Lesbrief ter voorbereiding van museumbezoek. Basisonderwijs groep 5-8

Lesbrief ter voorbereiding van museumbezoek. Basisonderwijs groep 5-8 Kijk verder en ontdek meer in de tentoonstelling TEAMWORK in Museum De Paviljoens

31 oktober 2008 – 12 april 2009

_________________________________ Museum De Paviljoens Odeonstraat 3 1325 AL Almere t. +31 (0)36-5450400 www.depaviljoens.nl [email protected]

TEAMWORK Lesbrief ter voorbereiding van bezoek aan Museum De Paviljoens en de tentoonstelling TEAMWORK. Basisonderwijs groep 5– 8. Het educatief programma bestaat uit: • Op school bereidt de leerkracht zelf het museumbezoek met de leerlingen voor aan de hand van dit voorbereidend lesmateriaal • Een bezoek van 1,5 uur aan Museum De Paviljoens dat wordt begeleid door museumdocenten. Interactieve rondleiding met spelopdrachten. • Op school gaan de leerkracht en de leerlingen aan de slag met de creatieve opdrachten aan de hand van lespakket (dit ontvangt u tijdens het museumbezoek) Inhoud leenlespakket voorbereidende les: • Bevestiging afspraak museumbezoek • Lesbrief ter voorbereiding • Foto gebouw Museum De Paviljoens in Almere • Foto Kustzone Almere Poort • Opdracht woonbiografie (om in veelvoud te kopiëren) • Foto schilderij De wandelaar in de mist (1818), Caspar David Friedrich • Foto Stadtwanderer, Hans Venhuizen (1995) • Foto Huisje-Tuintje, Hans Venhuizen (1995 • Kwartetspel architectuur 5x (ontwikkeld door Architectuurcentrum CASLa) Verdere benodigdheden: kopieerapparaat, (kleur)potloden, viltstiften, karton / blanco ansichtkaarten, pen, papier. Kopieer van tevoren de opdracht woonbiografie. Lesvorm voorbereidende les: Onderwijsleergesprek, 3 doe-opdrachten. Wij raden de leerkracht aan het museumbezoek voor te bereiden aan de hand van de lesbrief en het bijbehorende beeldmateriaal. De lesbrief bevat een reeks vragen die u kunt gebruiken tijdens het onderwijsleergesprek. Daarnaast zijn er 3 doe-opdrachten. Tijdens het museumbezoek wordt ingegaan op de doe-opdracht Huisje, boompje, beestje. Graag de door de leerlingen geschreven verhalen meenemen naar het museum. Duur voorbereidende les: 2 uur Doel voorbereidende les: Voorbereiding museumbezoek. Kennismaking met Museum De Paviljoens, met hedendaagse kunst (fotografie, installatiekunst, conceptuele kunst), met de tentoonstelling TEAMWORK. Er wordt een relatie gelegd tussen de thema's van de tentoonstelling en de belevingswereld van de kinderen. In de voorbereidende les staan de volgende thema’s centraal: wonen, de stad, architectuur, het (stedelijke) landschap, ontwerpen, kijken, samenwerken.
Dit voorbereidende leenlespakket graag tijdens het museumbezoek weer terug brengen.

