INHOUD
Voorwoord
3
Nederlands-Zuidafrikaanse Vereniging
5
Suid-Afrikaanse Instituut
14
Stichting Studiefonds voor Zuid-Afrikaanse Studenten
21
Stichting ZASM
24
Samenstelling der besturen
26
1
Mw. dr. S.B.I. Veltkamp-Visser, mw. H. Donner, prof. dr. G.J. Schutte en dr. J. Donner voor de ZASM-tunnel bij Waterval Boven tijdens de onthulling van een plaquette in maart 2009
2
VOORWOORD
Een jaarverslag is een belangrijk document. In de eerste plaats wordt er in zo’n verslag een beeld geschetst van de gebeurtenissen in het afgesloten jaar en wordt doorgaans voorzichtig vooruitgekeken naar de komende periode. Daarnaast wordt het na verloop van jaren ook dikwijls een interessant historisch document. Daarom is het goed dat de organisaties die de ‘Keizersgracht 141-familie’ vormen al enige tijd een gezamenlijk jaarverslag uitgeven. Zo ontstaat een mooi beeld van de activiteiten die door de jaren heen binnen het ZuidAfrika Huis worden ontwikkeld en uitgevoerd. Voor de NZAV was het, samen met haar zusterorganisatie de Vlaams-Zuidafrikaanse Cultuurstichting, organiseren van een inkomend Jongerenproject weer een succesmoment. Hierdoor konden 16 studenten uit Zuid-Afrika zich een eigentijds beeld vormen over de Lage Landen. Voor het eerst was Zeeland in het programma opgenomen. Het bleek een zeer gewaardeerde toevoeging. Daarnaast werd door de NZAV, samen met de Stichting Civis Mundi, in oktober in het Koninklijk Instituut voor de Tropen een boeiend symposium georganiseerd, waarin vanuit verschillende invalshoeken werd gereflecteerd op de thema’s apartheid, anti-apartheid en postapartheid. Het bestuur van de ZASM kan terugkijken op een geslaagde viering van het 100-jarig bestaan zowel in Nederland als in Zuid-Afrika. De viering is afgesloten met een gezellige receptie in het Zuid-Afrika Huis onder zomerse omstandigheden. In datzelfde Zuid-Afrika Huis werd in augustus de nieuwe ambassadeur van Zuid-Afrika, Z.E. Peter Goosen, ontvangen door de directeur, het bestuur van de Stichting ZASM en de voorzitter van de NZAV. De ambassadeur toonde zich zeer geïnteresseerd in de geschiedenis van het Huis en de daarin gevestigde organisaties. De
band met de ambassadeur is inmiddels zover gegroeid dat de NZAV haar Jaarvergadering 2010 in de ambassade in Den Haag mag organiseren (op vrijdagmiddag 16 april!) en de ambassadeur zelf na afloop een voordracht zal houden. Over het Huis gesproken: het is geen geheim dat het bestuur van de Stichting ZASM in het afgelopen jaar is begonnen met een toekomstverkenning met betrekking tot het pand en de daarbinnen gevestigde instituten als de bibliotheek en het archief. Dit gebeurt in goed overleg met de ‘bewoners’ en in 2010 zal hier ongetwijfeld meer over bekend worden gemaakt. Ons belangrijkste bindmiddel was het afgelopen jaar ongetwijfeld weer het Maandblad Zuid-Afrika. De redactie is er wederom in geslaagd 10 veelzijdige nummers samen te stellen, met boeiende artikelen over diverse aspecten van het land Zuid-Afrika. Hiermee is de brug gelegd naar het land Zuid-Afrika zelf. Stond het afgelopen jaar in het teken van de verkiezingen en de benoeming van een nieuwe president, komend jaar vormt het WK voetbal de grote uitdaging voor het land. Het wordt ongetwijfeld een feest waarvan de positieve spin-off nog jaren voelbaar zal zijn. Vierde de Stichting ZASM in 2009 haar eeuwfeest, komend jaar bestaat het Studiefonds 100 jaar. Er zal op gepaste wijze aandacht worden besteed aan het 20e lustrum van dit eerbiedwaardige fonds, waarvan vele Zuid-Afrikaanse studenten door de jaren heen nuttig en dankbaar gebruik hebben gemaakt. De overige organisaties binnen het Zuid-Afrika Huis feliciteren het bestuur van het Studiefonds met het bereiken van deze eerbiedwaardige leeftijd. Mr. Wiete Hopperus Buma Voorzitter NZAV
4
NEDERLANDS-ZUIDAFRIKAANSE VERENIGING Aan de leden
H
et Hoofdbestuur der Nederlands-Zuidafrikaanse Vereniging biedt u hierbij het verslag aan over 2009, het honderdachtentwintigste verenigingsjaar.
Met een open economie en een moderne financiële infrastructuur werd Zuid-Afrika in 2009 hard geraakt door de gevolgen van de wereldwijde kredietcrisis. Voor het eerst in twee decennia kwam het land in een recessie. Door het prudente beleid van de regering Mbeki stond Zuid-Afrika er financieel beter voor dan veel andere landen bij het uitbreken van de crisis. Mede daardoor kon de regering de werkgelegenheid stimuleren met grote investeringen in infrastructuurprojecten. De centrale bank verlaagde de rente met vijf procentpunten waardoor bedrijven meer konden investeren. Inmiddels is een voorzichtig herstel zichtbaar. Voor 2010 staat de regering voor de uitdaging om de verleiding te weerstaan het prudente financiële beleid op te offeren aan een kortstondige impuls voor de economie, bijvoorbeeld door de centrale bank onder druk te zetten om de rente tot een kunstmatig laag niveau te verlagen. Het gevaar is echter dat daardoor de inflatie zou toenemen, de koers van de Rand zou verzwakken en in bepaalde delen van de economie een luchtbel zou ontstaan. De belangrijkste politieke gebeurtenis van het afgelopen jaar waren de parlementsverkiezingen in april, waarbij het ANC zijn absolute meerderheid behield. De nieuwe partij COPE daarentegen kon de verwachtingen niet waarmaken, waardoor de DA als sterkste oppositiepartij uit de bus kwam. De oordelen over de nieuwe president Jacob Zuma zijn tot nu toe evenwel mild. Het overige nieuws uit Zuid-Afrika stond met name in het teken van de voorbereidingen voor het wereldkampioenschap voetbal in 2010. Terugkerend nieuwsitem was de bezorgdheid over de veiligheid en de vraag of de stadions op tijd gereed zullen zijn. Met dit internationale sportevenement aankomende zomer staat Zuid-Afrika volop in de aandacht. Het jaar 2009 is voor de NZAV een actief jaar geweest. De aandacht voor ZuidAfrika en de activiteiten van de NZAV zijn nog steeds groeiende. De Vereniging heeft dit jaar sprekers geleverd voor diverse congressen, lezingen, workshops en symposia inzake Zuid-Afrika. Dankzij de inzet van staf en vrijwilligers kon ook in 2009 veel werk verricht worden. 5
