DUURZAAM GEBOUWD
Niet enkel op de gevels, maar ook binnenin is het nagenoeg al hout wat de klok slaat (CLT-structuren, parket, houten trapleuningen, …). Foto's Marc Sourbron
STROOMOP INVESTEERT IN DUURZAME TOEKOMST
Ingenieuze pelletverwarming voor ecologisch kantoorgebouw Stroomop heeft zijn voorbeeldfunctie als importeur van ecologische pelletverwarming kracht bijgezet. Sinds oktober vorig jaar opereren zaakvoerder Ludwig Van Wonterghem en zijn medewerkers vanuit een gloednieuw, passief kantoorgebouw. Het knappe volume is grotendeels opgetrokken uit bio-ecologische materialen, getuigt van een integrale visie op duurzaam energiegebruik en wordt verwarmd door een gesofisticeerde pelletketel met stirlingmotor. ■
4
Tekst: Tim Janssens
Wonen met de Natuur • nr. 73 - 2015
DUURZAAM GEBOUWD
E
lk groeiend bedrijf krijgt vroeg of laat te maken met plaatsgebrek. Stroomop vormde geen uitzondering op deze regel: het kantoor in het centrum van Kuurne werd na verloop van tijd te krap en blonk bovendien niet bepaald uit op het vlak van energie-efficiëntie. Als voorloper inzake ecologisch verwarmen droomde Stroomop al geruime tijd van een eigen kantoorgebouw dat de filosofie van de onderneming zou weerspiegelen aan de hand van een duurzame architecturale vormgeving en een vooruitstrevend energieconcept. Toen het even verderop in de Kattestraat een geschikt terrein vond, werd deze droom geleidelijk aan werkelijkheid. Vier oude vlasloodsen uit een lang vervlogen industrieel verleden maakten plaats voor twee hedendaagse nieuwbouwvolumes: een passief kantoorgedeelte met showroom en een achterliggende stockagehal.
mige structuur zo massief mogelijk opgebouwd, meer bepaald met muren in kalkzandsteen en betonnen predallen. De gevels zijn ingepakt met een houtskeletstructuur (opgevuld met ingeblazen houtwolisolatie) en bekleed met thermisch verduurzaamd hout.
Daglicht in overvloed Niet enkel op de gevels, maar ook binnenin is het nagenoeg al hout wat de klok slaat. Grote CLTstructuren doen dienst als muren en plafonds en
U-vormige structuur Zoals het een ware pionier betaamt, legde Stroomop de lat meteen zeer hoog. Het ging uit van een kantoor dat bovenal bio-ecologisch en passief moest zijn en vond in EA+ een architectenbureau dat al heel wat ervaring had met duurzaam bouwen en de implementatie van pelletverwarmingssystemen. Dit resulteerde in een vooruitstrevend nieuwbouwproject met de nodige allure. De showroom bestrijkt het volledige gelijkvloerse niveau. Geïnteresseerde bezoekers vinden er een grote diversiteit aan pelletkachels en cv-systemen. De kantoren, de opleidingsruimte en de vergaderzalen bevinden zich op de verdieping en zijn in een U-vorm gegroepeerd rond een ruime patio die fungeert als centrale eet- en ontmoetingsruimte. “Deze patio vormt een integraal deel van de bedrijfsfilosofie van Stroomop”, vertellen architecten Stijn Van den Broecke en Martijn De Coster. “Anderzijds heeft het concept van de U-vorm rond een centrale kern ook een thermisch-energetische achtergrond, namelijk het vermijden van oververhitting. Je zit hier natuurlijk met een showroom vol kachels die regelmatig branden, en ook op de verdieping kan de interne warmtelast door de aanwezigheid van mensen en elektrische toestellen hoog oplopen. Om de zomerse warmte zo veel mogelijk buiten te kunnen houden, hebben we de U-vor-
Aangezien het dak boven het centrale gedeelte hoger opgetrokken is en extra ramen bevat, baadt ook de patio in het natuurlijke licht.
OPBOUW DAKSTRUCTUUR In de opbouw van de dakstructuur zijn EPS-platen gebruikt, een materiaal dat niet meteen bioecologisch is. Stijn Van den Broecke legt uit: “We hadden aanvankelijk de plaatsing van houtvezelplaten gevraagd, maar deze zijn drie keer zo duur als de nu gebruikte EPS-platen... Aangezien er meer dan 600 m² dakoppervlakte is in dit gebouw, zou dit dan ook grote consequenties hebben gehad op het bouwbudget. Er is in dit gebouw heel wat extra budget besteed aan bioecologische materialen (overal leempleister, de kelder is volledig ingepakt met cellenglas, ...), maar voor het platte dak hebben we uiteindelijk voor de '2nd best option' gekozen. EPS is volgens de NIBE-classificatie het materiaal met klasse 1a, en het hier gekozen merk en type heeft bovendien een DUBOkeur-certificaat van NIBE.”
