inhoud { } VOORWOORD 02 IN DE KIJKER Het belang van de buurt 03 ACHTER DE SCHERMEN Kom uit uw kot 10 INTERVIEW Ons gedacht 12

{4|1|2005}

inhoud VOORWOORD

02

IN DE KIJKER | Het belang van de buurt

03

ACHTER DE SCHERMEN | Kom uit uw kot

10

INTERVIEW | ‘Ons gedacht’

12

PROJECTEN | Tv Deluxe

17

INTERVIEW | Blijf bij

20

IN DE KIJKER | De bibliotheek: nog wel van deze tijd?

26

ONDERZOEK | Actief burgerschap: van alle leeftijden.

29

IN DE MARGE

32 FEITCEPSREP

1

VOORWOORD VOORWOORD {Gerda De Naer, educatief medewerker Sociumi}

Voor Sociumi was 2005 het startjaar als sociaal-culturele beweging voor actief burgerschap. Een jaar vol uitdagingen. Sociumi lanceerde dit jaar haar eerste campagne onder de naam ‘Kom uit uw kot’. Als beweging voor actief burgerschap wou Sociumi de nationale campagne KOM UIT UW KOT van de Verenigde Verenigingen immers niet aan haar voorbij laten gaan. Geïnteresseerd? In dit nummer lees je er alles over. Om de campagne theoretisch te onderbouwen was Sociumi aanwezig op de Dialoogdag BUUR(t) (Platform Sociale Samenhang - 7/10/2005). Een van de sprekers die dag was Prof. Em. Leo Lagrou met een uiteenzetting over het belang van de buurt. Zijn verhaal werd herwerkt tot een artikel voor Perspectief. Op vraag van de sociaal-culturele sector startte SoCiuS, het steunpunt voor sociaal-cultureel volwassenenwerk, een visieproject met als doel een toekomstbeeld voor het sociaal-cultureel volwassenenwerk te ontwikkelen. Tijdens twee visiedagen (9 maart en 5 oktober 2005) werden de sociaal-culturele volwassenenorganisaties uitgenodigd om zich uit te spreken over wat het sociaal-cultureel volwassenenwerk voor de samenleving betekent, kan en ook wil betekenen. Sociumi trok naar SoCiuS om meer te vernemen over dit vernieuwingsproject ‘Ons gedacht!’. In 2005 werkte Sociumi mee aan het televisioneel buurtproject TV Deluxe van de sociaal-artistieke werking Victoria Deluxe te Gent.Verneem je graag meer over dit project, dan is ‘TV Deluxe – The making off’ de ‘uitgelezen’ publicatie voor u. In het kader van de publicatie wordt op 12 januari 2006 de theatermonoloog ‘Art Wirke’ (als workshop) hernomen. Niet te missen! Om ervoor te zorgen dat werklozen ‘bijblijven’ en bijgevolg hun kansen op de arbeidsmarkt vergroten, werden bijblijfconsulenten in het leven geroepen. Een gesprek met bijblijfcoördinator Veerle Heirwegh en bijblijfconsulent Hilde Plancke. Actief burgerschap: van alle leeftijden! Als thema voor de seniorenweek (21-27 november 2005) koos de stad Gent voor ‘Seniorvriendelijke Gemeente – Actief Burgerschap’. Het thema wil breken met het verkeerde imago van senioren als zijnde inactieve burgers. Wij rapporteren in dit nummer beknopt over het behoefteonderzoek bij Gentse 55-plussers en enkele actuele initiatieven voor de senior.

PERSPECTIEF

De bibliotheek: nog wel van deze tijden?

2

De voorbije weken kwam Sas van Rouveroij, eerste schepen van de Stad Gent en tegelijk ook schepen van Cultuur en Toerisme regelmatig in het nieuws met de nieuwe bibliotheek die de Vlaamse Gemeenschap en het stadsbestuur aan de Waalse Krook plannen. Sociumi voelde hem aan de tand. Prettige eindejaarsfeesten van het Sociumi-team!

© Strash

In de kijker

HET BELANG VAN DE BUURT

{Prof. Em Leo Lagrou}

EEN ACTUELE VRAAG In onze samenleving hechten vele mensen nog nauwelijks belang aan de buurt waarin zij wonen. Velen kennen hun buren niet. Zij weten niet wie naast, boven of onder hen wonen. Sommigen willen dat zo houden, anderen willen het graag anders. Zij missen het sociale contact, de babbel tussendoor. Zij voelen zich aan hun lot overgelaten: er is niemand in mijn onmiddellijke omgeving waar ik beroep kan op doen als er mij iets overkomt. Door de evolutie van onze samenleving worden spontane contacten binnen de lokale gemeenschappen minder vanzelfsprekend. De moderne mens leeft vooral in een stedelijke omgeving en verandert regelmatig van woon- en werkplaats. Dat was vroeger bij ons niet het geval en dat is evenmin het geval in de meer traditionele samenlevingen waar de mensen nog in kleine dorpen wonen en overwegend leven van landbouw. Of wij dat nu willen of niet, terugkeren naar vroeger is struisvogelpolitiek. Wij leven nu en moeten mee in de stroom van deze tijd. Dat betekent helemaal niet dat wij, wat waardevol was in het verleden, nu overboord gooien. De context van de lokale gemeenschap was en blijft belangrijk. Die moeten wij een plaats en functie geven in deze tijd. Nu die lokale gemeenschap niet meer vanzelfsprekend is moeten wij er de verdiensten en de beperkingen van nagaan. Op basis van dat inzicht kunnen de functies van de buurt op een eigentijdse wijze opnieuw geactiveerd worden.

inleiding die door de auteur gegeven werd op de

Ik begin met een reflexie over het belang van de buurt voor het zelfwaardegevoel,

Dialoogdag: BUUR(t), georganiseerd door het

voor de eigen identiteit. Vervolgens vragen wij ons af waarom mensen kiezen voor

Platform Sociale Samenhang,

de buurt en waarom niet. We gaan na hoe het contact met nieuwe buren tot stand

op Vrijdag 7 oktober 2005. Deze studiedag vond

komt en besluiten met een reflexie over de concurrentie van andere contactkana-

plaats in het Vlaams Parlement te Brussel.

len: het draadloos telefoneren en internet.

FEITCEPSREP

Deze tekst is gebaseerd op de algemene

03 3

Het belang van de buurt

IDENTITEIT EN VERBONDENHEID MET DE BUURT

IDENTITEIT EN VERVREEMDING VAN DE BUURT

Wij leven niet alleen in een buurt. Wij zijn ook voor een stuk

Veel mensen die hoog opgeleid zijn, zelfzeker, ambitieus,

onze buurt. De buurt waar ik in leef maakt deel uit van mijn

die leidinggevende posities innemen, voelen zich overal en

identiteit, van wie ik ben. Identiteit bepaalt het zelfwaardege-

nergens thuis. Dat geldt voor de meertalige expatriates, de

voel. Mensen met een positief zelfbeeld of identiteit voelen

vaderlandsloze managers van multinationals die met hun ge-

zich goed in hun vel, gelukkig, zelfzeker. Mensen met een

zin van land naar land verhuizen. Zij voelen zich wereldbur-

negatief zelfbeeld zijn ongelukkig, voelen zich minderwaar-

ger, kosmopoliet. Zij horen tot de categorie van de YUPPIES:

dig en gefrustreerd. Psychologen onderscheiden twee com-

zij zijn jong, maken sociale promotie (upward mobile) en zijn

ponenten in de identiteit: een persoonlijke component en

hooggeschoold (intelligent). Zij zijn het nest ontgroeid en lij-

een sociale. De buurtschap hoort tot de sociale component.

ken daar niet om te rouwen. Hoe valt dat te rijmen met het

Wanneer buitenstaanders zich lovend uitlaten over mijn buurt,

belang van de buurt voor de identiteit? In hun identiteitsbe-

voel ik mij gevleid. Maar bij kritiek voel ik mij persoonlijk geraakt.

leving weegt de persoonlijke component blijkbaar zwaarder

Onze sociale identiteit telt vele lagen – je kunt het je voorstel-

door dan de sociale component. Hen wordt dan ook dikwijls

len als een ui die je kan pellen. Mijn gezin maakt deel uit van

een tekort verweten aan loyaliteit ten aanzien van hun her-

mijn identiteit, mijn familie, mijn stad, mijn provincie (West-

komst. Dat geldt dan vooral voor mensen met een beschei-

Vlamingen en Limburgers hebben in dat opzicht de meest

den afkomst die het ver gebracht hebben. De mensen van

chauvinistische reputatie). Ik voel mij ook Vlaming (als Kim

hun dorp of buurt verwijten hen pretentie en hooghartigheid:

Clijsters de finale wint), en Belg (als Justine Henin de finale

“Zij zeggen geen goeden dag meer, ze zien ons niet meer

wint) en Europeaan. Die lijst is ver van volledig.

staan”. De maatschappelijke evolutie versterkt de invloed

Het belang van die verschillende lagen voor het zelfwaarde-

van de persoonlijke component. Er wordt nu zwaar geïnves-

gevoel is erg verschillend. Zo ligt mijn gezin mij veel nau-

teerd in de individuele ontplooiing door opleiding en vor-

wer aan het hart dan mijn land (ook hier zijn er uitzonde-

ming. Een arbeiderszoon – of liever nog – dochter, kan nu

ringen, denk maar aan de zelfmoordterroristen). Het belang

doorgroeien tot de top dank zij haar talenten en inzet. Wie

van die verschillende identiteiten verschilt ook van persoon

meest capaciteiten heeft verwerft een competitief voordeel.

tot persoon: zo is voor flaminganten de Belgische identiteit

Onze samenleving wordt individualistischer, solidariteit is

onbelangrijk. Vele Europeanen geven de voorkeur aan hun

niet meer prioritair.

PERSPECTIEF

nationale identiteit boven de Europese zoals bleek uit het

4

Franse: non en Nederlandse: neen in het referendum over de

Anderzijds heeft de sociale component bij zeer veel men-

Europese grondwet.

sen nog steeds het overwicht. Hun verbondenheid met hun

En hoe belangrijk is dan onze buurt is voor ons zelfwaarde-

sociale omgeving is veel belangrijker voor hun zelfwaarde-

gevoel? Ook hier zijn er grote verschillen. De buurt betekent

gevoel dan het eigen ego. Dat geldt in sterke mate voor de

meer voor wie er geboren is en getogen, dan voor de inwij-

rurale culturen in Afrika en voor de Moslim landen. De toe-

keling. Voor de autochtoon is de buurt zijn nest, zijn heimat:

nemende spanning tussen de Moslim wereld en het geïndu-

“Daar ben ik geboren, daar voel ik mij thuis”. De nieuwko-

strialiseerde westen heeft daarmee te maken. Jongere mos-

mer moet eerst nog wennen aan de nieuwe buurt, voor het

lims van de tweede en derde generatie migranten hebben

een stuk van zichzelf wordt. Ook in dat opzicht was de tweede

het gevoel dat er geen rekening wordt gehouden met hun

wereldoorlog en de jaren die daarop volgden een bron van

persoonlijke kwaliteiten op de arbeidsmarkt. Zij voelen zich

onnoemlijk veel menselijk lijden. Miljoenen mensen moesten

afgewezen omwille van de groep waartoe zij behoren. Hun

de woonplaats verlaten waar al zij generaties lang verbleven,

zelfwaardegevoel wordt zeer sterk bepaald door hun religi-

omdat despoten van mening waren dat zij daar niet op hun

euze groepsidentiteit. Dat leidt bij enkelen tot extreme reac-

plaats waren. Deze mensen werden getraumatiseerd, ont-

ties. Een terrorist die zichzelf opblaast om zijn groep te wre-

worteld, niet alleen om materiële redenen, maar ook omdat

ken manifesteert op huiveringwekkende wijze het overwicht

zij er definitief een stuk van zichzelf moesten achterlaten.

van de groepsloyaliteit boven het individuele eigenbelang.

© René Mansi

In de kijker

WAAROM KIEZEN VOOR DE BUURT ALS

sis van de solidariteit binnen de Moslimgemeenschappen.

LEEFGEMEENSCHAP?

Onze Marokkaanse migrantengemeenschap maakt nauwe-

Een belangrijk argument hebben wij al toegelicht: door te

lijks gebruik van onze voorzieningen voor bejaardenzorg

kiezen voor de buurt blijven wij trouw aan onszelf, zijn wij

omdat het door hen als vanzelfsprekend ervaren wordt dat

loyaal ten aanzien van onze biotoop: de ons omringende ge-

de ruimere familie daarvoor instaat. In Afrika slagen lokale

meenschap.

gemeenschappen erin te overleven midden oorlogen en

Het belangrijkste argument is echter onze behoefte aan ge-

ontberingen, zonder enige hulp van buiten, dank zij hun on-

borgenheid. Die nood is eigen aan de mens. Voor Gemeen-

derlinge solidariteit. Anderzijds ligt de exclusieve voorrang

schapspsychologen vormt de nood aan sociaal contact, aan

van de eigen groep in die culturen tevens aan de basis van

bescherming en intimiteit de passieve pool van de gemeen-

etnische tegenstellingen, en van genadeloze genociden.

schapszin.

