Overzicht van tabellen en figuren Tabellen Tabel 1 : Drie abstractieniveaus in de sociologie en in de taalkunde
117
Tabel 2: Uitkomsten van de inhoudsanalyse van de narratieven van Salinas de Gortari en de EZLN
185
Tabel 3: Deiktische dimensies in de analyse van Salinas en de EZLN
186
Tabel 4: Het nationale verleden, heden en toekomst in het narratief van Salinas de Gortari
201
Tabel 5: Het nationale verleden, heden en toekomst van Mexico in het narratief van de EZLN
204
Tabel 6 : Drie abstractieniveaus in de sociologie, de taalkunde en de discoursanalyse
221
Figuren Figuur 1: De zes momenten van Harvey (1996)
94
Overzicht van tabellen en figuren Tabellen Figuren Voorwoord Inleiding en verantwoording Inleiding Verantwoording Dankbetuiging Over de auteurs Summary
13 13 13 15 19 19 21 27 28 29
Deel I Kritische discoursanalyse
31
Inleiding Hoofdstuk 1 Een introductie op kritische discoursanalyse Inleiding Algemene kenmerken van KDA Het begrip ‘discours’ De verschillende functies van ‘discours’ Deixis Het begrip ‘analyse’ Het begrip ‘kritisch’ De historische wortels van KDA De etnografie Kritische theorie Het structuralisme
31 33 33 34 36 38 40 41 45 47 48 50 52
Het poststructuralisme Michel Foucault (1926-1984) Jacques Derrida (1930-2004) Het neomarxisme Tot besluit Aanbevolen literatuur
54 54 57 59 61 62
Hoofdstuk 2 De functie van teksten en narratieven Inleiding De functie van teksten De relatie tussen discours en tekst De representatieve en manipulatieve kracht van teksten Framing Metaforen Het scheppende karakter van teksten Genre en genre-mixing Texturing Narratieven Tot besluit Aanbevolen literatuur
65 65 65 67 70 71 73 75 76 76 81
Hoofdstuk 3 KDA als wetenschappelijke onderzoeksstrategie Inleiding Methodologische kenmerken van KDA Ontologische uitgangspunten van KDA Epistemologische uitgangspunten van KDA Tot besluit Aanbevolen literatuur
87 87 89 92 95 97 98
Hoofdstuk 4 De drie oorspronkelijke benaderingen binnen KDA Inleiding De sociocognitieve benadering van KDA volgens Van Dijk Het verbinden van tekst en context: contextmodellen Theoretische oriëntatie binnen critical discourse studies De methodologische aanpak: analyse van semantische macrostructuren Lokale betekenissen Het belang van subtiele formele structuren Semantiek van het discours: modellen van gebeurtenissen Sociale cognitie De discourshistorische benadering van de Weense School voor Discoursanalyse De theoretische oriëntatie van de discourshistorische benadering Interdiscursiviteit De onderzoeksmethode binnen de discourshistorische benadering De dialectisch-relationele benadering De dialectisch-relationele benadering in theorie De discursieve orde en het spanningsveld tussen macht en kapitaal Theoretische concepten binnen de dialectisch-relationele
84
101 101 101 103 104 105 106 107 107 108 108 109 111 111 114 116 118
benadering De dialectisch-relationele onderzoeksmethode Systemic Functional Linguistics (SFL) Tot besluit Aanbevolen literatuur
Deel II Centrale thema’s binnen KDA: identiteit, macht en ideologie Inleiding Hoofdstuk 5 Ideologie, identiteit en macht Inleiding Ideologie en KDA Macht en KDA Identiteit en KDA Tot besluit Aanbevolen literatuur Hoofdstuk 6 Macht en hegemonie Inleiding Kritische discoursanalyse en theorieën over macht Gramsci’s visie op hegemonie Discourstheorie: een nadere uitwerking van Gramsci’s visie op hegemonie Reflectie op macht en onderzoek: het belang van een horizontale onderzoeksgemeenschap Een concreet voorbeeld: onderzoek naar sociale rechtvaardigheid De heuristiek van een horizontale onderzoeksgemeenschap Een horizontale onderzoeksgemeenschap: een kwestie van rolwisselingen en empowerment’ Een horizontale onderzoeksgemeenschap: kritieke momenten en dilemma’s Tot besluit Aanbevolen literatuur
