de winst- en verliesrekening gebracht. Ultimo 2011 is de IRS als effectief beoordeeld. Leasing De beoordeling of een overeenkomst een lease bevat, vindt plaats op grond van de economische realiteit op het tijdstip van het aangaan van het contract. Het contract wordt aangemerkt als lease- overeenkomst als de nakoming van de overeenkomst afhankelijk is van het gebruik van een specifiek actief of de overeenkomst het recht van het gebruik van een specifiek actief omvat.

Financiële leasing Activa die worden gefinancierd door middel van financiële leasing worden geactiveerd in de balans op het tijdstip van het aangaan van het leasecontract tegen de reële waarde van het actief of de lagere contante waarde van de minimale leasetermijnen. De te betalen leasetermijnen worden op annuïtaire wijze verdeeld in een aflossingsen een rentecomponent, gebaseerd op een vast rentepercentage. De leaseverplichtingen worden exclusief de rentevergoeding opgenomen onder de langlopende schulden. De rentecomponent als onderdeel van de leasetermijnen wordt verantwoord in de winst-en-verliesrekening. De relevante activa worden afgeschreven over de economische levensduur. Operationele leasing Verplichtingen met betrekking tot operationele leasing worden verwerkt in de winsten-verliesrekening over de looptijd van het contract. De verplichtingen vanaf 2012 zijn opgenomen onder de niet in de balans opgenomen regelingen.



106

Grondslagen voor de bepaling van het resultaat Opbrengstverantwoording Onder netto omzet wordt verstaan de opbrengst uit levering van diensten onder aftrek van kortingen en dergelijke en van over de omzet geheven belastingen. Deze opbrengsten hebben voor het overgrote deel betrekking op havengelden en inkomsten uit verhuur van terreinen.

Kosten De kosten worden bepaald op historische basis en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. (Voorzienbare) verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden en overigens wordt voldaan aan de voorwaarde voor het opnemen van voorzieningen.

Personeelsbeloningen Periodiek betaalbare beloningen

De uit de arbeidsvoorwaarden voortvloeiende lonen, salarissen en sociale lasten worden verwerkt in de winst-en-verliesrekening. Pensioenen en overige personeelsregelingen Havenbedrijf Rotterdam betaalt voor de toegezegde pensioenregeling premies aan pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen. De premies worden verantwoord als personeelskosten in de periode waarover deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien deze tot een terugstorting leiden of tot een vermindering van toekomstige betalingen. De dotaties aan de voorziening personeelsregelingen worden verantwoord als personeelskosten.

Overheidssubsidies Exploitatiesubsidies worden als baten verantwoord in de winst-en-verliesrekening in het jaar waarin de gesubsidieerde kosten zijn gemaakt, opbrengsten zijn gederfd of een gesubsidieerd exploitatietekort zich heeft voorgedaan en het waarschijnlijk is dat deze worden ontvangen en Havenbedrijf Rotterdam de condities voor ontvangst kan aantonen. Subsidies en bijdragen met betrekking tot investeringen in materiële vaste activa worden in mindering gebracht op het desbetreffende actief en per saldo als onderdeel van de afschrijvingen verwerkt in de winst-en-verliesrekening.


Jaarrekening > Grondslagen voor de bepaling van het resultaat

107

Afschrijvingen De afschrijvingen op materiële vaste activa worden gebaseerd op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Op terreinen en op materiële vaste activa in aanbouw wordt niet afgeschreven. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische levensduur (zie ook ‘Grondslagen voor waardering van activa en passiva – Materiële vaste activa’).

Financiële Baten en Lasten Rentebaten en rentelasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Activeren van rentelasten Rentelasten worden geactiveerd voor kwalificerende activa gedurende de periode van vervaardiging van het actief. De te activeren rente wordt berekend op basis van de intern gewogen gemiddelde rentevoet van de langlopende leningen van Havenbedrijf Rotterdam, gecorrigeerd voor de verhouding vreemd vermogen / totaal vermogen. Indien sprake is van projectfinanciering wordt de te activeren rente berekend op basis van het voor deze financiering geldende rentepercentage. Passiveren van rentelasten

Rentelasten worden toegevoegd aan voorzieningen en langlopende schulden waarvan de balanswaarde wordt bepaald op basis van een contante waarde berekening.

Vennootschapsbelasting Alle aandelen van Havenbedrijf Rotterdam worden gehouden door publiekrechtelijke rechtspersonen. Op grond van artikel 2 lid 3 en 7 van de Wet op de vennootschaps belasting zijn de (huidige) activiteiten van Havenbedrijf Rotterdam daardoor vrijgesteld van heffing van vennootschapsbelasting.


Jaarrekening > Grondslagen voor de bepaling van het resultaat

108

Toelichting op de balans

1 Materiële vaste activa Terreinen en infraplus

Kademuren,

Materiële

Vaste bedrijfs-

havenbekkens steenglooiingen,

vaste activa

middelen en

steigers en

in aanbouw

overige activa

Openbare infra,

en vaarwegen

Totaal

overige afmeervoorzieningen 31 december 2010 Aanschafwaarde

1.108.437

550.095

995.055

457.755

387.407

3.498.750

Cumulatieve afschrijvingen

-114.287

-162.900

-225.952

-

-120.021

-623.160

Boekwaarde

994.150

387.195

769.103

457.755

267.387

2.875.590

Investeringen

-

-

-

494.383

-

494.383 -21.951

Mutaties 2011 Desinvesteringen (aanschafwaarde)

-2.998

-

19

-

-18.972

Desinvesteringen (cum. afschrijvingen)

2.841

-

-19

-

3.216

6.038


-

-

-

-161.704

-

-161.704

Overige bijdragen en subsidies

-

-

-

-4.823

-

-4.823

Afschrijvingen

-24.452

-26.055

-35.658

-

-32.586

-118.751

Ingebruikname

100.413

42.522

46.975

-244.512

54.602

-

Aanwending VBS bijdrage

-

-

-

-

-8.831

-8.831

75.804

16.467

11.317

83.344

-2.571

184.361

31 december 2011 Aanschafwaarde

1.205.852

592.617

1.042.049

541.099

414.207

3.795.824

Cumulatieve afschrijvingen

-135.898

-188.955

-261.629

-

-149.391

-735.873

Boekwaarde

1.069.954

403.662

780.420

541.099

264.816

3.059.951

Afschrijvingsperioden in jaren

0 tot 30 jaar

25 tot 50 jaar

25 tot 40 jaar

n.v.t.

5 tot 50 jaar

(Bedragen X € 1.000)

In het boekjaar werd op materiële vaste activa in aanbouw een bedrag van € 17,5 miljoen aan bouwrente geactiveerd. Op grond van de Uitwerkingsovereenkomst Landaanwinning zal het Rijk totaal € 726 miljoen nominaal bijdragen in de aanlegkosten van de buitencontour en openbaar infrastructuur van Maasvlakte 2 (MV2). In 2011 is € 363 miljoen ontvangen. Tot en met 31-12-2011 is € 359,3 miljoen geïnvesteerd in hetgeen waarop de genoemde Rijksbijdrage van toepassing is. Van de ontvangen bijdrage is in 2011 € 161,7 miljoen (2010: € 197,6 miljoen) in mindering gebracht op de kostprijs. Het meerdere ad € 3,7 miljoen is opgenomen onder de balanspost ‘Kortlopende schulden’. In 2012 wordt het resterende deel van de Rijksbijdrage ad € 363 miljoen ontvangen. Op de overige investeringen is een bedrag van € 4,8 miljoen aan bijdragen en subsidies in mindering gebracht. Voor 3 activa objecten heeft een schattingswijziging plaatsgevonden. Wegens overdracht in 2011 van een deel van het havengebied naar de gemeente Rotterdam is de afschrijvingstermijn van de resterende boekwaarde aangepast. De schattings wijziging heeft in 2011 een extra resultaateffect op jaarbasis van -/- € 3,1 miljoen. In 2011 is onder andere een gebouw verkocht met een boekwaarde van € 15,5 miljoen.


Jaarrekening > Toelichting op de balans

109

Bij de oprichting is het economische eigendom van de haventerreinen in Havenbedrijf Rotterdam ingebracht. De juridische eigendom van deze terreinen berust bij de gemeente Rotterdam. Hierop wordt ten behoeve van Havenbedrijf Rotterdam erfpacht gevestigd. Per ultimo 2011 is dit voor circa 99% van het totale areaal gerealiseerd, waarvan 30% onder opschortende voorwaarde.

2 Financiële vaste activa Deelnemingen in

Langlopende vorderingen

Totaal

2.492

27.691

groepsmaatschappijen 31 december 2010 Boekwaarde

25.199

Mutaties 2011 Verstrekte leningen

-

-

-

Aflossingen

-

-641

-641

Vrijval voorziening

-

162

162


8.962

-

8.962

Reserve omrekeningsverschillen

1.095

-

1.095

Voorziening oninbaar

-

-

-

Totaal mutaties

10.057

-479

9.578

35.256

2.013

37.269

31 december 2011 Boekwaarde (Bedragen X € 1.000)

Voor een overzicht van de deelnemingen wordt verwezen naar het overzicht Verbonden partijen.

3 Vorderingen 31/12/2011

Gemeente Rotterdam

31/12/2010

222

415

-

197.586

Handelsvorderingen

56.299

67.492

Overige kortlopende vorderingen

18.051

15.027

Overlopende activa

40.973

34.871

115.545

315.391


Totaal (Bedragen X € 1.000)

De uitgaven tot en met 31-12-2010 ad € 197,6 miljoen die in aanmerking kwamen voor de Rijksbijdrage Maasvlakte 2 zijn in 2010 als vordering opgenomen. De vordering is in 2011 afgewikkeld door de ontvangst van € 363 miljoen van het Rijk. In januari 2011 is een obligatieportefeuille ter waarde van € 4,5 miljoen die gerubriceerd was onder de overige kortlopende vorderingen afgerekend. De belang rijkste posten in 2011 onder de overlopende activa zijn nog te ontvangen bedragen waaronder nog te ontvangen BTW (€ 19,1 miljoen) en nog te factureren havengelden en contractopbrengsten (€ 9,2 miljoen).



110

4 Liquide middelen 31/12/2011

31/12/2010

2.113

61.085

Rekening-courant bank (Bedragen X € 1.000)

De liquide middelen staan geheel ter vrije beschikking. Voor de mutaties wordt verwezen naar het kasstroomoverzicht.

5 Eigen vermogen Het garantievermogen of aansprakelijk vermogen van Havenbedrijf Rotterdam luidt als volgt:

Eigen vermogen

31/12/2011

31/12/2010

1.901.763

1.769.822

-

312.125

1.901.763

2.081.947

Achtergestelde leningen gemeente Rotterdam Totaal garantievermogen (Bedragen X € 1.000)

Mutatieoverzicht eigen vermogen Het mutatieoverzicht van het eigen vermogen over 2011 is als volgt: Gewoon

Agio

aandelen-

Wettelijke

Overige

Te

reserves

reserves

bestemmen

Totaal

resultaat

kapitaal

31 december 2010

900.000

391.200

4.648

319.785

154.189

1.769.822

Resultaat boekjaar

-

-

-

-

194.625

194.625

Uitgekeerd slotdividend 2010

-

-

-

-

-63.779

-63.779

Bestemming resultaat 2010

-

-

-

90.410

-90.410

-

Reserve omrekeningsverschillen

-

-

1.095

-

-

1.095

Dotatie wettelijke reserve

-

-

7.567

-7.567

-

-

TOTAAL MUTATIES

0

0

8.662

82.843

40.436

131.941

31 december 2011

900.000

391.200

13.310

402.628

194.625

1.901.763


Aandelenkapitaal Het maatschappelijk kapitaal van de onderneming bedraagt € 3 miljard, verdeeld in drie miljard doorlopend genummerde gewone aandelen van € 1 elk. Het geplaatste en gestorte aandelenkapitaal is ultimo 2011 € 900 miljoen en bestaat uit 900 miljoen gewone aandelen van € 1 nominaal. Wettelijke reserves Het saldo wettelijke reserves heeft betrekking op de reserve deelnemingen en de reserve (valuta) omrekeningsverschillen deelnemingen.



111

Totaal resultaat Het totaalresultaat van Havenbedrijf Rotterdam is gelijk aan het resultaat van het boekjaar.

6 Voorzieningen Voorziening personeels-

Voorziening voor

Voorziening vermeend

regelingen

toekomstige

afgegeven garanties

Totaal

bodemsanering

25.678

31 december 2010

32.952

25.336

83.966

Dotaties

4.200

538

-

4.738

Onttrekkingen

-5.366

-4.358

-

-9.724

Vrijval

-

-

-19.760

-19.760

Toerekening rente

603

1.226

860

2.689

Vrijval toegerekende rente

-

-

-6.436

-6.436

31 december 2011

25.115

30.358

0

55.473


Voorzieningen personeelsregelingen Voorzieningen zijn getroffen in verband met verplichtingen aan (voormalig) personeel in het kader van vervroegd uittreden, toekomstige bijdragen in ziektekostenpremies en overige uitgestelde beloningen. De aard van deze voorziening is langlopend.

Vervroegde uittreding

31/12/2011

31/12/2010

21.850

22.413

Ziektekostenpremies na pensionering

1.995

1.995

Overige uitgestelde beloningen

1.270

1.270

25.115

25.678

Totaal (Bedragen X € 1.000)

Voorziening voor toekomstige bodemsanering De voorziening voor toekomstige bodemsanering heeft betrekking op door Haven bedrijf Rotterdam geaccepteerde restvervuiling bij huurbeëindiging van terreinen en wordt gevormd door hiermee samenhangende ontvangen afkoopsommen. De afkoop wordt berekend op basis van de contante waarde van de verwachte saneringsuitgaven op de betreffende locatie(s). Aan de voorziening wordt jaarlijks rente toegevoegd. Voor bodemvervuiling van de overige terreinen is in de jaarrekening geen voorziening opgenomen. Eventuele sanering van deze terreinen zal doorgaans op zeer lange termijn plaatsvinden. Vanwege voortschrijdende technologische ontwikkelingen alsmede wijzigingen in weten regelgeving is de omvang van de bijbehorende toekomstige saneringsuitgaven op dit moment slechts met grote onzekerheden in te schatten. Voorts geldt dat in de standaard contractbepalingen van Havenbedrijf Rotterdam bij verhuur dan wel uitgifte in (onder)erfpacht is opgenomen dat de bodem bij beëindiging van het contract in oorspronkelijke staat aan Havenbedrijf Rotterdam dient te worden opgeleverd. De verwachting is dan ook dat toekomstige sanerings uitgaven in belangrijke mate verhaald kunnen worden op de vervuiler. De aard van deze voorziening is langlopend.



112

Voorziening vermeend afgegeven garanties In 2004 is bekend geworden dat de toenmalige Algemeen directeur vermeende garanties heeft afgegeven ten behoeve van tot het RDM-concern behorende ondernemingen. Als gevolg daarvan is in 2004 voor verschillende rechtszaken door Havenbedrijf Rotterdam een voorziening gevormd. Vermeende garanties zijn ook afgegeven namens de gemeente Rotterdam. Dit heeft geleid tot een rechtzaak tussen gemeente Rotterdam en Residex. De stand per 1/1/2011 van de voorziening vermeend afgegeven garanties heeft nog alleen betrekking op de lopende rechtszaak van de Commerz bank jegens Havenbedrijf Rotterdam N.V.. Op 8 december 2011 heeft het Europese Hof van Justitie arrest gewezen in de zaak gemeente Rotterdam – Residex. De in dit arrest beantwoorde prejudiciële vraag is ook van belang voor de procedure tussen Commerz (Nederland) NV en Havenbedrijf Rotterdam. Het antwoord van het Europese Hof van Justitie in de zaak Residex heeft er toe geleid dat het risico op uitstroom van middelen voor Havenbedrijf Rotterdam in de zaak Commerz aanzienlijk verminderd is. Om deze reden is de voorziening vrijgevallen.

De Investeringsovereenkomst die op 2 september 2005 is gesloten tussen de Staat der Nederlanden, de gemeente Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam bepaalt dat eventuele toekomstige vrijval van de destijds gevormde voorziening zal leiden tot een extra dividend uitkering aan de gemeente Rotterdam. De gemeente Rotterdam zal Havenbedrijf Rotterdam vrijwaren indien Havenbedrijf Rotterdam de procedure alsnog mocht verliezen en daardoor gehouden zou zijn tot betaling aan Commerz. De verhoging in 2011 van de voorziening voor vermeend afgegeven garanties heeft alleen betrekking op de toevoeging van rente. De opgebouwde rente valt vrij ten gunste van de ‘Financiële Baten en Lasten’ en de nominale waarde ten gunste van de ‘Overige bedrijfslasten’.

7 Langlopende schulden Aflossing

Aflossing

Aflossing

< 1 jaar

1-5 jaar

> 5 jaar

31/12/2011

31/12/2010

Totaal

Totaal

Achtergestelde leningen gemeente Rotterdam

-

-

-

-

312.125

Overige leningen gemeente Rotterdam

94.409

46.393

44.782

185.584

192.768

Afkoop erfpacht

10.300

51.500

94.046

155.846

153.719

Financiële leaseverplichtingen

345

2.241

11.803

14.389

14.700

Schulden aan kredietinstellingen

10.891

81.275

455.649

547.815

455.492

Afkoop onderhoud

2.011

9.953

-

11.964

13.918

Afkoop overdracht brug- en sluiswachters

3.459

13.838

-

17.297

-

Overige langlopende schulden

-

-

500

500

500

TOTAAL

121.415

205.200

606.780

933.395

1.143.222


Achtergestelde leningen gemeente Rotterdam

In 2011 zijn de achtergestelde leningen gemeente Rotterdam geheel vervroegd afgelost (€ 235 miljoen exclusief € 77 miljoen reguliere aflossingen). De jaarlijks verschuldigde rente over deze leningen bedroeg 5,72%. Overige leningen gemeente Rotterdam

De jaarlijks verschuldigde rente over de leningen ligt in een bandbreedte van 4,81% tot 6,14%.



113

Afkoop erfpacht

Dit betreft de stand van de door klanten afgekochte erfpachtvergoedingen. Financiële leaseverplichtingen

Havenbedrijf Rotterdam least terreinen en een vaartuig voor representatieve doeleinden. Schulden aan kredietinstellingen Van de in totaal opgenomen leningen bij de EIB (€ 548 miljoen) is ruim 25% vast rentend. De rentevergoeding op het overige deel is gebaseerd op het 3 maands euribor tarief. Afkoop onderhoud Havenbedrijf Rotterdam heeft bij de gemeente Rotterdam voor een aantal objecten het toekomstig klein onderhoud afgekocht. De betaling zal in 7 termijnen plaatsvinden. Afkoop overdracht brug- en sluiswachters HbR en gemeente zijn in 2011 overeengekomen om het bedienende personeel van de overgedragen bruggen en sluizen naar de gemeente over te dragen. Hiervoor is een afkoopsom overeengekomen die in 5 jaarlijkse termijnen betaald zal worden. Faciliteiten voor langlopende schulden

In januari 2008 zijn kredietfaciliteiten gesloten met Europese Investeringsbank, Bank Nederlandse Gemeenten, ING, Rabo en ABN AMRO tot een bedrag van € 1,8 miljard. Daarmee zal naast investeringen in het bestaande havengebied tevens het eerste deel van Maasvlakte 2 worden gefinancierd. De jaarlijkse rente is gebaseerd op de 3 maands Euribor notering. Deze rentevergoeding is deels geswapt naar een vast rentepercentage. Voor de faciliteiten voor langlopende schulden zijn geen zekerheden verstrekt. Met financiers zijn ratio’s overeengekomen. Evenals in 2010 voldoen de ratio’s in 2011 ruim aan de afgesproken normen.

8 Kortlopende schulden

Schulden aan kredietinstellingen Schulden gemeente Rotterdam en Rijk

31/12/2011

31/12/2010

3.868

-

9.621

17.009

93.019

45.850

Belastingen en sociale verzekeringen

4.696

4.946

Pensioenen

1.428

1.338

Vakantiegeld en vakantiedagen

6.769

7.448

Handelscrediteuren

Vooruitontvangen Rijksbijdrage Maasvlakte 2 Ontvangen reservation fees Maasvlakte 2 Vooruitontvangen contractopbrengsten Vooruitontvangen investeringsbijdrage Verkeers Begeleidend Systeem Overige schulden en overlopende passiva Totaal

3.710

-

118.796

103.052

40.049

53.790

-

8.831

42.880

40.980

324.836

283.244


Kredietfaciliteiten

Havenbedrijf Rotterdam beschikt over een kortlopende kredietfaciliteit ter grootte van € 200 miljoen. Hiervoor zijn geen zekerheden verstrekt.