De contacten met de Zuid-Afrikaanse ambassade zijn op verschillende gelegenheden aangehaald. Op 24 april zijn enkele bestuursleden aanwezig geweest bij een bijeenkomst van de Zuid-Afrikaanse ambassade in het Atrium in Den Haag ter gelegenheid van Vrijheidsdag. Daarnaast heeft de NZAV de nieuwe ZuidAfrikaanse ambassadeur, Z.E. Peter Goosen, een welkomstbrief gestuurd vergezeld van bloemen. Op 28 augustus is Z.E. Goosen op het Zuid-Afrika Huis ontvangen door het bestuur van de ZASM, de directeur van het Zuid-Afrika Huis en de voorzitter van de NZAV. Met de Vlaams Zuid-Afrikaanse Cultuurstichting is weer samengewerkt bij de organisatie van het Jongerenproject. Daarnaast zijn op 20 februari enkele bestuursleden van de NZAV en de VZACS in Antwerpen bijeengekomen. Op zaterdag 9 januari organiseerde de NZAV, namens alle instellingen die in het Zuid-Afrika Huis zijn gevestigd, de gebruikelijke nieuwjaarsreceptie in het pand aan Keizersgracht 141 in Amsterdam. Tijdens de receptie werd de fototentoonstelling ‘Stanford 150 jaar, Portret van een Dorp in 22 foto’s’ van de in Namibië geboren fotografe Annalize Mouton geopend. Dhr. Frederik Groos, die bevriend is met de fotografe, verzorgde een inleiding. Ongeveer 60 mensen bezochten de receptie. Op zaterdag 18 april hield de Vereniging haar algemene ledenvergadering in de Doopsgezinde Gemeente (Singelkerk) te Amsterdam. Tijdens de ochtendzitting zijn conform het rooster van aftreden mw. M.J. Dijkshoorn-Struijk, mr. B.W. Hopperus Buma, prof. dr. J. Wilmots, jhr. mr. M.L.E. Storm van ’s Gravesande en drs. J.M. Weggemans afgetreden. De afgetreden bestuursleden, met uitzondering van drs. Weggemans, hebben zich opnieuw herkiesbaar gesteld en zijn bij acclamatie opnieuw benoemd voor een periode van drie jaar. Ook hebben jhr. mr. A.W. Beelaerts van Blokland en drs. W.L. Bronkhorst zich verkiesbaar gesteld als lid. Zij zijn eveneens bij acclamatie benoemd. Mr. drs. A. Waayer is afgetreden als secretaris van de Vereniging. Wel blijft hij deel uitmaken van het Dagelijks Bestuur. De voorzitter bedankte hem voor zijn jarenlange inzet. De functie van secretaris is overgenomen door drs. R.O. Buning. De voorzitter van de Vereniging, mr. B.W. Hopperus Buma, opende de vergadering met een korte terugbik op het afgelopen jaar. Hij sprak van een succesvol jaar, waarin de NZAV weer een groei in het ledenaantal had gekend. Hij onderstreepte daarbij het belang van het Maandblad Zuid-Afrika en het Jongerenproject. In het bijzonder noemde hij de zeer actieve afdeling Het Noorden. Op voorstel van de Financiële Commissie werd er decharge verleend aan de pen6
ningmeester, mr. B.J.W. van Raay ML, voor het boekjaar 2008. Tijdens de vergadering is een nieuwe Financiële Commissie benoemd. Deze bestaat uit dhr. H. Bunk, mr. L.A. de Jager en mr. A.C.T.M. Martin. De voorzitter bedankte de penningmeester en de Administrateur der Vereniging, dhr. G. Tentij. Mw. drs. A. Smet bracht verslag uit van de werkzaamheden van de Commissie Studiereizen. Vorig jaar is er een Jongerenproject naar Namibië en Zuid-Afrika geweest. Dit jaar organiseerde de commissie een inkomend Jongerenproject, dat met zestien deelnemers goed gevuld was. Nieuw onderdeel van het programma was een verblijf in Zeeland. Tot slot stelde het bestuur van de afdeling Het Noorden zich voor en vertelde over de activiteiten die op stapel stonden. De voorzitter, mw. ir. L. van der Merwe, vertelde over het veranderde karakter van de afdeling nu de banden met de Rijksuniversiteit Groningen verminderd zijn. De afdeling kende een grote groei door mensen die op zoek zijn naar cultuur en gezellige contacten. Tijdens de middagzitting kwam dhr. Bram Vermeulen, voormalig NRC- en NOScorrespondent voor Zuidelijk Afrika, praten over zijn boek Help, ik ben blank geworden. Na jarenlang in Zuid-Afrika te hebben gewoond moest hij concluderen dat het hem niet was gelukt te integreren in een Afrikaanse samenleving. Aan de hand van de zaak van Johan Nel, die tot levenslange gevangenisstraf werd veroordeeld voor de viervoudige moord die hij pleegde in een township bij Swartruggens, stelde hij zich de vraag waarom er Afrikaners zijn die daar na vier eeuwen nog niet in geslaagd zijn. Volgens dhr. Vermeulen komt dat omdat volledige integratie in een andere cultuur onmogelijk is. Hierop volgde een debat. Als coreferenten traden dr. Theo Brinkel en mr. drs. Kees Homan gen. b.d. op. De Jaarvergadering 2009 werd afgesloten met een informele receptie. De lezing en de receptie werden door ruim 150 belangstellenden bezocht. Op 15 mei vond in Nijmegen het door de Radboud Universiteit Nijmegen en de NZAV georganiseerde eendaagse congres ‘Narratief en Trauma in de ZuidAfrikaanse en Nederlandse letterkunde’ plaats. Op 17 oktober vond in het Koninklijk Instituut voor de Tropen het symposium ‘Apartheid, anti-apartheid en postapartheid’ plaats. De bijeenkomst, die door prof. dr. S.W. Couwenberg, hoofdredacteur van Civis Mundi, en de NZAV georganiseerd was, trok ruim 60 belangstellenden. 7
Het Maandblad Zuid-Afrika verscheen in het verslagjaar tien keer, zes maal met 20 en vier maal met 24 bladzijden. De redactie veranderde van samenstelling doordat Bianca Kalff de plaats innam van Brenda Bakker als vertegenwoordigster van de Nederlandse Kamer van Koophandel voor Zuidelijk Afrika (SANEC), die voor één jaar toetrad tot de kring van subsidiegevers. De redactie is SANEC hiervoor zeer erkentelijk. Dat geldt ook voor de volgehouden financiële en inhoudelijke inbreng van de Stichting ZASM, het Suid-Afrikaanse Instituut, de Vlaams Zuid-Afrikaanse Cultuurstichting, de Van Ewijck Stichting, het Zuid-Afrikaanse Verkeersbureau (SATourism) en SAVUSA (South Africa VU University Strategic Alliances). Er werden in 2009 drie themanummers uitgegeven, respectievelijk over academische samenwerking, cultuur & toerisme en over het honderdjarig bestaan van de Stichting ZASM. Met SANEC werd afgesproken dat bedrijfsnieuws en informatie over maatschappelijk verantwoord ondernemen in Zuid-Afrika zowel in het Maandblad als op SANEC’s website zal verschijnen. We hopen komend jaar de samenwerking met SANEC verder te verbreden. Met het Zuid-Afrikaanse Verkeersbureau in Amsterdam is overeengekomen dat een van zijn medewerkers zitting zal nemen in de redactie. Op deze manier denken we de belangrijke impact die het toerisme heeft op de sociaaleconomische ontwikkeling van Zuid-Afrika meer recht te kunnen doen. Overigens zal de focus hierbij vooral liggen op gemeenschaps- en cultureel toerisme. Het afgelopen jaar bracht ons meer lezers, meer reacties van lezers en meer aangeboden kopij dan op korte termijn gepubliceerd kon worden. Op grond van deze positieve ontwikkelingen is de redactie van mening dat het maandblad met vertrouwen de 87e jaargang tegemoet kan zien. De boekenbesteldienst Egoli werd opgericht in 1999 en stelt zich ten doel de import van Zuid-Afrikaanse boeken in Nederland te bevorderen. Hierbij ligt de nadruk op (onvertaalde) boeken die normaal geen of nauwelijks aandacht zouden krijgen in ons land. Het gaat hierbij om zowel fictie als non-fictie. Egoli heeft het jaar 2009 afgesloten met een batig saldo van ruim € 700. De overstap naar een nieuwe leverancier en de start van een webwinkel waarop ook Egoli-titels worden aangeboden hebben daarbij geholpen; in 2009 zijn er 166 boeken onder de Egolivlag verkocht. Egoli voldoet dus blijkbaar nog steeds in een behoefte. De werkzaamheden van de Vereniging werden ook in 2009 weer financieel onder8
steund door de Stichting ZASM. Het Hoofdbestuur is naast Stichting ZASM ook de redactie van het Maandblad veel dank verschuldigd voor de wijze waarop zij haar werkzaamheden verricht. Het lidmaatschap van de Vereniging is en blijft voor velen mede aantrekkelijk vanwege het hieraan gekoppelde abonnement op het Maandblad. Onze waardering gaat ten slotte uit naar de directie en staf van het Zuid-Afrika Huis, mw. dr. S.B.I. Veltkamp-Visser, directeur; mw. C. de Maijer, bibliothecaris; en mw. C. Dorr, die dr. Veltkamp voor één dag en mw. De Maijer voor twee dagen per week vervangt.
