Inhoudsopgave Inleiding 1

Inhoudsopgave __________________________________________ Inleiding _______________________________________________ 1 Hoofdstuk 1; Skillslab algemeen ____________________________ 3 - 4 § 1.1 Overzicht van het Skillslab __________________________ 4 § 1.2 Stralingshygiënische maatregelen ____________________ 4 Hoofdstuk 2; Simulator ___________________________________ 5 - 6 § 2.1 Indeling + apparatuur ______________________________ 6 § 2.2 Stralingshygiënische maatregelen ____________________ 6 Hoofdstuk 3; CT- scanner _________________________________ 7 - 9 § 3.1 Indeling + apparatuur ______________________________ 8 § 3.2 Stralingshygiënische maatregelen ____________________ 9 Hoofdstuk 4; Bucky_______________________________________ 10 - 13 § 4.1 Indeling + apparatuur ______________________________ 11 § 4.2 Stralingshygiënische maatregelen ____________________ 12,13 Hoofdstuk 5; Echo_______________________________________ 14 - 15 § 5.1 Indeling + apparatuur ______________________________ 15 § 5.2 Stralingshygiënische maatregelen ____________________ 15 Hoofdstuk 6; Nucleaire geneeskunde ruimte __________________ 16 - 18 § 6.1 Indeling + apparatuur ______________________________ 17 § 6.2 Stralingshygiënische maatregelen ____________________ 18 Samenvatting ___________________________________________ 19,20 Conclusie ______________________________________________ 21,22 Bronvermelding _________________________________________ 23,24 Bijlagen Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage

25 - 30 1: Plattegrond __________________________________ 26,27 2: Overzicht rondleiding __________________________ 28 3: Inlegvel Bucky ________________________________ 29 4: Uitnodiging + naamkaartje______________________ 30

Inleiding Straling is gevaarlijk! Wij krijgen nu al veel te maken met straling op school en later ook in ons toekomstige werk. Is dit voor ons ook gevaarlijk? En hoe moeten wij ons hiertegen beschermen? Is het bij alle werkvelden nodig om ons te beschermen tegen straling? Hier proberen wij een antwoord op te geven in ons verslag. Bij ons op school zijn er de volgende afdelingen: - CT (computer tomografie), door middel van röntgenstraling worden er verschillende plakjes van het lichaam afgebeeld. Er wordt veel röntgenstraling bij gebruikt, dus bescherming is zeker nodig. - Röntgen apparaten (bucky), hier wordt ook röntgenstraling gebruikt, om bijvoorbeeld een foto te maken van een gebroken been. Hoe wordt de patiënt het beste tegen de straling beschermd? - Simulator, met een simulator bepaal je het veldje waarop je later gaat bestralen. Hier wordt onder doorlichting gekeken of het veldje groot genoeg is. Bij dit doorstralen wordt niet heel veel straling gebruikt, toch moeten we ons ook tegen deze straling beschermen. - Echografie, bij echografie wordt gebruik gemaakt van geluidsgolven. Van geluidsgolven is nog niet aangetoond dat ze schadelijk zijn. Hoeven we ons daarom helemaal niet te beschermen tegen straling bij echografie? - Gammacamera, de Gamma camera zendt zelf geen straling uit, maar vangt de straling op die de patiënt krijgt ingespoten. Hoe zit het dan met die patiënt, straalt deze persoon ook zodat wij ons tegen de patiënt moet beschermen? Deze en nog veel meer vragen zullen wij beantwoorden in ons verslag. We hebben de volgende deelvragen bedacht die we in ons verslag zeker zullen behandelen. •

Welke stralingshygiënische toepassingen zijn er in de CT ruimte, de bucky, de simulator, de echografie ruimte en de nucleaire geneeskunde.

•

Wat is de indeling per kamer en waar bevinden ze zich.

•

Welke apparatuur is aanwezig en wat is hun functie.

We hebben niet alleen aan onszelf gedacht in dit verslag. Ook voor de andere ziekenhuis medewerkers (bijvoorbeeld verpleegkundigen) hebben wij een inlegvel gemaakt. Zo weet iedereen hoe ze met straling om moeten gaan en wat ze kunnen doen om zichzelf te beschermen. Ook hebben we een plattegrond bijgevoegd zodat duidelijk is hoe het skillslab is ingedeeld, en hoe de kamers waar straling wordt gebruikt worden afgeschermd van andere kamers. Projectgroep SB5.1

In dit eerste hoofdstuk gaan we kijken naar ons skillslab in het algemeen. Hoe ziet het eruit? Met welke indeling hebben wij hier te maken? En zijn de daken bij ons ook van lood of toch niet, want wie zou die paar stadsduiven missen als ze per ongeluk te vaak bestraald raken door lekstraling… Zie bij dit hoofdstuk ook bijlage 1; plattegrond