120 124 125
127 127
129 129 131
131 131 137 140 143 144 147 147 148 152 154 156 158 159 160 161 163 163
Deel III Kritische Discoursanalyse in de praktijk
165
Inleiding Hoofdstuk 7 De constructie van een onderzoeksontwerp Inleiding Het maatschappelijke probleem Selectie van de data Centrale aannamen voor dit onderzoek De keuze voor een theoretisch kader De keuze voor een methodologisch kader Kwaliteitscriteria voor het onderzoek Tot besluit Aanbevolen literatuur
165 167 167 167 168 169 170 170 170 171 172
Hoofdstuk 8 Het theoretische kader met betrekking tot
hegemonie Inleiding Een verdere uitwerking van de discourstheorie Articulatie, empty signifiers en nodal points Myth en social imaginary Evaluatie van het theoretische model Het gebrek aan onderscheid tussen discursieve en nietdiscursieve elementen Het gebrek aan een toepasbare visie op begrippen als identiteit, ideologie en macht Het gebrek aan een instrumentele en operationele methodologie Een onvoldoende scherpe definiëring van de sleutelbegrippen Tot besluit Aanbevolen literatuur Hoofdstuk 9 Het methodologische kader en de eerste analytische fase: de inhoudsanalyse Inleiding Onderzoeksmethodologie: een eerste beschouwing van de data De eerste fase van de data-analyse: de inhoudsanalyse Terugkoppeling inhoudsanalyse en discourstheorie Tot besluit Aanbevolen literatuur Hoofdstuk 10 De tweede fase van de analyse Inleiding Argumentatie in het narratief van president Salinas de Gortari Argumentatie in het narratief van de EZLN De analyse van de discursieve strategieën van Salinas de Gortari en de EZLN Analyse van de discursieve strategieën van Salinas de Gortari Analyse van de discursieve strategieën van de EZLN Het narratief van Salinas de Gortari Het narratief van de EZLN Terugkoppeling van de tweede fase van de analyse met discourstheorie Tot besluit Aanbevolen literatuur Hoofdstuk 11 De derde fase van de data-analyse: analyse van de taalkundige kenmerken Inleiding Taalkundige analyse: stijlfiguren Metaforen in het narratief van Salinas de Gortari Metaforen in het narratief van de EZLN Taalkundige analyse en de terugkoppeling naar discourstheorie Het begrip ‘modernization in de narratieven van Salinas de Gortari
173 173 173 174 175 176 177 178 178
179 179 180
181 18 i 181 183 187 188 189 191
191 192 194
197 197 199
200 202 206 206 207
209 209 209 210 211
212 213
Het begrip ‘democracia in de narratieven van de EZLN Het resultaat van de abductieve werkwijze Tot besluit Aanbevolen literatuur
216 221 221 222
Hoofdstuk 12 Evaluatie van het onderzoek Inleiding Transparantie Bewijsvoering op basis van een discursieve en tekstuele analyse van de bronnen Relevantie van het onderzoek De dialoog tussen theorie, methodologie en analyse van de data 227 Tot besluit
225 225 225
Literatuur
231
Zaakregister
245
Personenregister
247
Bijlage 1 Casus: Petitie voor Microsoft
249
Bijlage 2 Voorbeeld van een analyse geïnspireerd door de benadering van Fairdough
251
Bijlage 3 Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM)
259
226 227 228
Bijlage 4 Resultaten van WordSmith op ‘modernization’ in de toespraken van Salinas de Gortari
261
Bijlage 5 Resultaten van WordSmith op ‘democracia’ in de verklaringen van de EZLN
265
Bijlage 6 Verklarende woordenlijst
267
Bijlage 7 Overzicht van relevante theoretici
271
Bijlage 8 Overzicht van relevante thema's
275
Over de auteurs
277
Over Kritische discoursanalyse
279