De relatie tussen de persoonlijke en de sociale compo-

Samen met het gezin en de levenspartner biedt de lokale

nent van het zelfwaardegevoel heb ik hier slechts schema-

omgeving kansen tot direct sociaal contact. In technische

tisch toegelicht en zou meer genuanceerd moeten worden.

termen wordt dat contact omschreven als: face-to-face inter-

Ik wilde vooral duidelijk maken hoe belangrijk het is een

actie. De mensen gaan direct met elkaar om: van gezicht tot

evenwicht te vinden tussen beide door ruimte te bieden zo-

gezicht. Dit directe contact is de rijkste vorm van communi-

wel voor individuele ontplooiing als voor sociaal engagement.

catie. In direct contact kunnen buren met elkaar praten en

FEITCEPSREP

Het overwicht van de sociale component ligt ook aan de ba-

5

Het belang van de buurt

aldus informatie doorgeven, meningen toetsen, gevoelens

Dat alles geeft aanleiding tot roddels, zelfs tot openlijke te-

vertolken. Maar naast de inhoud van de communicatie, is er

rechtwijzingen vanwege moeizuchtige kwezels of notabelen

ook de lichaamstaal die ondubbelzinnig emoties naar buiten

die waken over de goede reputatie van de buurt. Sommige

brengt als sympathie, woede, verdriet. Men interageert ook

mensen verdragen dat niet. Zij ervaren dit soort van sociale

door samen dingen te doen: samen te barbecuen, water weg

samenhang als verstikkend. Dat geldt dan vooral voor wie

te pompen en smurrie te ruimen. Dat kan niet langs Internet

kan opkomen voor zichzelf, voor de vrijgevochten jongeren

of door de telefoon.

die gestudeerd hebben. Het geldt ook voor mensen met een

Gelegenheid tot direct contact volstaat echter niet om ge-

levensstijl die niet beantwoordt aan de impliciete normen van

meenschap te vormen. Er moeten ook gemeenschappelijke

de buurt, een levensstijl die door de autochtonen als devi-

projecten zijn of doelstellingen. In lokale gemeenschappen

ant wordt beschouwd en dus bekritiseerd wordt. Dat kan bij

zijn de mensen van elkaar afhankelijk om de directe omge-

voorbeeld het geval zijn voor homoseksuelen, voor migran-

ving leefbaar te maken, en zeker om ze aantrekkelijk te ma-

ten, die zich van de anderen onderscheiden door huidskleur,

ken. Gemeenschappelijke projecten liggen er dan ook voor

kledij, religieuze rituelen.

het grijpen. Er is nood aan gemeenschappelijke ruimten, aan

Mensen die buiten gekeken worden in die gesloten ge-

ontspanning, aan bescherming tegen allerhande risico’s als

meenschappen, maar ook gewoon mensen die gesteld zijn

inbraken, sluikstorten en verkeersoverlast. Als mensen gaan

op hun privacy, verkiezen daarom de anonieme grootstad. In

samenwerking creëert dit solidariteit en dat geeft een warm

een grootstad kan je je veel veroorloven, zolang je maar nie-

gevoel van vriendschap en onderlinge sympathie. Het biedt

mand kwaad doet. Illustratief in dat opzicht is het probleem

ook zekerheid: als er één van ons iets overkomt dan kunnen

van de opvang van politieke vluchtelingen. Idealiter dient

wij op elkaar rekenen.

de opvang zoveel mogelijk gespreid over alle OCMW’s.

Sociale samenhang kan plots tot stand komen bij een ge-

In de praktijk blijkt echter dat vele politiek vluchtelingen

meenschappelijke actie, maar die samenhang kan ook vlug

die een verblijfplaats toegewezen kregen in een landelijke

verbrokkelen door onderlinge spanningen en misverstan-

gemeente, zo snel mogelijk verhuizen naar een grootstad.

den. Bepaalde omstandigheden vergroten de kans dat de so-

Zij willen niet alleen ontsnappen aan de controle en de mono-

ciale samenhang zich verder ontwikkelt tot een hechte band

tonie van de kleine leefgemeenschappen waar zij een plaats

met een blijvend karakter. De belangrijkste voorwaarde tot

toegewezen kregen. Zij willen ook op hun beurt homogene

duurzame samenhang is gelijke gezindheid. Het is dan ook

knusse leefgemeenschappen vormen, stedelijke getto’s.

niet te verwonderen dat homogene buurten gemakkelijker

Zo beschreef een antropoloog in een studie van de tachtiger

hechte gemeenschappen vormen dan heterogene. Mensen

jaren hoe Siciliaanse migranten, afkomstig uit het stadje Cal-

met dezelfde levensstijl, die dezelfde taal spreken en er de-

tanisetta zich in Brussel hergroepeerden volgens de buurten

zelfde meningen op na houden, verstaan elkaar: een goede

van hun stadje van herkomst. Ook in die getto’s is er sociale

verstaander heeft maar een half woord nodig. De goede ver-

controle met als gevolg dat de oorspronkelijke bewoners er

staander weet wat de andere bedoelt omdat hij een insider

zich niet meer thuis voelen en verhuizen. Zo worden getto’s

is. Hij komt uit hetzelfde nest.

op hun beurt homogene buurten.

PERSPECTIEF

Wie omwille van de vrijheid kiest voor de anonimiteit van

6

WAAROM KIEZEN VOOR ANONIMITEIT?

de grootstad, waar de buren vreemden zijn voor elkaar, be-

Geen rozen zonder doornen. De knusse geborgenheid van

taalt daar een prijs voor. Gebrek aan controle maakt er de

de buurt, van het dorp, heeft ook zijn schaduwzijde. Gebor-

omgeving onveiliger. De recente golf van geweld door ter-

genheid en het bewaken van veiligheid gaat gepaard met

roristische aanslagen toont dat aan. Het politioneel onder-

controle. Buren kennen elkaar en houden bewust of onbe-

zoek van de aanslagen in Londen en Madrid heeft aange-

wust toezicht op elkaar. Zij weten wie bij de buren in en

toond dat die lang voordien zorgvuldig werden voorbereid

uitgaat, wanneer de oudere kinderen ’s nachts thuiskomen.

door kleine groepjes extremistische jongeren binnen de

Zij zijn op de hoogte van ruzies, gezinsdrama’s, ontrouw.

stad zelf, en niet, zoals Bush het graag wil, door Osama Bin

In de kijker

Laden vanuit Afghanistan. Die extremistische jongeren kon-

Relaties tussen mensen kunnen worden onderverdeeld in

den hun gang gaan dank zij de anonimiteit van de grootstad.

drie types: afstandelijke, solidaire en hiërarchische relaties.

In een buurt waar iedereen iedereen kent, zou men snel

Door onderling contact kan de relatie veranderen van type.

wantrouwig worden over wat die gasten daar uitspoken en

Dat gebeurt wanneer buren contact zoeken met elkaar.

over de vreemde snuiters die er ’s avonds laat binnensluipen.

De relatie met de nieuwe buur is bij de aanvang afstandelijk.

Dat is dus het dilemma: wie kiest voor anonieme buren, wordt

Het contact blijft beperkt tot het minimum: men zegt elkaar

daardoor weerloos tegenover de vreemde agressor. Kort na

goeden dag, meer niet. Wanneer geen van beide partijen

de aanslag in Londen werd dat dilemma treffend verwoord

toenadering zoekt, blijft de relatie afstandelijk. In dit geval

door een journalist in een artikel getiteld: Leren leven met het

zijn en blijven de buren vreemden voor elkaar.

terrorisme. Hij besluit zijn artikel als volgt: “Vandaag zijn we

Wat gebeurt er wanneer een van beiden wél toenadering

allen ongerust geworden. Wij beginnen ons vragen te stellen

zoekt? Doorgaans reageert de andere partij dan positief.

over onze buur, en wij vragen ons af of hij zich ook vragen

De nieuwe buur is blij met de toenadering. De omgangsvorm

stelt over ons. Om de vroegere sereniteit terug te vinden zul-

verandert. Men gebruikt niet meer formeel de familienaam

len de Londenaars misschien moeten leren datgene te doen

maar de voornaam, de kinderen van de buur komen spelen

waar zij zo’n hartsgrondige hekel aan hebben: praten met

in de tuin zonder daarvoor toelating te vragen, men gebruikt

onbekenden in de bus en de metro.” Kort gezegd: Willen zij

mekaars tuingerief, organiseert gemeenschappelijke barbe-

zich een beetje veiliger voelen, dan zullen de bewoners van

cues.

de grootstad toenadering moeten zoeken tot hun buur en

Het kan echter ook gebeuren dat de toenadering niet op

daardoor een stukje prijsgeven van de anonimiteit waar zij

prijs wordt gesteld door de andere partij. Die partij wil liever

op gesteld zijn.

afstand houden. De bewoners zijn gesteld op hun privacy. Zij zijn bang dat de buur te familiair wordt, te veel beslag zal leggen op hun tijd. Men vreest dat de kinderen van de

Gemeenschapszin kan mensen er toe aanzetten toenadering

buur met hun bal de tuin zullen beschadigen .Of, de buur die

te zoeken tot een buur. Volgens gemeenschapspsychologen

de toenadering afwijst vindt de andere eigenlijk te min, van

heeft gemeenschapszin immers niet alleen een passieve

lagere stand. Zij hebben een slechte smaak: wat een kitsche-

pool: het zoeken van geborgenheid, maar ook een actieve:

rige tuinkabouter! En wat een taaltje spreken die kinderen!

de neiging om zich in te zetten voor anderen. Die actieve

De partij die toenadering zocht, loopt in dit geval een blauw-

pool houdt in dat de zorg voor anderen een basisbehoefte is

tje. Doorgaans wordt dit als zeer pijnlijk en kwetsend ervaren.

en bijdraagt tot eigen geluk. Dat manifesteert zich op treffen-

Men kan die ervaring vergelijken met die van een afgewezen

de wijze in het helpersprincipe: anderen helpen is de beste

minnaar. Terwijl de buur die de toenadering aanvaardt een

manier om zichzelf te helpen.

vriend wordt, wordt de buur die deze afwijst ervaren als vij-

In de leefgemeenschap van de buurt zijn er veel gelegen-

andig. Hij affirmeert zich als een meerdere, hooghartig, on-

heden om anderen te helpen. De nood aan ondersteuning

toegankelijk.

manifesteert zich zeer acuut wanneer mensen van buiten in

De risico’s die verbonden zijn aan het zoeken van toenade-

de buurt komen wonen. Dat jonge gezin met kleine kinderen

ring is een belangrijke reden waarom buren afstand houden.

kent er niemand. Zij willen er bij horen, er zich thuis voelen.

Dat geldt ook voor buren die graag toenadering zouden zoe-

Zij hebben nood aan informatie over voorzieningen voor hun

ken, maar bang zijn om afgewezen te worden. Zij kijken dik-

kinderen: hoe goed is de lokale school, zijn er kandidaat ba-

wijls de kat uit de boom en dat kan lang duren.

bysitters in de buurt; maar ook voor zichzelf: is er een kaar-

Zijn er dan geen aanwijzingen, impliciete regels om die on-

tersclub, hoe goed is de huisarts? Voor een antwoord op al

zekerheid te neutraliseren? Die zijn er inderdaad. Over het

die vragen moet er toenadering komen tot de nieuwe buren.

algemeen wordt verwacht dat de hogere in status het initi-

Hoe komt zo’n toenadering tot stand? Wie komt er over de

atief neemt om over te gaan van een afstandelijke tot een

brug?

vriendschappelijke relatie. De relatie tussen de twee buren

FEITCEPSREP

TOENADERING ZOEKEN TOT DE (NIEUWE) BUUR.

7

Het belang van de buurt

wordt dan gepercipieerd als hiërarchisch. Wie van beiden

gemeenschap ervaart als tijdelijk, zal minder geneigd zijn te

de meerdere is of de mindere, is een kwestie van perceptie.

investeren in de uitbouw van vriendschappelijke relaties met

In de meeste gevallen zullen de nieuwe buren gepercipieerd

de buren. Anderzijds kan dat ook met zich meebrengen dat

worden als de minderen in status. Zij zijn jonger dan de an-

mensen vlotter overgaan tot vriendschappelijke relaties en

deren van de buurt, hebben er nog geen invloed, moeten

informeler met elkaar omgaan. Mensen die steun zoeken in

zich nog waarmaken. In dat geval is het de normale gang

een buurt waar ze maar kort verblijven, mogen er geen gras

van zaken dat een autochtone bewoner het initiatief neemt

laten over groeien. Men knoopt er snel vriendschappelijke

om de nieuweling te verwelkomen. Hij kan daartoe een re-

relaties aan, die dan uiteraard oppervlakkig blijven. Dat is

ceptie organiseren bij hem thuis, of een barbecue voor de

maar goed ook, want hoe inniger de banden, des te pijnlijker

onmiddellijke buren. Daar kunnen zij dan kennis maken met

het scheiden.

de nieuwe buur.

Die bereidheid tot informele omgangsvormen is typisch voor

De autochtone bewoners schrikken er echter voor terug het

een immigratieland als de Verenigde Staten. Men wordt er als

initiatief te nemen tot toenadering tot de nieuwe bewoner,

vreemdeling met open armen ontvangen: “You are wellcome.

wanneer die gepercipieerd wordt als iemand met een hoge

My name is Mary”. Europeanen ervaren die snelle familiari-

status: hij is rijker, heeft langer gestudeerd, is een stuk ou-

teit soms als vrijpostig, die snelle toenadering als oppervlak-

der dan de mensen van de buurt waar hij zijn intrek neemt.

kig. Dat neemt niet weg dat dergelijke opvang de nieuwko-

In dergelijk geval is de kans groot dat niemand initiatief

mers helpt om zich snel thuis te voelen. In dat opzicht kunnen

neemt tot toenadering en dat de nieuweling geïsoleerd blijft.

wij heel wat leren van de doorsnee Amerikaan.

