Inhoudsopgave. Even bijpraten. Even bijpraten... 3

19' jaargang, nummer 3, oplage: 6.250 Vereniging Vrienden van Blijdorp Sonoystraat 6", 3039 ZT Rotterdam

Inhoudsopgave

Even bijpraten

Vrienden nieuw.; is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jaar.

Even bijpraten .............................................. 3

Het nieuwe gibbonverblijf is geopend! Ruim 500 Vrienden woonden de opening bij. Weer een voorbeeld van de grote betrokkenheid van de Vrienden bij het welzijn van Blijdorp. Uiteraard berichten we uitgebreid over deze feestelijke gebeurtenis. Ook staan we stil bij het trieste overlijden van Sonny. De Vrienden hebben iets met olifanten. Sonny nam bij velen van ons een speciaal plekje in. Als een laatste blijk van respect hebben we een mooie foto van haar op de voorpagina geplaatst.

De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel: het in zo breed mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde Blijdorp. De jaarlijkse minimale contributie bedraagt A. 40,-, waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp in Rotterdam of Artis in Amsterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld deel te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voor hen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen. Secretariaat: K. van Leeuwen, Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam Vriendenfoon: 010 - 467 66 37 Vriendenfax: 010 - 467 66 37 Giro: 13 57 803 Bank: V.S.B. bank nr: 98.55.33.099 Afdeling Reizen: T. Slijkoort Aernt Bruunstraat 59, 3067 JA Rotterdam Telefoon:010 - 4211931 (na 19.00 uur) Giro: 20 71 059 Promotieteam : fam. H. Gerritse Sourystraat 1d, 3039 SR Rotterdam Telefoon: 010 - 466 36 82 Giro: 62 17917

Gibbonverblijf geopend! ............................... 4 Nieuws uit Diergaarde Blijdorp .................... 7 Nostalgie: de slangenkuil ............................ 12 Steun het nieuwe Vriendendoel: een mooi verblijf voor de manoe I! ............. 13 Dierentuinen en internet ........................... 14 Origineel kerstpakket ................................. 17 ZOO'n boek: New Worlds, New Animals ........................ 18 Catch me a komodo: dierentuinen op java en Bali .............. ......... 21 Un amour de Zoo: verslag van de voorjaarsreis naar Frankrijk en j ersey ....................... 28

Redactie-adres Vriendennieuws: M . Damen (hoofdredacteur) SportJaan 31,5242 CP Rosmalen Redactie: D.A. van Herwijnen, M. Kreuger, A. en j. Nijkamp, A. Peters, A. Schouten, C. Smits, G. Tijssen Vormgeving en druk: j. Korver - Multi Mail B.V.

Vogelwijzer: ijsvogels .............. " .................. 32

Advertentiewerving Vriendennieuws: C. Smits Oudegracht 369h, 3511 PH Utrecht Telefoon: 030-2364051

Gifslangen ............................................ _..... 41

Samenstelling Verenigingsbestuur: Voorzitter CM. Groenhorst Vice-voorzitter T. Slijkoort K. van Leeuwen Secretaris Tweede secretaris S. Noordijk Penningmeester A.M. Bos Leden H. Gerritse M.S.P. Damen Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen de mening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs die van de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te weigeren. Overname van artikelen of delen daarvan uit Vriendennieuws is toegestaan, mits met bronvermelding: ·Vriendennieuw.;, uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp". Tevens dient u de redactie twee exemplaren van de uitgave waarin het gepubliceerd is te sturen. Aan dit nummer werkten mee: R. Doolaard, L. Noordermeer - Diergaarde Blijdorp, H. Simons en P. Stolk.

(Z)eau de Cologne ...................................... 36 Najaarsexcursie naar Artis ........................... 39

Vrienden voor het leven ............................ 41 Nieuws uit andere dierentuinen ............... 43 Agenda .......... ............. ............. ................... 46 Aanbied ingen in de Vriendenwinkel .......... 46

Foto voorzijde: Indische olifant Sonny

Fotograaf: R. Doolaard

In dit nummer veel nieuws over dierentuinen. Natuurlijk beginnen we met Blijdorp. In de zomermaanden besteden we altijd aandacht aan dierentuinen "in de buurt". Deze keer kunt u lezen over de dierentuin van Keulen. Wellicht een tip voor een dagtochtje? Onze hoofdredacteur Marc Damen bezocht voor ons enkele tuinen in Indonesië. Marc doet momenteelonderzoek naar het gedrag van kroonduiven in NieuwGuinea en deed op reis daarheen de Indonesische eilanden java en Bali aan. Ook is er ruimte voor de dierentuinen op internet. We doen een boekje open over de mogelijkheden in "cyberspace". Traditiegetrouw sluiten we dit Vriendennieuws af met korte berichten uit andere tuinen. In de Vogelwijzer ditmaal aandacht voor de blauwvleugel kookaburra. Leuke bijkomstigheid is dat het Blijdorpstel jongen heeft. Normaal krijgen deze vogels maar twee jongen per legsel, maar dit ouderpaar bracht drie jongen ter wereld! De verzorgers hebben het kleinste jong met de hand bijgevoerd totdat het even groot was als de rest van de jongen. De ouders voeren alle jongen nu zelf en het gaat uitstekend met alle drie.

Jonge kroonduiven in Blijdorp Foto: P. Stolk

Met ingang van dit Vriendennieuws starten we met twee nieuwe rubrieken. Onder het kopje "nostalgie" maken we ruimte voor uw verhalen en anekdotes over het Blijdorp van vroeger. Verder starten we met een serie over reptielen, de minder bekende dieren in Blijdorp. De redactie wenst u veel leesp lezier.

Gibbonverblijf geopend! Gelukkig waren de weergoden de Vrienden op 28 juni goedgezind . De opening van het eerste verblijf van de Maleise bosrand viel niet in het water van een tropische regenbui. Vanaf 10.30 uur waren de Vrienden welkom in de Lotus Serre. Hier kon men, behalve van een kopje koffie en gebak, ook genieten van gamelan-muziek. De oplettende Vrienden zuIlen Koos van Leeuwen en zijn vrouw Monique wel hebben herkend als muzikant. De andere muzikanten waren Peter en Sunarti Bansberg. Door de overweldigende opkomst, er waren meer dan 500 Vrienden, was er niet voor iedereen een plaatsje in de Serre. Rond een uur of elf heette mevrouw Groenhorst, voorzitter van onze Vereniging, alle aanwezigen van harte welkom. Zij memoreerde aan de start van de actie ':-\l1e Vrienden hand in hand voor het nieuwe gibbon-eiland", nu een jaar geleden. Hierbij werden destijds twee bestuursleden van de Vereniging, gehuld in apenpak, in een echte transportkist van het Nachtdieren- en apenhuis naar de locatie van het toekomstige gibbon-eiland vervoerd. De bijdrage van de Vrienden maakte het mogelijk al in het najaar van 1996 van start te gaan met de eerste fase van de Maleise bosrand. In feite sponsorden de Vrienden niet alleen het gibbon-eiland, maar zijn de Vrienden hoofdsponsor van de gehele eerste fase. Mevrouw Groenhorst vertelde dat tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van de Zakenkring van Diergaarde Blijdorp veel 10vende woorden zijn gesproken over de Maleise bosrand. Dit bracht haar op het idee de Vrienden te vragen of hen bekende bedrijven, die Blijdorp een warm hart toe dragen, wellicht lid willen worden van de Zakenkring . Vervolgens gaf mevrouw Groenhorst een korte impressie van de Maleise bosrand en haar bewoners. De Vrienden hebben hier

al eerder over kunnen lezen in de afgelopen nummers van Vriendennieuws. Zij lichtte ook alvast een tipje van de sluier op over het volgende project van de Vrienden. Dit project, een "tussendoortje" volgens mevrouw Groenhorst, is de bouw van een verblijf voor manoel-katten (elders in dit Vrienden nieuws leest u hier meer over). De inspanningen van de Vereniging worden niet alleen door Diergaarde Blijdorp gewaardeerd. Tijdens een workshop van dierentuin-ondersteunende verenigingen in Hannover is de Vereniging Vrienden van Blijdorp onlangs uitgeroepen tot de grootste en meest succesvolle dierentuin-fanclub van Europa. Dat de vereniging groeit en bloeit, blijkt volgens mevrouw Groenhorst uit het nog immer toenemende aantal leden van de Vereniging. In de periode januari-juni 1997 zijn maar liefst 913 nieuwe leden verwelkomd. Vervolgens nam de heer Dorresteyn, directeur van Diergaarde Blijdorp, het woord. Hij nodigde de aanwezigen uit naar het gibbon-eiland te gaan voor de opening. Zodra iedereen daar verzameld was, bedankte de heer Dorresteyn de Vereniging voor de medewerking bij de realisering van verschillende projecten in Blijdorp. Zonder de financiële bijdragen van de Vereniging en de VSB had het plan van de Maleise bosrand nog wel enige jaren op de plank gelegen. Door deze gunstige omstandigheden kon iedereen vandaag aanwezig zijn om, volgens de woorden van de directeur, deze "grote puinhoop" te openen. Dat de eerste fase nog niet geheel af is, was de aanwezigen wel duidelijk. Maar de heer Dorresteyn beloofde regelmatige bezoekers, dat er elke week

meer klaar zou zijn. De verwachting is dat voor volgend jaar de eerste fase is afgerond. a deze woorden was het tijd voor de eigenlijke openingshandeling. Samen met mevrouw Groenhorst hees de heer Dorresteyn de Verenigingsvlag. Hierdoor werd het sponsorbord onthuld met de tekst: "De gibbons kunnen naar hartelust slingeren door de Maleise bosrand dankzij de financiële hulp van de Vrienden van Blijdorp." Na het hijsen van de vlag kwamen 15 wel heel grote gibbons uit het binnenverblijf naar buiten gerend. Het bleken leden van de gymvereniging Ommoord die door mevrouw Berger op prachtige wijze als gibbon geschminkt waren. Aangemoedigd door de Vrienden haalden ze de meest halsbrekende toeren uit waar de echte gibbons jaloers op zouden zijn. Aan het eind van de show ontro lden de "gibbons" een spandoek met de tekst "Vrienden bedankt! ".

Voor Saar, het gibbonvrouwtje, zal het wel wennen zijn in een nieuwe omgeving . Zoals de meeste Vrienden wellicht al weten is Saar nagenoeg blind. Dit voorjaar heeft ze echter een staaroperatie ondergaan. Toen bleek trouwens ook dat ze zwanger was! Door de operatie is er goede hoop dat ze weer iets zal zien, waardoor ze makkelijker in kan spelen op de nieuwe situatie. Inmiddels is het jong, genaamd Matang, geboren. Hij is nog te klein om zelfstandig op onderzoek uit te gaan in het nieuwe onderkomen. Maar de twee andere jongen slingeren, vergezeld door vader Nico, naar alle uithoeken van het verblijf of ze nooit ergens anders gezeten hebben.

Voor een aantal Vrienden zal het een teleurstelling zijn dat je niet meer "direct" . met de dieren in aanraking kan komen . De tralies van het oude verblijf zijn in het nieuwe gebouw vervangen door glas. Dit is voor de dieren beter, denk maar aan het plagen en het geven van "verkeerd " voedsel aan de dieren. Het glas heeft voor de bezoekers ook wel B~~.....a~<ilo""~'~"'_"'ClI.b..",g.:""~",II'kI"~".w_I~~,,,ÇI.",,, voordelen. Men Gi;;;;~t~~iil;;;';ikï;;; bewoners nog niet kan zonder trali es ~~::;:;.;,,~:;:.­ in beeld schitterenbron: A.D. '\11 ju ni 1997 de foto 's maken.

Na deze demonstratie werden de aanwezigen uitgenodigd de gibbons in hun binnenverblijf te bezoeken. Via vlon ders (zouden ze zijn berekend op zoveel Vrienden ineens?) liep de heer Dorresteyn , gevolgd door een grote schare Vrienden, de Maleise bosrand in. Het gebouw is ingericht als Maleis huis. De bezoekers kijken via een ve randa naar " buiten", waar behalve de gibbo ns nog meer dieren te zien zu llen zijn.

Tot groot pl ezier van het personeel en bezoekers van de Diergaarde is de hele familie gibbon naar hun nieuwe verblijf verhuisd.

Tenslotte nog een woord van dank aan al diegenen di e hebben geholpen bij deze geslaagde opening. Dit geldt natuurlijk ook voor de Vrienden , die van de gelegenheid gebruik maakten om nog even van een "droog" Blijdorp te genieten voordat de weergoden ons in de steek lieten. Tekst: Angeline Peters en Alex Schouten Foto: Peter Stolk, Alex Schouten

Nieuws uit Blijdorp Zoals ~ebruikelijk informeren wij u over de belangrijkste veranderingen in "ons" Blijdorp. Deze keer kijken we naar het tweede kwartaal van 19197 met weer een paar opmerkelijke geboorten.

B

d '~

p by

NICiHT Het ideale arrangement voor partijen personeelsfeestj es en gezelschappen Diner met avondrondleiding

Voor meer informatie:

Diergaarde Blijdorp Van Aerssenlaan 49 3039 KE Rotterdam Telefoon 010 - 443 14 16

Afscheid Meestal starten we deze rubriek met vrolijk en "jong" nieuws uit de Diergaarde. Maar het heengaan van Sonny, gaat dit keer voor. In alle dagbladen heeft u kunnen lezen dat Sonny, niet geheel onverwacht, op 6 juni jongstleden onnodig lijden is bespaard. Sonny tobde al jaren met reuma aan de achterpoten. Op 24 mei , de dag dat de Diergaarde 140 jaar bestond, gleed ze uit en slaagde er niet meer in op eigen kracht overeind te komen. Na een tweede val, was ze zo verzwakt, dat de verantwoordelijken binnen de Diergaarde besloten haar te laten inslapen. Jongen heeft ze nooit gehad, dus er zijn geen nabestaanden. Maar Sonny bemoeide zich met alle kleine olifanten en ze heeft een belangrijk deel van hun opvoeding voor haar rekening genomen. Mede hierdoor hadden alle olifanten een enorm respect voor

haar. Toen Sonny haar laatste adem uitblies, was de "kern kudde" daar dan ook bij om afscheid te nemen. Tijdens de bombardementen op de dierentuin in mei 1940, ging haar geboortebewijs in vlammen op. Niemand weet dan ook precies hoe oud deze zeer sociaal voelende Indische olifant is geworden. Haar leeftijd wordt geschat op zeventig jaar. Eerder vond er ook al een verandering in de olifantengroep plaats. Want hoe mooi en groot Taman Indah ook is, Raya en Anka's tijd om te gaan was helaas gekomen. De dames bleken niet in de groep te passen. Na dertig jaar samen te hebben geleefd, was het een voorwaarde dat de dieren samen werden herplaatst. Na een lange zoektocht is dit gelukt. Mocht u naar Palma de Mallorca op vakantie gaan, dan kunt u daar in de Safari Zoo beide dames opzoeken.

Verder w as er de trieste dood van Blijdorp's fok-o kapi Moera. Zij heeft de afgelopen jaren het leven geschonken aan zeven zonen en één dochter, samen de vijfde generatie okapi's in Blijdorp.