Financiën Het boekjaar 2009 is afgesloten met een matig batig saldo. Vergeleken met voorgaande jaren is er dus een gunstige ontwikkeling waar te nemen. Leden van de Vereniging kunnen een afschrift van het financieel verslag aanvragen bij het secretariaat van de Vereniging aan de Keizersgracht 141 te Amsterdam. Dit overzicht ligt tevens ter inzage tijdens de algemene vergadering op vrijdag 16 april 2010.
Bestuur In het verslagjaar vonden één algemene en twee hoofdbestuursvergaderingen plaats. Het Dagelijks Bestuur kwam zes maal bijeen. De bestuursvergaderingen stonden met name in het teken van de continuïteit en de kwaliteit van het Maandblad en het Jongerenproject. In het verslagjaar is het Voorzittersoverleg Zuid-Afrika Huis tweemaal gehouden. Het Voorzittersoverleg vindt onder wisselend voorzitterschap plaats. Belangrijke onderwerpen van het Voorzittersoverleg waren de toekomst van het Zuid-Afrika Huis en de inhoud van de samenwerking tussen de instellingen die in het Huis gevestigd zijn. De regiovertegenwoordigers hebben zich enthousiast ingezet om in hun regio voorlichting te geven over de NZAV en het Hoofdbestuur te ondersteunen bij activiteiten in de regio. De regiovertegenwoordigers fungeren naast de twee bestaande afdelingen (Randstad en het Noorden). 9
Studiereizen Jongerenproject 2009 In de zomer van 2009 vond wederom het inkomend Jongerenproject van de NZAV en de Vlaams-Zuidafrikaanse Cultuurstichting plaats. Een groep van zestien studenten uit Zuid-Afrika begon met het inmiddels traditionele verblijf in Hoepertingen en de zomerschool in Hasselt. Na lezingen over zeer uiteenlopende onderwerpen en ook een ‘nie-amptelike kompetisie’ tussen enkele deelnemers omtrent de vraag wie de meeste soorten bier kon proeven, werd het bezoek aan Vlaanderen afgesloten met overnachtingen bij gastgezinnen en bezoeken aan, onder andere, Brugge en Leuven. Een nieuw programmaonderdeel was het bezoek aan Zeeland. Mede dankzij de hulp van onze oud-voorzitter dr. Caesar Hulstaert is dit een groot succes gebleken. Het was in elk geval voor het eerst in de geschiedenis van het JP dat een deelnemer door de KNRM als drenkeling uit de Noordzee is gered (na er overigens door dezelfde KNRM eerst in te zijn gegooid). In Den Haag werd de Tweede Kamer bezocht en hadden de studenten een gesprek met een medewerker van D66. De politie in Leiden verzorgde wederom een ochtendprogramma, waarna de studenten de universiteit aldaar bezochten. Ook Delft, Rotterdam en Utrecht werden bezocht. In Amsterdam werd in het Zuid-Afrika Huis een braai georganiseerd waar de studenten de certificaten voor de zomerschool kregen uitgereikt. Een overvol programma in ongeveer drie weken door Vlaanderen en Nederland. Vermoeiend, maar zoals de deelnemers schreven in hun evaluatie: ‘...ons sal die JP 2009 altyd onthou as ’n wonderlike ervaring ter verbreding van ons onderskeie wêreldbeskouinge.’ Samenstelling commissie Twee deelnemers van het JP 2008, Eke Krijnen en Lex de Jongh, hebben inmiddels de commissie versterkt. Bart van Raay heeft, nu hij penningmeester van de vereniging is geworden, de commissie verlaten. Wij willen hem op deze plek bedanken voor zijn inzet de afgelopen jaren.
10
Afdelingen en regiovertegenwoordiging Afdeling Randstad In het afgelopen verenigingsjaar onderhielden leden van de afdeling op een informele basis wederom contacten met Zuid-Afrikanen die Nederland bezochten. Daarnaast is de Randstad ook altijd een belangrijk onderdeel van het JP, zowel in academisch als cultureel en sociaal opzicht. Dankzij de inspanningen van leden en niet-leden konden er ook in de Randstad waardevolle bijdragen aan het JPprogramma geleverd worden. Om slechts enkele zaken te noemen: Rachelle Conradie verzorgde een uitgebreide kennismaking met de Universiteit Leiden en gaf aan de JP-deelnemers voorlichting over studiemogelijkheden in Leiden. Hiervoor hadden de JP’ers in het ‘Zweetkamertje’ van het Leidse Academiegebouw al de handtekeningen van hun landgenoten, de eredoctoren Generaal Smuts en President Mandela, kunnen bewonderen. Sommige Zuid-Afrikanen hebben ’s avonds nog uitgebreid het Leidse studentenleven aan den lijve ervaren. In Utrecht konden de deelnemers dankzij Aukje Smet d.m.v. een bezoek aan het CNV met heel andere aspecten van de Nederlandse samenleving kennismaken. Daarnaast hebben Zuid-Afrikanen en Nederlanders weer eens het bestaan van de godsdienstige banden tussen hun beider landen kunnen ondervinden tijdens een kerkdienst-met-nagesprek in Scheveningen. Een van de JP-deelnemers deed de schriftlezing in het Afrikaans, waarna de gemeente antwoordde met het zingen van een psalm in het Afrikaans. Afdeling Het Noorden In het afgelopen jaar lag de nadruk bij de afdeling wederom op het organiseren van activiteiten waarbij leden en geïnteresseerden elkaar konden ontmoeten. We constateren als bestuur dat daar een grote behoefte aan bestaat. Met een Zuid-Afrikaanse wijnproeverij in Kampen op 4 april wilde de afdeling de leden bereiken die in het oosten van het land en in de IJsselmeerpolders wonen. Corine de Maijer woont in Kampen en heeft ons daarbij flink geholpen. Zaal De Luchtbode was een uitstekende accommodatie. De opkomst was met ongeveer 25 mensen nog niet heel hoog, maar de sfeer was goed.Het was voor het eerst dat Tracy Bell ook voor een paar maaltijdsoepen tijdens het wijnproeven zorgde. Op 19 april verzorgde de afdeling de Europese première van de film Ouma se slim kind, in samenwerking met Koos Abeln, eigenaar van bioscoop Smokey in Stads11