Waarom deze indeling van het MBRT-skillslab? Het gehele skillslab bestaat uit een eerste en een tweede verdieping. Er is goed na gedacht over wat zich op welke verdieping bevindt. Op de eerste verdieping bevinden zich: echografie, nucleaire geneeskunde, het LPS lokaal en nog enkele gewone leslokalen. Op de tweede verdieping bevinden zich: vier bucky kamers, twee simulatoren, CT-scanner, donkere kamer en nog enkele gewone leslokalen. De muren van de kamers waar met straling wordt gewerkt, bevatten lood. Lood is erg duur, dus het is van belang dat met een goede indeling zo weinig mogelijk lood wordt gebruikt. De eerste verdieping heeft alleen apparaten die geen straling afgeven. Hierdoor hoeft de vloer en het plafond geen lood te bevatten. Dit is met uitzondering van het hot-lab in het nucleaire geneeskunde lokaal, omdat hier met radioactieve stoffen wordt gewerkt. Hier zijn speciale lood kasten en vitrines aanwezig om de stoffen te bewaren en in klaar te kunnen maken. Op de tweede verdieping bevinden zich de apparaten waar met straling wordt gewerkt. Hier zit in de vloer geen lood, omdat het beton dik genoeg is om de meeste straling tegen te houden. Verder is in het plafond van de tweede verdieping ook geen lood verwerkt, omdat er eigenlijk nooit iemand op het dak komt. Wanneer er toch iemand op het dak moet zijn, moet dat gemeld worden aan de onderwijsassistent van het skillslab, Wim de Windt. Hij kan dan een tijdelijk verbod op het gebruik van de apparaten geven. Alle buitenmuren van de tweede verdieping bevatten ook geen lood. De tweede verdieping bevindt zich hoog genoeg om geen voorbijgangers te kunnen schaden met straling. De apparaten zijn zo geplaatst dat ze in een kamer staan die één of meerdere buiten muren bevat, dit scheelt namelijk in de loodkosten. Verder is er in de rest van de muren lood verwerkt. Hetzelfde geld voor de deuren die zich in de ruimte bevinden. Ook deze bevatten een laagje lood. In de Buckykamers, CT-scan en de simulator zijn ook ramen tussen de bediening- en behandelkamer. Deze ramen bevatten ook lood. Voor de MBRT’er zijn er een aantal regels met betrekking tot de stralingshygiëne, waar men zich aan behoort te houden. Dit zijn:

• • • • •

De MBRT’er behoort altijd een EPD meter bij zich te dragen in het skillslab. Behalve de patiënt mag er niemand aanwezig zijn in de behandelkamer tijdens de behandeling. Bij geen andere mogelijkheid, mag de MBRT’er aanwezig zijn bij een röntgenonderzoek, mits deze een loodschort draagt en uit de primaire bundel blijft. De deur tussen bedienings- en behandelkamer moet gesloten zijn tijdens de behandeling. Men moet ervoor zorgen dat de stralingsdosis voor de patiënt minimaal is. Er mogen geen foto’s van studenten gemaakt worden, in het skillslab van de Hanzehogeschool mag alleen gebruik gemaakt worden van fantomen.

Hieronder worden de verschillende kamers apart uitgewerkt.

In het volgende hoofdstuk gaan we kijken naar de Simulatoren. Hoe veel hebben wij er op school en hoe werken wij hier stralingshygiënisch?

Wat is de indeling per kamer en waar bevinden ze zich. In de beide simulator ruimtes is de opzet hetzelfde. Een gedeelte voor de patiënt: de behandelruimte en de ruimte waarin de laboranten aanwezig zijn. Zij houden continu zowel de bestraling als de patiënten in de gaten.

Welke apparatuur is aanwezig en wat is hun functie. - Monitoren voor de exacte maten (oa. tafelhoogte en draaihoek) - Lichtbakken om de foto’s goed te kunnen bekijken - Bedieningspaneel om oa. de tafel naar links, recht, boven, beneden, enz. te kunnen verschuiven - In de patiëntenruimte hangt een soort van afstandsbediening zodat de grove instellingen ook in aanwezigheid van de patiënten kunnen worden ingesteld - En natuurlijk niet te vergeten de simulator zelf. De simulator komt pas kijken als de diagnose is gesteld en in overleg met de arts is gekozen voor bestralingen. (alternatieven zijn: operatie of chemokuren. Vaak ook gecombineerd, bv. bestraling en chemotherapie). Eerst wordt met behulp van MRI, CT of PET de exacte ligging van de tumor bepaald. Dit is essentieel voor de bestralingen. Daarna wordt door de laboranten (i.s.m. de radioloog) een planning gemaakt. “In hoeveel sessies geven we de patiënt hoeveel dosis/ doses?” Als dat gebeurt is, gaat de patiënt naar de simulator. Hier wordt de tumor nog eens opgezocht en vervolgens worden heel precies de toekomstige bestralingsvelden aangetekend. (in het geval van een tumor in het hoofd, worden de lijnen op een masker getekend) Daarna wordt pas de echte bestraling gestart. Welke stralingshygiënische toepassingen worden er genomen. De patiëntruimte en de ‘bedieningsruimte’ worden van elkaar gescheiden door een wand met lood. Daar zit ook een loden deur in en loodglas. Zodat de laborant goed beschermt de patiënt in de gaten kan houden. Verder is de laborant nooit in dezelfde ruimte als de patiënt als deze straling krijgt. Een patiënt krijgt een of meerdere keren straling, terwijl de laborant (zonder maatregelen) de hele dag straling zou krijgen. En dan vijf dagen per week en ongeveer 40 weken per jaar… Ook voor patiënten worden maatregelen getroffen om de hoeveelheid straling zo goed mogelijk te beperken. Zo wordt er gebruik gemaakt van allerlei hulpmiddelen om de straling te beperken en simpelweg het veld zo klein mogelijk te houden geeft al stralingsreductie.

In het volgende hoofdstuk gaan we het hebben over onze ct-scanner. Op welke verdieping zit deze verstopt en doet deze ook mee met het bestralen van de laatste stadsduifen?