2

TEAMWORK – informatie voor de leerkracht 31 oktober - 12 april 2008 De tentoonstelling TEAMWORK. Een hedendaagse ontwerppraktijk toont zes ambitieuze voorstellen voor de Kustzone van Almere Poort: drie ontwerpen van projectontwikkelaars naast de visies van de teams van kunstenaars Irene Fortuyn, Hans Venhuizen en Artgineering op dit gebied. Deze drie bureaus gaan met hetzelfde programma van eisen aan de slag als de projectontwikkelaars. De bedoeling is dat deze zes teams hun ideeën met elkaar gaan uitwisselen, en dat de bezoekers ook hun zegje kunnen doen. Dan komen we met zijn allen tot het beste ontwerp! De ontwerpen zijn visueel en ruimtelijk gemaakt waardoor je ze echt kunt beleven. De deelnemers maakten tekeningen, maquettes, foto’s, maar ook installaties en een enorm wandkleed om hun gedachten vorm te geven. Inleiding onderwijs-leergesprek 1a) Wie is er wel eens in een museum geweest? 1b) Zo ja, in welk museum? • Bijvoorbeeld in het Nieuwland erfgoedcentrum in Lelystad, Volkenkundig museum (bijv. Tropenmuseum in Amsterdam); natuurmuseum (bijv. Naturalis in Leiden); openluchtmuseum (bijv. Zuiderzee Museum in Enkhuizen); kunstmuseum (bijv. Oudheidkundig Museum in Leiden, Rijksmuseum in Amsterdam). 1c) Wat heb je daar gezien? • Eigen mening. Bv. de schedel met diamanten van de Britse kunstenaar Damien Hirst in het Rijksmuseum in Amsterdam. Laat foto van Museum De Paviljoens zien. Ook Almere heeft een museum: De Paviljoens. Je kent ze waarschijnlijk wel, het zijn de zilverkleurige gebouwen van staal en glas achter het politiebureau in Almere- Stad. 2a) Wie is er wel eens in Museum De Paviljoens in Almere geweest? Zo ja, wat heb je daar toen gezien? • Eigen ervaring. Bijvoorbeeld de tafel die tot leven komt van Yael Davids, rolluikenbeeld of spaghettivloer van Job Koelewijn, of de schilderijen salon van de 21e eeuw, 100.000 foto's van zonsopkomst en zonsondergang van Luna Maurer, netwerk van 2000 aardappels van Jeanne van Heeswijk aan het plafond van De Paviljoens. 2b) Wat wordt er in Museum De Paviljoens tentoongesteld? • De Paviljoens is een kunstmuseum. Je vindt er geen schilderijen van Rembrandt of Vincent van Gogh. Er is alleen nieuwe kunst te zien, die past bij een jonge stad als Almere. De kunstwerken zijn gemaakt door jonge kunstenaars die in deze tijd leven. • Ook de kunstverzameling van de stad Almere wordt bewaard en gepresenteerd in De Paviljoens. Deze kunstverzameling bestaat uit meer dan 200 kunstwerken. Een ander woord voor verzameling is collectie. De kunstverzameling van de gemeente Almere wordt De Collectie Almere genoemd. Bijzonder is dat de kunstwerken niet alleen binnen in het museum te zien zijn, maar ook buiten in de stad en bijvoorbeeld op openbare plekken zoals in het stadhuis van Almere. 2c) Wie kent er een kunstwerk dat buiten in de stad staat? Wat vind je van dat kunstwerk? Leg uit? • Eigen mening. Bijvoorbeeld de Olifanten van Tom Claassen, de bronzen man met het gedraaide lichaam in de Stationstraat in Almere-Stad, of De groene kathedraal van Marinus Boezem, vlakbij Stichting AAP aan de Waterlandseweg.

3

3) Kunstenaars maken tegenwoordig niet alleen schilderijen en beeldhouwwerken, maar ook hele andere dingen. Noem drie andere soorten kunst uit deze tijd. • Fotografie, videokunst, computer- of internetkunst, landschapskunst (kunst die ingrijpt in de natuur zoals De Groene Kathedraal van Marinus Boezem), performance-kunst ('levende kunst'); de kunstenaar maakt met zijn hele lichaam deel uit van het kunstwerk) of installatiekunst (= groot eigentijds kunstwerk bestaande uit verschillende losse onderdelen waar je in en tussendoor kunt lopen om het te ervaren). Vragen bij de tentoonstellingTEAMWORK - Onderwijs-leergesprek In Museum De Paviljoens is elk half jaar een andere tentoonstelling te zien. De leerlingen gaan de tentoonstelling TEAMWORK bezoeken. In de tentoonstelling zijn zes ontwerpen voor het toekomstige stadsdeel Almere Poort te zien. 1a) Ben je wel eens in Almere Poort geweest? • Eigen ervaring. 1b) Wat heb je daar gedaan? • Eigen ervaring. 1c) Wat voor beeld heb jij van Almere Poort? • Eigen mening. 1d) Almere bestaat sinds 1976 en is dus hoe oud? 32 jaar (in 1976 werden de eerste huizen in Almere-Haven opgeleverd) In de jaren zeventig werd Almere Haven gebouwd. Vanaf 1982 kwamen de eerste bewoners naar Almere Stad. Sinds de jaren negentig wordt Almere Buiten gerealiseerd. Op dit moment houdt de gemeente Almere zich bezig met plannen voor het vierde stadsdeel Almere Poort. Laat de foto van Almere Poort zien.

