Inhoudsopgave Overzicht van tabellen en figuren Tabellen Figuren Voorwoord Inleiding en verantwoording Inleiding Verantwoording Dankbetuiging Over de auteurs Summary
13 13 13 15 19 19 21 27 28 29
Deel I Kritische discoursanalyse
31
Inleiding Hoofdstuk 1 Een introductie op kritische discoursanalyse Inleiding Algemene kenmerken van KDA Het begrip ‘discours’ De verschillende functies van ‘discours’ Deixis Het begrip ‘analyse’ Het begrip ‘kritisch’ De historische wortels van KDA De etnografie Kritische theorie Het structuralisme Het poststructuralisme Michel Foucault (1926-1984) Jacques Derrida (1930-2004) Het neomarxisme Tot besluit Aanbevolen literatuur
31 33 33 34 36 38 40 41 45 47 48 50 52 54 54 57 59 61 62
7
Kritische discoursanalyse
Hoofdstuk 2 De functie van teksten en narratieven Inleiding De functie van teksten De relatie tussen discours en tekst De representatieve en manipulatieve kracht van teksten Framing Metaforen Het scheppende karakter van teksten Genre en genre-mixing Texturing Narratieven Tot besluit Aanbevolen literatuur
65 65 65 67 70 71 73 75 76 76 81 83 84
Hoofdstuk 3 KDA als wetenschappelijke onderzoeksstrategie Inleiding Methodologische kenmerken van KDA Ontologische uitgangspunten van KDA Epistemologische uitgangspunten van KDA Tot besluit Aanbevolen literatuur
87 87 89 92 95 97 98
Hoofdstuk 4 De drie oorspronkelijke benaderingen binnen KDA Inleiding De sociocognitieve benadering van KDA volgens Van Dijk Het verbinden van tekst en context: contextmodellen Theoretische oriëntatie binnen critical discourse studies De methodologische aanpak: analyse van semantische macrostructuren Lokale betekenissen Het belang van subtiele formele structuren Semantiek van het discours: modellen van gebeurtenissen Sociale cognitie De discourshistorische benadering van de Weense School voor Discoursanalyse De theoretische oriëntatie van de discourshistorische benadering
8
101 101 101 103 104 105 106 107 107 108 108 109
Inhoudsopgave
Interdiscursiviteit De onderzoeksmethode binnen de discourshistorische benadering De dialectisch-relationele benadering De dialectisch-relationele benadering in theorie De discursieve orde en het spanningsveld tussen macht en kapitaal Theoretische concepten binnen de dialectisch-relationele benadering De dialectisch-relationele onderzoeksmethode Systemic Functional Linguistics (SFL) Tot besluit Aanbevolen literatuur
111 111 114 116 118 120 124 125 127 127
Deel II Centrale thema’s binnen KDA: identiteit, macht en ideologie
129
Inleiding Hoofdstuk 5 Ideologie, identiteit en macht Inleiding Ideologie en KDA Macht en KDA Identiteit en KDA Tot besluit Aanbevolen literatuur
129 131 131 131 137 140 143 144
Hoofdstuk 6 Macht en hegemonie Inleiding Kritische discoursanalyse en theorieën over macht Gramsci’s visie op hegemonie Discourstheorie: een nadere uitwerking van Gramsci’s visie op hegemonie Reflectie op macht en onderzoek: het belang van een horizontale onderzoeksgemeenschap Een concreet voorbeeld: onderzoek naar sociale rechtvaardigheid
147 147 148 152 154 156 158
9
Kritische discoursanalyse
De heuristiek van een horizontale onderzoeksgemeenschap Een horizontale onderzoeksgemeenschap: een kwestie van rolwisselingen en ‘empowerment’ Een horizontale onderzoeksgemeenschap: kritieke momenten en dilemma’s Tot besluit Aanbevolen literatuur
159 160 161 163 163
Deel III Kritische Discoursanalyse in de praktijk
165
Inleiding Hoofdstuk 7 De constructie van een onderzoeksontwerp Inleiding Het maatschappelijke probleem Selectie van de data Centrale aannamen voor dit onderzoek De keuze voor een theoretisch kader De keuze voor een methodologisch kader Kwaliteitscriteria voor het onderzoek Tot besluit Aanbevolen literatuur
165 167 167 167 168 169 170 170 170 171 172
Hoofdstuk 8 Het theoretische kader met betrekking tot hegemonie Inleiding Een verdere uitwerking van de discourstheorie Articulatie, empty signifiers en nodal points Myth en social imaginary Evaluatie van het theoretische model Het gebrek aan onderscheid tussen discursieve en nietdiscursieve elementen Het gebrek aan een toepasbare visie op begrippen als identiteit, ideologie en macht Het gebrek aan een instrumentele en operationele methodologie
10
173 173 173 174 175 176 177 178 178
Inhoudsopgave
Een onvoldoende scherpe definiëring van de sleutelbegrippen Tot besluit Aanbevolen literatuur Hoofdstuk 9 Het methodologische kader en de eerste analytische fase: de inhoudsanalyse Inleiding Onderzoeksmethodologie: een eerste beschouwing van de data De eerste fase van de data-analyse: de inhoudsanalyse Terugkoppeling inhoudsanalyse en discourstheorie Tot besluit Aanbevolen literatuur Hoofdstuk 10 De tweede fase van de analyse Inleiding Argumentatie in het narratief van president Salinas de Gortari Argumentatie in het narratief van de EZLN De analyse van de discursieve strategieën van Salinas de Gortari en de EZLN Analyse van de discursieve strategieën van Salinas de Gortari Analyse van de discursieve strategieën van de EZLN Het narratief van Salinas de Gortari Het narratief van de EZLN Terugkoppeling van de tweede fase van de analyse met discourstheorie Tot besluit Aanbevolen literatuur Hoofdstuk 11 De derde fase van de data-analyse: analyse van de taalkundige kenmerken Inleiding Taalkundige analyse: stijlfiguren Metaforen in het narratief van Salinas de Gortari Metaforen in het narratief van de EZLN Taalkundige analyse en de terugkoppeling naar discourstheorie
179 179 180
181 181 181 183 187 188 189 191 191 192 194 197 197 199 200 202 206 206 207
209 209 209 210 211 212
11
Kritische discoursanalyse
Het begrip ‘modernización’ in de narratieven van Salinas de Gortari Het begrip ‘democracia’ in de narratieven van de EZLN Het resultaat van de abductieve werkwijze Tot besluit Aanbevolen literatuur
213 216 221 221 222 225 225 225
Hoofdstuk 12 Evaluatie van het onderzoek Inleiding Transparantie Bewijsvoering op basis van een discursieve en tekstuele analyse van de bronnen Relevantie van het onderzoek De dialoog tussen theorie, methodologie en analyse van de data Tot besluit
226 227 227 228
Literatuur
231
Zaakregister
245
Personenregister
247
Bijlage 1 Casus: Petitie voor Microsoft
249
Bijlage 2 Voorbeeld van een analyse geïnspireerd door de benadering van Fairclough
251
Bijlage 3 Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM)
259
Bijlage 4 Resultaten van WordSmith op ‘modernización’ in de toespraken van Salinas de Gortari
261
Bijlage 5 Resultaten van WordSmith op ‘democracia’ in de verklaringen van de EZLN
265
Bijlage 6 Verklarende woordenlijst
267
Bijlage 7 Overzicht van relevante theoretici
271
Bijlage 8 Overzicht van relevante thema´s
275
Over de auteurs
277
12
