ING Lease Nederland. Tractoren en werktuigen in de Nederlandse akkerbouw en veehouderij

ING Economisch Bureau / ING Lease Nederland

Landbouwmachines December 2008

Rinus Visser ING Lease Nederland Tel: (020) 576 9621 Rico Luman ING Economisch Bureau Tel: (020) 563 9893

Tractoren en werktuigen in de Nederlandse akkerbouw en veehouderij

L ea se WWW.IN G LE A SE .nl

Landbouwmachines

Disclaimer

Colofon

De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van

Auteurs

de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en)

Drs. R. Luman

(020) 563 9893

was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen van meningen in dit rapport. De ana-

Redactie

listen die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen

E. van Acker

aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders

A.T.G. Breuer

aan de uitoefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld na-

E.A. Cattelani-Molenaar

mens ING Lease (Nederland) B.V., gevestigd te Amsterdam en slechts

W. Koopman

bedoeld ter informatie van haar relaties. ING Lease (Nederland)

Drs. M.J.P.M. Peek

B.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleg-

Ing. P. van Reeuwijk

gingsaanbeveling noch een aanbieding van uitnodiging tot koop of

Ing. C.J. van Vliet

verkoop van enig financieel instrument. ING Lease (Nederland) B.V.

M.C. Visser

betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft

A. Verwey

alle mogelijke zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft

Assetspecialist

gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Lease (Nederland) B.V.

ING Lease Nederland

geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat

M.C. Visser

(020) 576 9621

en compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging.

Branchemanager ING Bank

ING Lease (Nederland) B.V. noch één of meer van haar directeuren

Ing. C.J. van Vliet

(030) 698 6012

of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies van schade voortkomend uit het gebruik van (de

Cover

inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in

Fotografie: Rob van der Vet, Badhoevedorp

deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming

Opmaak/druk

van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt

Papyrus B.V., Diemen

vermeld. In Nederland is ING Lease (Nederland) B.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit

ISBN 9789069192130

Financiële Markten. 1e druk

De tekst is afgesloten op 25 november 2008.