Op de foto zie je het gedeelte van Almere Poort dat aan het IJmeer ligt. Je kunt het goed zien vanuit de trein richting Hilversum/Weesp. 1e) Ben je wel eens aan de kustzone in Almere Poort geweest? Of heb je het wel eens gezien? Omschrijf deze plek? • Eigen mening. Almere Poort heet zo, omdat het als het ware de toegangspoort naar Almere en Flevoland is als je vanuit de Randstad komt. Omdat het aan het IJmeer ligt, heeft het een kilometerslange kustzone. Voor veel mensen die met de auto of de trein hier naartoe komen is Almere Poort het eerste wat ze zien. Daarom wil de gemeente Almere van dit gebied iets héél bijzonders maken.

4

1f) Waaraan herken je Almere als eerste als je de stad nadert? • Eigen mening. Bijvoorbeeld aan het IJmeer; de windmolens; de 'Rode donders', de hoge, rode gebouwen in de Regenboogbuurt; de ruïne van het kasteel van Almere; de Olifanten van kunstenaar Tom Claassen bij de snelweg A6; het Ufo-vormige Modecentrum. In het gebied langs de kust van Almere Poort moeten meer dan 11.000 woningen komen en daarnaast bedrijven en kantoren waar 25.000 mensen kunnen werken. Ook is er ruimte gepland voor vrijetijdsbesteding. De gemeente wil dat het gebied de komende jaren gaat uitgroeien tot dé Strandstad van de Randstad. 1g) Hoe lijkt het jou om aan het IJmeer in Almere Poort te wonen? Leg uit waarom? • Eigen mening. Doe-opdracht Mijn woonbiografie 2) Deel de opdracht Mijn woonbiografie uit aan de leerlingen. Ze krijgen 10 - 15 minuten de tijd om op het vel papier hun woonbiografie te schrijven / tekenen. Een aantal leerlingen lichten hun woonbiografie toe aan de klas. Doe-opdracht SimCity

• • • • •

Kunstwerk(en): tentoonstelling TEAMWORK Creatieve opdracht: Leerlingen onderzoeken een fantasiestad naar keuze en presenteren hun onderzoek Materiaal: A3 papier, (kleur)potloden of krijt. Voorbereiding: klaarleggen materialen Duur: 60 minuten

Voor de tentoonstelling TEAMWORK hebben kunstenaars en ontwerpers nagedacht over de kustzone van Almere Poort, een gebied dat echt ontwikkeld gaat worden. Mensen vinden het ook leuk om na te denken over niet bestaande steden. Het onderwerp ‘stad’ prikkelt de fantasie en maakt mensen enthousiast om prachtige fantasiesteden te bedenken bijvoorbeeld in games, stripverhalen, (teken-) films, muziek en boeken. 3a) Noem een aantal voorbeelden van fantasiesteden? • Bijvoorbeeld: Duckstad, Neverland, Sym City, Bikinibroek, Schatteneiland, eiland van Robinson Crusoë, Luilekkerland, stad van Lords of the Ring. b) Wat vind jij de beste, mooiste, of spannendste fantasiestad die je ooit hebt gezien?

