INHOUD Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v Verkorte inhoudsopgave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vii Lijst van verkort geciteerde werken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xv DEEL I. I.
DE CORRECTIONELE TERECHTZITTING
Bevoegdheid van de correctionele rechtbank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
A. Algemeen en materiële bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 B. Persoonlijke bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 C. Territoriale bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 II. Voorbereiding van de terechtzitting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 A. Toewijzing van de dossiers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De procedure van dagvaarding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Algemene begrippen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Wijze van betekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Vormvoorschriften van het betekeningsexploot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Vormvoorschriften van de dagvaarding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. De vermelding van de ten laste gelegde feiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Termijnen van dagvaarding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Andere wijzen van aanhangigmaking, de vrijwillige verschijning . . . . . . .
11 14 14 14 18 19 20 23 25
III. Samenstelling van de rechtbank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Vereiste van onpartijdigheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Artikel 6.1 EVRM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Toepassingsgevallen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Continuïteit van de zetel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Het openbaar ministerie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Griffier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27 28 28 28 29 38 41 42
Intersentia
ix
Inhoud
IV.
Het proces-verbaal van de terechtzitting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
V.
De openbaarheid van de terechtzitting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
VI.
De leiding der debatten en de handhaving van de orde . . . . . . . . . . . . . . 57
A. Leiding van het onderzoek ter terechtzitting en de debatten . . . . . . . . . . . . 57 B. Handhaving van de orde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 VII.
Onderzoek ter terechtzitting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
A. Volgorde en onderzoeksmaatregelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Het horen van getuigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. De eedaflegging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Wie kan gehoord worden als getuige onder eed? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Sancties i.v.m. getuigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. De opportuniteit van het verhoor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Gebruik der talen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Vals getuigenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Modaliteiten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Gedeeltelijke en volledige anonimiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Het deskundigenonderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Het horen van deskundigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Tegenspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Besluitvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
61 62 62 63 65 66 68 68 70 70 73 73 75 77
VIII. Bijkomend onderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 A. Bijkomende onderzoeksopdrachten of aanvullende onderzoeksdaden . . . B. Actieve rol (zie ook Deel III Bewijs. Bewijslast) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Opportuniteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Getuigenverhoor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Andere onderzoeksdaden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Verzoeken tot voeging van stukken aan het strafdossier en tot overlegging van stukken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Modaliteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IX.
79 81 81 81 85 86 87
De beklaagde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
A. De ondervraging. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 B. De vertegenwoordiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 C. De juridische bijstand en de rechtsbijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 X. x
Voorlopige invrijheidstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Intersentia
Inhoud
XI.
Taal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
XII.
Conclusies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
XIII. De verdaging. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 XIV. A. B. C. D.
De beraadslaging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Sluiting van de debatten, begin van het beraad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Duur van het beraad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beraadslaging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Heropening van de debatten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
109 109 110 110
XV. Wijziging van de tenlastelegging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 A. Beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 B. De wijziging van kwalificatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 C. Verbetering van omschrijving of van de datum van de tenlastelegging . . 115 XVI. A. B. C. D. E. G. F.
Het vonnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Vermeldingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ondertekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eenheid van uitspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Datum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Motivering van de schuld (zie ook Motivering van de straf) . . . . . . . . . . . Uitspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Taal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
XVII.
117 119 121 121 122 127 128
De veroordeling tot de kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
A. Eigenlijke kosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De rechtsplegingsvergoeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Ambtshalve plicht van de strafrechter. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Begroting bedragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. In het ongelijk gestelde partij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XVIII.
131 134 135 136 137 139
De motivering van de straf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
XIX.
De onmiddellijke aanhouding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
XX.
Uitlegging en verbetering van het vonnis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
Intersentia
xi
Inhoud
DEEL II. I.