Wonen met de Natuur • nr. 73 - 2015
5
DUURZAAM GEBOUWD
bakenen de kantoren, de opleidingsruimte en de vergaderzalen af. De technische voorzieningen zijn gebundeld in drie houten kokers aan weerszijden van het centrale gedeelte. De vloer is bekleed met mooi, organisch parket. De kalkzandsteenmuren zijn geleemd en sluiten qua kleur perfect aan bij de rest van het interieur. Het overvloedig invallende daglicht zorgt voor een indrukwekkend ruimtegevoel. Grote ramen in de showroom, de kantoren en de vergaderruimtes zorgen voor een intensief contact met de buitenwereld. Ondanks de U-vormige structuur van het gebouw baadt ook de patio in het natuurlijke licht. “Dit omdat we het dak boven de patio hoger opgetrokken hebben en er extra raampartijen in hebben geïntegreerd”, vertelt Stijn Van den Broecke. “Matte loopglazen en twee grote vides verdelen het daglicht ook naar de onderliggende showroom.” Hoewel het gros van de ruimtes in het nieuwe Stroomop-gebouw natuurlijk verlicht wordt, heb je in een kantoorgebouw ook steeds een basis aan kunstmatige verlichting nodig (T5-armaturen en led). Via een uitgebreide lichtstudie is de lichtintensiteit en de spreiding van de armaturen geoptimaliseerd. “In de showroom zorgen bewegings-
De showroom bestrijkt het volledige gelijkvloerse niveau.
6
Wonen met de Natuur • nr. 73 - 2015
melders ervoor dat de verlichting automatisch aanspringt zodra er iemand binnenkomt”, gaat Stijn verder. “In de kantoren werken we dan weer met afwezigheidsdetectie: de verlichting springt er niet automatisch aan en moet dus manueel ingeschakeld worden, maar wordt wel automatisch uitgeschakeld wanneer het systeem niet langer beweging registreert.”
Verwarming op pellets Het inventieve verlichtingssysteem vormt slechts het topje van de ijsberg, want het nieuwe gebouw van Stroomop bulkt van de energiezuinige technieken. Een balansventilatiesysteem met warmteterugwinning houdt het binnenklimaat op peil. De hoofdverwarming wordt aangestuurd door een grote ÖkoFEN_e-pelletketel, een ingenieus stukje techniek dat niet enkel warmte produceert, maar ook elektriciteit opwekt. “Het verbranden van de pellets (vermogen 8 kW) zorgt voor de verwarming van het water in een groot buffervat (600 liter)”, legt Stroomop-zaakvoerder Ludwig Van Wonterghem uit. “Dit circuleert doorheen het gebouw en stuurt zo de wandverwarming in de kantoren en de vergaderruimtes aan. Tegelijk bevat
DUURZAAM GEBOUWD
de ketel een stirlingmotor die de retourwarmte van de muurverwarming gebruikt om elektriciteit op te wekken.” Door het hoge isolatiepeil en de U-vormige opbouw van het complex is koeling een minstens even belangrijk aandachtspunt. Het koelingsmechanisme wordt automatisch aangestuurd aan de hand van temperatuursensoren en gebeurt in de eerste plaats door middel van nachtventilatie. In zomerse tijden genereren strategisch geplaatste kipramen een verkoelende luchtstroom doorheen het gebouw. Anderzijds is het ventilatiesysteem uitgerust met een adiabatische koelmodule. Deze voegt verneveld water toe aan de inblaaslucht, waardoor de temperatuur in de ruimtes sneller afneemt. Tot slot is er het wandverwarmingssysteem, dat indien nodig ook kan worden ingezet als wandkoeling. “Dit doen we door fris water doorheen de verwarmingsbuizen te stuwen”, licht Stijn Van den Broecke toe. “Naast het gebouw hebben we van de brandweer een grote bluswatervoorraad moeten voorzien (zes putten van elk 20.000 liter). We hebben een aantal bodemwarmtewisselaars in die waterputten geïntegreerd om het water op een natuurlijke wijze te koelen. Voorts worden deze warmtewisselaars ingezet voor de voorverwarming en -koeling van de ventilatielucht.”
Grote ramen in de showroom, de kantoren en de vergaderruimtes zorgen voor een intensief contact met de buitenwereld.
Kantoor in het groen De vele voordelen van al dit technisch vernuft moeten evenwel nog blijken. De medewerkers van Stroomop hebben hun nieuwe kantoor in oktober in gebruik genomen en ze moeten hun eerste zomer nog beleven. Voorlopig zijn ze alvast laaiend enthousiast, net als de omwonenden en de rest van de Kuurnenaars. De aftandse vlasloodsen zijn verdwenen, en bovendien maakt de bestaande hoogspanningscabine dankzij haar strakke, grijze plaatbekleding voortaan integraal deel uit van het concept. Eens de lente intreedt, zal de omgeving van het gebouw grotendeels groen kleuren. “Aangezien we ons in een woongebied bevinden, waren er een aantal stedenbouwkundige eisen op het vlak van buitenaanleg”, vertelt Martijn De Coster. “We hebben die zelfs aangevuld met een aantal eigen ideeën. De daken van de kantoren zijn ingericht als groendak met sedums en kruiden. Aan de rand van het terrein hebben we een pluktuin ingericht,
Zelfs de sanitaire voorzieningen bestaan voor een groot deel uit hout.
