Zoom in op de stad! Lesbrief met enkele suggesties voor creatieve verwerkingslessen n.a.v. het bezoek aan de tentoonstelling De stedelijke conditie in Museum De Paviljoens in Almere. Basisonderwijs bovenbouw groep 5-8 Inhoud leen-lespakket verwerkingsles: • Lesbrief ter verwerking • Beeldmateriaal creatieve opdrachten Doel: Doel : Nabespreken van het bezoek aan tentoonstelling De stedelijke conditie in Museum De Paviljoens in Almere. Creatief verwerken van indrukken en ervaringen die tijdens het museumbezoek zijn opgedaan. Toepassen van kennis en ideeën die tijdens het museumbezoek zijn opgedaan. Stimuleren van creativiteit. Lesvorm: Lesvorm Onderwijsleergesprek en creatieve opdracht Programma: U kunt kiezen uit drie creatieve opdrachten. Bij de eerste twee opdrachten gaan de leerlingen hun eigen woonstad Almere onderzoeken. De derde opdracht gaat in op de groei van steden. Leerlingen verbeelden hun toekomstvisie van Nederland als één grote stad. Duur: Duur Gemiddeld zo’n 2 tot 3 uur per opdracht.
Graag ontvangen we binnen 3 weken na het museumbezoek dit leenverwerkingslespakket samen met het ingevulde enquêteformulier retour. De lespakketten worden weer door andere scholen gebruikt. Helaas zijn wij genoodzaakt om de kosten voor het leen-lespakket in rekening te brengen als we dit niet retour krijgen. Alvast bedankt voor de moeite!
1
Nabespreking van het museumbezoek d.m.v. onderwijsleergesprek 1. Wat herinner jij je nog van het museumbezoek? • Eigen mening. 2a. Welk kunstwerk van de tentoonstelling spreekt jou het meeste aan? Leg uit waarom. • Eigen mening 2b. Vind je dit kunstwerk goed passen bij het thema stad en het leven in de stad in deze tijd? • Eigen mening 2c. Welk kunstwerk van de tentoonstelling spreekt jou het minste aan? Leg uit waarom. • Eigen mening 2d. Vind je dit kunstwerk goed passen bij het thema stad en het leven in de stad in deze tijd? • Eigen mening De kunstenaars wiens werk je hebt gezien, laten zich inspireren door het leven in de stad. De kunstwerken gaan in op het beeld dat mensen van steden hebben, de dromen en idealen van de ontwerpers van steden en het gebruik van de stad door de bewoners. De kunstenaar Niels Schrader gebruikt de geluiden van verschillende plekken in Almere. Lonnie van Brummelen laat zien hoe mensen hun weg door de stad zoeken wanneer bijvoorbeeld de weg is opgebroken. 3. Stel dat jij een kunstwerk over één aspect van de stad zou mogen maken. Waarover zou jij een kunstwerk maken? Eigen mening 4. In de tentoonstelling heb je gezien dat kunstenaars verschillende materialen gebruiken voor hun kunstwerken. Welke materialen en media heb je in de tentoonstelling gezien? • foto’s • (video)films • installaties • posters • maquettes 5. Welk materiaal/medium zou jij gebruiken om het aspect van de stad dat je bij opdracht 3 noemde te onderzoeken? Leg uit. Eigen mening 2
Opdracht A: Hoe gebruiken bewoners de stad? • • • • • • • •
• •
Kunstwerk(en): Kunstwerk(en) Live like this! van Sabine Bitter en Helmut Weber De poster en de installatie van Jakob Kolding. Creatieve opdracht: Leerlingen maken een poster door middel van collage techniek. Thema: De ideale stad en de dagelijkse praktijk. Beeldmateriaal: Live like This! van Sabine Bitter en Helmut Weber Zonder titel, installatie van Jakob Kolding Poster van Jakob Kolding Materiaal: (Digitale) camera, computer, printer, tijdschriften waaruit geknipt mag worden, schetspapier, dik A2/A1 papier, scharen, stiften en een ruimte om het werk te presenteren. Voorbereiding: klaarleggen materialen. Programmaduur: De volledige opdracht kan over twee lessen van 1 tot 1,5 uur worden verdeeld. Het programma kan naar eigen inzicht worden ingekort naar een les van één dagdeel.