Landbouwmachines – 2

Inhoud Voorwoord

5

Samenvatting en conclusies

6

1. Inleiding

8

Deel I Tractoren en investeringsklimaat in de landbouw 2. Tractoren

10

2.1

Management samenvatting

10

2.2

Inleiding

10

2.3

Verschillende typen en technische aspecten

11

2.4

Omvang en samenstelling van het tractorpark

15

3. Markt voor Tractoren

17

3.1


17

3.2

Inleiding

17

3.3

Markt en prijsniveau van nieuwe tractoren

17

3.4

Merkwaardering

24

3.5

Levensduur, tweedehandsmarkt en courantheid

25

4. Agrarische bedrijven en loonwerk

31

Investeringsklimaat en -bereidheid 4.1


31

4.2

Inleiding

31

4.3

Investerende partijen in de landbouw

31

4.4

Investeringsklimaat

33

4.5

Vooruitzichten voor investeringen in de landbouw

36

Deel II Aardappelrooiers en Maaidorsers 5. Aardappelrooiers

40

5.1


40

5.2

Inleiding

40

5.3

Typen aardappelrooiers en technische aspecten

40

5.4

Markt, prijsniveau en merkwaardering

42

5.5


44


6. Maaidorsers

46

6.1


46

6.2

Inleiding

46

6.3

Typen maaidorsers en technische aspecten

46

6.4


48

6.5


49

Deel III Hakselaars en voermengwagens 7. Hakselaars

52

7.1


52

7.2

Inleiding

52

7.3

Typen hakselaars en technische aspecten

52

7.4


54

7.5


55

8. Voermengwagens

57

8.1


57

8.2

Inleiding

57

8.3

Typen voermengwagens en technische aspecten

57

8.4


60

8.5


61

9. Kenmerken van de Nederlandse leasemarkt voor landbouwmachines

62

9.1


62

9.2

Lease als financieringsinstrument

62

9.3

Verschillende risicoaspecten

63

9.4

Lease in de landbouwsector

63

9.5

Spelers op de leasemarkt

64

9.6

Trends en ontwikkelingen

64

Bijlage: Overzicht van gesprekspartners en geraadpleegde bronnen


66

Voorwoord Nederlandse agrarische bedrijven stellen steeds hogere eisen aan de kwaliteit en de functionaliteit van hun machinepark. De toenemende vraag vanuit de agrarische sector naar geavanceerde machines is voor ING Lease Nederland aanleiding tot verdere vergroting en verdieping van de aanwezige kennis. Dit past binnen onze ambitie om de scope als objectfinancier steeds verder te verbreden. De wens om de dienstverlening te optimaliseren, onder andere door de bundeling van objecten branchekennis, ligt ten grondslag aan de nu verschenen studie Landbouwmachines. Deze studie is gerealiseerd in nauwe samenwerking tussen ING Lease Nederland, het Economisch Bureau en ING Agrarische Bedrijven. De studie beschrijft de relevante bedrijfseconomische aspecten en technische facetten van tractoren, aardappelrooiers, maaidorsers, hakselaars en voermengwagens. Deze studie is voornamelijk bedoeld voor landbouwmechanisatie-, en loonwerkbedrijven, alsmede akkerbouwers en melkveehouders. Ook voor andere gebruikers van landbouwmaterieel bevat de studie interessante informatie. Met al deze nu gebundelde knowhow kunnen leaseoplossingen geboden worden die daadwerkelijk het predikaat ‘objectfinanciering’ verdienen. Wij danken alle gesprekspartners voor hun professionele bijdrage aan de totstandkoming van deze studie. Wij wensen u veel leesplezier en goede zaken!


Samenvatting en conclusies Efficiënte en hoogwaardige bedrijfsvoering wordt voor Nederlandse

Tweedehands objecten meestal goed verhandelbaar

agrarische bedrijven steeds belangrijker. Hoewel het landbouw-

De verhandelbaarheid van de objecten is over het

areaal over het algemeen terugloopt, gaat dit gepaard met toe-

algemeen goed. Jonggebruikt materieel wordt voor-

nemende aandacht voor investeringen in landbouwmechanisatie.

namelijk weer in Nederland afgezet, naar oudere

In dit rapport wordt ingezoomd op tractoren en daarnaast aard-

tractoren en machines is vraag vanuit het buitenland.

appelrooiers, maaidorsers, hakselaars en voermengwagens. Deze

Tweedehands objecten kunnen dan ook eenvoudig

objecten worden door loonbedrijven, akkerbouwers en veehoude-

worden verkocht, dit geldt zeker voor de gerenom-

rijen aangeschaft en spelen een belangrijke rol bij de bedrijfsvoe-

meerde merken. Voermengwagens vormen hierop

ring. Tegelijkertijd vergen ze ook forse investeringen.

door de grote diversiteit in het aanbod een uitzondering.

Motorvermogen en verwerkingscapaciteit Technische kwaliteit speelt net als prijs en merkwaardering een be-

Afzetprijzen bepalend voor investeringsniveau

langrijke rol bij investeringsbeslissingen. Het belangrijkste criterium

Het investeringsniveau wordt vooral bepaald door de

is meestal het motorvermogen in kW of pk en/of de verwerkings-

afzetprijzen van agrarische producten. Indirect geldt

capaciteit. Andere invloedrijke factoren zijn brandstofverbruik en

dit ook voor agrarische loonbedrijven. Op lange ter-

besturingseigenschappen zoals automatisering, precisie en gebrui-

mijn hebben structurele ontwikkelingen zoals schaal-

kersgemak. Landbouwmachines zijn getrokken of zelfrijdend. Maai-

vergroting, de groeiende wereldbevolking, krimp van

dorsers en hakselaars komen nog slechts als zelfrijdende machines

het landbouwareaal, technologische ontwikkeling en

voor. Verkleining van arbeidsintensiteit en vergroting van de capaci-

capaciteitstoename van machines invloed op het in-

teit en nauwkeurigheid is hierbij de trend.

vesteringsklimaat.

