Inhoud
1 1.1
1.2
1.3 2
3
Woord vooraf
15
Wat is triage? Nederlandse Triage Standaard Toestandsbeeld, geen diagnose Protocollen Triagecriteria De juiste vragen Stappen binnen de triage Stap 1: Verstoring in of uitval van vitale functies (U0) Stap 2: Sprake van trauma? Stap 3: Geen storing in of uitval van vitale functies, geen trauma Stap 4: Het vervolgtraject inzetten Waarom dit boek?
16 16 16 17 17 18 18 19 21 23 27 29
Armklachten Wat is het? Is het ernstig? CVA Hernia en andere zenuwaandoeningen Arm bleek en koud – vaatletsel/compartimentsyndroom Zwelling, roodheid, pijn in gedeelte van de arm Ontsteking aan een vinger Triage
30 30 30 30 31
Beenklachten: dik, rood been Wat is het?
35 35
32 33 33 33
6
medische achtergronden bij triage
Is het ernstig? Dik rood been en bloedstolsel Dik rood been en kortademig Dik rood been na plotselinge pijn in kuit Pijnlijke rode plek op het been Beide benen dik Triage
35 35 36 37 37 37 38
Bewusteloosheid, wegraking en insult Wat is het? Is het ernstig? Plotselinge bewusteloosheid en cardiale pijn of hartkloppingen Bewusteloosheid door glucoseproblemen Bewusteloosheid door te hoog glucosegehalte Bewusteloosheid/insult/coma door gestoorde hersenfunctie Bewusteloosheid direct na een ongeval/LSH Bewusteloosheid een aantal uren na het ongeval/PIC Bewusteloosheid door psychische oorzaken Epilepsie Koortsstuipen Flauwvallen (syncope of collaps) Flauwvallen bij ouderen Triage
39 39 39
42 43 43 44 44 45 46
5
Bloedneus Wat is het? Is het ernstig? Bloedneus na een ongeval Bloedneus en ‘verkoudheid’ Bloedneus en verminderde bloedstolling Bloedneus en ‘iets in de neus’ Triage
48 48 48 48 49 49 49 50
6
Braken Wat is het? Is het ernstig?
52 52 52
4
39 40 41 41 42
7
inhoud
Bloed braken Braken en hevige buikpijn Braken en hoofdpijn Braken en hoofdpijn na ongeval Uitdroging (dehydratie) Braken bij zwangerschap Buikgriep (gastro-enteritis) Voedselvergiftiging Maagslijmvliesontsteking (gastritis) Triage
53 53 54 54 54 55 55 55 55 56
7
Buikpijn bij kinderen Wat is het? Is het ernstig? Buikpijn na een ongeval Buikpijn en koorts (Hevige) buikpijn en bobbel in de lies Jongens met hevige pijn in de onderbuik Volvulus Invaginatie Baby’s met darmkrampjes Triage
58 58 58 59 59 60 61 61 62 62 63
8
Buikpijn bij volwassenen Wat is het? Is het ernstig? Aneurysma Maagperforatie Acute buikpijn bij zwangere vrouwen Hevige buikpijn en niet meer kunnen plassen Galsteenkoliek en galblaasontsteking Niersteenkoliek Pijn in bovenbuik Pijn en bloed braken Buikpijn en rectaal bloedverlies Diverticulitis Darmafsluiting (ileus) Tumor Liesbreuk
65 65 65 66 66 67 67 68 69 70 70 71 71 72 72 73
8
medische achtergronden bij triage
Acute blindedarmontsteking Pijn in de onderbuik bij vrouwen Spastische darmen Triage
73 73 74 76
Diabetes Wat is het? Is het ernstig? Te laag glucosegehalte in het bloed (hypoglykemie) Te hoog glucosegehalte in het bloed (hyperglykemie) Triage
78 78 79
80 81
10
Diarree Wat is het? Is het ernstig? Voedselvergiftiging Parasiet Andere oorzaken Opletten bij medicijngebruik Reizigersdiarree Triage
82 82 82 83 83 83 83 84 85
11
Duizeligheid Wat is het? Ernstig of niet? Duizeligheid en ernstige symptomen Duizeligheid en ongeval met het hoofd Ziekte van Ménière Aanvalsgewijze positieduizeligheid (BPPD) Duizeligheid en geneesmiddelengebruik Duizeligheid en stress Duizeligheid en flauwvallen Triage
89 89 90 90 90 90 91 91 92 93 93
12
Hartkloppingen Wat is het? Is het ernstig?