Wellicht zouden de autochtonen het erg appreciëren wanneer die ‘voorname familie’ de buren bij hen thuis zou uit-

Een tweede reden waarom nu minder belang wordt gehecht

nodigen om nader kennis te maken. Een dergelijk initiatief

aan contacten met de buren is de concurrentie van het toene-

maakt duidelijk dat de nieuwe buur, ondanks zijn hogere

mend aanbod van contacten op afstand. Dank zij de midde-

status, geen dikke nek is, maar eenvoudig gebleven is. Wan-

len die de informatie- en communicatietechnologie ons ter

neer de hogere in status zich in de buurt integreert, voelen

beschikking stelt, wordt de plaats van de partner met wie wij

de mensen zich daardoor vereerd. De hele buurt verwerft

contact onderhouden grotendeels irrelevant. De draadloze

daardoor meer aanzien. Zoiets doet zich echter slechts zel-

telefoon bracht hier een revolutie teweeg. Die is in enkele

den voor. De hogere in status houdt meestal afstand ten aan-

jaren tijd gemeengoed geworden voor jong en oud. Men kan

zien van mensen van lagere stand. Normaliter zal hij daar

nu overal bellen en opgebeld worden. Alleen de ziekenhui-

trouwens niet komen wonen. Doorgaans nemen mensen van

zen blijven nog gsm-vrij.

zijn stand hun intrek in een chique wijk waar hun soortge-

In vergelijking met het zintuiglijk gedifferentieerde contact

noten wonen, of zij gaan alleen wonen afgeschermd van de

met een fysiek aanwezige partner blijft het telefonische con-

buitenwereld in een groot park.

tact echter beperkt tot het beluisteren van de stem. Maar ook

PERSPECTIEF

hier verruimt de moderne technologie de reikwijdte. Bin-

8

DE WERELD IS MIJN BUUR.

nenkort wordt het standaard uitrusting dat wij onze partner

Contacten leggen en onderhouden met de buurt is dus een

niet alleen horen, maar ook zien. Het urenlang kletsen aan de

opgave. Die inspanning is echter niet meer vanzelfsprekend,

telefoon laat maar weinig ruimte meer voor het praatje met

en dat om minstens twee belangrijke redenen.

de buur. De jongeren hoeven hun kameraadjes in de buurt niet meer op te zoeken voor hulp bij de schooltaken, dat kan

Een eerste reden is dat meer en meer mensen nu slechts voor

comfortabeler telefonisch, en de keuze van mogelijke part-

enkele jaren in dezelfde buurt blijven wonen. Zij veranderen

ners is groter.

regelmatig van werk en van woonplaats. Dit soort mobiliteit

Naast de telefoon maakt een nieuw medium volop opgang:

zal ongetwijfeld nog toenemen. De werknemers moeten nu

het world wide web. Internet verruimt de reeds bestaande

immers flexibel inzetbaar zijn. Wie om die reden de lokale

voorzieningen van briefwisseling en telefoon door elektroni-

In de kijker

sche post (de e-mail) en telefoon (langs webcam) en maakt die veel comfortabeler en goedkoper. Maar er is méér. Volledig nieuw en revolutionair is het onge© Angelo Vianello | Agency: Dreamstime.com

limiteerde aanbod van anonieme contacten langs de chatboxen. Vooral jongeren zijn er verzot op. Langs het Internet kan men nu ongehinderd en anoniem met om het even wie ter wereld ervaringen uitwisselen, confidenties, foto’s. Controle en toezicht vallen hier volledig weg. Hier zijn geen buren meer die een oogje in het zeil houden, zelfs de ouders worden grotendeels buiten spel gezet. Dit leidt uiteraard tot uitbuiting van de naïviteit van de jongeren, onder meer tot straffeloos seksueel misbruik. De mogelijkheden tot het niet plaatsgebonden contact zullen onder invloed van de moderne technologie nog toenemen. Wij mogen er echter op vertrouwen dat de reële wereld van

grote middelen in om te voorzien in de opvang van die no-

de ontmoeting met een partner in levende lijve nooit vervan-

den door het aanbod van professionele hulp. Dat is verdien-

gen zal worden door de virtuele wereld van elektronische en

stelijk, maar die ondersteuning wordt onbetaalbaar wanneer

digitale contacten op afstand. Dat neemt echter niet weg dat

wij onze verantwoordelijkheid niet opnemen. Wij weten allen

het opdringerige aanbod van mogelijkheden tot anoniem

dat de zorg voor de zwakkeren onder ons in eerste instantie

contact een bedreiging vormt. Jongeren raken er in verstrikt,

een opdracht is voor wie hen nabij zijn: gezinsleden, familie,

raken er aan verslaafd. Het anonieme contact doet de droom

vrienden, en uiteraard: buren.

van de individualist in vervulling gaan: ongelimiteerde vrij-

Uit deze reflexie is wellicht ook gebleken dat wij niet moe-

heid zonder enige controle. Een reden te meer om het al-

ten trachten de klok terug te draaien. Nostalgie biedt geen

ternatief: het levensechte contact met mensen uit de buurt,

oplossing. Het is in een nieuwe en evoluerende buurt dat

aantrekkelijk te maken door er een eigentijdse vorm aan te

wij de gemeenschapszin in praktijk moeten brengen, waar

geven.

wij ondersteuning moeten bieden en geborgenheid krijgen. Die nieuwe buurt is heterogeen van samenstelling en open: voortdurend vertrekken er mensen en er komen nieuwe

BUURT

mensen bij. Zonder veel formaliteiten leggen wij er contact

Ik hoop dat uit voorgaande reflexie gebleken hoe belang-

met nieuwkomers. Wij geven informatie en hulp waar no-

rijk de buurt is voor ons levensgeluk. Het sociale weefsel

dig, zonder ons op te dringen. Als er mensen zijn die liever

van de buurten waar mensen zich thuis voelen wordt echter

niet investeren in sociale contacten, dan aanvaarden wij dat.

verstoord door de ingrijpende sociale veranderingen die wij

Wij zien dat niet als een blijk van pretentie of als asociaal.

meemaken. De nood aan zorg en opvang door de onmid-

In onze heterogene buurt mogen de bewoners zichzelf zijn.

dellijke omgeving is echter niet verminderd. In tegendeel:

We begrijpen dat sommigen niet lang blijven, dat zij gesteld

het probleem van de vereenzaming in onze samenleving is

zijn op hun privacy of een beetje mensenschuw. We voelen

onrustwekkend en neemt toe. Over dit fenomeen heb ik hier

ons niet bedreigd door verscheidenheid. Nieuwe kleuren

niet uitgeweid. Dat is een thema op zich en er wordt in de

en geuren, andere klanken zijn boeiend, verrijkend, verrui-

media en in onderzoek veel aandacht aan besteed: door de

mend. We zijn vriendelijk voor elkaar, en laten ons niet in met

vergrijzing neemt het aantal alleenstaande en eenzame ou-

het privé leven van de buur.

deren in te grote huizen snel toe, door de toename van het

Deze beschrijving van de nieuwe buurt is niet realistisch, het

aantal echtscheidingen verkommeren alleenstaande ouders

is onze droom voor morgen. Wij dromen van een buurt waar

(vooral moeders) met kleine kinderen. De overheid zet de

solidariteit samengaat met respect voor vrijheid.

FEITCEPSREP

BESLUIT: DE UITDAGING VAN DE HETEROGENE

9

KOM UIT

UW

KOT

Als beweging voor actief burgerschap wil Sociumi KOM UIT UW KOT zeker niet aan haar voorbij laten gaan. Via deze nationale campagne wil Sociumi op een tweede niveau lokale buurtacties mede ondersteunen. Sociumi wil met haar campagne lokale activiteiten in buurten letterlijk meer in de kijker zetten. Het wordt in de eerste plaats een grafische ondersteuning. Sociumi heeft een aantal basisconcepten klaar (affiches, banners, flyer en badge) die gemakkelijk vertaald Op maandag 7 november organiseerde Sociumi een

kunnen worden naar één bepaalde buurt, wijk en activiteit.

meeting waarop ze haar campagne ‘Kom uit uw kot’ uitge-

Deze grafische concepten werden tijdens de bijeenkomst

breid voorstelde. Met deze campagne richt Sociumi zich

aan het publiek voorgesteld. In dit artikel worden enkele

tot haar ‘Beste gebuur’ namelijk tot al wie actief is in een

concepten afgebeeld.

vereniging, dienst buurtwerk, cultuurplatform, dekenij, buurtcomité, enz. binnen de Gentse buurten.

De enige vereiste die wordt gesteld aan deze ondersteuning is dat het om een KOM UIT UW KOT -activiteit gaat, waarbij

In het 2e nummer van Perspectief lieten we je reeds kennis-

sociale samenhang en sociale participatie voorop worden

maken met de nationale campagne KOM UIT UW KOT. Op

gesteld. De uiteindelijke doelstelling is één herkenbare cam-

1 oktober sloegen de Verenigde Verenigingen , een samen-

pagne, vanuit een uniform kader, maar ingevuld op maat van

werkingsverband van honderden organisaties van het mid-

een buurt.

denveld in Vlaanderen, de handen in elkaar voor een nieuwe

Onze campagne past ook in de brede nationale campagne

spetterende campagne KOM UIT UW KOT die loopt tot 2007.

KOM UIT UW KOT, omdat we bewust hetzelfde grafische

Deze campagne wil de sociale samenhang bevorderen en

basisconcept gebruiken. Op die manier willen wij met onze

de participatie op lokaal vlak stimuleren via allerhande ac-

campagne ook symbolisch buurtoverstijgend werken.

tiviteiten en acties. KOM UIT UW KOT, een slagzin die alle

De meeting van 7 november was een eerste stap voor So-

kanten uit gaat. Mensen letterlijk uit hun kot halen en hen de

ciumi. We hebben ons in eerste instantie gericht naar de

kracht en diversiteit van het verenigingenleven laten proeven.

Gentse buurten. Onze volgende stap is de campagne mee

Maar de slogan is ook figuurlijk bedoeld: ‘breek uit je kop’,

gaan vertalen naar andere steden, weliswaar steeds op lo-

‘zeg je gedacht’, ‘ga eens vreemd in je hoofd’. Je vindt alles

kaal niveau.We hebben alvast enkele vragen gebundeld die

over de campagne op www.komuituwkot.be.

naar voor kwamen tijdens deze meeting:

PERSPECTIEF

1

10

1

De nieuwe naam voor de Staten-Generaal van het Middenveld’.

achter de schermen

Kan er wat meer informatie gegeven worden bij de Ver-

Victoria Deluxe heeft ons veel geleerd, onder andere ook

enigde Verenigingen en wie daar allemaal actief in is?

dat dit soort activiteiten zeker binnen onze werking passen.

De Verenigde Verenigingen zijn beter gekend als de Staten-

Andere organisaties doen ook beroep op ons in verband met

Generaal van het Middenveld en bestaan uit een bundeling

onze inhoudelijke thematiek van actief burgerschap.

van een hele reeks organisaties. De precieze namen kan je terugvinden op www.komuituwkot.be. Je kan ook lid worden

Bestaat niet het gevaar dat we onze eigenheid als buurtor-

van de Verenigde verenigingen om alles met betrekking tot

ganisatie gaan verliezen als we deelnemen aan deze cam-

deze campagne van nabij te kunnen mee volgen.

pagne, dat mensen onze jaar na jaar terugkerende activiteiten niet meer herkennen door een andere lay-out?

Zijn de prijzen die aangegeven worden op de prijslijst de

Deze campagne kan de mogelijkheid bieden om de werking

werkelijke kosten of komen daar bovenop bijvoorbeeld

te verbreden, om ook mensen aan te spreken die vroeger

nog kosten voor het werk dat Sociumi investeert in het uit-

niet door deze jaarlijkse activiteiten werden aangesproken.

werken van grafisch materiaal?

Daarnaast kan men deze campagne ook aangrijpen om eens

De kosten voor het drukwerk zijn de enige die men zelf

een uitzonderlijke activiteit te organiseren, die buiten de ge-

dient op te nemen, Sociumi rekent niets aan voor de onder-

wone werking valt.

steuning bij het uitwerken van het grafische materiaal. Men hoeft ook helemaal niet te werken met de drukkers waar

Zal Sociumi dergelijke activiteiten ook financieel onder-

Sociumi prijzen opvroeg, men mag zelf suggesties doen. In-

steunen?

dien het elders goedkoper kan, des te beter.

Sociumi biedt geen financiële steun. Sociumi kan bvb. wel een coördinerende rol vervullen wanneer verschillende

Wordt behalve de grafische ondersteuning, het initiatief

mensen samen rond de tafel willen gaan zitten om een ge-

aan de buurt zelf overgelaten?

zamenlijke activiteit te organiseren. De bijeenkomst werd af-

Sociumi wil in de eerste plaats een grafische ondersteuning

gesloten met de oproep om na te denken over de campagne

aanbieden, maar sluit niettemin- na onderling overleg - on-

en ze voor te stellen binnen het eigen bestuur. Vervolgens

dersteuning op andere vlakken niet uit.

kunnen geïnteresseerden steeds individueel een afspraak

Welke ervaring heeft Sociumi met het bieden van concrete ondersteuning bij processen op buurtniveau?

Wil je ook deelnemen aan KOM UIT UW KOT en ben je van plan in de

Sociumi heeft niet de intentie al haar energie in één buurt en

eigen buurt een activiteit te organiseren?

één project te investeren. Sociumi is weliswaar een jonge or-

Dan kan Sociumi voor jou iets betekenen! Je kon er niet bij zijn op de mee-

ganisatie, maar intensieve samenwerking met bijvoorbeeld

ting? Geen probleem, neem contact op!

FEITCEPSREP

maken om samen rond de tafel te zitten.

11

ONS GEDACHT! over visieontwikkeling binnen de sociaal- culturele sector

Frank Cockx

Op 9 maart en 5 oktober van dit jaar organiseerde SoCiuS, het steunpunt voor

is stafmedewerker praktijkondersteuning en

sociaal-cultureel volwassenenwerk, twee visiedagen. De eerste over de rol

visieontwikkeling bij SoCiuS.

van het sociaal-cultureel volwassenenwerk inzake levenslang en levensbreed

Hij is hoofdverantwoordelijke voor het visieont-

leren en de tweede over de rol van het sociaal-cultureel volwassenenwerk op

wikkelingsproject ‘Ons gedacht!’.

vlak van gemeenschapsvorming. Sociumi trok naar SoCiuS om wat meer te vernemen over ‘Ons gedacht!’, de opzet en het wel en wee van dit visieontwik-

Ronny Leenknegt is teamcoördinator praktijkondersteuning en

visieontwikkeling bij SoCiuS. Hij coördineert en werkt mee aan de SoCiuSprojecten rond o.a. visieontwikkeling, elders

kelingsproject. Frank Cockx en Ronny Leenknegt vertelden ons met bezieling hun gedacht over visieontwikkeling binnen de sociaal-culturele sector. DIVA EN DECREET, IDENTITEIT EN VERBONDENHEID Wat kunnen jullie vertellen over de aanleiding tot dit visieontwikkelingsproject?

verworven competenties en levenslang en

Ronny Leenknegt: In 2002 - 2003 wilde toenmalig Vlaams minister van onderwijs

levensbreed leren. Hij zorgde ervoor dat

en vorming, Marleen Vanderpoorten, het landschap van de volwasseneneducatie

dit project mee opgenomen werd in het

hervormen en beter op elkaar afstemmen. Daartoe werd de DIVA -Dienst Infor-

beleidsplan 2004-2009 van Socius.

matie Vorming en Afstemming- in het leven geroepen. We vonden dat we daar als sociaal-cultureel volwassenenwerk zeker bij moesten zijn. Dat heeft wat onder-

PERSPECTIEF

handelingen gevergd, maar in 2004 zaten we dan toch met de andere partners van

12

de DIVA rond de tafel inzake levenslang en levensbreed leren. We werden toen geconfronteerd met de nood om onze eigen inbreng vanuit het sociaal-cultureel volwassenenwerk specifiek te maken, om ons te profileren en bepaalde standpunten in te nemen. We moesten met andere woorden een invulling geven aan de plaats die we verworven hadden. Een invulling die bovendien gedragen moest worden door de sector.

