Afgiftekantoor: Brussel X P708417
oktober - november - december 2013
Inhoud 2 Editoriaal 3
Alumni in de kijker: Sophie Belva
4
Alumni in de kijker: Carl Bevernage
6
Alumni in de kijker: Natalie Labeeuw
7
Een jurist als nieuwe rector: Rik Torfs
9 Alumninieuws
© KU Leuven, foto Rob Stevens
10 Valknieuws
Alumni in de kijker: Alumni in de kijker: Sophie Belva Carl Bevernage
Alumni in de kijker: Nathalie Labeeuw
opnieuw een jurist als rector: Rik Torfs
vrijdag 14 maart 2014: 21ste VRG-Alumnidag • Verantwoordelijke uitgever: Roger Blanpain, Tiensestraat 41, B-3000 Leuven, www.vrgalumni.be •
Editoriaal Bent u al lid van VRG-Alumni ?
stelt wat dat lidgeld concreet opbrengt.
Beste alumni, VRG-Alumni sloot het vorige academiejaar af met een kleine 2.700 leden. Daarmee doen we – niet alleen relatief maar zelfs in absolute termen – aanzienlijk beter dan onze goede vrienden van Ekonomika, maar moeten we wel nog de artsen en de ingenieurs ruim laten voorgaan. Het ledenaantal is niet alleen een belangrijke barometer voor de representativiteit en gedragenheid van onze alumniwerking. Het is daarnaast ook rechtstreeks van belang voor de financiële steun die VRG-Alumni al 20 jaar tracht te geven aan de Faculteit Rechtsgeleerdheid. Zoals elke universitaire instelling moet zij immers steeds meer zeilen bijzetten voor de broodnodige financiering om de kwaliteit van de opleiding en omkadering in een steeds concurrentiëlere “onderwijsmarkt” op peil te houden. De tijd dat de KU Leuven jaarlijks de helft van alle juristendiploma’s in Vlaanderen afleverde en niet alleen kwantitatief maar ook kwalitatief zonder discussie de koppositie bekleedde, behoort al enige tijd tot het verleden. Onze opleiding blijft weliswaar top (in internationale rankings blijft de KU Leuven nog steeds onbetwist de nummer 1 in België), maar de andere universiteiten hebben niet stilgezeten, en we moeten hard knokken voor onze plaats. In het najaar werd beslist om dit jaar 75.000 euro aan de Faculteit te schenken, met name 50.000 euro voor de bibliotheken van Leuven (41.000) en Kortrijk (9.000), 22.000 euro voor de internationale pleitwedstrijden van de studenten en 3.000 euro aan het fonds Dillemans, dat excellentiebeurzen toekent aan beloftevolle studenten. Dit is enkel mogelijk dankzij uw steun als lid van VRGAlumni. De voorbije jaren was er wel een stagnatie van het ledenaantal. Dat is mogelijk een neveneffect van de financiële crisis, maar wellicht ook een uiting van een breder fenomeen, dat men het betalen van lidgeld minder dan vroeger als “vanzelfsprekend” ervaart, en zich meer en meer de vraag
Colofon
Uiteraard zijn aan het lidmaatschap van VRG-Alumni heel wat rechtstreekse voordelen verbonden: naast een aantal zaken die we aan al onze alumni toesturen, zoals dit magazine en de maandelijkse e-nieuwsbrief, ontvangen leden ook het Alumniboek, de Campuskrant, een bibliotheekkaart en heel wat financiële kortingen op studiedagen, waaronder onze eigen Alumnidag, maar b.v. ook op een sportkaart en een fitnessabonnement aan de KU Leuven, alles samen goed voor een aanzienlijk potentieel aan besparingen. Maar daarnaast mag zeker de vraag worden gesteld of het lidmaatschap strikt op zijn “utilitaire merites” moet worden beoordeeld. Wij hebben allemaal veel te danken aan de opleiding en het diploma dat we in Leuven hebben behaald (soms meer dan we zelf beseffen), en lid worden van VRGAlumni is een bescheiden manier om iets terug te doen voor onze Faculteit en haar professoren, en daardoor ook voor de volgende studentengeneraties. John F. Kennedy parafraserend, zou ik aldus kunnen zeggen “do not ask what the alumni can do for you, but what you can do for the alumni”. Dat is overigens ook gewoon een vorm van welbegrepen eigenbelang: we hebben er met zijn allen baat bij dat de KU Leuven en haar Rechtsfaculteit over voldoende middelen beschikken om ook in de toekomst de kwaliteit van de opleidingen en hun reputatie hoog te houden, waardoor de marktwaarde van ons KU Leuven-rechtendiploma zo hoog mogelijk blijft. We zijn dan ook zeer verheugd dat we recent voor het eerst sinds jaren weer een stijging van het lidmaatschap zien. Als u nog geen lid bent, kan u uw steentje alsnog bijdragen door het snel te worden. Wij danken u alvast bij voorbaat voor uw steun en wensen u fijne eindejaarsdagen en een gezond en gelukkig 2014 toe. Robbie Tas, hoofdredacteur
Redactieleden
Roger Blanpain, Robbie Tas, Dimitri Droshout.
Robbie Tas (hoofdredacteur), John-John Ackaert, Roger Blanpain, Steven Boeynaems, Dimitri Droshout, Naomi Glibert, Jacqueline Van Hal.
Werkende leden
Ereleden academiejaar 2013-2014
Bestuur
Wim Bollen, Steven Boeynaems, Sofie Caeyers, Paul Cooreman, Tom De Coster, Frédéric De Graeve, Anne De Hondt, Jo De Meester, Frank Fleerackers, Naomi Glibert, Alexander Hamels, Michel Looyens, Jochem Martens, Bernard Tilleman, Karel Van de Velde, Frans Van Ham, Barbara Van Speybroeck.