95 95 95
9
79
9
inhoud
Te snelle hartslag en vegetatieve verschijnselen Onregelmatige hartslag en duizeligheid Aanvallen van te snelle hartslag Te langzame hartslag Overslaan van het hart Triage
96 96 97 98 98 98
13
Hoesten Wat is het? Is het ernstig? Bloed ophoesten Hoesten en ernstig zieke indruk Hoesten en kortademigheid Hoesten en medicijnen voor hart of longen Hoesten en medicijnen tegen hoge bloeddruk Infectie van neus of bijholten Triage
100 100 100 101 101 102 103 105 105 105
14
Hoofdpijn Wat is het? Is het ernstig? Hoofdpijn en meningeale prikkeling Plotseling ontstane zeer heftige hoofdpijn Onbekende hoofdpijn en schedeltrauma gehad Hoofdpijn en zwanger Spanningshoofdpijn Migraine Clusterhoofdpijn Hoofdpijn door geneesmiddelen of dranken met cafeïne Triage
108 108 108 109 110 110 110 111 111 112
Insectensteek of -beet Wat is het? Is het ernstig? Anafylactische shock Quincke’s oedeem Ontsteking in de huid Ziekte van Lyme Triage
115 115 115 116 117 118 118 119
15
112 113
10
medische achtergronden bij triage
16
Keelklachten Wat is het? Is het ernstig? Keelpijn en kwijlen Keelpijn en mond niet meer kunnen openen Keelpijn en huiduitslag Ziekte van Pfeiffer ‘Iets in de keel’ Antibioticum? Triage
121 121 121 121 122 122 123 123 123 124
17
Koorts Wat is het? Is het ernstig? Koorts bij kinderen en uitdroging Kinderen en koortsstuip Koude rilling Griep Sepsis Oververhitting (hyperthermie) Koorts na bezoek aan (sub)tropen Koorts en huiduitslag Waterpokken Vijfde ziekte Zesde ziekte Roodvonk Triage
126 126 126 127 128 128 129 129 130 130 130 132 132 132 133 134
18
Kortademigheid Wat is het? Is het ernstig? Kortademigheid en bloed ophoesten Plotselinge kortademigheid Pneumothorax (‘klaplong’) Thoraxtrauma Longembolie Kortademigheid na verslikken of voorwerp inslikken Astma cardiale
138 138 138 139 139 140 140 140 141 141
11
inhoud
Hartfalen Bronchiolitis Pseudokroep Astma COPD Longontsteking (pneumonie) Kinkhoest Kortademigheid door stress Triage
141 142 142 143 144 145 146 147 147
19
Nekklachten Wat is het? Is het ernstig? Nekklachten en meningeale prikkeling Nekklachten door hernia Overbelasting Nekpijn na een ongeval Triage
149 149 149 150 150 151 152 152
20
Neurologische uitval Hoe komt het? Is het ernstig? CVA door vaatafsluiting CVA door bloeding Neurologische uitval na trauma TIA Scheef gezicht Triage
154 154 155 155 156 157 157 158 158
21
Obstipatie Wat is het? Is het ernstig? Obstipatie en braken Invaginatie (zie ook: Buikpijn bij kinderen) Coloncarcinoom Pijn bij ontlasting Aambeien Triage
160 160 161 161 161 161 161 162 162
12
medische achtergronden bij triage
22
23
24
Oogklachten Wat is het? Is het ernstig? Pijn in het oog Regenboogvliesontsteking ‘Iets in het oog’ Trauma Lichtflitsen, uitval van een deel van het gezichtsveld Dubbelzien Acute visusdaling van één oog Rood, ontstoken oog Staar (cataract) Maculadegeneratie Bloeding onder het bindvlies Bultjes op het oog Triage
165 165 166 166 166 166 167 167 168 168 168 171 171 171 171 172
