Localisms Lesbrief ter voorbereiding van bezoek aan Museum De Paviljoens en de tentoonstelling Localisms. Basisonderwijs bovenbouw groep 5 – 8. Het educatief programma Localisms bestaat uit: • Op school bereidt de leerkracht zelf het museumbezoek met de leerlingen voor aan de hand van voorbereidend lesmateriaal • Een bezoek van 1,5 uur aan Museum De Paviljoens dat wordt begeleid door ervaren museumdocenten • Op school gaan de leerkracht en de leerlingen aan de slag met de suggesties voor verwerkingslesmateriaal (dit materiaal ontvangt u tijdens het museumbezoek) Inhoud leenlespakket voorbereidende les: • Bevestiging afspraak museumbezoek • Lesbrief ter voorbereiding • DVD Willem Wever - Wat is kunst? • Foto om opnieuw in te kaderen • Foto gebouw Museum De Paviljoens in Almere • Foto Watervanger, Frank Koolen • Portretfoto van Marjolijn Dijkman • Foto Metropolis, Kristin Poshen • Foto van gebied F-7 Verdere benodigdheden: Video/dvd recorder, kopieerapparaat, pen, papier, liniaal, eventueel internet / computer Lesvorm voorbereidende les: Onderwijsleergesprek, 3 doe-opdrachten. Wij raden de leerkracht aan het museumbezoek voor te bereiden aan de hand van de lesbrief en het bijbehorende beeldmateriaal. De lesbrief bevat een reeks vragen die u kunt gebruiken tijdens het onderwijsleergesprek. Daarnaast zijn er enkele tekenopdrachten waar tijdens het museumbezoek verder op door wordt gegaan. Duur voorbereidende les: Maximaal 2 uur Doel voorbereidende les: Voorbereiding museumbezoek. Kennismaking met Museum De Paviljoens, met hedendaagse kunst (fotografie, videokunst, installatiekunst, conceptuele kunst), met de tentoonstelling Localisms die de kinderen gaan bekijken, met de thema’s: reizen, verzamelen, archief en beeldrijm in de kunst. Dit voorbereidende leen-lespakket graag tijdens het museumbezoek weer terug brengen.
1
Localisms – informatie voor de leerkracht 12 april - 19 oktober 2008 Deze tentoonstelling heet LOCALISMS. Er zijn kunstwerken te zien van 12 kunstenaars, die op dezelfde manier werken. Ze reizen de hele wereld over. Onderweg kijken ze met veel aandacht naar de eigenaardigheden van een bepaalde plek. Alsof ze ontdekkingsreizigers zijn in de stad. Deze kunstenaars maken foto's, films en verzamelen spullen en geluiden, die je hier in het museum kunt zien en horen. Speciaal voor deze tentoonstelling hebben de kunstenaars ook het stuk grond rondom Museum De Paviljoens onder de loep genomen. Gebied F-7 is de enige nog niet ingetekende kavel in het hart van Almere. De kunstenaars en ontwerpers die deelnemen aan deze tentoonstelling vinden elkaar in hun aandacht voor de eigen(aardig)heden van specifieke locaties. De workshop is de aanzet voor de tentoonstelling LOCALISMS waarin de focus ligt op de poëzie op straat, het ontdekken van het (stedelijke) landschap, onopgemerkte geluiden, de onderzoekende blik, archieven van beeld en geluid, wanderlust en wereldreizigers.