5

Deze opdracht kan op verschillende manieren worden uitgevoerd. De leerlingen gaan individueel, in tweetallen of in kleine groepjes thuis of op school op zoek naar voorbeelden van fantasiesteden. c) Zoek een voorbeeld van een fantasiestad uit een game, stripboek, (teken)film, videoclip/muziek. d) Neem het stripboek (of een kopie daaruit), een printje van de game, de songtekst, of het boek mee naar school. e) Maak met elkaar een presentatie van alle fantasiesteden. Besteed hierbij onder meer aandacht aan de volgende zaken: • • • • • • •

Wat is de naam van deze stad? Bedenk eventueel zelf een passende naam. Geef een omschrijving van de stad. (Hoe ziet de stad eruit? Hoe is de sfeer? Waar bevindt de stad zich denk je? Wat voor architectuur/stedenbouw/groen zie je?) Wie zijn de bewoners van de stad? Lijkt je dit een prettige stad om in te wonen? Leg uit waarom wel of niet. Vergelijk de fantasiestad met een stad uit de werkelijkheid. Wat valt je op? Soms worden in een fantasiestad dingen uit echte steden overdreven weergegeven. Welke dingen zijn overdreven weergegeven? Welke dingen uit de fantasiestad zou je graag in de echte stad willen hebben. Leg uit waarom.


Soms nemen bedenkers van fantasiesteden dingen uit echte steden als voorbeeld; deze onderdelen worden versterkt weergegeven. Er staan bijvoorbeeld niet een paar, maar wel duizend wolkenkrabbers in een fantasiestad.
De fantasiesteden bestaan vaak uit heel hoge gebouwen waardoor er verschillende niveaus in de stad ontstaan. Het laagste niveau is vaak duister en een ideale plek voor criminelen. Het hoogste niveau wordt vaak bewoond door de rijke mensen.
Het onderwerp ‘stad’ prikkelt mensen niet alleen tot het maken van fantasiesteden. Sommige kunstenaars halen hun inspiratie ook uit de steden waarin ze wonen en werken.

Wandelen door het landschap Het landschap is een thema dat kunstenaars al honderden jaren lang bezig houdt.

6

Een beroemd voorbeeld zie je op de foto (De wandelaar in de mist (1818), Caspar David Friedrich). Het is een groot schilderij dat in een museum in de Duitse stad Hamburg hangt. Het is bijna 200 jaar geleden geschilderd door de Duitse kunstenaar Caspar David Friedrich. De Nederlandse kunstenaar Hans Venhuizen - die ook meedoet met de tentoonstelling in Museum De Paviljoens - maakte met behulp van Photoshop deze foto (Stadtwanderer (1995), Hans Venhuizen) 4) Bekijk en vergelijk beide foto's. a) Wat valt je als eerste op? b) Noem 3 verschillen. c) Noem 3 overeenkomsten. d) De titel van het schilderij van Caspar David Friedrich is Wandelaar in de mist. Bedenk een titel voor de foto van Hans Venhuizen e) Wat denk je dat Hans Venhuizen met deze foto wil vertellen? f) In welk landschap zou jij liever een wandeling maken? Waarom? g) Hoe komt het dat veel landschappen in 200 jaar tijd zijn veranderd? Wat vind je daarvan?

Doe–opdracht: Huisje, boompje, beestje 5) Laat de foto met de rijtjeshuizen van kunstenaar Hans Venhuizen zien aan de klas. Hang de foto op een centrale plek op. Elke leerling bekijkt de foto en schrijft naar aanleiding hiervan een verhaaltje. De leerling verzint het verhaal zelf, dus het is een fantasieverhaal. Het wordt ongeveer tien regels. Langer mag ook. Vragen die je jezelf tijdens het schrijven kunt stellen zijn: • Waar doet deze afbeelding jou aan denken? • Waar is het? Hoe heet de plek? • Wie wonen er? Hoe heten ze? Vertel wat over deze mannen. • Kunnen ze het samen goed vinden? Welke dingen doen ze samen? Hebben ze wel eens irritaties of ruzie? Wat doen ze nu? • Hoe vinden ze het om hier te wonen? • Wat zijn hun dromen? Als iedereen klaar is, lezen een paar kinderen hun verhalen voor. Er is geen goed of fout, iedereen heeft anders gekeken en de foto anders geïnterpreteerd. Neem de verhalen mee naar het museum. Daar worden een paar verhalen voorgelezen bij andere kunstwerken van Hans van Venhuizen. Hierna hoor je van de museumdocent wat het echte verhaal is achter het kunstwerk!