Indeling Op onze school is één CT-scanner aanwezig. Deze bevindt zich op de tweede verdieping tussen twee bucky’s in. In de CT-scanner hebben we nog maar weinig les gehad. We hebben één introductieles gehad in de tweede periode. Toen gingen we een buikoverzichtsfoto maken van een pop. Deze periode gaan we wel proefjes doen in verband met het onderwerp stralingsbescherming van deze periode. De CT kamer is maar een kleine ruimte. Het bestaat uit twee gedeeltes, één ruimte waar de CT-scanner in staat, en een ruimte waar het bedieningspaneel in staat. Vanaf de gang kom je in de ruimte waar het bedieningspaneel staat. Dit is een kleine ruimte, waar behalve het bedieningspaneel, ook nog een white board hangt, een pop staat en natuurlijk krukjes waar je op kunt zitten. In deze ruimte zit geen lood in de muren, behalve in de muur die grenst aan de CTscanner ruimte. In de ruimte wordt immers geen straling gebruikt. In de ruimte waar de CT-scanner staat zijn alle muren van lood, behalve de buitenmuur. Omdat er verder geen ruimtes achter die muur zijn, is loodafscherming overbodig. In het plafond en de vloer zit ook geen lood. Omdat deze van beton zijn wordt de straling daar al zo door verzwakt dat loodafscherming niet meer nodig is. Apparatuur in de CT ruimte In de CT ruimte staat natuurlijk de CT-scanner, ook is er een bedieningspaneel die de scanner kan bedienen en waar je de plaatjes die de scanner maakt op kan zien. - CT-scanner De CT-scan (Computer Tomografie) maakt door middel van draaiing van de röntgenbuis en een krachtige computer zogenaamde ‘doorsnede-beelden’ van de patiënt. De CT-scan wordt voor alle organen in het lichaam gebruikt. De CT-scan maakt dunnen dwarsdoorsneden van bijvoorbeeld de buik. Door de plakjes later samen te voegen kan men een goed beeld krijgen van het lichaamsdeel dat is onderzocht. Een CT-scan wordt gebruikt om te beoordelen waar een afwijking precies zit, hoe groot een afwijking is en of er nog meer bijzonderheden te zien zijn. De CT-scan bestaat uit een tafel, hier ligt de patiënt op. Om de tafel heen ligt een grote metalen ring, waar de röntgenbuis in zit. De patiënt wordt in de ring geschoven, en de röntgenbuis draait om de patiënt heen om zo de ‘plaatjes’ te maken. De hoeveelheid straling die de CT gebruikt is ongeveer even groot als bij een normale röntgenfoto. - Bedieningspaneel Het bedieningspaneel staat achter het loden glas. Zo kan de laborant toch de patiënt in de gaten houden tijdens het onderzoek. Op het bedieningspaneel kan je het onderzoek starten en stoppen. Dit is natuurlijk erg belangrijk, omdat er bij het starten van het onderzoek straling vrijkomt. Je zou daarom niet elke keer op de CT-scanner zelf het onderzoek kunnen starten, want zo krijg je veel te veel straling. Ook kan je op het bedieningspaneel instellen om wat voor onderzoek het gaat. Je kan de veldgrenzen aangeven, en gegevens over de patiënt invoeren. Op het bedieningspaneel krijg je ook de plakjes te zien die de CT-scanner maakt. Na het onderzoek kun je de plakjes in een geheel bekijken en kun je zien of het onderzoek is gelukt.

Welke stralenbeschermende toepassingen zijn er aangebracht in de CT ruimte in het skillslab? De CT-scanner maakt plaatjes met behulp van röntgenstraling. De röntgenstraling is schadelijk voor de mens. Vooral als we teveel röntgenstraling ontvangen. De dosis die wij, als MBRT’ers, jaarlijks mogen ontvangen is vastgesteld om 20 mSv. Er zijn maatregelen getroffen om die dosis zo klein mogelijk te houden. Stralingsbescherming voor de CT-scanner

•

• •

• •

Wij dragen op het skillslab altijd een EPD-meter. Deze meter meet hoeveel straling wij ontvangen. Omdat straling niet te zien is met het oog, weet je alleen door deze meter hoeveel straling je hebt ontvangen. Het is dus een soort van veiligheid, als je ziet op de EPD-meter dat je straling hebt ontvangen, kun je nagaan waar het weg is gekomen. We moeten ook goed weten hoe we met de apparatuur om moeten gaan. Wanneer je niet veel weet over een apparaat kan het maar zo zijn dat je per ongeluk straling laat vrijkomen. Dit is natuurlijk niet de bedoeling. We werken bij de CT-scanner zoveel mogelijk achter de loodwand. Niet altijd, omdat je de patient moet positioneren en uitleg moet geven. Maar dit doe je als de CT-scanner geen straling uitzendt. Wanneer er wordt begonnen met het onderzoek, zorgen we dat we altijd achter de loodwand staan. Als het nodig is dat we in de ruimte blijven waar de CT-scanner staat (bij hoge uitzondering gebeurd dit af en toe wel eens), dragen we een loodschort om zo toch een beetje bescherming te hebben tegen de straling. Ook zorgen we ervoor dat alle deuren gesloten zijn, dat de mensen die niet aanwezig hoeven te zijn in de ruimte er ook niet zijn. Dit scheelt weer een boel straling voor die personen. Bij de instelling van het toestel (in dit geval de CT-scanner), zorgen we ervoor dat de patiënt zo weinig mogelijk straling krijgt. Dit doen we door het gebied wat we op de foto willen hebben zo klein mogelijk te maken. Bijvoorbeeld voor een buikoverzicht hoeven de benen er niet bij op. Ook zorgen we voor een zo laag mogelijke dosis straling voor de patiënt.