Inleiding onderwijs-leergesprek 1a) Wie is er wel eens in een museum geweest? 1b) Zo ja, in welk museum? • Bijvoorbeeld in het Nieuwland erfgoedcentrum in Lelystad, Volkenkundig museum (bijv. Tropenmuseum in Amsterdam); natuurmuseum (bijv. Naturalis in Leiden); openluchtmuseum (bijv. Zuiderzee Museum in Enkhuizen); kunstmuseum (bijv. Oudheidkundig Museum in Leiden, Rijksmuseum in Amsterdam). 1c) Wat heb je daar gezien? • Eigen mening. Laat foto van Museum De Paviljoens zien. Ook Almere heeft een museum: De Paviljoens. Je kent ze waarschijnlijk wel, het zijn de zilverkleurige gebouwen van staal en glas achter het politiebureau in Almere- Stad. 2a) Wie is er wel eens in Museum De Paviljoens in Almere geweest? Zo ja, wat heb je daar toen gezien? • Eigen ervaring. Bijvoorbeeld de performancekunst van Yael Davids, de zintuiglijke kunst van Job Koelewijn, of de schilderijen salon van de 21e eeuw, 100.000 foto's van zonsopkomst en zonsondergang van Luna Maurer, netwerk van 2000 aardappels van Jeanne van Heeswijk aan het plafond van De Paviljoens. 2b) Wat wordt er in Museum De Paviljoens tentoon gesteld? • De Paviljoens is een kunstmuseum. Je vindt er geen schilderijen van
2
Rembrandt of Vincent van Gogh. Er is alleen nieuwe kunst te zien, die past bij een jonge stad als Almere. De kunstwerken zijn gemaakt door jonge kunstenaars die in deze tijd leven. Ook de kunstverzameling van de stad Almere wordt bewaard en gepresenteerd in De Paviljoens. Deze kunstverzameling bestaat uit meer dan 200 kunstwerken. Een ander woord voor verzameling is collectie. De kunstverzameling van de gemeente Almere wordt De Collectie Almere genoemd. Bijzonder is dat de kunstwerken niet alleen binnen in het museum te zien zijn, maar ook buiten in de stad en bijvoorbeeld op openbare plekken zoals in het stadhuis van Almere. 2c) Wie kent er een kunstwerk dat buiten in de stad staat? Wat vind je van dat kunstwerk? Leg uit? • Eigen mening. Bijvoorbeeld de Olifanten van Tom Claassen, de bronzen man met het gedraaide lichaam in de Stationstraat in Almere-Stad, of De groene kathedraal van Marinus Boezem, vlakbij Stichting AAP aan de Waterlandseweg. 3) Kunstenaars maken tegenwoordig niet alleen schilderijen en beeldhouwwerken, maar ook hele andere dingen. Noem drie andere soorten kunst uit deze tijd. • Fotografie, videokunst, computer- of internetkunst, landschapskunst (kunst die ingrijpt in de natuur zoals De groene kathedraal van Marinus Boezem), performance-kunst ('levende kunst'; de kunstenaar maakt met zijn hele lichaam deel uit van het kunstwerk) of installatiekunst (= groot eigentijds kunstwerk bestaande uit verschillende losse onderdelen waar je in en tussendoor kunt lopen om het te ervaren). 4) In Museum De Paviljoens zullen de leerlingen een aantal kunstwerken zien. Het ene kunstwerk vinden ze misschien mooi gemaakt of grappig, een ander vinden ze niks aan en helemaal geen kunst. Wat is nu eigenlijk kunst? Deze vraag stelde Matthia aan Willem Wever. In de bijgeleverde video / dvd is te zien welk antwoord Matthia op haar vraag kreeg. Aan welke voorwaarden moet kunst – volgens de deskundigen in de video – voldoen? Er moet een goed idee aan ten grondslag liggen; er moet ontwikkeling zitten in de verschillende kunstwerken van een kunstenaar; het werk moet iets klassieks en iets nieuws hebben.
3
Vragen bij de tentoonstelling Localisms - Onderwijs-leergesprek Informatie voor de klas. In Museum De Paviljoens is elk half jaar een andere tentoonstelling te zien. De leerlingen gaan de tentoonstelling Localisms bezoeken met kunstwerken van 12 verschillende kunstenaars. In de tentoonstelling is werk te zien van 12 kunstenaars die min of meer op dezelfde manier werken. Ze reizen de hele wereld over. Onderweg kijken ze met veel aandacht naar de eigenaardigheden van een bepaalde plek. Met hun geoefende blik zien ze dingen die ons misschien niet meteen zouden opvallen. Ze zijn ontdekkingsreizigers in de stad. De kunstenaars maken foto's, films en verzamelen spullen en geluiden, die je hier in het museum kunt zien en horen. Speciaal voor deze tentoonstelling hebben ze ook het gebied rondom Museum De Paviljoens onder de loep genomen.
Reizen/verzamelen (portret) foto Marjolijn. Een van de kunstenaars in Museum De Paviljoens is Marjolijn Dijkman. Laat de foto van Marjolijn zien aan de klas; dit is een foto van Marjolijn terwijl ze aan het werk is. Marjolijn maakt een atlas van de wereld in foto’s. Ze heeft inmiddels een archief van 4000 foto’s. Het is niet haar bedoeling om de natuur vast te leggen. Ze is geïnteresseerd in hoe mensen wereldwijd hun omgeving inrichten. 1 a) Heb jij wel eens gereisd? b) Naar welke landen ben je allemaal geweest? c) Wat was kenmerkend voor die plekken? d) Heb je daar ook foto’s gemaakt? Waarvan heb je foto’s gemaakt? e) Hoe bewaar jij je foto’s? Hoe orden jij je foto’s? In wat voor categorieën? (bv. Op jaar. op vakantie, op gebeurtenis, op onderwerp) f) Heb je daar ook spullen (souvenirs) mee vandaan genomen? Wat dan? • Allemaal eigen mening
4
Omgeving/buurt Misschien blijf je wel liever thuis dan te reizen of op vakantie te gaan. 2a) Niet alleen huizen en andere gebouwen zijn ingericht, maar ook de straat is ingericht. Hoe is jouw buurt ingericht? Noem een paar voorbeelden van de inrichting van de straat. •
Bijv. gebouwen, bomen, parkeervakken, prullenbakken, plantsoen, straatlantaarns, parken, speeltuinen, bankjes, grasveld.
