INHOUD
Voorwoord
3
NZAV
5
Suid-Afrikaanse Instituut
13
Stichting Studiefonds voor Zuid-Afrikaanse Studenten
22
Multipodium
24
Stichting ZASM
25
Samenstelling der besturen
28
Mr R.M. Eiting kolonel bd. (1945 - 2007)
VOORWOORD
Het is gebruikelijk om ter gelegenheid van een jaarverslag terug te kijken naar het achterliggende jaar maar ook een blik vooruit te werpen. In 2004 was er sprake van een voorzitterwisseling en in zijn voorwoord voor het jaarverslag 2004 schreef de toenmalig voorzitter Roelof Eiting dat de vereniging in de algemene ledenvergadering afscheid nam van haar voorzitter. Helaas heeft de vereniging ook in 2007 afscheid moeten nemen van haar voorzitter maar dan op geheel andere wijze dan was voorzien. Onverwacht overleed Roelof Eiting op 23 oktober 2007. Nadat Roelof Eiting in 1988 zijn intrede had gedaan in de NZAV gelederen heeft hij op zijn eigen wijze zijn betrokkenheid getoond. Dat was een betrokkenheid gekenmerkt door zijn deskundigheid en vakmanschap voor de taken die hij vervulde, zoals in de diverse commissies waarin hij zitting heeft gehad en die hij heeft voorgezeten. Daarbij viel het op dat op constructieve wijze naar een bepaald doel werd gewerkt, wellicht ingegeven door zijn militaire achtergrond. Het resulteerde in een prettige manier van samenwerken met respect voor een ieder waarmee hij werkte of aan wie hij verslag diende uit te brengen. Onopvallend als Roelof Eiting was groeide hij in de loop der jaren van hoofdbestuurslid naar de functie van voorzitter. Onopvallend, want hij solliciteerde nimmer naar die functies. Het leek een logische reeks. Zijn voorliefde voor Zuid-Afrika kwam hem goed van pas toen hij in 2004 voorzitter werd. Zijn voorzitterschap van de NZAV werd serieus opgevat en even serieus ingevuld door Roelof Eiting. De vereniging blijft hem daarvoor zeer dankbaar. Hij heeft zijn beleid als voorzitter niet kunnen afmaken. Dat is hem niet gegund en dat is iets wat hij als spijtig heeft ervaren. Het was niets voor Roelof om iets niet af te maken. Gelukkig kunnen wij terugzien op een mooie voorzittersperiode van Roelof voor de NZAV. Zijn beleid van de verschillende pijlers is grotendeels uitgevoerd en misschien wel het belangrijkste is dat hij de NZAV weer op de kaart heeft gezet. Op de kaart in Nederland maar misschien nog wel meer in Zuid-Afrika en daarnaast niet te vergeten in Vlaanderen en Namibië. 3
De samenwerking met andere organisaties in Nederland en daarbuiten is naar wens verlopen, maar tegelijkertijd bestaat de indruk dat er op dit terrein nog meer winst is te behalen. Een winst die misschien wel noodzakelijk is voor de toekomst. Daarvoor zijn de nodige inspanningen vereist van allen die zich bij de NZAV betrokken voelen. Die betrokkenheid was er in de zomer toen de NZAV het voorrecht had om in het kader van het Jongerenproject een groep studenten uit Zuid-Afrika en Namibië te mogen ontvangen. Dat was een grote vreugde voor alle betrokkenen. Ook een vreugde waren de lezing van Flip Buys ter gelegenheid van de jaarvergadering en de vele activiteiten in en rondom het Zuid-Afrika Huis. Bovendien kwam in 2007 de bevestiging dat het Maandblad steeds verder is geprofessionaliseerd en ook als zodanig wordt gewaardeerd bij de lezers. Ondanks het verlies van de voorzitter overheerst toch een positief gevoel bij het jaar 2007. De nalatenschap van Roelof Eiting zal de NZAV in de komende jaren gebruiken om haar doelstelling te bereiken. Het was een groot voorrecht om met hem de liefde voor een land te mogen delen en met hem de NZAV te besturen. Jhr mr Maarten Storm van ’s Gravesande Wnd Voorzitter NZAV
4
NEDERLANDS-ZUIDAFRIKAANSE VERENIGING
Aan de leden Het Hoofdbestuur der Nederlands-Zuidafrikaanse Vereniging biedt u hierbij het verslag aan over 2007, het honderdzesentwintigste verenigingsjaar.
Zuid-Afrika heeft in 2007 in economische zin een uitstekend jaar gekend. Ook in 2007 hield de in 2005 ingezette hausse in grondstofprijzen onverminderd aan. Dit zorgde voor een gunstige economische ontwikkeling. Ook de stijging van de wereldvoedselprijzen zorgt voor een positieve economische impuls aan de Zuid-Afrikaanse economie. De punten van zorg blijven de hoge werkloosheid en de onveiligheid in Zuid-Afrika. Daarnaast hebben enkele corruptieschandalen, ondermeer rond politiechef Selebi, voor een slechte pers voor Zuid-Afrika gezorgd. De benoeming van de van corruptie verdachte Jacob Zuma tot voorzitter van de regeringspartij ANC heeft het imago van Zuid-Afrika als stabiele rechtsstaat en democratie weinig goed gedaan. Deze zorgen hebben zich recentelijk vertaald in een sterke koersdaling van de Rand ten opzichte van andere valuta. Het jaar 2007 is voor de NZAV een actief jaar geweest. De aandacht voor Zuid-Afrika en de activiteiten van de NZAV zijn nog steeds groeiende. De Vereniging heeft vorig jaar sprekers geleverd voor diverse congressen, lezingen, workshops en symposia inzake Zuid-Afrika. Dankzij de inzet van staf en vrijwilligers kon ook in 2007 veel werk verricht worden. Zo werd vanuit de Vereniging medewerking verleend aan verschillende perspublicaties, radio- en televisieprogramma’s, documentairefilms van zowel Nederlandse als ZuidAfrikaanse makelij en aan verscheidene museale projecten. Vermelding verdient de fototentoonstelling ‘125 jaar NZAV, 125 jaar Nederlands-Zuid-Afrikaanse betrekkingen’ die gedurende het verenigingsjaar in Zuid-Afrika en Nederland is tentoongesteld. Dit jaar hebben bestuursleden van de Vereniging enkele cursussen gegeven aan Nederlanders die uitgezonden werden naar Zuid-Afrika. Ook is de Vereniging betrokken geweest bij een stageproject van economiestudenten aan de Universiteit van Amsterdam. Voor deze groep heeft de NZAV meegewerkt aan enkele colleges ter voorbereiding van het stageproject. 5
Op zaterdag 13 januari organiseerde de NZAV, namens alle instellingen in het Zuid-Afrika Huis, de gebruikelijke nieuwjaarsreceptie in het pand aan de Keizersgracht 141 in Amsterdam. De receptie werd opgeluisterd met klassieke muziek. Ongeveer 70 bezoekers bezochten de receptie. Op zaterdag 14 april hield de Vereniging haar algemene ledenvergadering in het auditorium van het Kamerlingh Onnes-gebouw van de Universiteit Leiden. Tijdens de ochtendzitting zijn conform het rooster van aftreden mw dr H.C. Gall en mw R.W. Conradie afgetreden. De afgetreden bestuursleden hebben zich opnieuw herkiesbaar gesteld en zijn bij acclamatie opnieuw benoemd voor een periode van drie jaar. Ook heeft mr B.J.W. van Raay ML zich verkiesbaar gesteld als lid. Hij is eveneens bij acclamatie benoemd. De voorzitter van de Vereniging, mr R.M. Eiting, hield een korte voordracht over de toekomst van de Vereniging. De sleutel tot succes voor de NZAV is samenwerking. In Nederland en Zuid-Afrika heeft de Vereniging inmiddels (weer) een stevig netwerk opgebouwd. De