114

9 Niet in de balans opgenomen regelingen Voorwaardelijke regelingen

Met een aantal (markt)partijen zijn voorwaardelijke afspraken gemaakt betreffende toekomstige investeringen, herstructureringen en dergelijke. Deze afspraken betreffen o.a. te verstrekken (maximaal € 6,3 miljoen) en te ontvangen vergoedingen (€ 1,7 miljoen). Havenbedrijf Rotterdam heeft zich tevens garant gesteld voor een lening (€ 0,5 miljoen). Ten behoeve van een aantal groepsmaatschappijen en deelnemingen zijn garanties verstrekt betreffende de nakoming van lease-, huur-, aflossingsen renteverplichtingen ten opzichte van derden tot een bedrag van € 9,3 miljoen. Dit betreft onder andere borg tot zekerheid van betaling voor een bedrag van maximaal € 4,5 miljoen, en een garantstelling voor de restwaarde van over te nemen installaties (€ 1,4 miljoen). De vennootschap staat tevens garant voor een minimum rendement van een deelneming ten behoeve van de medeaandeelhouder. Voorts verstrekt Havenbedrijf Rotterdam jaarlijks een financiële bijdrage in de exploitatie van een deelneming van € 3,4 miljoen. Havenbedrijf Rotterdam en de gemeente Dordrecht hebben overeenstemming bereikt over samenwerking in de Zeehaven Dordrecht. In fase 1(vanaf 1 juli 2011) neemt Havenbedrijf Rotterdam het nautische - en portefeuille beheer over van de Gemeente Dordrecht. Het gebied dat zal worden beheerd, bedraagt circa 290 ha waarvan circa 50 ha in erfpacht is uitgegeven en circa 10 ha nog kan worden uitgegeven. In fase 1 die loopt tot 1 juli 2013 ontvangt Havenbedrijf Rotterdam van de Gemeente Dordrecht een vergoeding van € 1,5 miljoen per jaar. Vanaf 1 juli 2013 (fase 2) neemt Havenbedrijf het volledige beheer en exploitatie voor haar rekening. De start van fase 2 zal voorwaardelijk plaatsvinden. Voor het verkrijgen van de hoofderfpacht (fase 2) van de gemeente Dordrecht betaalt Havenbedrijf Rotterdam een initiële jaarlijkse vergoeding van circa € 1,8 miljoen. De vergoeding loopt in de eerste jaren geleidelijk op tot circa € 2,7 miljoen in 2016 waarna het jaarlijks zal worden geïndexeerd. Voorts zal Havenbedrijf Rotterdam in de eerste 15 jaar van de samenwerking vanaf fase 2 tenminste € 10 miljoen investeren in havengeëigende projecten op voorwaarde van voldoende rendement. Meerjarige financiële regelingen Havenbedrijf Rotterdam verwacht tot 2020 € 2 miljard te investeren in Maasvlakte 2. Het Rijk verleent Havenbedrijf Rotterdam voor het realiseren van het project Maas vlakte 2 een bijdrage van € 726 miljoen. Dit bedrag dient ter gedeeltelijke bekostiging van de buitencontour en de openbare infrastructuur. In 2012 zal de laatste tranche ad € 363 miljoen worden ontvangen. Fase 1 van deze investering is aanbesteed (€ 1,1 miljard) aan aannemerscombinatie PUMA waarvan € 330 miljoen aan verplichtingen nog open staan. Ook in het bestaande havengebied verwacht Havenbedrijf Rotterdam € 2 miljard te investeren tot 2020. Van deze investering is € 232 miljoen aanbesteed waarvan € 106 miljoen nog aan verplichtingen open staan.

Havenbedrijf Rotterdam heeft zich voor de komende jaren tot maximaal € 10,5 miljoen gecommitteerd tot infra-plus investeringen waarbij de toekomstige huurders van de betreffende infrastructuur het moment van investeren kunnen bepalen. Aan universiteiten is komende jaren € 1,8 miljoen aan financiële ondersteuning toegezegd ten behoeve van diverse Leerstoelen.



115

In het kader van de verzelfstandiging van het Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam tot Havenbedrijf Rotterdam N.V. zijn de gemeente en Havenbedrijf Rotterdam overeengekomen dat Havenbedrijf Rotterdam de uitvoering van de leefbaarheids projecten in het Bestaand Rotterdams Gebied en de kosten daarvan tot en met 2020 voor haar rekening neemt (gemiddeld € 2,7 miljoen per jaar). De openstaande verplichting per 31-12-2011 bedraagt € 20,1 miljoen. De overige aangegane meerjarige financiële verplichtingen ten opzichte van markt partijen bedragen € 3,9 miljoen. Met de Gemeente is in 2010 overeengekomen het groot onderhoud van o.a. bruggen en sluizen in het stedelijk gebied en het Haven en Industriecomplex over te dragen en af te kopen (€ 13,4 miljoen). Daarnaast is overeengekomen dat Havenbedrijf Rotterdam van de gemeente een bijdrage zal ontvangen ter compensatie voor de kosten van onderhoudswerkzaamheden van een tweetal objecten (€ 2,9 miljoen). Langlopende verplichtingen (€ 39,6 miljoen) zijn aangegaan betreffende de huur van kantoorpanden, (operationele) lease van voertuigen en onderhoud van het havengebied. Voorts zijn onderhoud van het Verkeers Begeleidend Systeem (VBS) en de levering van water aan de binnenvaart contractueel vastgelegd. De specificatie is als volgt: •

• •

• •

•

•

Havenbedrijf Rotterdam heeft een huurcontract tot en met 2015 voor een kantoorpand met een optie op verlenging. De jaarlijkse huurlasten bedragen ongeveer € 8,2 miljoen. Voor overige gebouwen heeft Havenbedrijf Rotterdam een jaarlijkse last van circa € 0,5 miljoen. Voor voertuigen heeft Havenbedrijf Rotterdam operationele lease overeenkomsten gesloten. De jaarlijkse last bedraagt circa € 2,7 miljoen. Met diverse leveranciers zijn voor het onderhouden van het havengebied contracten afgesloten. Deze contracten betreffen o.a. het uitvoeren van baggerwerk, onderhoud van glooiingen, wegen en buitenruimte. De jaarlijkse last bedraagt € 14,4 miljoen. Ter bestrijding van oliemorsingen in de Rotterdamse haven zal jaarlijks tot met 2013 € 0,9 miljoen worden uitgegeven. In 2011 is een 3 jarig contract ondertekend voor beheer en onderhoud van de Slufter en de TOP Europoort. De jaarlijkse last bedraagt € 1,0 miljoen. Voor onderhoud van het VBS en de levering van drinkwater is jaarlijks respectievelijk € 1,7 miljoen en € 0,7 miljoen overeengekomen. Tevens is het onderhoud en beheer van walstroom kasten ten behoeve van de levering van stroom aan de binnenvaart uitbesteed tot 2013 (€ 0,4 miljoen per jaar). In het kader van Maasvlakte 2 is een contract afgesloten voor de ontwikkeling, hosting en beheer van een online contractbeheer- en documentbeheersysteem. Het contract loopt tot 31-12-2012. De jaarlijkse last bedraagt ongeveer € 0,7 miljoen. In 2007 heeft Havenbedrijf Rotterdam doorlopende contracten afgesloten voor de levering van IT-diensten (beheer en onderhoud). De contracten zijn jaarlijks opzegbaar. De verwachte uitgaven voor 2012 bedragen € 8,4 miljoen. Lopende claims en geschillen

In 2011 hebben Havenbedrijf Rotterdam en de Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie (vertegenwoordiger van de genoemde ondernemingen) een convenant gesloten over toekomstige procesafspraken en de inhoud van marktconsultatie met betrekking tot het zeehavengeldtarief voor ruwe olie. Hiermee wordt verder afgezien van eerdere juridische procedures.

Eind 2011 is Havenbedrijf Rotterdam gedagvaard door een containeroverslagbedrijf. Het bedrijf stelt benadeeld te zijn door onder andere de (toekomstige) exploitatie van Maasvlakte 2. Het containerbedrijf heeft een aantal eisen gesteld waaronder een schadeclaim voor toekomstige verliezen. Havenbedrijf Rotterdam kan zich



116

volstrekt niet vinden in zowel de aangevoerde juridische gronden als de kwalitatieve en kwantitatieve onderbouwing van de eisen. Havenbedrijf Rotterdam is van mening dat het zorgvuldig heeft gehandeld en is ervan overtuigd dat het door de jaren heen in alle relevante opzichten correct heeft gehandeld ten opzichte van het bedrijf. Naar de mening van Havenbedrijf Rotterdam is om deze redenen toekenning van een eis zeer onwaarschijnlijk.

10 Financiële instrumenten Algemeen

De in deze toelichting opgenomen gegevens verschaffen informatie die behulpzaam is bij het inschatten van de omvang van risico’s die verbonden zijn aan zowel de in de balans opgenomen als de niet in de balans opgenomen financiële instrumenten. De financiële instrumenten van Havenbedrijf Rotterdam, anders dan derivaten, dienen ter financiering van de operationele activiteiten van Havenbedrijf Rotterdam of vloeien direct uit deze activiteiten voort. Havenbedrijf Rotterdam maakt daarnaast gebruik van swaps om het valuta-, prijs- en renterisico af te dekken. Kaders, richtlijnen en spelregels zijn geformuleerd in het Treasury Statuut. De theoretische marktwaarde van deze derivaten bedraagt ultimo 2011 -/- € 330,7 miljoen (2010: -/- € 165,8 miljoen). Havenbedrijf Rotterdam past kostprijshedge-accounting toe (zie paragraaf ‘Derivaten en hedge accounting’). De belangrijkste financiële risico’s zijn: Renterisico Havenbedrijf Rotterdam loopt renterisico over de rentedragende vorderingen (met name onder financiële vaste activa), liquide middelen en rentedragende langlopende en kortlopende schulden (waaronder afkoop erfpacht en schulden aan kredietinstellingen). Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt Havenbedrijf Rotterdam risico ten aanzien van toekomstige kasstromen. Met betrekking tot vastrentende vorderingen en schulden loopt Havenbedrijf Rotterdam risico over de marktwaarde. Met betrekking tot schulden met variabele renteafspraken is een viertal financiële derivaten met betrekking tot het renterisico gecontracteerd. De marktwaarde van deze derivaten bedraagt ultimo 2011 -/- € 345,3 miljoen. Valutarisico Havenbedrijf Rotterdam loopt valutarisico over investeringsactiviteiten in het kader van een internationale participatie. Ter afdekking van dit valutarisico is een valutaswap afgesloten voor de verwachte totale financieringskasstroom. De marktwaarde van dit derivaat bedraagt ultimo 2011 + € 36 duizend. Tegenpartijrisico Havenbedrijf Rotterdam heeft geen significante concentraties van tegenpartijrisico’s. Commodity risico Op basis van de gemaakte afspraken met de contractor voor de aanleg van de 1e fase van het Maasvlakte 2 project loopt Havenbedrijf Rotterdam in het bijzonder risico over het verloop van de olieprijs. Ter afdekking van dit risico is een commodity (fuel)swap afgesloten voor de verwachte kasstroom gedurende de periode tot en met september 2013. De marktwaarde van dit derivaat bedraagt ultimo 2011 + € 14,6 miljoen.



117

Toelichting op de winst-en-verliesrekening

11 Som der bedrijfso pbrengsten

Zeehavengeld Binnenhavengeld

2011

2010

290.562

275.298

14.853

12.863

Huur, erfpacht, kadegelden

266.951

249.378

Totaal netto omzet

572.366

537.539

15.773

13.857

588.139

551.396

Overige bedrijfsopbrengsten TOTAAL (Bedragen X € 1.000)

De post “overige bedrijfsopbrengsten” betreft voornamelijk de bijdrage voor het Verkeers Begeleidend Systeem. Daarnaast zijn er vanaf 2011 opbrengsten verwerkt van zeeschepen die commerciële activiteiten (overslag) verrichten aan boeien, palen of openbare kades (€ 1,8 miljoen).

12 Lonen, salarissen en sociale lasten 2011

2010

Lonen en salarissen

78.088

77.651

Pensioenlasten

15.043

16.018

Sociale lasten

5.793

5.466

Overige personeelslasten

1.811

2.010

100.735

101.145

TOTAAL (Bedragen X € 1.000)

De lichte stijging in 2011 van lonen en salarissen wordt deels veroorzaakt door CAO verhoging en periodieke verhogingen. Daarnaast is er een afname van het gemiddelde aantal personeelsleden. De pensioenlasten zijn in 2011 licht afgenomen (€ 1 miljoen) door lagere kosten voor regelingen met betrekking tot vervroegde uittreding.


Jaarrekening > Toelichting op de winst- en verliesrekening

118

13 Overige bedrijfslasten

Exploitatielasten

2011

2010

103.849

102.036

21.521

32.157

125.370

134.193

Overige bedrijfskosten TOTAAL (Bedragen X € 1.000)

In de post exploitatielasten zijn opgenomen de reguliere lasten ten behoeve van scheepvaartbegeleiding, ontwikkeling, beheer en onderhoud van de haveninfrastructuur, beheer materieel en nautische informatiesystemen, informatie- en communicatietechnologie, acquisitie- en accountmanagement en apparaatskosten. De overige bedrijfskosten betreffen onder meer bijdragen aan leefbaarheids projecten, herstructureringskosten, ontwikkelingskosten, programmakosten en de vorming van de voorziening voor oninbaarheid van debiteuren. In de overige bedrijfskosten is, naast het nominale deel (€ 19,8 miljoen) van de vrijval van de voorziening vermeend afgegeven garanties, ook de afkoop voor de overdracht van brug- en sluiswachters naar de gemeente Rotterdam verwerkt (€ 17,3 miljoen). In 2010 is de afkoop van het toekomstig klein onderhoud aan de gemeente Rotterdam verwerkt. De beide afkopen betreffen transacties met een aandeelhouder die onder marktconforme omstandigheden hebben plaatsgevonden.

14 Overige toelichtingen op de winst-en-verliesrekening Operationele leasing

Gedurende het boekjaar is € 2,5 miljoen (2010: € 2,4 miljoen) aan leasebetalingen in de winst-en-verliesrekening verantwoord met betrekking tot operationele leasing van voertuigen. Kosten van onderzoek en ontwikkeling

De ten laste van het resultaat over 2011 gebrachte kosten van onderzoek en ontwikkeling bedragen € 2,4 miljoen (2010: € 4,5 miljoen).

15 Financiële baten en lasten 2011 Opbrengst langlopende vorderingen en effecten Overige rentebaten

180

348

1.764

809

Totaal financiële baten Rentelasten Geactiveerde rente over materiële vaste activa in aanbouw

2010

1.157

1.944 -77.054

-68.277

17.490

12.033

Totaal financiële lasten

-59.564

-56.244

Totaal

-57.620

-55.087


Het geactiveerde rentepercentage over de investeringsuitgaven van het project Euromax is gelijk aan de 3-maands Euribor met een opslag van 113 basispunten. Voor de overige projecten is het gehanteerde bouwrente percentage ten opzichte



119

van 2010 van 2,8% naar 3,0 % verhoogd. Dit is het gewogen gemiddelde van de rentevoet van vreemd vermogen, gecorrigeerd voor de verhouding vreemd vermogen/totaal vermogen. In de rentelasten is het saldo van het rentedeel (€ 5,6 miljoen) van de vrijval van de voorziening vermeend afgegeven garanties verwerkt.

16 Resultaat deelnemingen Het resultaat deelnemingen (€ 9 miljoen) bestaat geheel uit het aandeel van Havenbedrijf Rotterdam in het resultaat van deelnemingen.

17 Werknemers Het gemiddelde aantal werknemers in dienst in het jaar 2011 is 1.222 (gemiddeld 2010:1.232, ultimo 2011:1.220). Hiervan waren gemiddeld 529 werknemers werkzaam bij de divisie Havenmeester (gemiddeld 2010: 541, ultimo 2011:523). Het gemiddelde aantal medewerkers werkzaam buiten Nederland in het jaar 2011 is 12 (in 2010:12, ultimo 2011:12).

18 Bezoldiging commissarissen en bestuurders Commissarissen De bezoldiging van de voorzitter van de Raad van Commissarissen bedraagt € 30.000 per jaar. Voor de leden bedraagt de bezoldiging € 25.000 per jaar. Daarnaast wordt aan commissarissen die zitting hebben in de auditcommissie of de remuneratiecommissie een vergoeding verstrekt van € 5.000 op jaarbasis. De bezoldiging aan commissarissen is als volgt:

Raad van commissarisen

2011

2010

R.P.M. van Slobbe

32.500

30.000

R.J.N. Abrahamsen

30.000

30.000

J.M. Kroon

30.000

30.000

M.W.L. van Vroonhoven

12.500

-

A.J. Scheepbouwer

17.500

35.000

R.M. Smit

15.000

30.000

137.500

155.000

TOTAAL

(Bedragen X € 1)

De heer Scheepbouwer is vanaf 1 juli 2011 afgetreden als president-commissaris omdat hij principieel van mening verschilde met de aandeelhouders over het proces om te komen tot het nieuwe beloningsbeleid van Havenbedrijf Rotterdam. Het voorzitterschap is overgenomen door de heer van Slobbe. De heer Smit heeft zich na een termijn van vier jaar niet herbenoembaar gesteld en is per 1 juli vertrokken. De heer Abrahamsen heeft eind 2011 afscheid genomen na 2 termijnen van 4 jaar. Mevrouw van Vroonhoven is per 1 juli 2011 toegetreden tot de Raad van Commissarissen.



120

Bestuurders Beloningsbeleid

Het beloningsbeleid zoals dat sinds 1 januari 2005 geldt voor de leden van de Algemene Directie is in december 2004 vastgesteld door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders na advies van het externe adviesbureau HayGroup. Begin 2011 hebben de aandeelhouders (de gemeente Rotterdam en de Staat) aan de Raad van Commissarissen het voornemen kenbaar gemaakt het belonings beleid te willen wijzigen. De arbeidscontracten van de zittende bestuurders worden gerespecteerd. Het Havenbedrijf biedt ook in het nieuwe beloningsbeleid een arbeidsvoorwaarden pakket, bestaande uit een vast inkomen en een variabel inkomen korte termijn, alsmede een variabel inkomen lange termijn. Het variabele inkomen korte termijn bedraagt 20% van het geldende vast inkomen en wordt toegekend indien is voldaan aan vooraf gestelde prestatiecriteria. Vanwege het specifieke karakter (strategisch, lange termijn) van het Havenbedrijf wordt de beloning van de bestuurders ook gebaseerd op meerjarenprestaties (4 jaar). Bij het behalen van deze lange termijn-doelstellingen wordt na 4 jaar een bonus uitgekeerd van 60% van het gemiddelde vast jaarinkomen over de voorafgaande 4 jaar. Ingeval van een korter dienstverband wordt de uitkering pro-rata berekend. Indien de af te rekenen periode korter is dan 2 jaar komt de lange termijn bonus niet tot uitbetaling (bijvoorbeeld door latere indiensttreding of eerder vertrek).

Basissalaris 2011

In 2011 zijn de volgende basissalarissen toegekend: 2011

2010

H.N.J. Smits

335.585

328.980

T. Menssen

268.010

262.735

P.R.J.M. Smits

148.784

-

-

262.735

752.379

854.450

A.G.F. Toet TOTAAL (Bedragen X € 1)

De genoemde bedragen zijn inclusief vakantiegeld en exclusief werkgeverspremies sociale verzekeringen en dergelijke. De heer (A.G.F.) Toet, voormalig COO is per 1 september 2011 werkzaam voor Sohar Industrial Port Company (SIPC) en de Sohar Industrial Development Company (SIDC). Vanaf 1 januari 2012 is hij daar CEO. Zowel SIPC als SIDC zijn een 50/50 joint venture tussen de regering van Oman en Havenbedrijf Rotterdam. Mevrouw (T.) Menssen, voormalig CFO, heeft de functie van COO per 1 januari 2011 overgenomen. De heer (P.R.J.M.) Smits bekleedt sinds 1 juni 2011 de functie van CFO. Voorts is eind 2011 door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (op voordracht van de Raad van Commissarissen) besloten het contract met de heer (H.N.J.) Smits, CEO, met 1 jaar te verlengen tot 1 januari 2014.



121

Variabel inkomen korte termijn

Voor de bepaling van het variabel inkomen korte termijn zijn voor de prestatiecriteria normen vastgesteld. Deze prestatiecriteria hebben o.a. betrekking op nettoresultaat, klanttevredenheid en bereikbaarheid van het havengebied. Onderstaande toekenningen zijn vastgesteld door de Raad van Commissarissen. 2011

2010

H.N.J. Smits

41.948

32.898

T. Menssen

46.902

39.410

P.R.J.M. Smits

26.037

-

-

39.410

114.887

111.719


Variabel inkomen lange termijn

Het variabel inkomen lange termijn heeft betrekking op een periode van vier jaar: van begin 2009 tot en met eind 2012. De maximaal te behalen uitkering bedraagt maximaal 60% van het gemiddelde vaste jaarinkomen over deze periode (gemiddeld 15% per jaar). Jaarlijks worden voorzichtigheidshalve naar rato de maximum bedragen gereserveerd ten laste van het resultaat. De prestatiecriteria voor het variabel inkomen lange termijn hebben betrekking op marktaandeel, duurzaamheid, veilige en duurzame scheepvaart en de matige ontwikkeling van de bedrijfslasten. 2011

2010

H.N.J. Smits

50.338

49.347

T. Menssen

40.202

39.410

P.R.J.M. Smits

-

-

A.G.F. Toet

-

292

90.540

89.049

TOTAAL (Bedragen X € 1)

De heer Toet heeft in 2010 naar rato en realisatie zijn variabel inkomen lange termijn voor de periode 2009 en 2010 uitgekeerd gekregen (€ 39.118). De voorziening per eind 2009 is grotendeels dekkend geweest voor de uitkering in 2010.



122

Pensioenkosten en overige emolumenten

De leden van de Algemene Directie zijn deelnemer van het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP). De pensioenregeling van de bestuurders is gelijk aan de regeling voor de CAO-werknemers van Havenbedrijf Rotterdam. Sinds 1 januari 2004 is de ABP-regeling gebaseerd op het middelloonstelsel. In onderstaande tabel staan de kosten vermeld, die in 2011 gemoeid waren met de werkgeversbijdrage van de ABP-pensioenpremie en de vaste kostenvergoeding. 2011

2010

H.N.J. Smits

69.973

96.322

T. Menssen

56.243

70.668

P.R.J.M. Smits

28.536

-

-

60.880

154.752

227.870


In 2009 zijn de lange termijn bonussen voor de periode 2005 tot en met 2008 per bestuurder uitgekeerd. Hierover zijn de pensioenlasten in 2010 afgerekend.