Jong leven Gelukkig is er ook goed nieuws. De dieren van onze Diergaarde zitten duidelijk in een vruchtbare periode. Iets dat natuurlijk ook zo hoort in het voorj aar, maar er zijn zovee l blijde geboorten te melden, dat we er deze editie van het Vriendennieuws er best mee zouden kunnen vu llen . De meest opmerkelijke hebben wij voor u verzameld, maar u kunt beter zelf gaan kij ken naar al dat prachtige jonge spul.

Na 5 jaar, is op 1 7 mei weer een orang oetan geboren. Moeder Radja ( 35 jaar), en vader Karl (37 jaar) schonken het leven aan een kleine dame met de mooie naam Katja; een samenvoeging van de namen van de ouders. In Taman Indah is de groep mutslangoeren uitgebreid met een jong. Het is zeer de moeite waard om in de Victoria Serre naar het bijzondere Scheepmakers kroonduifje (foto p. 3) te gaan kijken. Ga snel, want dit grappige vogeltje groeit hard. Als u toch in de Victoria Serre bent, maak dan van de gelegen heid gebruik om het andere jonge leven te bekijken: een hyacint-ara (EEP!), een palmkaketoe, blauwgezichthoningeters (primeur voor Nederl and! ), nachthokko's, Irenebuulbuuls, etcetera. Ook elders in de tuin wa ren de vogels actief. Een kort overzicht: Bali-spreeuwen , flamingo's, bergeenden, ge-

streepte muisvogels, pauwfazanten, sneeuwuilen , parelhoenders, te veel om op te noemen. Nog onzichtbaar voor het publiek, zwemmen in een aquarium vijf jonge arowama's rond. Met deze Zuid-Amerikaanse roofvis, had Blijdorp zes jaar geleden de wereldprimeur met fokken. Sindsdien is alleen in Duitsland een fokresultaat behaald . De volwassen arowana's zijn te vinden in het oeveraquarium. In het kader van alle aandacht rondom de actie " Help een Welp " (zie p. 10), moet leeuwin Heleen hebben gedacht :" ik zal de bezoekers van de Diergaarde eens trakteren op een paar echte welpen , dan weten de mensen tenminste waarvoor ze het doen. " Want ondanks het feit dat zij op PZP stond, een soort medicijn dat een kapsel maakt om de eicel zodat deze niet bevrucht kan worden, schonk zij het leven aan 5 welpjes. Helaas heeft 1 welp het niet gered. In 1995 werd er in Blijdorp een ...,. Europese nerts aan de collectie toegevoegd. Een vrouwtje dat de naam Elena kreeg. In 1996 arriveerde een mannetje genaamd Igor. Al les geheel volgens het stamboek, want deze diersoort is behoorlijk bedreigd . De paring bij nertsen is moeizaam, omdat het nogal felle diertjes zijn. Ze kunnen een bepaalde tijd van het jaar bij elkaar gezet worden voor een aantal uren en moeten daarna absoluut weer uit elkaar. Een kwestie van elkaar op de goede plaats en tijd "tegenkomen", want anders is het vechten geblazen. Gelukkig vonden de nertsen elkaar aardig en op 1 7 mei hoorde de verzorgers een paar piepgeluidjes vanuit het zelfgemaakte holletje onder het zwembad in Elena's verblijf. Hoeveel jongen het zijn weet men niet en of ze blijven leven is ook nog maar de vraag, want het is haar eerste nest. De lynx is een bedreigde diersoort en daarom is het jong van Katinka en haar man Orlof zeer welkom . Het geslacht is nog niet bekend. Op 29 mei zijn er vijf jonge wilde katten geboren. Het mannetje is niet gescheiden van het vrouwtje met de jongen. Het gaat allemaal heel goed .

Blijdorp is een van de weinige dierentuinen die een groepje Curaçaose bi au blau hagedissen in haar collectie heeft. De naam blau blau hebben ze overigens te danken aan de blauwe stippels op hun lijf en de feIblauwe streep op de achterpoten. Het stelletje dat in de Rivièrahal zichtbaar is, heeft voor nageslacht gezorgd. Inmiddels is de jongeling verhuisd naar de opfokruimte. Op 20 juni is een zeeleeuw geboren (foto p. 8). Vader is de imposante reus Maarten, die zelf in Blijdorp is geboren (1980). Destijds moest hij met de hand worden grootgebracht. Nog meer geboorten: een kleine panda, een rhesusaap en een aantal stokstaartjes .

Nieuwe gezichten Dat ze er zijn, heeft de Diergaarde geweten, Hobbel en Bobbel, twee knobbelzwijnen . Na een lange gewenningsperiode achter de schermen, zijn ze in het voormalige neushoornverblijf te zien. Mits ze in hun hok zitten, want deze zeer schrikachtige en als vervaarlijke uitbrekers bekend staande zwijnen, gaan graag op bezoek bij hun buren. Zij dei nzen er niet voor terug om over een afrastering van bijna drie meter hoog te springen. De giraffen en addaxantilopen zijn dan ook blij dat het verblijf nog meer is aangepast. In juni kregen de dames gezelschap van een heer uit Antwerpen, die de toepasselijke naam Knobbel heeft gekregen. De zwijnen komen oorspronkelijk uit Gambia. Ze zijn door de regering -in ruil voor een financiële tegenprestatie- beschikbaar gesteld om een fokproj ect in Europa te starten. Het ontvangen geld wordt gebruikt voor educatieve natuurbeschermingsprojecten in Gambia. Aan het project doen ook Safari Beekse Bergen en Burgers Zoo mee. Na een aantal jaren als vrijgezellinnen door het leven te zijn gegaan, hebben de bizons weer een man in hun midden. De forse stier komt uit Wenen en is 1 jaar oud.

Logées In Taman Indah kunt u twee logées zien: de olifanten Winthida en Khine War War uit Amersfoort. Beide dames komen hier om zich door Ramon het hof te laten maken en onze tuin zodoende hopelijk drachtig te verlaten (foto). In februari 1998 verwacht Blijdorp twee jongen uit onze eigen kudde.

Sind eind mei, logeert orang oetan Joke uit Burgers Zoo in Blijdorp. Het is de bedoeling dat zij door Karl gedekt wordt. Omdat beide orangs in Borneo zijn geboren, is hun nageslacht van groot genetisch belang voor de populatie in dierentuinen.

Verdere wetenswaardigheden De Diergaarde is accoord gegaan met de aanwijzing tot gemeentelijk monument. De in 1938 door S. van Ravesteyn ontworpen Diergaarde, staat opnieuw op de gemeentelijke monumentenlijst. Dit houdt in, dat een speciale commissie ieder verbouwingsplan met medewerkers van de dierentuin bekijkt en beoordeelt. Daardoor hoeft niet meer elk plan aan de monumentencommissie te worden voorgelegd. Sinds mei zijn er in de Sperwer-supermarkten meerstuksverpakkingen Ola-ijs te koop met daarop een kortingsbon voor drie dierentuinen. Naast Blijdorp doen Emmen en Amersfoort mee aan deze actie, die tot 1 oktober duurt. Op 29 mei is het Galapagos reuzenschildpaddenverblijf officieel geopend. Zoals u reeds kon lezen in de vorige editie van Vriendennieuws, ontving Blijdorp deze zeldzame schildpadden uit de dierentuin van Zürich. De dieren zijn ruim twee jaar oud en pas 25 centimeter lang. In volgroeide staat kunnen ze een lengte van meer dan anderhalve meter bereiken . Bij het verblijf zijn twee prachtige holle reuzenpantsers geplaatst. De kinderen die je erin ziet kruipen voelen zich overduidelijk even een reuzenschildpad. Het is de bedoeling dat de schildpadden over een jaar of vijf een plek krijgen in het O ceanium. Tot die tijd is het oude verblijf van de stokstaartjes in ieder geval groot genoeg.

Nog meer schi ldpaddennieuws. Soepschildpad Peddel en Flappie de karetschildpad zijn verhuisd! Het bassin in de Amazonehal is voorlopig hun nieuwe ruime stek. Zoals iedereen waarschijnlijk al is opgevallen is er in de Rivièrahal een en ander aan gigantische fi lterinstallaties gebouwd om het water in de Amazonehal te fi lteren. De achterliggende reden van deze proefopstelling is natuurlijk het Oceanium, waarvoor ervaring moet worden opgedaan . Op het eerste gezicht lijkt alles goed te verlopen. Vooralsnog genieten de beide zeeschildpadden met volle teugen van hun nieuwe behuizing.

verontsteking. Desondanks weegt hij inmiddels toch al 20 kilo. Op dit moment is het zo dat de otters in principe tussen 10.00 en 12.00 uur 's ochtends en tussen 13.30 en 16.00 uur 's middags samen aan het spelen, zwemmen , knuffelen en donderstralen zijn.

FOTO van der GRAAF b·.v.

Het"geslacht van de ijsbeertjes is vastgesteld (foto). Taco en Winner zijn beiden heren.

Een Europese primeur: de Zoofoon (foto). De Zoofoon is een persoonlijke audiogids. Bij verschillende verblijven is nu ook informatie te "horen". Leuk detail: de Zoofoon is beschikbaar in drie talen: Nederlands, Duits en Engels.

25

Naar omstandigheden gaat het goed met Chuluugi en Eyak. Eyak krijgt om de dag medicijnen in verband met zijn chronische le-

De actie "Help een Welp" is een succes. In de eerste twee maanden van de actie van de Nederlandse Dierentuinen en de Stichting Echte Bakkersgilde zijn al 400.000 leeuwenbroden verkocht. Dat betekent dat de samenwerkende dierentuinen al een bedrag van fl. 51.000,- hebben ontvangen waarmee medewerkers van het Queen Elisabeth National Park en de Makerere Universiteit in Uganda aan de slag kunnen voor een goede toekomst voor de wilde leeuwen. Tot 30 september kunt u nog meedoen. Echte Bakkers uit Rotterdam die meedoen zijn: Arkesteijn (Dordtselaan), Theo vd Ham (Hillevliet, Groene Hilledijk, Oude Watering en Lange Hilleweg), Wim Scholtes (vd Takstraat) en Guus Steens (Schiedamseweg, Nieuwe Binnenweg en Bergse Dorpsstraat). Voor meer adressen kunt u bellen met 0317424342. Tekst: Catherine Smits, met dank aan "Interne mededelingen", "De Nieuwsbrief" en het "Blijdorp blaadje".

· Foto onwikkelen en afdrukken: 1uur service · Dia-film ontwikkelen: 1uur service · Kleur (deel) vergrotingen van negatief, foto of dia: 1Ox15 cm / 13x18 cm / 20x28 cm / 28x35 cm binnen 5minuten · Bedrijfs-reportages

/

Foto's: Peter Stolk, Marcel Kreuger

KAREL DOORMANSTRAAT 34 A

010 - 413 55 11

Nostalgie Blijdorp verandert snel. Elk jaar zijn er weer nieuwe verblijven te bewon.deren. ,veel .van de. "oude" Vrienden bewaren nog goede herinneringen aan de vroegere tUin. Hennnenngen die ze willen delen met de "jongeren" onder ons. Met ingang van dit nummer starten w~ daaro~ met de rubriek "Nostalgie" . De redactie nodigt hierbij alle Vrienden uit om hun speciale hennneringen aan het papier toe te vertrouwen. We beginnen met een ingezonden stuk van Helga Simons. hardop zeggen kon ik dat niet, want de suggestieve werking die van de slangenkuil uit ging was grandioos. Het werkte juist op de verbeelding dat er niets te zien was. Er kon van alles verborgen liggen . De kunst was dat verborgene te ontdekken. Zolang er niets gezien was, was alles mogelijk.

De slangenkuil Ruim dertig jaar geleden, toen onze kinderen werden geboren, woonden we op de Bentincklaan. Onze kinderen leerden als het ware lopen in de Diergaarde. Met een abonnement op zak was Diergaarde Blijdorp de ideale plek voor onze dagelijkse wandeling, die voor de kinderen ongetwijfeld iets weg had van een reis door een levend prentenboek. Terwijl ze bekend en vertrouwd raakten met de levende dieren begon zich in onze wandeling een patroon af te tekenen met vaste punten die als een soort ritueel moesten worden afgewerkt. Daar was de speeltuin met als grootste attractie de schuin ronddraaiende schijf waar de kinderen zich steevast, maar met nog onvaste stap op waagden . Dan lag er ook altijd dat enorme rotsblok op onze weg. Die werd elke keer weer als een nieuwe bergtop veroverd. Tenslotte de slangenkuil, met de onzichtbaar aanwezige slangen. Daar stonden we dan te turen, doodstil te luisteren, kortom de slangen er van te overtuigen dat we er niet waren, of ze in ieder geval niet wilden storen. Maar nooit was er een teken van leven. Toch kwamen we telkens weer om ons er van te overtuigen dat alles onveranderd was. Ik dacht zelf weleens dat die kuil best leeg kon zijn, en moest daar wel om lachen. Maar

Steun het nieuwe Vriendendoel: een. mooi verblijf voor de manoei! Diergaarde Blijdorp heeft de Vrienden gevraagd een bijdrage te leveren om een verblijf voor manoei katten (ook wel steppeof Pallas kat genoemd) te bekostigen. Wij willen daar graag, samen met u, aan voldoen!

De slangenkuil was een groot geheim voor de kinderen . Voor mij ook, maar mijn verwachtingen waren minder hoog gespannen. Ik verwachtte hooguit een gewone adder, mocht er al iets schuilen onder het gras of het struikgewas. Dat er toch leven in de kuil was werd op een dag bevestigd omdat er wat dode kuikentjes als prooi voor de slangen in de afgrond lagen. Onaangeroerd, maar dat was een kwestie van geduld. Weer stonden we muisstil te wachten en te hopen, maar geen slang die zich vertoonde. Niets bewoog, niets ritselde in het struikgewas. "Maar eens moeten ze toch eten!" "Misschien hebben ze zelf al iets gevangen, een muis of een vogel!" "Misschien lusten ze geen dode kuikens!" De slangen gaven niet thuis en zo trokken we zelf huiswaarts. "Misschien eten slangen alleen 's nachts!" En ja, de volgende dag was alles weggepoetst. "Toch nog een berg eten voor een slangetje," dacht ook ik. En het mysterie groeide. Enfin, we hebben haast zes jaar in de Bentincklaan gewoond, en ontelbare malen voor de kuil gestaan, maar nooit iets gezien. Pas jaren later, bij een toevallig bezoek aan de Diergaarde met de jongens, die toen al op de middelbare school zaten, zagen we een nietig onderkruipseitje, misschien een hazelworm, op een steen onder een struik in het zonnetje liggen. Toen hebben we allemaal hartelijk gelachen, in blijde herinnering aan de slangenkuil uit de verleden tijd. Tekst: Helga Simons Foto: Diergaarde Blijdorp

De manoei kat is met een lengte van 50-65 centimeter en een gewicht van 3-5 kg ongeveer zo groot en zo zwaar als een huiskat. Het uiterlijk is nogal karakteristiek. De kat heeft een zeer laag voorhoofd en lage, ver uiteenstaande oren . Men zegt wel dat dit hem in staat stelt om op het gezicht i.p.v. het gehoor te jagen, door zich achter rotsblokken te verschuilen en ongezien de prooi te bespieden. Er zijn twee vachtkleuren: oranjebruin en zilvergrijs. Terzijde van het gezicht zijn zwarte strepen , rond de ogen zwarte en witte ringen en stippen op het voorhoofd . Er is een soort bakkebaard langs de wangen . De staart is ruig, met donkere ringen en punt. De manoei is erg zeldzaam en niet veel in dierentuinen te zien. Een kleine rondgang langs katten-informatie op internet levert het volgende beeld op. Van de algemene vorm uit Tibet en Nepal zijn in totaal 6 mannetjes en 6 vrouwjes aanwezig in dierentuinen in Chicago, Cincinnati, Oklahoma, Seattle en Tokyo. De ondersoort uit Mongolië en West-China is vertegenwoordigd met 10 ma(lnetjes en 8 vrouwtjes in Chicago, Langley en Moskou . Moskou heeft 14 exemplaren van deze ondersoort.