penningmeester, dhr G. Tentij, werd op voorstel van de financiële commissie décharge verleend voor het boekjaar 2006. Tijdens de vergadering is een nieuwe financiële commissie benoemd. Deze bestaat uit: dhr H. Bunk, mr L.A. de Jager en mr A.C.T.M. Martin. Jhr mr M.L.E. Storm van ’s Gravesande bracht verslag uit van de werkzaamheden van de commissie Studiereizen. De commissie heeft het afgelopen jaar een (inkomend) Jongerenproject in Nederland en Belgisch-Vlaanderen georganiseerd. Het Jongerenproject werd dit jaar wederom in samenwerking met de Erfenisstigting georganiseerd. Na afloop van de ochtendvergadering overhandigde prof. dr G.J. Schutte met een korte toespraak het eerste exemplaar van zijn boek Van Amsterdam naar Krugersdorp en terug aan de voorzitter van de Vereniging, mr R.M. Eiting. Tijdens de middagzitting werd een lezing gehouden door de heer Flip Buys, directeur van de Zuid-Afrikaanse vakbond Solidariteit. De lezing stond in het teken van de problemen die ZuidAfrika ondervindt op het gebied van de arbeidsmarkt, met name positieve discriminatie (regstellende aksie). Na de lezing vond er een discussie plaats met mr A.G. Castermans, destijds voorzitter van de Commissie Gelijke Behandeling. De lezing en de discussie werden ingeleid door dr H. Wels, voorzitter van Savusa, het samenwerkingsverband van de Vrije Universiteit met Zuid-Afrika. De Jaarvergadering 2007 werd afgesloten met een informele receptie. De lezing en de receptie werden door ongeveer 100 belangstellenden bezocht. Op 9 juli ontvingen mr R.M. Eiting, voorzitter van de Vereniging en mw dr S.B.I. Veltkamp-Visser, de directeur van het Zuid-Afrika Huis, drs R.G. de Vos, de nieuwe Nederlandse ambassadeur in Zuid-Afrika, in het Zuid-Afrika Huis. 6
In samenwerking met de afdeling Het Noorden werd gedurende de periode september tot en met oktober de fototentoonstelling ‘125 jaar NZAV, 125 jaar Nederlands-Zuid-Afrikaanse betrekkingen’ in het Universitair Medisch Centrum in Groningen gehouden. Op vrijdag 30 november hield de Vereniging een literair symposium in het Tropentheater in Amsterdam met als titel: Families in Zuid-Afrika – hun verhalen in feit en fictie. Dit symposium werd mede georganiseerd door het SAI en het dagvoorzitterschap werd vervuld door prof. dr E. Jansen, hoogleraar Afrikaanse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. De belangstelling was buiten verwachting: al drie weken voor het symposium was de zaal geheel uitverkocht. Aan het symposium werkten onder meer mee Barbara Henkes, Zoë Wicomb, Maxine Case, Marlene Dumas, Paul Faber, Gerrit Olivier en Marlene van Niekerk. Het symposium werd financieel mede mogelijk gemaakt door de M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting, het Prins Bernhard Cultuurfonds, de Van den Bergh van Heemstede Stichting, het Fonds der letteren, Uitgeverij Querido, het Tropentheater en de Universiteit van Amsterdam (ASCA en Nederlandse Letterkunde). De NZAV is genoemde instanties zeer erkentelijk voor hun bijdrage. Het door de NZAV uitgegeven Maandblad Zuid-Afrika beleefde zijn 84ste jaargang en verscheen in 2007 tien maal. Het juninummer kwam in samenwerking met Savusa tot stand en stond geheel in het teken van academische samenwerking tussen Nederland en Zuid-Afrika. De samenwerking met Savusa zal in 2008 worden voortgezet. Het decembernummer was, zoals de laatste jaren gebruikelijk, samengesteld rondom het thema cultuurtoerisme. De redactie werd eind 2007 uitgebreid met mw drs M. Klooster. Marlies Klooster studeerde film- en theaterwetenschappen en woonde en werkte onder meer in Zuid-Afrika en in de Verenigde Staten. Zij zal zich binnen de redactie vooral bezig houden met film- en podiumkunst. De belangstelling voor het Maandblad vertoonde ook in het afgelopen jaar een stijgende lijn. Dat uitte zich onder meer in een sterk toenemend aanbod van door derden geleverde kopij, in het groeiende aantal (positieve) lezersreacties, aan de verdubbeling van inkomsten uit advertentiewerving en uit de verkoop van losse nummers. Voor de steun van onze subsidiegevers, te weten de Stichting ZASM, NZAV, SAI en de in Kaapstad gevestigde Van Ewijck Stigting, spreekt de redactie hierbij graag haar hartelijke dank uit. De redactie is van mening dat er ook de komende jaren nog groeimogelijkheden voor het Maandblad zijn. Die groei zal voornamelijk verwezenlijkt moeten worden 7
door het in samenwerking met anderen uitbrengen van themanummers, het professionaliseren van zowel de opmaak als de advertentiewerving en tot slot het gericht benaderen van mogelijke abonnees c.q. potentiële NZAV-leden. Het eerste themanummer van 2008, over letterkunde, uitgeverijen en bibliotheken, is inmiddels verschenen en ter kennismaking aan een honderdtal bibliotheken in Nederland en Zuid-Afrika verzonden. Het optimaal benutten van de aanwezige groeimogelijkheden vergt overigens op korte termijn een extra financiële inspanning van de kant van onze subsidiegevers, en dan met name van de uitgever. Het bestuur van de Vereniging heeft inmiddels toegezegd al het mogelijke te zullen doen om een verdere uitbouw van het Maandblad als contactpunt van en voor instellingen en individuen die werkzaam zijn op het terrein van de culturele en economische betrekkingen tussen Nederland en Zuid-Afrika mogelijk te maken. De boekenbesteldienst Egoli werd opgericht in 1999 en stelt zich ten doel de import van Zuid-Afrikaanse boeken in Nederland te bevorderen. Hierbij ligt de nadruk op (onvertaalde) boeken die normaal geen of nauwelijks aandacht zouden krijgen in ons land. Het gaat hierbij om zowel fictie als non-fictie. Egoli heeft het jaar 2007 afgesloten met een klein batig saldo. In het verslagjaar verscheen geen brochure, waardoor de kosten laag bleven maar ook het aantal bestellingen iets achterbleef bij voorgaande jaren. Toch blijkt dat Egoli, zij het op bescheiden schaal, in een behoefte voorziet. In het afgelopen jaar werden ongeveer 200 titels verkocht. De werkzaamheden van de Vereniging werden ook in 2007 weer financieel ondersteund door de Stichting ZASM. Het Hoofdbestuur is naast de Stichting ZASM ook de redactie van het Maandblad veel dank verschuldigd voor de wijze waarop zij haar werkzaamheden verricht. Het lidmaatschap van de Vereniging is en blijft voor velen mede aantrekkelijk vanwege het hieraan gekoppelde abonnement op het Maandblad. Onze waardering gaat ten slotte uit naar de vaste staf van het Zuid-Afrika Huis, mw dr S.B.I. Veltkamp-Visser, directeur, en mw C. de Maijer, bibliothecaris.
8
Financiën Het boekjaar 2007 is afgesloten met een nadelig saldo. Leden van de Vereniging kunnen een afschrift van het financieel verslag aanvragen bij het secretariaat van de Vereniging aan de Keizersgracht 141 te Amsterdam. Dit overzicht ligt tevens ter inzage tijdens de algemene vergadering op zaterdag 19 april 2008.