Jacques Boone (promotie 1951) Boudewijn Dereymaeker (promotie 1978) Guy Haentjes (promotie 1988) Anna Vander Heyde (promotie 1984) Egied Verbeeck (promotie 1998) Samuel Wynant (promotie 2008)
• 2 •
Alumni in de kijker
Sophie Belva
Sophie Belva (promotie 2005) maakte een allesbehalve alledaagse studiekeuze: ze studeerde eerst geneeskunde en pas daarna rechten. Ook nadien koos ze voor een minstens even bijzonder parcours. Ze werkte eerst een aantal jaar als advocaat bij enkele grote Brusselse kantoren, maar gooide in 2013 het roer drastisch om door een eigen damesboetiek in Leuven te starten (belva.be), waar ze exclusieve accessoires van Belgische ontwerpers verkoopt. Door Robbie Tas Vanwaar de merkwaardige combinatie van geneeskunde en rechten tijdens je studies ? Wat sprak je uiteindelijk aan in de juridische opleiding? Ik kon werkelijk niet kiezen tussen beide studierichtingen. Iedereen kan meerdere hobby’s tegelijk hebben, maar we worden geacht op ons achttiende één enkele studierichting te kiezen die ons verdere leven bepaalt. In de beide studies staat een lijdende/vragende mens centraal, dat heeft me altijd gefascineerd. Het geschreven woord won het uiteindelijk van de praktische handelingen... Kan je even schetsen hoe je carrière daarna is verlopen en waarom je uiteindelijk na een job in de advocatuur de opmerkelijke beslissing nam om een eigen boetiek in Leuven te openen? Na mijn studies rechten ben ik gestart aan de balie in Brussel, eerst in een Belgisch kantoor (Eubelius), daarna in een internationaal kantoor (Bird & Bird). Ik heb het geluk gehad om met uitzonderlijke mensen, de top in hun vakgebied, samen te werken aan zeer mooie dossiers. Maar het knaagde... op de één of andere manier kwam ik niet tot mijn recht, ik wilde ook onafhankelijker zijn en mijn eigen koers varen. De beslissing om een eigen winkel met Belgisch ontwerp in Leuven te openen, is een samenloop van omstandigheden. Ik wilde in de eerste plaats meer met mensen en ook meer commercieel bezig zijn. Werken in een internationaal kantoor heeft mij ook doen inzien dat de Belgische markt zelden meespeelde in een internationale setting. De grote budgetten en slagkracht zaten steevast in het buitenland. Nochtans is de know-how wel degelijk aanwezig in België en dit in zeer uiteenlopende gebieden. Vandaar het concept van een eigen zaak met allemaal Belgische ontwerpers. Mijn leuze is steeds: “We hebben voldoende talent op eigen bodem, laten we die krachten bundelen en naar buiten brengen”. Het resultaat is een boetiek in hartje Leuven, in een winkel-wandelstraat, met lederwaren en accessoires van Belgische ontwerpers. Hoeveel durf is er nodig om in het huidige economische klimaat een eigen zaak te starten? Veeleer motivatie! Vervolgens niet teveel nadenken,
maar gewoon doen! Geloven in jezelf en het concept dat je wil uitwerken! En daarbij, na iedere crisisperiode komt er een revival... Hoe ziet een gemiddelde dag/week er voor jou uit ? De winkel is vijf dagen per week geopend, van dinsdag tot en met zaterdag van 10:00 tot 18:00 uur. Maandag is (voorlopig) mijn vrije dag, maar die dag doet dienst voor de zaken die ik niet tijdens de winkeluren kan doen, zoals het kiezen en aankopen van collecties. Ook het voeren van de boekhouding en het opvolgen van bestellingen nemen behoorlijk wat tijd in beslag. Helaas heb ik thuis ook geen kaboutertjes die de huishoudelijke taken doen... Heb je tijdens je studies iets geleerd wat je vandaag nog van pas komt ? Tijdens mijn studies heb ik leren doorzetten en dat doorzettingsvermogen is ook nodig als je zelfstandige wil worden. Het lijkt er soms op dat je vanuit de overheidsinstanties meer wordt tegengewerkt dan geholpen om een eigen zaak te starten, je moet dus bereid zijn om drempels te nemen. Uiteraard komt mijn juridische achtergrond mij nog steeds van pas in het handelsleven, wellicht omdat ik de draagwijdte van bepaalde beslissingen en gevolgen sneller kan inschatten. Daarnaast is vooral een grote dosis gezond verstand onontbeerlijk. Wat is je boodschap voor de rechtsstudenten van vandaag ? Kies een weg en ga er dan volledig voor! Maar durf ook het roer om te gooien als je denkt dat het anders moet! Je moet je goed voelen bij wat je doet, maar dat betekent niet dat het altijd makkelijk moet gaan. Wat brengt de toekomst ? Doordat ik al zoveel ommezwaaien heb gemaakt, vraag ik mij af of dit mij na 5 jaar nog steeds voldoening zal geven – dat is de eeuwige zoektocht (lacht)…
• 3 •
Alumni in de kijker
Carl Bevernage
Carl Bevernage (promotie 1967) is momenteel vennoot van het advocatenkantoor AMBOS NBGO. Maar dat is niet het enige wat we op zijn curriculum vitae terugvinden. We blikken even terug op zijn studententijd en zijn veelbewogen en interessante carrière. Door Naomi Glibert Lag de keuze voor de rechtenstudie aan de KU Leuven voor de hand? Zou u die keuze vandaag opnieuw maken? Ik wou eigenlijk journalist worden, maar een ommetje via de rechtenstudies (en wat economie) aan de faculteiten in Namen en de (toen nog) doctoraatsjaren in Leuven leek mij een interessant dubbelspoor. Tijdens de woelige jaren 1965-1967 in Leuven kon ik vooraan in de stoet betogen en over diezelfde evenementen berichten in De Standaard als studentencorrespondent (tegen 1 frank per regel). Aangezien een katholiek geen uitzicht heeft op reïncarnatie, kan ik het antwoord schuldig blijven of ik dezelfde studies zou willen overdoen. Misschien toch wel, op voorwaarde dat de kandidaatsjaren (bachelor), zoals in het verleden een brede vorming geven en de studenten niet opzadelen met louter “technische” rechtsvakken, zonder historische, politieke, sociale en economische achtergrond en horizon, alleen te onderbreken door een Erasmusuitstap. Blikt u voor ons even terug op het verloop van uw carrière? Na Leuven zou ik de toen vrij nieuwe Vlerick School volgen, maar ik kon ook naar de Tulane University Law School in New Orleans en verkoos deze opportuniteit. Studeren in de VS was voor velen onder ons een droom, ook al aangemoedigd door de eerste Amerikaanse visiting professor, Victor Rosenblum (Northwestern University Law School in Evanston/ Chicago) en gesteund door de aanstormende jonge garde professoren aan de pas gesplitste rechtsfaculteit: Roger Blanpain, Roger Dillemans, Louis-Paul Suetens (te jong gestorven), Walter Van Gerven, die zelf aan een Amerikaanse rechtsfaculteit hadden gestudeerd, alsook door de legendarische decaan (en goeroe) Zeger Van Hee. Voorwaarde voor die steun was wel dat wij zelf hun aanbevelingsbrieven schreven. Een uitstekende oefening in variaties op eenzelfde thema in het Engels. Aan Tulane maakte ik kennis met het Amerikaanse arbeidsrecht, waarvan ik het bestaan niet bevroedde, en kon ik een cursus recht en psychiatrie meenemen in de medische faculteit. Het was het einde van de rassenscheiding. Martin Luther King en Bob Kennedy werden vermoord in 1968, Berkeley (Herbert Marcuse: “The unidimensional man”) was het speerpunt van “mei 68”. Die zomer met de legendarische democratische conventie in Chicago, volgde ik aan Northwestern University een sessie in Law & Social Sciences, geleid