Manoei katten bewonen de beboste en bergachtige gebieden van Azië, de zuidelijke hellingen van de Himalaya, Oost Tibet, West-China tot aan Mongolië; ze komen ook voor in de woestijngebieden van China. De dieren zijn aangepast aan een ruw klimaat. Ze eten voornamelijk knaagdieren en andere kleine zoogdieren.

Als het lukt kunnen de manoei katten medio 1998 hun verblijf betrekken. Het nieuwe verblijf is overigens gepland naast de steppe voor kamelen en Przewalski paarden tegenover het neushoorn perk.

Wij rekenen op uw steun! Foto : Het complete katten boek, Ars Scribendi, Harmelen, 1992

Dierentuinen en internet

THE ..Iiiiiiii.RZOOMOBI De laatste tijd neemt de bekendheid van internet en het gebruik ervan sterk toe. Ook dierentuinen maken steeds vaker gebruik van internet. Als u plaats neemt achter een computer die aangesloten is op internet gaat er ook op dierentuingebied een wereld voor u open. In dit artikei leggen we u uit wat internet is en hoe u het kunt gebruiken. Daarnaast geven we u enkele internet-adressen van dierentuinen en dierentuin-organisaties, zodat u, als u in de gelegenheid bent, zèlf eens op zoek kunt gaan. In de toekomst treft u in de rubriek "nieuws uit andere dierentuinen " ook regelmatig berichten aan, die afkomstig zijn van internet. In dat geval wordt er het internet-adres bij vermeld, zodat u gemakkelijk meer informatie kunt vinden . Internet is een wereldwijd netwerk van aaneengeschakelde computers. Het contact tussen de computers verloopt via telefoonlijnen ; alleen computers, die via een speciaal apparaat (een "modem ") aangesloten zijn op het telefoonnet, kunnen gebruik maken van internet. Via uw eigen computer kunt u dan contact leggen met alle andere computers in de wereld die ook zijn aangesloten op internet. Iedere gebruiker heeft een eigen naam. In Nederland zijn er inmiddels een half miljoen gebruikers en wereldwijd liefst 50 miljoen; een aantal dat zich op dit moment overigens ieder jaar verdubbelt!

E-mail Er zijn een heleboel mogelijkheden met internet, maar hier zullen we ons even beperken tot de twee belangrijkste: E-mail en het World Wide Web (WWW) . E-mail is de afkorting van " Electronic-mail", wat zoveel betekent als een electronische brievenbus. Naast het versturen van brieven per post of via de fax, kunt u uw brieven ook via Internet versturen . U typt een brief op de computer en geeft aan naar wie deze gestuurd moet worden. Luttele seconden later kan de ontvanger de brief al lezen! Zodra deze zijn computer aanzet, verschijnt er op het scherm de mededeling: lier is post voor U il. Naast de snelheid is ook de zekerheid dat het bericht aankomt een groot voordeel. Alleen wil dat natuurlijk niet zeggen dat het bericht ook meteen gelezen wordt. Veel dierentuinen hebben inmiddels een E-mail adres, dus als u

een vraag hebt aan bijvoorbeeld Dolfinarium Harderwijk, stuurt u uw E-mail naar: " [email protected]". Wilt u de redactie van Vriendennieuws een E-mail sturen , dan is het adres: "[email protected]" (Marcel Kreuger) .

Het World Wide Web Een andere toepassing van internet is het World Wide Web (WWW). Dit is een soort wereldwijde bibliotheek, waarbij informatie over de meest uiteenlopende onderwerpen te vinden is. Veel instellingen, bedrijven en particulieren, en ook dierentuinen, zetten informatie op Internet, op een "homepage" of een "web-site". Zo vindt u er de openingstijden en toegangsprijzen van dierentuinen, maar ook de wekelijkse aanbiedingen van Albert Heijn. Het is heel eenvoudig om meer informatie over een door u gewenst onderwerp te krijgen . Als u bijvoorbeeld naar de web-site van de dierentuin van San Diego gaat, krijgt u een aantal rubrieken op uw scherm te zien , zoals "algemene informatie", "Iaatste nieuws" en " natuurbescherming". Door nu naar één van deze woorden te gaan, kunt u bijvoorbeeld meer informatie over " Iaatste nieuws" krijgen. Daar leest u dat er onlangs twee reuzenpanda's in de San Diego Zoo aangekomen zijn. Door nu naar "reuzenpanda" te gaan, krijgt u meer informatie over deze dieren. Daarbij wordt vermeld dat de reuzenpanda het symbool van het Wereld Natuur Fonds is. Door daar naar toe te gaan komt u bij de web-site van het WNF. Alle

111

web-sites zijn op de een of andere manier met elkaar verbonden en het gaan van de ene naar de andere site noemt men "websurfen " . Aangezien het een wereldwijd netwerk is, is vrijwel alle informatie in het Engels, maar als u deze taal enigszins beheerst en beschikt over een computer met modem gaat er werkelijk een wereld voor u open!

Voorbeelden Van de grotere tuinen in Nederland heeft alleen het Dolfinarium Harderwijk informatie beschikbaar op internet. De adressen van de verschillende Nederlandse parken en tuinen kunt u vinden op : " http://zaken .com/dieren/telefoon/dierentuinen.htm ". Eén van de belangrijkste sites voor dierentuin liefhebbers is die van AZA (http ://www.aza.org) . U vindt er een index van alle op internet aangesloten dierentuinen in de hele wereld. U kunt lezen over de functi e van dierentuinen bij het beschermen van bedreigde diersoorten. ZooNet reikt regelmatig een "gouden poot" uit aan de mooiste dierentuin sites. Verder zijn er veel verbindingen (" Iinks" in internettaai) met informatiepagina's over dieren, en sites met foto 's van alle soorten dieren. Informatie over (bijna) alle diersoorten vindt u ook op: http://www.worldzoo.org/abstract/abstract. htm. Een aantal Europese tuinen heeft een eigen site. We hebben er een paar voor u geselecteerd : de Britse Chester Zoo (http: //www.demon.co.uklchesterzoo/) waar

onder meer de grootste groep Aziatische olifanten van Groot-Brittannië is te bezichtigen , de Paignton Zoo . (http ://www.paigntonzoo.demon .co.uk). Zoo Augsburg (http://www.zoo-augsburg.de) in Duitsland , Schänbrunn in Wenen (http://autput.luga.or.at/schoen bru n n/ d schoenbrunn index.html), maar ook reptielenpark Serpo in Delft (http://www.xs4all.nl/- serpo/). Door gebruik te maken van zogenaamde "zoekmachines" (bijvoorbeeld: http://www.search.com) kunt u de computer opdracht geven om het hele web af te zoeken naar informatie over uw favoriete dier. Bedenk wel dat het web enorm groot is. Zoekt u bijvoorbeeld naar informatie over tijgers, dan kan het zijn dat er meerdere duizenden pagina's worden gevonden! Het zal u inmiddels wel duizelen van alle " http's" en "WWW .s". Probeer het gewoon een keertje uit. Maar pas op: voor u het weet bent u er aan verslaafd! Laatste nieuws: ook dit Vriendennieuws is te zien op internet. De redactie heeft, bij wijze van experiment, informatie over onze Vereniging en uw lijfblad op internet gezet. Het adres is: http://www.aric.nl/wb/wb.htm . We zijn benieuwd naar uw reacties.

Tekst: Marc Damen en Marcel Kreuger

Origineel "kerstpakket" Van Hattum en Blankevoort bv IJzersterk in Beton!

11 Tunnels en onderdoorgangen 11 Sluizen en stuwen 11 Bruggen en viaducten 11 Kademuren en steigers 11 Funderingstechnieken

Van Hattum en Blankevoort bv Regio Zuid

In het najaar van 1996, kreeg het beworden van Natuurmonumenten. Via een stuur van de Vrienden een enthousiast antwoordformulier kon een ieder aangeven telefoontje van Renatha Havenaar, samen wat zijn of haar keuze was. Renatha: " De remet Martin de Borst verantwoordelijk voor de acties waren enorm leuk. Iedereen was erg te inkoop van de kerstpakketten bij De Koning spreken over het idee. Maanden later vertelKantoortechniek uit Rijswijk. Binnen hun orden klanten dat ze met de kinderen naar de ganisatie was besloten op een Diergaarde waren geweest, andere manier invulling te geen erg hadden genoten. Ze ••• •• ven aan het kerstpakket dan dachten dus inderdaad nog •• • • •• eens aan ons," aldus Renatha. middels de bekende voedsel•••••• •• pakketten en flessen wijn . DE KONJN; KANT(X)RTEO-INIEK De resultaten mochten er Renatha : "We zochten naar zijn. In januari 1997 telde een attentie, waar de mensen onze Vereniging, dankzij deze niet alleen rond de Kerst plezier van hadden, leuke actie, 40 nieuwe vrienden en 12 donateurs meer! maar een manier waarop men in de loop van het jaar ook nog eens aan ons zou denken. " Wij kunnen ons voorstellen dat dit Renatha is zelf al jaren lid van de ook een leuk idee voor uw bedrijf is. MisVereniging en de directie steunde haar idee. schien lijkt de Kerst voor u nog ver weg, maar Aan 25 eigen medewerkers en 75 relaties, voor u het weet is het weer zover. Voor meer werd middels een brief de mogelijkheid geboinformatie kunt u contact opnemen met de den lid te worden van onze Vereniging. Voor heer Koos van Leeuwen, secretaris van het diegenen die al lid waren, was het ook mogebestuur, Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam, lijk om het bedrag te doneren, of lid te tel/fax: 01 0 - 4677737.

Hier had

Vriendennieuws houdt u, samen met ruim 5000 andere Vrienden, op de hoogte van het reilen en zeilen binnen Diergaarde Blijdorp. Zonder adverteerders kunnen we dit magazine echter niet maken. Draagt u onze Vereniging, en dus Diergaarde Blijdorp, een warm hart toe? Vraag dan een informatiepakket voor adverteerders aan: telefoon 030-2364051 of fax 030-2364053.

UW advertentie Namens de Vrienden alvast bedankt! Catherine Smits

Galateestraat 5 • Postbus 11275 • 3004 EG Rotterdam telefoon: 010 262 02 99 • telefax: 01046240 04

kunnen staan! :17

ZOO'n boek! Diergaarde Blijdorp is volop in beweging. Met grote voortvarendheid is de schop ter hand genomen om van Blijdorp een zeer moderne dierentuin te maken, waar dierwelzijn voorop staat en waarmee Blijdorp in staat is haar natuurbeschermingsboodschap optimaal uit te dragen. Aangezien Blijdorp oorspronkelijk door één architect ontworpen is en de tuin vanwege haar unieke karakter monumentenbescherming geniet, wordt ieder project uitvoerig met de Monumentencommissie en de welstandscommissie van Rotterdam besproken . Op deze manier waakt men ervoor dat Blijdorp haar monumentale karakter verliest. Een duidelijk voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld de "Lotus Serre". Ondanks dit alles bekruipt menigeen soms een melancholiek gevoel: die echte oude sfeer verdwijnt toch! Twee Amerikanen hebben een studie gemaakt van dierentuinen in de negentiende eeuw, de periode waarin de dierentuinen ontstonden, die nu nog bestaan.

New Worlds, New Animals De geschiedenis van de dierentuinen, zoals wij die heden ten dage kennen, gaat ongeveer twee eeuwen terug. In die lange periode is er natuurlijk een heleboel gebeurd. Zo werden er nieuwe werelddelen ontdekt en tot dusver onbekende dier- en plantensoorten gevonden. Daarnaast ontwikkelde de maatschappij zich enorm . Mensen zijn veel mondiger geworden, maar ook veel meer bezorgd om de kwaliteit van hun leefomgeving. "New Worlds, New Animais" geeft een uitgebreide en boeiende beschrijving van de opkomst en ontwikkeling van dierentuinen in de negentiende eeuw. De basis voor de dierentuinen van nu is aan het begin van de vorige eeuw gelegd. Tot die tijd waren dierencollecties altijd voorbehouden aan de elite. De eerste publieke dierentuinen reflecteerden nog het kolonialisme, maar langzamerhand werd de natuurlijke historie ("de wetenschap") meer van belang. Aan het einde van de vorige eeuw moesten steeds meer dieren en planten terrein prijsgeven aan de mens en kwamen daardoor op de rand van uitsterven te staan. De vernietiging van de onuitroeibaar geachte bizon vormde voor een aantal Amerikaanse dierentuinen de aanleiding zich met conservatie bezig te houden. "New Worlds, New Animais" begint met een beschrijving van dierentuinen in de

oudheid en hun plaats in de samenleving. Vaak was de dierencollectie meer een soort decor in een park waar de gegoede burgerij de gelegenheid had met erkaar te praten. Er wordt uitgebreid ingegaan op de ontstaansgeschiedenis van verschillende dierentuinen; zo is de dierentuin van Hamburg ontstaan uit een visafslag! Veel dierentuinen, zowel in Europa als ook in Amerika, kwamen voort uit rondreizende dierenshows en circussen. Aangezien er nog geen televisie was, kenden mensen exotische dieren eigenlijk alleen van tekeningen. Het zien van een leeuw vormde destijds dan ook een enorme sensatie. Daarnaast wordt er uitgebreid ingegaan op de ontstaansgeschiedenis van de " National Zoo" te Washington, waarvan gezegd wordt dat het de eerste dierentuin is, die echt is opgericht om bedreigde diersoorten te beschermen. De belangrijkste bijdrage van dit mooi vormgegeven en rijkelijk geïllustreerde boek is, dat het de waarde van dierentuinen als wetenschappelijke en leerzame instellingen onderstreept. Immers, het daadwerkelijk zien, ruiken, horen en soms zelfs voelen van een dier is een niet te evenaren sensatie, waaraan bijvoorbeeld natuurfilms niet kunnen tippen. Deze ervaring kan vervolgens omslaan in enthousiasme en daarna bezorgdheid: dit mag nooit verloren gaan! De dierentuin is verder dé plaats bij uitstek om onderzoek te doen; in een dierentuin kunnen bepaalde zaken veel eenvoudiger en

afgebeeld, die heden ten dage uitgestorven zijn, zoals buidelwolven. Het boek bevat bijdragen van verschillende auteurs, die ieder een eigen specialisatie hebben. De bijdragen zijn verzameld door R. Hoage en W. Davis en uitgegeven bij "The Johns Hopkins University Press". ISBN-nummer: 0-8018-5373-7. Prijs in Nederland: fl. 49,50. Prijs bij Schüling Verlag (incl. porto!): DM 38 (zie advertentie)

nauwkeuriger dan in de natuur bestudeerd worden. Het boek staat vol met prachtige illustraties uit de vorige eeuw, waardoor de lezer een nauwkeurig beeld krijgt van de veranderende relatie tussen mens en dier de afgelopen 200 jaar. "New Worlds, New Animais" beschrijft de geschiedenis van dierentuinen, voornamelijk tussen 1830 en 1890. De 198 bladzijden bevatten ruim 100 (zwart/wit) illustraties, waarop vaak diersoorten staan

Tekst: Marc Damen

Dierentuinliteratuur

C ""0

lii

Levert razendsnel en tegen de laagste prijs!