Bestuur In het verslagjaar vonden één algemene en twee hoofdbestuursvergaderingen plaats. Het dagelijks bestuur kwam negen maal bijeen. De bestuursvergaderingen stonden met name in het teken van de samenwerking met organisaties in Zuid-Afrika en de werkzaamheden met het oog op de lustrumviering. In het verslagjaar is het Voorzittersoverleg Zuid-Afrika Huis tweemaal gehouden. De Stichting ZASM is vanaf 2007 ook vertegenwoordigd in het Voorzittersoverleg. De in 2005 bij wijze van proef benoemde regiovertegenwoordigers zijn enthousiast begonnen aan hun taak. Taak van de regiovertegenwoordigers is in hun regio voorlichting te geven over de NZAV en het Hoofdbestuur te ondersteunen bij activiteiten in de regio. De regiovertegenwoordigers fungeren naast de twee bestaande afdelingen (Randstad en Het Noorden). In juni is geheel onverwacht overleden prof. dr B. Tromp, die lange tijd lid is geweest van de Raad van Advies van de Vereniging. Professor Tromp, bekend socioloog en columnist, heeft op kritische wijze inhoud gegeven aan de NederlandsZuid-Afrikaanse betrekkingen. Op 1 oktober heeft de voorzitter van de Vereniging, mr R.M. Eiting, wegens gezondheidsredenen zijn voorzitterschap opgegeven. Jhr M.L.E. Storm van ’s Gravsesande is vanaf die datum benoemd tot (waarnemend) voorzitter en mr A. Waayer tot (waarnemend) vice-voorzitter en secretaris. Na enige succesvolle ingrepen is mr Eiting op 23 oktober toch in het ziekenhuis overleden. Mr Eiting is van 2004 tot en met 2007 voorzitter geweest van de Vereniging. Hij heeft tijdens zijn voorzitterschap op daadkrachtige en stimulerende wijze leiding gegeven aan de NZAV. Onder zijn leiding is de Vereniging verder ‘op de kaart gezet’ door het aanhalen van oude en het aantrekken van nieuwe contacten, zowel in Nederland als Zuid-Afrika. Mr Eiting is onder meer betrokken geweest bij de overdracht van de uitgifte van het Maandblad Zuid-Afrika en de opzet van het academische Jongerenproject 9
(zomerschool). Hoogtepunt van zijn bestuursperiode was ongetwijfeld de viering van het 125-jarig bestaan van de Vereniging en de lustrumlezing door dr F.W. de Klerk. De NZAV heeft in mr Eiting een krachtig bestuurder en ambassadeur voor de Nederlands-Zuid-Afrikaanse betrekkingen verloren. Op 9 december is te Bishop’s Strotfort, V.K., op 92-jarige leeftijd mw mr W.Ch. Kooy-Huelsman overleden. Mw Kooy is jarenlang secretaris geweest van de toenmalige afdeling ’s-Gravenhage en zij is tot op hoge leeftijd betrokken geweest bij verenigingsactiviteiten in Den Haag, zoals het Jongerenproject.
Studiereizen In juli en augustus 2007 vond weer een inkomend Jongerenproject (JP) plaats. Na een eerste weekend in het kloosterkasteel van Hoepertingen werd, net als in 2005, begonnen met de zomerschool, een cyclus van lezingen, colleges en excursies opgezet door prof. dr J. Wilmots van de Vlaams Zuid-Afrikaanse Cultuurstichting (VZAC). Aansluitend bezochten de deelnemers diverse Vlaamse steden. Tijdens het Nederlandse deel van het JP werden onder meer bezoeken gebracht aan het Binnenhof, een basisschool en een politiebureau. Daarnaast werd de groep ontvangen bij de vakbond CNV, de Leidse studentenvereniging Augustinus en op het Rotterdamse gemeentehuis. In de tuin van het Zuid-Afrika Huis vond de traditionele braai plaats. De studenten kregen daar een certificaat van deelname aan de JPzomerschool uitgereikt. Voor het opzetten, uitwerken en begeleiden van diverse programmaonderdelen heeft de commissie de hulp ingeschakeld van oud-JP’ers. De Commissie Studiereizen hoopt en verwacht dat ook de deelnemers aan het JP 2007 een bijdrage zullen leveren aan het behoud en de verdere ontwikkeling van de culturele banden tussen Zuid-Afrika en Nederland en Vlaanderen. Intussen zijn de voorbereidingen voor het uitgaand project in 2008 in alle betrokken landen in volle gang. De door de commissie georganiseerde buitendag is in 2007 helaas niet doorgegaan vanwege gebrek aan belangstelling. In het verslagjaar vond binnen de commissie ook een aantal wijzigingen plaats. Jacomien Crezée, Patrick Dölle, Mylène Idsinga en Suzanne Hermans-van Strien verlieten de commissie. Het Hoofdbestuur hecht er waarde aan om vanaf deze plaats zijn dank uit te spreken aan de hier genoemde personen voor de werkzaamheden die zij gedurende vele jaren hebben uitge10
voerd. Daarnaast heette de commissie Natascha Schellaars en Geerteke van Lierop welkom in haar gelederen.
Afdelingen en regiovertegenwoordiging Afdeling Randstad Leden van de afdeling Randstad verzorgden inleidingen tijdens diverse voorlichtingsbijeenkomsten en onderrichtbijeenkomsten voor studenten ter voorbereiding op (ondermeer) studiereizen naar Zuid-Afrika. Daarnaast werden op informele basis door leden van deze afdeling gezelligheidsactiviteiten en koffiebijeenkomsten georganiseerd voor in Nederland studerende Zuid-Afrikaanse studenten. Afdeling Het Noorden De samenstelling van het afdelingsbestuur Het Noorden kende in 2007 enkele wijzigingen. Als opvolger van dr C. Hulstaert die naar Middelburg is verhuisd, is per 1 januari 2007 dhr F. Peters als voorzitter tot het afdelingsbestuur toegetreden. In september is dhr J.H. Zuidam uit Emmererfscheidenveen tot het bestuur toegetreden. Ing H. Nienaber blijft in het bestuur, maar zal terugtreden als penningmeester; hij zal worden opgevolgd door dhr P. Vreijssen uit Nieuw-Buinen. Dhr A.E. van Delden uit Gasselte functioneert als secretaris ad interim, als opvolger van dhr D. Boersema uit Groningen. Ir. Letitia van der Merwe uit Nieuw-Buinen is eveneens bereid gevonden om tot het bestuur toe te treden. Margriet de Waal heeft wegens drukke werkzaamheden haar bestuurslidmaatschap beëindigd. De afscheidsreceptie van de voorzitter dr C. Hulstaert van de afdeling Het Noorden van de NZAV was een sfeervolle gebeurtenis die een goede opkomst kende. In het begin van het jaar ging de bescheiden website van de afdeling in de lucht. Activiteiten van de NZAV afdeling Het Noorden worden nu ook op internet aangekondigd. Tracy Bell uit Groningen verzorgde een uitstekende wijnproeverij en onder het genot van heerlijke hapjes bleven velen na afloop napraten. De zeer geslaagde wijnproeverij - er waren meer dan 80 mensen - zal volgend jaar herhaald worden. Ook heeft deze bijeenkomst verschillende nieuwe leden opgeleverd. 11
De afdeling heeft over publiciteit voor de wijnproeverij niet te klagen gehad; er werd aandacht aan besteed in een groot artikel in het Dagblad van het Noorden en in een interview over de NZAV met de secretaris en een afdelingslid in een veelbeluisterd programma van Radio Drenthe.
Regio Zuid en Zuid-West Nederland De regionale vertegenwoordigers van de regio Zuid en Zuid-West Nederland, drs J.M. Weggemans en dr C.E. Hulstaert, hebben met diverse instellingen in de regio (Zeeland en Brabant) contact gehad om te bezien of samengewerkt kan worden. Vermeldenswaardig zijn de contacten die gelegd zijn met de Roosevelt Academy in Zeeland.