kanaal. Ons nieuwe en zeer verdienstelijke bestuurslid Martin Smit kwam in contact met de makers van de film die in Zuid-Afrika prijzen had gewonnen voor het beste draaiboek en de beste Afrikaanse film. Hoewel het de bewuste zondagmorgen schitterend weer was, was de bioscoop met 80 personen vol! Iedereen was opgetogen over de film en het goede acteerwerk. Het trieste einde ontroerde de vele bioscoopgangers. De in Zuid-Afrika geboren burgemeester van Stadskanaal, Jur Stavast, heeft het publiek in het Afrikaans toegesproken. Daarna werd er wijn geschonken en werden ‘vingerhappies’ genuttigd. De filmvoorstelling was een verrassend succes! Op 20 juni organiseerde de afdeling een braai. Vorig jaar vond de braai voor het eerst plaats, in het historische gevangenisdorp Veenhuizen. Nu had het bestuur besloten om de braai in Gasselte te laten plaatsvinden. We maakten gebruik van de leerkamer en de omgeving van de kleine middeleeuwse kerk in Gasselte. De opkomst was met bijna 80 personen (tegenover 45 vorig jaar) zeer goed. Het bleek een goede methode om de mensen van tevoren voor hun deelname aan de braai te laten betalen. Klaas Spekken, een zanger uit Ter Apel, trad op met een gedeeltelijk Afrikaanstalig repertoire. Op 31 oktober verzorgde Tracy Bell, voor de derde keer, een wijnproeverij voor de NZAV in Gasselte. De opkomst was zeer bevredigend; er waren iets minder mensen dan tijdens de wijnproeverij van een jaar eerder. Op 28 november organiseerde het nieuwe jeugdbestuur een huiskamerbijeenkomst bij de familie De Wet in Gasselternijveenschemond. Zo was er een quiz, een pakjesavond en een optreden met Zuid-Afrikaanse liedjes van de zangeres Titia Keizer uit Leek, waarbij Joop Stam uit Stadskanaal op de piano begeleidde. Hierbij waren 18 leden aanwezig. In de loop van het jaar zijn er een aantal verbeteringen aangebracht aan de website. Afgelopen jaar heeft het bestuur meegedacht met Martin Smit inzake het Koos du Plessis-project, waarbij Gronings- en Afrikaanstalige zangers een tournee zullen maken met liedjes van Koos du Plessis. De zangeres Carla du Plessis, de dochter van deze zanger, zal hiervoor uit Zuid-Afrika naar Nederland komen. Gronings en Afrikaans zullen hier bij elkaar komen. De bestuursfunctie van Hens Buiter is overgenomen door Martin Smit uit Stadskanaal. Hij heeft gaande het afgelopen jaar het vice-voorzitterschap op zich genomen. Ook heeft de afdeling nu een jeugdbestuur. 12
Regio Zuid en Zuid-West Nederland Als vanouds wordt ervoor gezorgd dat het Maandblad Zuid-Afrika ter verkoop wordt aangeboden bij De Drukkerij in Middelburg, de beste boekhandel van Nederland en Vlaanderen. In het verslagjaar werd de Commissie Studiereizen geholpen bij de organisatie van een verblijf van de Zuid-Afrikaanse studenten op Walcheren in Zeeland (van 13 tot 15 juli) en een ontvangst van de studenten op de Roosevelt Academy in Middelburg. Comité Gauteng De activiteiten van het Comité Gauteng waren gericht op de selectie in Johannesburg en Pretoria van studenten voor het Jongerenproject naar Nederland en Vlaanderen.
13
SUID-AFRIKAANSE INSTITUUT
Het SAI heeft in 2009 een voorspoedig jaar doorgemaakt, zowel wat betreft dienstverlening als onderwijs en onderzoek. Bestuurlijk was de bezinning op de locatie van het SAI een belangrijk thema. Bezoekers De bibliotheek werd in het verslagjaar 361 maal bezocht door 166 verschillende bezoekers. Deze getallen zijn min of meer gelijk aan die van vorig jaar. Naast de dienstverlening aan de fysieke bezoekers is de bibliotheek ook zeer frequent per telefoon en e-mail met verzoeken om informatie benaderd. De vragen die binnenkwamen varieerden van zogenaamde quick-references (adres- of bibliografische informatie) tot gespecialiseerde verzoeken. Het aantal telefonische vragen bedroeg in het verslagjaar 220; per e-mail waren dat er 594. In deze cijfers lijkt zich, in vergelijking met vorige jaren, een trend door te zetten richting een afname van telefonische contacten ten gunste van het e-mailcontact. Het totale aantal bezoeken en verzoeken om informatie in 2009 bedroeg 1175 en resulteerde in 732 uitleningen. De cijfers zijn iets lager dan vorig jaar, maar niet significant. De schommelingen in de uitleen kunnen te maken hebben met toevallige omstandigheden, zoals het aantal studenten dat prof. dr. Ena Jansen’s colleges volgt; indicaties voor een structurele verklaring ontbreken. De website van het Zuid-Afrika Huis werd weer druk bezocht. In 2009 klikten 31.926 mensen naar www.zuidafrikahuis.nl. Deze telling is gebaseerd op één gebruiker die binnenkomt, vervolgens een paar pagina’s bekijkt en weer weggaat. De gemiddelde bezoeker bekijkt ongeveer twee pagina’s, het totaal aantal bekeken pagina’s in 2009 is 66.807. Ten opzichte van 2008 zijn deze aantallen behoorlijk gestegen, respectievelijk met 30 en 40 %. In 2009 maakten acht promovendi gebruik van de bibliotheek. Zij verrichtten onderzoek naar verschillende aspecten van de Zuid-Afrikaanse samenleving, zoals het onderwijs, de letterkunde en de geschiedenis. De onderwerpen van de scripties van studenten zijn hoofdzakelijk letterkundig van aard. De reden hiervoor is het feit dat zich onder deze studenten een elftal van prof. Jansen bevindt. De onderwerpen van werkstukken door scholieren vervaardigd zijn uiteenlopend. Meestal betreft het hier leerlingen van het voortgezet onderwijs. Een greep uit de onderwer14
pen is: Nelson Mandela, apartheid, cultuur in Zuid-Afrika, Afrikaans, muziek, aids en kunst. Daarnaast maakten prof. dr. Lisa Kuitert, hoogleraar Boekwetenschap aan de UvA, en haar studenten veelvuldig gebruik van de pamflettencollectie van de bibliotheek in het kader van haar colleges in het voorjaar van 2009. Aanwinsten De collectie groeide in 2009 met 567 titels. Hiervan ontving de bibliotheek 273 gratis. Het bestuur is daarvoor in Zuid-Afrika dank verschuldigd aan: NB Uitgewers te Kaapstad, Protea Boekhuis te Pretoria, Umuzi te Kaapstad en de Van Ewijck-Stigting te Kaapstad. Daarnaast gaven een aantal Nederlandse en Vlaamse uitgeverijen bij verschijning van een vertaalde Zuid-Afrikaanse titel of een aan Zuid-Afrika gerelateerde titel op verzoek vaak een presentexemplaar aan de bibliotheek. Hier noemen we graag: Uitgeverij Balans, Davidsfonds, NRC Handelsblad, Info Verre Reizen, Nijgh & Van Ditmar, Idea Books, Uitgeverij De Geus, J.M. Meulenhoff, Uitgeverij Contact, Uitgeverij Cossee, Uitgeverij Scriptum, Ailantus, NieuwAmsterdam, Uitgeverij Carrera, KIT Publishers, Em. Querido Uitgevers en L.J. Veen. En dan mogen we niet de incidentele schenkingen van (bestuurs)leden, schrijvers, vertalers en particulieren aan de bibliotheek vergeten. Wij willen hen op deze plaats hartelijk bedanken voor hun schenkingen. Bij een zeer globale indeling kan de aanschaf van nieuwe boeken en de uitleen van boeken als volgt rubrieksgewijs weergegeven worden:
Taal- en letterkunde Geschiedenis Actueel, politiek, economie Diversen AVM
Aanwinsten Gekocht / Gratis 20 % 24 % 11 % 6% 9% 5% 10 % 13 % 1% 1%
Uitleningen 47 % 20 % 14 % 14 % 5%
Rondleidingen De bibliotheek verzorgde in 2009 op verzoek een drietal rondleidingen aan groepen geïnteresseerden. Op 6 maart ontving de bibliotheek Emile van Brakel met twee zeer geïnteresseerde bezoekers uit Zuid-Afrika. Op 4 juni ontving de biblio15
theek twee medewerkers van het KIT Informatiecentrum. Op 28 oktober ontving de bibliotheek prof. Jansen met 11 studenten, voor wie een inleiding op de bibliotheek verzorgd werd. Daarnaast ontving de bibliotheek in juli en september twee Zuid-Afrikaanse schrijvers, respectievelijk Carel van der Merwe en Wessel Ebersohn voor een kennismaking. Literaire bijeenkomsten In 2009 organiseerde het Multipodium een aantal literaire evenementen. Het SAI leverde hieraan zijn bijdrage. Graag noemen we hier de volgende evenementen. Op dinsdag 19 mei organiseerde het Zuid-Afrika Huis een concert van The HA! Man. Francois le Roux, beter bekend als ‘the HA!Man’, vermaakte en verbaasde zijn publiek met zijn cello, keyboard, stem en dans. Zijn muziek toont zijn ZuidAfrikaanse wortels en zijn spontane benadering was uitdagend. Hij werd begeleid door Lara Kirsten, dichteres en pianiste, die ook een aantal gedichten van haarzelf ten gehore bracht. De leeskring van het Zuid-Afrika Huis is al jaren een traditie. Op 2 juni hield Chris van der Merwe voor een uitgebreider Leeskring-publiek een lezing over EKM Dido getiteld: ‘Multiculturalisme bij Dido’. De jarenlange samenwerking tussen het Zuid-Afrika Huis en het Grachtenfestival werd ook in 2009 voortgezet. Op 16 augustus gaf het Zuid-Afrikaanse jazztrio Charl du Plessis een concert in een volledig uitverkochte zaal van het Zuid-Afrika Huis. Op 29 augustus werd de tentoonstelling ‘Lief Beest’ van Helena Fourie geopend in het Zuid-Afrika Huis. De opening werd verricht door Vivian Boelen. In het kader van de Week van de Geschiedenis organiseerde het Zuid-Afrika Huis op 21 oktober een lezing getiteld: ‘ “Een veldtocht met den pen”. Nederland en de Zuid-Afrikaanse Oorlog (1899-1902)’. Vincent Kuitenbrouwer hield deze goed bezochte lezing. Op 18 november trad Laurinda Hofmeyr op in een uitverkocht Zuid-Afrika Huis, een avond vol muziek en poëzie. Laurinda Hofmeyr zong Afrikaanse gedichten en begeleidde zichzelf op de vleugel. De muziek werd ondersteund door basgitarist Schalk Joubert. 16
Op 12 december organiseerde de Commissie Zuid-Afrika van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde in samenwerking met het Zuid-Afrika Huis een Petronella van Heerden-symposium. Sprekers waren prof. dr. Ena Jansen (UvA), prof. dr. Louise Viljoen (Universiteit Stellenbosch), prof. dr. Frits Lammes, emeritus hoogleraar gynaecologie (UvA), en dr. Eep Francken (Universiteit Leiden). Personeel De dagelijkse leiding van de bibliotheek was ook in 2009 de primaire taak van de bibliothecaris van het SAI, mw. Corine de Maijer. Zij heeft de zorg voor het beheer en de uitbouw van de collectie en voor het gebruik daarvan door de klanten van de bibliotheek. Zij verricht daarvoor allerhande bibliotheektechnische werkzaamheden ten behoeve van de bibliotheek. Daarnaast voert zij verschillende organisatorische en administratieve activiteiten uit ten behoeve van het Zuid-Afrika Huis in het algemeen. Samen met de diverse vrijwilligers werkt zij aan de retrospectieve invoer van de collectie in het Huis en verwerkt zij de schenkingen. Het dagelijks onderhoud van de website van het Zuid-Afrika Huis behoort ook tot haar taken; de plannen voor nieuwe ontwikkelingen maakt ze in samenwerking met de Commissie Website Zuid-Afrika Huis. De organisatie van de cursussen Afrikaans en (literaire) activiteiten zijn inmiddels een vast onderdeel van haar werk. Vanaf mei 2009 is het Zuid-Afrika Huis-team versterkt met de medewerking van mw. Tineke Dorr. Zij werkt drie dagen per week, waarvan twee voor de bibliotheek en één voor de directeur. Het dagelijkse bibliotheekwerk is ook onderdeel van haar werk, daarnaast is zij verantwoordelijk voor het literaire knipselarchief en de index op het Maandblad Zuid-Afrika. Ook de organisatie van de cursussen Nederlands behoort tot haar taken, alsmede het (mede)organiseren van (literaire) activiteiten. Erik de Maijer werkte tot mei 2009 twee dagen per week in de bibliotheek. Hij had o.a. de verwerking van de literaire knipsels in het knipselarchief onder zijn hoede. Daarnaast maakte hij de indexen op het Maandblad Zuid-Afrika. Hij hield zich ook bezig met het foto-scanproject ten behoeve van de website. Vanaf september is Erik de Maijer weer in de bibliotheek actief, ditmaal als vrijwilliger; hij richtte zich volledig op de afronding van het foto-scanproject, dat naar verwachting begin 2010 voltooid is. Mw. Aafke van Strien werkte één dag in de week als vrijwilligster in de bibliotheek. Zij verrichtte allerhande werkzaamheden en heeft daarnaast de taak op zich genomen de fotocollectie van de NZAV te ontsluiten. Via de website is deze collectie te zien voor belangstellenden. 17