Totale bezoldiging bestuurders 2011

2010

Basissalaris

752.379

854.450

Variabel inkomen korte termijn

114.887

111.719

Variabel inkomen lange termijn

90.540

89.049

154.752

227.870

1.112.558

1.283.088

Pensioenkosten en overige emolumenten Totale bezoldiging bestuurders (Bedragen X € 1)

Beëindigingsvergoeding

In verband met het vertrek van de heer Toet per 1-1-2011 was een beëindiging vergoeding overeengekomen van € 262.735 ter grootte van een jaarsalaris. De hoogte van deze vergoeding is in overeenstemming met de Nederlandse Corporate Governance Code. Vanwege zijn (her-)indiensttreding per 1 september 2011 bij de joint ventures SIPC en SIDC, zijn de niet-verschuldigde resterende 4 maanden ad € 87.578,- bruto gerestitueerd.

19 Verbonden partijen Alle groepsmaatschappijen en andere deelnemingen, zoals opgenomen in het overzicht Verbonden partijen, alsmede de gemeente Rotterdam en het Rijk worden aangemerkt als verbonden partij. In de rentekosten is een bedrag van € 33,9 miljoen (inclusief afgekochte agio bij vervroegde aflossingen) inbegrepen voor de gemeente Rotterdam (2010: € 31,2 miljoen). Daarnaast is in de overige bedrijfslasten een jaarlijkse bijdrage aan Portbase B.V. begrepen van € 4,7 miljoen (2010: € 6,2 miljoen).



123

20 Accountantskosten De jaarrekening wordt gecontroleerd door Ernst & Young Accountants LLP. De totale kosten die ten laste van het resultaat 2011 zijn gebracht bedragen € 386.756. De stijging in 2011 wordt grotendeels veroorzaakt door de kosten voor het uitvoeren van een due diligence onderzoek. 2011

2010

Controle van de jaarrekening

120.928

112.972

Overige controleopdrachten

113.550

115.254

Overige niet-controleopdrachten

152.278

51.174

Totaal

386.756

279.400

(Bedragen X € 1)

Havenbedrijf Rotterdam N.V. Rotterdam, 14 maart 2012

De Algemene Directie, Ir. Drs. H.N.J. Smits Ir. T. Menssen MBA Ir. P.R.J.M. Smits CMA CTP



124

Overige gegevens

21 Statutaire regeling winstbestemming Voor de winstbestemming is van belang hetgeen is vermeld in de statuten en het bepaalde in de Investeringsovereenkomst die op 2 september 2005 is gesloten tussen de Staat der Nederlanden, de gemeente Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam, alsmede hetgeen ter zake is vermeld in de Aandeelhoudersovereenkomst tussen beide aandeelhouders. In 2009 zijn aanvullende afspraken voor de winstbestemming door de drie voornoemde partijen vastgelegd in de Kapitaalsovereenkomst 2009 van 30 januari 2009 en de Vaststellingsovereenkomst uit maart 2009. In de Aandeelhoudersovereenkomst is ondermeer bepaald dat de aandeelhouders vanaf 1 januari 2006 jaarlijks 4% op het door hen ingelegde vermogen ontvangen onder toepassing van een indexeringsclausule. In de Investeringsovereenkomst is het door de gemeente op 1 januari 2006 ingelegde vermogen bepaald op € 1 miljard. De Staat is op 23 mei 2007 toegetreden als medeaandeelhouder en heeft daarbij € 50 miljoen aandelenkapitaal gestort (eerste tranche). De tweede tranche betreft een kapitaalstorting van € 450 miljoen in 2009 door de Staat en gemeente Rotterdam. Hiervoor zijn nieuwe aandelen uitgegeven. Als gevolg van de genoemde overeen komsten 2009 is met de uitgifte van de nieuwe aandelen de basis voor de verdeling van het dividend over de aandeelhouders veranderd. Tot de uitgifte werd het dividend per aandeelhouder berekend over het door hen ingelegd vermogen. Nu is de verdeling van de aandelen bepalend geworden. Vanaf 1 januari 2021 wordt extra winst uitgekeerd aan de aandeelhouders indien vanaf 2021 60% van de netto-winst meer bedraagt dan het gewone dividend dat aan beide aandeelhouders dient te worden uitgekeerd. De extra winstuitkering bestaat uit het verschil tussen 60% van de netto-winst en het gewone dividend aan beide aandeelhouders en zal plaatsvinden gedurende de periode zoals benoemd in de Aandeelhoudersovereenkomst.

22 Voorstel winstbestemming - onder voorbehoud Het netto resultaat bedraagt € 194,6 miljoen. Conform het bepaalde in de Investeringsovereenkomst en de Aandeelhoudersovereenkomst, de Kapitaalovereenkomst 2009 en de Vaststellingsovereenkomst wordt voorgesteld over te gaan tot de volgende dividenduitkering aan de gemeente Rotterdam en de Staat. Omschrijving Dividenduitkering gemeente Rotterdam

46,1

Dividenduitkering Staat

19,0

Dividenduitkering gemeente Rotterdam (extra dividend inzake vrijval voorziening Commerz)

25,1

Totaal

90,2

(Bedragen x € 1 miljoen)

Het restant ad € 104,4 miljoen zal worden toegevoegd aan de overige reserves. Er is gedurende het boekjaar 2011 geen interim dividend uitgekeerd.


Jaarrekening > Overige gegevens

125

23 Onttrekkingen/stortingen op agio Vrijwaring garantie-kwesties

De naar aanleiding van de toetreding van de Staat als aandeelhouder opgestelde Investeringsovereenkomst, bepaalt dat de gemeente Rotterdam onder voorwaarden de netto kosten zal vergoeden, die Havenbedrijf Rotterdam maakt in het kader van garantie-kwesties. Daarbij is bepaald dat voor deze kosten de Staat via agiostorting kan worden gecompenseerd.

24 Gebeurtenissen na balansdatum Er zijn geen gebeurtenissen na balansdatum geweest die nadere informatie geven over de feitelijke situatie per balansdatum.

25 Controleverklaring Het Verslag van Havenbedrijf Rotterdam is voorzien van een door Ernst & Young Accountants LLP afgegeven goedkeurende controleverklaring. Deze verklaring is te raadplegen in het hoofdstuk ‘Controleverklaring’ in het Jaarverslag.


Jaarrekening > Overige gegevens

126

Verbonden partijen Hierbij een overzicht van de verbonden partijen van Havenbedrijf Rotterdam N.V. : Deelnemingen havenbedrijf Rotterdam Mainport Holding Rotterdam N.V. (MHR) Keyrail B.V.

Belang Vestigingsplaats 100% 35%

Rotterdam Rotterdam

Deelnemingen Mainport Holding Rotterdam

Belang Vestigingsplaats

Portbase B.V. Cruise Port Rotterdam B.V. Koninklijke Scheepsagentuur Dirkzwager B.V. Mainport Foreign Investments B.V. Sohar Industrial Port Company Sohar Industrial Development Company Ontwikkelingsmaatschappij Noordoever B.V. Northcoast Properties Zevenmanshaven C.V. Mainport Rotterdam Properties B.V. Mainport Project II B.V. Mainport Project III B.V. Mainport Project IV B.V. Mainport Project V B.V. Mainport Project VI B.V. MHR Commanditaire Vennoot B.V. Multicore B.V. MultiCore C.V. MHR Silent Partner B.V. RC2 C.V. RC2 B.V. Scheepvaartmaatschappij Eendracht B.V.

75% 100% 46% 100% 50% 50% 50% 48% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 50% 75% 100% 50% 50% 11,7%

Rotterdam Rotterdam Maassluis Rotterdam Sohar, Oman Sohar, Oman Schiedam Schiedam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam

Stichtingen Vestigingsplaats Stichting Rotterdam Port Experience Stichting de Verkeersonderneming


Jaarrekening > Verbonden Partijen

100% 33,3%

Rotterdam Rotterdam

127

His torisch overzicht kengetallen 2008 - 2011

Klant Overslag

Aanvoer goederen in de haven van Rotterdam* (Brutogewicht x 1.000 metrische tonnen)

2011

**2010

2009

2008

Agribulk

8.516

6.835

6.867

8.548

Ertsen en schroot

34.509

36.508

20.184

40.880

Kolen

25.708

23.279

23.665

27.688

Overig massagoed, droog

10.715

9.066

6.442

9.634

Subtotaal Massagoed, droog

79.448

75.688

57.158

86.750

Ruwe aardolie

92.089

99.505

95.676

100.068

Minerale olieproducten

41.645

42.708

42.241

36.246

LNG

569

0

0

0

Overig massagoed, nat

19.792

19.724

18.070

22.908

Subtotaal Massagoed, nat

154.095

161.937

155.987

159.222

Totaal massagoed

233.543

237.625

213.145

245.972

Containers

61.394

55.032

47.890

52.865

9.009

Roll on / roll off

8.460

8.316

8.025

Overig stukgoed

5.367

4.605

4.232

5.174

Breakbulk

13.827

12.921

12.257

14.183

Totaal stukgoed

75.221

67.953

60.147

67.048

Totaal aanvoer

308.764

305.578

273.292

313.020

*

Genoemde overslagcijfers zijn inclusief de overslag op terminals aan de noordzijde van de rivier (Hoek van Holland, Schiedam, Vlaardingen). Deze overslag betreft voor 2011 circa 3,3% van het totale overslagvolume van de aan- en afvoer. Het bijbehorende zeehavengeld komt niet aan Havenbedrijf Rotterdam toe en wordt derhalve niet in de financiële verslaglegging meegenomen.

** Overslagdata voor 2010 zijn licht naar boven bijgesteld ten opzichte van de vorig jaar gepubliceerde cijfers als gevolg van een kleine correctie in de verwerking van de nagekomen opgaven uit 2009 in de cijfers over 2010. Het verschil betreft ca. 200.000 ton op totaalniveau.


Historisch overzicht kengetallen 2008 - 2011 > Klant

129

Afvoer goederen in de haven van Rotterdam* (Brutogewicht x 1.000 metrische tonnen)

2011

**2010

2009

2008

Agribulk

1.354

1.548

1.467

1.872

Ertsen en schroot

2.940

3.376

3.114

3.121

Kolen

999

801

1.168

865


2.585

3.227

3.721

2.327


7.878

8.952

9.470

8.185

Ruwe aardolie

719

730

742

338


31.803

34.882

29.949

22.330

LNG

0

0

0

0


11.909

11.830

11.412

12.113


44.430

47.441

42.103

34.781

Totaal massagoed

52.308

56.393

51.573

42.966

Containers

62.162

57.266

52.390

54.134

Roll on / roll off

8.990

8.652

7.980

8.897

Overig stukgoed

2.326

2.270

1.722

2.119

Breakbulk

11.316

10.922

9.702

11.016

Totaal stukgoed

73.478

68.188

62.092

65.150

Totaal afvoer

125.786

124.581

113.665

108.116

*

Genoemde overslagcijfers zijn inclusief de overslag op terminals aan de noordzijde van de rivier (Hoek van Holland, Schiedam, Vlaardingen). Deze overslag betreft voor 2011 circa 3,3% van het totale overslagvolume van de aan- en afvoer. Het bijbehorende zeehavengeld komt niet aan Havenbedrijf Rotterdam toe en wordt derhalve niet in de financiële verslaglegging meegenomen.

** Overslagdata voor 2010 zijn licht naar boven bijgesteld ten opzichte van de vorig jaar gepubliceerde cijfers als gevolg van een kleine correctie in de verwerking van de nagekomen opgaven uit 2009 in de cijfers over 2010. Het verschil betreft ca. 200.000 ton op totaalniveau.



130

Aan- en afvoer goederen in de haven van Rotterdam* (Brutogewicht x 1.000 metrische tonnen)

2011

**2010

2009

2008

Agribulk

9.870

8.383

8.334

10.420

Ertsen en schroot

37.449

39.884

23.298

44.001

Kolen

26.708

24.080

24.833

28.553


13.299

12.293

10.163

11.961


87.326

84.640

66.628

94.935

Ruwe aardolie

92.807

100.235

96.418

100.406


73.448

77.590

72.190

58.576

LNG

569

0

0

0


31.700

31.553

29.482

35.021


198.525

209.378

198.090

194.003

Totaal massagoed

285.851

294.019

264.718

288.938

Containers

123.556

112.298

100.280

106.999

Roll on / roll off

17.450

16.968

16.005

17.906

Overig stukgoed

7.693

6.875

5.954

7.293

Totaal stukgoed

148.699

136.140

122.239

132.198

Totaal aan- en afvoer

434.550

430.159

386.957

421.136

* Genoemde overslagcijfers zijn inclusief de overslag op terminals aan de noordzijde van de rivier (Hoek van Holland, Schiedam, Vlaardingen). Deze overslag betreft voor 2011 circa 3,3% van het totale overslagvolume van de aan- en afvoer. Het bijbehorende zeehavengeld komt niet aan Havenbedrijf Rotterdam toe en wordt derhalve niet in de financiële verslaglegging meegenomen. ** Overslagdata voor 2010 zijn licht naar boven bijgesteld ten opzichte van de vorig jaar gepubliceerde cijfers als gevolg van een kleine correctie in de verwerking van de nagekomen opgaven uit 2009 in de cijfers over 2010.

Goederenoverslag Rotterdam

Het verschil betreft ca. 200.000 ton op totaalniveau.

(Brutogewicht x 1.000 metrische tonnen) 430,2

421,1

434,6

387,0

450 400 350 300 250

2008

2009

2010

200

60

150

50

100

40

50

30

0

20

2011

10

Droog massagoed

0 2008

Nat massagoed

2009

2010

2011

Containers

Nat massagoed

Breakbulk

Droog massagoed Containers Breakbulk

40 35 Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 30 25 20


131

250 200 150 100 50

Marktaandeel

0 2008

2009

2010

2011

Droog massagoed Nat massagoed 434,6

430,2

450

387,0

400 350

Marktaandeel Rotterdam in de

Verloop marktaandeel Rotterdam in Containers

Hamburg – Le Havre range

de Hamburg - Le Havre range Breakbulk

(per hoofdsegment) in %

(gebaseerd op totale overslag in tonnen) in % 40

300

35

250

2009

2010

200

60

30

150

50

25

100

40

20

50

30

15

0

20

10

10

5

2011

Droog massagoed

0 2008

Nat massagoed

2009

2010

2011

0 2008

2009

2010

2011

Containers

Nat massagoed

Rotterdam

Breakbulk

Droog massagoed

Antwerpen

Zeebrugge

Containers

Hamburg

Zeeland Seaports

Amsterdam

Gent

35

Bremerhaven

Wilhelmshaven

30

Le Havre

40

Breakbulk

Duinkerken

25 20 15 10 5 0 2009

2010

2011

Rotterdam

Duinkerken

120

Antwerpen

Zeebrugge

100

Hamburg

Zeeland Seaports

80

Amsterdam

Gent

60

remerhaven

Wilhelmshaven

40

Le Havre

20 0 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4

2009

2008

2010

2011

Ruwe aardolie 21% Minerale olieproducten en 120

Containers 28%

80

60

Breakbulk 6%

60

40

40

20

20

0

0

3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4

2010

Droog massagoed 20%

100

80

2009

overig nat massagoed 24%

120

100

2011

2008

2009

2010

Ruwe aardolie 21% Minerale olieproducten en overig nat massagoed 24% Droog massagoed 20% Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 Containers 28%

Breakbulk 6%


132

39.000

5:02

5,02

37.000

4:90

4,90

35.000

4:78

4,78

Havenmeester 33.000

4:66

4,66

31.000

4:54

4,54

29.000

4:42

4,42

27.000

4:30

4,30

25.000

4:18

4,18

2008

Veiligheid

2009

2010

2011

Scheepsbezoeken


Scheepsbewegingen en nautische ongevallen (Zeevaart)

90.000

230

86.000

200

82.000

170

78.000

40000

230

35000

200

71.000

30000

170

140

60.000

25000

140

74.000

110

49.000

20000

110

70.000

80

38.000

15000

2008

2009

2010

93.000

36.415

82.000 33.352

2011

2005

34.404

33.681

2006

10000 2008

2007

Scheepsbewegingen zeevaart

80 2009

5000

Nautische ongevallen

Scheepsbewegingen 0zeevaart

Norm Nautische ongevallen

2008

2009

2010

2011 Nautische ongevallen Tankschepen Norm Nautische ongevallen Droge bulk General cargo Volcontainer

Efficiënt scheepvaartverkeer

90

Overige

86

82

Turn Around Time en

78

Aantal scheepsbezoeken

aantal scheepsbezoeken

74

(Zeevaart)

(Zeevaart) 2008

2009

2010

2011

70

40000 36.415

2008

33.352

2009

34.404

2010

33.681

35000

39.000

5:02

30000

37.000

4:90

25000

35.000

4:78

20000

33.000

4:66

15000

31.000

4:54

10000

29.000

4:42

5000

27.000

4:30

0

25.000

4:18 2008

2011

2009

20102006

2007 2011

Tankschepen

Scheepsbezoeken

Droge bulk


2008

General cargo

G

Volcontainer Overige

230

90.000 86.000

5,02

82.000 4:90 37.000 Historisch overzicht kengetallen 2008 - 2011 > Havenmeester 78.000 35.000 4:78

4,90

39.000 Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011

2009

5:02

4,78

200 170

133 140

33.000

4:66

74.000

4,66

110

31.000

4:54

70.000

4,54

80

Ons bedrijf Financieel

Financieel historisch overzicht Havenbedrijf (Bedragen x € 1 miljoen) 2011

2010

2009

2008

Activa

3.215

3.280

3.088

2.678

1.080

Balans

Eigen vermogen

1.902

1.770

1.645

Langlopende schulden

933

1.143

1.059

1.102

Geïnvesteerd vermogen

2.835

2.913

2.704

2.183

Voorzieningen + kortlopende schulden

380

367

384

495

TOTAAL VERMOGEN

3.215

3.280

3.088

2.678

Som der bedrijfsopbrengsten

588

551

519

523

Bedrijfslasten

226

235

222

224

EBITDA

362

316

297

301

Afschrijvingen

119

113

101

93

Bedrijfsresultaat (EBIT)

243

203

196

208

Winst-en-verliesrekening


9

6

23

-1

Financiële baten en lasten

-58

-55

-52

-56

NETTO RESULTAAT

195

154

167

149

Operationele kasstroom

329

250

136

253

Investeringskasstroom (excl. Rijksbijdrage)

-460

-406

-321

-185

Rijksbijdrage

363

0

0

0

Financieringskasstroom

-291

42

355

-138

Saldo kasstroom

-59

-114

171

-70

Solvabiliteit (in (%), incl. achtergestelde leningen)

59,2

63,4

66,0

59,0

Net Debt / EBITDA

2,2

2,9

2,6

3,7

Interest coverage rate (ICR)

4,3

3,7

4,1

3,7

Kasstroomoverzicht

Ratio’s

Havenbedrijf Rotterdam maakt gebruik van de vrijstelling van consolidatieplicht omdat de financiële gegevens van de deelnemingen verwaarloosbaar zijn voor inzicht in resultaat en vermogen van de jaarrekening. De cijfers 2008 zijn, in tegenstelling tot de vorige jaarrekening, niet geconsolideerd.