12
SUID-AFRIKAANSE INSTITUUT
Zuid-Afrika is ver weg en dichtbij tegelijk. Het is zachte wijn en de pijn van apartheid. Daar is een regenboognatie en wij heten een land van mist en regen. Hier spreken we het stevige Nederlands en daar het zangerige Afrikaans, maar we verstaan elkaar. Twee landen, boven en onder de evenaar, vreemd en verwant tegelijk. Het Suid-Afrikaanse Instituut spant zich op de gebieden van taal, letterkunde, cultuur en geschiedenis jaar na jaar in aandacht te vragen voor die spannende Nederlands-Zuid-Afrikaanse relatie. Ieder jaar is dat werk hetzelfde, en ieder jaar is het anders. Wie had vorig jaar gedacht dat de naam ‘Stellenbosch’ door een televisieserie ineens zo’n nieuwe klank zou krijgen in ons land, wie wist dat Adriaan van Dis dit jaar zijn Zuid-Afrikaanse kennis en kennissen met het televisiepubliek zou delen en wie kon voorspellen dat een staatssecretaris zou pleiten voor een grotere aandacht voor de taalverwantschap tussen het Nederlands en het Afrikaans? Het is maar goed dat het SAI steeds gewoon zijn werk blijft doen, met of zonder steun vanuit media of de politiek. Dan zijn we gereed om te beamen wat goed is en bij de leest te blijven als ons werk in een luwe context plaats vindt. Het SAI heeft met beperkte middelen grote dromen, maar gelukkig vooral praktische zin. De bibliotheek groeit gestaag, de onderzoekers weten ons te vinden, de collecties worden ontsloten, de hoogleraar benut met haar studenten de collectie. Temidden van al deze activiteiten bewaakt het bestuur de continuïteit van een instituut dat spint aan de draad van de culturele band waar af en toe de schijnwerpers van de media op vallen en prijst het zich gelukkig dat staf en vrijwilligers deskundig en aanhoudend zich inzetten.
Bezoekers De bibliotheek werd in het verslagjaar 491 maal bezocht door 197 verschillende bezoekers. In vergelijking met vorig jaar zijn er geen sterke schommelingen. Naast de dienstverlening aan de fysieke bezoekers is de bibliotheek ook frequent per telefoon en e-mail met verzoeken om informatie benaderd. De vragen die binnenkwamen varieerden van zogenaamde quickreferences (adres- of bibliografische informatie) tot gespecialiseerde verzoeken. Het aantal telefonische vragen bedroeg in het verslagjaar 269 stuks, per e-mail waren dat er 557. Het lijkt erop dat er een heel langzame verschuiving plaatsvindt van telefoon naar e-mail . Het totale aantal bezoeken en verzoeken om informatie in 2007 bedroeg 1317 (vgl. 2006: 1227 - 2005:1200) en resulteerde in 862 (vgl. 2006:1082 - 2005:727) uitleningen. De schommelingen in de uitleen kunnen te maken hebben met toevallige omstandigheden, zoals het aantal studenten dat prof. dr. Ena Jansens colleges volgt; indicaties voor een structurele verklaring ontbreken. 13
De website van het Zuid-Afrika Huis werd weer druk bezocht. In 2007 klikten 24468 mensen naar www.zuidafrikahuis.nl. Deze telling is gebaseerd op één gebruiker die binnenkomt, vervolgens een paar pagina’s bekijkt en weer weggaat. De gemiddelde bezoeker bekijkt ongeveer twee pagina’s; het totaal aantal in 2007 bekeken pagina’s bedraagt 39.696. Ten opzichte van 2006 is er een kleine daling waarneembaar. In onderstaand tabelletje vindt u de herkomst van de bezoekers van de website over de afgelopen vier jaar:
Nederland
België
Zuid-Afrika
Overig
2004
78 %
18 %
3%
1%
2005
75 %
15 %
6%
4%
2006
69 %
12 %
3%
16 %
2007
75 %
14 %
5%
6%
In 2007 maakten vijf promovendi gebruik van de bibliotheek. Zij doen onderzoek naar verschillende aspecten van de Zuid-Afrikaanse samenleving zoals onderwijs, letterkunde en geschiedenis. De onderwerpen van de scripties waarvoor de bibliotheek geraadpleegd wordt, zijn hoofdzakelijk letterkundig van aard, dit omdat er ongeveer vijftien studenten van Ena Jansen bijzitten. De onderwerpen waarover werkstukken worden gemaakt, zijn uiteenlopend. Meestal betreft het hier scholieren van het Voortgezet Onderwijs. Een greep uit de onderwerpen: Nelson Mandela, Apartheid, Cultuur in Zuid-Afrika, Afrikaans, Muziek, Aids en Kunst.
Aanwinsten De collectie groeide in 2007 met 682 titels. Hiervan ontving de bibliotheek 348 titels gratis, waarvoor het bestuur NB Uitgewers te Kaapstad, Protea Boekhuis te Pretoria, een aantal Nederlandse uitgeverijen en de Van Ewijck-Stigting in Kaapstad dank verschuldigd is. De collectie groeide met ca. 100 titels meer dan normaal; dit is te danken aan een extra budget dat het SAI-bestuur hiervoor beschikbaar heeft gesteld in de tweede helft van 2007. Ook in 2008 zal dit nog merkbaar zijn. Daarnaast schenken (bestuurs)leden, schrijvers, vertalers en particulieren geregeld titels of collecties aan de bibliotheek. Wij willen hen op deze plaats hartelijk bedanken voor hun schenkingen. 14
Bij een zeer globale rubrieksindeling kan de aanschaf en uitleen van boeken in de volgende categorieën onderverdeeld worden:
Aanwinsten
Uitleningen
Gekocht / Gratis Taal- en letterkunde
25% 17%
54%
Geschiedenis
10% 9%
21%
Actueel, politiek, economie
5%
9%
14%
Diversen
7% 16%
7%
AVM
1%
4%
1%
Rondleidingen De bibliotheek verzorgde in 2007 op verzoek een aantal rondleidingen aan groepen geïnteresseerden. Op 12 februari ontving de bibliotheek haar eerste groep studenten, prof. Ena Jansen introduceerde haar studenten in de SAI-bibliotheek. Op 19 februari ontving de bibliotheek zes studenten en twee docenten, dr. A.A.P. Francken en dr. O. Praamstra, uit Leiden, voor wier een inleiding op de bibliotheek verzorgd werd. Op 4 april ontving de bibliotheek mw. dr. Stine Jensen (VU) met negen studenten die de cursus ‘Arts and Society’ aan de faculteit literatuurwetenschap en algemene cultuurwetenschap volgden. Op 13 april bezocht mw. dr. Barbara Henkes het Instituut met zes van haar studenten,die een scriptie schrijven over een aan Zuid-Afrika gerelateerd onderwerp. Op 16 oktober gaf de bibliotheek wederom een rondleiding aan mw. dr. Barbara Henkes, dit keer met zeven studenten. Op 10 december ontving de bibliotheek mw. dr. Sandra Ponzanesi met een kleine twintig studenten die het vak ‘Transitions in post-apartheid South Africa’ volgen bij de faculteit Letterkunde aan de Universiteit Utrecht.
15
Literaire bijeenkomsten
In 2007 organiseerde het Multipodium in samenwerking met het SAI een aantal literaire evenementen, waarbij diverse Zuid-Afrikaanse dichters en schrijvers optraden. Op vrijdagmiddag 23 maart gaf Carina Stander toelichting op haar eind 2006 verschenen debuutbundel Die vloedbos sal weer vlieg; tevens las zij voor een select gezelschap voor uit deze bundel. Op 25 mei was Eben Venter in het Zuid-Afrika Huis. Hij las onder grote belangstelling voor uit eigen werk. Hij begon met een kortverhaal in het Engels; vervolgens las hij een stuk uit een vroeger Nederlands werk van zijn hand. Hij eindigde met zijn nieuwste boek ‘Horrelpoot’ in het Afrikaans. Op de woensdagen 11 en 25 april gaf prof dr Yves T’Sjoen, docent moderne Nederlandse literatuur aan de Universiteit Gent, lezingen over Vlaamse schrijvers en hun relatie met ZuidAfrika. Op 11 april ging hij in op de schrijver Karel Jonckheere en op 25 april op de schrijvers Herman de Coninck en Kristien Hemmerechts. Op zaterdag 9 juni trad de Zuid-Afrikaanse zanger en dichter Floris A. Brown op in het ZuidAfrika Huis. Hij gaf een lezing over zijn werk, las voor uit zijn eigen bundels en begeleidde zichzelf daarbij op de gitaar. . Op woensdagavond 3 oktober organiseerde het Zuid-Afrika Huis i.s.m. Uitgeverij Sirene de presentatie van de Nederlandse vertaling van ‘Stiltetyd’. De schrijfster Marita van der Vyver was bij deze gelegenheid aanwezig en werd, evenals de vertaalster Riet de Jong-Goossens, geïnterviewd door prof. Ena Jansen. De bijeenkomst werd bezocht door 40 belangstellenden.