Zelfde fabrikanten voor tractoren, maaidorsers en hakselaars

Na hoogtepunt, lagere investeringen

Met een omzet van € 250 tot € 350 miljoen per jaar is de markt

Gemiddeld genomen dalen de verkochte aantallen,

voor nieuwe tractoren verreweg het grootste. Bekende concerns als

maar stijgen de investeringssommen bij aanschaf van

John Deere, Case New Holland (CNH), Agco/ Fendt en Claas bieden

nieuw materieel. Onder invloed van de gunstige af-

naast tractoren tevens maaidorsers en hakselaars aan, die via het-

zetprijzen heeft het investeringsniveau in de periode

zelfde distributiekanaal worden verkocht. De markten voor aard-

2007 en 2008 een hoogtepunt bereikt. Met deze

appelrooiers en voermengwagens wijken hiervan af, doordat hier

hausse zijn uitgestelde investeringen verricht en is

gespecialiseerde aanbieders actief zijn. Opvallend is dat de markt

het machinepark van loonbedrijven flink uitgebreid.

voor voermengwagens in vergelijking tot de andere markten veel

Lagere productprijzen zullen ertoe bijdragen dat

meer gefragmenteerd is.

het investeringsniveau onder het niveau van 20072008 uitkomt. Uitzondering hierbij is de markt voor

Toepassing bepaalt gebruiksintensiteit

voermengwagens, die in tegenstelling tot de andere

Tractoren worden het meest intensief gebruikt in de landbouw-

markten nog niet verzadigd is.

sector, gevolgd door voermengwagens, die ook dagelijks worden ingezet. Aardappelrooiers, hakselaars en maaidorsers zijn oogst-

Leasing groeit gestaag

gebonden en worden daardoor beperkt gebruikt. Voor alle objecten

Professionalisering en schaalvergroting zorgen er-

geldt dat de gemiddelde bezettingsgraad bij loonbedrijven hoger

voor dat de belangstelling van agrarische bedrijven

is. Voor tractoren kan dit wel een factor drie schelen. Kenmerkend

voor lease toeneemt. Het leaseaandeel in de financie-

voor zowel tractoren als oogstmachines is dat ze een lange levens-

ring van nieuwe landbouwmachines is de afgelopen

duur hebben (zie tabel 1.1).

jaren toegenomen en stijgt nog steeds.


Tabel 1.1 Kernindicatoren objecten Levensduur

Investeerders in nieuwe machines

Object

Afzet per jaar

Richtprijs

Economisch

Technisch

Meest courant

Loonwerkers

Akkerbouwers

Landbouwtractor

3.800

€ 80.000 € 100.000

7-8 jaar

> 15 jaar

Fendt, John Deere

x

x

Aardappelrooier

50-100

€ 75.000 € 500.000

8 jaar

> 15 jaar

Grimme, Dewulf

x

x

Maaidorser

50-55

€ 80.000 € 350.000*

10 jaar

> 20 jaar

Claas, New Holland, John Deere

x

x

Hakselaar

60-65

€ 200.000 € 250.000**

8 jaar

> 15 jaar

Claas

x

Voermengwagen

400-500

€ 60.000 € 200.000

5 jaar

10 jaar

Trioliet, Kuhn, BVL/ Van Lengerich, RMH, Siloking, Strautmann

Melkveehouders x

x***

Bron: ING Economisch Bureau/Interviews *exclusief maaibord **exclusief voorzetstuk ***voermengwagens worden nog slechts op kleine schaal door loonbedrijven aangeschaft


1. Inleiding Hoewel het aandeel van de primaire landen tuinbouw in het

Teneinde de (internationale) positie tenminste vast

Bruto Binnenlands Product (BBP) de afgelopen jaren verder is terug-

te houden en voorop te lopen op het gebied van

1

2

gelopen en het areaal over het algemeen krimpt , heeft de agra-

kwaliteit en rendement per hectare of equivalent,

rische sector met 17% aandeel in de Nederlandse export nog altijd

wordt efficiëntere en hoogwaardige productie voor

een belangrijke positie3. Bovendien wordt Nederland in een aantal

Nederlandse agrarische bedrijven steeds belangrijker.