Historisch overzicht kengetallen 2008 - 2011 > Ons bedrijf

134

100 0 2008

2009

2010

2011 Havengelden

Huur, erfpacht en kadegelden Overige opbrengsten

Omzet

Investeringsuitgaven



494

550 500

445

450

700 523

519

551

588

2009

2010

350 300

600

250

500 400

2008

400

341

190

200

300

150

200

100

100

50

0

0

2011

2008

2009

2010

2011

Havengelden

Realisatie Maasvlakte 2

Huur, erfpacht en kadegelden

Realisatie Bestaand Rotterdams Gebied

Overige opbrengsten

494

550 500

445

450 400

341

350 300 250

190

200 150 100 50 0

2008

2009

2010

2011

Realisatie Maasvlakte 2 Realisatie Bestaand Rotterdams Gebied


Historisch overzicht kengetallen 2008 - 2011 > Ons bedrijf

135

2008

2008

14

15

15

86

85

2009

2010 2008

2011 2009

85

1

200

0 2010

0

150

2009

2010

100

Totaal ziekteverzuim

Norm

Norm

50 0 2008

2009

77 1204

2008

2011


Personeel

23

1

1239

1224

1220

2011

Man-vrouw verhouding

Gemiddelde leeftijd

2008 2010

2009 2011

2011

1500

> 60 jaar

> 60

1250

50 - 60 jaar

50 - 60

1000

40 - 49 jaar

40 - 49

750

30 - 39 jaar

30 - 39

< 30 jaar

< 30

Aantal dienstjaren

Havenbedrijf totaal (in %)

2010

Aantal medewerkers 500

250 14 20 15

86

15 22

15

86 80

2008 2008 85

85

15 23 85 78

23

45

23 23

2008 40

85 77

2009 2009 77

2010 2010

77 77 2011 2011 Man

8

2009

2010

1204

1239

Vrouw

2011

15 22

15 23

86 80 22 80

8

8

8

23 4,90

23 4,95

2008 2008 77

78

85 78 2009 2009 77

23 23 85 77

4,57 2010 2010

2010

2011

2008 77 77

62009 5

4,26 2011 2011 Vrouw

Vrouw

4,90 2008 4,95

4,57

78 4,95 2009 4,26

2009

2010 4,90

1239 2009

2011 4,95

3

Totaal 77 ziekteverzuim 77 4,57 2010

6

Norm 4,26 2011

5

Man

4

Vrouw

6

2008

2009

2009

1220

250

125020

750

75010

5

5005

2010

2009 2011

Management

2010

2011 2008

50 2009

2008 2009 Parttimer1500 450

0

2010 2008 2010

2011

0

2009 2011

2010

> 15 jaar

> 15

350 1000

11-15 jaar

11-15

300 750

6-10 jaar 23 jaar 0-5

6-10

20

22

23

250 500 80

200 250

78

77

0-5

77

1500

2009

2010

Ziekteverzuim (in %) 2008 2009 2011

Aantal medewerkers 2009

4502010

100

2010

2011

Parttimer 450 50

Man

Fulltimer 4000

Vrouw

2011

350

300

40 - 49 jaar 200

12500

250

30 4,90 - 39 jaar 1504,95

1000

200

< 30 jaar 100

4

0Totaal ziekteverzuim 7506

150

450 50

3

100

400 4500

2

350 400

1

4,57

1220 2011

Norm 500 455 4,26

2010

2011

302

2008

2009

502010 0

2008

2009

2010

2011

2011

6 4,57

5

4,26

300 > 60 jaar 350

0

50 2008 - 60 jaar 300 2502009

2010

2011

Parttimer 251

> 60 jaar

40 - 49 jaar 250 200


Fulltimer 200 2011 15

50 - 60 jaar

30 - 39 jaar 200 150

Norm

40 - 49 jaar

< 30 jaar 150 100

Totaal ziekteverzuim 10

30 - 39 jaar

100 50

Norm 455

< 30 jaar

2010

452010

2011

400

2008

35

2008

2009 2009

500 450 2010 2010 450

2011

4000

>2011 60 jaar 350

40 Havenbedrijf totaal 30

400

50>- 15 60 jaar 300

Management 450 25

350

11-15 40 - 49 jaar 250

Nieuwe medewerkers 400 20 30

300

306-10 - 39 jaar 200

45

25

350 15

250

< 0-5 30 jaar 150

40

20

300 10

200

100

35

15

250 455

150

50 450

30

10

200 400

100

4000

25

350

20

> 15 jaar 300

15

11-15 jaar 250

10 5

52010

2011

2008

150 35

2009

Management 50 25 2010

2011

2010

30 - 2011 39 jaar

2010 50

0 2008

2009

2010

2011

2011

20 0

> 15 jaar

6-10 jaar 200

15

11-15 jaar

0-5 jaar 150

6-10 jaar Historisch overzicht kengetallen 2008 - 2011 > Ons bedrijf 0-5 jaar

2008

1002009 50

0

0 2008

2009

2010

2011

Fulltimer1250 1220 400

15001

1224 2 12010

40 - 49 jaar 2009

77 100

50 - 60 jaar 250

Nieuwe medewerkers > 60 jaar 10 Havenbedrijf Rotterdam N.V. Jaarverslag 2011 50 - 60 jaar 5 2008

250

150

85

0

2010 0 250

Management Parttimer

2008

85

200

23

350

2011 2009 Management

500

Nieuwe medewerkers Nieuwe medewerkers Fulltimer

Medewerkersleeftijd2008

15

2

Havenbedrijf totaal Nieuwe medewerkers 2008

15

86

2008 Havenbedrijf 2009 totaal 1204 2010 2011 totaal 1224 Havenbedrijf 1239

0 Havenbedrijf totaal 100 30 2009

14

100015

3

35

2008

1000

> 60 jaar 300

03 35

2009

300

150025

400

Norm

2008

2009 2011

4

250 404

2009

Fulltimer1250 1220

5

Totaal ziekteverzuim 2008

350

1224 30

2

0

23 2011

3 1204 2008

Parttimer1500

1

Medewerkers 20 22aantallen 23 2008 2009 2010 80

2008 2010

4

Man

Ultimo

400

35

10 20080

Man 2009

1224 20

15

Management (in %) 14 20

2011

1239

25

450

2010 40

35 30 1204

0

45 2009

2011

0 2010

2011

136

Havenbedrijf totaal Management Nieuwe medewerkers

Toe lichting op het Jaarverslag

Scope van het Jaarverslag De scope van dit Jaarverslag is breder dan ons bedrijf alleen. Havenbedrijf Rotterdam is beheerder, exploitant en ontwikkelaar van het Rotterdamse haven gebied. We hebben de taak het havengebied te beheren en te ontwikkelen en willen de positie van haven van wereldklasse handhaven en versterken. Havenbedrijf Rotterdam kan op drie gebieden invloed uitoefenen. De mate van invloed en het effect op onze omgeving en het milieu variëren per gebied. Havenbedrijf Bedrijfsvoering

Bedrijvigheid Haven- en industriecomplex

Keten

Invloed hoog

Invloed redelijk

Invloed beperkt

Effect beperkt

Effect redelijk

Effect hoog

Het effect van onze eigen bedrijfsvoering op de omgeving en het milieu is beperkt. De effecten van onze investeringen in het havengebied en in het transport van en naar het gebied zijn veel groter. Door samenwerking oefenen wij onze invloed uit op het havengebied en de (transport)keten. Daarom besteden wij in ons Jaarverslag uitgebreid aandacht aan de gezamenlijke activiteiten met verschillende partners. De scope en reikwijdte van het Jaarverslag 2011 is gelijk aan de scope en reikwijdte in het geïntegreerde Jaarverslag van vorig jaar.

Geïntegreerd Jaarverslag In dit Jaarverslag 2011 hebben we het traditionele Jaarverslag en het MVO (Maat schappelijk Verantwoord Ondernemen) verslag geïntegreerd. In de vorige paragraaf hebben we een toelichting gegeven op de scope van het Verslag. In deze paragraaf lichten we de onderwerpselectie en de kwaliteitsborging verder toe. Tevens worden de verslaggevingsgrondslagen uiteengezet.

• • • •

• • • •


Selectie van onderwerpen De focus van dit Jaarverslag ligt op de resultaten die wij samen met onze klanten en partners hebben bereikt, de prestaties vanuit de wettelijke taak van de (Rijks) Havenmeester, de dialoog met onze omgeving en onze eigen bedrijfsvoering. Havenbedrijf Rotterdam rapporteert bij deze aandachtsgebieden over de inspanningen van de eigen organisatie en de invloed daarvan voor belang hebbenden in het havengebied en de (transport)keten. De selectie van onderwerpen voor dit Jaarverslag 2011 hebben we bepaald op basis van: onze doelstellingen voor 2011 in het Ondernemingsplan; de reguliere contacten bij onze dialoog met belanghebbenden; een enquete onder stakeholders en het management van het bedrijf; feedback op het Jaarverslag 2010.

De belangrijkste onderwerpen die hieruit zijn geselecteerd zijn onderwerpen gerelateerd aan de bedrijfsvoering van Havenbedrijf Rotterdam: gezonde financiële basis, benodigd voor investeringen in Maasvlakte 2 en bestaand gebied; nieuw Havenmeester Management Informatie Systeem (HaMIS), voor betere vast legging van inspectieresultaten en betere informatie uitwisseling met andere partijen; CO2-footprint, waarmee we de CO2-uitstoot van onze bedrijfsvoering weergeven; risicomanagement binnen het bedrijf, met name de beheersing van onze strategische risico’s.


138

• • • • • • • •

Onderwerpen gerelateerd aan bedrijvigheid havengebied en aan de keten: nieuwe Havenvisie 2030 ontwikkeling van de goederenoverslag ontwikkelingen in het marktaandeel investeringen in Maasvlakte 2, voor het creëren van ruimte voor groei investeringen in Bestaand Rotterdams Gebied, voor het efficiënt gebruik van bestaan de haventerreinen bereikbaarheid van de haven via weg, spoor en water samenwerking met Dordrecht European Ship Index, gericht op het belonen van de allerschoonste schepen met als uiteindelijke doelstelling vermindering van uitstoot van NOx, SOx, fijnstof en op termijn CO2 Daarnaast rapporteren wij evenals voorgaand jaar over diverse prestatiecriteria uit 2011 waarmee wij de resultaten van onze eigen bedrijfsvoering monitoren, waaronder marktaandelen, overslagcijfers, CO2 -emissie, modal split, reistijden wegverkeer, nautische ongevallen en diverse andere kengetallen. Deze kengetallen plaatsen wij waar mogelijk in een meerjarenperspectief. Verslaggevingsgrondslagen Bij het Jaarverslag nemen we de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW in acht. Ook houden we rekening met de Richtlijnen van de Jaarverslaggeving en de G3 richtlijn van het Global Reporting Initiative (GRI). Door de aard van Havenbedrijf Rotterdam als dienstverlener en handhaver van regels en de bijzondere rol in de keten zijn de GRI indicatoren slechts ten dele relevant voor ons bedrijf. Dit blijkt uit de bovengenoemde belangrijkste onderwerpen en wordt verder toegelicht in de GRI-tabel in bijlage V. De tabel verwijst per indicator naar de pagina’s met een toelichting op deze indicator. Bij sommige indicatoren verwijzen we naar andere publieke uitingen dan dit verslag. En bij enkele indicatoren leggen we uit waarom de indicator niet relevant is of waarom geen informatie beschikbaar is.

De definities en verslaggevingsgrondslagen zijn ongewijzigd ten opzichte van vorig jaar. Kwantitatieve informatie vergelijken we waar mogelijk met vergelijkende cijfers van voorgaande jaren. De verslaggevingsgrondslagen voor de belangrijkste Key Performance Indicators zijn beschreven in bijlage III. Kwaliteitsborging van het Jaarverslag Om de gewenste kwaliteit te bereiken werkte een groot aantal medewerkers intensief samen in projectverband. Daarnaast hebben wij ons Jaarverslag laten controleren door onze externe accountant en het toepassingsniveau van de richtlijnen voor maatschappelijke verslaggeving extern laten beoordelen.

• • •


Wij hebben onze externe accountant opdracht gegeven zekerheid te verschaffen bij het Jaarverslag. Bij de opdrachtverstrekking is het Jaarverslag onderverdeeld in drie onderdelen: het verslag: Verslag van Havenbedrijf Rotterdam, Historisch Overzicht Kengetallen en Cases (Cases zijn alleen digitaal beschikbaar) de jaarrekening overige informatie: Voorwoord van de Directie, Bericht van de Raad van Commissarissen en Bijlagen


139

Het Verslag en de Jaarrekening zijn gecontroleerd door de externe accountant, met uitzondering van de toekomstgerichte informatie. Naast de controle door de externe accountant beoordeelde de Global Reporting Initiative (GRI) het toepassingsniveau van de G3-richtlijnen. Het verslag van Haven bedrijf Rotterdam is door het GRI op applicatieniveau A+ geaccordeerd. De GRI is een niet-gouvernementele organisatie die wereldwijd standaarden ontwikkelt voor maatschappelijke jaarverslaggeving. Toekomstgerichte informatie In dit Jaarverslag rapporteren wij over inspanningen en realisatie van doelstellingen in 2011. Daarnaast geven wij onze plannen en visie weer voor de toekomst. Deze zogenaamde toekomstgerichte informatie is te herkennen aan woorden als: beogen, verwachten, willen, overwegen, continueren, voorspellen, doel, doelstelling, verwach ting, scenario, plan, visie, planning, ambitie, voornemen en voorspelling. Inherent aan toekomstverwachtingen is dat de uitkomsten onderhevig zijn aan risico’s en onzekerheden en realisatie niet zeker is. Daarom verstrekt de externe accountant over de realisatie van toekomstgerichte informatie geen zekerheid.



140

Controle verklaring

Gecombineerde accountantsr apportage van de onafhankelijke accountant Aan: De Algemene Vergadering van Aandeelhouders en de Raad van Commissaris sen van Havenbedrijf Rotterdam N.V.

Opdracht

•

•

De Directie van Havenbedrijf Rotterdam N.V. (hierna: Havenbedrijf Rotterdam) heeft ons opdracht gegeven tot: Controle van de Jaarrekening bestaande uit de balans per 31 december 2011 en de winst-en-verliesrekening over 2011 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen; Het geven van assurance bij het Verslag van het Havenbedrijf, Historisch overzicht kengetallen, de Cases en Bijlage III Key performance Indicators (KPI’s) (hierna: het Verslag). In het Verslag geeft de Directie van Havenbedrijf Rotterdam een toelichting op het gevoerde beleid, de bedrijfsvoering en de prestaties in het afgelopen jaar. De Cases zoals gepubliceerd op www.portofrotterdam.com maken een onlosmakelijk deel uit van het Verslag 2011 en zijn hiermee onderdeel van onze opdracht. De overige verwijzingen in het Verslag (naar www.portofrotterdam.com of externe websites) maken geen onderdeel uit van onze opdracht.

•

•

Op grond van de aan ons verstrekte opdracht waren onze werkzaamheden gericht op het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid dat: De Jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en samenstelling van het vermogen van Havenbedrijf Rotterdam per 31 december 2011 en van het resultaat over 2011; Het Verslag in alle van materieel belang zijnde opzichten een juiste en toereikende weergave is van het beleid, de bedrijfsvoering en de prestaties van Havenbedrijf Rotterdam gedurende 2011.

Verantwoordelijkheden Verantwoordelijkheid van de Directie De Directie van Havenbedrijf Rotterdam is verantwoordelijk voor het opmaken van de Jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven alsmede voor het opstellen van het Verslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). De Directie is tevens verantwoordelijk voor het opstellen van het Verslag in overeen stemming met de Sustainability Reporting Guidelines (G3) van Global Reporting Initiative, de Handreiking maatschappelijke verslaggeving van de Raad voor de Jaarverslaggeving en het verslaggevingsbeleid van Havenbedrijf Rotterdam, inclusief het identificeren van stakeholders en het bepalen van materiële onder werpen. De door de Directie gemaakte keuzes ten aanzien van de reikwijdte van het Verslag en het verslaggevingsbeleid zijn uiteengezet in het hoofdstuk ‘Toelichting op het jaarverslag’ van het Jaarverslag.


Controleverklaring

142

De Directie is ten slotte verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van het Verslag mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van assurance bij de Jaarrekening en het Verslag. Wij hebben ons onderzoek verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij ons onderzoek zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de Jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat en het Verslag in alle van materieel belang zijnde opzichten een juiste en toereikende weergave is van het beleid, de bedrijfsvoering en de prestaties gedurende 2011.

In het Verslag is toekomstgerichte informatie opgenomen in de vorm van ambities, strategie, plannen, verwachtingen en ramingen. Inherent aan deze informatie is dat realisatie onzeker is. Om die reden wordt door ons ten aanzien van de realisatie van toekomstgerichte informatie geen zekerheid verstrekt.

Werkzaamheden Werkzaamheden met betrekking tot de Jaarrekening Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controleinformatie over de bedragen en de toelichtingen in de Jaarrekening. De geselecteer de werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeels vorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de Jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten.

Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de Jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaam heden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de Directie van de vennootschap gemaakte schattin gen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de Jaarrekening.

•

•

• • • •

•


Werkzaamheden met betrekking tot het Verslag Wij hebben de werkzaamheden met betrekking tot het Verslag uitgevoerd in overeen stemming met Standaard 3410N ‘Assurance-opdrachten inzake maatschappelijke verslagen’ van het NBA. Het onderzoek van het Verslag omvat in het bijzonder de volgende werkzaamheden: het toetsen van de informatie in het Verslag aan de criteria volgens de ‘Sustainability Reporting Guidelines’ van Global Reporting Initiative welke zijn opgenomen in het verslaggevingsbeleid van Havenbedrijf Rotterdam; het verkrijgen van inzicht in de opzet, bestaan en werking van de gebruikte systemen en gehanteerde methoden voor het verzamelen en verwerken van gegevens die die nen als basis voor de gerapporteerde informatie; het interviewen van verantwoordelijke functionarissen; het onderzoeken van relevante bedrijfsdocumenten en het raadplegen van externe bronnen; het uitvoeren van cijferanalyses en het inwinnen van inlichtingen; het evalueren van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor de verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die bij het opmaken van het Verslag zijn toegepast; een evaluatie van het algehele beeld van het Verslag.

Controleverklaring

143

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.

Oordeel Oordeel betreffende de Jaarrekening Naar ons oordeel geeft de Jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Havenbedrijf Rotterdam per 31 december 2011 en van het resultaat over 2011 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekort komingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het Verslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het Verslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de Jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Oordeel betreffende het Verslag Wij zijn van oordeel dat het Verslag in alle van materieel belang zijnde opzichten, een juiste en toereikende weergave is van het beleid, de bedrijfsvoering en de prestaties van Havenbedrijf Rotterdam gedurende 2011, in overeenstemming met de ‘Sustainability Reporting Guidelines’ van Global Reporting Initiative, de Handreiking maatschappelijke verslaggeving van de Raad voor de Jaarverslaggeving en het verslaggevingsbeleid van Havenbedrijf Rotterdam.

Rotterdam, 14 maart 2012 Ernst & Young Accountants LLP

Voor het Verslag w.g. prof.dr. D.A. de Waard RA MA


Controleverklaring

Voor de Jaarrekening w.g. drs. J.F.M. Kamphuis RA

144

Bij lagen

Bijlage I Personalia leden van de Raad van Commissarissen Havenbedrijf Rotterdam

A.J. (Ad) Scheepbouwer Geboortejaar Nationaliteit

Benoemd

Commissies

1944 Nederlandse Lid Raad van Commissarissen (per 06-09-2005 tot 01-01-2006) President-commissaris Raad van Commissarissen (per 01-01-2006 tot 01-07-2011) Lid Remuneratiecommissie (tot 01-07-2011)

Huidige positie / loopbaan

Voormalig voorzitter Raad van Bestuur Koninklijke KPN N.V. (tot 07-04-2011)

Nevenfuncties

• • • •

Voorzitter Raad van Toezicht Maasstad Ziekenhuis Lid van Raad van Commissarissen en investeerder in RFS Holland Holding B.V. Zwolle Lid Adviesraad ECP.NL (tot en met maart 2011) Lid van de Raad van Commissarissen van Bank Oyens & van Eeghen N.V,

R.P.M. (Rutger) van Slobbe Geboortejaar Nationaliteit

Benoemd

Commissies

1952 Nederlandse Lid Raad van Commissarissen (per 01-01-2006 tot 01-07-2011) President-commissaris Raad van Commissarissen (per 01-07-2011) Lid Auditcommissie (tot 08-09-2011)


Voormalig lid Raad van Bestuur Koninklijke P&O Nedlloyd N.V.

Nevenfuncties

• • • • • •


Non executive member Board of Directors van Dockwise Ltd Voorzitter Raad van Commissarissen Cargonaut BV Lid Raad van Toezicht Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM) Lid Raad van Toezicht Scheepvaart Transport College (STC) Lid Raad van Commissarissen Scheepvaartmaatschappij Eendracht B.V. Partner Oxalis Cooperatie U.A.

Bijlage I

146

Drs. R.J.N. (Rob) Abrahamsen Geboortejaar Nationaliteit

Benoemd

Commissies

1938 Nederlandse Lid Raad van Commissarissen (per 01-01-2004 tot 01-01-2012) Plv President-commissaris Raad van Commissarissen (tot 01-01-2012) Voorzitter Auditcommissie (tot 01-01-2012)


Voormalig lid Raad van Bestuur en CFO van KLM

Nevenfuncties

• • • • •

Lid Raad van Commissarissen Fluor Daniel B.V. Lid Raad van Commissarissen PostNL N.V. Lid Raad van Commissarissen ANP (tot 01-07-2011) Voorzitter Raad van Commissarissen Optimix Vermogensbeheer N.V. Lid Raad van Commissarissen N.V. Bank Nederlandse gemeenten (BNG)

Ir. J.M. (Mel) Kroon MBA

Nationaliteit

1957 Nederlandse

Benoemd

Lid Raad van Commissarissen (per 22-06-2005)

Geboortejaar

Commissies

Lid Auditcommissie


Voorzitter Raad van Bestuur Tennet BV.

Nevenfuncties Qualitate Qua • • • • • Nevenfuncties • •


Lid Raad van Commissarissen APX B.V. Voorzitter Raad van Commissarissen NOVEC B.V Membre Comité d’Administration Powernext S.A. Verwaltungsrat TenneT TSO GmbH Voorzitter Raad van Commissarissen TenneT TSO GmbH Lid Raad van Commissarissen Diamonds Tools Group N.V. Lid Raad van Commissarissen HTM Personenvervoer N.V.

Bijlage I

147

Drs. R.M. (René) Smit

Nationaliteit

1959 Nederlandse

Benoemd

Lid Raad van Commissarissen (per 010-01-2007 tot 01-07-2011)

Geboortejaar

Commissies

Voorzitter Remuneratiecommissie (tot 01-07-2011)


Voorzitter College van Bestuur Vrije Universiteit Amsterdam

Nevenfuncties

• • • •

Lid Raad van Commissarissen Kloosterboer Groep B.V. Voorzitter Raad van Toezicht Rotterdams Philharmonisch Orkest Lid Amsterdam Economic Board Lid van de agendacommissie Amsterdam Economic Board

Ir. M.W.L. (Merel) van Vroonhoven MBA

Nationaliteit

1968 Nederlandse

Benoemd


Geboortejaar

Commissies

Lid Auditcommissie (per 07-09-2011)


Lid Raad van Bestuur Nederlandse Spoorwegen

Nevenfuncties

• • •

Lid Raad van Toezicht van TU Delft Voorzitter Raad van Toezicht Spoorwegmuseum Bestuurslid ‘Nationaal Fonds 4 & 5 mei’

Drs. R. (Robert) Frohn

Nationaliteit

1960 Nederlandse

Benoemd


Geboortejaar

Commissies

Voorzitter Auditcommissie (per 14-03-2012)


Lid van de Raad van Bestuur van Akzo Nobel N.V., verantwoordelijk voor Specialty Chemicals

Nevenfuncties

• • •


Lid Raad van Commissarissen van Nutreco Lid Raad van Toezicht Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Lid Raad van Commissarissen van Delta Middelburg

Bijlage I

148

Drs. T.H. (Timo) Huges

Nationaliteit

1965 Nederlandse

Benoemd


Geboortejaar

Commissies


CEO Koninklijke Bloemenveiling FloraHolland U.A.