.~ Bijvoorbeeld "New Worlds, New Animais";

ra

slechts DM 38,- (incf. porto!) .~ Stuurt u een ingevulde Eurocheque naar: 0..

lil

(J)

(.1,oeken. vIdeo i s . CD-rorns.

Wij bezorgen u ieder dieren(tuin)boek; ook voor meer informatie bent u bi) ons aan het juiste adres. Schrijft u naar bovenstaande adres of via Internet: http://www.ms.tlk.com/zoo_buch

Schülin g Buchkurier Falkenhorst 4 0-48155 Münster Duitsland

etcetera

Restaurant Alexander· Kruiskade 12 • 3012 EH Rotterdam telefoon 0104140744

Voor leden van de Vereniging Vrienden Van Blijdorp serveren wij het

'Bli;~"'1'~i"t"

Voorwaarden: • Reserveren gewenst • o.v.v. registratienummer • Prijs: f 45,- per persoon inclusief: 1 apéritief, 1 glas wijn, 1 kopje koffie Kindermenu f 22,50

Op verzoek speciale offerte voor partijen

Ideaal in combinatie

met uw avondje uit in

Theater of Bioscoop

Meubelfabriek Oisterwijk GRATIS in kleur bij u thuis! Als d ierenvriend b ent u ongetwijfeld ook liefh ebber van natuurp roducten. In onze sfeervolle b rochure vindt u d e ni eu we collectie blan k en geloogd eiken : b ankst ellen, eeth oeken, salont afels, wandmeubelen, slaapkam ers en klein meubelen in vele u itvoeringen voor jong en o ud.

r-----------------------------------------------------------,

nI.]~1 Ja, ik ontvang graag uw

nieuwe kleurenbrochure. :I

_ __ _ _ _ __ __ _ _ _ __ _ _ _ _ __ N aam Adres Postcod e : W oonplaats:

I

m IV

Stuur deze bon (portvrij) in een open envelop naar M eubelfabriek Oisterwijk, Antwoordnummer 10023, 5060 VB Oisterwijk of bel 013-521.90.12.

: I

I I I

: ~ :

L _____________________________________________________ ______

~

"Catch me a komodo!" AI ruim 400 jaar heeft Nederland een nauwe band met Indonesië. In 1596 zette Cornelius de Houtman er, na een reis van 14 maanden, als eerste westerling voet aan wal. Gedurende 350 jaar heeft Nederland de heerschappij gevoerd over een steeds in grootte variërend deel van Indonesië. Inmiddels is dit enorme eilandenrijk ruim 50 jaar een zelfstandig land, maar er bestaat nog altijd een nauwe band met ons land. Veel Indonesiërs spreken Nederlands, en anderzijds gaan er jaarlijks ruim 100.000 Nederlanders naar Indonesië, op familiebezoek, of op vakantie. Om op een eenvoudige manier onder de indruk te komen van de flora en fauna van Indonesië, zouden de dierentuinen misschien kunnen helpen. Daarom volgt hier een beschrijving van de belangrijkste dierentuinen van java en Bali, de meest toeristische eilanden van Indonesië. Indonesië bestaat uit ruim 12.600 eilanden en telt ruim 210 miljoen inwoners, verdeeld over ruim 300 etnische groeperingen, die in totaal ruim 400 verschillende talen spreken . Niet voor niets is daarom het motto van de Indonesiër: "Bhinneka Tunggal Ika", wat "eenheid in verscheidenheid " betekent. Ruim 60% van de mensen woont op java, waardoor er per vierkante kilometer bijna 3 keer zoveel mensen wonen als in ons dichtbevolkte landje.

alle eilanden ten westen daarvan, vroeger tegen de rest van Zuidoost-Azië gelegen hebben, is de planten- en dierenwereld hier nauw verwant met die van Azië, denk bijvoorbeeld aan neushoorns en tijgers. De eilanden Sulawesi (voormalig Celebes) en Lombok, en alle Indonesische eilanden ten oosten daarvan, waren vroeger een deel van Australië en daarom zijn hier bijvoorbeeld ook buideldieren te vinden , zoals boomkangoeroes.

Indonesië is beroemd om de unieke flora en fauna. Aangezien de eilanden Kalimantan (voormalig Borneo) en Bali , en

We volgen de route die de meeste toeristen volgen : van west Uakarta) naar oost (Bali). jakarta is de hoofdstad van Indonesië

ven gehouden. De Komodovaranen zijn de trots van de dierentuin en hebben liefst vier verblijven ter beschikking. Andere bijzondere soorten zijn neusapen, veel soorten langoeren en gibbons, neushoornvogels en paradijsvogels (foto). De dierentuin ontvangt jaarlijks ruim 2,5 miljoen bezoekers, maar verreweg de meeste daarvan komen in het weekend. Op de andere dagen van de week is het er echter goed toeven. Dit geldt voor alle dierentuinen op java, en de hoge bezoekersaantallen kunnen verklaard worden door de relatief lage entreeprijzen (ongeveer een gulden), waardoor een dierentuinbezoek voor iedereen mogelijk is.

en telt ruim 14 miljoen inwoners. Vanwege de drukte en het vele zwerfafval is dit geen populaire vakantiebestemming, maar veel mensen zullen op het internationale vliegveld van jakarta hun reis beginnen of eindigen en enkele dagen in de buurt van jakarta verblijven. De Ragunan Zoo, de dierentuin van jakarta, ligt ten zuiden van de stad en is een oase van rust. De bezoeker moet over een flinke conditie beschikken, of ermee genoegen nemen slechts een deel van de dierentuin te zien, want deze is liefst negen keer zo groot als Blijdorp en nog zeer heuvelachtig ook! Gelukkig bestaat er de mogelijkheid met een treintje door de dierentuin te rijden en zo de meest interessante plaatsen te vinden. De dierentuin is ruim opgezet en heeft onder andere een één hectare groot verblijf voor nijlpaarden. De omvangrijke apencollectie moet het echter met heel wat minder ruimte stellen en is gehuisvest in onvriendelijk ogende kooien . Vanwege het klimaat hebben de meeste dieren geen nachtverblijven, of slechts een open ruimte ter beschutting, hetgeen natuurlijk veel geld uitspaart. Ook de reptielen, zoals krokodillen, worden hoofdzakelijk in grote open verblij-

Indien u niet alleen dieren wilt zien, maar tevens een eerste (of laatste) beeld van Indonesië wilt krijgen, is een bezoek aan het eveneens ten zuiden van jakarta gelegen Taman Mini Indonesia Jaya aan te bevelen. Dit is een soort Madurodam, met alleen gebouwen en bouwstijlen uit heel Indonesië. Tevens is er een vogelpark te vinden, met inheemse soorten, zoals neushoornvogels, . casuarissen, Balispreeuwen en kroonduiven. De hoofdattractie van het vogel park is een enorme doorloopvolière, met onder andere lori's en paradijsvogels. Ten noorden van de stad, aan de kust en in de buurt van het vliegveld, ligt het luxe attractiepark Taman Impian jaya Ancol, met hotels, een zwemparadijs, een pretpark, een golfbaan èn een dolfinarium en een aquarium. Het Oceanarium Jakarta is een soort dolfinarium, waar echter ook andere dieren gehouden worden, die in of rond het water leven. Naast 19 tuimelaars en 2 zoetwaterdolfijnen zijn hier ook Californische zeeleeuwen, flamingo's, kraamvogels, krokodillen en arapaima's te vinden. De dolfijnen worden in kleine ronde bassins gehouden en er is ook een "touch-pool", waarin vijf tuimelaars hun dagen slijten. In een betonnen bak draaien twee uiterst zeldzame doejongs (verwanten van de zeekoe) hun rondjes en er is zelfs een show met een beer en een chimpansee, die gemuilkorfd gedwongen worden allerlei "ku nstjes" uit te voeren. Kortom, een park om zo snel mogelijk te vergeten. Gelukkig bevindt zich een veel betere attractie om de hoek: Seaworld. Seaworld is een keten van "dolfinaria" in de Verenigde

Staten en Zuidoost-Azië en boekt onder andere goede resultaten met het fokken van orca's. Deze vestiging in jakarta houdt echter alleen vissen en reptielen, maar is een bezoek meer dan waard. In ruime, fraai vormgegeven en ingerichte aquaria wordt een beeld van de onderwaterwereld rond java geschetst. Door middel van aantrekkelijke educatie en interessante uitleg van het personeel leren de bezoekers de natuur meer waarderen. Ook hier is een "touchpooi " te vinden, dit keer voor onder andere roggen, waarbij continu toezicht van het personeel aanwezig is. Blikvanger van Seaworld Indonesia is " Undersea World"; een bassin dat vijf miljoen liter water bevat (een flink zwembad!) en waar een tunnel van 80 meter de bezoeker via een lopende band doorheen voert (foto). Dit enorme aquarium wordt bewoond door grote haaien, roggen en baarzen, zoals enorme Queensland tand baarzen, waarvan Blijdorp ook een exemplaar bezit (achter de Terraszaal). Ook zwemt hier een flink aantal groene zeeschildpadden (Che/onia mydas) rond. Seaworld Indonesia: een aanrader! Ruim 50 kilometer ten zuiden van jakarta, in de buurt van Bogor, bevindt zich

Taman Safari Indonesia. Dit park bestaat uit een ruim 100 hectare groot safaripark en een kleine dierentuin annex amusementspark, compleet met spookhuis! Het safaripark is uitsluitend met een touringcar toegankelijk en voert de bezoeker (naast de gangbare dieren) langs onder andere roanantilopen, maar lang niet alle dieren kunnen vrij tussen de voertuigen rondlopen. Giraffen, Maleise tapirs, orang oetans en nijlpaarden bevinden zich in aparte verblijven, net zoals de Indische olifanten en de Sumatraanse neushoorn, de enige vertegenwoordiger van zijn soort op java en één van de weinige in een dierentuin. In de dierentuin kunnen de bezoekers zich op de foto laten zetten met jonge tijgers of panters, die speciaal daarvoor met de fles grootgebracht worden, of met een orang oetan. In dit amusementspark bevindt zich ook een circustent, waar een aantal keer per dag een show met leeuwen en witte tijgers gegeven wordt. Verder zijn er, voornamelijk om het publiek te amuseren, shows met zeeleeuwen, papegaaien, olifanten en roofvogels. Ook hier zijn neusapen (foto p. 25), veel soorten langoeren en gibbons en heel veelorang oetans te zien en hoewel deze dierentuin als enige

in Indonesië ijsberen en gorilla's heeft, zijn ook hier de Komodovaranen de belangrijkste attractie ...... . Bandung ligt op de weg van Jakarta naar Yogjakarta, de meest toeristische stad van het eiland. AI sinds 1933 beschikt Bandung over een eigen dierentuin, maar gedurende de Japanse overheersing in de veertiger jaren is de "Kebun Binatang" (Indonesisch voor dierentuin) in verval geraakt. Na de onafhankelijkheid werd deze in 1948 heropend. Net als de andere dierentuinen in Indonesië bestaat ook hier de dierencollectie voornamelijk uit inheemse dieren en uiteraard ontbreken de Komodovaranen niet. Dat de dierentuin weliswaar met veel liefde, maar met weinig kennis wordt gedreven blijkt wel uit het bordje bij de (Afrikaanse!) Dianameerkatten, waarop keurig vermeld staat dat deze soort uit Denemarken komt! Een wereldkaartje illustreert waar Denemarken ligt. Naast een vrij grote collectie reptielen (met koningscobra's en krokodillen in grote, open verblijven), ligt de nadruk vooral op inheemse vogels, zoals kaketoes, lori 's en neushoornvogels. Een enorme volière wordt bewoond door manenduiven , groene pauwen (die ook een plaatsje in de Maleise

bosrand krijgen) en kroonduiven . Groene pauwen , ook wel Javaanse pauwen genoemd, zijn heel algemeen in Indonesische dierentuinen, net zoals bijvoorbeeld Maleise tapirs, Maleise beren, Sumatraanse tijgers (foto) en de in Europese dierentuinen uiterst zeldzame Bawean- en Timorherten . De stad Yogjakarta doet heel erg westers aan en heeft talloze winkelketens die wij ook kennen, zoals Bata en MacDonald's. De dierentuin (Gembira Loka Yogjakarta) is echter niet op westerse bezoekers ingesteld. Veel dieren wonen in kleine betonnen hokken met zwaar traliewerk, waardoor ze zelden van de zon kunnen genieten. De dierencollectie voegt niets toe aan wat de andere Javaanse dierentuinen te bieden hebben. Ook hier vormen de Komodovaranen de hoofdattractie, maar ook de Timor- en Baweanherten en de berganoa's zijn interessant. Daarnaast heeft de dierentuin, dankzij goede contacten met de dierentuin van Pretoria in Zuid-Afrika, sinds kort van een aantal Afrikaanse diersoorten koppels aan de collectie kunnen toevoegen, zoals witte neushoorns, chimpansees (inmiddels met jong!), mantelbavianen, netgiraffen, nijlpaarden, nylala's en grote koedoes. Helaas was van de meeste

Ja,

ik word ook "Vrie nd" van Blijdorp en ontvang bij mijn lidmaatschap twee gratis kaartjes voor Blijdorp of Artis en vier maal per jaar "Vrienden nieuws".

Dhr./mevr: . ...... .. . . . Adres: ..... .. .. . Postcode/plaats: Geboorte datum: ... . .. .. . . . . .. . . .... . Giro/bankrekening: Telefoon: . .. . ..

. ..

Ik betaal na ontvangst van een acceptgiro.