Korte inleiding d.m.v. onderwijsleergesprek Bekijk de foto’s van Kowloon 1. Heb je deze foto’s tijdens het museumbezoek gezien? Zo ja wat kun je nog vertellen over Kowloon? Dit zijn foto’s van Kowloon, een woonwijk in de stad Honkong. Hongkong ligt in China. De wijk was het dichtstbevolkte woongebied dat ooit heeft bestaan. Kowloon was zo groot als vier voetbalvelden groot, daarop stonden 300 gebouwen waarin 100.000 mensen wonden. 2. Hoe lijkt het jou om in Kowloon te wonen? • Eigen mening 3. In 1993 werd Kowloon afgebroken. Waarom is de wijk afgebroken denk je? • Eigen mening. • De gebouwen zijn hoog en zien er niet erg netjes uit. • De gebouwen staan heel dicht op elkaar. • Op straat is het erg smerig. Kowloon werd afgebroken omdat het er gevaarlijk was. De wijk lag op de grens tussen de voormalige Britse kolonie Hongkong en China. De Britten en Chinezen waren het niet eens over het toezicht. Op het stuk niemandsland 3
ontstond een illegale woonwijk, zonder wetten en regels, die zelfvoorzienend was. Kowloon was de ideale plek voor daklozen en misdadigers en praktijken die het daglicht niet kunnen verdragen. Daglicht kwam er in dit labyrint van door bewoners zelf gebouwde woonblokken dan ook niet meer binnen. Zelfs midden op de dag was het donker op de begane grond. 4. Bestaan er in Almere wijken waar de bewoners zelf hun huizen hebben gebouwd? • Nee, er bestaan wel wijken waar de bewoners zelf hun huis hebben bedacht en ontworpen, bijvoorbeeld in De Realiteit bij de Noorderplassen en De Fantasie aan de Zuideroever van het weerwater. Ook in het nieuw te ontwikkelen stadsdeel Overgooi kun je een stuk grond kopen en hiervoor je eigen huis ontwerpen. Hiervoor zijn echter wel veel regels opgesteld. 5. Een wijk al Kowloon kunnen wij ons in Nederland nauwelijks voorstellen. Hoe worden wijken in Almere bijvoorbeeld gemaakt? • Een wijk wordt op de computer ontworpen. • Daarna wordt de wijk meestal in één keer gebouwd. Bekijk de foto Live like this! van Sabine Bitter en Helmut Weber. Bekijk de foto Zonder titel van Jakob Kolding 6. Deze kunstwerken heb je in het museum gezien. Weet je het verhaal nog dat het kunstwerk vertelt? • Eigen mening • Beide kunstwerken gaan over woonwijken die je over de hele wereld tegen komt. • In beide kunstwerken onderzoeken de kunstenaars hoe mensen leven in woonwijken die volgens een bepaald ideaal gebouwd zijn. • De huizen zijn naar modernistische (moderne) idealen gebouwd. 7. Weet je nog welke idealen de ontwerpers van modernistische huizen hadden? • Bouwen met moderne technieken. • Zo veel mogelijk huizen op dezelfde manier bouwen zodat het minder duur is om ze te bouwen. • De huizen moeten ruim zijn, met bijvoorbeeld grote ramen zodat er veel licht binnen komt. • Rondom de huizen, vaak flatgebouwen, is veel groen zodat mensen ook daar de ruimte hebben. De ontwerpers die volgens deze idealen huizen ontwierpen wilde daarmee het leven van de bewoners verbeteren. Ruime huizen met veel licht en lekker veel 4
groen waar je op uit kijkt. Daar zouden mensen gelukkiger worden dan in de kleine, donkere huizen zoals deze in de oude steden staan. 8. Denk je dat je mensen gelukkiger kunt maken door zulke woonwijken te bouwen? • Eigen mening. De kunstenaar Jakob Kolding onderzoekt met zijn werk of mensen de woonwijken en steden ook gebruiken zoals deze ontworpen zijn. Bekijk de poster van Jakob Kolding. 9. Deze poster heb je in het museum gezien. Hoe kun je zien dat Jakob ons wil laten kijken naar het gebruik van de stad door de bewoners? • Eigen mening. Creatieve opdracht: Hoe gebruiken Almeerders hun stad? De mensen in Almere gooien hun afval altijd netjes in de prullenbakken. De voetgangers lopen altijd keurig op de stoep en fietsers fietsen alleen op de fietspaden. Of gebruiken mensen de stad soms net iets anders dan de bedoeling is? Mensen laten hun hond vast niet alleen uit op de daarvoor bedoelde plekken. Skaters skaten niet alleen in de halfpipe en graffiti kom je niet alleen op de grafittimuur in het Beatrixpark tegen. En speel jij alleen in de speeltuin of ook op andere plekken? Maak net als Jakob een poster over het gebruik van de stad door haar bewoners. De leerlingen gaan onderzoeken of er plekken zijn in Almere die door bewoners anders worden gebruikt dan waar ze voor zijn bedoeld. Les 1 • Leerlingen fotograferen hoe de bewoners van Almere hun stad gebruiken. Iedere groepje maakt een aantal foto’s van enkele plekken die gebruikt worden waarvoor deze bedoeld zijn. En een aantal foto’s van plekken die niet gebruikt worden waarvoor ze bedoeld zijn. • Zorg dat elk groepje ook een aantal gebouwen fotografeert. • Print de foto’s uit. Les 2 • De leerlingen bekijken de foto’s en knippen de juiste beelden uit. De beelden worden op het A2/A1 papier als een collage neergelegd. (Nog niet vast plakken.) • Gebruik eventueel ook beeldmateriaal uit tijdschriften. • Wanneer alle beelden op de juiste plek liggen kunnen ze worden vast gelijmd. • Jakob Kolding gebruikt op zijn posters vaak teksten. Hij stelt vragen die aansluiten op de beelden op de poster. De leerlingen bedenken per groepje 5
• •
6
maximaal drie vragen over het gebruik van de stad. De vragen moeten aansluiten op de beelden op hun eigen poster. Schrijf met een dikke stift de vragen op de collage. Elk groepje presenteert zijn poster aan de andere leerlingen.
