Inhoud
Voorwoord
1
1
Anatomie 1.1 Inleiding 1.2 Bouw van het bekken 1.3 Relatie tussen bekken en rug 1.4 Beweeglijkheid van de bekkengewrichten 1.5 Bekkenpijn of rugpijn?
5 5 5 5 6 9
2
Wat is instabiliteit? 2.1 Inleiding 2.2 Hypothese 2.3 Stabiliteit van een gewricht 2.3.1 Passieve stabiliteit 2.3.2 Actieve stabiliteit 2.3.3 Regelsysteem 2.4 Niveaus van (in)stabiliteit 2.5 Gevolgen van instabiliteit 2.5.1 Pijn 2.5.2 Zwakte
11 11 11 12 12 13 14 14 14 14 15
3
Wat is bekkeninstabiliteit? 3.1 Inleiding 3.2 Passieve stabiliteit van het SI-gewricht 3.3 Actieve stabiliteit van het SI-gewricht 3.3.1 Korte, diepe spieren 3.3.2 Lange, oppervlakkig gelegen spieren 3.3 Indeling
17 17 17 18 18 19 20
4
Pathogenese 4.1 Inleiding 4.2 Verminderde passieve stabiliteit 4.2.1 De bevalling 4.2.2 Ongevallen
29 29 29 29 32
vi
Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie
4.2.3 4.3 4.4 4.4.1 4.4.2 4.4.3 4.4.4 4.5 4.5.1 4.5.2 4.5.3 4.5.4
5
Hormonen tijdens de zwangerschap Verminderde actieve stabiliteit Coördinatiestoornissen Onderzoek van O’Sullivan Eigen onderzoek 1 Eigen onderzoek 2 Oorzaken van coördinatiestoornissen Verkeerde veronderstellingen over instabiliteit Hormonen buiten de zwangerschap Seksueel misbruik in het verleden Te diepe lordose Zwakte van de bilspieren en de schuine rug- en buikspieren
33 34 35 35 36 37 37 40 40 42 42 43
Epidemiologie 5.1 Inleiding 5.2 Geschiedenis 5.3 Wetenschappelijk onderzoek 5.4 Wie lopen vooral risico? 5.5 Hoe lang blijft bekkeninstabiliteit na de bevalling? 5.6 Het bijzondere van de Nederlandse situatie 5.6.1 Is de Nederlandse situatie echt uitzonderlijk? 5.6.2 Lijkt de Nederlandse situatie alleen maar uitzonderlijk? 5.7 Samengevat
47 47 47 48 49
6
Symptomatologie 6.1 Inleiding 6.2 Pijn 6.3 Gevoelens van onmacht 6.4 Waggelen 6.5 Tintelingen/doof gevoel 6.6 Beperkingen 6.7 Bijkomende klachten 6.7.1 Incontinentie 6.7.2 Stuitpijn 6.7.3 Menstruatiepijn 6.7.4 Vermoeidheid/uitputting/depressie
65 65 65 66 66 67 67 67 67 67 68 69
7
Bekkeninstabiliteit vaststellen 7.1 Inleiding 7.2 Diagnostiek 7.2.1 Lokalisatie van de pijn 7.2.2 Wijze van ontstaan 7.2.3 Volgorde duurbelasting
71 71 71 71 72 72
50 50 50 58 62
Inhoud
vii
7.2.4 7.2.5 7.2.6 7.2.7 7.2.8 7.3 7.3.1 7.3.2 7.3.3 7.3.4 7.3.5 7.4
Active Straight Leg Raise (ASLR-)test Verbetering met bekkenband Waggelen Pijnprovocatietesten Uitsluiten van andere aandoeningen Voor de praktijk (nog) niet bruikbare testen Manuele testen voor beweeglijkheid Röntgenonderzoek Botscan Echografie van de buikspieren Doppler Imaging of Vibrations (DIV) Advies voor de dagelijkse praktijk
73 75 75 77 79 81 81 81 81 82 83 83
8
De ernst van bekkeninstabiliteit bepalen 8.1 Inleiding 8.2 Pijnmeting 8.2.1 Spontane pijn 8.2.2 Pijn bij provocatie 8.3 Krachtmeting 8.3.1 Adductiekracht van de heupen (‘squeezetest’) 8.3.2 Abductiekracht van de heupen 8.3.3 Kracht bij de ASLR-test 8.4 Beperkingen in het dagelijks leven 8.4.1 De Quebec Back Pain Disability Scale 8.4.2 Duurbelasting 8.5 Vermoeidheid 8.6 Röntgenonderzoek
87 87 87 87 88 88 89 90 91 91 91 92 92 92
9
Leefregels 9.1 Inleiding 9.2 Leefregels 9.3 Omgaan met pijn 9.4 Omgaan met vermoeidheid 9.5 Begrip en hulp vragen
95 95 95 96 96 97
10
Oefentherapie 1: abnormaal persen afleren 10.1 Inleiding 10.2 Persen 10.3 Abnormaal persen vaststellen 10.4 Abnormaal persen afleren 10.4.1 Inleiding 10.4.2 Instructies voor de therapeut Bijlage 10.1 Oefeninstructies ter bevordering van het doorademen tijdens (geringe) inspanning Doel Aanleren van buikademhaling zonder persen
99 99 100 102 104 104 104 106 106 106
viii
Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie
Doorademen tijdens inspanning met de handen Buikademhaling in stand Doorademen tijdens tillen Bijlage 10.2 Persen
11
107 108 108 108