7

TEAMWORK 6a) Vertaal de titel van de tentoonstelling TEAMWORK. • Samenwerking De kunstenaars van deze tentoonstelling zijn in de loop der jaren heel anders gaan werken. Ze zijn gaan samenwerken met (landschaps)architecten, planologen en stedenbouwkundigen. Als team wisselen ze ideeën uit, ontwerpen ze bijvoorbeeld parken en pleinen, of zijn ze betrokken bij de ontwikkeling van een gebied. De titel TEAMWORK verwijst naar deze hedendaagse praktijk waarin kunstenaars steeds vaker samenwerken met ontwerpers van de stad en het landschap. Als stedenbouwkundigen en de kunstenaars samenwerken, kunnen bijzondere steden ontstaan die verrassend zijn en niet saai en eenvormig. b) Combineer twee of drie andere beroepen of schoolvakken waardoor ook interessant TEAMWORK ontstaat. Eigen mening. Bijv: dichter/schrijver + muzikant; taal/muziek. Verhalen voorlezen op muziek. Of muziek maken bij een verhaal / gedicht. Doe-opdracht: Architectuurkwartet Almere 7) De klas/leerkracht maakt kleine groepjes van 4 à 5 leerlingen. Elk groepje gaat het architectuurkwartet Almere spelen. Daarna bespreken de leerlingen klassikaal wèlke kwartetten / categorieën er nog kunnen worden toegevoegd aan het spel. Het kwartetspel is namelijk bijna tien jaar oud, dus er ontbreken inmiddels bijzondere gebouwen in Almere. Elk groepje kiest een categorie en maakt hiervan een kwartet dat bestaat uit vier kaarten. Voorbeelden van nieuwe categorieën zijn: nieuw stadshart, Almere Poort, stations in Almere, groen in Almere, kunst en cultuur in Almere, de Eilandenbuurt, rond het Weerwater, wonen op het water, hun eigen buurt. Het thema kan ook worden verbreed: van architectuur Almere naar de stad Almere. Tot slot kan het gloednieuwe kwartetspel Almere worden gespeeld! Nodig: karton of blanco ansichtkaarten (evt door de helft), kleurpotloden, stiften, scharen. Wat kan je leren in het museum? Tijdens het museumbezoek kun je de kunstwerken en de ontwerpen in het echt bekijken. Ook geeft een museumdocent je meer informatie over de kunstenaars en ontwerpers en hun werk. 8) Wat zou jij willen weten of leren van deze tentoonstelling / museumbezoek? Eigen mening. Bezoek aan Museum De Paviljoens Tijdens deze les hebben de leerlingen kennis kunnen maken met het thema van de tentoonstelling en met een paar kunstenaars en hun werk. In Museum De Paviljoens zullen ze de kunstwerken gaan bekijken. Wilt u onderstaande huisregels met uw leerlingen bespreken. Bij een museumbezoek hoort ook het naleven van de onderstaande ‘huisregels’. In het museum gelden dezelfde regels als op school + nog een paar extra huisregels: • Luister goed naar de aanwijzingen van de museumdocent en de suppoost. • Je jas en tas achterlaten in de garderobe. • In het museum mag je niet eten of drinken. • Niet rennen in het museum, maar gewoon lopen. • Kijken met je ogen en niet met je handen. • Niet schreeuwen in het museum (er zijn ook andere bezoekers). • Even je vinger opsteken als je wat wilt zeggen of vertellen.