Aangemeld door het lid: Dhr./mevr.: Telefoon: Sonoystraat 6-a • 3039 ZT Rotterdam· lel. 010 - 467 66 17

,I in het kweken van de =n jaarlijks zien hier en het levenslicht. Deze een flink aantal inheemk in Indonesische n zijn, zoals spookdier)eroes, Javaanse ~Ivarkens, Sumatraanse ~ en liefst zes soorten

:Jen zich nog relatief Cilacap (aan de zuid) en in Surakarta of I en Surabaya), maar vs ten opzichte van de dierencollecties. sten van Java en is ongeovincies Noord- en Er wonen ongeveer drie 2en stu k rustiger dan =zen veel toeristen Bali

in Indonesië ijsberen en g ook hier de Komodovarar attractie .. .... . Bandung ligt op dE naar Yogjakarta, de meest van het eiland. AI sinds 1~ Bandung over een eigen I durende de Japanse overf veertiger jaren is de "Kebi nesisch voor dierentuin) il de onafhankelijkheid wer, opend. Net als de ande~e Indonesië bestaat ook hle voornamelijk uit inheemsl aard ontbreken de Komo( de dierentuin weliswaar n met weinig kennis wordt I uit het bordje bij de (Afri~ katten , waarop keurig ver , soort uit Denemarken kOl tje illustreert waar Denerr een vrij grote collectie re~ cobra's en krokodillen in :1 verblijven), ligt de nadruk se vogels, zoals kaketoes, neushoornvogels. Een en< bewoond door manendui ' wen (die ook een plaatsje

koppels al een van beide dieren gestorven , zodat deze Afrikaanse specialisatie geen lang leven beschoren lijkt. Yogjakarta Zoo heeft no~ geen idee van de voorbeeldfunctie die dierentuinen kunnen vervullen bij het bijbrengen van na~uurbewust­ zijn. Veel dieren worden In heel kleine kooitjes gehouden, zonder enige vorm van educatie. Te~ijl Blijdorp ontzettend veel moeite heeft gedaan om (met succes!) palmkaketoes te kweken, worden ze overal op Java, zoals op de vogeltjesmarkt in Yogjakarta, met tientallen tegelijk verhandeld, samen met nog vele andere zeldzame diersoorten . Kortom , er is nog een hoop werk te doen voor de dierentuinen op Java!

0..

'-

o

.-.-C CO

l1') l1') l1')

oCV')

De oudste dierentuin van Indonesië is te vinden in Surabaya en werd al in de twintiger jaren door ons erelid Frans Ramack bezocht Op 16 hectare heeft men ruim 450 diersoorten bijeengebracht en daarmee is dit, in aantal soorten, de grootste dierenc.ollectie van . Indonesië. De vissen en reptielen zijn ondergebracht in .een apart~. hoek van de dierentUin, natuurhJk met uitzondering van de Kom,?dova- . ranen , die een centrale plaats In de dierentuin hebben . Sura, de volwassen Komodovaraan die in Blijdorp te bewonderen is komt uit deze dierentuin, maar is hier niet geboren . Hoewel bijna all~ dierentuin~n in Indonesië Komodovaranen In de collectie hebben, zijn er nog nooit jon~en ge~oren. Tot op heden zijn. all.een ~e dierentuinen van Washington en Cinclnnatl succesvol geweest. Naast de Komodovaranen was Surabaya Zoo ook erg trots op de S.umatraans~ neushoorn, die helaas in februan gestorven IS. Surabaya Zoo laat als enige dierentuin op Java zien dat ze ook daadwerkelijk met natuurbehoud en soortbehoud bezig is. Er is een grote biologische afdeling, waar iedereen met vragen terecht kan en in de dierentuin staat een heel volièrecomplex ten behoeve van het fokprogramma van de Balispreeuw. Bij deze .. volières die slechts van een afstand te bekiJken zij~ om de rust van de vogels niet te verstoren, is uitgebreide informatie over het Balispreeuwproject aangebracht. Surabaya

Zoo is uiterst succesvol in het kweken van de Australische pelikaan en jaarlijks zie~ hier zo'n 20 van deze dieren het levenslicht. Deze dierentuin laat tevens een flink aantal inheemse diersoorten die ook in Indonesische dierentuinen ;eldzaam zijn, zoals spookdiertjes, Doria boomkangoeroes, Javaanse kantjils, Javaanse stekelvarkens, Sumatraanse olifanten, een doejong en liefst zes soorten paradijsvogels. Op Java bevinden zich nog relatie~ kleine dierentuinen in Cilacap (aan de ZUIdkust van Centraal-Java) en in Surakarta of Solo (tussen Yogjakarta en Surab.aya), maar die bieden niets nieuws ten opZichte van de hierboven beschreven dierencollecties.

Bali ligt ten oosten van Java en is ongeveer zo groot als de provincies Noord- en . Zuid-Holland samen. Er wonen ongeveer dne miljoen mensen en is een stuk rustig~r dan . Java. Mede daarom kiezen veel toensten Bah

als beginpunt (om te acclimatiseren) of als eindpunt (om uit te rusten) van hun reis. De toeristische industrie groeit er echter snel en er komen ook steeds meer voorzieningen voor toeristen, zoals badplaatsen , duikscholen , autoverhuurbedrijven en attractieparken. Tegenwoordig zijn er ook drie openbare dierencollecties te vinden: een vogelpark en twee parken met reptielen . In 1995 werd op een terrein van slechts twee hectare een vogelpark geopend: Taman Burung; Bali Bird Park. Dankzij een uitgekiende wandelroute lijkt het park echter veel groter. De vogelcollectie bestaat voornamelijk uit papagaaiachtigen, zoals ara's, lori 's en kaketoes, die in ruime volières, voorzien van veel verrijkingsmateriaal, gehuisvest zijn . Daarnaast is er een grote collectie vruchtenduifjes, alsmede veel soorten paradijsvogels. Wolnekooievaars en pelikanen lopen vrij rond tussen de bezoekers. Naast ruim 250 vogelsoorten bevindt zich echter ook een reptielensoort in het vogelpark. Juist: Komodo 's! Direct naast het vogel park bevindt zich het in 1996 geopende Rimba Reptil; Bali Reptile Park, waar een beperkte collectie reptielen in smaakvol en natuurlijk uitziende terraria ondergebracht is. Voor de nachtactieve slangen is een onderaards nachtdierenhuis gebouwd en er is een ook groot doorloopverblijf met groene leguanen en Indische varanen, uiteraard onder toezicht. In de collectie bevinden zich onder andere

neushoorn leguanen, Balinese krokodillen en uiteraard ....... . In 1996, tenslotte, verhuisde Reptile and Crocodile Park Indonesia Jaya van Jakarta naar Bali in de hoop op meer bezoekers. Naast 326 krokodillen in vier soorten (volgens het bord bij de ingang) wordt er tevens een aantal slangen gehouden, alsmede natuurlijk Komodovaranen, die kennelijk vrij eenvoudig te verkrijgen zijn, omdat ze zelfs in parken als deze, waar in de souvenirwinkel uitsluitend echt slange- en krokodillen lederen produkten verkocht worden, te zien zijn. Conservatie van bedreigde soorten, zoals de hier gehouden valse gaviaal, staat hier kennelijk niet echt hoog in het vaandel. Het spektakelstuk van dit park is echter een show, waarin een uur lang vreselijk met slangen en krokodillen gesold wordt. Die show is duidelijk niet bedoeld om bewondering voor het dier te krijgen, want na afloop kunt je een handtekening van de dompteur kopen ..... Concluderend kan worden gezegd dat u voor de dierentuinen niet naar Java en Bali hoeft. Als u op een eenvoudige manier een mooi stukje Azië wilt zien , waar u werkelijk bewondering voor de natuur krijgt, kunt u zich een reis besparen en naar Blijdorp gaan!

Ga ook eens kijken bij Cito naar die '~u~e Subaru VIVIO bijvoorbeeld! De zuinigste benzineauto van Nederland met verbluffende rijkwaliteiten. Plezierig om naar te kijken èn om mee te rijden .. elke dag weer. Kom langs voor een vrijblijvende proefrit.

Cito Autobedrijf

Uw official Subaru-dealer. Ook altijd ca. 50 occasions in alle prijsklassen.

Sonoystraat 3, Rotterdam· Blijdorp(achter Statenflat) Tel. 010 ·4662536

Tekst en foto's: Marc Damen.

Windsor House Stadhoudersweg 72-74 • Rotterdam-Blijdorp • Telefoon 010465 13 02 ~J!eç;IUDJ~II~ft IHl~~~~Il\ill,~IIDII~@ ~~ ~clJ~'lfIIclJIID~~@IID~ WIJ VERKOPE" o.A.:

$:tc. 1HMV 9lJfUl/Wn/

" , '-~'- '

'~~, :;......

ASSURANTIE-ADVISEURS

• alle verzekeringen • pensioenen • hypotheker • Noordsingel 208 - 210 • 3032 SM Rotterdam tel.: 0104658577 • fax: 0104664545

.-À.

nvät;lid

MADE IN W ·Gff?MAN'

DORMEUll

Schiesser~

,

1~~~lsmw~ FASHION IN LEATHER

b

~ ~Q

De omgeving is prachtig. De dierentuin is ondergebracht in een oude . steengroeve. Er is heel slim gebruik gemaakt van de hoogteverschillen. Tralies zijn onbekend. Eindelijk een tuin waar alle katten er prachtig bij zitten ... De apen (o.m. baardapen, (roodwang)gibbons, spinapen, saki 's en lemuren) bevinden zich op mooi aangelegde eilanden met ondergrondse doorgangen naar de nachtverblijven. Een lust voor oog en camera! Meestal houd ik niet van zogenaamde "postzegelverzamelingen" , maar deze verzameling was zeer de moeite waard. Spectaculair was ook de gieren vallei. De gieren zijn zo vrij als een vogel. .. Ze kunnen wegvliegen, maar doen dat (ik zou haast zeggen vanzelfsprekend) niet. je kunt ze prima van korte afstand fotograferen. Doué is een parel onder de dierentuinen. Mevrouw Amorison zei dat ze de verblijven soms ontroerend mooi vond. Ik sluit me daar van harte bij aan. Doué, vraiment un amour de Zoo! Mocht u met de auto op weg zijn naar Zuid-Frankrijk, rij dan gerust een paar honderd kilometer om ...

Un amour de Zoo Voorjaarsreis naar Frankrijk en Jersey Degenen die zich mijn verslag van de voorjaarsreis 1996 nog kunnen herinneren (de Vrienden bezochten drie Duitse tuinen) zullen niet verbaasd zijn: ook dit jaar was ik weer van de partij . De Vriendenreizen bieden een prima mogelijkheid om dierentuinen te bekijken die je anders niet zult bezoeken. Verder is het natuurlijk leuk om een paar dagen tussen soortgelijke dierentuinfreaks te verkeren.

meter reizen, hoe klein is Nederland toch ... ) verraste meneer Ruwhoff ons met enkele wetenswaardigheden over de Poitou-ezel. Tenslotte reden we door " hun " streek.

De eerste halteplaats was Poitiers, een dag reizen vanaf Nederland. In de bus een aantal oude bekenden, maar ook veel nieuwe gezichten. Desalniettem in was iedereen weer druk met elkaar in gesprek. Ofschoon iedereen een andere achtergrond heeft, blijken Vrienden het goed met elkaar te kunnen vinden. Natuurlijk hielp ook mee dat jan Peeters weer "onze" chauffeur was. Verder was iedereen druk in de weer met het "busboek" vol met wetenswaardigheden over de te bezoeken tuinen, dat is samenge-

Ofschoon het er slecht uit zag heeft het weer zich redelijk goed gehouden. Het grootste dee l van de dag was het droog. La Palmyre is weer zo'n tweeslachtige tuin. Aan de ene kant een prachtige omgeving, dankzij de hoogteverschi llen mooie "doorkijkjes", soms hele leuke verblijven, bijvoorbeeld de dwergaapjes, de kleine panda's en de cheeta's (I). Aan de andere kant weer "armoe troef" bij de katten, hekken, fantasieloze verblijven, bedelende olifanten (twee jongen!) en zebra's en shows met papegaaien en zee-

steld door de redactie van Vriendennieuws. Het doet de redactie deugd dat haar werk zo werd gewaardeerd ... De eerste tuin was de Zoo La Palmyre . Op weg er naar toe (even 250 kilo-

leeuwen. De apenliefhebbers kwamen ruim aan hun trekken. La Palmyre heeft een aantrekkelijke apencollectie: diverse soorten klauwaapjes, mooie meerkatten, zoals de wolfsmeerkat en twee gorilla-groepen. Kortom, een doorsnee mooie tuin, absoluut niet slecht, maar je hebt het gevoel dat het met een klein beetje extra inzet veel beter kan. Op vrijdag stond de dierentuin van Doué la Fontaine op het programma. Een ab-

soluut hoogtepunt! Verreweg de mooiste tuin die ik ooit heb bezocht! We werden ontvangen door de directeur Pierre Gay, een landschapsarchitect, die zich verontschuldigde dat hij " niet zoveel met dieren heeft ... ". Wat een understatement! Zelden heb ik dieren met zoveel respect zien behandeld.

Zaterdag stond de Jersey Zoo op het programma. Het zou een pechdag worden. Eerst dreigde de bus het te begeven, zodat we de boot zouden missen. De bootreis was behoorlijk intensief, de zee was wat onrustig ... Bijna iedereen was blij toen jersey in zicht kwam. Het werd nog erger.. De vorige dagen konden we de regen nog ontwijken. Zaterdag kregen we echter de volle laag! De dag viel letterlijk in het water. Ook hier was de ontvangst allerhartelijkst. Vrienden (met stevige regenkleding) maakten dankbaar gebruik van de speciaal voor ons paraat staande gidsen. Veel dieren waren echter binnen . Ontzettend jammer. Zowel de orang oetans als de gorilla's beschikken over grote buitenverblijven. Pas in de middag, toen er een waterig zonnetje doorbrak, lieten enkele gorilla's zich buiten bewonderen . Maar toen moesten we al weer naar de boot. De jersey Wildlife Preservation Trust is geen gewone dierentuin. Men richt zich puur op het behoud van diersoorten en educatie. je vindt er bijvoorbeeld geen olifanten, maar wel veel bijzondere kleinere diersoorten, zoals de aye-aye, Rodrigues rouzetten, Madagascar springratten, Mauritius duiven en valken en diverse soorten Madagascar een-

~J.t!J UITVAARTVERZORGING e.M. Bouwman Albert Verweystraat 2a 3061 SB Rotterdam Tel.: 0104145343 Bgg.: 0104145564

den. Tamarins worden getraind om terug te worden gezet in hun oorspronkelijke leefgebied . "Jersey" is voor veel diersoorten een laatste kans om voor uitsterven behoed te worden. De unieke aanpak van de Jersey Zoo en haar oprichter wijlen Gerald DurreIl is beschreven in tientallen boeken .

Jammer dat we zo weinig tijd hadden (we moesten de middagboot terug halen) en dat het weer tegen zat. Gelukkig was de zee tijdens de terugreis wat rustiger. De busreis ging weer voorspoedig. Een speciaal woord van dank tenslotte voor Els en Anja. Zij verzorgden, als door Jan aangewezen "vrijwilligers ", de drankvoorziening (wat hebben Vrienden toch met chocomel. .. ). En natuurlijk voor Tom Slijkoort, die wederom een prima programma in elkaar heeft gezet.

Stijlvolle uitvoering van begrafenissen en crematies. Informatie over: - Het O.RV depositofonds (=verzorgingsfonds) - De kostenbegroting voor een uitvaart, met betrekking tot een af te sluiten verzekering. - Inschrijving wilsbeschikking met vrij lidmaatschap.

1/0()/Jl al uw~, ~,

Waar gaan we volgend jaar heen?

jdanûm- en~,

,

als ode lid ak V<XYJl1euk ~

Tekst: Marcel Kreuger, met dank aan Theo van der Ham Foto's: Anja Brown-Oogje

Trakteren? Belegde broodjes bestellen

11

••

J.J. v.d. Sterre Bergselaan 322 Stadhoudersweg 106 Jonkerfransstraat 96

tel: 0104666294 tel: 010466 6774 tel: 010413 81 88

De bakkerdie nog zelf bakt uit Rotterdam.