Oefentherapie 2: stabiliseren 11.1 Inleiding 11.2 Oefeninstructies om het bekken te stabiliseren 11.2.1 Tips voor therapeuten 11.3 Stabiliseren tijdens zware krachtsinspanning 11.3.1 Tips voor therapeuten Bijlage 11.1 Oefeninstructies om het bekken te stabiliseren Doel De dwarse buikspieren langzaam aanspannen De dwarse buikspier snel aanspannen Bijlage 11.2 Stabiliseren tijdens zware krachtsinspanning Oefenen in rugligging Oefenen in zijligging Oefenen in stand Oefenfrequentie Stabiliseren tijdens dagelijkse activiteiten
111 111 113 113 115 115 116 116 117 118 119 119 120 120 120 121
12
Oefentherapie 3: conditietraining 12.1 Inleiding 12.2 Conditietraining 1 Toelichting 12.3 Conditietraining 2 12.4 Conditietraining 3
123 123 123 124 127 127
13
Bekkenbanden 13.1 Inleiding 13.2 Soorten bekkenbanden 13.2.1 Eenvoudige bekkenband 13.2.2 Bekkenband Erasmus 13.2.3 Bekkenband van Dirk van der Meulen 13.2.4 Steunbroekjes 13.2.5 Bellybra 13.2.6 Sluitlaken 13.3 Gebruik van een bekkenband 13.4 Onderzoek
129 129 129 129 130 131 131 132 133 133 135
14
Medicatie 14.1 Inleiding 14.2 Soorten pijnstillers
137 137 137
Inhoud
ix
14.3 14.4 14.4.1 14.4.2 14.4.3 14.4.4 14.4.5 14.5
Indicatie voor pijnstillers Problemen bij het gebruik van pijnstillers Te hoge verwachtingen Angst voor schade Onvoldoende rekening houden met de werkingsduur Proefperiode Op geleide van de klok of zo nodig? Conclusie
138 138 138 138 139 140 140 140
15
Handigheidjes en hulpmiddelen 15.1 Inleiding 15.2 Lijst van adviezen
141 141 142
16
Operatie 16.1 Inleiding 16.2 De gewrichten in de bekkenring vastzetten 16.3 Overige operaties
149 149 149 151
17
Alternatieve geneeswijzen 17.1 Inleiding 17.2 Lichaamsgerichte psychotherapie 17.3 Toegepaste kinesiologie 17.4 Overige alternatieve therapieën
153 153 154 154 155
18
Complicaties en bijkomende problemen 18.1 Inleiding 18.2 Oververmoeidheid 18.3 Slaapstoornissen 18.4 Depressie 18.5 ‘Blokkering’ 18.5.1 Therapie bij blokkering 18.6 Hypertonie 18.7 Incontinentie 18.8 Stuitpijn 18.9 Toename van pijn tijdens de menstruatie 18.10 Bursitis trochanterica 18.11 Capsulitis van de heup
157 157 157 161 161 162 163 166 167 167 168 168 169
19
Zwangerschap na bekkeninstabiliteit 19.1 Inleiding 19.2 Adviezen aan de zwangere vrouw 19.3 De conditie bevorderen/oververmoeidheid vermijden 19.4 Met de spieren het bekken stabiliseren 19.5 Verloskundige zorg bij bekkenklachten
171 171 171 172 173 173
Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie
19.6
20
Na de bevalling
174
Arbeidsongeschiktheid en de wet 20.1 Inleiding 20.2 Zwangerschapsverlof 20.3 De Ziektewet 20.3.1 De Ziektewet en de diagnose bekkeninstabiliteit 20.3.2 De Ziektewet en de hoogte van de uitkering 20.4 De Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA) 20.4.1 De WIA en de diagnose bekkeninstabiliteit 20.4.2 De WIA en het percentage arbeidsongeschiktheid 20.5 Ontslag 20.6 Speciaal verlof 20.7 Belangrijkste boodschappen
175 175 175 176
21
Veel gestelde vragen 21.1 Inleiding 21.2 Vragen
183 183 183
22
Formulieren en tests 22.1 Formulier voor het scoren van de ASLR-test 22.2 Formulier voor het meten van duurbelasting 22.3 Instructie voor het gebruik van amitriptyline bij pijn met oververmoeidheid en slaapstoornissen 22.4 Gemodificeerde Quebec Back Pain Disability Scale (QBDPS) 22.5 Abductie- en adductiekracht van de heup voor verschillende groepen 22.6 Beck Depression Inventory (BDI) 22.7 Numerieke schaal (Numeric Rating Scale) voor het vaststellen van de ernst van pijn en vermoeidheid 22.8 Prafab-score (‘PRotection, Amount, Frequency, Adjustment and Body image score’) 22.9 Tampa-schaal voor bewegingsangst 22.10 Toelichting scores
193 193 193
23
Websites
176 176 177 177 178 179 180 180
194 195 197 198
201 202 203 204
205