In dit hoofdstuk gaan we kijken naar de bucky apparatuur die in ons skillslab aanwezig zijn. Hoeveel bucky’s zijn er op school aanwezig, wat zijn hun functies, met wat voor soort straling hebben wij te maken en hoe beschermen wij ons tegen deze straling…

Indeling: Op onze opleiding zijn vier bucky’s aanwezig. Deze bevinden zich allemaal op de 2e verdieping van het skillslab. In deze bucky’s verrichten wij verschillende taken met betrekking tot de onderzoeken die wij later in de toekomst zullen gaan verrichten. Onderzoeken die we onder andere doen zijn stralingsproefjes en het maken van opnames van extremiteiten (ledematen). De vier bucky’s zien er niet allemaal het zelfde uit. Bucky 3 en 4 hebben beide een kleedkamer die niet aanwezig is in bucky 1 en 2. Verder is bucky 2 kleiner dan de andere bucky’s en is de globale indeling anders. Als je van de gang de bucky binnen gaat zul je in alle 4 gevallen eerst in de ruimte komen waar het bedieningspaneel aanwezig is. Deze ruimte wordt door middel van een loden muur afgeschermd van de bestralingsruimte. Ook de zijwanden naar de andere bucky’s bevatten lood zodat er nauwelijks straling door kan lekken. Behalve de vloer, het plafond en de muren naar de gang en naar buiten zijn niet afgeschermd. Omdat beton de straling ook heel erg verzwakt en die aangrenzende ruimtes zijn geen risico gebieden. Welke apparatuur is aanwezig in de bucky: Op school werken we met de apparatuur van Siemens. De zogenaamde Multix en Vertix. De Multix is de tafel die in het midden vaan de bucky kamer is gepositioneerd. Deze tafel wordt ook wel eens het bucky bed genoemd, omdat de tafel lijkt op een bed vanwege het kussen. Op het bed kunnen twee verschillende opnames worden gemaakt;

•

De Multix, dit gaat met behulp van een meetlade die onder het bed aanwezig is. Deze meetlade meet de hoeveelheid mAs die wordt gegeven. De hoeveelheid mAs zorgt voor de hoeveelheid zwarting die aanwezig is in de afdrukken. Bij een te hoge mAs waarde zal het beeld zich vrij donker afbeelden en bij een te lage waarde juist heel erg licht. Om een mooi beeld te krijgen is een juiste afweging nodig. Dit wordt door de Multix meetlade (belichtingsautomaat) gedaan. Hij meet de mAs tot een bepaalde waarde en laat de röntgenbuis vervolgens stoppen, wanneer deze waarde is bereikt.

•

De bedopname. Bij een bedopname gebruik je de meetlade helemaal niet en ligt de cassette gewoon open en bloot op de röntgentafel. Deze techniek wordt vaak gebruikt bij de opnames van de extremiteiten, omdat je hier heel erg weinig strooistraling hebt. Bij BOZ-foto heb je hier wel heel erg vaak last van en dan gebruik je de Multix om er voor te zorgen dat je foto de juiste zwarting krijgt.

In de bucky hebben we nog een ander apparaat staan namelijk de zogenaamde Vertix van Siemens. Deze is heel erg geschikt voor opnames onder andere van de thorax, humerus (bovenste extremiteiten) en de ruggengraat. Op deze worden eigenlijk alleen maar opnames gemaakt met behulp van dezelfde soort belichtingsautomaat die ook aanwezig is in de röntgentafel. Want bij de opnames van de thorax en de ruggengraat zit je met veel omliggende weefsels die voor strooistraling kunnen zorgen. Een nadeel van de belichtingsautomaat is dat je bij dunne patiënten bij een humerus opname meer straling geeft dan noodzakelijk. Dit is eventueel te voorkomen om de apparatuur toch op bedopname in te stellen en de meetlade met cassette open laten staan, zodat je zelf de Kv en mAs waardes kunt instellen. En de hoeveelheid straling hierdoor beperkt tot het strikt noodzakelijke.

Welke stralenbeschermende toepassingen zijn er aangebracht in de buckykamers in het skillslab. Stralingshygiëne heeft tot doel individuele personen, hun nageslacht en de mensheid als geheel, te beschermen tegen invloeden van ioniserende straling die het gevolg zijn van gerechtvaardige toepassingen. Voor ons als MBRT’er is een effectieve dosislimiet gesteld op 20 mSv per jaar. Als MBRT’er krijgen we allemaal te maken met het zogenaamde Alara principe. Dit betekent: “As Low As Reasonably Achienvable”. Dit houdt in: zo weining mogelijk straling gebruiken als redelijkerwijze mogelijk is. Stralingsbescherming in de radiodiagnostiek. Eerst gaan we kijken naar de stralingsbescherming die wij als MBRT’er kunnen toepassen naar de patiënt toe. Als je een patiënt bloot stelt aan straling, moet je er altijd op letten dat je een patiënt niet te veel straling/dosis geeft. De dosis die een patiënt ontvangt hangt af van de volgende factoren: • Veldgrootte (het bestralingsveld van een patiënt). • Buislading (het aantal mAs dat je geeft). • Buisspanning (het aantal kV dat je geeft). • Filtratie (het filteren van de zachte straling uit de primaire bundel). • Focus objectafstand (afstand van het focus tot het object dat je bestraald). • Strooistralen rooster (plaat die tussen de patiënt en het afbeeldingsmateriaal wordt geplaatst, waardoor contrastverbetering van de afbeelding wordt bereikt). • Objectdikte en compressie (het in elkaar drukken van dikke lichaamdelen, waardoor foto beter contrast heeft en je de belichtingswaarden kunt verminderen). • Loodafdekking (d.m.v. lood worden bepaalde lichaamsdelen met een hoge weefsel weegfactor afgeschermd (bijv. ovaria en scrotum)). • Beeld detectiesysteem (systeem dat de geabsorbeerde dosis registreert). • Film ontwikkel techniek (de techniek die gebruikt wordt om de foto/film op een juiste manier te ontwikkelen).