Beschrijving

Vogelwijzer: Ijsvogels Wereldwijd bestaat de familie van de ijsvogels uit 84 soorten. Gemakshalve worden ze in twee groepen ingedeeld: de "vis-ijsvog~ls" en de " bos-ijsvogels". On.~ artikel zal dit keer gaan over twee Australische vertegenwoordigers Uit de groep van de bOS-IJsvogels, te weten de kookaburra ofwel Lachende Hans en de blauwvleugel kookaburra. Aan het eind staan we nog even stil bij de Nederlandse ijsvogel. Wetenschappelijk zijn de kookaburra en de blauwvleugel kookaburra als volgt ingedeeld: kookaburra

blauwvleugelkookaburra

Klasse

aves

aves

Orde

coraciiformes

coraciiformes (=scharrelaarachtigen)

Familie

alcedindae

Geslacht

dacelon inae

Soort

dacelo gigas of dacelo novaeguineae

Indeling en naamgeving De ijsvogels behoren tot de orde van de coraciiformes; de scharrelaarachtigen. Hiertoe behoren verder onder andere de families van de bijeneters, motmots, neushoornvogels en de hoppen. Allemaal heel verschillende vogels. Wat ze bindt is de vorm van de voeten. Bij al deze families is de middelste teen deels vergroeid met de buiten teen. Het latijnse woord voor ijsvogel is alcyon of alcedo. Van deze laatste naam nu is de soortnaam dacelo afgeleid . Het is een anagram (=woordomzetting). Gigas in de wetenschappelijke naam staat voor gigant en leachii bij de blauwvleugel kookaburra refe-

alcedindae dil:eloninae dacelo leachii

reert aan de Britse zoöloog William Elford Leach (in Australië heet de vogel ook wel Leach's kingfisher) . De Nederlandse naam ijsvogel heeft niets te maken met een voorliefde van de vogel voor ijs. Integendeel, als er ijs ligt op de sloten moet onze inheemse ijsvogel veel meer op zoek gaan naar voedsel en daardoor zien we hem vaker als er ijs ligt, ijsvogel dus. Hetzelfde geldt ov€rigens voor het winterkoninkje: in de winter moet hij meer op zoek naar voedsel en zien wij mensen hem dus vaker. De naam kookaburra is afkomstig van de Aborigines; de oorspronkelijke bewoners van Australië. In de mythologie van de Aborigines speelt de kookaburra een belangrijke rol. De vogel kreeg van de God Bayane de opdracht zo hard te lachen dat de mensen wakker zouden worden om de eerste zonsopgang te zien. Ook nu nog leeft in Australië het bijgeloof dat kinderen die de kookaburra beledigen scheve tanden krijgen! De Australische radio gebruikt het geluid van de Lachende Hans als een pauzeteken in de radioprogramma's. De kookaburra's genieten dus grote bekendh eid in hun thuisland .

Zeer waarschijnlijk bestond lang geleden slechts één bos-ijsvogel in Australië en zijn het geologische en klimatologische factoren in het Pleistoceen (2 .000.000 tot 10.000 jaar geleden) geweest die de twee soorten van elkaar hebben gescheiden, waardoor beide soorten zich op hun eigen manier hebben ontwikkeld. De kookaburra is 's werelds grootste ijsvogel met een lengte van 42-46 cm. Ze hebben een brede afgeplatte snavel. Hun verenkleed bevat enige bruintinten met wat vale blauwe plekken. Geslachtsverschil is moeilijk te zien: het vrouwtje zou wat groter zijn en de kleuren bij haar iets feller. De blauwvleugel kookaburra is vergelijkbaar, op zijn blauwe vleugels na. Bij deze vogels is er wel geslachtsverschil te zien (= geslachtsdimorfisme): de man heeft diepblauwe en witgezoomde staartveren; bij het vrouwtje zijn ze roodbruin met zwarte dwarsstrepen. De jonge vogels van beide soorten zijn valer van kleur dan de oudervogels.

Leefgebied en voeding De kookaburra kwam oorspronkelijk alleen in Oost-Australië voor, tegenwoordig vinden we hem ook in Zuidwest-Australië, Tasmanië, Langoree Island en Flanders Island. In een paar van deze gebieden is de soort succesvol door de mens ingevoerd . Ook in Nieuw Zeeland is de soort ingevoerd, daar zijn echter slechts enkele kleine groepjes uit ontstaan (Noord Eiland; Hauraki Golfregio). De blauwvleugel kookaburra komt voor in Noord-, Noordwest- en Noordoost-Austral ië evenals in Zuidelijk Nieuw Guinea. Alleen in Noordoost-Australië komen beide soorten dus samen voor. Omdat hun voeding en biotoopvoorkeur iets verschillen zijn ze echter in dit gebied geen concurrent van elkaar. De kookaburra verkiest iets drogere gebieden en leeft meer in de buurt van de mensen dan de blauwvleugel kookaburra. Grofweg bestaat hun biotoop uit tropische bossen en de uitgestrekte savannebossen. Beide vogelsoorten zijn standvogels (d.w.z. ze trekken niet) en territori aal (hun territorium is meestal enkele hectaren groot). Iedere morgen bakenen de vogels met gezang hun territorium af: het " lachen " . De gelijkenis met menselijk lachen is overigens maar matig.

Ook in Blijdorp is dit " lachen " zo af en toe te horen. Beide kookaburra's jagen op de typische "ijsvogelmanier": ze zitten stil op een tak speurend naar een prooi. Hebben ze iets van hun gading gezien dan duiken ze er vanaf de tak op af (deze methode lijkt veel op die van de inheemse buizerd) en slaan hun prooi vervolgens dood tegen een boomtak. Ook in Blijdorp vertonen kookaburra's dit gedrag, ook al is hun "prooi" al dood. Vervolgens slikken ze de prooi in z'n geheel naar binnen , de kop eerst. Een enkele keer eten ze vis of krab, kleine vogeltjes of eieren, maar het merendeel van hun voedsel bestaat uit grote insekten, kikkers, hagedissen, slakken, muizen . De kookaburra's eten ook door mensen achtergelaten voedsel. Ook worden er zelfs slangen gevangen. Zo'n slang kan wel tot 50 cm. lang zijn. Soms vangen meerdere dieren samen een slang. Deze kan dan nog wel langer zijn . Ook gifslangen worden wel gevangen, het een de kookaburra populair maakt bij mensen .

Broeden Bos-ijsvogels zijn zogenaamde " holenbroeders". De kookaburra's broeden voornamelijk in holen in bomen die ze overigens niet zelf uithakken. Soms broeden ze ook wel in een termietenheuvel of in een zandwand. Meestal wordt door een paartje jarenlang gebruik gemaakt van hetzelfde nest. Het zijn geen schoonmakers, uitwerpselen en voedsel resten laten ze gewoon in het nest liggen. In Australië wordt de blauwvleugel kookaburra ook wel " Pookar" genoemd, hetgeen "stinkend " betekent.

Tussen september en december leggen beide soorten kookaburra's twee tot drie witte eieren. Omdat ze beschut in holtes liggen kunnen ze wit zijn en hebben ze geen schutkleur nodig. Na 24-26 dagen broeden, wat door beide oudervogels afwisselend gebeurt, komen ze uit. De eerste 15 dagen zijn de jongen blind . jonge ijsvogels groeien snel: na 3 dagen wegen ze ongeveer 26 gram, na 27 dagen is dit opgelopen tot zo'n 320 gram. Later zakt dit gewicht weer naar ongeveer 225 gram. Dit tijdelijke "overgewicht" noemen we het "postembryonale overgewicht" en is typisch voor alle nestblijvers. Na zo'n vier tot vijf weken vliegen de jongen uit. Hierna worden ze nog enkele maanden door de ouders verzorgd.

Dan zien we een bijzonder fenomeen: een groot deel van de jongen blijft in het broedgebied van de ouders en gaat helpen bij de volgende broedsels. Het betreft hier zowel het broeden zelf als het voeren van de jongen in het nest. Tot wel zo'n dertig procent van de volwassen kookaburra's is " helper-vogel". De oudervogels blijven steeds dominant over de helpers. Bij de blauwvleugel kookaburra zij n zo zelfs groepen van wel twaalf vogels geteld! Een " helper-vogel" wordt uiteindelijk zelf broedvogel als er ergens een broedvogel sterft. De helpers hebben overigens wel vaak een eigen territorium maar broeden dus zelf niet. Mogelijk is dit om het aantal broedende vogels te beperken waardoor er minder jongen worden geboren en de kans op hun overleving vergroot wordt omdat er voldoende voedsel is.

Ijsvogels in Nederland In Nederland komt één ijsvogelsoort voor, simpelweg ijsvogel genoemd (alcedo atthis). De ijsvogel komt voor op de zogenaamde " Rode lijst": vogelsoorten die een zekere kwetsbaarheid hebben voor wat betreft hun voortbestaan in Nederland; er is extra aandacht nodig om deze vogels voor Nederland te behouden. In Nederland zouden nu nog zo'n 125 - 150 broedparen voorkomen. In 1996 zaten 15 paartjes daarvan in de Biesbosch . Onze eigen ijsvogel is zo'n 16,5 cm klein en zit net als de kookaburra's vaak op een vaste uitkijkpost, turend naar een prooi. In dit geval met name vis (voorntjes, stekelbaarsjes), kikkervisjes en (libelle)larven, het is namelijk een typische vis-ijsvogel. De ijsvogel heeft dan ook heldere beken nodig om vanaf een tak (maar soms ook "biddend" boven het water) zijn prooi te kunnen waarnemen . Onder water ziet hij overigens niets meer, er komt dan een vlies over zijn ogen heen.

MAVEMAT B. V. Onderhoud en reparatie van stalen steigers. In-en verkoop stalen steigers, nieuw en gebruikt. Verhuur stalen steigers. Verhuur accommodaties. Verkoop stalen stapelbakken.

Van april tot augustus broeden de ijsvogeltjes in zelfgegraven nestholtes in steile oevers. In de holte worden 6-7 eieren gelegd die na 3 weken broeden (door beide vogels) uitkomen. Nog eens 25 dagen later vliegen de jongen uit. Meestal blijven de ijsvogels hier ook overwinteren . Alleen in strenge winters trekken ze wel eens naar de kust of naar het zuiden, op zoek naar open water. Velen blijven echter ook achter en vandaar dat een strenge winter altijd veel ijsvogels het leven kost. Behalve strenge winters en onvoldoende geschikte leefgebieden kennen de ijsvogels geen natuurlijke vijanden: hun vlees schijnt zo slecht te smaken dat geen roofdier of roofvogel zich eraan waagt. In de Biesbosch worden regelmatig vogelexcursies gehouden. Wilt u dit vogeltje eens zien in Nederland dan is zo'n excursie een mooie kans. Ook op de Veluwe zijn meerdere paren aanwezig evenals in het Leudal (5 kilometer ten noordwesten van Roermond) .

Tekst: jos en Anne Marie Nijkamp Foto's: jos en Anne Marie Nijkamp, Peter Stolk

MAVEMAT B. V. Sydneystraat 44 3047 BP Rotterdam Telefoon 010 41541 00 Telefax 010 4159727

••tuIanIa

(Z)eau de Cologne Het is inmiddels al weer ruim 3 jaar geleden dat de Vrienden de dierentuin van Keulen hebben bezocht. In het verslag van di e reis (zie Vriendennieuws van juli 1994) werd een aantal ve rni euwingen in de tuin aangekondigd . Hoog tijd dus om eens te gaan kijken hoe de zaken ervoor staan.

De dierentuin van Keulen heeft nog steeds een zeer uitgebreide collectie van apen en halfapen . Nog niet zo lang geleden zaten de meeste apen in ste ri ele, goed schoon te maken verblij ven, met metalen klimrekken . Circa 5 jaar geleden is men in Keu len overgestapt op het gebruik van natuurlijke bodembedekking en flexibele klimmaterialen. Alleen bij dé attractie van Keulen, de Douc langoeren (foto), zij n de kale vloeren en metalen klimrekken nog aanwezig. Blijkbaar wil men met deze moeilijke kostgangers gee n risico's nemen. Het aantal Douc langoeren dat in Europese en Amerikaanse dierentuinen wordt gehouden is in korte tijd gedaald van circa 60 naar circa 30 exemplaren. In Keu len, waar het Europese stamboek (EE P) voor het fokken va n deze dieren wo rd t bijgehouden, worden wel regelmatig jongen geboren. In de winter

wordt het voedsel van deze schitterende bladetende aap ingevroren omdat er dan geen verse bladeren voorhanden zijn . Hoewel het aantal soorten halfapen in Keu len afneemt, is in het uit 1973 stammende " Lemuren haus" nog steeds een indrukwekkende collectie aanwezig. Door de verblijven aaneen te schakelen hebben de dieren nu meer ruimte dan enkele jaren geleden, toen iedere soort éé n " hok" tot z'n beschikking had. Behalve algemene soorten als de rode vari , de zwart-witte vari en de katta zijn in Keulen ondermeer de bruine maki, de roodbuiklemur, de Sclater's maki, de zwarte maki en de mayottenmaki aanwezig. De Sclater's maki wi nt de schoonheidsprijs door de turquoi se ogen. Deze soort is pas in 1983 (!) ontdekt en heeft een zeer klein verspreidingsgebied in het noordwesten van Madagascar.