8

Vakoverstijgende thema's TEAMWORK gaat over wonen, architectuur, het stedelijke landschap, ontwerpen, kijken, samenwerken. Tijdens de museumles en in het lespakket staan niet alleen thema’s uit de wereld van kunst, cultuur en de beeldende vakken centraal. Ook thema’s en leerdoelen met betrekking tot de schoolvakken aardrijkskunde, rekenen, wereldoriëntatie en geschiedenis komen aan bod. De tentoonstelling leent zich goed voor vakoverstijgende projecten. Museumbezoek Het museumbezoek duurt 1,5 uur en bestaat uit een interactieve rondleiding met ondermeer een rollenspel waarin leerlingen Almere Poort gaan ontwerpen. De rondleiding wordt begeleid door deskundige museumdocenten. Bij voorkeur vindt het bezoek in kleine groepen plaats (max. 15 leerlingen). Op die manier is er meer interactie mogelijk tussen de museumdocent en de leerlingen. Per klas zijn twee begeleiders van school nodig. Meer dan vier begeleiders is gezien de kleine groepen niet nodig en wenselijk. Mocht u met meer begeleiders komen, neemt u dan even contact op met ondergetekenden. Verwerkingsles op school Tijdens de museumles ontvangt u een lespakket met suggesties voor creatieve verwerkingsopdrachten. Hiermee kunnen u en uw leerlingen op school zelf aan de slag. Ook deze verwerkingsopdrachten staan binnenkort op onze website. Begeleiding van school Per klas zijn twee begeleiders van school nodig. Meer dan drie begeleiders zijn gezien de kleine groepen niet nodig en wenselijk. Mocht u met meer begeleiders komen in verband met het vervoer naar het museum, neemt u hier dan even contact over op. Route naar Museum De Paviljoens Via de loopbrug - bij de koperen bol HIER - kunt u Museum De Paviljoens betreden. Bij het museum is voldoende ruimte om fietsen te parkeren. Het museum is per bus bereikbaar vanaf treinstation Almere Centrum en lijn 5 halte Greta Garboplantsoen. Het museum ligt op vijf minuten lopen van het treinstation Almere Centrum. U loopt de stationshal uit, uitgang rechts naast Burger King, over het plein. Rechtdoor de winkelstraat in, na het kruispunt met wegwijzer neemt u de eerste straat links. Het viaduct onderdoor, het water oversteken en u ziet het museum dat er uit ziet als zilverkleurige paviljoens van staal en glas op palen, recht voor u staan. Er is een betaalde parkeerplaats voor de deur van het museum, maar het parkeertarief is hier hoger dan bij het Manifestatieveld of de parkeergarage verderop. (prijzen Manifestatieveld: 50 eurocent per 22 minuten) Na het museumbezoek wordt - indien afgesproken - een factuur gestuurd. Annuleren van de gemaakte afspraak dient tenminste vijf werkdagen voorafgaand aan het museumbezoek te gebeuren, anders worden de gemaakte kosten alsnog in rekening gebracht. Retour leen-lespakketten Wilt u tijdens het museumbezoek het voorbereidende leen-lespakket terugbezorgen? U krijgt dan het leen-lespakket mee voor de verwerkingsles. Graag ontvangen we binnen 3 weken na het museumbezoek dit verwerkingslespakket samen met het ingevulde enquêteformulier retour. De lespakketten worden weer door andere scholen gebruikt. Helaas zijn wij genoodzaakt om de kosten voor het leenlespakket in rekening te brengen als we dit niet retour krijgen. Alvast bedankt voor de moeite! © 2008 Dit lesmateriaal is ontwikkeld door de Afdeling Educatie / Publieksbegeleiding van Museum De Paviljoens, Odeonstraat 3 in Almere-Stad. Contact [email protected] of 036 5450400 of www.depaviljoens.nl

9