Zorg er dus altijd voor dat deze factoren op een juiste manier worden nageleefd, want op die manier kan de dosis die de patiënt ontvangt gering blijven. Naast het deze factoren om de dosis zo laag mogelijk te houden voor de patiënt zijn er ook nog verschillende stralingsbeschermende toepassing voor de laborant en/of andere mensen zoals, ouders van kinderen, verpleegkundigen, radioloog, maar ook de mensen die buiten de röntgenkamers staan. Deze stralingsbeschermende toepassingen zijn: In de muren rond de kamer is lood aangebracht, hierin wordt een groot deel van de straling geabsorbeerd. Ook is de röntgenbuis aan alle kanten afgeschermd met lood. Dit zorgt ervoor dat de straling niet zomaar alle kanten op kan vliegen en zo nog meer mensen bloot stelt aan de straling.

Dan hebben nog een factor en dat is de lekstraling. Lekstraling is straling die door het diafragma en de buisomhulling dringt. De halveringsdikte van lekstraling is groter dan die van de primaire straling. Dit komt doordat de lekstraling zeer sterk is gefilterd door het diafragma of door het afschermmateriaal in de omhulling van de buis. Het filter in de röntgenbuis zorgt ervoor dat de zacht straling (dit is de straling die niets oplevert bij de beeldvorming) uit de primaire stralingsbundel worden gefilterd. Hierdoor krijgt de patiënt minder straling maar is de straling wel harder. Dan is er nog een laatste belangrijke opmerking met betrekking tot de stralingsbescherming en dat is dat vrouwen die zwanger zijn niet bloot gesteld mogen worden aan ioniserende straling. Dit komt namelijk omdat de ongeboren foetus zeer gevoelig voor ioniserende straling is, de foetus groeit dan namelijk heel snel en door de ioniserende straling wordt deze groei belemmerd. Kortom het is dus erg belangrijk dat je de regels van de stralingbescherming goed in acht neemt, niet alleen voor de patiënt maar ook voor jezelf!!

In het volgende hoofdstuk gaan we het hebben over onze echokamers. Hoeveel echo toestellen hebben wij in onze kamers en beschermen wij ons hier ook tegen straling?

Indeling Op onze school zijn twee echokamers aanwezig waarin zich totaal negen echotoestellen bevinden. De echokamers bevinden zich naast elkaar op de 1e verdieping op het skillslab en liggen onder twee buckykamers die zich op de 2e verdieping bevinden. In die kamers staan de echotoestellen rondom, en in het midden staat een tafel. Welke apparatuur is aanwezig en wat is hun functie? In de 2 echokamers staan echoapparaten, bedden en kasten met voorraden. De echoapparaten maken gebruik van geluidsgolven die zich door het lichaam verplaatsen en op grensvlakken tussen zachte en hardere structuren reflecteren. Met deze techniek kun je organen in beeld brengen, waarbij je de grootte structuur in beeld kan brengen. Je kunt ook pathologische afwijkingen vinden. Echografie geeft vooral een goed beeld van organen die uit zacht weefsel bestaan. De geluidsgolven gaan niet door bot heen en lucht en vloeistof zie je ook niet. In de voorraad kasten in de lokalen liggen vooral grote voorraden echo gel en schoonmaak papier. Welke stralingshygiënische toepassingen worden er genomen in de echoruimte? In de echo wordt gebruik gemaakt van geluidsgolven die wetenschappelijk zijn onderzocht. Hieruit is gebleken dat het (nog) niet schadelijk voor de mens is. Nog steeds wordt dit onderzocht, om toch nog meer te weten te komen over deze manier van stralen. Omdat nog niet is gebleken dat radiogolven schadelijk zijn voor de mens zijn hier ook niet teveel stralingshygiënische toepassingen voor genomen. In de muren zit geen lood verwerkt terwijl dat in de buckykamers wel zit. Omdat de buckykamers boven de echokamers zitten zou er ook lood in het plafond van de echokamers moeten zitten. Dit is niet het geval omdat de ruimtes van de echokamers zo hoog zijn, en het beton wat verwerkt is in het plafond dik genoeg is om de straling wat vrij komt in de buckykamers zodanig te verzwakken dat lood niet meer nodig is. Ook gebruiken wij in de echokamers van het skills-lab geen EPD- meter. Dit omdat de EPD- meter geen straling van geluidsgolven kan registreren. In een ziekenhuis werkt de laborant meestal met een batch die ze de gehele dag op moeten hebben. Ook is dit vrijwel overal verplicht in de echokamers. In dit geval wijken wij dus af van de situatie in het ziekenhuis.

In het volgende hoofdstuk gaan we het hebben over onze nucleaire geneeskunde kamer. Wat bevindt zich hierin in allemaal en zit hier ook lood in de muren.