b) Wat voor afbakeningen of begrenzingen zie je in jouw straat of buurt? (bv met hekken, paaltjes, stenen, lijnen…) Dit soort dingen vindt Marjolijn heel interessant om op de foto te zetten. Waarschijnlijk zie je ook veel afval op straat. c) Wat voor afval kom je het meest tegen in deze buurt? • Papier, sigarettenpeuken, blik, glas, kauwgum enzovoort. Een van de kunstenaars uit de tentoonstelling heet Savage. Hij heeft onderzoek gedaan naar het afval rond het museum en hiervan een kunstwerk gemaakt. d) Wat denk je dat Savage voor kunstwerk heeft gemaakt van afval? • Eigen mening, in het museum zul je het zien!
Doe-opdracht A: Reizen Laat de leerlingen zelf souvenirs en foto’s meenemen van hun reizen (vakantie’s). Maak een tentoonstelling van de meegebrachte spullen. Maak een plekje in de klas waar ze de tentoonstelling neer kunnen zetten. Bepaal eerst met de klas hoe je de de tentoonstelling ordent. Je kunt bijvoorbeeld de tentoonstelling ordenen op landen, onderwerp, jaartal, gebeurtenis enzovoort. Kijk daarna hoe je het beste de tentoonstelling duidelijk kan neerzetten zodat alles goed te zien is. Maak er eventueel kaartjes bij met uitleg. Laat ieder kind een stukje schrijven over zijn haar foto of voorwerp, en waarom hij/zij dit heeft meegenomen en wat het verhaal erachter is. Je kunt eventueel ook ouders of andere klassen uitnodigen om naar de tentoonstelling te komen kijken. De foto’s kunnen in de klas blijven, omdat deze nog nodig zijn bij een opdracht bij de verwerkingsles. Beeldrijm Een andere kunstenaar in de tentoonstelling Localisms is Frank Koolen. Frank Koolen houdt van kijken en van rijmen met beelden. Als hij om zich heen vormen of (kleur)patronen ziet, die op elkaar lijken kan hij het niet
5
laten om het te fotograferen. Een voorbeeld van beeldrijm is een vrouw met een zwart-wit gestreepte trui, die oversteekt op het zebrapad. Laat het het beeldmateriaal zien van Frank Koolen. Deze foto heet watervanger. 3a) Wat denk jij dat hierbij het beeldrijm element is? •
Frank zag deze plant staan op Schiphol. Het is een sanseveria. Er staat het woord ‘watervanger’ op de pot. Daarnaast zie je een brandslangkast met een afbeelding erop. Sanseveriabladeren die naar de brandslang reiken. Klaar om het water op te vangen. Ook heeft de afbeelding op de waterslang (het vuur) dezelfde soort vorm als de bladeren.
3b) Heb jij weleens een foto gemaakt of een situatie gezien waarbij je beeldrijm zag net als op de foto's van Frank Koolen? Neem de foto mee naar het museum.
Doe-opdracht B: Foto Voorbereiding: De foto die bij het lespakket zit kopiëren voor de kinderen in de klas. Op deze foto is veel te zien. Je kunt in een foto meerdere foto’s zien. Dit doe je door de foto opnieuw in te kaderen. Je kunt zelfs wel 10 (kleine) foto’s uit deze foto halen! Bijvoorbeeld een ‘foto’ van alleen een lamp, of alleen een fietser. Maak met je duim en wijsvinger een rechthoek. Dit doe je door je je wijsvinger van je rechterhand op je duim van je linkerhand te plaatsen. Je wijsvinger van je linkerhand plaats je op je rechterduim. Nu heb je een rechthoek, waar je doorheen kan kijken. Door dichtbij of juist verder weg van de foto te gaan, maak je het beeld wat je ziet door je rechthoek groter of kleiner. Hiermee kan je kijken welk beeld je gaat gebruiken. Pak een liniaal en maak een hokje om je onderwerp, dat is dus de foto. Probeer 8 of meer foto’s uit de grote foto te halen! Geluid In het museum zul je ook een kunstwerk gaan horen. Dit kunstwerk gaat over geluiden en reizen. Het kunstwerk heet SoundTransit en is gemaakt door Sara Kolster, Derek Holzer en Marc Boon. Het kunstwerk is een website, een archief van geluiden, waar mensen over de hele wereld geluiden aan toe kunnen voegen, die ze zelf hebben opgenomen. Nieuwsgierig geworden…? Meer zie en HOOR je in het museum!
