Inhoud
WOORD VOORAF
HOOFDSTUK 1
15
19
DE NORMALE STEM 1.
Anatomie en fysiologie
19
Macroscopische anatomie van de larynx
19
¡ Het larynxskelet
19
¡ De larynxmembranen
19
¡ De larynxspieren
23
¡ De innervatie van de larynxspieren
26
¡ Laryngeale vascularisatie
31
Indeling van de stemplooien
31
Microscopische anatomie (histologie) van de stemplooien
32
Laryngeale functies
40
Fysiologie
43
¡ Frequentieregulatie
47
¡ Intensiteitsregulatie
51
6
INHOUD
De ontwikkeling van de stem door het leven heen
53
Inleiding
53
De ontwikkeling van de larynx en de stem
53
¡ Eerste levensjaren
54
¡ Kinderjaren
55
¡ Adolescentie
59
¡ Volwassenheid
60
¡ De ouder wordende stem
60
De ontwikkeling van de lengte en de structuur van de stemplooien
65
De ontwikkeling van de fundamentele frequentie
65
De ontwikkeling van de vitale capaciteit
67
De ontwikkeling van de maximale fonatietijd
68
Beschrijving en typering van de normale stem
69
Inleiding
69
Een normale stem
70
Spreekstem en zangstem
71
Stemclassificatie en registers
72
4.
Classificatie van stemgebruikers
73
5.
Stembelasting en belastbaarheid
75
Inleiding
75
Wat is stembelasting?
75
Wat bepaalt de stembelasting?
75
¡ Persoonsgebonden factoren
75
¡ Niet-persoonsgebonden factoren
76
Hoe potentiële belastbaarheid inschatten?
77
Kan stembelastbaarheid verbeterd worden?
78
2.
3.
7
INHOUD
6.
Besluit
78
Referenties
80
HOOFDSTUK 2
DIAGNOSTIEK VAN STEMSTOORNISSEN
85
1.
Stemstoornissen, een multidisciplinair probleem
85
2.
Het medisch stemonderzoek
86
De anamnese
86
¡ Aspecten van de anamnese
86
¡ Anamneseformulier voor stemgebruikers
94
Klinisch NKO-onderzoek
97
Instrumenteel onderzoek
99
¡ Keelspiegel
99
¡ Rigide laryngostroboscopie
101
¡ Transnasale flexibele laryngoscopie
106
¡ Directe laryngoscopie
119 120 120
£ £
3.
Kymografie en hoge snelheid videolaryngoscopie Elektroglottografie
Bijkomend specialistisch onderzoek
120
Het logopedisch stemonderzoek
123
De perceptuele beoordeling van de stem
123
¡ De perceptie van de stem
123
¡ Soorten schalen
125
¡ Perceptuele beoordelingsschalen
126 127 127
£ £
Historische achtergronden Methodes van perceptuele evaluatie
8
INHOUD
– Het Buffalo Voice Profile – Het Hammerbergprotocol – Het Vocal Profile Analysis Scheme – De GRBAS-schaal
De ontwikkeling van de GRBAS-schaal De GRBAS-schaal: actuele vorm Uitbreiding van de GRBAS-schaal tot GRBASI-schaal – Cape-V protocol ASHA – Specifieke schalen voor laryngeale dystonie – Vergelijking van schalen
127 129 129 129 131 132 133 133 134 134
Lichaamshouding en -spanning
135
Aërodynamische metingen: de ademhaling en de ademcontrole
136
¡ Het ademvolume
136
¡ Het ademtype
137
¡ De adembeheersing
137 138 139 139 139
£ £ £ £
Maximale fonatietijd (MFT) Fonatiequotiënt (FQ) S/Z ratio Andere
Fonetografie: stemomvang uitgedrukt in frequenties, intensiteiten en morfologie
140
¡ Inleiding
140
¡ Afname
141
¡ Analyse van de resultaten
143
¡ Voorstelling van normfonetogrammen
145
Akoestische metingen
145
Vrije software
150
¡ Inleiding
150
¡ Diagnostische software
151 151 159 161
£ £ £
Praat SFSWin Links
De Dysphonia Severity Index, een objectieve maat voor stemkwaliteit
163
De Voice Handicap Index of de bevindingen van de patiënt
164
De Voice Stress Inventory: meten van stressfactoren bij patiënten
165
INHOUD
9
Bepaling van de outcome aan de hand van de Therapy Outcome Measures
169
¡ Algemene core-scale
170
¡ Specifieke core-scale voor stemstoornissen
172
¡ Casuistiek
172
4.
Klinische classificatie van stemstoornissen
175
5.
Prevalentie van stemstoornissen
178
6.
Stemevaluatieprotocol
180
7.