Als tegenprestatie voor de rondleiding die Corine de Maijer verzorgde voor Emile van Brakel en zijn Zuid-Afrikaanse bezoekers zette deze zich een aantal dagen vrijwillig in voor de bibliotheek. In de maanden van afwezigheid van Erik de Maijer nam hij het foto-scanproject waar. Mw. Cecilia Neethling werkte eveneens een aantal dagen als vrijwilligster in de bibliotheek. Haar taak was het om de ongeordende collectie in de kelder uit te zoeken en te scheiden in reeds aanwezige titels en nieuwe aanwinsten voor de bibliotheek. Het bestuur dankt allen voor de inzet en prettige samenwerking. Bestuur Het SAI-bestuur kwam in 2009 tweemaal bijeen: op 31 maart en 16 september. De huidige bestuursleden zijn: prof. dr. G. Harinck (voorzitter), mw. dr. S.B.I. Veltkamp-Visser (secretaris), dhr. H.V. van Strien RA (penningmeester), dhr. G.J. Bekman, dr. A.J. Overbeeke en prof. dr. O. Praamstra. In juni heeft een overleg plaats gevonden tussen bestuursleden van de ZASM en het SAI over de renovatie van het pand Keizersgracht 141. Naar deze en andere mogelijkheden van optimalisering van de bewaarcondities voor de collectie en van de dienstverlening is in het najaar onderzoek verricht. De financiële situatie van het SAI is stabiel en gezond. Bijzondere leerstoel Zuid-Afrikaanse letterkunde aan de UvA Dankzij een NWO-vervangingssubsidie was prof. dr. Ena Jansen tijdens het academisch jaar 2008-2009 vrijgesteld van onderwijsverplichtingen aan zowel de VU als de UvA. Het bestuur van de Van Ewijck-Stigting heeft zoals gebruikelijk de activiteiten van de hoogleraar in de vorm van een jaarlijkse reisbeurs ter waarde van R5000 ondersteund. Zij heeft haar sabbatsverlof tijdens de eerste helft van 2009 hoofdzakelijk in Kaapstad doorgebracht waar zij werkte aan haar boekproject getiteld ‘Die representasie van huisbediendes in die Suid-Afrikaanse literatuur’. In Zuid-Afrika trad zij in april op bij de KKNK in Oudtshoorn over haar bijdrage aan de bundel herinneringsteksten ‘Van Volksmoeder tot Fokofpolisiekar’ en werd zij in mei in het Huis der Nederlanden door Daniel Hugo geïnterviewd over Klinkklaar (een Eybers-bloemlezing met cd). In januari bezocht zij een week lang de Universiteit van de Antillen, Curaçao (met andere bijzonder hoogleraren van de UvA) in verband met een workshop over een nieuw masterprogramma aldaar. Tijdens haar sabbatical ging zij door met het begeleiden van UvA-promovendi mw. Hanneke Stuit (ASCA) en mw. Ksenia Robbe (promovenda aan de Justus-Liebig18
Universität Gießen) en had contact met VU-promovenda Steenwijk en enkele masterstudenten. Terug in Amsterdam kon zij tijdens het academisch jaar 2009-2010 haar college Zuid-Afrikaanse letterkunde voor het eerst sinds 2002-2003 niet gelijktijdig aan zowel VU- als UvA-studenten geven vanwege ingewikkelde rooster- en andere eisen van haar vakgroep aan de VU. In 2009 is de driehoeksrelatie van prof. Jansen tussen VU/SAI/UvA contractueel geregeld. Tijdens het tweede blok van het eerste semester volgden elf VU-studenten een kort 5-puntswerkcollege ‘Steden in de Zuid-Afrikaanse literatuur’. Op basis hiervan werd prof. Jansen genomineerd als docent van het jaar aan de Faculteit der Letteren. Tijdens het tweede semester (februari-mei 2010) geeft zij aan UvA-studenten een uitgebreid 10-puntswerkcollege over stadsteksten getiteld ‘Eldorado van tintelende lig’ (http://studiegids.uva.nl/web/sgs/nl/c/10499.html). Voor beide collegeseries is de bovenste zaal van het Zuid-Afrika Huis gebruikt; een ruimte die zeer enthousiasmerend werkt. Zowel de docente als de enthousiaste studenten zijn daar in staat gebruik te maken van het rijke aanbod aan onderwijsmiddelen die in de bibliotheek aanwezig zijn. In twee publicaties heeft prof. Jansen in 2009 de aandacht gevestigd op de waarde van het Zuid-Afrika Huis. Het ene artikel gaat over een brief van Jan Greshoff aan uitgever A.A.M. Stols van 4 november 1939 (opgenomen in het online Liber Amicorum voor Marita Mathijsen) en het andere is gepubliceerd in As almal ver is (red. Danie Marais), een boek met ervaringen van Zuid-Afrikaanse expats. Prof. Jansen koppelde in ‘Herken jou tuisheid in ’n gragtepand’ haar eigen beleving van een tussenbestaan aan het grote belang dat het Zuid-Afrika Huis voor haar en honderden andere Zuid-Afrikaanse en Nederlandse bibliotheekgebruikers en bezoekers van culturele evenementen aan de Keizersgracht 141 heeft. Het pand is reeds bijna een eeuw, sinds 1923, in het bezit van de ZASM. In een lezing in de ‘Vreemdelingen in de literatuur’-serie van de Illustere School van de UvA refereerde zij ook aan de bibliotheek. Een illustratie uit een van de waardevolle Africana-reisboeken in het Zuid-Afrika Huis werd als illustratie in Folia gebruikt. In oktober 2009 diende zij in twee PhD-commissies aan de UvA (mw. Widjajanti Dharmowijono, Van koelies, klontongs en kapiteins. Het beeld van de Chinezen in Indisch-Nederlands literair proza 1880-1950; en mw. Saskia Lourens, Writing History. National Identity in André Brink’s Post-Apartheid Fiction). In het Zuid-Afrika Huis verzorgde zij de inleidingen voor een concert door Laurinda Hofmeyr en Schalk Joubert (november 2009) en voor een symposium over Petronella van Heerden (georganiseerd door de Zuid-Afrikaanse afdeling van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde en het SAI, december 2009). 19
Cursussen Afrikaans en Nederlands De cursus Afrikaans en de cursus Nederlands voor Afrikaanssprekenden werden ook in 2009 weer aangeboden. In de periode februari-mei 2009 werden er twee cursussen Nederlands gegeven, met in totaal elf deelnemers. Zowel in het voorjaar als in het najaar werden er cursussen Afrikaans gegeven, twee keer aan beginners en eenmaal aan gevorderden. In totaal bedroeg het aantal deelnemers aan de drie cursussen Afrikaans 24 deelnemers. Het bestuur bedankt de docenten, Liesbeth van der Linden en Elize Zorgman, voor hun inzet. Leeskring In 2009 is het weer gelukt acht Leeskring-avonden te beleggen. De enthousiaste deelnemers van de Leeskring vonden een aantal mensen bereid een avond te leiden of leidden zelf een avond. Gemiddeld werd een Leeskring-avond door tien personen bezocht. Op de volgende data werd door genoemde persoon de genoemde titel behandeld: 27 januari: Boetman is bedonnit van Gideon van Eeden door Gideon van Eeden. 24 februari: The impostor van Damon Galgut door Tiny Kraan. 31 maart: Onsigbaar van Deon Meyer door Sandra Buskens. 28 april: ’n Ander ek van Dido door Corine de Maijer. 2 juni: EKM Dido vanuit een multicultureel perspectief door Chris van der Merwe. 29 september: Ons en die maan van M.C. Botha door Loes de Vries. 27 oktober: 30 Nagte in Amsterdam van Etienne van Heerden door Corine de Maijer. 8 december: Suiderkruis van Morné Malan door Aafke van Strien.