Behalve in het Lemurenhaus komen apen-liefhebbers ook in het "Südamerikahaus" (foto) aan hun trekken. M et name de rode brulapen, de witneussaki, de leeuwaapjes (2 soorten ) en de enige nog overgebleven witte oeakari (foto p. 38) vormen de attracties. Enkele jaren geleden waren in Keulen nog 3 oeakari-soorten te bewonderen. Deze zeldzame apensoorten planten zich in dierentuinen echter zeer moeizaam voort, zodat ook in de dierentuin van Keul en de oeakari's uit dreigen te sterven. Door gebruik te maken van gazen bruggen hebben de apen meer ruimte en kunnen enkele apensoorten zelfs bij elkaar op bezoek (witgezichtoeistitie bij de rode brulaap en de witgezichtsaki bij de springtamarin). Bij een bezoek aan de apengebouwen is overigens raadzaam regelmatig naar boven te kijken omdat veel dieren in de gangen zitten en daar gewoon hun behoefte doen . Daar moet u dan niet direct onder staan .... Om nog even in de apenwereld te blijven : voor de bonobo's is bij het " Urwaldhaus" een ruim buitenverblijf geopend (foto) Dit buitenperk, dat in 1996 is geopend, wordt gekenmerkt door een beekj e dat in het verblijf stroomt. Er zijn diverse klimconstructies gebouwd die onderling met touwen verbonden zijn. Op deze manier kunn en de dieren het beekje oversteken als zij geen natte voeten willen halen. Tijdens ons bezoek lieten de apen zich de net aangeplante begroeiing goed smaken . Het is dus maar afwachten hoe het verblijf er over enige tijd uitziet! De gorilla's (baby van januari '97) en de orang oetans hadden reeds langer een buitenverblijf tot hun beschikking. Opvallend is dat in het verblijf van de gorilla's sinds kort ook colobusapen rondslingeren. Net zoals bijvoorbeeld op Apenheul, waar de huzaa rapen

(grondapen ) de gorilla's veel te snel af zijn, hebben ook in Keulen de gorilla's (met name de pubers) het nakijken als ze de coIobusapen willen pesten . Hoewel Keulen bekend staat om de grote collectie apen, is er natuurlijk veel meer te beleven . En tenslotte waren we naar Keulen gekomen om de recent geopende verblijven te bekijken! Vlakbij het Südamerikahaus is in 1994 een ruim verblijf voor okapi's aangelegd. Via grote ramen kunnen de bezoekers ook in de winter, als het buiten te koud is voor de okapi's, de dieren goed zien. Thans zijn 2 okapi 's aanwezig, die helaas nog niet voor nageslacht hebben gezorgd. Andere opvallende nieuwe verblijven zijn het in 1997 geopende uilenverblijf en de in 1994 geopende verblijven voor de sneeuwpanter en de Perzische luipaard . Het uilenverblijf is gebouwd in de vorm van een klooster. Bezoekers kunnen via zware houten deuren in de vrije vlucht volière komen , waar enkele kleinere uilensooorten gehuisvest zijn. De grotere uilensoorten zitten wel afgescheiden van het publiek. De twee genoemde katachtigen hebben sinds 1994 de beschikking over een ruim verblijf. De oude verblijven bestonden min of meer uit vierkante hokken met gaas. Na de leeuwen, de tijgers en de beren hebben nu dus ook de andere grote roofdieren een ruim onderkomen. De wanden van het geleidelijk oplopende verblijf zijn met rotsen bekleed, waardoor allerlei schuilmogelijkheden voor de dieren ontstaan. Via een reusachtige boogconstructie is aan de bovenzijde gaas gespannen. Op diverse punten zijn glaswanden geplaatst, zodat de bezoeker de ruimte vanuit verschillende plaatsen kan bewonderen. Uiteraard ontbreekt ook een kabbelend beekje niet. Helaas moeten ook deze natuu r-

lijke en ruim e verblijven periodiek grond ig schoongemaakt worden, dus u snapt het al. .. , geen sneeuwpanter of Perzisch luipaard te zien! Zoa ls een oude stadsdierentu in betaamt, heeft Keulen een fazanterie met een uitgebreide collectie vogels. Ook hier zijn de verblijven aangepast aan de eisen van deze tijd door het samenvoegen van verblij ven en door de natuurlijke inrichting. Vaak worden d iverse soorten in één wat groter verblijf gehouden. Van de witte Balispreeuw, waarvan Keu len Europees stamboekhouder is, zijn wel 6 paartjes te vinden, die samen met andere vogels in diverse verblijven zitten. Een andere opvallende attractie op vogelgebied is de toerako . Hiervan zijn in Keulen maar liefst zeven soorten te vinden. Uiteraard zij n er ook diverse fazanten en pauwensoorten te zien in de fazanterie zoals de zeldzame witoorfazant, de Edwards fazant en de Palawan pauwfazant. Een aantal andere vogelsoorten die het noemen waard is zijn de lori 's, bijeneters, ibissen, beo's, neushoornvogels en de kookaburra, waarover u elders in dit nummer meer kunt lezen. Tenslotte is het vermelden waard dat Keulen de zeer zeldzame Mauritius roze duif in de collectie heeft. Hiervan waren er in de jaren '70 in het wi ld nog maar 20 over in een klein stuk bos op Mauritius. Door een reddingsactie van de dierentuin van Jersey (zie ook verslag voorjaarsreis) is deze grote, roze duif voor uitsterven behoed.

Door de zeer grote collectie zoogdieren en vogels in de dierentuin van Keulen, zou er bijna geen tijd overblijven om het Aquarium te bezoeken. Eigen lij k is Aquarium voor dit gebouw geen goede benaming, omdat er een grote verscheidenheid aan vissen, reptielen , amfibieën en insecten te bewonderen is, zowel uit de tropen als uit Europa. Het voert te ver om hier een opsomming van de soorten te geven. Voor de liefhebber en missch ien juist ook wel voor de minder grote liefhebber, is een bezoek zeker aan te raden (bij nat weer?). Ook de dierentuin van Keu len loopt mee in de vaart der vernieuwingen in dierentu inen. De recent geopende verblijven zijn zeer fraa i en doordacht aangelegd. Ook in de bestaande verblijven wordt geprobeerd door kleinere aanpassingen het leven voor de dieren zo aangenaam mogelijk te maken. Door de zeer grote dierencollectie neemt het vernieuwingsproces echter veel tijd in beslag (daar weten we in Blijdorp alles van!) en kan er de komende jaren nog veel verbeteren. Wij hopen u lekker te hebben gemaakt voor een bezoek, u zu lt er zeker geen spijt van krijgen!

Alex Schouten en Angeline Peters, met dank aan Theo van der Ham Foto's: Alex Schouten en Angeline Peters

De specialist voor uw touringcarreis, zoals:

• Dagtochten • Personeelsreizen • Excursies

• Bruiloften • Schoolreizen • Meerdaagse reizen

0181 331 222 Rijksstraatweg 36 - Hellevoetsluis - Fax 0181 312 368

Najaarsexcursie naar Artis op 20 september 1997 Op de Algemene Ledenvergadering van 12 april j.1. heeft het Bestuur de leden voorgesteld om dit jaar Artis, Amsterdam, als reisbestemming voor de najaarsexcursie te kiezen . De daar aanwezige leden hebben hiermee ingestemd, zodat de leden van de Vereniging Vrienden van Blijdorp hierbij worden uitgenodigd tot deelname aan deze excursie.

De volgende punten zijn voor u van belang: • vertrek: 9.00 uur plaats: Conradstraat in Rotterdam (bij het Centraal Station) aankomsttijd Artis: 10.30 uur geplande aankomsttijd in Rotterdam: 18.30 uur kosten fl. 45,- voor leden; deelnemers die geen lid zijn van de Vereniging Vrienden van Blijdorp betalen fl. 50,In Artis bestaat de mogelijkheid tot het nuttigen van een lunch, maar u kunt uiteraard ook uw eigen lunchpakket meenemen.

In de reissom zijn inbegrepen: de busreis Rotterdam - Artis v.v. toegang tot Artis fooi voor de chauffeur inleid ing over de vern ieuwingsplannen rondleiding achter de scherm en

Zoals altijd geldt in de bussen een rookverbod. Aanmelding voor deze excursie: Het verschu ldigde bedrag dient u over te maken naar girorekening 20.71.059 t.n.v. Vereniging Vrienden van Blijdorp, afd. Excursies, Aernt Bruunstraat 59 te Rotterdam, onder vermelding van '\'\rtis 1997". De girooverschrijvingen dienen uiterlijk op 1 september te zijn ontvangen. Uw overschrijving is uw bewijs van deelname aan de excu rsie; u ontvangt dus geen verdere bescheiden of mededelingen. De aanmeldi ngen worden in volgorde van ontvangst behandeld. Snelle overmaking van het verschuldigde bedrag is derhalve aan te bevelen. Het is helaas niet mogelijk het te betalen bedrag te restitueren voor afmeldingen die la-

ter dan 1 september zijn ontvangen. Restituties binnen de gestelde termijn vinden plaats onder inhouding van de door de Vereniging gemaakte kosten .

Artis Artis is een tu in met een rijke historie. Hiervan getuigt natuurlijk het monumentale aquarium , dat on langs ingrijpend gerenoveerd en gedeeltelijk in de oorspronkelijke staat teruggebracht is. Blikvangers zijn 4 enorme aquaria van elk 15 meter lengte, waaronder een echte Amsterd amse gracht! Voor veel Vrienden zal ook het avontuurlijke nachtdierenhuis "Jungle by night" nieuw zijn . Verder is Artis natuurlijk een dierentuin met een heel mooie dierencollectie. Daarvan noemen we u vast brillangoeren, mandrils, sneeuwpanters, Kongopauwen, zeekoeien en natuurlijk de "standaarddieren" zoals Indische olifanten, giraffen en gorilla's. Binnenkort start Arti s met een ingrijpende renovatie van de dierentuin, omdat men on langs een uitbreidingsgebied van vier hectare gekregen heeft. Over een paar jaar zal Artis er dan ook heel anders uitzien. Dit zou dus we l eens uw laatste kans kunnen zijn, om het "oude Artis" te zien .... !

Hobby

CENTRUM

MAGAZijN BlïdoRp Stadhoudersweg 97c 3039 EC Rotterdam Te/efoon 0 I 0 466 3/ 80 CEREEdscitAPPEN • IJZERWAREN ElEkTRA • SANiTAiR • VERf • SlEUTduRViCE

Gifslangen

WINKELCENTRUM MGR. NOlENSlAAN

Postkantoor Mgr. Nolenslaan

Vishandel Gorzeman

Wasserette V.d. Wal Hap Snap Zeeman Milo

Dortier Market

-91\1 ~ ~ O(llV~ S~-IûLRJ,UA? .

j.T. Interieur De Knabbelfarm

tanden in de bek. Vier in de bovenkaak en twee in de onderkaak. De rijen tanden kunnen onafhankelijk van elkaar bewegen. De tanden van gifslangen verschillen sterk van elkaar en kunnen gebruikt worden om een systematische indeling van slangen te maken . We kunn en een drietal typen gebitten onderscheiden( afbeelding 1,2 en 3)

A. Simons jr. Groente en Fruit

Oogadviseur Paul Berg

sffJ.OJJq~ @J SQlÛLCJ;

Windsor House

VSB-bank Videoland Kapsalon Femmy Toerkoop Reisbureau

O(9(9r<9P·

Voor het eerst sinds 12 jaar is in Blijdorp weer een gifslang te zien. Het gaat om de Aruba ratelslang. Dit feit is aanleiding om aandacht te besteden aan gif en gifslangen. In dit artikel zal een aantal aspecten van gifslangen besproken worden: Wat is de functie van gif? Op welke wijze kan gif door een slang overgebracht worden? Welke werking heeft gif op het menselijk (dierlijk) lichaam? Hoe gevaarlijk is een gifslang voor de mens?

Slagerij Hans de jong Banketbakkerij Scholtes

Drogisterij Bergsen

Boekhandel van Leeuwen

Hairstudio Number One

Lichtdrukkerij Daalhuisen

Functie van gif Slechts eenderde van de circa 2500 soorten slangen is giftig. Giftig betekent heel algemeen het vermogen om actief een stof, die in kleine hoeveelheden bij mens of dier ongewenste effecten kan veroorzaken, over te brengen op andere organismen, waardoor deze schade (kunnen) oplopen. Het gif van gifslangen heeft een tweetal functies. Allereerst dient het gif als verteringssap. Slangen hebben geen poten en kunnen hun prooi niet verscheuren. Door de injectie van gif met enzymen begint de vertering van de prooi reeds buiten het lichaam . Door de werking van de enzymen wordt de stofwisseling van de prooi veranderd en ruikt de prooi anders dan niet gebeten prooidieren. Als de prooi niet direct gedood is, is de slang na de beet in staat het spoor van de prooi te achtervolgen tot deze sterft. In de tweede plaats heeft gif de functie van verdediging tegen vijanden buiten de eigen soort. Gebruik van gif tegen soortgenoten is nog nooit waargenomen.

Giftanden Plusmarkt Koornneef

Bloemen- en Plantenpaleis

Slijterij "de Beurs van Schiedam"

Het gifapparaat bij gifslangen bestaat uit een klier die het gif produceert, een transportkanaal voor het gif en een tand om het gif te injecteren. In de volgende alinea's wordt gekeken naar de wijze waarop gifslangen via hun giftanden het gif over brengen in het slachtoffer. Slangen hebben zes rijen met

afb. 1 Het opistoglyfe gebit Het opistoglyfe gebit bestaat uit massieve naar achteren gerichte tanden met achter in de bovenkaak twee iets vergrote giftandjes. De giftandjes zijn gegroefd, door deze groef loopt het gif. Bij een beet door een slang met dit type gebit is over het algemeen geen gevaar te duchten . De giftandjes komen pas in actie als de prooi al een eindje verzwolgen is. Een voorbeeld van een slang met dit gebitstype is de, ook in Nederland voorkomende, ringslang.

, ~J~, /

afb. 2 Het proteroglyfe gebit Een tweede type gebit, het proteroglyfe gebit, bestaat uit massieve naar achteren gerichte tanden met voor in de bek (in de bovenkaak) twee grote gegroefde tanden. Om voldoende gif te kunnen overbrengen moet de slang door middel van kauwen de wond vergroten. De giftanden zijn onbeweeglijk. Via een groef aan de zijkant van de giftanden vloeit het gif naar de wond. De belangrijkste

groepen slangen met dit gebitstype zijn de cobra's, mamba's en zeeslangen. Sommige van deze slangen zijn in staat tot gifspuwen: bekend zijn de spuwende cobra's. Bij deze slangen ligt de groef dichter bij de basis van de giftand en is de opening iets ronder. Hierdoor kan de slang het gif onder druk spuiten.

afb. 3 Het solenoglyfe gebit De gifslangen met het verst ontwikkelde giftoedieningssysteem zoals ratelslangen en adders hebben het solenoglyfe gebit. Ook deze slangen hebben naar achteren gerichte massieve tanden met voor in de bek twee scharnierende giftanden. In rust liggen deze giftanden tegen het gehemelte geklapt. Bij een beet klappen deze giftanden naar buiten. Doordat de giftanden ingeklapt in de bek liggen kunnen zij veel langer worden dan bij de andere gifslangen. Door deze lange giftanden zijn deze gifslangen in staat hun gif diep in het slachtoffer te injecteren.

Werking van gif Slangegifis onder te verdelen in twee groepen: haemotoxine en neurotoxine. Haemotoxine komt vooral voor bij slangen met het solenoglyfe gebit, ratelslangen en adders. Dit gif veroorzaakt afbraak van rode bloedcellen en kan de volgende verschijnselen veroorzaken: zwellingen, verkleuringen, daling van de bloeddruk, weefselbloeding, klontering van het bloed en uiteindelijk hartstilstand. Neurotoxine komt vooral voor bij slangen met het proteroglyfe gebit; cobra's en zeeslangen. Dit gif verhindert dat prikkels in het zenuwstelsel worden doorgegeven. Met als gevolg verlammingen. Door verlamming van ademhalingsspieren kan uiteindelijk verstikking optreden. Sommige slangen hebben een combinatie van deze twee giften, bijv. de Zuid-Amerikaanse ratelslang, waaraan de Aruba ratelslang nauw verwant is.