en aan de linkerkant van het gebouw hebben we streekeigen beplanting voorzien. Dit alles zal bijdragen tot de unieke beleving in en rond het gebouw.” Wonen met de Natuur • nr. 73 - 2015
7
DUURZAAM GEBOUWD
TECHNISCHE FICHE
Binnenmuren, inclusief afwerking:
ALGEMENE GEGEVENS
• Gipsvezelplaat
Architect: EA+ architecten
• Houtskelet + vlaswol
Bouwheer: Stroomop bvba
• OSB
Aannemers: Callens, De Noordboom, Interproject
• Gipsvezelplaat
Adres: Kattestraat, Kuurne
Vloeren (van boven naar onder):
Bouwjaar: 2013-2014
GELIJKVLOERS:
Jaar / duur (ver)bouw(ing): 15 maanden
• Tegels en chape
Bereikbaarheid openbaar vervoer: bus
• Isolatie EPS tussen PE-folies*
Oriëntatie gevels: voorgevel = noordoost
• Betonplaat
(Bebouwde) Oppervlakte: 1.200 m² kantoor + 800
VERDIEPING:
m² loods
• Parket
Budget: 2.300.000 (excl. erelonen)
• Massiefhout CLT-plaat / beton predallen en chape Daken (van buiten naar binnen):
OPBOUW EN MATERIAALGEBRUIK
• Groendak sedum / grindballast
Soort constructie:
• EPDM
Combinatie massiefbouw, houtskeletbouw en
• gerecycleerde EPS *
houtmassiefbouw (CLT)
• Dampscherm
Buitenwanden, inclusief afwerking (van buiten
• Massiefhout CLT-plaat / beton predallen en
naar binnen):
hellingschape
• Leempleister
Raamkaders:
• Metselwerk kalkzandsteen
• Hout-aluminium, thermisch onderbroken
• Prefabpanelen met OSB, houtskelet + inblaasisolatie
Isolatiewaarde glas:
houtwol, houtvezelplaat
U = 0,6 W/m²K
• Gevelbekleding thermisch verduurzaamd hout
ENERGIE Isolatiepeil: passief (10 kWh/m²a) Hoofdverwarming: ÖkoFEN_e-pelletketel met stirlingmotor Koeling: passieve nachtventilatie, adiabatische koeling, geothermische wandkoeling Warm water: ÖkoFEN_e-pelletketel met stirlingmotor Elektriciteit: PV-panelen, stirlingmotor in verwarmingsketel Inzet hernieuwbare energie: Biomassa (pellets), PVpanelen, zonneboiler Ventilatie: balansventilatie met warmteterugwinning, adiabatische koeling
WATER Regenwateropvang: totaal 30.000 liter voor hergebruik en 120.000 liter voor waterbuffering gecombineerd met blus- en koelwater. Gebruik regenwater: toiletten, loods, buitenkranen
8
De gevels zijn bekleed met thermisch
Infiltratie: nee, stockage ter plaatse voor bluswater en
verduurzaamd hout.
vertraagde afvoer
Wonen met de Natuur • nr. 73 - 2015
DUURZAAM GEBOUWD
ballast grind EPDM gerecycleerde EPS 240mm dampscherm hellingschape CLT-plaat
1.70
extensief groendak filterdoek drainage wortelvaste EPDM gerecycleerde EPS 240mm dampscherm hellingschape predallen
62
PATIO OPLEIDINGSRUIMTE
gevelbekleding hout dampopen houtvezelplaat 35mm houtskelet + houtwol 190mm OSB kalkzandsteen leempleister
3.05
SHOWROOM ÖKOFEN
TECHNISCHE KOKER
35
3.00
VERGADERRUIMTE
SHOWROOM RIKA
KELDER / TECHNIEKEN
betonwand cellenglas isolatie 120mm
keramische tegelvloer chape gerecycleerde EPS 200mm betonplaat
DIKTES ISOLATIE BOUWDEEL Daken Buitenmuren Vloeren
DIKTE 240 mm 190 + 35 mm 200 mm
MATERIAAL EPS* houtvezel EPS*
ANDERE
over een groot deel van het jaar (in functie van bijen
Groendaken: 400 m² groendak op kantoren
en vlinders). De perceelgrenzen zijn voorzien van een
Ecologische aspect: De verhardingen op de site werden
doorlopende strook met een pluktuin. Daar worden
ontworpen met maximale waterdoorlaatbaarheid. Met
leiperen en plukfruit zoals frambozen en bessen
het oog op maximale vergroening van de site is er
geplant.
gekozen voor streekeigen beplanting, gecombineerd met een groendak op de kantoordaken. De keuze van beplanting op het groendak en op de rest van de site
Noot: Achter de niet-bio-ecologische materialen
werd gediversifieerd in functie van de bloeiperiode
zetten we een sterretje *.
* Wonen met de Natuur • nr. 73 - 2015
9
