INHOUD Woord vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v
DE VERJARING IN HET ARBEIDSRECHT WILFRIED RAUWS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 I. De verjaring in het arbeidsovereenkomstenrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 § 1. Het beginsel van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 § 2. Kenmerken van de verjaring in artikel 15 WAO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 A. Een ingekorte, bevrijdende verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 B. Artikel 15 WAO is geen vervaltermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 C. Artikel 15 Arbeidsovereenkomstenwet is het gemene recht inzake de arbeidsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 D. De verjaring in artikel 15 WAO is dwingend ten voordele van de werknemer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 E. Artikel 15 is niet discriminatoir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 § 3. Het personele toepassingsgebied van artikel 15 WAO . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 § 4. Het materiële toepassingsgebied van artikel 15 WAO . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 A. Rechtstreekse of onrechtstreekse vorderingen uit de arbeidsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 B. Voorbeelden van vorderingen, ontstaan uit de arbeidsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 C. Vorderingen die ontstaan uit de arbeidsovereenkomst, maar steunen op feiten van na de beëindiging ervan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 D. De virtueel inbegrepen vorderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 § 5. Vorderingen die buiten het materiële toepassingsgebied van artikel 15 WAO vallen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 A. Terugvorderingen van onverschuldigde betalingen gedaan na de beëindiging van de arbeidsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 B. De vorderingen ex delicto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 § 6. Aanvangstijdstip van de éénjarige verjaringstermijn in artikel 15 WAO . 15
Intersentia
ix
Inhoud
II. § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. § 6. III.
De vordering ex delicto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het loon als geldschuld: herstel in natura of bij equivalent . . . . . . . . . . . . Loon als geldschuld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gevolgen voor de vorderingen ex delicto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Herstel in natura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voorwerp en oorzaak van de vordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het vertrekpunt van de verjaringstermijn ex delicto . . . . . . . . . . . . . . . . . Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
17 17 18 20 21 24 29 31
DE BEREKENING VAN DE VERJARING VAN DE STRAFVORDERING JOACHIM MEESE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 I. II. § 1. § 2. § 3. § 4. § 5.
§ 6. III. § 1.
§ 2.
x
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wijzigingen aan het verjaringsregime sedert 1993 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verlenging van de verjaringstermijn voor wanbedrijven (inwerkingtreding: 31 december 1993) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitstellen van de aanvang van de verjaring bij seksuele delicten ten aanzien van minderjarigen (inwerkingtreding: 5 mei 1995) . . . . . . . . . . . Invoering van de inleiding van de zaak voor het vonnisgerecht als schorsingsgrond (inwerkingtreding: 16 december 1998) . . . . . . . . . . . . . Verlenging van de verjaringstermijn voor bepaalde gecorrectionaliseerde misdaden (inwerkingtreding: 27 maart 2001) . . . . . . . . . . . . . . . Verlenging van de verjaringstermijn voor niet-correctionaliseerbare misdaden (inwerkingtreding: 5 september 2002) en afschaffing van de schorsingsgrond ingevoerd bij wet van 11 december 1998 (inwerkingtreding: 1 september 2003) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aanpassing van de inwerkingtreding van de afschaffing van de schorsingsgrond ingevoerd bij Wet van 11 december 1998 . . . . . . . . . . . De berekening van de verjaring van de strafvordering . . . . . . . . . . . . . . . Bepaal de aard van het misdrijf en de toepasselijke termijn . . . . . . . . . . . A. De aard van het misdrijf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Termijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Termijnen uit het gemeen recht en de bijzondere wetgeving . . 2. Toepasselijke termijn bij samenhang of samenloop . . . . . . . . . . Bepaal het aanvangspunt van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemene regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Enkele uitzonderingen op de onmiddellijke aanvang bij aflopende misdrijven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Zedendelicten, infibulatie en mensenhandel gepleegd op de persoon van een minderjarige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33 34 36 36 37 37
38 38 38 39 39 44 44 48 49 49 57 57
Intersentia
Inhoud
2. Herroeping van opschorting of uitstel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. (Fiscale) valsheid en gebruik van valse stukken . . . . . . . . . . . . . 4. Misdrijven in verband met de staat van faillissement . . . . . . . . § 3. Bepaal de laatst nuttige stuitingsdaad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Begrip en werkwijze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Omvang van de stuiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Andere feiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Andere personen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Bepaal de verjaringsdatum zonder schorsing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Bepaal de duur van de schorsing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Begrip en werkwijze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Gronden van schorsing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Omvang van de schorsing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Samenloop van schorsingsgronden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Samenloop van schorsing en stuiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Tel de duur van de schorsing bij de verjaringsdatum zonder schorsing . IV. De verjaring van de burgerlijke vordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijlage: Schematisch overzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
59 59 64 65 65 73 73 74 74 75 75 77 79 80 80 82 82 85
DE VERJARING IN HET VERZEKERINGSRECHT GEERT JOCQUÉ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 I. § 1. § 2. II. § 1.