Hoe gevaarlijk is een gifslang Een aantal factoren is van belang bij het bepalen van het gevaar van een gifslang voor de mens: Indien een ontmoeting plaatsvindt tussen een gifslang en de mens zal de gifslang de mens moeten bijten. Zonder beet zal het gif immers niet overgebracht worden. Zeeslangen hebben een zeer krachtig gif, een beet is meestal dodelijk, maar zullen nauwelijks bijten naar mensen en zijn daarom voor mensen in feite niet giftig (lees gevaarlijk). Is de slang in staat om gif via een beet over te brengen in de mens? Alleen slangen met een proteroglyf of solenoglyf gebit zijn in staat hun gif over te brengen op de mens. Om deze reden is de ringslang niet giftig voor de mens. Werd bij de beet gif geïnjecteerd? Het aanmaken van gif duurt in het algemeen een week. Als de slang net een prooi heeft gebeten, is de kans aanwezig dat bij de beet geen gif is geïnjecteerd. Bovendien is het injecteren van gif afhankelijk van een goede beet. Niet alle pogingen van een gifslang om gif te injecteren slagen.

Slot Tegenwoordig bestaan tegen haast alle gifsoorten antisera. Wanneer je na een beet dit serum snel toedient is het risico op schade door het gif redelijk beperkt. Gelukkig is slangengif niet alleen schadelijk. Uit slangengif zijn ook enkele geneesmiddelen ontwikkeld, of door ontraadseling van de werking van het gif is de medische wetenschap verder ontwikkeld. Gifslangen vormen een interessante groep van reptielen, die het bestuderen meer dan waard zijn. Het is jammer, dat vanwege het risico voor het verzorgend personeel in Nederland relatief weinig gifslangen aanwezig zijn in dierentuinen. Een uitzondering vormt de reptielenzoo Serpo te Delft. Tekst: Gerhard Tijssen Afbeeldingen: W.K. Getreuer - Een boekje lang slang, Slangenexpo Serpo, Delft, 1990 Foto: Diergaarde Blijdorp

Trip naar Londen en Whipsnade 23 t/m 26 oktober 1997 Stichting Vrienden Safaripark Beekse Bergen organiseert dit jaar voor het eerst een meerdaagse trip naar buitenlandse dierentuinen: London Zoo en Whipsnade Animal Park. Voor deze gelegenheid nodigen wij ook graag de Vrienden van Blijdorp uit. De reis wordt gemaakt per touringcar, vanaf Tilburg via de kanaaltunnel FrankrijkEngeland. In Londen verblijven we 3 nachten in het Queens Hotel in de wijk Crystal Palace. Kamers zijn voorzien van bad/douche, toilet, T.v. en telefoon. De reis duurt van donderdag 23 oktober tot en met zondag 26 oktober 1997.

~~' Sfithfind Vrienden f., 1 h

~ ~~

" Safaripark Beekse Bergen

Het reisschema is als volgt: 1e dag: Vertrek vanaf Safari Beekse Bergen ca. 9.00 uur (bij voldoende belangstelling is opstappen in Rotterdam mogelijk, uiteraard op een vroeger tijdstip). Aankomst centrum Londen einde van de middag. Mogelijkheid tot het doen van inkopen. 2e dag: Bezoek aan Londen Zoo, waar een rondl eiding te wachten staat, gevolgd door enkele uren ter eigen oriëntatie. De reisorganisatie biedt de mogelijkheid om in de avond in Londen een musical te bezoeken. Geïnteresseerden ontvangen een programma op aanvraag (kosten fl. 69,- tot fl. 99,- p.p.) 3e dag: Bezoek Whipsnade Animal Park, even buiten Londen, waar ook weer een rondleiding voor ons wordt georganiseerd en er tijd is voor individueel bezoek. Aan het eind van de middag keren we terug naar Londen, waar de avond vrij te besteden is of gebruik kan worden gemaakt van de lichttour, georganiseerd door Maaskant reizen.

4e dag: Na het ontbijt vertrekken we naar de mooie oude stad Canterbury, waar we de ochtend zullen besteden. Rond 14.00 uur aanvaarden we de terugtocht van Folkestone naar Calais. In België wordt nog een korte stop gehouden alvorens we aan het eind van de middag in Tilburg (c.q. later in Rotterdam) terugkeren. De prijs voor deze excursie bedraagt hfl. 350,- p.p.

Niet inbegrepen: middag en avondmaaltijden vervoerskosten van Whipsnade terug naar Londen (is nog overleg over) vervoer in Londen (bijv. naar London Zoo) reis- en annuleringsverzekeringen (informatie hieromtrent ontvangt u op aanvraag) Minimaal aantal deelnemers: 25 personen

Voor aanmelding en/of meer informatie: Stichting Vrienden Safaripark, Hanny Verberkmoes tel: 013 - 536 00 35/ fax: 013 - 535 79 66

Winkelaanbieding!

-----"----

Tegen inlevering van deze bon. of op vertoon van deze Vriendennieuws krijgt u een:

Taman Indah T-shirt voor

fl. 15,- (normale prijs fl. 19,50) of een sweater voor

fl. 25,- (normale prijs I/. 35,'). U vindt de Vlleodellwinkel

tegenovel het lijgclterras.

Vrienden voor het leven

Nieuws uit andere dierentuinen

Stijn Heukels (15 jaar) uit Terheijden

Zoals u van ons gewend bent besteden we aan het eind van elk nummer aandacht aan wetenswaardigheden uit andere tuinen. Dit keer beperken we ons tot het aanbod in Nederland. Stijn heeft geen voorkeur voor een bepaald dier. Als er al sprake is van een voorkeur, dan gaat die uit naar zoogdieren. Na zoogdieren vindt hij vogels en reptielen het meest interessant. "Blijdorp is ook een prachtig park. De combinatie met natuurgetrouwe verblijven is fantastisch . Er zijn veel tuinen met mooie verblijven, maar het mooie van Blijdorp zijn de biotopen: meer dieren in één verblijf, bijvoorbeeld Taman Indah. Verder is er ook sprake van veel afwisseling: soms moerasgebieden, dan weer steppen, dan weer verblijven waar de apen heel hoog zitten. Als ik in andere tuinen ben, zoek ik altijd naar argumenten waarom ik Blijdorp het beste vind".

Stijn is een van de jongste leden van de Vrienden. Van jongs af aan was hij al geïnteresseerd in dierentuinen. In de zomer van 1994 bezocht de familie Blijdorp. "In de gids las ik over het masterplan. Dat sprak me ontzettend aan." In april 1995 werd, op verzoek van Stijn, zijn verjaardag gevierd met een bezoek aan Blijdorp. Het nieuwe Aziëgebied maakte zoveel indruk dat meteen een gezinsabonnement werd aangeschaft. Vanaf toen brengt Stijn elke drie weken een bezoek aan de Diergaarde. "Langzaam schakel je om. Eerst ben je fan, later ga je serieuzer kijken naar wat je leuk en niet leuk vindt." Vooral het feit dat Blijdorp natuurbehoud als voornaamste doelstelling heeft vindt hij belangrijk. Omdat Stijn zich ontpopte als een groot liefhebber van Blijdorp hebben zijn ouders hem in april 1996 een lidmaatschap van de Vrienden cadeau gedaan.

Een meer biologische aanpak, à la Ouwehands Dierenpark, zou wellicht goed kunnen zijn: eco-voeding bijvoorbeeld , zeker als natuurbehoud een belangrijke doelstelling is. In de toekomst wil Stijn iets met dierentuinen doen. Liefst als bioloog, maar dierentuin-directeur lijkt hem ook leuk. "Dierentuin-directeuren hebben een prachtig leven". Het ideaal is ooit nog eens een eigen tuin te beginnen. In februari 1996 begon Stijn met een eigen periodiek: Blijdorp Blaadje. Het krantje verschijnt elke maand . Vier pagina's met wetenswaardigheden over de Diergaarde, gezien door de ogen van Stijn. Ik was natuurlijk ook benieuwd naar zij n mening over de Vrienden. Stijn is in de eerste plaats Vriend van Blijdorp. Hij zit niet bij de vereniging voor de gezelligheid. Vriendennieuws vindt hij belangrijk. "De mening van anderen interesseert mij enorm. Het mag van mij zes keer per jaar verschijnen!" De formele kant van openingen interesseert hem minder. "De Algemene Ledenvergadering was ontzettend saai. Alleen het verhaal van mevrouw Gerritse sprak mij aan, lekker practisch." Tekst: Marcel Kreuger

De verbetering van de verblijven in Dierenpark Wissel heeft effect: zowel de kuifmangabeys als de Congo-mangabeys kregen gezinsuitbreiding. Verder kropen er Edward fazanten uit het ei. Deze fazanten participeren in een EEP-programma. Voorts gaat het dierenpark samen met de Stichting tot behoud van sprengen en beken een multifunctioneel bezoekerscentrum realiseren. Hier wordt een milieu-educatief gedeelte ontwikkeld met als thema "water, sprengen en beken". In Vogelpark Avifauna kropen er twee witkopzeearenden uit het ei. Een primeur voor Nederland. De jongen werden Hillary en Bill gedoopt, naar het Amerikaanse presidentiële paar dat in mei Nederland bezocht. In Artis zijn recent een alpaca en een ree geboren. Reeën zijn in dierentuinen zeIden te zien. In april werden een Maleisetapir en een zeekoe geboren. De tapir is de eerste sinds 15 jaar. In maart zijn enkele dieren verzonden naar betere onderkomens. De zeeschildpadden Peter en Lummel, die respectievelijk 63 en 18 jaar in Artis verbleven, zijn naar een nieuw aquarium in Madrid vertrokken (met 100 keer meer water als in Amsterdam). Verder vertrokken er vijf steenbokken. De drie bokken en twee geiten gingen naar de Alpenzoo in Innsbruck. Hier worden ze langzaam gewend aan het leven in het wild. Na verloop van tijd zullen ze worden uitgezet in de Oostenrijkse Alpen.

De veranderingen op Apenheul vorderen gestaag. Begin dit jaar werd de Dayak-farm geopend. Deze kinderboerderij is gebouwd in de stijl van de " long-houses" van het Dayak-volk, dat in de regenwouden van Borneo leeft. Rond de Dayak-farm lopen diverse huisdieren uit de tropen rond, terwijl in de huizen het leven van het volk aan de

hand van informatie-panelen, gebruiksvoorwerpen en kunst wordt toegelicht. Tevens is het Madagascargebied in gebruik genomen. In dit gebied lopen 4 soorten halfapen rond: katta's, rode vari's, zwart-witte vari's en roodbuiklemuren. De roodbuiklemuur is zelden in dierentuinen te zien en heeft in Apenheul inmiddels al voor nageslacht gezorgd! Als laatste project voor 1997 is onlangs het Bonoboseum in gebruik genomen. Bonobo's worden niet vaak in dierentuinen gehouden (in Nederland alleen op Apenheul) en met de voortplanting in gevangenschap gaat het matig. In Ouwehands Dierenpark is in juni het tijgerbos officieel geopend. Met het tijgerbos draagt Ouwehands Dierenpark bij aan de instandhouding van de Amoertijger, een sterk bedreigde diersoort, én aan de bescherming van het oorspronkelijke leefgebied . In samenwerking met de Russische overheid en (locale) natuurbeschermingsorganisaties wordt de stroperij bestreden en de massale houtkap tegengegaan. Bovendien worden de tijgers aldaar zoveel mogelijk van identificatiechips en radiozenders voorzien, zodat biologen de .dieren kunnen herkennen en localiseren. Het Noorder Dierenpark meldt de geboorte van een zeldzame colobusaap (foto). Colobusapen moeten het hele jaar bladeren eten. Om in winter de apen van vers blad te kunnen voorzien worden in Emmen 's zomers grote hoeveelheden bladeren ingevroren . Dankzij de diepvriezer zijn deze tropische apen ook in de winter kerngezond. Verder kropen drie kuikentjes van een Amerikaanse jassana uit het ei. Een dergelijke geboorte vindt hoogst zelden plaats in een e dierenpark. Het eerste nummer van de 25 jaargang van "Zoo informatie" is helemaal gewijd aan de giraffe. Losse nummers van deze prachtige publicatie zijn verkrijgbaar bij het Noorder Dierenpark: tel. 0591-690275.

IJ

~~_ H. Mourik en Zn I

Agenda

I ~ ~

20 september 1997: Najaarsexcusrie naar Artis.

23 t/m 26 oktober 1997: Excursie Vrienden Safaripark Beekse Bergen naar London Zoo en Whipsnade Animal Park

9 november 1997: vyinterlezing over de regionale collectieplanning voor ooievaarsachtigen (ooievaars, ibissen, lepelaars), door Cathy King van de biologisch/veterianaire afdeling van Diergaarde Blijdorp

11 januari 1998: Nieuwjaarslezing door Ton Dorresteyn, directeur van Diergaarde Blijdorp

8 februari 1998: Winterlezing over het "groen" in Diergaarde Blijdorp, door Louis Jacobs van de botanische afdeling.

8 maart 1998: Winterlezing over de kweek van zeedieren in Diergaarde Blijdorp, door Michaël Laterveer van de biologisch/veterinaire afdeling

14 december 1997: Winterlezing over de ijberenfok in Blijdorp, door Henk van Hof van de afdeling levende have van Diergaarde Blijdorp

Alle winterlezingen in de Kiboko (o.v.b.), aanvang: 10.30 uur.

Specialist in Aardappelen, groente en fruit. I Vers gesneden rauwkost, vruchtensalade en stamppotten. Statensingel127 3039 LJ Rotterdam '0'010 - 4661671 I i

De Vriend 1 voor uw ogen en oren.

I

!S~~!~E!!

I Stat e n weg

108,

Rotterdam , 0 I 0

REPt'lJVUIE, VERl:{O()

t.

VEI(l{OOP 5-TAlllNG, STAlLiNG NIE W

I~EPtl,.RA·It-,

VEIU(OO

SoTA. l

HANt.'"I~

k

~

46660521

PAI~AT!~

V RIOOP,

,V KOOP. S A l NG STAlt N r N EIJW 'ZE U:UW cs.: 2E HANJS. f H.ANUS. kE:Pl RATIE nt: "">ARATIE, Vi RI
Schepenstraat 6d . Rotterdam' Telefoon

010466 54 52

.Jl!...

9ldoocafenkanfoor mr

CA

CJ(uijer

SAUME & MERCIER GElIEVE

mwt:"

/_~cW

Qespecialiseerd in o.a.: 9lrbeidsrecht c5traftecht Cfámilierecht 9iilleoliel 124 Ie c.RoHerdam . Ielefoon 0 10 466 65 44

cfl/{ie/'

DISTRIBUTEUR AGRÉÉ

JUWelie~HOrlOger Bob Langendam Stadhoudersweg 105 - 107. Rotterdam Tel. : 010 - 465.00.65 en 465.34.00

Brasserie • Café-Restaurant Ons bedrijf is een verhaal apart Kom he! zelf ontdekken op loopafstand van Diergaarde Blijdorp. Voor een eenvoudige maaltijd van onze scherp geprijsde kleine kaart of een uitgebreid diner. Uw receptie, feestavond of vergadering verzorgen wij geheel naar uw wensen in onze inpandige zalenaccomodatie .

Wij verstrekken u graag informatie.

Tot ziens! Bentickplein 1 - 3 • 3039 KL Rotterdam Telefoon 010 467 75 77

Multi Mail Drukwerkservice! Multl Mail B V adressenb....e~u . drukwerkseIVIce • ~aflSChe afwerkmg LID DMSA . GVR

• lreet mali

Telefoon OIO _4dg~17~S Rotterdam Telefax OIO - 412 3411 KIpstraat 35--37 •

E-Mail drukkenJ@multJmalLnl