Welke stralingshygiënische toepassingen zijn er in de Nucleaire Geneeskunde ruimte. Op een afdeling nucleaire geneeskunde wordt gebruik gemaakt van radioactieve stoffen voor het onderzoek en de behandeling van patiënten. Het omgaan met radioactieve stoffen brengt risico’s met zich mee. Patiënten worden blootgesteld aan ioniserende straling. Voor het personeel van een afdeling nucleaire geneeskunde is er naast het risico van uitwendige bestraling tevens een kans op inwendige besmetting. De radioactieve stoffen worden in de vorm van een open bron gehanteerd, waardoor kans op verspreiding van het radioactieve materiaal in de omgeving bestaat. In dit stukje zal duidelijk worden waar deze kamer zich bevindt en wat er allemaal aanwezig is in de kamer. Ook zal duidelijk worden welke stralingshygiënische toepassingen worden genomen. Wat is de indeling per kamer en waar bevinden ze zich. De Nucleaire Geneeskunde ruimte bestaat eigenlijk uit twee delen. Deze delen zitten op school aan elkaar vast en in de ene ruimte wordt de patiënt onderzocht en in de ander wordt de injectie met de radioactieve vloeistof klaargemaakt. Ook worden daar de gebruikte radioactieve stoffen bewaard. Deze kamer bevindt zich boven de fitnessruimte. En aan als je er recht voor staat zit aan de rechterkant niks meer en aan de linkerkant zit het lokaal voor planning van radiotherapie. De gammacamera staat wat naar het rechtergedeelte van de kamer toe. De computers voor bewerking en het opslaan van plaatjes staan tegen de kant van het planningslokaal. Welke apparatuur is aanwezig en wat is hun functie. In deze ruimte staan computers en de, 1-kops, gammacamera. Ook staat er in de aangrenzende ruimte, het C-laboratorium, een zuurkast of LAF-kast. En kastjes met laden om de radioactieve stoffen in te bewaren. In tegenstelling tot andere manieren van medische beeldvorming, laat nucleaire geneeskunde het functioneren van de organen zien. Het laat dus zien hoe actief de stofwisseling is, hoe goed of slechtte doorbloeding is en of er een tumor aan het ontstaan is. De functie van een gammacamera is dus om dat te laten zien met behulp van radioactieve stoffen. Die stoffen stralen vanuit het lichaam en de gammacamera vangt die straling op, zet deze om in verstekte lichtflitsjes en maakt daar een beeld van. Bijvoorbeeld bij tumoren is de groei van weefsels veel sneller, dus zal daar veel van de radioactieve stof worden opgenomen. Dat zie je dan op de monitor. De computers staan er om deze beelden te laten zien, en je kunt de opname starten vanaf daar zodat je niet onnodig veel straling binnenkrijgt. Ook kan je de gegevens door middel van deze computers opslaan en bewerken. De zuurkast is ervoor zodat bij het vullen van het spuitje jij zelf zo min mogelijk straling opvangt. De kastjes in deze ruimte, die is afgeschermd van de behandelruimte, zijn van dik lood. Hierin worden de radioactieve stoffen bewaard in hun omhulsel zodat je geen straling opvangt als je er langs loopt. Ook staat er in die ruimte een kistje van lood, deze is bedoeld om de gevulde spuit te verplaatsen. De functie hiervan is weer zodat jezelf en de omstanders zo weinig mogelijk straling krijgen.

Welke stralingshygiënische toepassingen er worden genomen in de Nucleaire Geneeskunde ruimte. De stralingshygiënische toepassingen zijn er om ervoor te zorgen dat de hoeveelheid straling dat de omstanders raakt zo laag mogelijk is. Het liefste natuurlijk helemaal niks maar dat is (nog) niet mogelijk. Iedereen is bij het werken met radioactieve stoffen, gereedschap en instrumenten verplicht er zorg voor te dragen, dat anderen niet worden blootgesteld aan onnodige stralingsdosis. Er zijn wettelijke eisen waaraan moet worden voldaan om een vergunning te krijgen voor het toepassen van radioactieve stoffen. Bouwkundige voorzieningen Een laboratorium moet aan een aantal bouwkundige voorzieningen voldoen. De muren moeten voldoende afscherming bieden aan de naastgelegen ruimten. Afvoer- en ventilatiekanalen van de laboratoriumruimten moeten gescheiden zijn van de kanalen in de rest van het gebouw. De uitgeblazen lucht moet eventueel via een filter worden geloosd. Het C-laboratorium moet op onderdruk worden gehouden ten opzichte van de aansluitende ruimte. Dit is zodat er geen radioactieve stoffen in de andere ruimte komen als de deur opengaat. Er moet apparatuur aanwezig zijn waarmee bij het verlaten van het laboratorium een controle op uitwendige besmetting uitgevoerd kan worden. Ook moet er een wasbak zijn om de handen te kunnen wassen. De ruimte moet goed schoon te houden zijn, de oppervlakten moeten daarom glad zijn en er mogen geen kieren in vloer- en wandbekleding aanwezig zijn. Kleding Tijdens het werken met radioactieve stoffen is het dragen van een hooggesloten laboratoriumjas met lange mouwen verplicht. Laboratoriumjassen mogen niet buiten de gamma-cameraruimte of het C-laboratorium gedragen worden. Kleding moet regelmatig met een besmettingsmonitor gecontroleerd worden bij het verlaten van de gamma-camereruimte. Het dragen van handschoenen is verplichtbij het uitvoeren van alle werkzaamheden die kans op een radioactieve besmetting met zich mee brengen. Indien men handschoenen draagt, mogen schakelaars, knoppen en kranen alleen met tussenstof worden aangeraakt of na verwijdering van de handschoenen. Tijdens de werkzaamheden dienen de handen regelmatig te worden gecontroleerd op besmetting middels de daarvoor aanwezige stralingsmonitor. Ook is men verplicht zo vaak mogelijk de handen te wassen. LAF-kast Als er met radioactieve stoffen word gewerkt, dient dat altijd en de LAF-kast te gebeuren. Aan het einde van het practicum dienen de werktafel en de LAF-kast gecontroleerd te worden op radioactieve besmetting. Dit wordt geregistreerd in het boek ‘besmettingscontrole’. Alle radioactieve stoffen waarmee niet gewerkt wordt, moeten in de brandwerende kluis in het Claboratorium bewaard worden. In de LAF-kast moet je het spuitje vullen, hier zit je achter loodglas. Dat zorgt voor een redelijke bescherming. Radioactief afval Al het radioactieve afval dat in het C-laboratorium en/of gamma-cameraruimte wordt gebruikt, wordt verzameld in daarvoor bestemde afvalvaten in de kast. De kast is hiervoor geschikt gemaakt door gebruik van loodafschermingen. Wanneer een vat vol is, wordt deze vervangen door een nieuwe. Het volle vat wordt in een met lood beklede opslagruimte geplaatst om daar te blijven, totdat de activiteit tot een voldoende laag niveau is gedaald om als gewoon afval te kunnen worden afgevoerd. In het kort verdere maatregelen die zijn genomen om het in aanraking met straling te komen te minderen zijn: • Een vervoerskist, van lood, voor het gevulde spuitje. • Omhulsel van lood om de radioactieve stof bij levering • hiervan. • Kastjes waar radioactieve stoffen worden bewaard van • lood. • Startknop voor opname op de computer(niet voor alle • opnames, bij bijvoorbeeld een dynamische opname zal je toch vanaf de gammacamera moeten starten). • Computers zover mogelijk van de gammacamera af.