Opdracht B: Sporen in de stad. • • • • • •
• •
Kunstwerk(en): Kunstwerk(en) Search + Research van Rebecca Sakoun. Creatieve opdracht: Leerlingen maken een portret van hun stad/ woonwijk aan de hand van sporen. Thema: sporen in de stad Beeldmateriaal: Search + Research van Rebecca Sakoun Materiaal: (Digitale) camera, computer, printer, papier, lijm, schaar en een ruimte om het werk te presenteren. In de opdracht staat suggesties voor het aanpassen van de opdracht wanneer u geen digitale camera, computer en printer ter beschikking heeft. Voorbereiding: klaarleggen materialen. Programmaduur: De volledige opdracht kan naar eigen inzicht worden ingedeeld.
Korte inleiding d.m.v. onderwijsleergesprek (Bekijk de foto’s van Search + Research van Rebecca Sakoun.) 1. Wat onderzoekt Rebecca in haar onderzoekscentrum in het museum en tijdens de wandelingen door de stad? • Rebecca onderzoekt welke bloemen, planten en natuur er in het centrum van Almere is. • Ze vindt het interessant om te zien hoe die bloemen en planten hier zijn gekomen. • Het werk gaat ook over migratie. Rebecca legt de relatie tussen mensen en natuur. Veel natuur is import, maar heeft zich – net als de bewoners - in de stad geworteld en een nieuwe leefomgeving gekregen. Wanneer je door de stad loopt en net als Rebecca goed om je heen kijkt, kun je al veel aflezen over de stad. De stijl van de gebouwen en de standbeelden en monumenten die je tegenkomt, vertellen iets over de leeftijd en geschiedenis van de stad. Denk bijvoorbeeld aan het monument voor Theo van Gogh of een standbeeld van Rembrand van Rijn. De huizen, tuinen, auto’s en het aantal speeltuinen geven je een indicatie van de bewoners en de samenstelling van de wijk. Maar ook de niet geplande elementen op straat vertellen een verhaal. Denk bijvoorbeeld aan de planten langs de kant van de weg of op braakliggend terrein en die mensen op straat achter laten. Creatieve opdracht: Sporen in de stad. stad Voor het stadsportret maken de leerlingen alleen maar gebruik van sporen die ze in de stad tegenkomen. 7
Bij sporen moet je denken aan dingen die op het eerste gezicht niet ter zake doen, soms ongeplande dingen, die toch iets over de stad vertellen. Bijvoorbeeld het voor de deur achter gelaten speelgoed of de stoeptekeningen die kinderen hebben gemaakt. Maar ook een stukje van de oranje slingers die na het WK voetbal in de boom is blijven hangen. Deze sporen verklappen dat er gezinnen met kinderen in de wijk wonen waarvan sommige het Nederlands elftal steunde. Er zijn ook sporen die meer over de identiteit van Almere vertellen. Denk maar aan de witte schelpjes die je hier in de grond vindt. Deze zijn afkomstig uit de Zuiderzee. Door het droogleggen van Flevoland zijn de schelpen in de grond terecht gekomen. • De leerlingen maken in groepjes een wandeling rond de school (of hun huis). Daarbij letten ze op sporen die iets vertellen over de stad, haar bewoners en hun gebruiken. • De leerlingen tekenen, fotograferen, filmen minimaal vijf ‘sporen’ die ze onderweg tegen komen. Bij elk spoor beschrijven de leerlingen wat deze sporen vertellen over de stad en haar bewoners • Op school worden de tekeningen/ foto’s en teksten tot een portret samengevoegd. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van een poster of een boekje. De opdracht kan ook klassikaal worden uitgevoerd. Leerlingen zoeken tegelijkertijd naar sporen. Iedereen tekent één spoor nauwkeurig na en beschrijft wat dit spoor vertelt over de stad en haar bewoners. Als iedereen klaar is, loopt u met de groep langs alle sporen. Iedere kind vertelt zijn/haar verhaal bij het door hem/haar gevonden spoor.