Personeel De dagelijkse leiding van de bibliotheek was ook in 2007 de primaire taak van de bibliothecaris van het SAI, Corine de Maijer. Zij heeft de zorg voor het beheer en de uitbouw van de collectie en voor het gebruik daarvan door de klanten van de bibliotheek. Zij verricht daarvoor allerhande bibliotheektechnische werkzaamheden ten behoeve van de bibliotheek. Daarnaast voert zij organisatorische en administratieve activiteiten uit ten behoeve van het Zuid-Afrika Huis in het algemeen. Samen met diverse vrijwilligers werkt zij aan de retrospectieve invoer van de collectie en verwerkt zij de schenkingen. 16
Het dagelijks onderhoud van de website van het Zuid-Afrika Huis behoort ook tot haar taken; de plannen voor nieuwe ontwikkelingen maakt ze samen met de Commissie Website ZuidAfrika Huis. In 2007 nam mevrouw Janneke Kal afscheid van de bibliotheek. Zij werkte één dag per week in de bibliotheek en had de verwerking van de literaire knipsels in het knipselarchief onder haar hoede. Daarnaast maakte zij de indexen op het Maandblad Zuid-Afrika. Haar taken zijn overgenomen door de heer Erik de Maijer. Erik houdt zich daarnaast bezig met het foto-scanproject ten behoeve van de website. Mevrouw Aafke van Strien werkt één dag in de week als vrijwilligster in de bibliotheek. Zij heeft als taak de fotocollectie van de NZAV te ontsluiten. Via de website is deze collectie vanaf begin 2008 te zien voor belangstellenden. De heer Henk Swellengrebel werkte één dag per week als vrijwilliger in de bibliotheek. Hij hield zich dit jaar bezig met het uitzoeken van de collectie ‘schenkingen uit het verleden’. Helaas heeft Henk besloten met zijn werkzaamheden in de bibliotheek te stoppen en hebben wij afscheid van hem moeten nemen. De heer Piet Mulder heeft enkele weken de taken van Henk Swellengrebel voor zijn rekening genomen. Peter Koopman heeft ook dit jaar zijn diensten weer aangeboden. Peter heeft in 2005 het plan om een totaal-index voor het Maandblad Zuid-Afrika te maken opgezet. Erik de Maijer heeft dit plan tijdens zijn stage in 2006 verder uitgewerkt en een begin van dertien jaar gemaakt. 2006 was nog niet toegevoegd aan het geheel. Een klusje van een paar uur waarmee Peter zich heeft beziggehouden. Het bestuur dankt allen voor de inzet en prettige samenwerking.
Bestuur Het SAI-bestuur kwam in 2007 driemaal bijeen: op 19 april, 24 mei en 3 oktober. Het Vlaamse bestuurslid mw. V. Renders-de Wilde is dit jaar wegens tijdgebrek teruggetreden; het bestuur heeft contact met een met Vlaanderen verwante kandidaat die deze vacature wellicht kan vervullen. Het bestuur bedankt inmiddels mevr. Renders-de Wilde voor haar taakvervulling. De huidige bestuursleden zijn: prof. dr G. Harinck (voorzitter), mw. dr S.B.I. Veltkamp-Visser (secretaris), dhr. H.V. van Strien RA (penningmeester), dhr. K. Human, dhr. G.J. Bekman en dr A.A.P. Francken. 17
Het bestuur is dit jaar overeengekomen met de Historical Association of South Africa (HASA) dat, ter vervanging van de bilaterale congressen, op de tweejaarlijkse HASA-congressen steeds een sessie over Nederlands-Zuid-Afrikaanse betrekkingen wordt belegd. Voorts heeft het SAI-bestuur - samen met de overige organisaties in het Zuid-Afrika Huis (al dan niet in het verband van het voorzittersoverleg) - enkele malen uitvoering met het ZASMbestuur en zijn nieuwe voorzitter dr J. Donner, van gedachten gewisseld over de samenwerking binnen het Zuid-Afrika Huis in toekomstperspectief. In dat kader is op verzoek van de ZASM door alle organisaties - dus ook door het SAI - een ‘nota van inzet’ geschreven, waarin het bestuur de continuïteit en actualisering van het SAI als beleidszwaartepunten heeft beklemtoond en in verband daarmee het vitale belang van financiële en huisvestingsgaranties onder de aandacht heeft gebracht. De bedoeling is dat een en ander in het komende jaar concreet wordt uitgewerkt. De financiële situatie van het SAI is gezond; er bleek zelfs ruimte voor extra bibliotheekaanschaf.
SAI-Reeks In 2007 verschenen twee boekjes van de hand van prof. dr G.J. Schutte in de SAI-Pamfletreeks. Het eerste was SAI-Pamfletreeks, deel 6: Van Amsterdam naar Krugersdorp en weer terug. P.J. Kloppers (1848-1912), schoolmeester en schrijver. Deze studie beschrijft het leven en de lotgevallen van een Nederlandse pro-Boer die zijn lot verbond met zijn Transvaalse stamverwanten. In zijn tijd was Kloppers een bekend schoolmeester, volksopvoeder en schrijver van voornamelijk jeugdboeken voor school en gezin. In 1899 besloot Kloppers, toen reeds een man van over de vijftig, met vrouw en kinderen naar Krugersdorp te emigreren. Hij was niet de enige die dit deed. In die jaren emigreerde honderden Nederlandse schoolmeesters naar Zuid-Afrika om hun lot te verbeteren of uit idealisme om het ‘Hollands element ’in ZuidAfrika te versterken en de toekomst van de Nederlandse stam aldaar te bevestigen. Zijn verblijf duurde echter slechts vijf maanden. De Anglo-Boerenoorlog brak uit en Kloppers werd door de Britten gedwongen terug te keren naar Nederland. Hier trad hij vervolgens op als propagandist van het Christelijk Nationaal Boeren-Comité en hield her en der in het land lezingen om geld voor de slachtoffers van de Boerenoorlog te verzamelen. De auteur overhandigde op de Huishoudelijke vergadering van de NZAV het eerste exemplaar van dit boek aan de voorzitter, mr. R.M. Eiting. De titel van de tweede publicatie luidt: De zonen van Magato (Mokgatle Thethe, kgosi der Bafokeng) in Delft. Een geschiedenis uit de Nederlands-Zuid-Afrikaanse betrekkingen, 18871890 (SAI-Pamfletreeks no. 7). Hierin wordt het verhaal verteld van Bloemhof en Paul Magato, die op aanraden van Paul Kruger, de buurman van hun vader Mokgatle Thethe, de hoofd18
man van de Bafokeng, in 1887 naar Nederland gestuurd worden om een ‘eenvoudige goede Hollandse opvoeding’ te krijgen. Zij komen bij de Gereformeerde predikant L. van der Valk in Delft in huis. Nadat het boek reeds gepubliceerd was, bleek het de auteur dat deze twee zwarte prinsjes, Bloemhof en Paul, model hebben gestaan voor de gelijknamige zwarte hoofdfiguren in J.D. Schuils jeugdboek ‘De Artapappas’. Prof. dr Schutte schreef daarom een aanvullend hoofdstuk, dat als inlegvel bij het boek werd gevoegd. Op de Nationale Monumentendag op zaterdag 9 september presenteerde de auteur in de Lutherse kerk aan het Noordeinde te Delft het eerste exemplaar van De zonen van Magato aan de burgemeester van Delft, de heer B. Verkerk. Beide boeken zijn in het Zuid-Afrika Huis door mw. Veltkamp geheel persklaar gemaakt en als pdf-bestand naar de drukker Optima Grafische Communicatie (OGC) in Rotterdam gestuurd.