Interview

Frank Cockx: De DIVA verzamelt verschillende partners die

Frank Cockx: Die nood aan visieontwikkeling m.b.t. gemeen-

allemaal met volwasseneneducatie te maken hebben, name-

schapsvorming komt ook voort vanuit die decretale achter-

lijk Syntra, VDAB, het volwassenenonderwijsonderwijs soci-

grond. Gemeenschapsvorming staat in het decreet en de

ale promotie en het sociaal-cultureel werk. Het gaat voor ons

vraag wordt dan ook gesteld vanuit de sector wat we daar nu

dan om de vraag wat we specifiek als sociaal-cultureel werk

mee moeten doen, of we daar niet al mee bezig zijn, hoe we

kunnen betekenen op vlak van educatie.

daar over na kunnen denken.

Welke andere aanleidingen waren er eventueel naast

Stelt die vraag zich dan minder voor de andere functies

deelname aan de diva?

van het sociaal-cultureel volwassenwerk die in het de-

Frank Cockx: de DIVA was de hoofdaanleiding, maar daar-

creet vernoemd worden?

naast was er ook het nieuwe decreet betreffende het soci-

Frank Cockx: Helemaal niet! Maar je kan moeilijk in zo’n

aal-cultureel volwassenenwerk van 4 april 2003, waardoor de

groots project meteen alle richtingen tegelijk uitgaan.

sector heel sterk door elkaar geschud werd. Het heeft heel

We hebben er voor gekozen het allemaal iets grondiger aan

wat tijd en energie van verschillende organisaties gevraagd

te pakken en ook tot een aantal concrete realisaties te komen.

om zich daaraan aan te passen. Nu dit zowat achter de rug is,

Voor 2004 - 2006 kozen we voor deze twee thema’s: levens-

kan er opnieuw gewerkt worden. En de vraag wordt gesteld

lang en levensbreed leren (of de educatieve functie) en ge-

vanuit welke gemeenschappelijke visie we dat kunnen doen,

meenschapsvorming (of de gemeenschapsvormende func-

welke lijnen, sporen kunnen we allemaal samen als sector,

tie). Pas in 2007 en 2008 zullen we dan twee nieuwe thema’s

maar daarnaast ook individueel, trekken? Het gaat dan niet

opnemen, en hoogstwaarschijnlijk zullen dat de twee andere

enkel over onze identiteit tegenover andere educatiever-

functies zijndie in het decreet staan, de maatschappelijke ac-

strekkers, maar ook om verbondenheid binnen de sector

tiveringsfunctie en de culturele functie, komen dan zeker in

zelf en over hoe we met zo’n visieontwikkeling creatief aan

het vizie. Al is dat dusis nog wat voorbarig gezien de ver-

de slag kunnen gaan.

schillende overleg- en beslissingsmomenten die daar nog aan vooraf moeten gaan met de sector en de stuurgroep.. Ronny Leenknegt: Hoewel het onverwacht was dat deze the-

Ronny Leenknegt: Het project is eigenlijk gestart van een

ma’s opdoken, is het achteraf gezien niet echt zo verwonder-

concrete nood die in ons beleidsplan 2004-2009 werd ge-

lijk. Vele aanbieders zoals VDAB e.d. zijn louter educatieve

formuleerd met betrekking tot onze rol inzake levenslang en

aanbieders, gaan zich veel minder bezig houden met bij-

levensbreed leren (cf. DIVA). Tegelijk werd op een andere

voorbeeld sociale activering. Het is misschien net typisch

plaats in dat beleidsplan, onder stimulans van de onderzoe-

aan het sociaal-cultureel werk dat het nooit louter educatief is,

ken van professor Mark Elchardus, van de VUB, ook al aan-

maar dat er telkens een koppeling kan gemaakt worden naar

gegeven dat we eens zouden moeten gaan kijken naar onze

die andere functies, zoals maatschappelijke activering of ge-

plaats in de maatschappij en naar het effect dat we er, als

meenschapsvorming. Dus als de vraag gesteld wordt wat het

sociaal-cultureel werk, op hebben. Die twee lijnen, onze rol

sociaal-cultureel werk nu precies kan betekenen op vlak van

m.b.t. levenslang en levensbreed leren, en onze rol m.b.t. ge-

educatie, is het ook niet raar dat die andere thema’s daarbij

meenschapsvorming, zijn naar elkaar toe geëvolueerd in een

betrokken worden. Zo is de culturele functie binnen het soci-

dit ruimer project met betrekking tot visieontwikkeling, waar

aal-cultureel werk ook anders dan het louter organiseren van

ook andere thema’s aan toegevoegd kunnen worden, die in

kunstevenementen. Er zit steeds een bijkomend element in,

overleg met de sector en de stuurgroep vastgelegd worden.

zoals bijvoorbeeld in de sociaal-artistieke projecten.

FEITCEPSREP

Zit er ook een zekere evolutie in het project?

13

Ons gedacht!

VISIEDAGEN EN FOCUSGROEPEN

EVALUATIE DECREET, VORMINGSBOEKJE, LEER-

Hoe pakt SoCiuS dit visieproject nu heel concreet aan?

VERHALEN, VISIETEKSTEN.

Frank Cockx: Allereerst wordt een soort discussietekst ge-

De twee visiedagen zijn intussen achter de rug, alsook de

schreven, met een aantal open vragen. Het grote verschil

focusgroep rond het thema levenslang en levensbreed

tussen de twee visiedagen was dat de discussietekst voor

leren. Wat kunnen jullie al verklappen over de concrete

levenslang en levensbreed leren tot stand kwam na een be-

resultaten?

vraging van de sector, terwijl we bij gemeenschapsvorming

Frank Cockx: De resultaten worden in het werkprogramma

een beroep deden op professor Maria Bouverne - De Bie

van SoCiuS voor 2006 ingeschreven. Een eerste concrete re-

van de Universiteit Gent, die meer van op afstand, vanuit een

alisatie die er zal komen is een evaluatie van het decreet,

wetenschappelijk perspectief nagedacht heeft over de vraag

niet op de letter van het decreet, maar eerder op de geest

wat die gemeenschapsvorming invan het sociaal-cultureel

ervan, en dit in relatie tot levenslang en levensbreed leren

werk zou kunnen inhouden. Vervolgens wordt een grote vi-

en de educatieve functie van het sociaal-cultureel werk. Een

siedag georganiseerd waar iedereen vanuit de sector gratis

tweede realisatie wordt een soort van vormingsboekje, een

kan aan deelnemen en input kan leveren. Die input wordt dan

kleine gids waarmee de sociaal-cultureel werker snel kan

verzameld in verslagen. En op basis van die verslagen wordt

aftoetsen of hij/ zij wel degelijk bezig is met het organiseren

gekeken waar er knelpunten, moeilijkheden, problemen lig-

van sociaal-cultureel vormingswerk. Het zal tips bevatten om

gen. Deze worden dan gebundeld in een werktekst waar

educatieve processen in het sociaal-cultureel volwassenen-

een focusgroep van mensen uit de sector, zich over buigt en

werk te faciliteren en te ondersteunen. Het moet de sociaal-

vanuit een sectorniveau helpt meedenken. Om dan te komen

cultureel werker dus helpen om nog beter en strategischer

tot één of twee concrete realisaties die een antwoord kunnen

keuzes te maken op vlak van educatie en vorming. Beide pu-

bieden op de knelpunten die ontdekt werden doorheen heel

blicaties zouden voor de grote vakantie gerealiseerd moeten

het proces.

worden.

Zal SoCiuS dezelfde methodeiek blijven hanteren?

Ronny Leenknegt: Daarnaast zijn er ook andere producten. In

Frank Cockx: Het project wordt gesuperviseerd en begeleid

de focusgroep rond levenslang en levensbreed leren hadden

doorvanuit een stuurgroep met verschillende vertegenwoor-

we het er bijvoorbeeld over hoe we leerresultaten zichtbaar

digers vanuit het werkveld, sociale hogescholen, de raad van

kunnen maken. Daar werden twee mogelijkheden bespro-

bestuurheer en de algemene vergadering van SoCiuS. Daar

ken: gemengd kwalitatief-kwantitatief onderzoek en het wer-

werd dezelfde vraag voorgelegd en positief beantwoord.

ken met leerverhalen. De aanwezigen spraken hun interesse

Deze aanpak lijkt te werken, zet aan tot nadenken, mensen

uit voor het leren werken met die leerverhalen. Omdat we

in de sector zijn er mee bezig. Dus de werkwijze, zal mits

ervoor gekozen hebben niet alles tegelijk aan te pakken aan

een paar kleine aanpassingen, doorheen het globale visie-

dit project, kunnen we dit voorstel misschien niet meteen re-

ontwikkelingsproject grotendeels dezelfde blijven.

aliseren, maar buiten het project van visieontwikkeling zijn er nog andere initiatieven, die hier eventueel wel verder aan kunnen werken. Ik denk bijvoorbeeld aan het leerboekje in het kader van het EVC-project (elders verworven competen-

PERSPECTIEF

ties). Het leerboekje wordt hopelijk een gezamenlijk initiatief

14

met andere sectoren uit dehet brede sociaal-cultureele sector (jeugdwerk, culturele centra, ...)volwassenenwerk, waarbij een format wordt gecreëerd waarin deelnemers hunn iedereen zijn leerervaringen kunnenan noteren. Zowel organisaties als deelnemers. Zij zouden ook wat kunnen heel wat Ronny Leenknegt

aanvangen met dergelijkeie leerverhalen.

Interview

Is SoCius ook van plan een publicatie te schrijven over

Ronny Leenknegt: Er is een zekere verjonging, maar je ziet

het project zelf?

vooral een openheid, een vernieuwing, over vele organisaties

Frank Cockx: Er komt niet zoiets als een groot verslagboek,

heen om gemakkelijker dingen te bediscussiëren. Ik denk

althans voorlopig niet, het was ook nooit zo opgevat. Wat er

dat deze groep ook meer het nut inziet van een bewustzijn

wel komt, tegen onze trefdag van 2 december, is een soort

van de context waarbinnen ze werkt, dat er binnen volwas-

momentopname van ‘ons gedacht rond levenslang en le-

seneneducatie nog andere aanbieders zijn, en dat je daar op

vensbreed leren’. Er zal dus een soort van brochure, een

termijn, eventueel mee kan samenwerken op bepaalde vlak-

visietekst ter beschikking gesteld worden, die waarschijnlijk

ken. Dat gaat ook samen met een gestegen zelfvertrouwen,

ook via de website van SoCiuS te downloaden zal zijn. Zoiets

en het respect dat je afdwingt bij die partners.

zal er ook komen rond gemeenschapsvorming tegen het na-

Daarnaast was ik ook verheugd dat door één dag werken

jaar van 2007. Misschien kunnen we deze bundelen met de

met de focusgroep rond levenslang en levensbreed leren,

twee thema’s die we in de toekomst nog zullen aanpakken

heel concreet een aantal thema’s naar voor kwamen en dat

en een boek uitgeven, maar dat moet allemaal nog bekeken

daar ook een aantal heel duidelijke keuzes met betrekking

worden.

tot realisaties uit afgeleid konden worden. Het gebeurt immers niet iedere dag dat het sociaal-cultureel volwassenen-

EMANCIPATIE, DIVERSITEIT EN VERJONGING

werk snel een keuze maakt.

Wat heeft jullie eventueel verrast tijdens de visiedagen? Welke leemtes, struikelblokken zijn eventueel naar voor

het doornemen van de verslagen van de visiedag rond le-

gekomen tijdens de visiedagen?

venslang en levensbreed leren, is dat de sector heel duidelijk

Ronny Leenknegt: Wat ik vaststelde bij de behandeling van

zegt dat ze die educatieve functie van het sociaal-cultureel

de twee thema’s is dat het gemakkelijker leek om over be-

werk heel belangrijk blijft vinden. Mijn tweede verwondering

paalde termen en begrippen te praten bij levenslang en

is dat die invulling van educatie steevast dan opgehangen

levensbreed leren. Bij gemeenschapsvorming bleef de in-

wordt aan het emancipatorisch gedachtegoed. Dat heeft me

vulling ruim en voelde men zich gefrustreerd omdat men

toch echt verrast. Ik heb 12 jaar in de onderzoekswereld ge-

er niet echt vat op kreeg. Ik vermoed dat dat komt omdat

staan en daar lees je van alles over het einde van de grote

de denkkaders en terminologie rond levenslang en levens-

verhalen en dat het emancipatorisch gedachtegoed heeft

breed leren van buitenaf komen, van het ganse Europese

afgedaan. Het verheugt me echt te zien dat de mensen in

discours rond dit thema. Dit biedt een aantal kapstokken, die

het sociaal-cultureel werk geëngageerd blijvenzijn, want een

we pragmatisch kunnen gebruiken om de discussie vooruit

emancipatorische invalshoek is een geëngageerde invals-

te helpen. Op vlak van gemeenschapsvorming bestaan die

hoek.

kapstokken nog niet direct. Dat zou kunnen betekenen dat

Wat ook opvalt is de diversiteit van medewerkers in de sec-

gemeenschapsvorming iets is dat exclusief tot ons territo-

tor. Er zitten juristen, sociologen, artsen, burgerlijk ingeni-

rium behoort. Niet dat we daarom heel dit begrip moeten

eurs… maar iedereen werkt wel als sociaal-cultureel werker.

gaan claimen, want ook welzijnswerkers, zelfs sommige Tv-

Vandaar dat die vraag: ‘wat doen we gemeenschappelijk, wat

programma’s, doen aan gemeenschapsvorming. Het gaat om

bindt ons hierin’ zich ook stelt. Maar wat me ook enorm is

onze specifieke, sociaal-culturele invulling van dit begrip.

opgevallen, is dat er veel nieuwe en veel jonge mensen in

Dat zou dan kunnen betekenen dat we een meer educatieve

de sector zijn, in vergelijking met bijvoorbeeld 1993, toen ik

invulling eraan geven dan bijvoorbeeld welzijnswerk. Het is

er stage liep. Er is een hele nieuwe instroom van mensen die

misschien geen proces waarbij je tot een stenen tafel komt

die traditie, die rijke geschiedenis van het sociaal-cultureel

die voor de ganse sector en vele decennia zal gelden, maar

werk niet altijd met zich mee gedragen of kennenhebben.

we zetten wel een stap vooruit tot een gedeelde terminologie

Die vraag naar wat onze hedendaagse gemeenschappelijke

en een gedeeld denken er rond. Dus het is wel de moeite

visie is, wordt ook wel vanuit die leemte daaruit mee gevoed.

waard om erover na te denken.