20
STICHTING STUDIEFONDS VOOR ZUID-AFRIKAANSE STUDENTEN cum FONDS HOLLANDS ONDERWIJS
Het bestuur van de Stichting Studiefonds voor Zuid-Afrikaanse Studenten vergaderde op 21 januari, 15 juni en 16 september 2009. Bestuur Binnen het bestuur vonden enkele mutaties plaats. Dr. H. Wels verliet het bestuur van het SSF om bestuurslid te worden van de Stichting ZASM. Als nieuwe bestuursleden traden de volgende personen toe: dr. G van der Schyff, mw. drs. G.M. Kragtwijk en dr. F.H. Kamsteeg. Dr. Van der Schyff studeerde Rechten aan de Rand Afrikaanse Universiteit van Johannesburg en promoveerde aan de Universiteit Antwerpen. Momenteel is hij universitair docent bij de Faculteit Rechtswetenschappen van de Universiteit Tilburg. Mw. drs. G.M. Kragtwijk studeerde Culturele Antropologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en was o.a. betrokken bij het SANPAD-programma en de British Council. Momenteel is zij werkzaam bij het advocatenkantoor Kennedy Van der Laan te Amsterdam. Dr. F.H. Kamsteeg is universitair docent bij de Faculteit der Sociale Wetenschappen van de Vrije Universiteit te Amsterdam en houdt zich o.a. bezig met fusieprocessen in het Hoger Onderwijs in Zuid-Afrika. Tenslotte werd mw. C. Dorr op 1 mei aan het team op de Keizersgracht toegevoegd als assistente van mw. dr. S.B.I. Veltkamp-Visser. Zij woonde de vergadering van het SSF bij als notulist. Statuten De nieuwe in 2008 vastgestelde statuten zijn in januari gepasseerd voor de notaris. Website De tekst van de website werd aangepast vanwege het nieuwe toekenningbeleid dat sinds 2008 van kracht is. Het beleid is nu voornamelijk gericht op het verschaffen van beurzen aan Zuid-Afrikaanse studenten die deelnemen aan uitwisselingsprogramma’s tussen Nederlandse en Zuid-Afrikaanse universiteiten of onderzoeksinstellingen op het gebied van de humaniora voor een periode van drie tot zes 21
maanden. Het in Nederland te volgen programma moet passen binnen de studie voor een M- of D-graad bij de eigen universiteit in Zuid-Afrika. Daarnaast geeft het SSF reisbeurzen voor korte bezoeken aan Nederland voor onderzoek of het bijwonen van speciale cursussen, congressen of meesterklassen. Momenteel is de nieuwe tekst alleen te raadplegen via de website van het ZuidAfrika Huis. De bedoeling is echter dat het SSF een eigen, moderne website ontwikkelt. Toegekende beurzen Aan de volgende personen werd een studiebeurs toegekend: * Mw. Bongisa Lekezwa kreeg voor zes maanden een beurs om in het kader van haar studie voor een M.Econ. deel te nemen aan een uitwisselingsproject tussen de Universiteit Maastricht en de Universiteit Stellenbosch (Faculty of Economics and Business Administration [FEBA]). * Mw. Helena van Coller, senior lector aan de Rhodes Universiteit te Grahamstad, kreeg een reisbeurs om bij het Centrum voor Kerk en Recht van de Vrije Universiteit te Amsterdam een vergelijkende studie te doen op het gebied van kerkrecht en bestuursrecht voor haar LL.D-graad. * Mw. Marlies Haupt, mw. Lucelle Hough, mw. Aletta S. Stander en mw. Janienke van Zyl, alle vier van de Universiteit Stellenbosch, kregen een beurs voor vijf maanden om gedurende een semester het MA-programma Nederlandse taal en cultuur bij de Universiteit Leiden te kunnen volgen. * Dhr. Julien Laubscher werd een beurs toegekend voor tien maanden om zijn vierde en laatste jaar studie aan het Conservatorium van Amsterdam (afdeling popmuziek) af te ronden. Hiervoor was hem aan het begin van zijn studie de mogelijkheid geboden door het SSF. * Mw. Elfriede Muller van de Universiteit Stellenbosch kreeg een beurs om vier maanden als uitwisselingsstudent aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Maastricht familierecht te studeren. * Dhr. Christian Schoeman (MA Stellenbosch; MA Colorado State University) ontving een reisbeurs. Hij deed gedurende enkele maanden onderzoek in de bibliotheek en de archieven van het Suid-Afrikaanse Instituut te Amsterdam in verband met een publicatie over de Anglo-Boerenoorlog. * Zes medische studenten van de Universiteit van Pretoria vroegen een beurs aan om in het kader van een uitwisseling zes weken stage te kunnen lopen bij het VU medisch centrum in Amsterdam. Het betrof de dames Magdeli Strydom en Ruth Snider en de heren Riaan de Villiers, Rodney Maseko, Mario Shonga en Sphelele Masikane. Zij ontvingen allen een beurs voor zes weken. 22
* Mw. Leana Alkema, een B.Mus.-student (cello) van de Universiteit van Kaapstad ontving een reisbeurs om deel te kunnen nemen aan het Stiftfestival in Oldenzaal in de zomer van 2009. * Dhr. Donnavan-John Linley studeert voor een M.Econ. aan de Universiteit Stellenbosch. Hem is een beurs voor zes maanden toegezegd om deel te nemen aan een uitwisselingsprogramma met de Universiteit Maastricht.
23
STICHTING ZASM
Het jaar 2009 stond in het teken van het honderdjarig bestaan van de Stichting ZASM; van terugblikken op de geschiedenis van de Stichting, maar ook van bezinning en beraad over de toekomst. Het Maandblad Zuid-Afrika wijdde een themanummer aan 100 jaar ZASM. Voorzitter dr. Jan Donner werd geïnterviewd en historicus en bestuurslid prof. dr. G.J. Schutte gaf een kort overzicht van enkele belangrijke activiteiten van de Stichting in het verleden. Ook de geschiedenis van het Maandblad Zuid-Afrika, waarvan de Stichting ZASM meer dan 80 jaar de uitgeefster was, kwam aan bod. De Stichting ZASM was in de afgelopen eeuw nauw betrokken bij Zuid-Afrika op het gebied van cultuur, onderwijs en economische ontwikkeling. Om haar statutaire doelstelling: het bevorderen van het Nederlandse belang in Zuid-Afrika, te realiseren werkt zij samen met diverse andere partijen die eenzelfde doelstelling nastreven. In Nederland zijn dat in het Zuid-Afrika Huis, de NZAV, de Stichting Studiefonds voor Zuid-Afrikaanse Studenten en het Suid-Afrikaanse Instituut. In Zuid-Afrika zijn de Zuid-Afrikaanse universiteiten, het Huis der Nederlanden (nu SASNEV) en de Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns partners van de Stichting ZASM. Op projectbasis wordt ook regelmatig met andere instellingen samengewerkt. ZASM beschouwt aandacht voor de Afrikaanstalige cultuur als een ‘Nederlands belang’. De taalverwantschap is een vehikel bij uitstek in de communicatie tussen de twee landen met elk hun eigen samenleving. ZASM is in verleden en toekomst bereid en in staat initiatieven van anderen te faciliteren, die binnen haar doelstelling vallen. In het kader van het eeuwfeest en om de banden met de Zuid-Afrikaanse partners te versterken bracht een delegatie van het bestuur, bestaande uit de bestuursleden Donner en Schutte en directeur mw. Veltkamp-Visser, in maart 2009 een bezoek aan Zuid-Afrika. Hoogtepunt was de steenlegging bij de ZASM-tunnel in Waterval Boven – symbool van de ‘roots’ van ZASM – in tegenwoordigheid van vertegenwoordigers van de Nederlandse ambassade en lokale en provinciale autoriteiten. Zo werden tegelijkertijd diverse geïnteresseerde partijen bijeenbracht voor mogelijke ontwikkeling van de tunnel-area als toeristisch project. Een jubileum nodigt echter ook uit om vooruit te blikken naar de toekomst. Daarom schreef de voorzitter ‘Strategische verkenning ZASM’. Hierin constateert hij dat ZASM momenteel in zijn missie geremd wordt omdat steeds meer ZASMmiddelen vast zitten in een relatief gering aantal activiteiten. Ook is er te veel spra24
ke van ‘instandhouding’ en te weinig van ‘innovatie en dynamiek’. De economische crisis heeft bovendien een negatieve invloed op de beschikbare fondsen. Dit is, zeker in deze tijd waarin de verhouding tussen Nederland en Zuid-Afrika snel verandert, betreurenswaardig. Het bestuur staat nu voor een keuze tussen een conserverende strategie of een meer dynamische. Na uitgebreide discussie koos het bestuur unaniem voor innovatie en dynamiseren. Op de jubileumreceptie op 28 september werd een eerste stap in deze richting gezet door partners en relaties van ZASM op de hoogte te brengen van deze nieuwe strategie. In 2010 zal de ZASM dan ook – in samenspraak met de NZAV, het SuidAfrikaanse Instituut en de Stichting Studiefonds – het zoeken naar alternatieven voor het huidige Zuid-Afrika Huis hoog op de agenda plaatsen. Het reeds lang lopende ANNA-project (woordenboek Nederlands/Afrikaans en Afrikaans/Nederlands) kwam het afgelopen jaar weer enkele stappen nader aan zijn voltooiing. Er werd een contract gesloten met uitgeverij Het Spectrum. Deze zal het woordenboek – als alles volgens plan verloopt – eind 2010 laten verschijnen. In de loop van het jaar zijn tot het bestuur van de Stichting ZASM toegetreden de heren dr. J.J. du Toit en dr. H. Wels.
