Inhoud INLEIDING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xv HOOFDSTUK 1. HRM: DEFINITIE EN HISTORIEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 HRM: definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2.
Kijken naar HRM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
3.
Hoe HRM zich ontwikkelde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 3.1. Omstreeks 1800 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 3.2. De periode 1830-1940 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 3.2.1. Scientific management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 3.2.2. Bureaucratische organisaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 3.3. De periode 1930-1960 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 3.4. De jaren ’60 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 3.5. De jaren ’70 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 3.6. De jaren ’80 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 3.7. De jaren ’90 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 3.8. De recente jaren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
4.
Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
HOOFDSTUK 2. FUNCTIEANALYSE EN FUNCTIEWAARDERING . . . . . . . . . . . . . . . 17 1.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.
Een baan, een job, een betrekking? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
3.
Functieanalyse, functiebeschrijving en functiespecificatie . . . . . . . . . . . . . 23
4.
Functieanalyse stapsgewijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
5.
Functieanalyses: wie en hoe?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
6.
Functiewaardering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 6.1. Functiewaardering en beloning vanuit equity theory . . . . . . . . . . . . 31 6.2. Van functiebeschrijving naar functiegroepenstructuur . . . . . . . . . . 33
7.
Externe vergelijking van salarisniveaus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
8.
Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Intersentia
ix
Inleiding HRM
HOOFDSTUK 3. WERVING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 1.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
2.
Werving: definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
3.
Het psychologisch contract . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
4.
De realistic recruitment message . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
5.
Soorten werving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1. Interne werving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1.1. Actieve interne bekendmaking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1.2. Passieve interne bekendmaking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1.3. Voor- en nadelen van interne werving . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2. Externe werving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2.1. Actieve externe werving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2.2. Passieve externe werving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2.2.1. Het plaatsen van advertenties . . . . . . . . . . . . . . 5.2.2.2. E-recruitment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2.2.3. Interimkantoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2.2.4. Special event recruitment . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2.2.5. Stages . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2.2.6. College recruitment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2.2.7. Point-of-purchase recruitment . . . . . . . . . . . . . 5.2.2.8. Het consulteren van het eigen netwerk . . . . . .
48 48 48 48 49 50 50 51 51 56 58 58 59 60 61 61
HOOFDSTUK 4. SELECTIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
x
1.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
2.
Selectie: de gedachtegang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
3.
Regels voor selectie-instrumenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Standaardisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Objectieve scoorbaarheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Normering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4. Betrouwbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5. Validiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
67 67 68 68 68 69
4.
Fases in het selectieproces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1. Doornemen en controleren van cv’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Contactname met referentiepersonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3. Het sollicitatiegesprek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.1. Gestructureerde vragen of toch maar niet? . . . . . . . . . . . . 4.3.2. Nadruk op het verleden of op de toekomst? . . . . . . . . . . . .
70 70 72 72 73 74
Intersentia
Inhoud
4.4.
5.
4.3.3. Interviewerfouten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.4. Eén of meerdere sollicitanten per gesprek?. . . . . . . . . . . . 4.3.5. Wat mag de werkgever (niet) vragen? . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.6. Nog enkele tips voor de interviewer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.7. Tips voor de sollicitant. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het houden van selectietesten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.1. Intelligentietesten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.2. Persoonlijkheidstesten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.3. Grafologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.4. De biografische vragenlijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.5. Arbeidsproeven, situationele testen en assessment centers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.5.1. Het rollenspel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.5.2. De postbakoefening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.5.3. De presentatieoefening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.5.4. Groepsopdrachten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.6. De voordelen van het assessment center . . . . . . . . . . . . . . 4.4.7. De nadelen van een assessment center . . . . . . . . . . . . . . .
75 80 80 81 83 86 86 87 90 90 91 92 93 94 94 95 96
Praten werkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
HOOFDSTUK 5. SOCIALISATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 1.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
2.
Wat moet de nieuwkomer allemaal leren? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
3.