opzichten nog altijd sterk geïdentificeerd met hoogwaardige agra-

Dit gaat gepaard met toenemende investeringen in

rische producten. In breder perspectief ondervindt de sector onder

automatisering (mechanisering). In Nederland wor-

invloed van de sterk gestegen vraag naar voedsel, grondstoffen en

den hoge eisen gesteld aan landbouwmaterieel en

duurzame energie een wereldwijde opleving. Daarbij zal de groei-

dit resulteert in internationaal verband dan ook in

4

ende wereldbevolking en het stijgende welvaartsniveau de vraag

de hoogste opbrengst per hectare. ‘Een moderne on-

naar agrarische producten de komende jaren positief beïnvloeden.

derneming stelt de kwaliteit en functionaliteit en het gebruik van moderne en geavanceerde bedrijfsmid-

Figuur 1.1 Investeringsmodel; objecten en gebruikers

delen steeds meer boven de eigendom ervan’. In deze studie is de economische positie van de objecten het uitgangspunt. Hoe zit de markt in el-

Landbouwmechanisatiebedrijven

kaar en waardoor wordt de keuze voor een bepaald object beïnvloed? Vanuit financieringsperspectief is het vooral van belang welke criteria bij investering het zwaarst wegen en wat de huidige en de toekom-

Melkveebedrijven

Akkerbouwbedrijven

Voermengwagens Tractoren Hakselaars

stige waardeontwikkeling van de verschillende typen en merken is. In dit licht worden in de komende

Combines

hoofdstukken zowel de technische eigenschappen,

Aardappelrooiers

de onderscheidende kenmerken, de afzetmarkt van de objecten, alsmede het investeringsklimaat besproken. Op deze wijze komt de volgende structuur van het rapport tot stand: Deel I (hoofdstukken 2, 3 en 4)

Loonwerkbedrijven

Tractoren en investeringsklimaat in de landbouw

Bron: ING Economisch Bureau

Deel II (hoofdstukken 5 en 6) Aardappelrooiers en maaidorsers Deel III (hoofdstukken 7 en 8) Hakselaars en voermengwagens.

1

Het totale landbouwcluster is goed voor een aandeel van ongeveer 10%, waarvan ruim 2% akkerbouw en ruim 4% veehouderij.

2

Het LEI voorziet in haar visie op de komende 30 jaar een afname van het landbouwareaal van 4%.

3

Cijfers 2007 CBS/LEI, waarvan 82% naar de EU-landen gaat.

4

De FAO houdt rekening met een groei tot 8,3 miljard mensen in 2030 (2008; 6,4 miljard). Tot 2050 is een verdubbeling van de wereldwijde voedselproductie minimaal noodzakelijk (LTO).


Noot: bietenrooiers zijn bewust buiten de reikwijdte van deze studie gehouden, aangezien het hier om een zeer beperkte nieuwe aanschaf gaat en het areaal in lijn met de suikermarkt een krimp laat zien. De balenpers blijft omwille van de onderlinge coherentie van de objecten buiten het rapport. Aan de melkrobot zal in een later stadium afzonderlijk aandacht besteedt worden.

Deel I Tractoren en investeringsklimaat in de landbouw


2. Tractoren 2.1 Management samenvatting

den. Loonbedrijven beschikken gemiddeld over een tractor voor elke operationele medewerker.

• Middelzware tractoren met een vermogen van 75 tot 150 kW (200 pk) worden breed ingezet in de akkerbouw en veehouderij. Zwaardere tractoren worden overwegend door loonbedrijven aangeschaft. Lichte tractoren worden voornamelijk ingezet in de tuin- en parksector. • De belangrijkste technische criteria van een tractor bij investeringsselectie zijn: motorvermogen, brandstofverbruik, transmissie, hefkracht en cabine- en besturingseigenschappen. • Het brandstofverbruik bepaalt gemiddeld 50% van de totale kosten, dit is vooral voor loonbedrijven een belangrijke afweging. De totale kosten per draaiuur bedragen € 8,- tot € 30,-. • Veel voorkomende opties bij aanschaf van nieuwe tractoren zijn