Nevenfuncties

• • • •


Vice voorzitter Raad van Toezicht & Advies Amstelland Ziekenhuis Lid Raad van Commissarissen H&S Transport Amsterdam Economic Board (adviesorgaan burgemeester van Amsterdam betreffende de toekomst van metropool Amsterdam in Europa, voorzitter Flowers & Food) Lid Strategisch Platform Logistiek (adviesorgaan minister I&M betreffende de logistieke toekomst van Nederland in de wereld)

Bijlage I

149

Bijlage II Personalia leden van de Algemene Directie Havenbedrijf Rotterdam

Ir. drs. H.N.J. (Hans) Smits

Nationaliteit

1950 Nederlandse

Benoemd

President-directeur (CEO) per 01-01-2006

Geboortejaar

Einde huidige termijn

01-01-2014

Voorgaande functie

Directeur Arthur D. Little Nederland

Nevenfuncties

• • • • • • • • • •

Lid Raad van Commissarissen Sohar Industrial Port Company SAOC (SIPC) Lid Raad van Commissarissen KLM Nederland N.V. Voorzitter Raad van Commissarissen Jansen de Jong Groep Voorzitter Raad van Toezicht Stichting de Ombudsman Voorzitter Bestuur Ronald McDonald Huis Sophia Rotterdam Lid International Advisory Board (IAB) gemeente Rotterdam Lid Raad van Advies Rotterdam The Hague Airport Lid Economic Development Board Rotterdam (EDBR) Lid Raad van Toezicht Erasmus Universiteit Rotterdam - m.i.v. 01-07-2011 Lid Raad van Toezicht Erasmus Medisch Centrum - m.i.v. 01-07-2011

Ir. T. (Thessa) Menssen MBA

Nationaliteit

1967 Nederlandse

Benoemd

Directeur Infrastructuur & Maritieme Zaken (COO) per 01-01-2011

Geboortejaar


01-01-2015

Voorgaande functie

Directeur Financiën en informatievoorziening Havenbedrijf Rotterdam N.V. (tot 01-01-2011)

Nevenfuncties

• • • • •


Lid Raad van Toezicht Maritiem Museum Lid Raad van Toezicht Rotterdams Philharmonisch Orkest Lid Raad van Commissarissen Vitens N.V. Lid Audit Committee Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Lid Raad van Commissarissen PostNL N.V.

Bijlage II

150

Ir. P.R.J.M. (Paul) Smits CMA CTP

Nationaliteit

1963 Nederlandse

Benoemd

Directeur Financiën & Informatievoorziening (CFO) per 01-06-2011

Geboortejaar


01-06-2015

Voorgaande functie


Directeur Shared Services Organization, KPN Nederland

Bijlage II

151

Bijlage III Key Performance Indicators (KPI’s) DOELSTELLING

Key Performance

NORM 2011

Indicators Efficiency - Transport

REALISATIE Q4

NORM 2015

2011

DTAT

< 4:27

4:36

nvt

% spits waar gemiddelde reistijd Vaanplein Maasvlakte: < 38 min (avondspits haven uit)

> 85%

57%

95%

Havenwegen < 2 maal free-flow reistijd 85%

95%

95%

Efficiency - kosten aanleg en beheer

Kosten baggeren (€/ha)

< € 2.325 / ha

€ 2.248 / ha

-10% (tov 2010)

Havengebied

Kosten kademuren (onderh.kst. vs vervangingswaarde)

< 0,26

0,26

-10% (tov 2010)

Aanleg MV2 volgens planning en budget

Oplevering terreinen RWG en APMT

Opgeleverd

Fase 1 operationeel gebruiksgereed

Projectrealisatie conform afspraken over planning (P), budget (B) en rendement (R) voor publieke en klantspecifieke infrastructuur.

> 82%

89%

90%

131

Nautische ongevallen

< 120

Duurzaamheid - HbR-bedrijfsvoering

HbR footprint

Gerealiseerd HbR is klimaatneutraal en reduceert de eigen CO2-uitstoot met 2% (per jaar)

Duurzaamheid - Ruimtegebruik

Duurzaam gebruik HIC is samen Van de 5 criteria, gestelde KPI van prestaties en zijn er 2 in werking. inspanningen van bedrijven op diverse gebieden gericht op verduurzamen bestaande complex

Duurzaamheid - Transport

nvt -10% (tov 2010)

4 in werking

5 in werking

Maximum aandeel wegvervoer in modal split containers van Maasvlakte < 46,5% terminals

47,8% (Q2 2011)

44%

Marktaandeel totaal

37,3%

37,0%

37,8%

Marktaandeel groeiconcept Container Port

28,3%

28,8%

29,4%

Verstevigen concurrentiepositie

Realisatie project NWO

Voorkeursbesluit parlement

Besluit Minister genomen

Start aanleg

Versterken hubfunctie / Maritieme netwerken

% zee/zee overslag t.o.v. totale overslag van containers (gemeten in teu)

31,3%

34,2%

32,8%

% overslag trading volume t.o.v. totale > 59,4% overslag van min. olieproducten (obv laadvol ETT, Vopak Europoort, Odfjell, BTT, boeien/palen) Aandeel intermodaal achterlandvolume > 35,0% RTM (in TEU) in totaal intermodaal volume van zes relevante havens in HLH range

63,3%

60,8%

32,5% (2010)

36,7%

Deelnemingen in groeimarkten

Aantal deelnemingen

1 nieuwe deelneming

0

5

Global Strategic Partnerships

Aantal partnerships

5

1

10

Groei in groeiconcepten

Vergroten connectivity achterland / achterlandtransportnetwerk


Bijlage III

152

DOELSTELLING

Key Performance

NORM 2011

Indicators

REALISATIE Q4

NORM 2015

2011

Organisatie - Resultaatgerichtheid

% medewerkers die % van hun doelstellingen hebben gerealiseerd.

80% medewerkers heeft doelstellingen, voor minimaal 75% gehaald

75% heeft doel stellingen, realisatie doelstellingen volgt later.

100%

Renderende onderneming

NCW berekend tegen de HbR vermogens-kostenvoet (8,5%).

>0

>0

>0

Investeringsruimte

Omzet (groei t.o.v. 2010: € 37 mln)

€ 583 mln

€ 588 mln

€ 699 mln

Gematigde kostenontwikkeling

EBITDA (groei t.o.v. 2010: € 46 mln)

€ 358 mln

€ 360 mln (genormaliseerd)

€ 474 mln

In het overzicht met de KPI’s zijn 23 van de 36 KPI’s van Havenbedrijf Rotterdam opgenomen. De KPI’s die niet zijn opgenomen zijn nog in ontwikkeling (8), zijn niet van toepassing op het verslagjaar (1) of zijn commercieel vertrouwelijk (4).


Bijlage III

153

Toelichting bij de KPI’s Efficiency transport Dynamische Turn Around Time Rotterdam

Met de dynamische TAT wordt de gemiddelde totale vaartijd, inkomend en uitgaand, van de zeevaart tussen zee (6 mijls-zonegrens) en haven (kade/steiger) aangegeven voor schepen met een lengte groter dan 150 meter. In de TAT Rotterdam wordt het geheel van drie deelgebieden Europoort, Stad (Waal- en Eemhaven) en Botlek samengevoegd. De gegevens komen uit het havenbeheerssysteem IVS. Gemiddelde reistijd A15 – Maasvlakte - Vaanplein Percentage avondspitsen “haven uit” waarvan de maximale reistijd minder is dan 38 minuten. Deze reistijd is anderhalf tot twee keer de normale reistijd op het traject. De normale reistijd is een gewogen gemiddelde van de vrije reistijd midden op de dag (buiten spits) gedurende 2011. De reistijdinformatie wordt ontvangen van de Verkeersonderneming en Rijkswaterstaat. Havenwegen < 2 maal free-flow reistijd Percentage avondspitsen “haven uit” dat maximale reistijd kleiner is dan twee keer de free-flow reistijd op belangrijke wegen in de haven. Onder free-flow reistijd wordt de gemiddelde reistijd buiten de spits verstaan. De havenwegen waarover wordt gerapporteerd zijn belangrijke havenontsluitingswegen en de parallelstructuur naast de A15. Het betreft de trajecten N15 Europaweg, Vondelingenweg, Waalhavenweg, Professor Gerbrandyweg, Clydeweg, Welplaatweg en de Botlekweg.

Efficiency kosten aanleg en beheer havengebied Kosten baggeren De kosten van het baggerwerk dat Havenbedrijf Rotterdam laat uitvoeren voor onderhoud van de havens en vaarwegen gedeeld door de totale oppervlakte van de havenbekkens in hectare. Kosten kademuren De beheer- en onderhoudskosten van kademuren gedeeld door de vervangingswaar de. Onder vervangingswaarde wordt de waarde verstaan van het bestaande areaal kademuren als deze volledig nieuw gebouwd zou gaan worden. De gegevens komen uit het financieel administratief systeem SAP. Aanleg Maasvlakte 2 volgens planning en budget Deze KPI heeft als doel om binnen planning en budget er zorg voor te dragen dat de 1e fase van de Maasvlakte 2 gebruiksgereed is. Voor 2011 was het doel oplevering van een deel van de terreinen aan RWG en APMT. Projectrealisatie conform planning, budget en rendement Percentage klantspecifieke projecten in uitvoering ultimo 2011, dat wordt gereali seerd conform afspraken over planning, budget en rendement. De gegevens komen uit het administratief systeem SAP.


Bijlage III

154

Veiligheid Aantal nautische ongevallen Een nautisch ongeval is een ongewilde gebeurtenis die een schip tijdens de vaart overkomt. Er wordt onderscheid gemaakt tussen nautische ongevallen, significante nautische ongevallen en zogenoemde bijna aanvaringen (near miss situaties). De ongevallen worden geregistreerd in een database op basis van diverse journaals en opgaven van derden.

Duurzaamheid Bedrijfsvoering - Havenbedrijf Rotterdam Footprint De footprint geeft de uitstoot in CO2 equivalenten weer veroorzaakt door onze bedrijfsvoering. De footprint is gebaseerd op de ISO 14064-standaard die de scope indeling van het Greenhouse Gas Protocol hanteert. CO2 –reductie beogen we te bereiken door CO2 beperkende maatregelen, de resterende uitstoot neutraliseren we door compensatie met de aankoop van gold-standard emissiecredits. De cijfers worden per kwartaal ontvangen op basis van interne registraties en opgaven van derden. Ruimtegebruik - Duurzaam ruimtegebruik Haven Industrieel Complex (HIC) Deze KPI geeft onze mogelijkheden weer om duurzaamheideisen te kunnen stellen aan de bedrijven in de verschillende groeiconcepten. Deze criteria die we hanteren zijn: luchtkwaliteit, capture ready, modal split, gebruik van biomassa en dampretour installaties. In 2011 hebben wij de bedrijven geïnventariseerd waarbij de criteria van toepassing zijn. De KPI geeft het aantal criteria aan waar we een formele toezegging of contractuele afspraak hebben gemaakt over de toepassing ervan door enkele vooruitstrevende bedrijven. Transport - Modal split De modal split wordt berekend op basis van opgaven van cargadoors en overslag bedrijven op Maasvlakte 1 en geeft voor het 1e half jaar 2011 de verhouding tussen vervoer van containers naar en van Maasvlakte 1 over weg, water en spoor weer. De cijfers van het 2e halfjaar zijn pas media maart bekend.

Groei in groeiconcepten Marktaandeel totaal Het totale marktaandeel van Havenbedrijf Rotterdam binnen de Hamburg – Le Havre (HLH) range. De cijfers worden per kwartaal ontvangen van de betreffende haven bedrijven. Marktaandeel groeiconcept Container Port

Het marktaandeel van Havenbedrijf Rotterdam binnen het groeiconcept containers. Het marktaandeel Container Port wordt berekend op basis van de overslagcijfers van de havens in de Hamburg – Le Havre – range. De cijfers worden per kwartaal ontvangen van de betreffende havenbedrijven.

Versterken concurrentiepositie Realisatie project Nieuwe Westelijke Oververbinding (NWO) Wij rapporteren over de Nieuwe Westelijke Oververbinding om de inspanning weer te geven die wij doen om het Haven Industrieel Complex bereikbaar te houden via de weg. Deze KPI geeft ons doel voor 2011 weer waarmee we beogen dat de realisatie tijdig kan starten.


Bijlage III

155

Versterken hubfunctie / maritieme netwerken Zee/zee overslag ten opzichte van totale overslag Het percentage zee/zee overslag ten opzichte van de totale overslag van containers gemeten in TEU. Onder zee/zee overslag wordt overslag van het ene zeeschip naar het andere zeeschip verstaan (Feeder + relay volumes). Deze feeder volumes worden intern geadministreerd, relay volumes worden verkregen door middel van een enquête die onder terminals gehouden wordt. Trading volume ten opzichte van totale overslag minerale olieproducten Het percentage overslag van trading volume ten opzichte van de totale overslag van minerale olieproducten. Onder trading volume wordt overslag van minerale olieproducten verstaan die via Rotterdam worden doorgevoerd, deze meten we door de overslag van minerale olieproducten op te tellen van vijf terminals en boeien en palen.

Vergroten connectiviteit achterland / achterlandtransportnetwerk Aandeel intermodaal achterlandvolume Rotterdam Het marktaandeel (gemeten in TEU) intermodaal achterlandvolume van Rotterdam, gerelateerd aan het totaal intermodaal achterlandvolume van zes relevante havens uit de Hamburg-Le Havre-range. Deze havens zijn Antwerpen, Zeebrugge, Amsterdam, Hamburg, Bremerhaven en Rotterdam. De metingen zijn afkomstig van externe bronnen, zoals D-Statis (het Duitse CBS).

Deelnemingen in groeimarkten Aantal deelnemingen Het aantal nieuwe deelnemingen van Havenbedrijf Rotterdam in groeimarkten. Er is sprake van een Deelneming wanneer er een Joint Venture Agreement is getekend. Deze deelnemingen dienen van voldoende omvang te zijn, boven gemiddelde groeipotentie te hebben en van meerwaarde te zijn voor (nieuwe) key costumers van Havenbedrijf Rotterdam.

Global strategic partnerships Aantal Global Strategic Partnerships Het aantal Global Strategic Partnerships dat we met de beste wereldwijde spelers in containers, energie, petrochemie, en ijzer en staal hebben afgesloten. Onder een Global Strategic Partnership wordt een getekende overeenkomst verstaan waarin is vastgelegd dat er market intelligence wordt gedeeld, en/of investeringsmogelijk heden worden geïdentificeerd, en/of business opportunities worden gecreëerd, en/of toegang wordt verkregen tot markten, en/of expertise wordt uitgewisseld, en/of joint ventures op het gebied van havenontwikkeling/havenmanagement kunnen worden afgesloten.


Bijlage III

156

Organisatie - resultaatgerichtheid Realiseren doelstellingen van medewerkers Percentage van het totaal aantal medewerkers (indienst op 1-1-2011) die over het verslagjaar persoonlijke doelstellingen heeft afgesproken. De cijfers zijn afkomstig uit het administratief personeelssysteem SAP.

Renderende onderneming NCW De Netto Contante Waarde van de in 2011 gestarte projecten in de projectenportfolio is berekend tegen de interne rendementseis van Havenbedrijf Rotterdam. Hierbij wordt voor elk investeringsproject vastgesteld wat het doelrendement is en wat het effect is van het betreffende project op de rendementsontwikkeling van de gehele portfolio. Deze KPI is dus een ‘forward looking’ indicator en dient positief te zijn.

Investeringsruimte Omzet Deze KPI geeft de totale omzet van Havenbedrijf Rotterdam zoals vastgesteld in de jaarrekening in 2011 weer. De cijfers komen uit het financieel administratief systeem SAP.

Gematigde kostenontwikkeling EBITDA Deze KPI geeft het resultaat voor aftrek van rente, belastingen en afschrijvingen (EBITDA) van Havenbedrijf Rotterdam zoals vastgesteld in de jaarrekening in 2011 weer. De cijfers komen uit het financieel administratief systeem SAP.


Bijlage III

157

Bijlage IV Verklarende lijst van afkortingen, namen en begrippen Afkortingen

A

B

C


afkorting / BEGRIP

toelichting

Aanvaring

Aanvaringen zijn nautische ongevallen tussen schepen en andere (varende) objecten.

Abengoa

Spaanse bio-ethanol fabrikant die in het Rotterdamse havengebied een grote fabriek heeft.

BCTN

Binnenlandse Container Terminal Nederland B.V. Bedrijf actief in intermodaal vervoer met container hubs.

Breakbulk

Goederen waarvan de hoeveelheid niet naar maat of gewicht maar per stuk worden opgegeven. Dit in tegenstelling tot stortgoed of bulkgoed. Breakbulkof stukgoederen worden los vervoerd of in kisten, kratten, vaten of balen.

BREEAM-NL

Building Research Establishment Environmental Assessment Method. Dit is een beoordelingsmethode om de duurzaamheidprestatie van gebouwen te bepalen.

BTT

Botlek Tank Terminal.

Bulkgoed

Goederen die niet per stuk (zoals containers, dozen) maar los in het ruim van een schip worden gestort (bijv. ruwe olie, steenkolen, ijzererts, granen). Andere gebruikte termen voor bulkgoed zijn massagoed of stortgoed.

Capture Ready = CO2

Gereed / geschikt voor CO2-afvang.

CCS

Carbon Capture and Storage. Techniek waarmee CO2 wordt afgevangen en ondergronds wordt opgeslagen, zodat het niet in de atmosfeer terecht komt.

Common carrier pijpleiding

Pijpleiding die door meerdere partijen tegelijkertijd kan worden gebruikt.

Container Port

Groeiconcept dat tot doel heeft het laten groeien van het marktaandeel van Rotterdam binnen de marktsector containers.

Cool Port

Distributieknooppunt in de Waal- Eemhaven met kortdurende opslag voor temperatuurgecontroleerde lading.

Corridor

Gebied tussen twee (of meerdere) territoria of “mainports”, waar vervoer van goederen/personen plaatsvindt.

COSO

Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission. Comité, bestaande uit een aantal private organisaties, dat in 1992 naar aanleiding van een aantal boekhoudschandalen en fraudegevallen richtlijnen heeft gegeven voor interne controle en interne beheersing.

COSO-model

Management model ontwikkeld door COSO gericht op interne controle en interne beheersing.

Bijlage IV

158

Afkortingen

D

E

F


DINALOG

Dutch Institute for Advanced Logistics.

Droge bulkgoederen

Vaste goederen die in bulk worden vervoerd zoals ertsen, steenkool en granen.

EBITDA

Earnings Before Interest, Tax, Deprecation and Amor tization. Inkomsten voor aftrek van rente, belasting en afschrijvingen.

ECN

Energieonderzoek Centrum Nederland. Dit is een onafhankelijk onderzoeksinstituut voor duurzame energie.

EICB

Expertise- en Innovatie Centrum Binnenvaart.

EMO

Europees Massagoed- Overslagbedrijf. Grootste droge bulk terminal in Europa, sinds 1973 gevestigd op de Maasvlakte in Rotterdam. EMO is gespeciali seerd in de overslag en opslag van ijzererts en kolen vanuit de hele wereld.

Energy Port

Groeiconcept in het segment ‘gas & power’. Dit omvat duurzame energie en de overslag van de goederen soorten energiekolen, LNG (vloeibaar aardgas) en biomassa. Ook de uitbreiding van windenergiepro ductie en CCS behoren tot dit groeiconcept.

ESI

Environmental Ship Index. Index die de milieupresta tie van schepen weergeeft over de uitstoot van luchtverontreiniging (NOx en SOx) en CO2.

ERP

Enterprise Resource Planning. Computerprogramma tuur voor ondersteuning van alle processen binnen het bedrijf, waarbij alle gegevens in één database staan en dus niet dubbel worden ingevoerd.

Feeder

Schip dat containers dat vracht voor andere schepen naar een containerhaven brengt.

Fuel Hub

Groeiconcept dat onder andere minerale olie producten en biobrandstoffen bevat. Het concept heeft als doel het bevorderen van verdere groei van Rotterdam als hub voor minerale olieproducten en biobrandstoffen.

Bijlage IV

159

Afkortingen

G

Gate terminal

Gas Access To Europe: importterminal op de Maasvlakte voor vloeibaar aardgas (LNG).

Gateway

Toegangspoort.

Global Compact

VN-principes die streven naar verbetering van mensenrechten, werkomstandigheden en het milieu.

Global Strategic Partnership

Een getekende overeenkomst waarin partijen afspreken dat er market intelligence wordt gedeeld, en/of investeringsmogelijkheden worden geïdentifi ceerd, en/of business opportunities worden gecreëerd, en/of toegang wordt verkregen tot markten, en/of expertise wordt uitgewisseld, en/of joint ventures op het gebied van havenontwikkeling/ havenmanagement kunnen worden opgericht.

Gold-Standard emissierechten

Emissierechten die gekocht kunnen worden om te compenseren voor CO2-uitstoot. Door deze emissierechten te kopen wordt er geïnvesteerd in projecten die elders CO2-reductie opleveren.

GRI

Global Reporting Initiative. Niet-gouvernementele organisatie die wereldwijd standaarden ontwikkelt voor maatschappelijke jaarverslaggeving.

The Greenhouse Gas Protocol

De meest gebruikte internationale accountingme thode voor regerings- en bedrijfsleiders om de uitstoot van broeikasgassen te begrijpen, te kwantificeren en te managen.

Hamburg-Le Havre range

Gebied in West-Europa waar veel havens liggen. De grootste havens binnen deze range zijn Rotterdam, Antwerpen, Amsterdam, Hamburg en Le Havre. De totale markt waar wij ons marktaandeel op baseren, bestaat uit de havens binnen deze reeks.

HaMIS

Havenmeester Management Informatie Systeem. Een nieuw informatiesysteem voor scheepvaart begeleiding.

Hub

Mainport, middelpunt.

ILT

Inspectie Leefomgeving en Transport.

ISPS

International Ship and Port facility Security.

K

KMR

Kennisinfrastructuur Mainport Rotterdam. Samenwer kingsverband van het regionale bedrijfsleven (haven en industrie), regionale onderwijsinstellingen en lokale overheden. De Stichting KMR heeft tot doel de economische structuur te versterken middels innovatie in de kennisinfrastructuur.