Doe-opdracht C: geluid Ga naar buiten met de klas. Laat de kinderen stil zijn en goed luisteren. Laat ze opschrijven wat ze allemaal horen. Je kunt deze opdracht dus ook
6
gewoon op het schoolplein doen. Het gaat erom dat de leerlingen goed luisteren en ook alle kleine geluiden om hun heen goed kunnen horen. Bespreek wat de kinderen allemaal gehoord hebben.
http://www.soundtransit.nl/ Daarna eventueel de website van Soundtransit laten zien en in quizvorm een aantal geluidsreizen laten horen. Of de kinderen laten fantaseren of laten tekenen wat voor reisbestemmingen het zijn. Doe–opdracht D: Spookstad Foto Metropolis – Kristin Poshen. Laat deze foto zien aan de klas, hang hem op op een plek waar iedereen de foto goed kan zien. Laat de kinderen hierover een verhaal schrijven van ongeveer 10 regels. Vragen die je kunt stellen zijn: • Waar doet deze afbeelding jou aan denken? • Waar is deze plek? • Wat is dat voor ‘gebouw’ dat je ziet? • Beschrijf de plek Als iedereen klaar is lezen een paar kinderen hun verhalen voor. Er is geen goed of fout, iedereen heeft anders gekeken en de foto anders geïnterpreteerd. Neem verhalen mee naar het museum. Daar worden een paar verhalen voorgelezen bij het kunstwerk. Hierna hoor je van de museumdocent wat het echte verhaal is achter het kunstwerk! Bezoek aan Museum De Paviljoens Tijdens deze les hebben de leerlingen kennis kunnen maken met het thema van de tentoonstelling en met een paar kunstenaars en hun werk. In Museum De Paviljoens zullen ze de kunstwerken gaan bekijken. Wilt u onderstaande huisregels met uw leerlingen bespreken. Bij een museumbezoek hoort ook het naleven van de onderstaande ‘huisregels’. Eigenlijk gelden dezelfde regels als op school + nog een paar extra huisregels: • Luister goed naar de aanwijzingen van de museumdocent en de suppoost. • Je jas en tas achterlaten in de garderobe. • In het museum mag je niet eten of drinken. • Niet rennen in het museum, maar gewoon lopen. • Kijken met je ogen en niet met je handen. • Niet schreeuwen in het museum (er zijn ook andere bezoekers). • Even je vinger opsteken als je wat wilt zeggen of vertellen. Begeleiding van school Per klas zijn twee begeleiders van school nodig. Meer dan drie begeleiders
7
zijn gezien de kleine groepen niet nodig en wenselijk. Mocht u met meer begeleiders komen in verband met het vervoer naar het museum, neemt u hier dan even contact over op. Route naar Museum De Paviljoens Via de loopbrug - bij de koperen bol HIER - kunt u Museum De Paviljoens betreden. Bij het museum is voldoende ruimte om fietsen te parkeren. Het museum is per bus bereikbaar vanaf treinstation Almere Centrum en lijn 5 halte Greta Garboplantsoen. Het museum ligt op vijf minuten lopen van het treinstation Almere Centrum. U loopt de stationshal uit, uitgang rechts naast Burger King, over het plein. Rechtdoor de winkelstraat in, na het kruispunt met wegwijzer neemt u de eerste straat links. Het viaduct onderdoor, het water oversteken en u ziet het museum dat er uit ziet als zilverkleurige paviljoens van staal en glas op palen, recht voor u staan. Er is een betaalde parkeerplaats voor de deur van het museum, maar het parkeertarief is hier hoger dan bij het Manifestatieveld of de parkeergarage verderop. (prijzen Manifestatieveld: 50 eurocent per 22 minuten) Na het museumbezoek wordt - indien afgesproken - een factuur gestuurd. Annuleren van de gemaakte afspraak dient tenminste vijf werkdagen voorafgaand aan het museumbezoek te gebeuren, anders worden de gemaakte kosten alsnog in rekening gebracht. Retour leen-lespakketten Wilt u tijdens het museumbezoek het voorbereidende leen-lespakket terugbezorgen? U krijgt dan het leen-lespakket mee voor de verwerkingsles. Graag ontvangen we binnen 3 weken na het museumbezoek dit verwerkingslespakket samen met het ingevulde enquêteformulier retour. De lespakketten worden weer door andere scholen gebruikt. Helaas zijn wij genoodzaakt om de kosten voor het leenlespakket in rekening te brengen als we dit niet retour krijgen. Alvast bedankt voor de moeite!
© 2008 Dit lesmateriaal is ontwikkeld door de Afdeling Educatie van Museum De Paviljoens/\/ Museum De Paviljoens /\/ Diane Carp of Mireille de Putter /\/ Odeonstraat 3 Almere-Stad /\/ 036-5450400 /\/
[email protected] /\/ www.depaviljoens.nl
8