25
SAMENSTELLING DER BESTUREN (Naamlijst per maart 2010) ZUID-AFRIKA HUIS Keizersgracht 141, 1015 CK Amsterdam Tel. 020-624 93 18 / Fax 020-638 25 96 www.zuidafrikahuis.nl /
[email protected]
NEDERLANDS-ZUIDAFRIKAANSE VERENIGING ERELEDEN Prof. dr. G.J. Schutte Mw. drs. J.C. de Waard-Bijlsma
HOOFDBESTUUR * Mr. B.W. Hopperus Buma, voorzitter * Jhr. mr. M.L.E. Storm van ’s Gravesande, vice-voorzitter * Drs. R.O. Buning, secretaris * Mr. B.J.W. van Raay ML, penningmeester * Mr. J.J. van der Gouw * Mr. drs. A. Waayer Mw. R.W. Conradie Mw. M.J. Dijkshoorn-Struijk Mw. dr. H.C. Gall Mr. P. de Graaf Dr. C.E. Hulstaert Dr. F. Postma Prof. dr. J. Wilmots Jhr. mr. A.W. Beelaerts van Blokland Drs. W.L. Bronkhorst * Leden van het Dagelijks Bestuur
26
ROOSTER VAN AFTREDEN
2010 Mw. R.W. Conradie Mw. dr. H.C. Gall Mr. B.J.W. van Raay ML
2011 Drs. R.O. Buning Mr. J.J. van der Gouw Mr. P. de Graaf Dr. C.E. Hulstaert Dr. F. Postma Mr. drs. A. Waayer
LEDEN VAN DE RAAD VAN ADVIES Prof. dr. J. van der Elst, Pretoria Mr. drs. D.J. Eppink, Den Haag Drs. J.L.M. Kits Nieuwenkamp, Amsterdam Mw. dr. J. Lombard, Kaapstad Dhr. J. Momberg, Athene Prof. dr. A.H. van Wyk, Stellenbosch
COMMISSIE STUDIEREIZEN NZAV Dhr. B. Hermans, voorzitter en wnd. penningmeester Mw. E. Krijnen MA, secretaris Mr. P. de Graaf Dhr. L. de Jongh Mr. drs. F. Judo (VZACS) Mw. drs. A. Smet Prof. dr. J. Wilmots (VZACS)
AFDELING HET NOORDEN Mw. ir. L. van der Merwe, voorzitter Dhr. M. Smit, vice-voorzitter Dhr. E.A. van Delden, secretaris 27
2012 Mw. M.J. Dijkshoorn-Struijk Mr. B.W. Hopperus Buma Jhr. mr. M.L.E. Storm van ’s Gravesande Prof. dr. J. Wilmots Jhr. mr. A.W. Beelaerts van Blokland Drs. W.L. Bronkhorst
Ing P. Vreijsen, penningmeester Mw. T.J. Bell Dhr. E.P. Burbach Filmcommissie Dhr. E.P. Burbach Mw. T.J. Bell Jeugdbestuur Dhr. B. Vreijssen Dhr. P. Bell
AFDELING RANDSTAD Mr. P. de Graaff, voorzitter Mw. drs. S.D. Hermans-van Strien, secretaris
REGIOVERTEGENWOORDIGERS Mr. P. de Graaf, Randstad Dr. C.E. Hulstaert, Zuid-Nederland / Vlaanderen Drs. J.M. Weggemans, Zuid-West Nederland Oost-Nederland: vacant
COMITÉ GAUTENG Prof. Jac. Conradie Dhr. A. Basson
28
REDACTIE MAANDBLAD ZUID-AFRIKA Dr. B.J.H. de Graaff, hoofdredacteur Mw. dr. S.B.I. Veltkamp-Visser, eindredacteur Mw. C. de Maijer, redactiesecretaris Dr. J. Ester Mr. L.A. de Jager Mw. drs. R. de Jong-Goossens Mw. drs. M. Klooster
VOORZITTERSOVERLEG ZUID-AFRIKA HUIS Mw. dr. S.B.I. Veltkamp-Visser, directeur Zuid-Afrika Huis Drs. R.O. Buning, secretaris Dr. J. Donner Mw. dr. H.C. Gall Prof. dr. G. Harinck Mr. B.W. Hopperus Buma
29
STICHTING STUDIEFONDS VOOR ZUID-AFRIKAANSE STUDENTEN cum FONDS VOOR HET HOLLANDS ONDERWIJS IN ZUID-AFRIKA Mw. dr. H.C. Gall, voorzitter Mw. drs. G.M. Kragtwijk, vice-voorzitter Mw. dr. S.B.I. Veltkamp-Visser, secretaris Dhr. A.J. Drijver, penningmeester Dr. F.H. Kamsteeg Dr. G van der Schyff Mw. T. Dorr, notulist
STICHTING TOT BEVORDERING VAN DE STUDIE VAN TAAL, LETTERKUNDE, CULTUUR EN GESCHIEDENIS VAN ZUID-AFRIKA (SAI) Prof. dr. G. Harinck, voorzitter Mw. dr. S.B.I. Veltkamp-Visser, secretaris Dhr. H.V. van Strien RA, penningmeester Dhr. G.J. Bekman Dr. A.J. Overbeeke Prof. dr. O. Praamstra
STICHTING ZASM Dr. J. Donner, voorzitter Prof. dr. G.J. Schutte, vice-voorzitter Mw. dr. S.B.I. Veltkamp-Visser, secretaris Mr. R.A. Holsboer, penningmeester Mr. K. Rijpma Dr. J.J. du Toit Dr. H. Wels
30