FEITCEPSREP

Frank Cockx: Wat mij opvalt en ook wel wat verwondert bij

15

Ons gedacht!

MOMENTOPNAMES IN EEN PERMANENT PROCES, PRODUCTEN MET EEN HOUDBAARHEIDSDATUM EN EEN TOEGENOMEN ZELFBEWUSTZIJN Wanneer zouden jullie dit project dan geslaagd noemen? Frank Cockx: Procesmatig scoren we tot hier toe eigenlijk goed omdat de betrokkenheid van de sector heel groot is. De mensen zijn geïnteresseerd. Eén van de criteria van dit project was immersdan ook dat het participatief moest zijn, in samenspraak met de sector. Daarnaast zou het thematisch

Frank Cockx

aangepakt worden en moest het praktijkgerelateerd zijn. Wat dat betreft zit het dus wel goed. Wat daar dan aan resultaat uit

we niet altijd moeten onderdoen voor bijvoorbeeld partners

voortkomt, is eigenlijk een momentopname, een gedeelde

in de DIVA, dat wij die dingen ook kunnen, en bepaalde din-

visie waar dat mogelijk is, en een duiding waar dat niet mo-

gen soms zelfs beter, dat we een volwaardige partner zijn.

gelijk is, waar de sector dan zelf mee aan de slag kan gaan.

En omgekeerd dat partners binnen de DIVA ons zien als een partner waarmee rekening gehouden moet worden.

Je hebt het over momentopname, betekent dat dan dat

Tot nu toe zijn er heel wat mensen uit de sector die zich ge-

zo’n visieontwikkeling nooit eindigend is?

engageerd hebben om deel te nemen aan de visiedagen en

Frank Cockx: Het is niet de eerste keer dat er zo’n groot re-

aan de focusgroep, maar het (toekomstige) engagement zal

flectieproces wordt opgezet in het sociaal-cultureel werk.

toch voor een stuk afhangen van de resultaten en van wat

Eind jaren 80 - begin jaren 90 was er het ‘nieuwe uitdagingen

zo’n visieontwikkelingsproject voor en in de praktijk zelf kan

project’ , waar men toen ook een reflectie op gang gebracht

betekenen.

heeft naar aanleiding van de toenmalige legitimiteitscrisis

Elke Denys, educatief medewerker Sociumi.

van het sociaal-cultureel werk. Na x aantal jaar is het wel eens tijd voor een nieuw reflectieproces en ik kan mij inbeelden dat er in 2020 opnieuw eens zo’n moment aanbreekt waarop de sector gaat nadenken over waarmee ze bezig is en of ze nog goed bezig is. Visieontwikkeling is nooit eindigend. Ronny Leenknegt: Langs de ene kan je zeggen dat het nooit eindigend is, maar tegelijk wordt ook nu en dan een heel concreet product gerealiseerd zoals een visietekst,, een vormingszakboekje, dat bruikbaar is om wat men doet in een organisatie beter te kunnen duiden. Een document, weliswaar met een houdbaarheidsdatum, waar een gedeeld gedachtegoed rond is en dat praktisch bruikbaar is voor iedereen die werkt in deze sector. Hierbij er ook van uitgaand dat mensen

PERSPECTIEF

in de sociaal-culturele sector vaak werken vanuit een enga-

16

gement en niet vanuit een specifieke pedagogische opleiding. Het is de bedoeling aan deze mensen, door wie deze

INFO

pedagogische begrippen niet altijd gedragen worden, een

Wie graag meer wil weten over ‘Ons gedacht!’ kan terecht op www.socius.

vehikel te geven waarmee ze hun werk beter kunnen duiden.

be of bij [email protected] en [email protected].

Zo’n visieontwikkelingsproces heeft ook als belangrijk ef-

Met dank aan Frank Cockx en Ronny Leenknegt voor hun enthousiaste

fect dat we een stuk zelfbewuster worden en beseffen dat

medewerking aan dit interview!

© Strash

PROjecten

Verschillende handelaars uit de buurt Ham, te Gent

een Televisionele Beeldenkermis In een vorig nummer van Perspectief lieten we je reeds ken-

Zondag maakten de weergoden het helemaal goed en onder

nismaken met het sociaal-artistiek project Tv Deluxe. Even

een stralende zon werd de buurtbrunch in het park één ge-

ter opfrissing. In 2005 heeft Sociumi meegewerkt aan het te-

zellig samenzijn.

levisioneel buurtproject Tv Deluxe, van de sociaal-artistieke

Je mange, donc je suis….! Van culinaire Turkse en Afrikaanse

werking Victoria Deluxe te Gent. Tv Deluxe is een sociaal-ar-

geneugten tot het romige Vlaamse fruittaartje daar aan toe…

tistiek project van Victoria Deluxe i.s.m.: Time Festival, Darm

Vele families in de buurt hadden kun kookkunsten naar bo-

vzw en Sociumi vzw. De artistieke leider van TV Deluxe was

ven gehaald. Maar ook hier zat er een Tv Deluxe -tintje aan

de cineast, Peter Monsaert.

vast… Voor een dessert moest men zich eerst wenden tot de wandelende babbelbox en ja … een ‘ham-vraag’ beant-

In het slotweekend van Tv Deluxe, 22 en 23 april 2005, wer-

woorden! Dit leverde vast nog meer boeiend materiaal op…

den in de buurt de Ham te Gent, filmpjes vertoond op tele-

Mensen van de buurt én buiten de buurt, iedereen wou graag

visieschermen in open lucht, bij mensen thuis, in publieke

een dessertje.

ruimtes of geprojecteerd op een muur. Via een buurtplan-

We kunnen besluiten dat het een heus buurtfeest was daar in

netje werden de mensen geleid naar de verschillende filmlo-

het park bij de Zonder-naamstraat! Voor de nieuwsgierigen onder ons en vooral voor diegenen

Op zaterdag lieten de weergoden het even afweten. Doch

die het festival gemist hebben…, de filmpjes zijn ondertus-

de kinderen uit de buurt lieten het niet aan hun hart komen

sen gebundeld op één verzamelde dvd (surf naar www.tvde-

en leefden zich volop uit in de kinderstoet en op het kinder-

luxe.be) én last but not least Sociumi en Victoria Deluxe zijn

feest.

klaar met de publicatie van Tv Deluxe!

FEITCEPSREP

caties en activiteiten.

17

De publicatie over Tv Deluxe is verkrijgbaar!

THE MAKING OFF Voor Sociumi was het reeds bij aanvang duidelijk dat we na afloop via een publicatie zouden terugblikken op Tv Deluxe. Een beweging moet immers op haar beurt datgene wat beweegt kenbaar maken, verder zetten. Het doorvertellen van wat leeft en deert in het brede socio-culturele landschap gaan doorvertellen zeg maar. Aan verzameld materiaal zeker geen tekort. Tv Deluxe was een langlopend, grootschalig en gevarieerd project. We stonden weliswaar voor een uitdaging. Hoe konden we met deze publicatie naar vorm en inhoud tot de kern van de zaak komen en toch tegelijk diepgang benaderen. Tv Deluxe was een project voor en door mensen, een project van verhalen en belevingen en dat vraagt toch enige voorzichtigheid. Zo hebben we uit de veelheid van interviews rond levensverhalen, enkele veelzeggende ‘citaten’ van de buurtbewoners geselecteerd en deze verwerkt in de publicatie. De selectie

������������ ��������������������������������������������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������������������������������������������

op zich was aartsmoeilijk, want hoe kan je nu gaan selecteren

������������������������������������������������������������������� ���������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������� ���������������������������������������������������������������������������������������������������� ����� ��� ����� �������� ���� �������� ���� ��������� ��� ����������� ��� ���� ������� ����� ������ ������������

in levensverhalen? Het blijven de letterlijke woorden van de

�������������������������������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������������������������� ��������������������������������������������������������������������������������������������������������

mensen zelf, weliswaar uit z’n context gehaald maar toch met

������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ ��������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������ ������������������������������������������������������������������������������ ����������������������������������������������������������������������������������������������������������

respect voor de eigenheid. We vinden de selectie waardevol,

��������������������������������������������������������������������������������������������������������� ���������������������������������������������������������������������������������������������������� ���������������������������������������������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������������������������������������������� �����������������������������������������������������������������������������������������������������

omdat het de sfeer van diversiteit in de buurt weergeeft zon-

������������������������

der al te veel franjes.

������������ ����������������� �

Wat betreft het beeldmateriaal was er ook keuze in overvloed. Tv Deluxe,

De selectie van de foto’s werd een welles en nietes spel. Als

een televisionele beeldenkermis

je kiest, verlies je altijd een beetje. Elke keuze wordt in die

De publicatie telt 84 p. en

zin een selectie, want je kan nooit alles meemaken. Zo is het

kost 3 euro, (exclusief verzendingskosten)

gegaan met Tv Deluxe en ook met deze publicatie. We hopen

en is te bestellen via [email protected]

je weliswaar een totaalbeeld te kunnen meegeven, vanuit ver-

PERSPECTIEF

of 09/233.03.83.

18

schillende invalshoeken. Veel kijk - en leesgenot!

BESTEL OOK ONZE ANDERE PUBLICATIES! Computervorming Computergewenning-tekstverwerking Werken met EXCEL

2,50 euro 2,50 euro 2,50 euro

projecten

‘ART WIRKE’ WORKSHOP PRAKTISCH Wanneer: donderdag 12 januari 2006 van 14 tot 17u. Waar: Lakenmetershuis , Vrijdagmarkt 25, 9000 Gent Inschrijving: Sociumi vzw, Vrijdagmarkt 25, 9000 Gent, © Strash

09/233 03 83, [email protected]

Prijs: �20 euro op rekeningnummer 290-0185807-73 van Sociumi vzw met vermelding Tv Deluxe

In het kader van de publicatie wordt de theatermonoloog

Art Wirke wordt op 12 januari opgevoerd in het kader van

Art Wirke in de vorm van een workshop hernomen op

een workshop in samenwerking met De Stichting Lodewijk

12/01/2006!

de Raet. Tijdens deze workshop laten we je proeven van de sociaal-artistieke methodiek. In de eerste plaats wordt de

“De monoloog die acteur Wim Van Gotha die avond brengt,

monoloog Art Wirke opgevoerd. Iedere deelnemer krijgt

is één van de helderste en tegelijk meest poëtische voorstel-

ook een exemplaar van de publicatie Tv Deluxe – ‘The ma-

lingen over het leven in een multiculturele wijk die we sinds

king off’ - en tenslotte komen er een aantal sprekers aan het

lang gezien hebben. Ontdaan van valse romantiek en zonder

woord om zo komen tot een uitwisseling van gedachten en

politiek correct te willen zijn, maar ook niet versteend in rauw

ervaringen.

realisme of cynisme.” (Liv Laveyne, recensente in De Morgen van 25 april 2005)

Zowel qua inhoud als vorm (methodiek) wil Sociumi ‘actief burgerschap’ invullen naar de noden en behoeften van de

Art Wirke kadert binnen het sociaal-artistiek project Tv De-

betrokken doelgroep. In die zin vinden we het van belang

luxe 2005. De theatermonoloog zelf is een coproductie van

om vernieuwend te werken en open te staan voor andere en

Sociumi vzw met Victoria Deluxe vzw. Het is een mondeling

complementaire werkvormen, zodat deze uiteindelijk doel-

doorgegeven stationsroman gebaseerd op gesprekken en

groepoverstijgend werken. De sociaal-artistieke methodiek

interviews met bewoners van de wijk Ham-Sluizeken te Gent.

ziet Sociumi dan ook als middel en niet als doel op zich. Het komt erop neer op zoek te gaan naar wat mensen kan binden

In het kader van de publicatie Tv Deluxe ‘the making off’ luxe - heeft Sociumi samen met acteur Wim van Gotha, Art Wirke opnieuw onder de loep genomen… Op 30 november vond deze publieke heropvoering plaats ten huize Sociumi. Heb je het gemist, dan kan je alsnog aansluiten voor de workshop op donderdagnamiddag 12 januari!

Liv Colonne, educatief medewerker Sociumi.

FEITCEPSREP

een terugblik op het sociaal-artistiek project van Victoria De-

in deze tijd!

19

20

PERSPECTIEF

Interview

BLIJF BIJ

mee. Opdat je niet zou achterblijven, heeft de overheid in mei 2002 het project ‘Bijblijven’ in het leven geroepen. Het is een project van onbeperkte duur dat uitgegroeid is tot een vaste

Interview met Veerle Heirwegh (Bijblijfcoördinator) en

waarde binnen de werking van de vakbond. Zo heeft iedere

Hilde Plancke (bijblijfconsulent provincie Antwerpen)

vakbond al dan niet rechtstreeks (voor de ACLVB gebeurt dit

rond het bijblijfproject van de ACLVB

langs de vzw Keerpunt om) een aantal bijblijfconsulenten in dienst om te zorgen dat werkzoekenden bijblijven. Bijblijven

Vanuit welke behoefte is het bijblijfproject ontstaan?

in de betekenis van het verhogen van de kans op vorming en

De steeds verder evoluerende kennismaatschappij is niet

van het verstrekken van info over vorming, opleiding, active-

enkel een uitdaging voor de individuele werknemer of

ring,… of het doorverwijzen daarover.

werkzoekende in functie van zijn of haar integratie in de arbeidsmarkt. Het is ook een uitdaging voor alle betrokken

Wat is jullie missie?

maatschappelijke geledingen opdat kansen op begeleiding,

We willen vanuit de ACLVB in Vlaanderen bijdragen tot een

vorming, opleiding en werkervaring voor alle werknemers

positief klimaat waardoor - met respect voor de persoon - het

en werkzoekenden voldoende aanwezig en bereikbaar zou-

aanwezige of te ontwikkelen kwalitatieve en ruime aanbod

den zijn.

van begeleiding, opleiding, werkervaring en werk makkelij-

Het is belangrijk dat rond inspanningen die geleverd worden

ker en beter bereikbaar wordt voor wie zonder werk is, als

om een ‘levens-leer-loop-baan’ te ontwikkelen, een positief

onderdeel van zijn ruimere levens-leer-loopbaanontwikke-

klimaat ontstaat.

ling.