Stappen in het socialisatieproces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. De voorbereidende fase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.1. Socialisatie door werving- en selectieprocessen . . . . . . 3.1.2. Werknemers voorbereiden op hun eerste dag. . . . . . . . . 3.2. De accommodatiefase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.1. De eerste werkdagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.2. De nieuwkomerfase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.3. Zingeving en actie in de accommodatiefase . . . . . . . . . . . 3.3. De adaptatiefase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.1. De emotionele betrokkenheidsfase . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.2. Vier uitkomsten van zingeving en actie . . . . . . . . . . . . . . . 3.5. Schoolverlaters in een bijzondere rol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.
Socialisatie is belangrijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
5.
Inspanningen van de werknemer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
6.
Twee gezichten van socialisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Intersentia
102 102 102 104 104 104 107 107 107 107 108 110
xi
Inleiding HRM
7.
8.
De beleidskeuze van de organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1. Het continuüm van Jones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1.1. Het individuele socialisatiebeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1.2. Het institutionele socialisatiebeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1.2.1. Het institutionele socialisatiebeleid light . . . . 7.1.2.2. Het institutionele socialisatiebeleid plus . . . . 7.1.2.3. Voordelen van het institutionele socialisatiebeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
114 114 116 118 120 121
De buitenlandse opdracht: een gerelateerd probleem . . . . . . . . . . . . . . . . 8.1. Expats en inpats . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2. Expats hebben het moeilijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3. Fases in het aanpassingsproces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
122 122 123 125
122
HOOFDSTUK 6. PRESTATIEMANAGEMENT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
xii
1.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
2.
Het belang van doelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Uitdagende SMART-doelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Voorwaarden voor prestaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Mechanismen en prestaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Prestaties beïnvloeden tevredenheid en bereidheid . . . . . . . . . . . . 2.5. Waarderingssysteem als motivator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5. Doelacceptatie en feedback . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5.1. Doelacceptatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5.1.1. Top-down leiders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5.1.2. Doelen bepalen in wederzijds overleg . . . . . . 2.5.1.2.1. Management By Objectives . . . . . . 2.5.1.2.2. Problemen met MBO . . . . . . . . . . . 2.5.2. Functioneringsopvolging en feedback . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5.2.1. Functioneringscyclus en -opvolging . . . . . . . . 2.5.2.2. Opvolging en feedback . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5.2.3. Waarom feedback zo belangrijk is. . . . . . . . . .
131 131 135 135 135 137 139 139 139 141 141 142 143 143 145 147
3.
Functionerings- en evaluatiegesprekken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Het functioneringsgesprek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tips voor een goed functioneringsgesprek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Evaluatiegesprekken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.1. Het persoonlijk ontwikkelingsplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.2. Het opstellen van de evaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.2.1. De evaluatiecriteria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.2.2. De beoordelaars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.3. Gesprekstypes voor het evaluatiegesprek . . . . . . . . . . . .
148 148 149 151 151 152 152 153 155
Intersentia
Inhoud
3.2.4. 4.
3.2.3.1. De tell-and-sell methode . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.3.2. De tell-and-listen methode. . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.3.3. De problem solving methode . . . . . . . . . . . . . . Andere aandachtspunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
156 157 158 159
Omgaan met vragen (eisen) van medewerkers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
HOOFDSTUK 7. UITSTROOM VAN MEDEWERKERS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 1.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
2.
Vormen van verloop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
3.
Ontslagrecht en ontslagmacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
4.
Verloop verminderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
5.
Ontslag vergemakkelijken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
6.
Het ontslaggesprek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
7.
Collectief ontslag en het lay-off survivor syndrome . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 7.1. Collectief ontslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 7.2. Het lay-off survivor syndrome . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
APPENDIX: 3 VORMEN VAN ORGANISATORISCH COMMITMENT . . . . . . . . . . . . . . 177 BIBLIOGRAFIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
Intersentia
xiii