§ 2. § 3.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Dwingend recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Rechtsvordering voortvloeiend uit een verzekeringsovereenkomst . . . . . 92 Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 B. Vordering van de verzekerde tegen de verzekeraar tot het verlenen van zijn prestatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 C. Vordering tot nietigverklaring van de verzekeringsovereenkomst . 94 1. Vordering tot nietigverklaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 2. De nietigheidsexceptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 D. Vordering van de verzekeraar tot betaling van de premie . . . . . . . . 97 E. Vordering op grond van een onverschuldigde betaling . . . . . . . . . . 98 F. Vordering van de hypothecaire schuldeiser . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 G. Subrogatoire vordering van de verzekeraar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 H. Vorderingen van en tegen verzekeringstussenpersonen . . . . . . . . 102 Verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Vertrekpunt van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Intersentia
xi
Inhoud
A.
§ 4. III. § 1.
§ 2. § 3. § 4. IV. § 1. § 2. § 3.
V. § 1.
§ 2.
xii
Vordering voortvloeiend uit de verzekeringsovereenkomst . . . . . 1. Principe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Later tijdstip van kennis van het voorval . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Regresvordering van de verzekerde tegen de aansprakelijkheidsverzekeraar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Vordering van de begunstigde in de persoonsverzekering . . . . . . . D. Vordering van de verzekerde in de rechtsbijstandsverzekering . . . Berekening van de verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rechtstreekse vordering van de benadeelde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Rechtstreekse vordering op grond van artikel 86 Wet Landverzekeringsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Rechtstreekse vordering van de eigenaar en de derden in de brandverzekering op grond van artikel 68 Wet Landverzekeringsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Vorderingen van de benadeelde in het kader van de W.A.M.-verzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Rechtstreekse vordering tegen de W.A.M.-verzekeraar . . . . . . 2. Vordering tegen het Gemeenschappelijk Motorwaarborgfonds . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Vordering tegen de W.A.M.-verzekeraar op grond van artikel 29bis W.A.M.-wet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertrekpunt van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voorbehoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Regresvordering van de verzekeraar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertrekpunt van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Dag van de betaling door de verzekeraar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Vaststelling van de vergoedingsplicht van de verzekeraar . . . . . . . C. Gespreide betalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stuiting van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gronden van stuiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Principes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De dagvaarding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Erkenning van het recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Aanmelding van het schadegeval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Bijzondere stuiting van de rechtstreekse vordering . . . . . . . . . . . . Gevolgen van de stuiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Relatief karakter van de stuiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
103 103 105 106 107 108 109 109 109 109
110 110 110 111 112 112 114 115 116 116 116 117 117 117 119 120 120 120 121 123 125 126 129 129
Intersentia
Inhoud
B. Aanvang van een nieuwe verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schorsing van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Minderjarigen, onbekwaam verklaarden en andere onbekwamen . . . . . Overmacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Conventionele schorsing van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verhouding tussen de stuiting en de schorsing van de verjaring in de aansprakelijkheidsverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Doorbreking van de relativiteit van de stuiting en de schorsing van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Voorbehoud voor de toekomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIII. Afstand van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Principes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Wijze van afstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IX. Het uitlooprisico en de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI. § 1. § 2. § 3. VII.