Hierbij dienen extra inspanningen geleverd te worden naar doelgroepen die niet of moeilijk de weg vinden in of naar het

Onze terreinkennis en netwerkpositie, onze vertrouwens-

bestaande landschap van aanwezige voorzieningen, werk of

band met werkzoekenden en aanwezige mensen en midde-

trajecten in de ruimere welzijnssector.

len in Vlaanderen kunnen hiervoor een meerwaarde zijn en kunnen hiertoe nuttig ingezet worden.

De syndicale organisaties bevinden zich traditioneel op het

We willen de werkzoekenden activeren, stimuleren en moti-

kruispunt van thema’s die zich situeren onder de noemer ‘ar-

veren en hen bewust maken van de voordelen die de werking

beidsmarkt en tewerkstelling’. Via de spreiding en het ruime

van de Lokale Werkwinkel en de VDAB en haar Trajectbege-

bereik van deze organisaties en de werking als dienstver-

leiding hen biedt. Hierbij streven we naar het verhogen van

lener en belangenverdediger bestaat er een belangrijke

het zelfvertrouwen van de werkzoekenden en het verbeteren

vertrouwensband met werkzoekenden. Deze meerwaarden

en uitbouwen van hun zelfredzaamheid.

laten de vakbonden toe om complementair en maatgericht

Dit alles trachten we te realiseren niet door in de plaats te

werkzoekenden actief te benaderen en te informeren. Dit kan

treden van het huidige aanbod maar door aanvullend, ver-

mogelijk bestaande drempels naar het landschap van aan-

sterkend en effectverhogend te werken.

wezige voorzieningen helpen overbruggen. Voor Vlaanderen is binnen deze voorzieningen de positie, de werking en

Wat is het doel van het bijblijfproject?

de ontwikkeling van de werkwinkel hierbij zeer belangrijk.

Het hoofddoel van het project bestaat uit het toeleiden van werkzoekenden naar lokale werkwinkels, naar de VDAB en/ of naar een traject van opleiding of werkervaring bij andere

De term ‘bijblijven’ past in het concept van ‘levenslang en le-

opleidings- en begeleidingsinstellingen door middel van

vensbreed leren’ dat een paar jaren terug gelanceerd werd

een zogenaamde ‘warme overdracht’.

door de toenmalige Vlaamse Minister van Werk Landuyt.

Via een geïntegreerd aanbod worden de werkzoekenden

Wanneer je een tijdje werkloos bent, bestaat de kans dat

geactiveerd om in te stappen in een traject dat hen opnieuw

kennis aan je neus voorbij gaat. Je bent simpelweg niet meer

aan een job helpt.

FEITCEPSREP

Wat betekent de term bijblijven?

21

Interview met Veerle Heirwegh en Hilde Plancke

De concrete bijdoelen zijn de volgende: • Ondersteunen en informeren bij het zoeken naar werk

kenden en de lokale werkwinkel/VDAB, derden. -

• Activeren werkzoekenden • Informeren van werkzoekenden rond thema’s zoals:

permanent vorming te organiseren in die mate dat de loketbediende ook bijblijft.

-

actief deel te nemen aan de lokale fora om info door te

- Sluitende aanpak

geven en te ontvangen van plaatselijke acties en priori-

- De mogelijke sanctionering van langdurige

teiten.

werkloosheid - RVA reglementering in het algemeen

De loketbedienden worden op die manier up-to-date ge-

- Solliciteren

houden over actuele zaken zoals bvb. nieuwe opleidings-

- Gebruik ICT om te solliciteren

mogelijkheden in de regio, project 50+, enz. Het informe-

(Mijn VDAB, WISS, KISS, enz.)

ren van deze eerste lijnsdienstverleners gebeurt tijdens

- Arbeidsmarktbelemmeringen

zonale vergaderingen of via individueel contact.

- Plaatselijke Werkgelegenheidagentschappen - Tewerkstellingsmaatregelen - Dienstencheques

De ‘inzet tweede lijn’ houdt in: •

individuele begeleiding en activering Indien werkzoekenden te kennen geven dat zij meer dan eenvoudige info willen, is de bijblijfconsulent verantwoor-

Wat houdt de functie bijblijfconsulent precies in?

delijk voor de begeleiding van de werkzoekende. Op

De bijblijfconsulenten worden ingezet in heel Vlaanderen,

basis van een eenvoudige intake begeleidt hij de werk-

met toewijzing van een geografisch afgebakend zorggebied.

zoekende naar de lokale werkwinkel, VDAB of derden. Bij

Voor de ACLVB gaat het om één voltijdse bijblijfconsulent per

kansarmen

Vlaamse provincie. Zij ontwikkelen en nemen diverse taken

nen en versterken van het zelfsturend vermogen.

op zich die algemeen omschreven kunnen worden als een inzet in eerste en in tweede lijn.

wordt de nadruk gelegd op het ondersteu-

• collectieve acties De collectieve acties zijn gericht op verschillende doelgroepen zoals langdurig werklozen, oudere werklozen

Onder de ‘inzet eerste lijn’ valt:

en laaggeschoolden. Met daarbij een bijzondere aan-

• de eigenlijke eerstelijns dienstverlening, die een dubbel

dacht voor werkzoekenden van allochtone afkomst.

aspect vertoont:

Via deze collectieve acties worden werkzoekenden ge-

- werkzoekenden hebben recht op informatie i.v.m.

oriënteerd naar de brede arbeidsmarkt toe. De bijblijf-

bijblijven.

consulenten helpen hen om inzicht te verwerven in de ei-

- gericht info verspreiden aan die werkzoekenden die

gen situatie. Het oriënteren verloopt groepsgewijs maar

voldoen aan de profielen en vacatures van lokale

kan indien nodig op individueel niveau verder gezet wor-

werkwinkels/VDAB, derden,…

den. Vanuit de vormingssessies zal getracht worden om

• het permanent sensibiliseren en vormen van de personeelsleden van de vakbond die vanuit hun functie contact

de werkzoekenden door te verwijzen. Tijdens deze collectieve infomomenten komen actuele thema’s aan bod.

hebben met de werkzoekenden

PERSPECTIEF

Hier bestaat de taak van de bijblijfconsulent er in:

22

- een bruikbare tool te maken waardoor loketbedienden snel en efficiënt werkzoekenden kunnen verder

• Naast deze taken zijn wij ook aanwezig op evenementen voor werkzoekenden bvb. jobbeurzen, Leermarkten, Bouwbeurs, enz.

helpen; - provinciale info te verzamelen en te vertalen en filteren in bruikbare info (folders, affiches,…) - een brugfunctie te zijn tussen bedienden, werkzoe-

Tot welke doelgroepen richten jullie zich? In de eerste plaats bestaat ons doelpubliek uit de werkzoekenden met een cumulatieve achterstand en diegenen die

Interview

niet of slecht bereikt worden via klassieke kanalen bvb. de VDAB; het zijn mensen met een combinatie van problemen die niet in één vakje te stoppen zijn zoals bijvoorbeeld kortgeschoolde oudere werkzoekenden, alleenstaande moeders met weinig werkervaring, hooggeschoolde allochtonen. Het gaat dus om een heel divers publiek van laaggeschoolden tot hooggeschoolden, van jong tot oud, van allochtonen tot autochtonen. Ook diegenen die geen lid zijn van de Liberale Vakbond kunnen beroep doen op de diensten van de bijblijfconsulenten. Er is ook sprake van een project 50+ Wat houdt dit juist in? Het project situeert zich binnen het Bijblijfproject. Het past binnen de inspanningen die de VDAB momenteel levert om de tewerkstelling van ouderen te bevorderen. Mensen uit deze doelgroep berusten veelal in hun werkloosheid, hebben de hoop opgegeven en geloven niet meer in hun capaciteiten of mogelijkheden. Het doel is het activeren en toeleiden van werkloze 50+ naar acties van de VDAB. Concreet betreft het een actieve sensibilisering en informering via infosessies. De infosessies worden prioritair georganiseerd voor de 50+ers die 3 maand werkloos zijn. De VDAB nodigt de kandidaten uit en wij verzorgen de infosessies. Veerle Heirwegh

Met welke maatschappelijke evoluties worden deze werkzoekenden in onze huidige maatschappij geconfronSommige langdurig werkzoekenden ervaren problemen

Er is een gebrek aan correcte en volledige informatie. Werk-

om werk te vinden en te houden door een tekort aan de

zoekenden ondervinden moeite om bepaalde informatie

“juiste” arbeidsattitudes. Door het langdurig wegzakken in

terug te vinden vandaar dat wij nagaan hoe we die info het

de werkloosheid verliest men competenties zoals zin voor

best kunnen aanbieden. Daarnaast is er ook een gebrek aan

stiptheid, samenwerken, omgaan met gezag, het gezinsleven

kwalitatieve begeleiding op de arbeidsmarkt. De VDAB heeft

combineren met arbeid, enz. Dit effect wordt soms versterkt

het af en toe moeilijk om in alle noden te voorzien.

door generatiewerkloosheid. Men kan deze mensen met

In België verlaten werknemers de arbeidsmarkt zeer vroeg.

een grondige sollicitatietraining en begeleiding misschien

De overheid doet daarom allerlei inspanningen om de groep

wel helpen om een job te vinden maar zij kunnen die niet

van 50-plussers aan het werk te houden of te krijgen. Zowel

houden. Men spreekt van het draaideureffect (even snel weer

de VDAB als de vakbonden doen inspanningen op dat vlak

buiten als binnen). Jobcoaching, trainingen, begeleiding op

bvb. via computercursussen.

de werkvloer kunnen een oplossing bieden.

’Kortgeschoolden’, ‘laaggeletterden’ en ‘langdurig werkzoe-

Samenvattend kunnen we stellen dat in de prestatiemaat-

kenden’ zijn groepen die het moeilijk hebben in onze hui-

schappij waarin we leven een steeds grotere maatschappe-

dige maatschappij en dus ook op het vlak van tewerkstelling.

lijke druk op werkzoekenden wordt gelegd.

FEITCEPSREP

teerd?

23

Interview met Veerle Heirwegh en Hilde Plancke

De ‘sluitende aanpak van de VDAB’ werd reeds vernoemd.

positieve inbreng van de bijblijfacties ?

Wat wordt hiermee bedoeld?

Laat het duidelijk zijn dat de vakbonden het principieel nog

Met de sluitende aanpak wordt eigenlijk bedoeld dat men

steeds heel moeilijk hebben met de bureaucratische bena-

moet afstappen van losse flodders om het fenomeen van de

dering van de werklozen door de RVA.

werkloosheid aan te pakken en dat de diverse interventies

Anderzijds hebben zij ook moeten toegeven dat uit een re-

op mekaar moeten afgestemd zijn als zovele schakels in een

cente evaluatie van de federale maatregelen gebleken is dat

sterke ketting. Dit houdt ook in dat zowel op het federale als

het activeringsbeleid niet verworden is tot een sanctionering-

op het regionale vlak de politieke wil moet aanwezig zijn om

machine zoals oorspronkelijk werd gevreesd. We moeten

een geheel van coherente maatregelen uit te werken en toe

erkennen dat het activeringsbeleid er ongetwijfeld heeft toe

te passen in respect voor eenieders eigenheid. De VDAB

bijgedragen om de werkloosheid bij de jongeren (de maat-

heeft dit heel goed begrepen.

regel speelde in het eerste jaar enkel voor de werklozen van minder dan 30 jaar) met 7 % te doen dalen. En als we de

In hoeverre beïnvloeden de federale maatregelen inzake

situatie in de drie gewesten bekijken dan scoort Vlaanderen

de activering van het zoekgedrag van de werklozen de

dankzij de sluitende aanpak toch wel duidelijk het best.

werking van de bijblijfconsulenten ? De nieuwe procedure die in werking is getreden op 1 juli

Met welke actoren werken jullie regelmatig samen?

2004 en die tot doel heeft de langdurig werklozen meer te

Samenwerking en netwerking zijn van primordiaal belang

motiveren in hun zoeken naar werk door het opleggen van

voor een bijblijfconsulent. Als toeleider is de bijblijfconsu-

een vrij strikte opvolging van de beschikbaarheid voor de

lent diegene die de actieve werkzoekende door het bos de

arbeidsmarkt heeft voor nogal wat consternatie en veront-

bomen laat zien en hem op weg helpt de meest gerichte

waardiging gezorgd in de syndicale middens. De maatregel

weg te kiezen. Meestal zal hij de eerste contacten leggen.

werd er bestempeld als een bureaucratische verscherping

De belangrijkste actoren waarmee we samenwerken zijn: de

van de RVA controle en sommigen hadden het zelfs over een

VDAB, de lokale werkwinkels en derden d.w.z. actoren die op

heksenjacht.

het vlak van de arbeidsmarkt actief zijn bvb. vitamine W., Job

PERSPECTIEF

& Co, de Ploeg, enz.

24

Gelukkig is de federale overheid zo verstandig geweest om

Daarnaast is er ook samenwerking met de vormingscentra

enerzijds een waardige compenserende maatregel te tref-

van de sectorfondsen bvb. Cevora van het Aanvullend Pari-

fen (de afschaffing van de stempelcontrole eind december)

tair Comité voor de bedienden. Op het vlak van sensibilisatie

en anderzijds de implementering in de tijd te spreiden zo-

(bvb. deelname aan de jaarlijkse Leerweek) worden ook de

dat de gewesten en gemeenschappen de kans kregen een

krachten gebundeld met de bijblijfconsulenten van de ande-

voldoende groot aanbod aan begeleiding te ontwikkelen.

re vakbonden. En wat de ACLVB betreft wordt er intern ook

Vlaanderen had het daar trouwens helemaal niet moeilijk

aan kruisbestuiving gedaan. Momenteel gebeurt dit reeds

mee omdat een reeks flankerende maatregelen reeds van

met de diversiteitconsulenten maar vanaf begin 2006 zal er

voor 1 juli 2004 toepasselijk waren gemaakt. Trouwens voor

zeker ook intens worden samengewerkt met de loopbaan-

alle werklozen. De werking van het Bijblijfproject sluit daar

consulenten binnen een nieuw project (Perspectief) dat de

eigenlijk naadloos bij aan. Ik zou zelfs durven stellen dat de

ACLVB met steun van de Europese Sociale Fondsen opstart

federale activeringsmaatregelen ertoe bijgedragen hebben

en dat tot doel heeft aan elke werknemer (met nadruk op de

om een breder maatschappelijk draagvlak en een nog dui-

kansengroepen) de kans en het recht te bieden zichzelf met

delijker legitimering te geven aan de werking van onze bij-

een professionele begeleiding te bevragen rond zijn situatie

blijfconsulenten.

in het bedrijf en op de arbeidsmarkt in het algemeen.