DE RECHTSMIDDELEN
Het verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
A. B. C. D. E. F. G.
Beslissingen vatbaar voor verzet: vonnis bij verstek of op tegenspraak. . . Belang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vormen van het verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De gewone termijn van verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De buitengewone termijn van verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verlenging van de termijnen wegens overmacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gevolgen van het verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Dagvaarding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Schorsende werking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Devolutieve werking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . H. De procedure op verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. De beslissingen op verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Het verzet is niet-ontvankelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Het verzet wordt ongedaan verklaard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Het verzet is ontvankelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . J. Verzet door een gedetineerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . K. Rechtsmiddelen tegen de beslissing op verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
158 161 161 163 164 166 169 169 169 170 171 172 172 172 173 176 177
II.
Hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
A. B. C. D. E. F.
179 182 184 185 190 192 192 194 194 196 198 200 200 201 204 204 207
xii
Intersentia
Voor hoger beroep vatbare beslissingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Partijen die hoger beroep kunnen instellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vormen van het hoofdberoep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De termijnen van het hoofdberoep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het incidenteel beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De gevolgen van het hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Het devolutief gevolg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. De relatieve werking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Uitwerking op partijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Verzwaring van de toestand van de appellant . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Uitzondering: evocatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Het opschortende gevolg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . G. Afstand van hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . H. De rechtspleging op hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. De beslissing op hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Eenparigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Inhoud
III. A. B. C. D. E. F. G. H.
Het cassatieberoep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 Voor cassatieberoep vatbare beslissingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De personen die cassatieberoep kunnen instellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vormen van het cassatieberoep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Termijnen van cassatieberoep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Betekening van het cassatieberoep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De cassatiemiddelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De rechtspleging in cassatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De beslissingen na cassatieberoep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DEEL III.
212 218 221 223 225 226 229 231
BEWIJS
I.
Bewijslast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
A. B. C. D. E.
Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dragers van de bewijslast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eerste nuancering: rol van de rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tweede nuancering: bewijsrisico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Derde nuancering: gegevens van algemene bekendheid . . . . . . . . . . . . . . .
II.
Bewijswaarde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
A. B. C. D.
Definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Draagwijdte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitzonderingen op de vrije bewijswaardering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bewijsstandaard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III.
235 237 238 240 241
243 243 246 247
Vrije bewijslevering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
A. Definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Draagwijdte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Uitzonderingen op de vrije bewijslevering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Prejudiciële geschillen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Het bewijs van een overeenkomst (bestaan of uitlegging ervan) (art. 16, lid 1 V.T.Sv.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Echtheidsgeschil geschrift inzake bestaan of uitlegging overeenkomst (art. 16, tweede lid V.T.Sv.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. Onroerende zakelijke rechten (art. 17 V.T.Sv.) . . . . . . . . . . . . . . . . d. Betwisting van staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e. Andere prejudiciële geschillen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Authentieke akten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
249 249 251 251
254 255 256 256 256
Intersentia
xiii
252
Inhoud
IV.
Bewijskracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
A. Definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Draagwijdte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Soorten akten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Miskenning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V.
259 260 260 260
Toelaatbaarheid van het bewijs en onrechtmatig verkregen bewijs . . . . 263
A. Toelaatbaarheid van het bewijs(middel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Onrechtmatig verkregen bewijs: draagwijdte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Onrechtmatig verkregen bewijs: sanctie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. De eerste arresten: de bewijsuitsluiting (1923-1980) . . . . . . . . . . . . . . . 2. De tussenfase: de eerste relativeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Het huidige recht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Het arrest van het Hof van Cassatie van 14 oktober 2003 . . . . . . b. Het arrest van het Hof van Cassatie van 23 maart 2004 . . . . . . . . c. Voor- en tegenstanders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d. Verdere jurisprudentiële ontwikkelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e. Specifiek probleem: in het buitenland verkregen bewijs . . . . . . . .
263 265 266 266 269 270 270 274 277 280 284
Trefwoordenregister . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
xiv
Intersentia