Oorklachten Wat is het? Is het ernstig? Middenoorontsteking (otitis media acuta: OMA) Pijn achter de oorschelp Oorklachten met duizeligheid Ontsteking van de gehoorgang Aandoeningen aan de oorschelp Triage
175 175 176
Pijn op de borst Wat is het? Is het ernstig? Pijn op de borst door het hart of de kransslagaderen Aneurysma Pijn die vastzit aan ademhaling plus benauwdheid Plotselinge pijn op de borst Slokdarmkramp (refluxoesofagitis)
182 182 182
176 177 178 178 178 179
182 186 186 186 187
13
inhoud
Pijn op de borst door psychische oorzaken Triage
187 188
25
Rugpijn Wat is het? Is het ernstig? Hevige pijn, uitstraling naar de rug Hevige buikpijn Rugpijn, uitstralend tot onder de knie Patiënt ouder dan 50 en voor het eerst rugpijn Ziekte van Bechterew Rugpijn en koliekpijn Rugpijn en koorts Triage
190 190 191 191 191 191 192 192 193 193 193
26
Suïcidaal Wat is het? Wat is van belang? Aanleidingen Triage
195 195 195 196 197
27
Urinewegproblemen Wat is het? Is het ernstig? Klachten bij het plassen met hevige buikpijn Klachten bij het plassen en koude rilling Niet kunnen plassen (urineretentie) Ongecompliceerde urineweginfectie Gecompliceerde urineweginfecties Klachten bij het plassen en genitale jeuk of ongewone afscheiding Triage
199 199 199 199 199 200 200 201
Vergiftiging (intoxicatie) Wat is het? Is het ernstig? Vergiftigingen bij kinderen Vergiftigingen bij volwassenen Loog, zuur of kalk in het oog
205 205 206 207 208 209
28
202 202
14
medische achtergronden bij triage
29
Vergiftigingen bij ouderen Vergiftiging via de longen Vergiftiging door alcohol of andere middelen Triage
209 210 211 211
Vreemd gedrag Wat is het? Is het ernstig? Plotseling vreemd gedrag bij ouderen Delier Koortsdelier Psychose Al bekend in de psychiatrie Verwardheid bij diabetes Vreemd gedrag na een schedeltrauma Triage
213 213 213 214 214 216 216 218 219 219 219
Register
221
Woord vooraf
Triage is het beoordelen van de urgentie van de hulpvraag. Dit gebeurt door de triagist, bijvoorbeeld de doktersassistent. De triagist bepaalt met hoeveel spoed een patiënt beoordeeld moet worden. Vervolgens bepaalt de triagist wat er moet gebeuren: naar de huisarts – al dan niet met spoed – of zelf advies geven. Of, als dat zo afgesproken is, de ambulance waarschuwen en vervoer naar de Afdeling Spoedeisende Hulp regelen. Bij eenvoudige klachten geeft de assistent zelf voorlichting en advies. Waar in het boek Triage, Klacht- en patiëntgerichte telefonische communicatie de communicatieve aspecten van triage aan bod kwamen, geeft dit boek de medische achtergrond van de triage in de huisartsenpraktijk. De meeste klachten die in de huisartsenpraktijk worden gepresenteerd, vereisen geen spoedeisende hulp. Maar natuurlijk komen er ook spoedgevallen voor en ook dan moet de triage goed worden uitgevoerd. In deze tweede herziene druk is een aantal zaken veranderd: de triagecriteria zijn aangepast aan de Nederlandse Triage Standaard (NTS) en verder zijn nadere inzichten uit de traumatologie in de tekst verwerkt. Sietsche van Gunst, wetenschappelijk medewerker, onderwijskundige en doktersassistent (np), Ermelo, 2012