Bijzondere leerstoel Zuid-Afrikaanse letterkunde aan de UvA De aanstelling van prof. Jansen kon in de zomer verlengd worden met een periode van vijf jaar. Het SAI-bestuur is zeer tevreden over het functioneren van prof. Jansen; en het was aangenaam in het overleg binnen het curatorium van de leerstoel over de verlenging te vernemen dat aan de faculteit der Letteren van de Universiteit van Amsterdam er in dezelfde gunstige zin over haar werd geoordeeld. Tot afgelopen jaar had prof. dr Vincent Brümmer zitting in het curatorium namens het SAI, maar hij heeft deze functie vanwege zijn leeftijd neergelegd. Zijn plaats is sindsdien qualitate qua ingenomen door de voorzitter. Het SAI dankt prof. Brümmer voor zijn werk ten bate van de herinstelling en het bestuur van de leerstoel. Tijdens het collegejaar 2006/2007 verzorgde professor dr Ena Jansen een werkcollege getiteld Ek klink soos my ma. Zuid-Afrikaanse families in feit en fictie. De deelname moest beperkt worden tot 15 enthousiaste studenten van de UvA en de VU inclusief enkele contractstudenten. Zeer goede werkstukken zijn geschreven. Na een geslaagde periode van vijf jaar heeft het curatorium in 2007 besloten Ena Jansen te herbenoemen voor een volgende periode van vijf jaar. Tijdens 2007 zijn onder haar begeleiding een MA- en twee BA-scripties over Zuid-Afrikaanse onderwerpen voltooid. Zij was externe promotor/ commissielid voor vier promovendi (2 UvA, 1 Stellenbosch en 1 Universiteit van Johannesburg). Zij begeleidt drie buiten-promovendi, onder wie een Russische studente. Ook zal zij als co-promotor optreden wanneer deze studente in Duitsland gaat promoveren op het onderwerp: moederschap in de Zuid-Afrikaanse literatuur. 19
Prof. Jansens onderzoek richt zich op teksten door en over vrouwen op het grensgebied tussen de Zuid-Afrikaanse en Nederlandse letterkunde en geschiedenis. Vanwege haar bijzonder hoogleraarschap wordt zij regelmatig voor redacties, artikelbijdragen, radio-interviews, key notes en gastcolleges gevraagd. Ook adviseert zij Nederlandse uitgevers over publicatie en vertaling van Zuid-Afrikaanse boeken. Zij verzorgde openbare lezingen over Zuid-Afrikaanse letterkunde, woonde Nederlandse congressen en symposia bij en gaf in juli een congresreferaat in Durban. Verder zijn recensies en enkele populaire artikelen van haar hand gepubliceerd. Zij is redacteur van Tydskrif vir Nederlands en Afrikaans en van Stilet en redactielid van de website Koloniale letterkunde (NIWI – momenteel op non-actief). Voorts is zij bestuurslid van de Jan Campert Stichting en lid van enkele vakgerelateerde verenigingen (Afrikaanse Letterkunde Vereniging, Suid-Afrikaanse Vereniging Neerlandistiek, Internationale Vereniging Neerlandistiek, Van Riebeeck Vereniging, de commissie voor Zuid-Afrika van de Maatschappij der Nederlandse Letteren). Ter gelegenheid van het vijfjarig bestaan van de herinstelling van de leerstoel Zuid-Afrikaanse letterkunde organiseerde zij in het KIT Tropentheater op 30 november in samenwerking met het Zuid-Afrika Huis een symposium waarin Zuid-Afrikaanse families in de letterkunde en geschiedenis centraal stonden. De sprekers waren Marlene van Niekerk, Zoë Wicomb, Maxine Case, Gerrit Olivier, Barbara Henkes, Marlene Dumas, Paul Faber en zijzelf. Op de dag zelf bleek dat Adriaan van Dis niet aanwezig kon zijn vanwege ziekte. Het symposium was een groot succes; de dag werd bijgewoond door bijna 200 bezoekers. Na het overlijden van Elisabeth Eybers op 1 december schreef zij In Memoria voor o.a. By, Litnet, Nederlandse letterkunde en het Maandblad Zuid-Afrika.
Cursussen Afrikaans en Nederlands De taalcursussen ‘Afrikaans’ en ‘Nederlands voor Afrikaanssprekenden’ werden in 2007 weer aangeboden. De cursus Nederlands die in het voorjaar werd gegeven werd gevolgd door vijf personen en de najaarscursus telde negen deelnemers. De cursus Afrikaans in het voorjaar was een beginnerscursus waaraan negen cursisten deelnamen. In het najaar werden én een beginnerscursus én een gevorderdencursus gegeven, waarvoor zich respectievelijk twaalf en dertien deelnemers aanmeldden. Het bestuur bedankt de docenten, mw. drs L. van der Linden en mw E. Zorgman, voor hun inzet. 20
Leeskring In 2007 is het weer gelukt zeven Leeskring-avonden te beleggen. De enthousiaste deelnemers van de Leeskring vonden een aantal mensen bereid een avond te leiden of leidden zelf een avond. Gemiddeld werd een Leeskring-avond door tien personen bezocht. De volgende boeken kwamen aan de orde:
30 januari 27 februari 24 april 29 mei 25 september 30 oktober
Ingrid Glorie Corine de Maijer Corine de Maijer Ena Jansen Ashley Sandilands Aafke van Strien
27 november
Corine de Maijer
Infanta (+vertalen) / Deon Meyer Miskruier / Jaco Botha Toorberg / Etienne van Heerden Merksteen / Karel Schoeman Stiltetyd / Marita van der Vyver Die boek van toeval en toeverlaat / Ingrid Winterbach Horrelpoot / Eben Venter
Stage Vanaf donderdag 8 februari liep de heer Simon Vierstra, student Museumkunde uit Amsterdam, gedurende 15 weken twee dagen per week stage in het SAI. Voor zijn afstudeeronderwerp heeft hij een onderzocht hoe om Zuid-Afrikaanse expats in Nederland, die hun kinderen nog iets van de Afrikaanse cultuur willen meegeven, te betrekken bij het Zuid-Afrika Huis. Het SAI heeft b.v. een grote collectie Afrikaanse kinderboeken, die hierbij gebruikt kunnen worden. Op zaterdag 3 november is een middag voor Zuid-Afrikaanse expats en hun kinderen georganiseerd. Uiteindelijk heeft de stage weinig concreets opgeleverd. De eventuele belangstellenden wonen te verspreid over het hele land.
21
STICHTING STUDIEFONDS VOOR ZUID-AFRIKAANSE STUDENTEN cum FONDS HOLLANDS ONDERWIJS
Het bestuur van de Stichting Studiefonds voor Zuid-Afrikaanse studenten (SSF) vergaderde in 2007 vijfmaal en op 4 juli namen twee bestuursleden, de voorzitter en de penningmeester, deel aan een overleg van het bestuur van de ZASM met vertegenwoordigers van NZAV, SAI en SSF. Op maandag 22 oktober werd dit gesprek bilateraal voortgezet tussen het voltallige ZASM-bestuur en het voltallige SSF-bestuur. Hoofdonderwerp van al deze vergaderingen was het gewijzigde subsidiebeleid van ZASM ten aanzien van de instellingen in het Zuid-Afrika Huis. In juni 2006 liet de ZASM het Studiefonds weten dat besloten was de subsidie aan het fonds te verminderen, aangezien de Nederlandse regering via de NUFFIC momenteel uitstekende beurzen beschikbaar stelt voor buitenlandse, waaronder ZuidAfrikaanse, studenten. In 2007 zijn dan ook vele aanvragers doorverwezen naar NUFFIC. Ondanks het kleinere subsidiebedrag kon het Studiefonds in 2007 toch nog een aantal belangrijke studieprojecten, die niet in aanmerking kwamen voor subsidiëring door NUFFIC, financieel mogelijk maken door de volgende personen beurzen te verlenen.