L

LED

Halfgeleider die licht geeft wanneer er een elektrische spanning op toegepast wordt. Kleiner, zuiniger en efficiënter dan een gloeilamp.

LNG

Liquified Natural Gas. Aardgas in vloeibare vorm.

H

I


Bijlage IV

160

Afkortingen

M

MER

Milieu Effecten Rapportage. Openbaar document waarin de gevolgen van een voorgenomen activiteit voor het milieu beschreven worden, en van eventuele alternatieven.

MEP

Monitoring en Evaluatie Programma. Programma waarmee de aannames en voorspellingen in een MER worden gecontroleerd.

Modal shift

Verschuiving van vervoer over weg naar de schonere modaliteiten water, spoor en pijpleiding.

Modal split

Verhouding tussen vervoer over weg, water en spoor.

MOT

Maasvlakte Olie Terminal.

MVO

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.

Natte bulk

Vloeibare bulkgoederen, zoals ruwe olie, vloeibaar aardgas.

Nautisch ongeval

Een ongewilde gebeurtenis die een schip tijdens de vaart overkomt. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen nautische ongevallen, significante nautische ongevallen en zogenoemde bijna aanvaringen (near miss situaties).

NEC-richtlijn

National Emission Ceiling. Een emissierichtlijn die de landen binnen de EU onderling in 2001 hebben afgesproken om de uitstoot van verzurende en luchtverontreinigende stoffen te beperken.

NGO

Niet Gouvernementele Organisatie.

NRW

Noordrijn-Westfalen, Duitse deelstaat.

O

Open access pijpleidingen

Voor alle marktpartijen toegankelijke pijpleidingen.

P

Pieken in de Delta

Programma waarin Rijk en regio’s samenwerken om de economie in zes gebieden te versterken (o.a. Zuidvleugel Randstad).

Plant One

Faciliteit voor het testen en demonstreren van duurzame procestechnologie.

PRINCE2

PRojects IN Controlled Environments 2. Gestructureerde methode voor projectmanagement. Deze methode is gericht op het management, de besturing en de organisatie van een project.

PUMA

Projectorganisatie Uitbreiding Maasvlakte.

N


Bijlage IV

161

Afkortingen

R

S


RCI

Rotterdam Climate Initiative. Samenwerkingsverband tussen Havenbedrijf Rotterdam, gemeente Rotterdam, Deltalinqs en DCMR Milieudienst Rijnmond om de CO2-uitstoot van de regio Rotterdam te beperken.

RDM-terrein

Gebied binnen de Rotterdamse Stadshavens waar vroeger de Rotterdamse Droogdok Maatschappij gevestigd was.

ROAD

Rotterdam Opslag en Afvang Demonstratieproject.

Roro

Roll-on/roll-off. Horizontaal vervoer van rollend materieel dat in en uit het schip kan worden gereden (bijv. auto’s).

RPPC

Rotterdam Port Promotion Council. PR- en marketingbureau voor de haven van Rotterdam en omstreken.

RWG

Rotterdam World Gateway. Containeroverslag bedrijf dat de eerste containerterminal op Maasvlakte 2 in 2013 in gebruik neemt.

SAV

Scheepsafvalstoffenverdrag.

Scope 1 emissie

Directe CO2 -emissie van Havenbedrijf Rotterdam zelf.

Scope 2 emissie

Indirecte CO2 -emissie uit de productie van energie die Havenbedrijf Rotterdam zelf verbruikt.

Scope 3 emissie

Overige indirecte CO2 –emissie.

(goederen)Segment

Groep goederensoorten met overeenkomende eigenschappen. Een voorbeeld van een goede rensegment is droog massagoed.

SEI

Safety and Environmental Index. Index waarmee de (Rijks)Havenmeester meet in welke mate aan boord van de (zee)scheepvaart regels op het gebied van veiligheid en milieu worden nageleefd.

Shipping terminal

Plaats waar schepen kunnen vertrekken, aankomen en lading kunnen laden of lossen.

Shortsea

Vervoer van goederen dat over een deel van de zee of oceaan bestaat, maar waarbij de oceaan niet wordt gekruist.

SIDC

Sohar Industrial Development Company.

SIPC

Sohar Industrial Port Company.

Stoompijp

Project in het Botlekgebied voor onderlinge uitwisseling van stoom tussen bedrijven met behulp van een transportleiding, waardoor besparingen op hun energiegebruik worden bereikt.

STR

Service Terminal Rotterdam.

Stukgoed

Goederen waarvan de hoeveelheid niet naar maat of gewicht maar per stuk worden opgegeven. Dit in tegenstelling tot stortgoed of bulkgoed. Stukgoederen worden los vervoerd of in kisten, kratten, vaten of balen.

Supply chain

Aanvoer keten.

Bijlage IV

162

Afkortingen

T

Trans-Europese Netwerken

Infrastructuur die over de landelijke grenzen heen gaat (bijv. de Betuwelijn).

TEU of "Twenty-foot Equivalent Unit"

Eenheid voor het meten van de capaciteit van een containerschip of containerterminal. 1 TEU komt overeen met een lading van een container van 20 voet.

TEW

Tankterminal Europoort West. Terrein in het havengebied op de Kop van de Beer waar een olieterminal zal worden gebouwd.

Turn Around Time (TAT)

Gemiddelde vaartijd van zeeschepen groter dan 150m van zee naar diverse havenbekkens in de regio Europoort, Botlek en Stad en vice verse. Reizen binnen de haven en doorgaande reizen worden niet meegerekend.

U

Ultra Large Container Vessel(ULCV)

Ultra groot containerschip.

V

Verlader

Partij die een lading wenst te laten vervoeren.

VNPI

Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie.


Bijlage IV

163

Bijlage V


Bijlage V

164

G3-Richtlijn Global Reporting Initiative In deze tabel zijn de criteria uit de G3-Richtlijn van het Global Reporting Initiative opgenomen. Per richtlijn is aangegeven in welke publieke uitingen van Havenbedrijf Rotterdam informatie hierover is opgenomen. Daarnaast wordt een korte toelichting gegeven op deze informatie. Bepaalde onderwerpen uit de Richtlijn zijn niet of minder relevant voor Havenbedrijf Rotterdam of niet opgenomen in publieke uitingen. De reden hiervan wordt waar mogelijk nader toegelicht. Niet opgenomen in publieke uitingen

Over sommige indicatoren wordt niet gerapporteerd in publieke uitingen, terwijl de indicatoren relevant en beschikbaar zijn. De reden voor het niet openbaar maken van deze indicatoren is dat daarvoor intern, noch extern eerder de behoefte is gebleken.

Niet of minder relevant voor het Havenbedrijf Rotterdam

De relevantie voor een aantal indicatoren schatten wij voor onze bedrijfsactiviteiten als laag of nihil in. Om deze reden rapporteren wij niet over deze indicatoren in publieke uitingen. In deze tabel wordt hierop voor zover mogelijk een toelichting gegeven.

Niet of minder relevant voor het Havenbedrijf Rotterdam in 2011


De relevantie voor een aantal indicatoren schatten wij voor onze bedrijfsactiviteiten in 2011 als laag of nihil in. Om deze reden rapporteren wij niet over deze indicatoren in publieke uitingen. In deze tabel wordt hierop voor zover mogelijk een toelichting gegeven.

Bijlage V

165

GRI indicator

Verwijzing naar hoofdstuk jaarverslag / publieke uiting

Korte toelichting

1.4 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen - Duurzaam, betrokken en transparant (17)

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is een integraal onderdeel van onze bedrijfsproces sen en bedrijfscultuur. Dit hebben wij vastgelegd in een officiële MVO-verklaring (http://www.portofrot terdam.com/nl/Havenbedrijf/organisatie/MVO/ Pages/mvo-beleid.aspx). Ons streven is dat onze activiteiten duurzaam, betrokken en transparant zijn.

1.1 Bedrijfsprofiel - Missie en visie (9-10)

Havenbedrijf Rotterdam zet vol in op het door ontwikkelen van het Rotterdams havengebied tot het meest duurzame ter wereld.

1.4 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen - Duurzaam, betrokken en transparant (17) 1.4 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen - Duurzaam (17)

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is een integraal onderdeel van onze bedrijfsprocessen en bedrijfscultuur. Informatie over MVO staat verspreid over het verslag. Een overzicht van onze visie en ambitie met betrekking tot MVO zijn terug te vinden in de officiële MVO-verklaring en paragraaf 1.4 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen - duurzaam (17).

3.1 Ruimte en bereikbaarheid - Investeren in ruimte (40-41)

Milieugebruiksruimte benoemen wij als strategisch risico. Door strengere richtlijnen op het gebied van milieu wordt onze gebruiksruimte verder ingeperkt.

Het effect van onze eigen bedrijfsvoering op de omgeving en het milieu is beperkt. De effecten van onze investeringen in het havengebied en in het transport van en naar het gebied zijn veel groter. Door samenwerking oefenen wij onze invloed uit op het havengebied en de (transport)keten. Daarom besteden wij in ons Jaarverslag uitgebreid aandacht aan de gezamenlijke activiteiten met verschillende partners.

PROFIEL 1. STRATEGIE EN ANALYSE 1.1 Een verklaring van de hoogste beslissings bevoegde van de organisatie (bv. bestuurs voorzitter, directeur of gelijkwaardige leidinggevende functie) over de relevantie van duurzame ontwikkeling voor de organisatie en haar strategie.

1.2 Beschrijving van belangrijke gevolgen, risico’s en mogelijkheden.

Toelichting op het Jaarverslag (137-140)

6.1 Bedrijfsvoering - Corporate Governance (82-84) /6.3 Financiën - Financiering (91)

Havenbedrijf Rotterdam beheerst de risico's door het managen van de strategische, operationele, financiële (verslagleggings) en compliance risico's.

2. ORGANISATIEPROFIEL 2.1 Naam van de organisatie.

2.2 Voornaamste merken, producten en/of diensten.

1.1 Bedrijfsprofiel - Ons bedrijf (9)

Havenbedrijf Rotterdam is beheerder, exploitant en ontwikkelaar van het Rotterdamse haven- en industriegebied. De dienstverlening is vastgelegd in de statutaire doelen. Merken en producten zijn niet van toepassing.

4

Havenmeester - Inleiding (60)

De Havenmeester van Rotterdam is verantwoorde lijk voor een veilige en efficiënte afwikkeling van de scheepvaart. Hiervoor voert hij een groot aantal publiekrechtelijke taken uit.

2.3 Operationele structuur van de organisatie, met inbegrip van divisies, werkmaatschap pijen, dochterondernemingen en samen werkingsverbanden.

Jaarrekening 2011 - 19 Verbonden partijen (127)

Overzicht nationale en internationale havendeel nemingen.

2.4 Locatie van het hoofdkantoor van de organisatie.

Colofon

World Port Center Wilhelminakade 909 3072AP ROTTERDAM


Colofon

Bijlage V

Havenbedrijf Rotterdam N.V.

166

GRI indicator


Korte toelichting

2.5 Het aantal landen waar de organisatie actief is en namen van landen met ofwel grootschalige activiteiten, ofwel met specifieke relevantie voor de duurzaam heidskwesties die in het verslag aan de orde komen.

2.8 Havenbedrijf internationaal (37-38)

Havenbedrijf Rotterdam opereert hoofdzakelijk in Nederland, maar is ook actief in Oman.

6.1 Bedrijfsvoering - Maatschappelijke betrokkenheid (82)

Naast de havenactiviteiten in Nederland en Oman, hebben wij een MVO project in Senegal waar de kennis en kunde van onze medewerkers wordt ingezet om een haven te ontwikkelen.

2.6 Eigendomsstructuur en de rechtsvorm.

6.1 Bedrijfsvoering - Organisatiestructuur (79)

Havenbedrijf Rotterdam is een naamloze vennootschap met twee aandeelhouders: de gemeente Rotterdam en de Staat.

2.7 Afzetmarkten (geografische verdeling, sectoren die worden bediend en soorten klanten/begunstigden).

1.1 Bedrijfsprofiel - Ons bedrijf (9) 2.1 Onze relatie met de klant (20)

Havenbedrijf Rotterdam verhuurt haventerreinen aan bedrijven, met name open overslagbedrijven en de (petro)chemische industrie, waaronder energieproducenten.

2.2 Marktpositie (21-23)

Vermeld zijn de goederenstromen die in de Rotterdamse haven worden overgeslagen inclusief bestemming.

6.3 Financiën (88-91)

Financiële cijfers

Jaarrekening 2011 (97-127)

Financiële cijfers

Historisch overzicht kengetallen Financieel (134-135)

Financiële cijfers

Historisch overzicht kengetallen Personeel (136)

Aantal medewerkers

2.9 Significante veranderingen tijdens de verslagperiode wat betreft omvang, structuur of eigendom.

Niet of minder relevant voor Havenbedrijf Rotterdam in 2011

Er hebben zich geen significante wijzigingen voorgedaan in 2011.

2.10 Onderscheidingen die tijdens de verslag periode werden toegekend.

www.portofrotterdam.com

Havenbedrijf Rotterdam reikt jaarlijks aan bedrijven onderscheidingen uit, zoals Port Dues Award en het Havenbeeld. http://www.portofrotterdam.com/nl/ actueel/pers-en-nieuwsberichten/Pages/bp-winthavenbeeld-2011.aspx

2.8 Omvang van de verslaggevende organisatie.

3. VERSLAGPARAMETERS Verslagprofiel 3.1 Verslagperiode (bijvoorbeeld fiscaal jaar of kalenderjaar) waarop de verstrekte informatie betrekking heeft.


Het boekjaar van Havenbedrijf Rotterdam loopt van 1 januari tot 31 december.

3.2 Datum van het meest recente verslag (indien van toepassing).


http://www.portofrotterdam.com/nl/Havenbedrijf/ financien/Pages/jaarverslagen.aspx

3.3 Verslaggevingscyclus (jaarlijks, tweejaarlijks, etc.).


Jaarlijks.

3.4 Contactpunt voor vragen over het verslag of de inhoud ervan.

Colofon

E-mail en overige contactgegevens.


Reactieformulier. http://www.portofrotterdam.com/nl/ Algemeen/Pages/contact.aspx


Bijlage V

167

GRI indicator


Korte toelichting

3.5 Proces voor het bepalen van de inhoud van het verslag.


Totstandkoming van het proces inclusief interne en externe assurance en onderwerpselectie.

3.6 Afbakening van het verslag.

Toelichting op het Jaarverslag (137-140) Controleverklaring (142-144)

Afbakening van onderwerpen en Scope en reikwijdte worden beschreven in Over het Jaarverslag (137-140).

3.7 Vermeld eventuele specifieke beperkingen voor de reikwijdte of afbakening van het verslag.


Afbakening van onderwerpen en Scope en reikwijdte worden beschreven in Over het Jaarverslag (137-140).

3.8 Basis voor verslaggeving over samenwer kingsverbanden, dochterondernemingen in gedeeltelijk eigendom, gehuurde faciliteiten, uitbestede activiteiten of andere entiteiten die de vergelijkbaarheid tussen verschil lende verslagperioden of verslaggevende organisaties aanzienlijk beïnvloeden.

Jaarrekening 2011 (97-127) Toelichting op het Jaarverslag (137-140) Controleverklaring (142-144)

Zie Jaarrekening - Toelichting op de balans en winst-en-verliesrekening (101) en uitleg in Over het Jaarverslag (137-140)

3.9 De technieken en berekeningsgrondslagen voor gegevensmetingen, waaronder de voor schattingen gebruikte aannames en de technieken die zijn toegepast op de samenstelling van de indicatoren en overige informatie in het verslag.


Al het opgenomen cijfermateriaal is intern onderbouwd en door de externe accountant geverifieerd. De wijze van berekeningsgrondslag is toegelicht in de jaarrekening 2011 (Waarderings grondslagen) en bij de Toelichting bij de KPI's (Bijlage III)

3.10 Uitleg over de gevolgen van eventuele herformuleringen van eerder verstrekte informatie (bijvoorbeeld fusies of overna mes, verandering van referentiejaar of verslaggevingsperiode en veranderingen met betrekking tot de aard van de activiteiten of de meetmethoden).


Geen significante wijzigingen in 2011.

3.11 Significante veranderingen ten opzichte van vorige verslagperiodes ten aanzien van reikwijdte, afbakening of meetmethoden die voor het verslag zijn toegepast.


Geen significante wijzigingen in 2011.

Bijlage V (163)

GRI-tabel


Totstandkoming van het proces inclusief interne en externe assurance.

Controleverklaring (142-144)

Controleverklaring

Reikwijdte en afbakening van het verslag

GRI inhoudsopgave 3.12 Tabel waarin staat waar in het verslag de standaardonderdelen van de informatievoor ziening te vinden zijn.

Assurance 3.13 Beleid en huidige praktijk met betrekking tot het betrekken van externe assurance van het verslag.


Bijlage V

168

GRI indicator


Korte toelichting

4.1 De bestuursstructuur van de organisatie, met inbegrip van commissies die vallen onder het hoogste bestuurslichaam en verantwoordelijk zijn voor specifieke taken, zoals het bepalen van de strategie of het overzicht over de organisatie.


Verwijzing naar het organogram en toelichting Algemene Directie en Raad van Commissarissen.

6.1 Bedrijfsvoering - Corporate Governance (82-84)

Verwijzing naar de reglementen Algemene Directie en Raad van Commissarissen op www.portofrotter dam.com.

4.2 Geef aan of de voorzitter van het hoogste bestuurslichaam eveneens een leidingge vende functie heeft (en, zo ja, zijn/haar functie binnen het kader van de organisatie en de redenen voor deze situatie).


De voorzitter van de Raad van Commissarissen heeft geen leidinggevende functie binnen het bedrijf.

4.3 Voor organisaties met een enkelvoudige bestuursstructuur: vermeld het aantal onafhankelijke en/of niet-leidinggevende leden van het hoogste bestuurslichaam.


Havenbedrijf Rotterdam kent een meervoudige bestuursstructuur.

4.4 Mechanismen die aandeelhouders en medewerkers de gelegenheid geven om aanbevelingen te doen aan of medezeggen schap uit te oefenen op het hoogste bestuurslichaam.


De aandeelhouders oefenen hun invloed op de vennootschap uit door middel van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. De bevoegdhe den van de Algemene Vergadering van Aandeel houders zijn vastgelegd in de wet en de statuten.

6.2 Onze medewerkers - Overige ontwikkelingen (85-87)

Uit hoofde van de Wet op de ondernemingsraden heeft Havenbedrijf Rotterdam een ondernemings raad ingesteld.

4.5 Een koppeling tussen vergoedingen voor leden van het hoogste bestuurslichaam, top-managers en leidinggevenden (met inbegrip van vertrekregelingen) en de prestaties van de organisatie (met inbegrip van sociale en milieu-gerelateerde prestaties).

Bezoldiging commissarissen en bestuurders.

4.6 Processen waarmee het hoogste bestuurslichaam waarborgt dat strijdige belangen worden vermeden.


Hoewel Havenbedrijf Rotterdam geen beursgeno teerde onderneming is, hebben wij ervoor gekozen waar mogelijk en zinvol de bepalingen uit de Corporate Governance Code te implementeren.


De onafhankelijke Raad van Commissarissen houdt toezicht op de Algemene Directie.


Dit staat vermeld in de reglementen Algemene Directie en Raad van Commissarissen zie www.portofrotterdam.com.

4. BESTUUR, VERPLICHTINGEN EN BETROKKENHEID. Bestuurstructuur

4.7 Proces voor het bepalen van de kwalificaties en expertise van de leden van het hoogste bestuurslichaam voor het sturen van de strategie van de organisatie aangaande economische, milieugerelateerde en sociale onderwerpen.


Jaarrekening 2011 - 18 Bezoldiging commissarissen en bestuurders (120-123)

Bijlage V

169

GRI indicator


Korte toelichting

4.8 Intern ontwikkelde missie- of beginselverkla ringen, gedragscodes en uitgangspunten die van belang zijn voor de economische, milieugerelateerde en sociale prestaties, met vermelding van de mate van invoering ervan.

1.1 Missie en Visie (9-10)

Havenbedrijf Rotterdam heeft een missie geformuleerd en vier strategische aandachtspunten om de missie te realiseren.

1.4 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (17-18)

MVO verklaring, ambities betreffende duurzaam, betrokken en transparant.

1.1 Bedrijfsprofiel - Kernwaarden (10)

Havenbedrijf Rotterdam onderschrijft sinds 2010 de 10 'United Nations business principles' van de UN Global Compact.

1.3 Rotterdam Homebase Showcase (15)

Ambities tot 2015 betreffende duurzaamheid.


Hoewel Havenbedrijf Rotterdam geen beursgeno teerde onderneming is, hebben wij ervoor gekozen waar mogelijk en zinvol de bepalingen uit de Corporate Governance Code te implementeren

1.4 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen - Duurzaam (17)

In managementrapportages en directiebesluiten krijgen duurzaamheidsdoelstellingen en prestaties structureel aandacht.

6.1 Bedrijfsvoering - Corporate Governance (82-84) 6.3 Financiën - Financiering (91)

We beheersen de risico's door het managen van de strategische, operationele, financiële (verslag leggings) en compliance risico's.

6.3 Financiën - Financiering (91)

Reglement Raad van Commissarissen onderdeel D (Remuneratie) http://www.portofrotterdam.com/nl/ Havenbedrijf/organisatie/Documents/Raad-vanCommissarissen-reglement.pdf

4.11 Toelichting over de toepassing van het voorzorgsprincipe door de verslaggevende organisatie.

Op de website van Maasvlakte 2 wordt op diverse plaatsen inzicht gegeven in de uitkomsten van de dialoog met belanghebbenden. Voorafgaand aan de aanleg van Maasvlakte 2 is in deze dialoog uitgebreid stilgestaan bij de economische, sociale en milieu effecten van de aanleg.