In de medische beeldvorming wordt met straling gewerkt. Omdat overmatige blootstelling aan straling schadelijk kan zijn, is het belangrijk zo stralingshygiënisch mogelijk te werken. Stralingshygiëne heeft tot doel individuele personen, hun nageslacht en de mensheid als geheel, te beschermen tegen invloeden van ioniserende straling die het gevolg zijn van gerechtvaardige toepassingen. Voor ons als MBRT’er is een effectieve dosislimiet gesteld op 20 mSv per jaar. Als MBRT’er krijgen we allemaal te maken met het zogenaamde Alara principe. Dit betekent: “As Low As Reasonably Achienvable”. Dit houdt in: zo weinig mogelijk straling gebruiken als redelijkerwijze mogelijk is. Daarom zijn er in het skillslab bij ons op school verschillende maatregelen genomen om ons te beschermen. Ook leren wij, hoe wij zo stralingshygiënisch mogelijk te werk kunnen gaan. In het skillslab zijn de volgende maatregelen genomen. - De ruimte waar de patiënt zich bevindt is gescheiden van de ruimte waar de laborant zich bevindt. De ruimtes zijn gescheiden door een wand met lood, loodglas en een deur eveneens met lood. - De muren van de kamers waar met straling wordt gewerkt zijn voorzien van lood Behalve de muur naar buiten toe, omdat er zich verder geen ruimtes achter bevinden is loodafscherming hier overbodig. - De vloeren en plafonds zijn van beton, en hier zit verder geen lood in. Omdat deze van beton zijn wordt de straling daar al zo door verzwakt dat loodafscherming niet meer nodig is. - Echoruimte, in deze ruimte wordt gebruik gemaakt van radiogolven, deze zijn tot zover bekend niet schadelijk. En er zijn dan verder ook geen maatregelen genomen. Maatregelen die een laborant kan nemen om zo stralingshygiënisch mogelijk te werken. De dosis die een patiënt ontvangt hangt af van de volgende factoren: - Veldgrootte (het bestralingsveld van een patiënt). Zo klein mogelijk. - Buislading (het aantal mAs dat je geeft) en Buisspanning (het aantal kV dat je geeft) juist instellen - Filtratie (het filteren van de zachte straling uit de primaire bundel) Patiënt krijgt hierdoor minder straling, alleen de hardere straling komt door. - Focus objectafstand (afstand van het focus tot het object dat je bestraald). - Strooistralen rooster (plaat die tussen de patiënt en het afbeeldingsmateriaal wordt geplaatst, waardoor contrastverbetering van de afbeelding wordt bereikt). - Objectdikte en compressie (het in elkaar drukken van dikke lichaamdelen, waardoor foto beter contrast heeft en je de belichtingswaarden kunt verminderen). - Loodafdekking (d.m.v. lood worden bepaalde lichaamsdelen met een hoge weefsel weegfactor afgeschermd (bijv. ovaria en scrotum). - Beeld detectiesysteem (systeem dat de geabsorbeerde dosis registreert). - Dragen van een loodschort wanneer men bijvoorbeeld bij de patiënt blijft tijdens onderzoek en/of behandeling. Verder dragen als wij met straling werken een EPD meter, deze meet de hoeveelheid straling die wij ontvangen.