130 132 132 133 134 134 134 136 136 136 137 139
ENKELE MIN OF MEER SPECIFIEKE VERJARINGSTERMIJNEN: GRENZELOOS ARBITRAIR? IGNACE CLAEYS en MEREL ROSIERS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 I. § 1.
§ 2. § 3. § 4. II. § 1. § 2.
Rechtsvorderingen tot betaling van periodieke schulden (art. 2277 B.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Rechtsvordering tot betaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Periodieke schuld (met minstens jaarlijkse periodiciteit) . . . . . . . C. Bijkomende voorwaarde: schulden die na verloop van tijd toenemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Bespreking van enkele bijzondere periodieke schulden . . . . . . . . . E. “Algemene bijzondere” termijn van vijf jaar versus andere bijzondere termijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertrekpunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aard van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schorsing, stuiting en conversie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rechtsvorderingen van verzorgingsverstrekkers en verplegings- en verzorgingsinstellingen (art. 2277bis B.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wetsgeschiedenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Personeel toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Verzorgingsverstrekkers/zorgverleners . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Verplegings- en verzorgingsinstellingen en derden . . . . . . . . . 3. Patiënten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
143 144 145 146 148 154 156 157 157 158 159 159 161 162 162 163 165 xiii
Inhoud
B.
§ 3. § 4. § 5. III. § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. IV. § 1.
§ 3. § 4. § 5.
Materieel toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Prestaties die bestaan uit verstrekkingen, diensten of goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. “Geneeskundige” aard van de prestaties: gezondheidszorg? . . . Aard van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertrekpunt van de tweejarige termijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stuiting en schorsing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De verjaring van de invordering van de verbeurde dwangsommen (art. 1385octies Ger.W.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aard van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voorwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertrekpunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schorsing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stuiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rechtsvorderingen van en tegen advocaten (art. 2276bis B.W.) . . . . . . . Aard van de verjaring en toepassingsgebied van artikel 2276bis B.W. . . A. Rechtsvordering tot betaling van kosten en ereloon . . . . . . . . . . . B. Beroepsaansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Bewaring van de stukken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertrekpunt van de verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verenigbaarheid met gelijkheidsbeginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stuiting en schorsing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
167 167 168 170 171 171 172 173 173 174 176 179 181 182 182 184 186 186 190 193
DE VERJARING IN HET BESTUURSRECHT GEERT DEBERSAQUES en GITTE LAENEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 Inleiding: de rechtsfiguur verjaring in het bestuursrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. De verjaring in het algemeen bestuursrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Algemene principes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Zowel het overheidsoptreden als het handelen van de bestuurde is termijngebonden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Classificatie en aard van de termijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Overzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De classificatie van de normatieve termijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Het bepalen van de toepasselijke termijnregeling: het normatieve (referentie)kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Er bestaat geen algemene bestuursrechtelijke termijnregeling en er kan (aanvullend) geen toepassing worden gemaakt van een andere wettelijke algemene termijnregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . xiv
195 199 199 199 201 201 202 205 205
205
Intersentia
Inhoud
§ 4.
II. § 1. § 2.
§ 3.
§ 4.