4.12 Extern ontwikkelde economische, milieugerelateerde en sociale handvesten, principes of andere initiatieven die de organisatie onderschrijft.

5.2 Rotterdam Climate Initiative (72-73)

Havenbedrijf Rotterdam is partner van het Rotterdam Climate Initiative dat onderdeel uitmaakt van het C40 Climate Leadership Group / Clinton Climate Initiative.

4.13 Lidmaatschap van verenigingen (zoals brancheverenigingen) en/of nationale/ internationale belangenorganisaties.

Havenbedrijf Rotterdam is lid van en levert de voorzitter van de Europeas Seaports Organsiation (ESPO). http://www.portofrotterdam.com/nl/ Havenbedrijf/organisatie/organogram/Pages/ european-international-affairs.aspx

4.9 Procedures van het hoogste bestuursli chaam voor het overzien van de inventarisa tie en het beheer door de organisatie van economische, milieugerelateerde en sociale prestaties, met inbegrip van relevante risico’s en mogelijkheden en naleving van of conformiteit met internationaal overeenge komen standaarden, gedragscodes en principes.

4.10 Processen voor het evalueren van de eigen prestaties van het hoogste bestuurslichaam, in het bijzonder betreffende economische, milieugerelateerde en sociale prestaties.

Verplichtingen i.v.m externe initiatieven


www.maasvlakte2.com (projectorganisatie van Havenbedrijf Rotterdam)


Bijlage V

170

GRI indicator


Korte toelichting

4.14 Lijst van groepen belanghebbenden die de organisatie heeft betrokken.

6.1 Dialoog met de omgeving - Belang van Dialoog (68)

Zoals aangegeven onderscheidt Havenbedrijf Rotterdam de volgende groepen belanghebbenden: klanten, medewerkers, overheden (Rijk, provincie en gemeenten), omwonenden, brancheverenigingen en maatschappelijke belangenorganisaties.

4.15 Basis voor inventarisatie en selectie van belanghebbenden die moeten worden betrokken.

6.1 Dialoog met de omgeving- Belang van Dialoog (68)

Belanghebbenden worden gedefinieerd als de mensen en organisaties die onze activiteiten beinvloeden en die door onze activiteiten worden beinvloed.

4.16 Benadering van het betrekken van belanghebbenden, waaronder de frequentie ervan per type en groep belanghebbenden.

6.1 Dialoog met de omgeving (68-71)

Paragraaf 5.1 bevat een beschrijving van de diverse manieren waarop Havenbedrijf Rotterdam de dialoog voert met belanghebbenden. De dialoog is onderdeel van de bedrijfsvoering en vindt veelvuldig plaats. Voorbeelden van deze dialogen zijn: de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering, het klanttevredenheidsonderzoek dat om het jaar plaatsvindt, Havenbedrijf op Tournee (5.1 Dialoog met de omgeving - Dialoog met omwonenden), waarbij we informatiemarkten hielden in (deel) gemeentes in de directe omgeving van de haven en de (Dial)oog op de haven (5.1 Dialoog met de omgeving - Dialoog met klanten), waarbij de directie vier keer per jaar in discussie gaat met bedrijven in de haven.

4.17 De voornaamste onderwerpen en vraagstukken die naar voren zijn gekomen door de betrokkenheid van belanghebben den en hoe de organisatie hierop heeft gere ageerd, onder meer via haar verslaggeving.

Op de website van Maasvlakte 2 wordt op diverse plaatsen inzicht gegeven in de uitkomsten van de dialoog met belanghebbenden. Voorafgaand aan de aanleg van Maasvlakte 2 is in deze dialoog uitgebreid stilgestaan bij de economische, sociale en milieu effecten van de aanleg.

Overleg met belanghebbenden


Duurzame dialoog Maasvlakte 2 http://www. maasvlakte2.com/nl/index/show/id/79/ Duurzame+dialoog

Bijlage V

171

GRI indicator


Korte toelichting

ECONOMISCHE PRESTATIE-INDICATOREN

Informatie over managementbenadering De rol van Havenbedrijf Rotterdam is het beheren, exploiteren en ontwikkelen van het Rotterdamse haven- en industriegebied. De directe toegevoegde waarde van het Rotterdamse haven- en industriecomplex bedroeg in 2009 circa € 11,4 miljard. De directe werkgelegenheid van het havencomplex bedroeg in 2009 ongeveer 88.000 personen. Daarnaast genereert de Rotterdamse haven zo’n 52.000 indirecte banen. Havenbedrijf Rotterdam verhuurt – via langlopende contracten – haventerreinen aan bedrijven, met name aan open overslagbedrijven en de (petro)chemische industrie, waaronder energieproducenten. De belangrijkste inkomstenstromen zijn huurinkomsten en havengelden. Havenbedrijf Rotterdam investeert in de ontwikkeling van nieuwe haventerreinen, met name Maasvlakte 2, in openbare infrastructuur, zoals wegen in het havengebied, en in klantspecifieke infrastructuur, zoals kademuren en aanlegsteigers. Om de scheepvaart optimaal af te wikkelen, wordt fors geïnvesteerd in een verkeers begeleidend systeem, verkeerscentrales en patrouillevaartuigen. Deze investeringen liggen met name in lijn met de doelstellingen binnen de thema’s Klant en Gebied en Ruimte. Bij Havenbedrijf Rotterdam werken ultimo 2011 in totaal 1.220 medewerkers. Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar: Jaarrekening (97-127) • Historisch overzicht kengetallen Financiën (134-135) 1.2 De haven van Rotterdam (11-13) 2.2 Marktpositie (21-23) • Historisch overzicht kengetallen Klant (129-132) 1.4 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (17-18)

ECONOMISCHE ASPECTEN Aspect: economische prestatie EC1 Directe economische waarden die zijn gegenereerd en gedistribueerd, waaronder inkomsten, operationele kosten, personeels vergoedingen, donaties en overige maatschappelijke investeringen, ingehouden winst en betalingen aan kapitaalverstrekkers en overheden.


Overzicht van alle financiële gegevens uit 2011 en vergelijkende cijfers uit 2010.

EC2 Financiële implicaties en andere risico’s en mogelijkheden voor de activiteiten van de organisatie als gevolg van klimaatverande ring.


Havenbedrijf Rotterdam heeft de (financiële) gevolgen van klimaatverandering in kaart gebracht. Uit deze inventarisatie blijkt dat de gevolgen voor de komende jaren relatief beperkt en met name indirect zijn. Havenbedrijf Rotterdam onderkent echter wel het belang van het beperken van de footprint voor de eigen bedrijfsvoering en in de keten. De inspanningen hieromtrent zijn beschreven in hoofdstuk 6.

EC3 Dekking van de verplichtingen in verband met het vastgestelde uitkeringenplan van de organisatie.



CO2-reductiemaatregelen om de ambitie van 50% in 2025 reductie te realiseren en Carbon Capture & Storage.

1.1 Bedrijfsprofiel - Missie en visie (9-10)

In het Ondernemingsplan 2011-2015 is de missie om vol in te zetten op het doorontwikkelen van het havengebied tot het meest efficiente, veilige en duurzame ter wereld.

Pensioenen voor medewerkers zijn ondergebracht bij het ABP.

Niet of minder relevant voor Havenbedrijf Rotterdam

Bijlage V

172

GRI indicator


Korte toelichting

EC4 Significante financiële steun van een overheid.

Het Rijk verleent Havenbedrijf Rotterdam voor het realiseren van het project Maasvlakte 2 een bijdrage van € 726 miljoen. De bijdrage zal in termijnen in de periode 2011-2012 worden ontvangen. Dit bedrag dient ter gedeeltelijke bekostiging van de buitencontour en de openbare infrastructuur. In 2011 is van deze bijdrage € 363 miljoen ontvangen. (zie Jaarrekening - 9 Niet in de balans opgenomen regelingen).



Havenbedrijf Rotterdam is een naamloze vennootschap met twee aandeelhouders: de gemeente Rotterdam en de Staat.

EC5 Spreiding in de verhouding tussen het standaard aanvangssalaris en het lokale minimumloon op belangrijke bedrijfslocaties.


Spreiding naar locaties is niet relevant voor Havenbedrijf Rotterdam aangezien we hoofdzakelijk in Nederland opereren. Salarissen van medewer kers zijn conform een CAO.

EC6 Beleid, methoden en deel van uitgaven betreffende lokaal gevestigde leveranciers op belangrijke bedrijfslocaties.


Deze indicator is minder relevant aangezien Havenbedrijf Rotterdam is gehouden aan Europese aanbestedingsrichtlijnen en om die reden geen apart aanbestedingsbeleid heeft voor lokaal gevestigde leveranciers. Havenbedrijf Rotterdam opereert hoofdzakelijk in de omgeving Rotterdam en heeft direct en indirect impact op de lokale economie. Zie 1.2 Haven van Rotterdam Economische waarde (12)

EC7 Procedures voor lokale personeelswerving en aandeel van het topkader dat afkomstig is uit de lokale gemeenschap op belangrijke bedrijfslocaties.


Deze indicator is minder relevant aangezien Havenbedrijf Rotterdam voornamelijk in Nederland opereert. Havenbedrijf Rotterdam heeft geen aparte procedures voor personeelswerving voor de lokale gemeenschap. Werving van personeel richt zich op Nederland en het topkader is afkomstig uit Nederland. Wij dragen actief bij aan activiteiten ter verbetering van de regionale arbeidsmarkt (5.4 Arbeidsmarkt en onderwijs (76-77)

3.1 Ruimte en bereikbaarheid - Investeren in bereikbaarheid (41)

De inspanningen van Havenbedrijf Rotterdam voor de bereikbaarheid zijn niet alleen voor de haven van belang, maar hebben ook een algemeen nut.

5.3 Innovatie (74-75) 5.4 Arbeidsmarkt en onderwijs (76-77)

Onze inspanningen rond innovatie en arbeidsmarkt en onderwijs zijn niet alleen voor de haven van belang, maar hebben ook een algemeen nut.

6.1 Bedrijfsvoering - Maatschappelijke betrokkenheid (82)

Advisering door Havenbedrijf Rotterdam in OMVS project in Senegal.

1.2 Haven van Rotterdam - Economische waarde (12)

Havenbedrijf Rotterdam heeft direct en indirect impact op de lokale economie.

Aspect: marktaanwezigheid

Aspect: indirecte economische effecten EC8 Ontwikkeling en gevolgen van investeringen in infrastructuur en diensten die voorname lijk ten behoeve van het algemeen nut worden geboden door middel van verplichtingen van commerciële aard, dan wel in natura of pro bono.

EC9 Inzicht in en beschrijving van significante indirecte economische gevolgen, waaronder de omvang ervan.


Bijlage V

173

GRI indicator


Korte toelichting

MILIEUPRESTATIE-INDICATOREN

Informatie over managementbenadering Wij investeren met partners in maatschappelijk draagvlak en optimale randvoorwaarden voor een haven die zich wil ontwikkelen. Duurzaamheid is hierin een belangrijk element. Duurzaamheid betekent voor Havenbedrijf Rotterdam het verbeteren van de eigen prestaties én het stimuleren van duurzaam ondernemen in het havengebied. Investeren in duurzaamheid is in onze ogen noodzake lijk om draagvlak voor havenactiviteiten te behouden, en daarnaast te kunnen groeien. Havenbedrijf Rotterdam heeft in 2011 de focus gelegd op ‘duurzame bedrijfsvoering’, ‘duurzaam ruimtegebruik’ en ‘duurzaam transport’. Havenbedrijf Rotterdam wil een leidende rol spelen in het verbeteren van de duurzaamheids prestaties in de havenindustrie door te zorgen voor een minimale footprint van de Havenbedrijfactiviteiten, actief te investeren in vermindering van de milieubelasting van havenactiviteiten (duurzaam transport) en actief in te zetten op het aantrekken van duurzame economische activiteiten in het havengebied, zoals overslag van biomassa, windenergie, productie van tweede generatie biobrandstoffen. Lees meer over onze groeiconcepten in hoofdstuk 2 Klant. Naast duurzame uitgifte van terreinen en duurzame initiatieven rond Maasvlakte 2 is Havenbedrijf Rotterdam in samenwerking met partners actief in het verbeteren van de landzijdige bereikbaarheid en verdere verduurzming van transport door een verschuiving naar andere transport modaliteiten (spoor, binnenvaart en pijpleiding in plaats van weg). Lees meer over onze aanpak voor duurzame ruimtegebruik en duurzame bereikbaarheid in hoofdstuk 3 Ontwikkeling havengebied. Meer gedetailleerde informatie over milieuaspecten treft u aan in: 1.4 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen - Duurzaam (17) 4.1 Veiligheid in de haven - Milieuveiligheid (63) 2.6 Energy Port (31-33) 3 Ontwikkeling havengebied (39-59) 5.2 Rotterdam Climate Initiative (72-73) 5.3 Innovatie (74-75) 6.1 Bedrijfsvoering (79-84)

MILIEUASPECTEN Aspect: materialen EN1 Totale hoeveelheid gebruikte materialen naar gewicht of volume.


Havenbedrijf Rotterdam is een dienstverlenend bedrijf en heeft daardoor geen direct materiaal verbruik in een eindproduct.

EN2 Percentage van de gebruikte materialen dat bestaat uit afval uit externe bronnen.


Havenbedrijf Rotterdam is een dienstverlenend bedrijf en heeft daardoor geen direct materiaal verbruik in een eindproduct.

EN3 Direct energieverbruik door primaire energiebron.

Niet opgenomen in publieke uitingen

De directe energieconsumptie van Havenbedrijf Rotterdam is beperkt door de aard van de dienstverlening. Havenbedrijf Rotterdam rapporteert niet apart over deze informatie. De informatie over energieverbruik is intern beschikbaar voor de berekening van de CO2-footprint (EN 16) en bestaat uit brandstofverbruik (auto's en vaartuigen) en gasverbruik gebouwen. Deze informatie is echter niet uitgedrukt in kilojoules.

EN4 Indirect energieverbruik door primaire bron.


De indirecte energieconsumptie van Havenbedrijf Rotterdam is beperkt door de aard van de dienstverlening. Havenbedrijf Rotterdam rapporteert niet apart over deze informatie. De informatie over energieverbruik is intern beschikbaar voor de berekening van de CO2-footprint (EN17) en bestaat uit electriciteitsverbruik en verwarming gebouwen. Deze informatie is echter niet uitgedrukt in kilojoules.

Aspect: energie


Bijlage V

174

GRI indicator


Korte toelichting

EN5 Energie die bespaard is door besparingen en efficiëntieverbeteringen.

3.2 Maasvlakte 2 - Duurzame ontwikkeling (44-45) 5.2 Rotterdam Climate Initiative (72-73) 5.3 Innovatie (74-75)

Havenbedrijf Rotterdam heeft meerdere energie besparende maatregelen in gang gezet, echter de uitkomsten van deze maatregelen zijn vaak niet te meten omdat de afname afhankelijk zijn van meerdere factoren. Voorbeelden van energiebesparende maatregelen zijn maatregelen in het kader van de CO2-footprint van Havenbedrijf Rotterdam en de projecten rond Rotterdam Climate Initiative en Maasvlakte 2.

EN6 Initiatieven ten behoeve van energieefficiënte of op duurzame energie gebaseerde producten en diensten, evenals verlagingen van de energie-eisen als resultaat van deze initiatieven.

2.6 Energy Port (31-33)

In groeiconcept Energy Port wordt bewust ingezet op het aantrekken van de productie van duurzame energie en de overslag van gerelateerde producten.


Maatregelen tbv energie efficientie, duurzame energie en Carbon Capture & Storage.

2.3 Prijsbeleid - Environmental Ship Index (25)

Havenbedrijf Rotterdam stimuleert door middel van kortingen terugdringing van brandstofverbruik en emissies van schepen (ESI).

6.1 Bedrijfsvoering - Duurzame bedrijfsvoering (79-81)

Scope 2: Energie indirecte emissies: Havenbedrijf Rotterdam beperkt het indirecte energieverbruik door inkoop van groene stroom.

3.2 Maasvlakte 2 - Duurzame ontwikkeling (44-45) 3.3 Bestaand Rotterdams Gebied - Duurzaam vastgoed (47) 3.4 Binnenvaart - Duurzame binnenvaart (51-52)

Havenbedrijf Rotterdam onderneemt op allerlei terreinen initiatieven om het indirecte energieverbuik te verlagen. Maasvlakte 2, duurzaam vastgoed maar ook de initiatieven rond duurzame binnenvaart zijn hier voorbeelden van.

EN8 Totale wateronttrekking per bron.


Wateronttrekking heeft slechts betrekking op persoonlijk gebruik werknemers.

EN9 Waterbronnen waarvoor wateronttrekking significante gevolgen heeft.



EN10 Percentage en totaal volume van gerecycled en hergebruikt water.



EN11 Locatie en oppervlakte van land dat eigendom is, gehuurd wordt, beheerd wordt in of grenst aan beschermde gebieden en gebieden met een hoge biodiversiteitswaar de buiten beschermde gebieden.


De haven van Rotterdam ligt in een stedelijk gebied. Slechts voor een (zeer) beperkt deel grenst het gebied aan natuur. Bij de ontwikkeling van het (bestaand) havengebied houdt Havenbedrijf Rotterdam rekening met natuur. Hierover zijn afspraken vastgelegd in 'Mainportontwikkeling Rotterdam' (http://www.portofrotterdam.com/nl/ Over-de-haven/havenontwikkeling/Pages/ maasvlakte-2.aspx) en in diverse afspraken over Maasvlakte 2 (www.maasvlakte2.com, waaronder http://www.maasvlakte2.com/uploads/brochure_ maasvlakte_2_de_duurzame_haven.pdf en http:// www.maasvlakte2.com/nl/dossier/show/id/4).

EN12 Beschrijving van significante gevolgen van activiteiten, producten en diensten op de biodiversiteit in beschermde gebieden en gebieden met een hoge biodiversiteitswaar de buiten beschermde gebieden.



EN7 Initiatieven ter verlaging van het indirecte energieverbruik en reeds gerealiseerde verlaging.

Aspect: water

Aspect: biodiversiteit


Bijlage V

175

GRI indicator


Korte toelichting

EN13 Beschermde of herstelde habitats.



EN14 Strategieën, huidige maatregelen en toekomstige plannen voor het beheersen van de gevolgen van de biodiversiteit.



EN15 Aantal op de rode lijst van de IUCN vermelde soorten en soorten op nationale beschermingslijsten met habitats in gebieden binnen de invloedssfeer van bedrijfsactiviteiten, ingedeeld naar hoogte van het risico van uitsterven.


Voor de aanleg van Maasvlakte 2 is in 2009 een generieke ontheffing van de Flora-en fauna wet verkregen voor de rugstreeppad en de groenknol orchis. Hiervoor zijn specifieke plekken in het haven gebied gereserveerd.

EN16 Totale directe en indirecte emissie van broeikasgassen naar gewicht.


Opgenomen is de footprint (scope 1 t/m 2) van onze bedrijfsvoering.

EN17 Andere relevante indirecte emissie van broeikasgassen naar gewicht.


Opgenomen is de footprint (scope 3) van onze bedrijfsvoering.

EN18 Initiatieven ter verlaging van de emissie van broeikasgassen en gerealiseerde verlagingen.


In groeiconcept Energy Port wordt bewust ingezet op het aantrekken van de productie van duurzame energie en de overslag van gerelateerde producten.


Maatregelen tbv energie efficiëntie, duurzame energie en Carbon Capture & Storage.


Doelstellingen en maatregelen voor CO2-reductie.

2.3 Prijsbeleid - Environmental Ship Index (25)

Havenbedrijf Rotterdam stimuleert dmv kortingen de terugdringing van brandstofverbruik en emissies van schepen (ESI).

EN19 Emissie van ozonafbrekende stoffen naar gewicht.


Voor onze bedrijfsvoering is deze indicator niet materieel omdat wij een dienstverlenend bedrijf zijn.

EN20 NO, SO en andere significante luchtemis sies naar type en gewicht.


Voor onze bedrijfsvoering is deze indicator niet materieel omdat wij een dienstverlenend bedrijf zijn.

EN21 Totale waterafvoer naar kwaliteit en bestemming.



EN22 Totaalgewicht afval naar type en verwijde ringsmethode.


Voor onze bedrijfsvoering is deze indicator niet materieel omdat wij een dienstverlenend bedrijf zijn. Havenbedrijf Rotterdam is actief in het voorkomen van vervuiling door scheepsafval (zie 4.1 Veiligheid in de haven - Milieuveiligheid 63).

Aspect: luchtemmisies, afvalwater en afvalstoffen


Bijlage V

176

GRI indicator


Korte toelichting

EN23 Totaal aantal en volume van significante lozingen.

4.1 Veiligheid in de haven - Milieuveiligheid (63)

Havenbedrijf is actief in het indammen van morsingen met als doel het risico op gevolg schade te minimaliseren. In 2011 waren er 174 geregistreerde morsingen; bij 40 morsingen is overgegaan tot een daadwerkelijke ruiming.

EN24 Gewicht van getransporteerd, geïmporteerd, geëxporteerd of verwerkt afval dat als gevaarlijk geldt op grond van bijlage I, II, III en VIII van de Conventie van Bazel en het percentage afval dat internationaal is getransporteerd.


Als (Rijks)Havenmeester zien wij wel toe op toepassing van wet en regelgeving hieromtrent (zie 4.1 Veiligheid in de haven - Milieuveiligheid 63).

EN25 Benaming, grootte, beschermingsstatus en biodiversiteitswaarde van wateren en gerelateerde habitats die significante gevolgen ondervinden van de waterafvoer en -afvloeiing van de verslaggevende organisatie.

4.1 Veiligheid in de haven - Milieuveiligheid (63)

Havenbedrijf Rotterdam is actief in het indammen van morsingen met als doel het risico op gevolg schade te minimaliseren. In 2011 waren er 174 geregistreerde morsingen; bij 40 morsingen is overgegaan tot een daadwerkelijke ruiming.