• 4 •
door professor Rosenblum, waar ik een paper mocht wijden aan de studentenrevolte van Leuven en elders. Bij mijn terugkomst kon ik terecht in het Instituut voor Arbeidsrecht van professor Blanpain en loodste hij mij naderhand binnen op de Amerikaanse ambassade in Brussel, als “Labor & political assistant”. Ik kreeg er de opdracht het jaaroverzicht van Belgisch arbeidsrecht en sociale zekerheid op te stellen, hetgeen ik thans nog altijd doe voor een Bloombergpublicatie. Ik probeerde, als gehuwde met “anderhalf kind”, aan mijn legerdienst te ontkomen en solliciteerde voor een vacature aan de “Ecole nationale d’administration” in Oran (Algerije) – ongetwijfeld uit verering voor Albert Camus (L’Etranger – La Peste) - en was al enkele maanden bij het leger toen ik aanvaard werd. Deze omweg heb ik dan maar overgeslagen. Waarom koos u uiteindelijk voor de advocatuur? Toen ik aan de rechtenstudies begon, was een advocaat hoofdzakelijk een solo-pleiter van (verloren) burgerlijke en vooral strafzaken. Dat leek mij weinig aanlokkelijk. Na mijn studie in het buitenland ontdekte ik dat er in Brussel filialen waren van Amerikaanse “advocatenkantoren” die (nog) niet tot de balie waren toegelaten, met een ontluikende analoge “Belgische” praktijk, vooral gericht op multinationale bedrijven. Deze waren aangetrokken door de bijzondere tegemoetkomingen van het (echte) Marshallplan en de economische ontwikkelingszones opgezet onder de regering Gaston Eyskens. Deze “Belgische” praktijk werd opgezet door jonge advocaten die in de Amerikaanse kantoren hun sporen al hadden verdiend. Mr. Jean-Pierre de Bandt, een prille dertiger en voorloper, vormde met een even jonge “Amerikaanse” collega en met professor Walter van Gerven, met geleend kapitaal en geheel op eigen risico, een advocatenkantoor dat goed opgeleide medewerkers aantrok. Hij bood hen na enkele jaren uitzicht op associatie volgens het “lock-step” systeem, dat bij ons geheel onbekend was en het cement vormde voor groei, collegialiteit en stabiliteit. Ik mocht er in 1971 de arbeidsrechtelijke praktijk opstarten en uitbouwen in een “full service” omgeving. Het kantoor De Bandt van Hecke en Lagae werd na amper anderhalf decennium onbetwistbaar nummer één in Brussel (met een sterke aanbreng van KULalumni) en verwierf internationaal aanzien door de oprichting van de “Alliance of European Lawyers”, met
een vestiging in New York en top-partnerkantoren in Europa. Eind 2000 opteerden de jongere partners voor een integratie in het Londense Linklaters en vertrokken leeftijdsgenoten Roel Nieuwdorp, Wilfred Goris en ikzelf met enkele medewerkers naar het Nederlandse internationale fiscaal georiënteerd kantoor Loyens & Loeff om er de Belgische “civiele praktijk” van de grond te helpen. Toen wij in 2008 alle drie de “statutaire” oprotleeftijd bereikten, vormden wij als “oude Turken” nog een eigen kantoor dat kort daarna fuseerde met “jonge Turken” onder de naam AMBOS NBGO, met vestigingen in ondermeer Brussel en Antwerpen, zodat er nog steeds leven na de dood is. Het kantoor De Bandt bood mij de gelegenheid of gunde mij de tijd om achtereenvolgens lid te worden van het CVP-Jongeren bureau samen met Jan Huyghebaert, Herman Van Rompuy, Luc Vandenbrande, Brigitte Grouwels e.a., voorzitter van het Vlaams Pleitgenootschap, stafhouder te Brussel, lid van de Orde van Vlaamse Balies (OVB), delegatiehoofd voor België van de Raad van de Europese Balies (CCBE), tussendoor wat aan politiek te doen (CVP) en twee opeenvolgende mandaten op te nemen in de Hoge Raad voor de Justitie... Hoe ziet een gemiddelde dag/week er voor u uit? Ik besteed nog steeds de meeste tijd aan mijn advocatenpraktijk, kan al eens een internationaal congres bijwonen of met mijn vrouw een verre reis ondernemen, ben verslaafd aan de binnen- en buitenlandse media en politiek, was tot voor kort voorzitter van de raad van bestuur van het Heilig Hartziekenhuis te Leuven, houd mij bezig met de Belgisch-Nederlandse Vereniging (Benev) en de Contius (orgel) Stichting, ben een fervent liefhebber van klassieke muziek (Bozar of elders), volg wat de drie
zonen, schoondochters en kleinkinderen doen en verblijd mij wanneer mijn favoriete voetbalclub van weleer (KV Kortrijk) wint. Hoe kijkt u terug op uw studententijd? De twee jaren in Namen waren een openbaring. In Leuven waanden wij ons tijdens de betogingen en aanloop naar de splitsing even het centrum van de (achteraf gezien zeer kleine) wereld. De studie in de VS en latere bezoeken waren allesbepalend voor mijn beroepsloopbaan en mijn kijk op de wereld. Aan welk vak/welke professor in Leuven bewaart u de beste/slechtste herinnering en waarom? Eerst nog even de uitstekende professoren (jezuïëten) in Namen memoreren. In Leuven hadden wij zoals reeds vermeld het geluk de steile opgang te kunnen meemaken van jonge dynamische professoren met visie en zeer veel ambitie (Blanpain, Dillemans, Suetens, van Gerven, Van Hee). Ik vergeet ook niet de onpeilbare Georges van Hecke (later vennoot); de saaie maar glasheldere Robert Vandeputte (kortstondig minister van financiën), de tegendraadse belgicist Jan De Meyer, en “hors catégorie” Gaston Eyskens. De mindere proffen brosten wij ... Wat is uw boodschap voor de rechtenstudenten van vandaag? Wees leer- en nieuwsgierig. Een veelvraat. Kijk vooral over het hek en de grenzen. Spreek in godsnaam behoorlijk Nederlands in plaats van verkavelingsVlaams, denk niet te vlug dat je Engels kent en poets het weinige Frans en Duits dat je is bijgebleven, weer op. En als je advocaat wordt, kom naar Brussel.