Conclusie. Over elk onderdeel trekken wij hier kort een conclusie met betrekking tot de stralingshygiënische toepassingen die zijn genomen. Er is heel goed nagedacht over de indeling van het skillslab. Op de eerste verdieping heb je de niet stralingafgevende apparaten en op de tweede de wel stralingsafgevende apparaten. Bij nucleaire geneeskunde wordt er wel met radioactieve straling gewerkt, maar deze ruimte is helemaal in de hoek geplaatst. En daar is dus ook lood aanwezig en LAF-kasten zodat je redelijk beschermd met straling kan werken. Op de tweede verdieping zit geen lood in de buitenmuur, het plafond en de vloer. Er zit wel lood in de tussen muren, de deuren en het glas. Voor je eigen bescherming is het dragen van een EPD verplicht. Ook hangen in elke ruimte loodschorten, behalve bij echografie. Dit is ook weer voor optimale bescherming voor als we toch nog eens bij een opname blijven staan, en zo kunnen we ook ervaring krijgen met het loodschort. Ook per ruimte is er nagedacht over de indeling. Een voorbeeld hiervan is dat waar je zelf als student staat tijdens het doorlichten bij de simulator, je niet tegen de ruimte aan staat waar de andere simulator staat te doorlichten. Dus de twee simulators zijn met hun bestralingsruimte tegen elkaar aangezet, en waar je als student staat ontvang je zo minder straling. Bij nucleaire geneeskunde werk je met stoffen die straling uitzenden. Dus daar zijn ook heel veel stralingshygiënische toepassingen. Heel veel is daar van lood en de ruimte waar de stoffen worden bewaard is in onderdruk met de aangrenzende ruimte waar de gammacamera in staat. Bij echografie zijn geen stralingshygiënische maatregelen genomen met betrekking tot de ultra soune geluidsgolven. Dit is omdat, nog, niet is aangetoond dat deze golven schadelijk zijn. Je ziet hier dat er heel veel stralingshygiënische toepassingen zijn genomen bij alle werkvelden. Alleen bij echografie niet, maar daar werk je ook niet met ioniserende straling. Dus we voelen ons na dit project heel veilig op school ondanks dat we met ioniserende straling werken.

In het volgende hoofdstuk hebben we een opsomming gemaakt van de bronnen, waarvan wij gebruik hebben gemaakt tijdens het maken van dit verslag.

Diverse hoofdstukken:

• •

V.J de Ru, J.S. Scheurleer, J. Welleweerd, M.L. Wesselink. (1996), hoofdstuk 7; Wetgeving en normen. Radiobiologie en stralingsbescherming, Elsevier/ de Tijdstroom te Maarssen. V.J de Ru, J.S. Scheurleer, J. Welleweerd, M.L. Wesselink. (1996), hoofdstuk 8; Stralenbescherming in de radiodiagnostiek. Radiobiologie en stralingsbescherming, Elsevier/ de Tijdstroom te Maarssen.

Diverse Boeken:

•

T. Dam, R. Lip, F. Weissman. (1997),Techniek in de radiologie. Elsevier Gezondheidszorg te Maarssen. (lijstboek)

Diverse internet bronnen:

•

http://cg.cs.tu-berlin.de/lehre01ws/cg/uebung/ueb1/unterlagen/multix_pro.pdf

In het hoofdstuk bijlagen gaan we kijken naar verschillende andere resultaten die we voor deze opdracht ook moesten maken. -

Plattegrond Skillslab Overzicht rondleiding Inlegvel voor de bucky’s Uitnodiging

Groepsindeling Rondleiding: De afsluiting is van 19.50-20.00 uur. Dan hebben we er ook de max. 45 min inzitten. Bij de 7 minuten hoort het vertellen en het lopen!!

19:00 – 19:15

19:15 – 19:22

19:22 – 19: 29

19:29 – 19:36

19:36 – 19:43

19:43 – 19:50

20:05 – 20:15

Groep 1:

Inleidi ng

Sim

CT

NG

Echo

Bucky

Afsluiting

Groep 2:

Inleidi ng

NG

Echo

Bucky

Sim

CT

Afsluiting

Groep 3:

Inleidi ng

Bucky

Sim

CT

NG

Echo

Afsluiting

Pauzes:

-

Echo + CT

Bucky + NG

Sim + Echo

CT + bucky

NG + Sim

-

Tijdsindeling van de projectgroep;

19.15-19.22

19.22 – 19.29

19.29 – 19.36

19.36 – 19.43

19.43 – 19.50

Sim

Groep 1

Groep 3

X

Groep 2

X

CT

X

Groep 1

Groep 3

X

Groep 2

NG

Groep 2

X

Groep 1

Groep 3

X

Echo

X

Groep 2

X

Groep 1

Groep 3

Bucky

Groep 3

X

Groep 2

X

Groep 1

Ioniserende straling kan gevaarlijk zijn. Atomen in ons DNA die geïoniseerd worden, kunnen aan gevaarlijke chemische reacties beginnen, die onder andere tot de groei van kankercellen kunnen leiden. Wanneer een patiënt een paar keer per jaar voor een opname komt, is de kans zeer klein, maar als een verpleegkundige elke keer mee naar binnen gaat om een patiënt tijdens de opname te steunen, kan dit gevaarlijk zijn. Daarom is het in uw eigen belang om u aan de regels te houden, zodat u voldoende wordt beschermd tegen invloeden van de ioniserenede straling. Volg instructies van de laboranten altijd op. Zij weten hoe ze de risico’s zo goed mogelijk kunnen beperken.

ALS U NIET BIJ DE PATIËNT HOEFT TE BLIJVEN: • • • •

Bij het maken van een röntgenopname of dergelijke, altijd achter de muur staan en de deur moet dicht. Het is dan ook van belang dat de deur pas weer open gaat, als de laborant het aangeeft. Ter geruststelling van de patiënt: blijf voor het raam staan. De patiënt kan u (een bekende) zo blijven zien en zo loopt u ook de laboranten zo min mogelijk in de weg. Volg instructies van de laboranten altijd op.

ALS U BIJ DE PATIËNT MOET BLIJVEN Wanneer een patiënt ECHT hulp nodig heeft tijdens de opname dan zijn de volgende regels van toepassing: • •

•

Het dragen van een loodschort is dan verplicht. Tijdens de opname is het belangrijk om NIET in de primaire bundel te staan. Buiten de primaire bundel geeft het loodschort bijna volledige bescherming. En nogmaals: volg instructies van de laboranten altijd op.

STRALING HOEFT NIET GEVAARLIJK TE ZIJN!!!!