1. Er bestaat geen algemene bestuursrechtelijke termijnregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Er kan geen toepassing worden gemaakt van een ander bestaand algemeen en aanvullend (wettelijk) referentiekader . a. Overzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. De gemeenrechtelijke termijnregeling vervat in het Burgerlijk Wetboek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. De termijnregeling vervat in het Gerechtelijk Wetboek . . d. De termijnregeling vervat in het procedurereglement voor de Raad van State, afdeling bestuursrechtspraak . . . De berekening van de bestuursrechtelijke termijnen . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De bepaling van het vertrekpunt of de dies a quo . . . . . . . . . . . . . . 1. Er bestaat geen uniforme terminologie om de dies a quo aan te geven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Het bepalen van het vertrekpunt: een aanzet tot het bepalen van de algemene principes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. De effectieve kennisneming is bepalend . . . . . . . . . . . . . . . b. De dag waarop de gebeurtenis of de akte die de termijn doet ingaan, zich voordoet, wordt niet meegeteld . . . . . . c. Het vertrekpunt gaat in principe in om middernacht . . . C. De bepaling van de duur van de termijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. De bepaling van de teleenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. De verkorting of de verlening van de termijn . . . . . . . . . . . . . . D. De bepaling van het einde van de termijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verjaringstermijnen in het bestuurlijk procesrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . Algemene theorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verjaringstermijnen – toepassing van aanvullende procedurele rechtsbronnen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Zijn de bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek van toepassing? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Kan als aanvullend recht een beroep gedaan worden op de principes inzake termijnregeling uit de procedureregeling voor de Raad van State, afdeling bestuursrechtspraak? . . . . . . . . . C. De gevolgen van deze keuze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De aard van de bestuursrechtelijke procestermijnen . . . . . . . . . . . . . . . . A. Raken alle procestermijnen de openbare orde en is de sanctie steeds de ‘verjaring’? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Mildering van de sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Termijnen opgelegd aan het rechtscollege zelf . . . . . . . . . . . . . . . . De berekening van de bestuursrechtelijke verjaringstermijnen . . . . . . .
Intersentia
205 206 206 207 208 208 209 209 209 209 212 212 222 223 223 223 226 226 227 227 229 229
231 234 234 234 238 239 239 xv
Inhoud
A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stuiting en schorsing van bestuursrechtelijke verjaringstermijnen . . . . Toemaatje: verjaring van aansprakelijkheidsvorderingen gericht tegen de overheid – Geen stuitende werking van een verzoekschrift ingesteld bij de Raad van State . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Een proeve van algemene conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. § 6.
239 241
243 249
DE VERJARING VAN BETWISTE DIRECTE BELASTINGEN EN BTW BRUNO VANERMEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. De verjaring van betwiste directe belastingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Huidige regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Wetsbepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Verjaringstermijn en vertrekpunt van de verjaring . . . . . . . . . . . . C. Berekening van de verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Stuiting van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Stuitingswijzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Stuiting die uitgaat van de fiscus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Stuiting die uitgaat van de belastingschuldige . . . . . . . . . . . . . E. Gevolg van de stuiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Schorsing van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Schorsing ten gevolge van de betwisting van de belasting . . . . a) Wetsbepaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Duur van de schorsing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c) Inwerkingtreding van de nieuwe schorsingsgrond . . . . . . d) Toepassingsgebied: voor welke aanslagen geldt de schorsing? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Schorsing indien een geding voor het gerecht aanhangig is? . . 3. Schorsing op grond van artikel 2251 B.W.? . . . . . . . . . . . . . . . . G. De verjaring van betwiste directe belastingen: een bondig historisch overzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. De grond van het probleem: de invloed van de betwisting van de aanslag op de invorderingsmogelijkheden . . . . . . . . . . 2. Een nieuw administratief gebruik: het verjaringstuitende bevel tot betaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. De rechtspraak die het als uitvoeringsmaatregel nietige dwangbevel als een geldige verjaringstuitende akte beschouwde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. De cassatierechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xvi
251 253 253 253 254 256 256 256 256 259 261 262 262 262 262 264 265 266 268 268 269 271
272 273
Intersentia
Inhoud
§ 2.
II. § 1. § 2. § 3.
§ 4.