21ste VRG-Alumnidag: 14 maart 2014 Op vrijdag 14 maart 2014 verwachten wij u allen in Leuven voor de jaarlijkse Alumnidag. Volgende sprekers bevestigden reeds: Eveline Ankaert, Roger Blanpain, Stefaan Callens, Tam Dang Vu, David D’Hooghe, Mark Eyskens, Vanessa Franssen, Koen Geens, Willy Geijsen, Frank Hendrickx, Christoph Malliet, Luc Missorten, Roel Nieuwdorp, Isabel Plets, Eugenie Six, Jacques Steenbergen, Christiane Struyven, Wouter Torfs, Joeri Vananroye, Ariadne Van den Broeck, Matthias Wauters, Luc Weyts en Geert Wils. Het definitieve programma verschijnt zeer binnenkort.
Laureaat VRG-Alumniprijs 2014: Wouter Torfs De VRG-Alumniprijs 2014 wordt uitgereikt aan Wouter Torfs (promotie 1981), omdat hij zich maatschappelijk bijzonder onderscheiden heeft op het stuk van human resources beleid. Schoenen Torfs ontving in 2007, 2010, 2011 en 2012 de prijs van Beste Werkgever. Zijn voornaamste competentie is het mee ontwikkelen van een missie en een visie van een bedrijf of organisatie en vervolgens het teamproces van het management aan te sturen en de medewerkers te enthousiasmeren. Kenschetsend is zijn uitspraak: “Het zijn de mensen die het verschil maken: als de neuzen in dezelfde richting staan, kan je als familiale KMO het verschil maken”. Wouter Torfs behaalde zijn diploma in de rechten aan de KU Leuven in 1981 en was er gedurende twee jaar assistent. De prijs wordt uitgereikt op de academische zitting ter gelegenheid van de VRG-Alumnidag op vrijdag 14 maart 2014. De Laudatio wordt uitgesproken door Jo Libeer (promotie 1979), gedelegeerd bestuurder van de Vlaamse Werkgeversorganisatie Voka, Vlaams netwerk van ondernemingen.
• 5 •
Alumni in de kijker
Nathalie Labeeuw Nathalie Labeeuw (promotie 1997) is advocaat. Ze leerde de stiel o.m. bij het gereputeerde fiscaal kantoor Tiberghien en richtte in 2009 samen met enkele collega’s het kantoor Cazimir op, gespecialiseerd in vermogens- en successieplanning, dat in amper 5 jaar uitgroeide tot een gevestigde waarde. Door Robbie Tas Kan je even schetsen hoe je carrière tot nu toe verlopen is? Na mijn rechtendiploma ben ik onmiddellijk in de advocatuur gestapt bij een kleiner all round kantoor. Daar heb ik de rechtbank van binnen en van buiten leren kennen, in de zin dat ik ‘s morgens ging pleiten - lees: ik holde van de ene zittingszaal naar de andere - ‘s middags conclusies schreef en de zaken van de dag erna voorbereidde. In mijn tweede stagejaar ben ik deeltijds assistent geworden bij prof. W. Pintens (afdeling familiaal vermogensrecht). Dit heb ik met veel plezier zes jaar lang gedaan. Na mijn zes jaar assistentschap heb ik dan nog als examenstudent een ManaMa notariaat gedaan. In 2000 ben ik bij Tiberghien advocaten begonnen en heb daar mijn eerste stappen in de vermogens- en successieplanning gezet. En in oktober 2009 heb ik dan samen met vier andere advocaten een eigen advocatenkantoor Cazimir opgestart. Wij zijn gespecialiseerd in vermogens- en successieplanning in de ruime zin van het woord. Hoe ziet een gemiddelde dag/week er voor jou uit? Zondagavond begint eigenlijk de nieuwe werkweek. Dan kijk ik mijn e-mails na en doe wat administratief werk, waar je anders in de week toch nooit aan toe komt. Mijn week is meestal zeer goed gevuld met cliëntenvergaderingen, overleg met de medewerkers en het nakijken van de voorbereide documenten. Ik geef daarnaast nogal wat seminaries en lezingen en zit in een aantal redactieraden. Ik ben een absoluut ochtendmens en begin graag bij het krieken van de dag, wanneer alles nog stil is en de wereld nog slaapt. Waarom zou je jonge mensen (niet) aanraden om een eigen onderneming (advocatenkantoor of andere) te starten? Eerlijk, ik zou het iedereen aanraden! Iets uit de grond stampen en zorgen dat de zaak blijft draaien, geeft mij (maar volgens mij elke ondernemer) een grote voldoening. Alleen met deze waarschuwing: ga niet overhaast of roekeloos te werk. Probeer zo goed als mogelijk te weten waaraan je begint en blijf realistisch. Hoe kijk je terug op je studententijd? Zalige tijd, al weet ik niet of ik nog zou willen terugkeren, want ik heb het momenteel meer dan behoorlijk naar mijn zin. Mijn studententijd was een
• 6 •
zalige zorgeloze periode. Ok, we hadden examens en we moesten studeren en werkjes maken en naar de les gaan, maar ik heb daar nooit echt tegenop gezien. Ik ben ook één jaar in het kader van het Erasmusproject naar Poitiers gegaan. Opnieuw een ervaring die mij gemaakt heeft tot de persoon die ik nu ben. Aan welk vak/welke prof in Leuven bewaar je de beste herinnering en waarom? Prof. Mieke Puelinckx-Coene gaf het vak familiaal vermogensrecht. Ongetwijfeld omdat ik een bijzondere affiniteit had en nog steeds heb met de materie, heb ik de beste herinneringen aan haar lessen. Wat is je boodschap voor de rechtsstudenten van vandaag? Proef van alles en beslis pas daarna wat je echt wil gaan doen. Ik denk dat je vandaag moet specialiseren in een bepaald vakgebied. Anderzijds ben ik er niet van overtuigd dat je tijdens je opleiding al kan beslissen wat je voor de rest van je professionele carrière zal doen. Het doen van een zomerstage bij een advocatenkantoor kan bijvoorbeeld helpen bij het maken van je keuze.