Beurzen - Johan van Eeden studeerde vijf maanden voor zijn M.Com (Economics) aan de VU in Amsterdam. - Leslie van Rooi studeerde drie maanden voor een D.Th. graad aan de Theologische Universiteit in de Oudestraat, Kampen. - Hanlie Grobbelaar volgde in het studiejaar 2006/2007 aan de Hogeschool Amsterdam een cursus Remedial teaching. - Dr. Celliers van den Berg studeerde in het academische jaar 2006/2007 twaalf maanden aan de Universiteit van Leiden om naast zijn al verworven Ph.D. Germanistiek ook een doctorsgraad te behalen in Afrikaans/Nederlands. - Dr. Mary M. Plaatjies kwam na enige vertraging in het voorjaar van 2007 naar Nederland en studeerde drie maanden aan de Theologische Universiteit in Kampen (Broederstraat) Kerkrecht bij prof. M. te Velde. Zij had al een Ph.D. Theologie. - Mw. Linda Brink kreeg een reisbeurs voor een studiebezoek aan Nederland van een maand om archiefonderzoek te kunnen doen naar F.V. Engelenburg, over wie zij een biografie schrijft (MA thesis). 22
- Dhr. Schalk Engelbrecht ontving gedurende drie maanden een beurs in verband met zijn studie voor een Ph.D. graad Filosofie aan de Katholieke Theologische Universiteit in Utrecht. - Mw. Amilinda Nagel arriveerde ook na enige vertraging begin 2007 in Nederland. Zij studeerde voor een M-graad Nederlandse Letterkunde aan de Universiteit van Utrecht. Bestuur Binnen het bestuur waren er in 2007 geen mutaties.
23
MULTIPODIUM
Behalve de in samenwerking met het SAI georganiseerde literaire bijeenkomsten (zie verslag SAI) verzorgde het Multipodium in 2007 nog een aantal andere culturele evenementen in het Zuid-Afrika Huis. Zaterdag 27 januari hield het Zuid-Afrika Huis in het kader van de Nationale Gedichtendag een poëzie-middag getiteld ‘Ek hoor’. Van woord naar klank. Het werd een culturele middag met poëzie en muziek rond de dichters Eybers, Van Wyk Louw en W.E.G. Louw met medewerking van de letterkundige dr Hans Ester, de zangeres Julia Bronkhorst, de pianist Jacco Lamfers en componist/fluitiste Caroline Ansink. Een van de werken die ten gehore werden gebracht was de toonzetting van Eybers gedicht Uitsig op die kade voor sopraan en hobo/fluit, die Caroline Ansink in opdracht van het Zuid-Afrika Huis schreef voor de 90ste verjaardag van Elisabeth Eybers. Tijdens de door de VSB in Amsterdam georganiseerde Week van de Poëzie trad de ZuidAfrikaanse pianiste Mareli Stolp op zaterdag 21 april op in het Zuid-Afrika Huis. Zij las gedichten voor van Ingrid Jonker, Elisabeth Eybers, N.P. van Wyk Louw en Totius en omlijstte deze gedichten muzikaal met werken van ondermeer Brahms en Debussy. Op zaterdag 17 november werd het Zuid-Afrikaans-Vlaams cultuurproject Epos II officieel geopend door de heer N.D. Sebothoma, Chargé d’Affaires van de ZuidAfrikaanse ambassade in Den Haag als vertegenwoordiger van de Zuid-Afrikaanse ambassadeur mw. H. Mhkezi. Epos II is een vervolg op het in 2005 met succes uitgevoerde project Epos I. Dit was een samenwerkingsproject tussen Vlaamse en Zuid-Afrikaanse beeldende en schrijvende kunstenaars onder de bezielende leiding van mw Veerle Rooms. Dit project resulteerde in een heel bijzondere manifestatie van beeldende kunst, poëzie, proza en drama. Epos I kreeg in 2005 een Nederlandse opvoering in het Zuid-Afrika Huis. Om die traditie voort te zetten kwam E-pos II eveneens naar Amsterdam. Tijdens de openingavond traden enkele Vlaamse en ZuidAfrikaanse kunstenaars op en gaven tekst en uitleg bij hun geëxposeerde werken. De tentoonstelling was te bezichtigen van 6 november tot en met 28 november. In de maanden april en mei exposeerde de Zuid-Afrikaanse schilder David Theron in het Zuid-Afrika Huis. Hij toonde een bijzondere collectie Zuid-Afrikaanse bomen. 24
Stichting ZASM
Transparantie en accountability zijn twee belangrijke begrippen in het beleidsstuk ‘Goed Bestuur’ (Good Governance) dat de Nederlandse overheid voorschrijft aan (semi) staatsbedrijven. Ook besturen van particuliere instellingen kunnen er hun voordeel mee doen. Daarom besloot het bestuur van de Stichting ZASM op haar vergadering van 13 juni 2006 deze regels op hoofdlijnen over te nemen en op de eigen Stichting toe te passen. In het licht van haar geschiedenis betekent dit voor de ZASM een trendbreuk. De ZASM heeft immers in de bijna 100 jaren van haar bestaan steeds op de achtergrond geopereerd. Zij verrichtte haar statutaire doelstelling: ‘het bevorderen van Nederlandse belangen in ruime zin, waaronder met name culturele en economische belangen in Zuid-Afrika’ vooral door financiële steun te verlenen aan instellingen die in dezelfde geest werkzaam zijn. In de eerste plaats zijn dit thans het ZuidAfrika Huis en de drie instellingen die daarin gevestigd zijn: de NZAV, het SAI en de Stichting Studiefonds. Het Zuid-Afrika Huis is voor de ZASM het structurele kanaal tussen de twee landen, die niet alleen historisch maar ook nu nog cultureel en taalkundig met elkaar verbonden zijn. De drie genoemde organisaties ontvangen reeds vele jaren niet alleen huisvesting en personele ondersteuning maar ook een jaarlijkse subsidie van de ZASM. Daarnaast was de ZASM 82 jaar lang de uitgeefster van het Maandblad Zuid-Afrika. In 2005 heeft de ZASM de uitgifte van dit blad overgedragen aan de NZAV, al is zij nog steeds de hoofdsubsidiënt. Daarnaast werkt de ZASM samen met enkele organisaties in Zuid-Afrika. Het aanvaarden van de regels voor goed bestuur betekent dat de ZASM een openbaar jaarverslag presenteert en dit voegt bij het gezamenlijke jaarverslag van de instellingen in het Zuid-Afrika Huis.
Samenwerking binnen het Zuid-Afrika Huis Samenwerking was het hoofdthema van gesprekken tussen de ZASM en de andere instellingen in het Zuid-Afrika Huis. De NZAV, het SAI, de Stichting Studiefonds en de ZASM schreven alle vier een Nota van Inzet met hun wensen en ideeën over de toekomst. Deze nota’s werden eerst gezamenlijk met afgevaardigden van de besturen besproken. Daarna volgden bilaterale gesprekken tussen het ZASMbestuur en elk bestuur afzonderlijk om afspraken te maken over het subsidiebeleid en de randvoorwaarden daarvoor. Deze gesprekken zullen in 2008 worden voortge25
zet en afgerond. Om de communicatie tussen de vier instellingen in het ZuidAfrika Huis te verbeteren werd besloten dat de voorzitter van de ZASM voortaan ook deel neemt aan het gezamenlijke voorzittersoverleg.
Woordenboekproject ANNA In 1999 nam de ZASM het initiatief voor het uitbrengen van een AfrikaansNederlands vertaalwoordenboek in handwoordenboekformaat (40.000 woorden). Zuid-Afrikaanse partners voor dit project werden gevonden in de Universiteiten van Stellenbosch en Potchefstroom, terwijl aan Nederlandse kant de Van den Berch van Heemstede Stichting en het Prins Bernhard Cultuurfonds en aan ZuidAfrikaanse zijde de Joan Louw Trust extra financiële steun verleenden. Het project wordt uitgevoerd door een Nederlands/ Vlaams/ Afrikaans team van hoofdredacteuren onder leiding van prof. dr Willy Martin, emeritus hoogleraar in de lexicologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Voor het vervaardigen van dit woordenboek wordt moderne lexicografische informatietechnologie toegepast, zoals ontwikkeld door de ALVV aan de VU in Amsterdam. Ook nieuw en innovatief is het amalgamatie-concept. De programmatuur hiervoor is speciaal voor ANNA ontwikkeld maar kan ook worden toegepast bij het vervaardigen van andere woordenboeken tussen verwante talen, zoals die er onder de zwarte talen van Zuid-Afrika diverse zijn. Amalgamatie betekent dat slechts één boek, c.q. cd-rom, wordt gepubliceerd, waarin verschillende typografie voor het Nederlands en het Afrikaans wordt gebruikt. Overeenkomende woorden worden slechts eenmaal behandeld, summier over gelijkheid van betekenis, maar uitvoeriger over verschillen in betekenis. De delen Afrikaans - Nederlands en Nederlands -Afrikaans zijn reeds gereed. Momenteel wordt gewerkt aan de amalgamatie en de plannen voor het uitgeven van de cd-rom en eventueel een papieren versie.