5. Een eerste ingreep: schorsing van de verjaring in geval van betwisting van de aanslag of de invordering . . . . . . . . . . . . . . . 6. Een tweede ingreep: een interpretatieve bepaling inzake de toepassing van artikel 2244 B.W. op het vlak van de inkomstenbelastingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Wettekst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Interpretatieve bepaling of retroactieve bepaling? . . . . . . c) Beslechting door het Grondwettelijk Hof: geen interpretatieve bepaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d) Volgens het Grondwettelijk Hof wel een verantwoorde retroactieve bepaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e) Artikel 49 wordt toch nog sterk bevochten . . . . . . . . . . . . f) Eerste grief: verenigbaarheid van artikel 49 met artikel 6 EVRM en artikel 1 van Protocol nr. 1 . . . . . . . . . . . . . . . . g) Tweede grief: geen retroactieve werking van artikel 49 . . Zijn de oude betwiste belastingschulden veilig voor de verjaring? . . . . . A. Is het bijzondere verjaringstuitend bevel tot betaling een verjaringstuitende akte en is artikel 49 erop van toepassing? . . . . B. Toestand indien het bijzondere verjaringstuitende bevel tot betaling niet verjaringstuitend blijkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Schorsing op grond van artikel 2251 B.W.? . . . . . . . . . . . . . . . 2. Onmogelijkheid om de verjaring te stuiten? . . . . . . . . . . . . . . . Verjaring inzake btw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schematisch overzicht van de verjaring van de vordering tot voldoening van de btw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wettelijke regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Huidig stelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Beginpunt initiële verjaringstermijn: opeisbaarheid van de betaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Duur van de verjaringstermijnen van de vordering tot voldoening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Initiële verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a) Algemene regel: driejarige termijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) Vijfjarige termijn in geval van fraude . . . . . . . . . . . . . . . . . c) Zevenjarige termijn in geval van inlichtingen van buitenlandse autoriteiten, rechtsvorderingen en bewijskrachtige gegevens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Verjaringstermijn na stuiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Tweejarige termijn in geval van schattingsprocedure . . . . . . . Verjaringstermijnen van de vordering tot voldoening in het oude verjaringsstelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
274
275 275 275 278 280 281 282 287 288 289 293 293 296 298 299 300 300 300 301 301 301 301
302 303 303 304 xvii
Inhoud
A. Initiële verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Verjaringstermijn na stuiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Stuiting van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Gemeenrechtelijke stuitingswijzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Bijzondere fiscale stuitingswijzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Kennisgeving van het dwangbevel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Schorsing van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Schorsing in geval van rechtsgeding met betrekking tot de toepassing of de invordering van de belasting . . . . . . . . . . . . . . . . B. De informele administratieve bezwaarprocedure heeft geen invloed op de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Schorsing van de verjaring indien een geding voor het gerecht aanhangig is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Schorsing van de verjaring ingeval van wettelijk beletsel om de betaling van de belasting te verkrijgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Verjaring van betwiste btw-schulden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Invloed van de betwisting van de btw-schuld op de tenuitvoerlegging van het dwangbevel en op de stuiting van de verjaring . . . B. Invloed van een verzet voorafgaand aan de uitvaardiging van het dwangbevel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Mogelijke oorzaken van de beperkte moeilijkheden op het vlak van de verjaring van betwiste btw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
304 304 304 305 306 306 307 307 308 309 309 310 310 311 313 315
PANTA REI, KAI OUDEN MENEI OVER DE VERJARING VAN DE RECHTS- EN SCHULDVORDERING LUDO CORNELIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317 I. II. III.
xviii
Welke rechtsgevolgen komen aan de verjaring toe? . . . . . . . . . . . . . . . . . 318 Wat is het zadel van de bevrijdende verjaring? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323 Waarom is het voor de overheid zo moeilijk om zich aan de gemeenrechtelijke verjaringsregels te houden? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340
Intersentia