Matthias Cormann Australisch minister van financiën De Faculteit Rechtsgeleerdheid leverde in 2013 met Koen Geens niet alleen de Belgische minister van financiën, maar sinds kort ook zijn Australische collega. Matthias Cormann (° Eupen, 1970 - promotie 1994) verhuisde in 1996 omwille van de liefde (hij is gehuwd met de Australische advocate Hayley Ross, met wie hij een dochter Isabelle heeft) naar Australië - waar hij initieel als tuinman werkte, omdat hij zijn Belgische rechtendiploma niet onmiddellijk kon laten valideren. Hij sloot zich toen ook meteen aan bij de Liberal Party of Australia, waarbij hij relatief snel carrière maakte. Hij was Senator voor West-Australië sinds 2007 en werd in september 2013 verrassend benoemd tot minister van financiën van Australië. In een recent interview noemde hij zijn studentenjaren aan de KU Leuven de beste van zijn leven. Wie durft er nu nog zeggen dat juristen niet goed zijn met cijfers?
Een jurist als nieuwe rector
Rik Torfs Twintig jaar na Roger Dillemans staat er met Rik Torfs opnieuw een jurist aan het hoofd van onze Alma Mater. De wittebroodsweken van rector Torfs lijken ondertussen reeds een ver verleden. Met de hulp van een enthousiaste ploeg vicerectoren krijgt zijn beleid vandaag volop vorm. In zijn beleidsploeg zetelen met prof. Danny Pieters en prof. Katlijn Malfliet overigens nog twee alumni van de rechtsfaculteit. Laatstgenoemde zal zich de komende jaren ontfermen over het alumnibeleid. Na enkele maanden op post, maakt VRG-Alumni Magazine met Rik Torfs een eerste stand van zaken op. We schoven aan in het statige © KU Leuven, foto Rob Stevens rectorale kantoor onder de pannen van de Leuvense universiteitshallen aan de Naamsestraat, vlak vóór de ceremonie waarin de rector een eminent bijbelexegeet de toelating tot het emeritaat zou verlenen – of, in zijn eigen jargon, zijn collega zou uitwijden. Door Dimitri Droshout
Wat zijn uw impressies na de eerste maanden als rector van de KU Leuven? Wel, ik vind het een heel mooi beroep, waarin je een heel brede waaier van mensen tegenkomt, met een beleidsmatig, een representatief en een puur “corporate” aspect – om de sfeer er goed in te houden. Ik vind dat prachtig. Wat mij ook opvalt, is dat heel veel problemen een juridische dimensie hebben. In feite zou de rector eigenlijk altijd een jurist moeten zijn. Maakt een jurist als rector een verschil? De laatste rector-jurist was Roger Dillemans. Tot 1995. Zelfs in het bestuur van de universiteit – het Gebu – heeft daarna bij mijn weten slechts heel even één jurist gezeteld: Danny Pieters op het einde van Oosterlinck II. In feite – en zonder chauvinistisch te zijn – is dit een merkwaardige vaststelling, want eerlijk gezegd zijn er aan de universiteit veel organisatorische aspecten die te maken hebben met economie en andere zaken, maar toch vooral ook met recht. Er is hier elke dag wel een juridisch probleem dat de grootste omzichtigheid vergt in het formuleren van oplossingen. Het kan dus geen kwaad dat er af en toe een jurist rector wordt, ook al is het, als ik naar de andere universiteiten kijk, vandaag meer in de mode om exacte wetenschappers in deze functie te zetten. Spoort de dagelijkse realiteit met uw verwachtingen? De KU Leuven is een heel complexe instelling en ik word geleefd door mijn agenda. Ik heb voor het eerst in mijn leven enkel een elektronische agenda, omdat een geschreven exemplaar met teveel schrappingen te maken zou krijgen. Inhoudelijk is het fantastisch boeiend, maar om echte dingen te veranderen is het een vrij logge machine. Daarbinnen probeer ik, om te beginnen, een goede sfeer te creëren. Veranderingen zijn echt wel mogelijk, op voorwaarde dat je in een horizontale structuur – die de universiteit is – het nodige geduld opbrengt en consensus nastreeft.
Heeft u nog ruimte voor onderwijs en onderzoek? Ik geef nog één les, op vrijdagochtend tussen halfnegen en tien. Qua onderzoek probeer ik mijn vakgebied wel bij te houden. Ik heb vrijwel onmiddellijk de exhortatie van de Paus gelezen en op juridische merites geanalyseerd. Een beetje voor mezelf, maar ook om te schrijven. Dat lukt voorlopig niet, buiten de stukken die ik voor De Standaard schrijf en af en toe op aanvraag voor andere kranten zoals Trouw in Nederland. “But there it stops.” Ik kan op dit moment geen artikel van twintig bladzijden meer schrijven, wat ik wel een beetje vervelend vind. U hecht eraan dat de universiteit meer moet wegen op het maatschappelijk debat. Wordt zij voldoende gehoord in het juridisch debat? Decaan Bernard Tilleman heeft al een mooie mening verwoord tegenover de GAS-boetes. Wat mij betreft zeer terecht, omdat we op puur juridisch vlak geconfronteerd worden met populistische en moralistische neigingen – die vaak dezelfde zijn. Er wordt nauwelijks nog een onderscheid gemaakt tussen moraal en recht. Wat men moreel fout vindt, moet bestraft worden, ook als er geen voorafgaande rechtsregel zou zijn – wat een inbreuk op het legaliteitsbeginsel is. Neem nu de voorlopige invrijheidstelling van Michelle Martin. Voor sommigen moest ze levenslang “in den bak” blijven, ook al was ze maar tot 30 jaar veroordeeld. Dat is een extreem voorbeeld, maar dit toont aan dat de moraal belangrijker wordt geacht dan de rechtsregel. En welk soort moraal? Vaak een wraakzuchtige moraal die niet de bedoeling heeft de rust in de samenleving te herstellen, een moraal van schuld en boete: oog om oog, tand om tand – die stijl. Dan vind ik dat een jurist daar een heraut van de beschaving moet blijven. In die zin mogen we tevreden zijn over onze decaan, die dat op een prachtige manier heeft gedaan.