8
Opdracht C: Een toekomstvisie; Nederland als stad. • • • • • • •
Kunstwerk(en): Kunstwerk(en) Randstad Stadsplattegrond van Schie 2.0. (Dit kunstwerk is geen onderdeel van de tentoonstelling.) Creatieve opdracht: Verbeelden van een toekomstige miljoenenstad. Thema: Nederland als één stad. Beeldmateriaal: Randstad Stadsplattegrond/ Groeten uit de randstad van Schie 2.0 Materiaal: Papier, karton, scharen, lijm, tijdschriften, potloden/ stiften. Voorbereiding: klaarleggen materialen. Programmaduur: De volledige opdracht kan naar eigen inzicht worden ingedeeld.
Korte inleiding d.m.v. onderwijsleergesprek 1. De tentoonstelling De stedelijke conditie onderzoekt wat stedelijkheid is. Wat is stedelijkheid voor jou? • Eigen mening. Volgens een onderzoek van de Verenigde Naties zullen in 2007 voor het eerst meer mensen in de stad dan op het platteland wonen. ‘Vooral de kleine steden zullen nog groeien, want grote steden zitten al propvol.’ Tokio is de grootste stad ter wereld met 35 miljoen inwoners; dat is meer dan 2 keer zoveel als in heel Nederland. De bevolkingsomvang van Nederland is vergelijkbaar met steden als Los Angeles en Shanghai. Wanneer je het zo bekijkt is het hier eerder een dunbevolkte stad dan een dichtbevolkt land. 2. Ken je de term Randstad? Leg uit wat het is. • Het gebied in Nederland waar de grote steden van Nederland in liggen. 3. • • • •
Welke steden liggen in de Randstad? Amsterdam Utrecht Rotterdam Den Haag
4. Waarom heet dit gebied Randstad? • Eigen mening. • De steden en dorpen tussen de steden zijn bijna tot één grote stad gegroeid. Steden worden steeds groter omdat er meer mensen willen wonen. Deze steden groeien daardoor aan elkaar vast. Tussen Almere en Amsterdam ligt nu water, maar voor hoe lang? Amsterdam maakt steeds meer eilanden in het water en 9
bouwt daarop woningen. Almere wil woningen in het water gaan maken. Straks kun je met de metro van Almere naar Amsterdam. 5. Bekijk op Google Earth de steden Amsterdam, Rotterdam, Almere en een miljoenenstad als Tokio. Wat is het verschil tussen die steden? • Eigen mening, Creatieve opdracht: Nederland als één stad. stad Stel de Randstad (of Nederland) als één grote stad voor in 2050. De groene gebieden tussen de steden kun je zien als parken in een miljoenenstad. Beschrijf of verbeeld hoe deze miljoenenstad er uitziet. • •
• • • •
Leerlingen werken in groepjes van bijvoorbeeld vijf leerlingen. (Eventueel kan de hele klas aan één grote stad werken.) Beantwoord de volgende vragen: • Wat is het voordeel van zo’n grote stad ten opzichte van de losse kleine steden die we nu hebben? • Wat verdwijnt er wanneer er één grote stad in de plaats van de losse kleine steden komt? • Wat zou je moeten aanleggen om de Randstad (Nederland) als één stad te laten functioneren? • Waarvoor zouden toeristen naar deze miljoenenstad komen? (denk aan gebouwen standbeelden, musea of tradities) • Denk je dat Almere ook tot deze miljoenenstad zal behoren? Maak een tekening, collage of maquette van de stad. Geef de stad een naam. Eventueel kan er ook een promotiefolder en/of ansichtkaart van de stad worden gemaakt voor de toeristen. Presenteer de steden aan elkaar of aan leerlingen van de andere klassen.
© 2006 Dit lesmateriaal is ontwikkeld door de Afdeling Educatie van Museum De Paviljoens. Museum De Paviljoens /\/ Afdeling Educatie & Publieksbegeleiding /\/ Odeonstraat 3 Almere-Stad /\/ 036-5450400 /\/
[email protected] /\/ www.depaviljoens.nl 10