Referenties
184
HOOFDSTUK 3
DE BEHANDELING VAN STEMSTOORNISSEN
191
Inleiding
191
Stemtraining en stemtherapie
191
Multidisciplinair karakter
191
De therapeutische relatie
192
Duur en frequentie van therapie
192
Indirecte en directe therapie
193
Preventie
193
2.
Historische beschouwingen
194
3.
Preventie van stemstoornissen
198
4.
Medische benadering
199
1.
10
5.
INHOUD
Geneesmiddelen en hun effecten op de stem
199
Botulinum toxine injecties
212
¡ Actiemechanisme
213
¡ Laryngeale dystonieën en behandeling met behulp van BTX
215
¡ Intralaryngeale BTX-injecties
218
¡ Andere indicaties voor het gebruik van BTX in de laryngofarynx
223
Laryngopharyngeale reflux
225
Fonochirurgie
234
¡ Fonochirurgie: algemene concepten, pre- en postoperatieve fase
234
¡ Fonomicrochirurgie
240
¡ Laryngeal framework surgery
252
Logopedische behandeling
261
Holistische visie op stemtherapie
261
Classificatie stemtherapie – Filosofische oriëntaties
262
Indirecte stemtherapie
263
¡ Kennis en inzicht in eigen probleem
263
¡ Stemrust
264
¡ Persoonlijkheidsfactoren
264
¡ Omgevingsfactoren
265
¡ Stemhygiëne
265
¡ Stemopvoeding
269
Directe stemtherapie
270
¡ Houding
270
¡ Relaxatie
271
¡ Respiratie
273
¡ Fonatie
276
¡ Articulatie
279
¡ Resonantie
280
¡ Prosodie
282
Specifieke therapieën
284
¡ Resonant Voice Therapy
284
INHOUD
6.
11
¡ Vocal Function Exercices
286
¡ Confidential VoiceTherapy
288
¡ Accentmethode
289
¡ Lee Silverman Voice Therapy
291
¡ Laryngeale manipulatie
292
¡ Facilitatietechnieken
294
¡ Cognitieve gedragstherapie
295
¡ Biofeedbacktraining
297
¡ Nasaleren
299
¡ Counseling
300
Specifieke populaties
302
¡ Kinderdysfonie
302
¡ Mutatiestoornissen
307
¡ Presbyfonie
309
¡ Laryngectomie
311
¡ Stemtraining voor transsexuelen
313
¡ Zangers
313
¡ Acteurs
325
Stemversterkers
329
Therapeutische software
333
¡ RTGram
333
¡ RTSpect
335
¡ RTPitch
335
¡ Wavesurfer
336
¡ Besluit
337
¡ Links
337
Referenties
340
12
INHOUD
HOOFDSTUK 4
1.
2.
KLINIEK VAN STEMSTOORNISSEN
357
Organische stemstoornissen
357
Laryngitis
359
Stemplooinoduli
363
Stemplooipoliep
367
Stemplooicyste
371
Stemplooioedeem
375
Oedeem van Reinke
379
Contactulcus/granuloom
383
Hyperkeratose/leukoplakie
385
Stemplooiparalyse in abductie
389
Stemplooiparalyse in adductie
391
Dysfonie na radiotherapie
392
Laryngeaal papilloma
395
Littekenvorming op de stemplooien
397
Laryngeale dystonie
399
Laryngeaal web
403
Vasculaire letsels/stemplooibloeding
405
Sulcus glottidis
409
Tumor van de stemplooi
412
Laryngeaal trauma
415
Niet organische stoornissen
417
Hypofunctionele dysfonie
417
Hyperfunctionele dysfonie (muscle tension dysphonia)
419
Beroepsdysfonie
421
INHOUD
13
Psychogene dysfonie
422
Genderdysfonie
424
Mutatiestoornissen
426
Bowing/presbyfonie
429
Minimal vocal pathology (MVP)
431
3.
Samenvatting van morfologische, video-stroboscopische en akoestische veranderingen bij dysfonie 432
4.
Referenties
433
HOOFDSTUK 5
EVIDENCE-BASED PRACTICE
435
Toenemende aandacht voor Evidence-Based Practice
435
Wat is Evidence-Based Practice?
436
Evidence-Based Practice in de logopedie
437
Evaluatie van de methodologische kwaliteit van de bewijsvoering
438
Niveaus van bewijsmateriaal
439
Evidence-Based Practice in stemtherapie: methodologie
441
Studies naar de doelmatigheid van stemtherapie op verschillende niveaus
447
Effectiveitsstudies van de Antwerpse studiegroep
447
Referenties
452
14
INHOUD
HOOFDSTUK 6
STEMRESEARCH 1.
455
Inventarisatie van de publicaties auteurs op stemgebied
APPENDIX
461
GLOSSARIUM
469
AFKORTINGEN
483
STEM IN BEELD
489