• 7 •
© KU Leuven, foto Rob Stevens
Heel wat proffen bekleden gewichtige functies buiten de universiteit, maar die vergen vaak een discretie die hen belet hun stem publiek te verheffen. Is die prijs dan te hoog? Wel, je moet alles hebben: rechters, advocaten, misschien zelfs een aantal gedetineerden in het professorenkorps – dat laat ik voorlopig in het midden. Maar het is goed dat er voldoende mensen zijn die zich de onafhankelijkheid kunnen veroorloven om hun stem te verheffen. Kijk nogmaals naar de makkelijke manier waarop die GAS-boetes er zijn doorgekomen. Dat stemt voor juristen toch erg tot nadenken, omdat het boetes zijn die simpel kunnen worden opgelegd, maar zonder de nodige garanties. Soms heb je het sluipend gif. Je kan zeggen dat dit om kleinigheden gaat, maar het is hier niet de mate van ernst van een misdrijf die telt. Rechtsregels zijn er om gelijk wat te beschermen, of het nu over zogezegd serieuze of minder serieuze dingen gaat – wat overigens voor iedereen een subjectief begrip is. Hoe kijkt u naar de student van vandaag? We hebben een heel divers publiek, met een groot aantal buitenlandse studenten. Zelf heb ik nooit aan zeer jonge studenten les gegeven, omdat kerkelijk recht doorgaans wat later komt. De huidige student is in wezen toch wel vrij ernstig, gewetensvol, en beseft ook dat hij – hoewel hij uit een andere tijd komt – in de toekomst misschien langer zal moeten werken, meer zal moeten vechten voor zijn plaats… De doorsneestudent vandaag lijkt ook een ietsje conservatiever dan de doorsnee-professor, maar dat ligt vooral aan de ontworteling van de laatste categorie. Waarom moet een student vandaag voor Leuven kiezen? Ik wil er niet in overdrijven, maar wij zijn de oudste en de grootste universiteit van de Nederlanden. Dat is
• 8 •
objectief zo. En toch ook de beste: marktonderzoek in Vlaanderen wijst uit dat zelfs studenten van Gent heel vaak vinden dat Leuven kwalitatief de beste universiteit is. Natuurlijk zijn er vandaag studenten die kiezen voor de nabijheid van een universiteit. Dan kan je ’s middags warm gaan eten bij moeder – wat verdienste heeft, vooral als het schorseneren zijn… Maar als je niet alleen een diploma wil, maar werkelijk een diploma van hoge kwaliteit, is Leuven toch de beste oplossing. Dan moet je de verre reizen vanuit de uithoeken van Vlaanderen – wat natuurlijk een enorm continent is – erbij nemen.
Hoe ziet u de universiteit in 2020? Waar moet ze heen? Wij moeten zeker met schitterend onderzoek bezig blijven. Dat doen wij echt heel goed. Leuven speelt daarin mee met de topuniversiteiten in Europa. In FP7 (het EU-programma ter ondersteuning van onderzoek en innovatie) waren we nummer vijf. Daarnaast moeten we een echte, duidelijk visie blijven hebben op onderwijs dat waarlijk vormend is. En tenslotte moeten we maatschappelijk zeer aanwezig zijn, want in een niet echt groeiende, zelfs krimpende, economie is het belangrijk dat je door de bevolking sympathiek wordt bevonden en dus moet je laten zien dat de universiteit een baken is voor het langetermijndenken. De politiek volgt toch meer de waan van de dag. Hetzelfde geldt voor de media… Het moet dus in belangrijke mate van ons komen. En ik verwacht dat dat gaat gebeuren. Heeft u nog een slotwoord voor de alumni van de rechtsfaculteit? Jullie hebben toch geluk dat jullie niet alleen rechten hebben gestudeerd, maar dan ook nog eens aan de beste universiteit van de Nederlanden. Het kan toch wel meezitten in het leven! En ik hoop dat jullie blijven komen natuurlijk.
Alumninieuws Bent u recent getrouwd, heeft u nageslacht op de wereld gezet, bent u onderscheiden en wilt u dit graag meedelen aan de juristengemeenschap... laat het ons weten, wij zorgen er dan voor dat het in deze kolommen op 17.000 exemplaren gedrukt wordt. Geboortes, huwelijken, overlijdens, enz. van alumni kunt u meedelen op het volgend adres : VRG-Alumni, t.a.v. Jacqueline Van Hal, Tiensestraat 41 bus 3438, 3000 Leuven, tel. en fax 016/250 600, e-mail:
[email protected]. Indien u een reünie plant met uw promotiejaar, kunt u dat ook op deze pagina laten weten.
Huwelijken
Overleden
Wendy Altobello (promotie 2007) huwde op 27 april 2013 met Jérôme Lacroix
Georges Impens (promotie 1946) - 19 oktober 2013 Henk Bataille (promotie 1988) - oktober 2013 Herwig Brouns (promotie 1967) - 30 september 2013 Bruno Vanermen (promotie 1983) - 18 september 2013 Albert Van Houtte (promotie 1964) - 16 juli 2013 Sabine Degryse (promotie 1959) - 11 juli 2013 Godfried Sobry (promotie 1952) - 25 juni 2013 Jan Van Severen (promotie 1959) - 18 juni 2013 Willy Lens (promotie 1954) - 27 mei 2013 Maria-Beatrijs Van Gestel (promotie 1960) - 15 mei 2013 Serge De Crombrugghe (promotie 1951) - 24 mei 2013 Philippe Plessers (VRG praesidium 1999-2000) 16 april 2013 Carl Massant - 10 maart 2013 Norbert Van Overloop (promotie 1978) - 14 december 2012 Joelle Lemaire (promotie 1985) - 11 maart 2012 Georges Smisman (promotie 1953) - 11 oktober 2011 Jan Vanovermeire (promotie 2003) - 11 maart 2011 Paul Vandenbussche (promotie 1944) Magda Van der Heyden (promotie 1978) Gérard Van Der Linden (promotie 1956)
Geboortes Lieven (27 juni 2013), zoontje van Wendy Altobello (promotie 2007) en Jérôme Lacroix Jinte (4 december 2012), dochtertje van Annelies Bottelier (promotie 2003) en Pieter Van Hoof (promotie 2005) Emile, zoontje van Eveline Clemmen en Tim Van Canneyt (promotie 2004)
Reünies 22 maart: promotie 1979 (contactpersoon: Peter Frans Anthonissen) 31 mei: promotie 1984 (contactpersoon: Chris Engels)
Reünie promotie 1983 Op 23 maart 2013 kwam de klas van 1983 samen. Het was een geslaagd weerzien. Luide muziek was daarvoor niet nodig. De voorzitter van VRG-Alumni, Prof. Blanpain wierp ons met zijn toespraak terug in de tijd. Na een heerlijk buffet en een stevige koffieduwer werden de poorten van Taverne Mykene om middernacht gesloten. De avond was te kort om de volle 30 jaar in te halen, zodat de jubilarissen de bijeenkomst op de Oude Markt verderzetten. Een ding hebben wij elkaar beloofd toen het licht begon te worden… tot 2018! Bruno Blanpain
Reünie promotie 1988 Vrijdag, 13 september 2013. Meer dan 150 oud-studenten zijn uit alle hoeken van het land (en daarbuiten!) afgezakt naar Leuven om er samen het 25-jarig jubileum van hun promotiejaar 1988 te vieren. Sommigen onder hen hadden elkaar al een kwarteeuw niet meer gezien, maar al snel zat de sfeer goed, werden er oude herinneringen opgehaald en nieuws uitgewisseld. Het werd een onvergetelijke avond! Yolande Denis
• 9 •
Doctoraten
Valknieuws het hoger onderwijs op het kabinet van Minister van Onderwijs Daniel Coens (1988-1992) en deeltijds adviseur voor hoger onderwijs op het kabinet van Minister van Cultuur Hugo Weckx (1992-1995), waar hij de basis legde van het nog steeds geldende universiteitsdecreet. Hij was ook actief als provincieraadslid in WestVlaanderen (sedert 1991), lange tijd voorzitter van de Hogeschool West-Vlaanderen (sinds 1995) en van de sociale kredietmaatschappij ‘Elk zijn huis’ (sinds 1991) en Ondervoorzitter van de Intercommunale voor streekontwikkeling Leiedal (sinds 1994). In 1998 werd professor Monballyu lid van de Raad van bestuur van de Vlerick Gent-Leuven Management School.