Begrijpen we het goed dat het oorspronkelijk verzet van

Hartelijk dank voor dit interview!

de vakbonden uiteindelijk is afgenomen ingevolge de

Gerda De Naer, educatief medewerker Sociumi

Interview

Hoe ziet een week van een bijblijfconsulent eruit? Hilde Plancke, bijblijfconsulente provincie Antwerpen

Woensdag

Maandag

Het ACLVB-kantoor in Antwerpen is in de voormiddag niet

Vertrek naar het Aclvb kantoor te Lier. Een werkzoekend

toegankelijk voor het publiek; dit is dus het perfecte mo-

lid heeft een afspraak met me gemaakt. Hij wil graag een

ment om wat administratie in orde te brengen.

opleiding ‘lasser’ volgen. Tijdens het gesprek blijkt dat

In de namiddag ga ik een infosessie bijwonen ivm de

hij ook eventueel wil starten als zelfstandige later. Ik geef

jeugdwerkloosheid in Antwerpen. De vergadering eindigt

hem alle info mee. Ondertussen geef ik aan alle loketme-

met een receptie, het ideale moment om te ‘netwerken’.

dewerkers te Lier een informatiemap af met info over volwassenenonderwijs.

Donderdag Iemand wordt doorverwezen door één van de loketme-

Na de middag rijd ik naar mijn kantoor te Antwerpen.

dewerkers. Ze werkt momenteel maar wil alsnog haar

Daar heb ik een afspraak met iemand die door de RVA

diploma behalen. Ik geef haar de nodige info mee. Snel

is uitgenodigd voor een controlegesprek. Samen berei-

maak ik infomappen voor een collectieve infosessie in de

den we het dossier voor. Daarna heb ik ook nog een af-

namiddag. Dit keer gaat de infosessie over: ‘Hoe vind ik,

spraak met een 50+’er die een brief heeft gekregen van

als werkzoekende, mijn weg terug in de administratie’. Er

de VDAB. Hij wil graag via zijn vakbond meer informatie

zijn 10 personen komen opdagen en met 2 van hen maak

krijgen over zijn mogelijkheden op de arbeidsmarkt. We

ik een afspraak voor volgende week zodat ze individueel

nemen alles samen door en hij beslist om deel te nemen

nog enkele vragen kunnen stellen. Ik rommel de verga-

aan het Pluspunt module bij de VDAB (oriëntatiemodule

derzaal op en ga naar huis...

voor personen vanaf 50 jaar). Achteraf breng ik al de dossiers in op de computer van deze afspraken.

Vrijdag Vandaag stuur ik uitnodigingen naar een aantal werkzoekende leden die bij de RVA op gesprek moeten komen.

Alle bijblijfconsulenten (één per Vlaamse provincie) en de

Zij zullen moeten aantonen welke inspanningen ze de laat-

bijblijfcoördinator komen samen te Brussel voor de maan-

ste 12 maanden hebben geleverd om werk te vinden. Ik

delijkse teamvergadering. In de voormiddag besteden

schrijf hen aan zodat we eventueel samen het dossier kun-

we aandacht aan het verder uitwerken van een kwaliteits-

nen voorbereiden. Een lid uit Mechelen belt me voor een

plan. s’ Namiddags overlopen we alle agendapunten en

afspraak volgende week. De week wordt afgesloten met

maken we afspraken voor de komende maand.

nog wat registratie en administratie.

FEITCEPSREP

Dinsdag

25

DE BIBLIOTHEEK: Nog wel van deze tijden? Sas van Rouveroij is eerste schepen van de Stad Gent en is tegelijk ook schepen van cultuur en toerisme. De voorbije weken kwam hij regelmatig in het nieuws met de nieuwe bibliotheek die de Vlaamse Gemeenschap en het stadsbestuur aan de Waalse Krook plannen. Sociumi voelde hem aan de tand Wat beschouwt u als de voornaamste opdracht van de bibliotheek? Voor mij is de bibliotheek de meest laagdrempelige toegang tot kennis en cultuur. Dit is ontzettend belangrijk, want wie vandaag informatie, kennis, wetenschap en cultuur ter beschikking heeft, heeft meer kansen in het leven. Bovendien garandeert dit goed geïnformeerde burgers die niet alleen werken aan hun persoonlijke ontwikkeling, maar die constructief deelnemen aan het maatschappelijke leven en de democratie mee vorm geven. Voor mij speelt de bibliotheek dus een sleutelrol en is ze op zijn minst even belangrijk als degelijk onderwijs. Beide scheppen de essentiële voorwaarden voor levenslang en levensbreed leren. Het aantal bibliotheekbezoekers aan

PERSPECTIEF

de Gentse bibliotheek verdrievou-

26

digde in de periode 1983-2005. Hoe verklaart u die spectaculaire groei? In 1983 waren er inderdaad maar 23.000 leners en 900.000 ontleningen. Nu, 22 jaar later, zijn er 83.000 leners en 3 miljoen ontleningen per jaar. Dat kan

Interview

tellen. Uit het Vlaams gebruikersonderzoek dat vorig jaar in

op een heel specifiek en zeer mobiel (dus klein) publiek.

alle Vlaamse bibliotheken werd gevoerd, blijkt zelfs dat de

Dat lijkt me niet zo interessant. Ik geloof meer in een mix van

Gentse bibliotheek een van de weinige is met een stijgend

doelgroepen die tegelijkertijd van een breed aanbod ge-

lenersaantal.

bruik kunnen maken. Maatwerk is de algemene beleidslijn in

Dat heeft met verschillende factoren te maken. In de eerste

de Gentse filialen. Het grootste verschil tussen de hoofdbibli-

plaats met de locatie. Sinds de verhuis naar het ex-EGW ge-

otheek en de filialen is dat in filialen de aangeboden collec-

bouw aan het Woodrow Wilsonplein (de Zuid) kent de bib

tie een consequente vertaling is van hun specifieke opdracht

een ware boom. Dit bewijst het belang van een aangename,

én van de omgeving waarin ze werken. De uitbouw van een

degelijke, comfortabele én makkelijk bereikbare infrastruc-

buurtgebonden collectie is het gevolg. De buurt wordt vb. in

tuur. De centrale bibliotheek bevindt zich letterlijk op een

een historisch perspectief geplaatst, schrijvers uit de buurt

knooppunt van openbaar vervoer, aan de rand van de histo-

worden in de catalogus opgenomen, er gaat specifieke aan-

rische kuip en op een plek waar onderwijs en cultuur elkaar

dacht naar de culturele verscheidenheid van een werkge-

kruisen.

bied, enzoverder. De collectie is dus beter afgestemd op de

Een andere reden is dat de basisdiensten van de Gentse bi-

vragen die door de wijk- en buurtbewoners worden gesteld.

bliotheek nog steeds gratis zijn. Ontlenen van boeken, het raadplegen van internet en van boeken uit het magazijn,

Vorig jaar opende een nieuw filiaal in de Brugse Poort.

nieuwsbladen, tijdschriften en de jeugdbibliotheek zijn vol-

Bent u op dezelfde manier te werk gegaan als bij de an-

ledig gratis. Wie cd’s wil lenen of werken wil reserveren be-

dere filialen?

taalt wel. Het ontlenen van multimedia gratis maken is tot op

Ja en neen. In de Brugse Poort zal de bezoeker ook boeken

vandaag budgetair niet haalbaar.

vinden van schrijvers uit zijn buurt en over de geschiedenis van de wijk, maar het maatwerk is hier nog een stap verder

Wat is uw visie op filialen? Kiest u voor één grote centrale

gegaan. In de Brugse Poort wonen zeer veel kansarme en

bibliotheek ten koste van filialen of juist niet?

allochtone Gentenaars. Zij hebben andere verwachtingen

Gent kiest voor beide. Er is één grote centrale bibliotheek

ten aanzien van een bibliotheek. In de Brugse Poort hebben

en er zijn 14 filialen. De grote groep studenten en vele geïn-

we daarom het bibliotheektechnisch geschoold personeel

teresseerde Gentenaars eisen een grote en sterke centrale

aangevuld met iemand met een agogische achtergrond. Het

bibliotheek. Maar filialen zijn minstens even belangrijk. Ze

filiaal doet dus ook aan een vorm van opbouwwerk. Dit helpt

garanderen niet alleen de eerste lijns-dienstverlening voor

om mensen te overhalen om naar de bibliotheek te komen.

hun werkgebied, deelgemeente of wijk, maar streven ook

We waken er evenwel over dat de bib geen sociaal opvang-

naar een zo goed mogelijke integratie in het socio-culturele

centrum wordt. De kerntaak van de bibliotheek mogen we

leven van dat gebied en zijn tegelijkertijd een toegangspoort

niet uit het oog verliezen. De manier om ernaartoe te gaan

voor andere socio-culturele verenigingen. De centrale bibli-

moet echter zo gemakkelijk mogelijk worden gemaakt. Fili-

otheek gaat dus niet ten koste van de filialen, in tegendeel,

alen kunnen door hun aanwezigheid in een buurt en vanuit

want in beide wordt geïnvesteerd.

hun emanciperende rol als bibliotheek dus veel meer betekenen dan een huis met boeken. De ontmoetingsfunctie is op

Worden filalen steeds meer maatwerk, toegesneden op

zijn minst even belangrijk en betekent zelfs een belangrijke

de behoeften van een specifieke wijk? Worden het mis-

meerwaarde.

Maatwerk: zeker, maar ik wil opletten met de term nichebi-

Hoe zorg je ervoor dat zoveel mogelijk mensen met de

bliotheek. Als u hiermee een bibliotheek bedoeld die is toe-

bibliotheek in contact komen?

gespitst op de noden van de wijk, dan ga ik akkoord. Maar

Ik probeer een zo goed mogelijke geografische spreiding na

wanneer dit een bibliotheek is die zich specialiseert in één

te streven voor de bibliotheekfilialen. Ik ga uit van het princi-

onderwerp, ongeacht de wijk, niet. Zo’n bibliotheken mikken

pe ‘het boek om de hoek’, waardoor de bib letterlijk dicht bij

FEITCEPSREP

schien zelfs nichebibliotheken?

27

De bibliotheek: nog wel van deze tijden?

de mensen staat. De voorbije legislatuur heb ik daarom vijf

En zo’n opportuniteit dient zich nu ook aan voor de hoof-

nieuwe bibliotheekfilialen voorzien. In Mariakerke, Oostak-

bibliotheek?

ker en de Brugse Poort zijn ze al gerealiseerd en de eerste

Inderdaad. Het is al langer geweten dat de bibliotheek

steen van het nieuwe filiaal in Zwijnaarde wordt nog in 2006

slachtoffer is van haar eigen succes. Het ex-EGW gebouw

gelegd. Voor het filiaal in Drongen heb ik middelen voorzien,

– opnieuw een recuperatieoplossing – is niet uitgerust om

maar de Drongense kerkfabriek weigert vooralsnog mee te

dagelijks 3000 tot 5000 bezoekers te ontvangen. Nochtans

werken. Voor de volgende legislatuur worden filialen voor de

zijn zulke dagen meer regel dan uitzondering. We proberen

wijk Rabot, Nieuw Gent en Sint-Kruis-Winkel onderzocht. Een

aan de lange wachtrijen te verhelpen door zelfuitleenbalies

klein filiaal in het nieuwe Sint-Pietersstation voor de vele pen-

te installeren, en binnenkort komt de zelf te bedienen terug-

delaars behoort eveneens tot de concrete mogelijkheden.

breng-automaat. Maar optimaal is het zeker niet. De biblio-

Het boek-om-de-hoek-principe alleen volstaat echter niet

theek verhuizen is echter evenmin evident, want haar suc-

om zoveel mogelijk mensen naar de bibliotheek te lokken.

ces wordt mee bepaald door haar ligging. Nu Bert Anciaux,

Daarom organiseren verschillende filialen nu ook andere

Vlaams minister van cultuur, beslist heeft om het Forum voor

activiteiten waardoor nieuwe mensen over de vloer komen.

Muziek, Dans en Beeldcultuur niet te ondersteunen, maar wél

Zo worden soms fototentoonstellingen of lezingen georgani-

20 miljoen euro aan de Stad Gent te geven voor een ontwik-

seerd rond een thematiek die nauw aansluit bij de buurt.

keling aan de Krook, is het alternatief snel gevonden. Nage-

Ook de samenwerking met het onderwijs is belangrijk. Zo

noeg op dezelfde locatie kunnen we een architecturale parel

organiseren filialen klasuitstappen naar de bibliotheek buiten

neerzetten in de vorm van een gebouw dat van in den begin-

de openingsuren. Kinderen die van huis uit nooit naar de bi-

ne als bibliotheek wordt ontworpen. Tegelijk kunnen we van

bliotheek zouden komen, doen dat nu toch in klasverband.

deze opportuniteit gebruik maken om er een extra dimensie aan de toe te voegen. Om de bibliotheek van de toekomst te

In het bibliotheekbeleidsplan staat als een van de zwaktes

worden, moet er zonder enige twijfel een luik nieuwe media

dat er dikwijls ‘recuperatieoplossingen’ worden gezocht

bij. Hierover zal de komende weken en maanden worden na-

voor de huisvesting. Is hier ondertussen aan verholpen?

gedacht en naar buitenlandse voorbeelden worden gekeken.

Zucht. Sinds de jaren 80 werden filialen ondergebracht in gebouwen die hiertoe allerminst waren uitgerust. Dit is niet zomaar eventjes recht te zetten, maar we proberen dit toch systematisch te doen van zodra er zich een opportuniteit aandient. De bibliotheek in Zwijnaarde bevond zich bij voorbeeld in de parochiale kring. De brandweer keurde het gebouw enkele jaren geleden af, dus verhuisde de collectie naar een opticien in de buurt. Binnenkort krijgt ze gelukkig een nieuw gebouw vlakbij de Hekers. Het oorspronkelijke filiaal van de Brugse Poort was al gerui-

PERSPECTIEF

me tijd dicht voor de nieuwbouw er kwam in 2003. Het was

28

een gebouw achter een huis. Bezoekers moesten dus door

En wanneer mogen we boeken ontlenen in de nieuwe bi-

het huis en over de koer om tot in de bibliotheek te geraken.

bliotheek?