EN26 Initiatieven ter compensatie van de milieuge volgen van producten en diensten en de omvang van deze compensatie.

Niet of minder relevant voor Havenbedrijf Rotterdam voor 2011

Bij de ontwikkeling van het (bestaand) havengebied houdt Havenbedrijf Rotterdam rekening met natuur. Hierover zijn afspraken vastgelegd in 'Mainport ontwikkeling Rotterdam' en in diverse afspraken over Maasvlakte 2. Deze afspraken dateren uit voorgaande jaren en worden gemonitord in de Monitoring en Evaluatieprogramma's.

EN27 Percentage producten dat is verkocht en waarvan de verpakking is ingezameld, naar categorie.


Wij verkopen geen producten (zie tevens indicator 2.2).


In 2011 zijn ons geen significante boetes opgelegd. Als (Rijks)Havenmeester zien wij zelf toe op toepassing van wet en regelgeving hieromtrent (zie 4.1 Veiligheid in de haven - Milieuveiligheid 63).


Brandstofverbruik van voertuigen is opgenomen in de CO2-footprint.

3.1 Ruimte en bereikbaarheid (40-41)

Havenbedrijf Rotterdam werkt aan verschuiving van transport in de keten van vervoer op de weg naar vervoer via schonere modaliteiten (spoor, binnenvaart, pijpleiding).


Investeringen in gas & power en (bio)brandstoffen


Investering in CO2-reductie.


Investering in maatregelen planet.

Aspect: producten en diensten

Aspect: Naleving EN28 Monetaire waarde van significante boetes en totaal aantal niet-monetaire sancties wegens het niet naleven van milieuwet- en - regelgeving.

Aspect: transport EN29 Significante milieugevolgen van het transport van producten en andere goederen en materialen die worden gebruikt voor de activiteiten van de organisatie en het vervoer van personeelsleden.

Aspect: algemeen EN30 Totale uitgaven aan en investeringen in milieubescherming naar type.


Bijlage V

177

GRI indicator


Korte toelichting

SOCIALE ASPECTEN

Informatie over managementbenadering Wij investeren met partners in maatschappelijk draagvlak en optimale randvoorwaarden voor een haven die zich wil ontwikkelen. Medewerkers zijn hierin een belangrijk element. Havenbedrijf Rotterdam zet in op kwaliteit, resultaatgerichtheid en flexibiliteit van medewerkers. Diversiteit is daarbij een speerpunt. De arbeidsvoorwaarden van onze medewerkers zijn vastgelegd in een CAO die tot stand is gekomen in overleg met de vakbonden. Havenbedrijf Rotterdam opereert hoofdzakelijk in Nederland en valt als werkgever onder de Nederlandse weten regelgeving rond belangenbehartiging en arbeidsomstandigheden. Meer gedetailleerde informatie over sociale aspecten treft u aan in: 5.4 Arbeidsmarkt en onderwijs (76-77) 6.2 Onze medewerkers (85-87) Historisch overzicht kengetallen Personeel (136)

ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN EN VOLWAARDIG WERK Aspect: werkgelegenheid LA1 Totale personeelsbestand naar type werk, arbeidsovereenkomst en regio.


De indeling naar regio is niet relevant voor Havenbedrijf Rotterdam aangezien de activiteiten van Havenbedrijf Rotterdam zich voornamelijk afspelen in Rotterdams gebied. Informatie over het type werk en de indeling naar type arbeidsovereenkomst heeft Havenbedrijf Rotterdam intern beschikbaar, maar wordt niet als materieel onderwerp gezien waarover apart wordt gerapporteerd.

LA2 Totaal aantal en snelheid van personeels verloop per leeftijdsgroep, geslacht en regio.


In 2011 bedroeg de instroom 65 medewerkers en de uitstroom 68 medewerkers. Deze aantallen zijn niet gespecificeerd per leeftijdsgroep beschikbaar.

LA3 Uitkeringen aan voltijdmedewerkers die niet beschikbaar zijn voor deeltijdmedewerkers, per grootschalige activiteit.


Informatie over deze indicator ligt vast in onze CAO. Deze wordt intern via intranet ter beschikking gesteld aan onze medewerkers. Conform de CAO gelden alle uitkeringen voor voltijdmedewerkers naar rato ook voor deeltijdmedewerkers.

LA4 Percentage medewerkers dat onder een collectieve arbeidsovereenkomst valt.

6.2 Onze medewerkers - Overige ontwikkelingen in 2011(86-87)

Van het personeel valt 98% onder de CAO. De CAO is niet van toepassing op de Directie en het hoger management.

LA5 Minimale opzegtermijn(en) in verband met operationele veranderingen, inclusief of dit wordt gespecificeerd in collectieve overeenkomsten.


Informatie over deze indicator ligt vast in onze CAO. Deze wordt intern via intranet ter beschikking gesteld aan onze medewerkers.

Aspect: verhouding tussen werkgever en werknemer


Bijlage V

178

GRI indicator


Korte toelichting

LA6 Percentage van het totale personeelsbe stand dat is vertegenwoordigd in formele gezamenlijke arbo-commissies van werkgevers en werknemers die bijdragen aan de controle op en advies over arbo-programma’s.

6.2 Onze medewerkers - Kwaliteit (86)

Havenbedrijf Rotterdam opereert voornamelijk in Nederland. Hier zijn arbeidsomstandigheden wettelijk geregeld. Binnen Havenbedrijf Rotterdam zijn er één Arbo-coördinator, bedrijfsarts en vier vertrouwenspersonen.

LA7 Letsel-, beroepsziekte-, uitvaldagen- en verzuimcijfers en het aantal werkgerela teerde sterfgevallen per regio.


In 2011 waren er geen werkgerelateerde sterfgevallen binnen ons bedrijf. Er waren drie arbeidsongevallen, waarvan twee met kortdurend en één met langdurig verzuim tot gevolg. Door de aard van de dienstverlening van Havenbedrijf Rotterdam is het aantal werkgerelateerde ongevallen beperkt.


Verzuimcijfers

4.1 Veiligheid in de haven - Nautische veiligheid (61)

Vermelding nautische ongevallen in de haven.

LA8 Opleidings-, trainings-, advies-, preventieen risicobeheersingsprogramma’s ten behoeve van personeelsleden, hun families of omwonenden in verband met ernstige ziekten.


Er zijn binnen Havenbedrijf Rotterdam geen specifieke werkgerelateerde risico's op het gebied van ernstige ziektes. Voor de algemene gezondheid van onze medewerkers is er een fitness regeling en een stoppen met roken programma.

LA9 Afspraken over arbo-onderwerpen vastgelegd in formele overeenkomsten met vakbonden.


In 2011 zijn de onderhandelingen voor een nieuwe CAO gestart. Dit leidt naar verwachting tot een nieuw akkoord in het eerste kwartaal van 2012. Het vorige akkoord liep van 1 januari 2010 tot 1 januari 2012.

LA10 Gemiddeld aantal uren dat een werknemer per jaar besteedt aan opleidingen, onderverdeeld naar werknemerscategorie.


Opleidingen van medewerkers worden in aantallen geregistreerd, maar niet naar gemiddeld aantal uren.

LA11 Programma’s voor competentiemanagement en levenslang leren die de blijvende inzetbaarheid van medewerkers garanderen en hen helpen bij het afronden van hun loopbaan.


Havenbedrijf heeft diverse programma's voor de ontwikkeling van medewerkers: AanZ, Young Potential programma, Management Development programma.

LA12 Percentage medewerkers dat regelmatig wordt ingelicht omtrent prestatie- en loopbaanontwikkeling.

6.2 Onze medewerkers - Kwaliteit (86) Historisch overzicht kengetallen Personeel (136)

In 2011 heeft 90% van het personeel een functioneringsgesprek gehad, waarin prestaties en loopbaanontwikkeling aan de orde zijn geweest.

Bijlage I en II - Personalia leden Raad van Commissarissen en leden Algemene Directie (146-151)

Samenstelling Algemene Directie en Raad van Commissarissen


Verhouding man-vrouw en leeftijdsopbouw medewerkers


Informatie over deze indicator ligt vast in onze CAO. Deze wordt intern via intranet ter beschikking gesteld aan onze medewerkers. In onze CAO wordt geen onderscheid gemaakt tussen mannen en vrouwen.

Aspect: gezondheid en veiligheid

Aspect: opleiding en veiligheid

Aspect: diversiteit en kansen LA13 Samenstelling van bestuurslichamen en onderverdeling van medewerkers per categorie, naar geslacht, leeftijdsgroep, het behoren tot een bepaalde maatschappelijke minderheid en andere indicatoren van diversiteit.

LA14 Verhouding tussen basissalarissen van mannen en vrouwen per medewerkers categorie.


Bijlage V

179

GRI indicator


Korte toelichting

MENSENRECHTEN

Informatie over managementbenadering Havenbedrijf Rotterdam opereert hoofdzakelijk in Nederland en acht hierdoor deze indicatoren omtrent mensenrechten minder relevant. Met betrekking tot de deelneming in Oman heeft de kwaliteit van en aandacht voor mensenrechten in het sultanaat een rol gespeeld. Voor nieuwe buitenlandse activiteiten hanteren wij het “Havenanalyse model” met aandacht voor risicoanalyse, duurzaamheid en corporate governance.

Aspect: investerings- en inkoopbeleid HR1 Percentage van en totaal aantal aanmerke lijke investeringsovereenkomsten waarin clausules over mensenrechten zijn opgenomen of waarvan de naleving van de mensenrechten is getoetst.


Havenbedrijf Rotterdam opereert hoofdzakelijk in Nederland en acht hierdoor deze indicator minder relevant. Met betrekking tot de deelneming in Oman heeft de kwaliteit van en aandacht voor mensen rechten in het sultanaat een rol gespeeld. Voor nieuwe buitenlandse activiteiten hanteren wij het "Havenanalyse model" met aandacht voor risicoanalyse, duurzaamheid en corporate governance.

HR2 Percentage belangrijke leveranciers en aannemers die getoetst zijn op naleving van de mensenrechten en op getroffen maatregelen.



HR3 Totaal aantal uren personeelstraining over beleid en procedures betreffende aspecten van mensenrechten die relevant zijn voor de activiteiten, met inbegrip van het percentage van het personeel dat de trainingen gevolgd heeft.




Havenbedrijf Rotterdam heeft vier vertrouwens personen gericht op ongewenst gedrag en integriteit. Meldingen zijn vertrouwelijk. Informatie over aantallen is niet openbaar.


Bij de Ondernemings-CAO zijn de vakorganisaties, zoals ABVAKABO en CNV Publieke zaak en de Onafhankelijke Vereniging als CAO-partij betrokken. In de Ondernemingsraad is d.m.v. kiesgroepen gewaarborgd dat de OR vertegenwoordigers heeft uit alle onderdelen binnen het bedrijf.


Havenbedrijf Rotterdam opereert hoofdzakelijk in Nederland en acht hierdoor deze indicator minder relevant. Met betrekking tot de deelneming in Oman heeft de kwaliteit van en aandacht voor mensen rechten in het sultanaat een rol gespeeld. Voor nieuwe buitenlandse activiteiten hanteren wij het “Havenanalyse model” met aandacht voor risicoanalyse, duurzaamheid en corporate governance.

Aspect: verbod op discriminatie HR4 Totaal aantal gevallen van discriminatie en de getroffen maatregelen.

Aspect: vrijheid van vereniging en collectieve arbeidsonderhandelingen HR5 Activiteiten waarvan is vastgesteld dat daarbij een aanzienlijk risico zou kunnen gelden voor het recht op de uitoefening van de vrijheid van vereniging en collectieve arbeidsonderhandelingen, alsmede de maatregelen die zijn getroffen ter ondersteuning van deze rechten.

Aspect: kinderarbeid HR6 Activiteiten waarvan is vastgesteld dat er een aanzienlijk risico is van gevallen van kinderarbeid, alsmede de maatregelen die zijn getroffen gericht op de uitbanning van kinderarbeid.


Bijlage V

180

GRI indicator


Korte toelichting







Aspect: gedwongen en verplichte arbeid HR7 Activiteiten waarvan is vastgesteld dat er een aanzienlijk risico is van gevallen van gedwongen of verplichte arbeid, alsmede de maatregelen die zijn getroffen gericht op de uitbanning van gedwongen of verplichte arbeid.

Aspect: veiligheidsbeleid HR8 Percentage van het beveiligingspersoneel dat training heeft gevolgd in het beleid of de procedures van de organisatie betreffende aspecten van de mensenrechten die relevant zijn voor de activiteiten.

Aspect: rechten van de inheemse bevolking HR9 Totaal aantal gevallen van overtreding van de rechten van de inheemse bevolking, alsmede de getroffen maatregelen.


Bijlage V

181

GRI indicator


Korte toelichting

MAATSCHAPPIJ

Informatie over managementbenadering Wij investeren met partners in maatschappelijk draagvlak en optimale randvoorwaarden voor een haven die zich wil ontwikkelen. Dialoog en draagvlak zijn hierin belangrijke elementen. Wij hechten groot belang aan het creëren van draagvlak. We gaan op diverse manieren de dialoog aan met onze belanghebbenden (zie voor de voorbeelden paragraaf 5.1 Dialoog). Havenbedrijf Rotterdam hanteert een gestructureerde methodiek (strategisch omgevings management) om een duurzame dialoog met relevante belanghebben den vorm te geven. Op verschillende plaatsen in dit Jaarverslag staan voorbeelden van dialogen met onze omgeving, waarvoor de methodiek is toegepast. Meer gedetailleerde informatie over sociale aspecten treft u aan in: www.maasvlakte2.com 3.4 Binnenvaart (50-52) 3.5 Spoor (53-54) 3.6 Weg (55-57) 5.3 Innovatie - Samenwerking (75)

Aspect: gemeenschap SO1 Aard, reikwijdte en effectiviteit van alle programma’s en methoden die de effecten van de activiteiten op gemeenschappen bepalen en beheren, waaronder vestiging, activiteiten en vertrek.

5.1 Dialoog met de Omgeving (68-70)

Havenbedrijf op tournee, platforms hinder en veiligheid, Dialoog op de haven etc.

3.1 Ruimte en bereikbaarheid - Investeren in ruimte (40-41)

Voor drie havengebieden (Botlek/Vondelingenplaat, Europoort en Maasvlakte 1) werken we intensief samen met de gemeente en de DCMR om het bestemmingsplan op te stellen en de bijbehorende Milieu Effecten Rapportage (MER) uit te voeren. Ook voor het Stadshavensgebied is de gemeente bezig om de bestemmingsplannen op te stellen.

SO2 Percentage van en totaal aantal bedrijfs eenheden geanalyseerd op corruptie gerelateerde risico’s.


Havenbedrijf Rotterdam heeft een risicobeheer sings- en controlesysteem waarin de risico's voor de bedrijfsvoering in kaart zijn gebracht. Corruptie is hierin niet apart onderkend aangezien Havenbedrijf Rotterdam voornamelijk in Nederland opereert en Nederland de laagste risicocategorie is toebedeeld in de AON Political Risk Map.

SO3 Percentage van het personeel dat training in anticorruptiebeleid en -procedures van de organisatie heeft gevolgd.


Havenbedrijf Rotterdam heeft geen apart anticorruptiebeleid (zie SO2), maar schenkt in de bedrijfscode expliciet aandacht aan anticorruptiebe leid en -procedures. Zie http://www.portofrotterdam. com/en/Port/port-statistics/Documents/bedrijfscode. pdf. Personeel van Havenbedrijf Rotterdam volgt geen afzonderlijke trainingen op het gebied van corruptie.

SO4 Maatregelen die zijn getroffen naar aanleiding van gevallen van corruptie.


In 2011 is geen melding gemaakt van corruptie gevallen.

SO5 Standpunten betreffende publiek beleid en deelname aan de ontwikkeling ervan, evenals lobbyen.

5.1 Dialoog met de omgeving - Dialoog met Europa (70-71)

Beschrijving van activiteiten richting Europa.

SO6 Totale waarde van financiële en in-naturabijdragen aan politieke partijen, politici en gerelateerde instellingen per land.


Sponsorbeleid is vermeld op www.portofrotterdam. com, waarbij is opgenomen dat wij geen activiteiten met een politiek of religieus karakter sponsoren

Jaarrekening 2011 - Niet in de balans opgenomen regelingen (115-117)

Lopende claims en geschillen

Aspect: corruptie

Aspect: publiek beleid

Aspect: concurrentiebelemmerend gedrag SO7 Totaal aantal rechtszaken vanwege concurrentiebelemmerend gedrag, anti-kartel-, en monopolistische praktijken, alsmede de resultaten van deze rechtsza ken.


Bijlage V

182

GRI indicator


Korte toelichting

6.1 Bedrijfsvoering - Duurzame inkoop en aanbesteding (81)

"In juni 2011 is door de arbeidsinspectie een boeterapport opgemaakt n.a.v. een inspectie aan boord van twee baggerschepen van de aannemers combinatie PUMA, die Maasvlakte 2 aanlegt. Havenbedrijf Rotterdam heeft de formele vooraankondiging van een boete toegezonden gekregen.

Aspect: naleving SO8 Monetaire waarde van significante boetes en totaal aantal niet-monetaire sancties wegens het niet naleven van weten -regelgeving.


Bijlage V

183

GRI indicator


Korte toelichting

PRODUCTVERANTWOORDELIJKHEID

Informatie over managementbenadering Havenbedrijf Rotterdam verkoopt geen producten. De indicatoren met betrekking tot product verantwoordelijkheid zijn minder relevant voor onze dienstverlening. Wanneer indicatoren van toepassing zijn op onze dienstverlening met betrekking tot veiligheid scheepvaartafwikkeling, wordt hierover uitgebreid gerapporteerd in hoofdstuk 4. Meer gedetailleerde informatie hierover treft u aan in 4.1 Veiligheid in de haven (61-64)

Aspect: gezondheid en veiligheid van consumenten PR1 Levensduurstadia waarin de gevolgen van producten en diensten voor gezondheid en veiligheid worden beoordeeld met het oog op verbetering en het percentage van belangrijke producten dienstencategorieën die aan dergelijke procedures onderhevig zijn.


Wij verkopen geen producten. Deze indicator is minder relevant voor onze dienstverlening.

PR2 Totaal aantal gevallen van niet-naleving van regelgeving en vrijwillige codes betreffende gevolgen voor gezondheid en veiligheid van producten en diensten gedurende de levensduur, naar type resultaat.



PR3 Type informatie over producten en diensten dat verplicht wordt gesteld door procedures en het percentage van belangrijke producten en diensten die onderhevig zijn aan dergelijke informatie-eisen.



PR4 Totaal aantal gevallen van niet-naleving van regelgeving en vrijwillige codes betreffende informatie over en etikettering van producten en diensten, naar type resultaat.



PR5 Beleid ten aanzien van klanttevredenheid, met inbegrip van resultaten van onderzoe ken naar de klanttevredenheid.


Havenbedrijf Rotterdam voert tweejaarlijks een klanttevredenheidsonderzoek uit. In 2011 vond geen meting plaats. Begin 2012 wordt de e.v. meting gehouden. Hierover wordt gerapporteerd in het jaarverslag 2012

PR6 Programma’s voor de naleving van wetten, standaarden en vrijwillige codes met betrekking tot marketingcommunicatie, waaronder reclame, promotie en sponso ring.


Minder relevant gezien de aard van de activiteiten van Havenbedrijf Rotterdam.

PR7 Totaal aantal gevallen van niet-naleving van regelgeving en vrijwillige codes betreffende marketingcommunicatie, waaronder reclame, promotie en sponsoring, naar type resultaat.


Minder relevant gezien de aard van de activiteiten van Havenbedrijf Rotterdam.

Aspect: etikettering van producten en diensten

Aspect: marketingcommunicatie


Bijlage V

184

GRI indicator


Korte toelichting


Eventuele klachten van klanten worden in behandeling genomen. Gezien de aard van de activiteiten van Havenbedrijf Rotterdam zijn klachten rond privacy van klanten niet gebruikelijk.


In 2011 zijn ons geen significante boetes opgelegd.

Aspect: privacy van klanten PR8 Totaal aantal gegronde klachten over inbreu ken op de privacy van klanten en het kwijtraken van klantgegevens.

Aspect: naleving PR9 Monetaire waarde van significante boetes wegens het niet-naleven van weten -regelgeving betreffende de levering en het gebruik van producten en diensten.


Bijlage V

185

Colofon Uitgave

Havenbedrijf Rotterdam N.V.

Projectleiding, redactie en bewaking consistentie

Corporate Finance & Control

Controle op juistheid, volledigheid en relevantie

Realisatie online en PDF publicatie

Vormgeving en opmaak

Technische realisatie en hosting

AV producties

Fotografie

Contact

Interne Accountantsdienst

Corporate Communication Strategy (Digitale Media)

Smidswater

Netvlies internetdiensten

Het Kader, CCCP, Voor de Buis

Freek van Arkel, Eric Bakker, Roger van der Kraan, Edu Calicher, Nadine Vos, Jan Esvelt, Mark Nolte, Edwin van Espen Bezoekadres Havenbedrijf Rotterdam N.V. World Port Center (WPC) Wilhelminakade 909 3072 AP Rotterdam Havennummer 1247 Postadres Postbus 6622 3002 AP Rotterdam

T 010 - 252 10 10 E [email protected] W www.portofrotterdam.com

ij zien feedback op dit verslag graag tegemoet. U kunt daarvoor een online W formulier invullen. U kunt ook een e-mail sturen naar [email protected]


Colofon

186

Inhoudsopgave. Verslag van het Havenbedrijf 7. Voorwoord van de Directie 3. At a Glance 5. 1 Strategie 8. 2 Klant Ontwikkeling havengebied 39

Recommend Documents