3 september 2013: Pieter Van Cleynenbreugel From shared competences to constitutional heteronomy. The institutional architecture of supranationally structured market supervision. Promotor: Prof. dr. Wouter Devroe Co-promotor: Prof. dr. Koenraad Geens 19 november 2013: Wouter Verheyen Contractuele aansprakelijkheid van vervoersintegratoren Promotor: Prof. dr. Bernard Tilleman Co-promotor: Prof. dr. Alain Laurent Verbeke 23 december 2013: Roel Fransis Achterstelling van schuldvorderingen in het insolventierecht Promotor: Prof. dr. Eric Dirix
Nieuwe emeriti In het najaar van 2013 werden enkele “grote kanonnen” van de rechtsfaculteit toegelaten tot het emeritaat. Julien Stuyck Prof. Dr. Jules Stuyck werd in 1987 gewoon hoogleraar aan de KU Leuven, verbonden aan zowel de faculteit Rechtsgeleerdheid als Economie en Bedrijfswetenschappen. Professor Stuyck was o.a. actief in de vakgebieden Consumentenrecht, Economisch recht en Europees recht. Dit laatste vak gaf hij ook aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Professor Stuyck was verder verbonden aan de Central European University of Budapest en de Université Panthéon-Assass Paris II. Van 1990 tot 1991 en van 1994 tot 1995 hield hij de Jean Monnet Chair aan de Universiteit van Bonn, Zentrum für Europäisches Wirtschaftsrecht, en van 1998 tot 1999 de Jacques Delors Chair aan de Alma Universiteiten (Luik, Hasselt, Aken en Maastricht). Van 1989 tot 1994 gaf professor Styck “Introduction au droit des C.E.” (dominante économique) aan de College of Europe. Hij was Directeur van het Centrum voor Europees economisch recht en van het Studiecentrum voor Consumentenrecht en jarenlang bezieler van het LLM programma. Jozef Monballyu Prof. Dr. Jos Monballyu werd in 1990 gewoon hoogleraar aan de rechtsfaculteit KU Leuven en Kulak, afdeling Romeins recht en Rechtsgeschiedenis. Hij doceerde er de vakken Inleiding tot het recht, Geschiedenis van het privaatrecht en Rechtsgeschiedenis. Hij was samen met wijlen Georges Macours één van de founding fathers van de subfaculteit rechten van de KULAK. Daarnaast was hij advocaat aan de balie van Leuven (1973-1983), buitengewoon opdrachthouder voor
Frank Hutsebaut Prof. dr. Frank Hutsebaut werd recent toegelaten tot het emeritaat na 40 jaar onderwijs, onderzoek en dienstverlening binnen de KU Leuven. Als fervent voorstander van de maatschappelijke dienstverlening binnen de Universiteit bouwde hij actief contacten op met de praktijk. Tot op vandaag werkt hij voor en met hen samen om de dienstverlening aan mensen te verbeteren. Hij heeft de faculteit als afscheidsgeschenk een prachtig boek aangeboden over dit onderwerp, “Profs over proffen, wenken vanuit het werkveld bij het afscheid van een academicus”. De faculteit laat ter ere van de gevierde in een lezingenreeks een selectie van bevlogen en ervaren professionelen aan het woord, actief in het brede veld van justitie, forensische hulpverlening of het raakvlak tussen beide, met wie professor Hutsebaut gedurende zijn loopbaan een bevoorrechte samenwerking heeft ontwikkeld. De Hutsebaut-lezingen worden aangeboden aan de studenten, de collega’s, de VRG-alumni en de VALC-alumni (criminologie), waarvan hij de bezielende voorzitter is. Fred Stevens Prof. Dr. Fred Stevens studeerde rechten en geschiedenis. Hij promoveerde in 1989 tot doctor in de rechten op een proefschrift over het Antwerpse notariaat tijdens de periode 1794-1814. Van 1982 tot 1993 was hij als advocaat verbonden aan de balie te Antwerpen. Hij doceerde sinds 1990 aan de Rechtsfaculteit te Leuven. In 1995 was hij gasthoogleraar te Parijs (Université de Paris V – René Descartes) en in 1996 te Orléans (Université d’Orléans). Van 1998 tot 2004 doceerde hij aan de Rechtsfaculteit van de Université Catholique de Louvain te Louvain-la-Neuve. Hij doceerde het vak geschiedenis van publiekrecht in Leuven en Kortrijk. Professor Stevens is samen met Laurent Waelkens de bezielende kracht achter het project “geschiedenis van de faculteit”, waarvan het boek zal verschijnen op de alumnidag.