Toen het huis op instorten bleek te staan, moest ook de bib

Dat zal nog wel even duren. Hoewel sommigen beweren dat

dicht. Gelukkig konden we meesurfen met het stadsvernieu-

ik overhaast te werk ga, wil ik geen tijd meer verliezen. Want

wingsproject ‘Zuurstof in de Brugse Poort’ en kregen we geld

zelfs in het meest optimistische scenario duurt het zeker nog

van Europa om een nieuw filiaal te bouwen. Het komt er dus

tot 2009 vooraleer de eerste steen kan worden gelegd. Een

op aan om opportuniteiten te zien en uit te kijken naar betere

boek uitlenen zal pas tegen 2011 kunnen. Nog even geduld

locaties.

dus.

ONDERZOEK

ACTIEF BURGERSCHAP: VAN ALLE TIJDEN

nomen bij ongeveer tweeduizend 55-plussers. Na de offici-

de pacificatiezaal van het Gentse stadhuis voor de officiële

ele voorstelling van de onderzoeksresultaten werd het panel

opening van de Seniorenweek 2005. De start van een week

door moderator Guy Tegenbos – Wetstraatjournalist voor De

vol sport en beweging, theater, (interculturele en intergene-

Standaard- uitgedaagd om dit onderzoek te becommenta-

rationele) ontmoeting, dans en muziek. Kortom, een ganse

riëren. Er werden een aantal thema’s aangevoerd zoals ‘het

waaier aan activiteiten voor de senior.

verenigingsleven’, ‘mobiliteit’ en ‘veiligheid’.

Het openingsmoment werd door de Stedelijke Seniorenraad

Als thema voor deze seniorenweek koos Gent in navolging

aangegrepen om hun Openbare Algemene Vergadering te

van het Ouderen Overleg Komitee voor ‘Seniorvriendelijke

houden.

Gemeente – Actief Burgerschap’.

Vooreerst volgden een aantal toespraken: Martine De Regge

Het thema wil breken met het verkeerde imago van senioren

(schepen van Sociale Zaken, Huisvesting en Emancipatie),

als zijnde inactieve burgers. Senioren worden hier voorge-

Rita Uyttendaele (voorzitter OCMW Gent) en Antoon Sleeuw-

steld als actieve en zelfredzame burgers. Volgens het panel is

aert (voorzitter Stedelijke Seniorenraad).

er juist nood aan deze ‘actieve ambetanterikken’ om in dis-

Vervolgens werd er ruimschoots stilgestaan bij een aantal

cussie te treden met het beleid. Participatie en inspraak zijn

mogelijke toekomstscenario’s voor het Gentse seniorenbe-

wel degelijk aan senioren besteed. Als tegenpool van actief

leid. En dit op basis van het behoefteonderzoek, in samen-

burgerschap wordt de responsiviteit van een bestuur aange-

werking met de VUB en de Gentse Seniorenraad, dat de

geven. In welke mate is een bestuur adequaat in staat om een

voorbije maanden door vele seniorenenquêteurs werd afge-

antwoord te geven op actief burgerschap?

FEITCEPSREP

Maandag 21 november 2005. Die ochtend begaf ik mij naar

29

De senior als actieve burger

EVEN DIEPER INGAAN OP HET BEHOEFTEONDER-

De opzet van het onderzoek is tweeledig: enerzijds het in-

ZOEK BIJ GENTSE 55-PLUSSERS

schatten van de behoeften bij senioren en anderzijds een

Gent kent de jongste jaren een opmerkelijke geografische

aanzet geven tot een seniorenbeleidsplan. Inhoudelijk is het

evolutie. Verspreid over 6 stadsdelen en 29 wijken leven er

onderzoek heel breed : over huisvesting, sociale contacten,

meer dan 66.000 55-plussers. Een seniorenbeleid dat tot

betrokkenheid in de wijk, toegang tot dienstverlening en

stand komt door interactie met de betrokkenen en gebaseerd

informatiebronnen, gezondheid, participatie aan het maat-

op concrete gegevens heeft een grotere kans op slagen.

schappelijk leven en cultuur, financiële situatie, e.a.

Het Stadsbestuur wil haar beleid naar senioren via inspraak uitstippelen.

Enkele resultaten:

Een stijgende levensverwachting schept andere perspectie-

• Woonvorm:

ven wat betreft de persoonlijke en maatschappelijke invul-

- 94% woont zelfstandig thuis (huis, appartement of studio)

ling. De Senioren zijn een actieve en mondige bevolkings-

- 2,6% woont in een rusthuis, RVT of serviceflat

groep die niet betutteld wil worden. Denken we maar aan de

- 1,7% woont in bij kinderen

senioren die actief zijn in adviesraden (politieke participatie)

- 1,7% andere (intergenerationeel wonen, kangoeroe wo-

of in ouderenorganisaties/seniorenverenigingen/zelfinitiatie-

nen, groepswonen, etc)

ven/enz.

• Wijk:

Een minderheid van senioren is immers zorgbehoevend. De

- de top 3 van de meest voorkomende problemen: te

Stad wil, samen met de Seniorenraad een visie huldigen die

druk verkeer (45,8%), weinig kennissen/familie/vrienden

de competenties van de senioren erkent en waardeert.

(33,6%) en lawaaihinder (33,2%)

De Seniorenraad zal aan de hand van het behoefteonderzoek

- de top 3 van de minst voorkomende problemen: slechte

haar Seniorenadviesplan toetsen. Parallel met een pleidooi

mentaliteit (10,7%), obstakels in woonomgeving (8,6%)

voor actief burgerschap (onderzoek over en door senioren),

en teveel jongeren (6,2%)

werden 252 vrijwillige enquêteurs-senioren bereid gevon-

• Onveiligheid:

den om de bevraging te doen. Men koos ervoor om als en-

- 38,9% heeft last van ernstige onveiligheidsgevoelens

quêteurs senioren in te schakelen omdat zij door de respon-

bvb. angst voor diefstal en inbraak in de woning, angst

denten als gelijken worden beschouwd, zich beter kunnen

om lastig gevallen te worden op straat en onveiligheid in

inleven in de situatie van de respondenten en gerekruteerd

verkeer.

worden via de seniorenadviesraad.

• Eenzaamheid:

Het onderzoek, een primeur voor Oost-Vlaanderen, werd uit-

- 19,6% van de bevraagden kampt met serieuze een-

gevoerd door professor Verté (VUB), Nico De Witte (Hoge-

zaamheidsgevoelens (cf. schaal “eenzaamheid”)

school Gent), stadsbestuur Gent, Seniorenraad en Provincie

- wanneer door de respondent zelf gemeld is dat 21,4%

Oost-Vlaanderen.

• Informele taken:

Er werden 2013 senioren bevraagd. Men kwam tot die groep

- 38,1 % van de bevraagde senioren engageert zich op

via een steekproeftrekking (proportioneel gestratificeerde

het vlak van hulp aan zieke/gehandicapte/bejaarde fami-

streekproef).

lieleden, kennissen en buren en op vlak van opvang van

PERSPECTIEF

kleine kinderen

30

Enkele demografische bevindingen:

- 14,5 % doet aan vrijwilligerswerk

- de gemiddelde leeftijd = 69, 0 jaar

- 20,2 % zou in de toekomst vrijwilligerswerk willen doen.

- geslacht: V = 56,5 % en M = 43,5 %

• Stedelijke dienstverlening: men is ontevreden over de

- burgerlijke staat: gehuwd (61,5%), weduw(e)naar (20,3%),

volgende zaken:

nooit gehuwd (5,8%), gescheiden (9,0%), samenwonend

- kwaliteit van de voetpaden (52,7%)

(2,7%) en kloosterling(e) (0,8%)

- zichtbaarheid politie op straat (38,4%)

- aantal kinderen: gemiddeld 2,0

- verkeersveiligheidsbeleid (27,0%)

- aantal kleinkinderen: gemiddeld 2,8

- groeninfrastructuur (20,2%)

Interview

• Problemen:

beeldingen van geldige legitimatiekaarten die ze vlakbij hun

- 57,1% ervaart gezondheidsproblemen

voordeur, bijvoorbeeld op de meterkast, kunnen ophangen.

- 35,5% ondervindt problemen bij het invullen van formu-

Zo kunnen ze het pasje vergelijken van stadsambtenaren, po-

lieren

litie-inspecteurs of personeel van Telenet en Indexis dat aan

- 33,4% ziet het gebrek aan informatie als een probleem

de deur komt. “Wat we vaak tegenkomen, zijn valse politie-

• Verenigingen:

agenten”, aldus Gonzalez, “maar meestal spreken zij Frans.”

- 61,1% is lid van en vereniging – 38,9% is geen lid

Op de meterkastkaart staat daarom een woordje uitleg. Zo

- 19,4% is lid van een ouderenvereniging

staat op de fiche te lezen dat er in Gent geen politiemensen

- 37,6% weet niet dat ze bestaan

of werknemers van water- of elektriciteitsmaatschappijen zijn die enkel Frans of andere talen spreken.

Voor meer informatie

De politie houdt 2.500 fluitjes klaar en laat intussen 20.000

Seniorendienst

meterkastkaarten ronddelen. Op de achterkant van de fiche

Marijke De Moor

kan de bejaarde in kwestie de coördinaten van enkele ver-

Administratief Centrum

trouwenspersonen en van de huisarts noteren. “Zo weten we

Woodrow Wilsonplein 1, 9000 Gent

meteen tot wie we ons kunnen richten als we binnendringen

tel. 09 266 76 31, fax 09 266 76 89

bij een bejaarde in nood”, aldus Gonzalez.

e-mail [email protected]

Om deze bevolkingsgroepen maximaal te bereiken, wordt ENKELE ACTUELE INITIATIEVEN VOOR DE SENIOR

er nauw samengewerkt met de stedelijke Seniorendienst en

In het kader van de seniorenweek maakte de Preventiecel

Seniorenraad enerzijds, maar ook met alle organisaties die in

van de Politiezone Gent een actieplan dat erop gericht is de

Gent actief zijn in de thuisverzorging, thuisbedeling, sociale

veiligheid van senioren te verhogen. In deze optiek werden

huisvestingsmaatschappijen, dienstencentra en het OCMW

een aantal gadgets ontwikkeld die een ondersteunende rol

anderzijds.

kunnen spelen.

Tijdens de opening van de seniorenweek werd ook gespro-

Er wordt hierbij enerzijds gefocust op de veilig-

ken over de opening van een seniorenhuis (het voorjaar

heid van hoogbejaarde senioren op de open-

2006) dat een coördinerende rol zal vervullen in het

bare weg via het project ‘help-mij-fluitjes’.

Gentse seniorenbeleid. Het wordt een centraal in-

De lokale politie gaat de Gentse senioren

formatiepunt voor activiteiten van senioren.

beter wapenen tegen gauwdieven en oplichters. Senioren die nog goed te been zijn, krijgen een fluitje voor noodgevallen. Bejaarden die op straat worden aangerand, beroofd of zich plots slecht voelen, kunnen erop fluiten, zegt politiecommissaris Manuel Mugica Gonzalez. “Het geluid van een fluitje is heel zeldzaam geworden in onze samenleving en wordt meteen geassocieerd met politie. We hopen dat de bejaarden zo de aandacht van omstaanders kunnen trekken.”

Voor meer informatie Preventiecel Politiezone Gent Antonius Triestlaan 12, 9000 Gent

geïsoleerd leven en weinig deelnemen aan het sociaal net-

tel. 09 266 65 91

werk via het project ‘meterkastkaart’. Deze groep senioren

e-mail [email protected]

zijn het meest kwetsbaar voor malafide personen die voor hen thuis een bedreiging kunnen vormen. Sociaal zwakke

Bron:

senioren krijgen thuis een meterkastkaart: een fiche met af-

www.gent.be/senioren

FEITCEPSREP

Anderzijds richt de Preventiecel zich op de senioren die

31

in de marge

PERSBERICHT

TELT IEDERS MENING MEE? Kan een referendum burgers en de politici dichter bij elkaar brengen? Heeft het zin rechtstreeks te peilen naar de mening van de burger? ‘Iedereen politicus?’ is de titel van een gespreksforum rond zin en onzin van het referendum, georganiseerd door Stichting Lodewijk de Raet samen met De Wakkere Burger. Dit jaar was er het veelbesproken referendum over de Europese grondwet. Volgend jaar misschien meer referenda in de programma’’s van de komende gemeenteraadsverkiezingen? De organisatoren willen een forum bieden waar we de zin en de onzin van referenda in alle rust en vanuit eigen ervaring en inzichten kunnen bespreken. PROGRAMMA Voormiddag

WAAR EN WANNEER

Informatieve sessies over deelaspecten van het referendum

‘Iedereen politicus?

door Prof. Wilfried de Wachter, Prof. Jaak Billiet, politica Nelly

Dit gespreksforum gaat door op

Maes en ervaringsdeskundige Arthur De Decker. Journalist

zaterdag 11 februari 2006 (9.30 – 17u)

Guy Tegenbos modereert.

in de gebouwen van de KUB, Vrijheidslaan 17, 1081 Koekelberg.

Namiddag

Deelname in de kosten: 15 euro

Deelnemers onderzoeken kritisch hun eigen mening in ver-

koffie, broodje en drankje inbegrepen.

PERSPECTIEF

schillende workshops. Er zijn vier discussiefora over resp.

32

het referendum op Europees, nationaal of lokaal niveau, of

SCHRIJF NU REEDS IN of vraag inlichtingen:

over het referendum in ethische kwesties. Verder is er een

Els Borghys

workshop ‘Hoe stel ik een juiste vraag in een referendum?’en

Stichting Lodewijk de Raet

de workshop ‘Welke mening haalt het?’over praktische reto-

Kon. Maria Hendrikaplein 64a

rica. De resultaten van deze workshops brengen we daarna

9000 Gent

voor de hele groep samen. Het panel kan vragen oplossen

T 09 382 75 73

en commentaar geven bij onze bevindingen. Zowel bij de

F 09 222 79 60

aanvang als op het einde nemen de aanwezigen deel aan

e-mail [email protected]

een referendum. Bij afsluiting bieden de organisatoren u een

www.de-raet.be

drankje aan. Van harte welkom!