Het Huis der Nederlanden in Pinelands, Kaapstad De belangrijkste ‘agent’ van de ZASM in Zuid-Afrika is momenteel het Huis der Nederlanden (HdN) in Pinelands, een informatie- en cultuurcentrum ter bevordering van de verspreiding van de kennis van de Vlaamse en Nederlandse cultuur in Zuid-Afrika. De ZASM en de Willem de Zwijger Stichting zijn de voornaamste sponsors van het HdN. De ZASM steunt het Huis reeds vanaf 1998. 26
Suid-Afrikaanse Akademie te Pretoria In 2007 werd subsidie verleend aan de Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns voor hun symposium over ‘Misdaad in Zuid-Afrika’. De ZASM maakte de deelname van twee Nederlandse deskundigen aan dit congres mogelijk.
Economische Projecten SANEC In 1992 werd de South African Netherlands Chamber of Commerce (SANEC) opgericht. De ZASM was één der stichtersleden en steunt de organisatie nog steeds met een jaarlijkse subsidie. Business Partners Sedert 2002 werkt de ZASM samen met Business Partners, een venture capital organisatie in Zuid-Afrika. Gezamenlijk is geparticipeerd in een aantal kleinschalige economische activiteiten in het land met de bedoeling om duurzame economische bedrijvigheid en werkgelegenheid voor de allerarmsten te genereren. In 2007 is besloten om deze samenwerking in 2008 te beëindigen. De samenwerking heeft zonder meer vruchten afgeworpen en heeft inmiddels navolging gevonden bij een aantal organisaties, die over ruimere financiële mogelijkheden beschikken om zich op dit terrein te begeven. Voor Business Partners was ZASM de eerste buitenlandse partner. Beiden bewaren goede herinneringen aan de samenwerking.
Plannen voor projecten in Gauteng De ZASM heeft de mogelijkheden laten verkennen om ook elders in Zuid-Afrika actief te zijn. De samenwerking met de Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns is daarvan een voorbeeld. Met de Universiteit van Pretoria en de Noordwes-Universiteit (Potchefstroom) is de ZASM momenteel in gesprek over verschillende projecten. Naar verwachting zullen daarover in 2008 besluiten genomen kunnen worden. De ZASM staat in het algemeen open voor samenwerking met partners die de doelstellingen van de ZASM delen.
27
SAMENSTELLING DER BESTUREN (Naamlijst per maart 2008) ZUID-AFRIKA HUIS Keizersgracht 141, 1015 CK Amsterdam Telefoon: 020 – 6249318. Fax: 020 – 6382596. www.zuidafrikahuis.nl; e-mail:
[email protected]
NEDERLANDS-ZUIDAFRIKAANSE VERENIGING
ERELEDEN Prof. dr G.J. Schutte Mw drs J.C. de Waard-Bijlsma
HOOFDBESTUUR Mr R.M. Eiting kolonel bd, voorzitter (tot 1 oktober 2007, lid van het Hoofdbestuur tot 23 oktober 2007) • Jhr mr M.L.E. Storm van ’s Gravesande, vice-voorzitter (vanaf 1 oktober 2007 wnd voorzitter) • Mr A. Waayer, secretaris (vanaf 1 oktober 2007 wnd vice-voorzitter) • Dhr G. Tentij, penningmeester • Mr J.J. van der Gouw • Kol. mr B.W. Hopperus Buma (vanaf 1 oktober 2007) Mw R.W. Conradie Mw M.J. Dijkshoorn-Struijk Mw dr H.C. Gall Mr P. de Graaf Dr C.E. Hulstaert Dr F. Postma Mr B.J.W. van Raay ML Prof dr J. Wilmots Drs J.M. Weggemans • Leden van het Dagelijks Bestuur •
28
ROOSTER VAN AFTREDEN
2008
2009
2010
Dhr G. Tentij
Mw M.J. Dijkshoorn-Struijk
Mw dr H.C. Gall
Mr JJ. van der Gouw Kol. mr B.W. Hopperus Buma Mr P. de Graaf Dr C.E. Hulstaert
Prof. dr J. Wilmots Drs J.M. Weggemans
LEDEN VAN DE RAAD VAN ADVIES Mw M. Brink-de Wind, Pretoria Drs W.L. Bronkhorst, Koeweit Prof. dr J. van der Elst, Pretoria Mr drs D.J. Eppink, Den Haag Drs J.L.M. Kits Nieuwenkamp, Amsterdam Mw drs J. Lombard, Windhoek Prof. dr B. Tromp, Den Haag (tot 20 juni 2007) Dhr J. Momberg, Athene Prof. dr A.H. van Wyk, Stellenbosch
COMMISSIE STUDIEREIZEN NZAV Dhr B. Hermans (voorzitter) Mw drs A. Smet (secretaris) Mr B.J.W. van Raay ML (penningmeester) Mr P de Graaf Mw N. Schellaars Mw G. van Lierop Mr drs F. Judo (VZAC) Prof. dr J. Wilmots (VZAC)
29
Mw R.W. Conradie Mr B.J.W. van Raay ML
AFDELING HET NOORDEN Dhr F. Peters, voorzitter Dhr A.E. van Delden, wnd secretaris Ing. J.J. Nienaber, penningmeester Dhr P. Vreijssen Mw ir L. van der Merwe Dhr J.H.. Zuidam Mw H. Buiter
AFDELING RANDSTAD Mr P. de Graaf, voorzitter Mw drs S.D. Hermans-van Strien, secretaris
REGIOVERTEGENWOORDIGERS Kol mr B.W. Hopperus Buma, Oost-Nederland Dr C.E. Hulstaert, Zuid-Nederland/Vlaanderen Drs J.M. Weggemans, Zuid-West Nederland Mr P. de Graaf, Randstad
REDACTIE MAANDBLAD ZUID-AFRIKA Dr B.J.H. de Graaff, hoofdredacteur Mw dr S.B.I. Veltkamp-Visser, eindredacteur Mw C. de Maijer, redactiesecretaris Dr H. Ester Mr L.A. de Jager Mw R. de Jong-Goossens Mw drs M. Klooster
30
STICHTING STUDIEFONDS VOOR ZUID-AFRIKAANSE STUDENTEN cum FONDS HOLLANDS ONDERWIJS Mw dr H.C. Gall, voorzitter Mw dr S.B.I. Veltkamp-Visser, secretaris Dhr A.J. Drijver, penningmeester Prof dr S.W. Couwenberg Dr H. van Rinsum Dr H. Wels
STICHTING TOT BEVORDERING VAN DE STUDIE VAN TAAL, LETTERKUNDE, CULTUUR EN GESCHIEDENIS VAN ZUID-AFRIKA (SAI) Prof. dr G. Harinck, voorzitter Mw dr S.B.I. Veltkamp-Visser, secretaris Dhr H.V. van Strien RA, penningmeester Dhr G.J. Bekman Dr A.A.P. Francken Dhr J. Human
VOORZITTERSOVERLEG ZUID-AFRIKA HUIS Mr R.M. Eiting kolonel bd, voorzitter (tot 1 oktober 2006) Jhr mr M.L.E. Storm van ’s Gravesande (vanaf 1 oktober 2006) Mw dr S.B.I. Veltkamp-Visser, directeur Zuid-Afrika Huis Mr A. Waayer, secretaris Dr J. Donner Prof. dr G. Harinck Mw dr H.C. Gall STICHTING ZASM Dr J. Donner, voorzitter Prof dr G.J. Schutte, vice-voorzitter Mw dr S.B.I. Veltkamp-Visser, secretaris Mr R.A. Holsboer, penningmeester Mr K. Rijpma 31
32