• 10 •
Honoursprogramma 2013-2014
Bedrijfsjuristen breken door het glazen plafond
Dit jaar start de Faculteit Rechtsgeleerdheid naar Nederlandse traditie een honoursprogramma voor studenten die academisch excelleerden of zich onderscheidden door hun maatschappelijke engagement. Dit gloednieuwe extra-curriculaire programma laat vijfentwintig studenten derde bachelor toe om kennis te maken met uiteenlopende juridische beroepen en voeling te krijgen met de ruimere sociale en economische realiteit waarin ze later als juristen zullen functioneren. Gespreid over het academische jaar zullen de studenten deelnemen aan tal van interactieve en praktijkgerichte honourscolleges verzorgd door vooraanstaande juristen, alsook aan excursies naar binnen- of buitenlandse instellingen. De studenten kregen in het eerste semester de gelegenheid om in gesprek te gaan met Ria Mortier (Voorzitster Hoge Raad voor Justitie), Professor Paul Craig (University of Oxford), Ben Appel (Directeur Business & Legal Affairs, VMMa) en Minister Koen Geens.
Het Instituut voor bedrijfsjuristen voerde samen met USG Legal Professionals een onderzoek ‘Bedrijfsjurist in beweging: profiel, lonen en trends’ bij 696 Belgische bedrijfsjuristen. Het beroep van bedrijfsjurist is in volle beweging. Dit blijkt uit de positieve evolutie van de verloning, hun invloed in het bedrijf, impact op de besluitvorming, rapportering en vereiste competenties. De alsmaar groeiende regelgeving en het verhoogd belang van een duurzaam management van de juridische risico’s waarmee bedrijven geconfronteerd worden, is hier niet vreemd aan. Deze professionalisering van het beroep gaat gepaard met een opvallende stijging van het aantal vrouwen in het beroep, die voortaan numeriek in de meerderheid zijn. Deze trend is nog sterker bij de jongere generaties.
Kennismakingsstages
Gevraagd naar de competenties die in de toekomst het meest aan belang zullen winnen, stelt bijna 80% dat dit vooral gaat om persoonlijke competenties zoals probleemoplossend denken (32%), communicatievaardigheden (17%), onderhandelingstechnieken (11%), project management (11%) en commerciële vaardigheden (8%). Uit het groeiend belang van deze zogenaamde “soft-skills” blijkt de rol van de bedrijfsjurist als manager met een concrete invloed op de bedrijfsprocessen.
In oktober werden voor de eerste keer kennismakingsstages georganiseerd voor de studenten derde bachelor. In het kader van het werkcollege Handels- en Economisch recht van professoren Joeri Vananroye en Evelyne Terryn volgen een 75-tal studenten een korte studiestage bij een bedrijfsjurist. Door de enthousiaste bemiddeling van het Instituut voor bedrijfsjuristen (IBJ) werken een groot aantal gereputeerde bedrijfsjuristen uit een 30-tal bedrijven en organisaties mee aan dit project. De studenten krijgen hierdoor een unieke kans om hun kennis en vaardigheden toe te passen en verder te ontwikkelen onder begeleiding van een ervaren bedrijfsjurist. De nadruk ligt daarbij op cliëntgericht schrijven en adviseren. In dezelfde lijn werkt de Balie van Leuven ook samen met professor Patrick Senaeve in het kader van het werkcollege Familierecht: twintig studenten volgen een pro-deozaak van het begin tot het einde van het jaar mee op en worden betrokken bij elke ontwikkeling, terwijl zestig studenten een zitting van de justitiehuizen volgen. Voor het werkcollege socialezekerheidsrecht (onder coördinatie van prof. dr. Yves Stevens) hebben onder meer de Ombudsdienst Pensioenen, de VDAB, weddecentrale Schaubroeck en Zenito hun medewerking verleend aan het project.
Bedrijfsjuristen rapporteren in bijna de helft van de bedrijven rechtstreeks aan de CEO en ruim 1 op 3 zetelt in het directiecomité. Hiermee weegt de bedrijfsjurist steeds zwaarder op de besluitvorming aan de top van het bedrijf. Het startloon van een bedrijfsjurist bedraagt jaarlijks gemiddeld 37.500 € en stijgt tot 100.000 € voor juridische managers van 40 jaar. Wie in het directiecomité zetelt, verdient gemiddeld 25% meer. 2/3de van de ondervraagden heeft een bedrijfswagen en geniet een bonusplan. De belangrijkste verschillen in salaris en voordelen worden genoteerd tussen de sectoren, vooral energie en farma betalen het best. Uit het onderzoek blijkt tenslotte dat er nauwelijks een loonkloof is tussen mannen en vrouwen. Zie voor meer info www.ibj.be
Rechtenstudenten naar de opera Op 17 en 23 oktober trakteerde de faculteit 100 studenten op een avondje opera: in de Muntschouwburg te Brussel werd “La clemenza di Tito” (1791) opgevoerd, één van Mozarts laatste werken. Een bonte groep studenten zakte in avondkledij met de trein af naar Brussel, waar sommigen van hen voor de eerste keer een live opera meemaakten. Het gebeuren maakte een diepe indruk op hen en toonde hoe ook een jong publiek kan genieten van klassieke kunst.
• 11 •
Burgerlijk procesrecht in hoofdlijnen
K r i s Wa g n e r
‘Een handboek dat verder gaat waar a n d e r e s t o p p e n ’.
Selectie en verdieping. Dat is de kracht van het gloednieuwe handboek dat de belangrijkste leerstukken van het burgerlijk procesrecht behandelt. Door niet naar encyclopedische volledigheid te streven, bereiken de behandelde leerstukken een diepgang die in de thans bestaande doctrine zeldzaam is geworden. Burgerlijk procesrecht in hoofdlijnen biedt bijgevolg geen oppervlakkig overzicht, dat noodgedwongen vaak ophoudt wanneer het interessant wordt, maar begint integendeel waar andere handboeken stoppen. Ruime aandacht gaat daarbij naar de sancties in het burgerlijk procesrecht: hoe iets werkt is vaak niet de cruciale vraag in het procesrecht, wel de vraag wat er gebeurt als iets mis loopt. De nadruk ligt daarbij op de praktische relevantie voor de advocaat of magistraat die geroepen wordt bijstand te verlenen c.q. recht te spreken in een burgerlijk proces.
Burgerlijk procesrecht Reeks In Hoofdlijnen Maklu-Uitgevers | 2014 | isbn 978-90-466-0496-0 € 185,00 | 1102 p. | gebonden