Bron: De Vor Achterveld

tracking en tracing, automatische transmissie, variabele bandenGrote achterbanden om grip te verbeteren en druk

spanning en extra hydraulische ventielen.

te verminderen

2.2 Inleiding

Kenmerkend aan een tractor is dat de achterwielen in bepaalde mate groter zijn dan de voorwielen. Hier-

Een tractor of trekker, (hierna tractor) is speciaal ontwikkeld voor

door kan een tractor zich beter voortbewegen over

gebruik in de landbouw, maar wordt ook gebruikt bij grondver-

het land. Om de wieldruk per cm2 te doen afnemen

zetactiviteiten en in de tuin- en parksector. Het woord tractor staat

komt bij bepaalde werkzaamheden het gebruik van

hierbij voor een voertuig dat gebruikt kan worden om te trekken,

dubbele wielen (dubbellucht) voor. Een hogere druk

5

duwen, dragen of slepen wat geen eigen aandrijving heeft . Dit

betekent immers meer insporing en schade aan de

rapport concentreert zich op de reguliere landbouwtractoren en

grondstructuur of het gewas, om die reden wordt dit

maakt een uitstapje naar compacttractoren en smalspoortractoren.

zoveel mogelijk vermeden.

Tractor vervult multifunctionele rol

Aftak(tussen)as

Aan (achter/voor) een tractor kan een diversiteit aan landbouwwerktuigen worden gekoppeld, waarmee geploegd, gezaaid, bemest, verpleegd en geoogst kan worden. Daarnaast wordt een tractor in de praktijk vaak ingezet voor transport van materiaal en producten. Tractoren worden daarmee voor een breed palet aan activiteiten gebruikt. Van minimaal 1 per bedrijf tot 1 per medewerker

Bron: Wikipedia

De multifunctionaliteit maakt een tractor voor elk agrarisch bedrijf feitelijk essentieel. Wel loopt de capaciteitsbehoefte aanzienlijk uit-

Aftakas voor roterende werktuigen

een. De meeste loonbedrijven, maar ook agrarische bedrijven heb-

Aangekoppelde werktuigen worden voor zover ze

ben meerdere tractoren van verschillend kaliber in bezit. Het komt

roterende of doorgaande bewegingen maken via een

hierbij veel voor dat één of meerdere oudere tractoren, die tech-

aftakas met de motor van de tractor aangedreven.

nisch nog goed bruikbaar zijn, als achtervang worden aangehou-

Een werktuig kan met een variabel toerental door de motor worden aangedreven. Bij het laten opkomen

5

Tractor komt van ‘tahere’ en dit is latijn voor trekken.

van de koppeling wordt eerst de aftakas aangedre-


ven alvorens de tractor zichzelf in beweging zet. Ook bestaat de

1. Motorvermogen in kW of pk

mogelijkheid de aftakas onafhankelijk te (de)activeren.

Het vermogen van de tractor is veelal het eerste en belangrijkste technische criterium bij selectie van een

Overige werktuigen worden hydraulisch in beweging gebracht

tractor. Motorinhoud of vermogen van een tractor

Niet roterende bewegingen als liften, trekken, openen en sluiten

zegt iets over de trekkracht. Dit wordt gedefinieerd

van het werktuig, worden hydraulisch aangestuurd. Hierbij wordt

in kilowatt (kW) of pk6.

de kracht van de motor overgebracht met behulp van een pomp en

Het vermogen van een landbouwtractor begint ruw-

hydraulische leidingen.

weg bij 20 kW en kan oplopen tot 300 kW. Tractoren met een vermogen kleiner dan 45 kW, worden com-

Werktuigen in beginsel universeel te koppelen

pacttractoren genoemd. Dit zijn kleine tractoren die

Tractoren kunnen worden gezien als onafhankelijke objecten. De in-

meestal zonder cabine ingezet worden voor lichte

zet is in principe niet gekoppeld aan het merk van het werktuig, maar

activiteiten in bijvoorbeeld de tuinbouw of openbare

het komt regelmatig voor dat de tractor op maat wordt aangepast.

groenvoorziening. Zogenaamde smalspoortractoren zijn tractoren met een maximale asbreedte van 1,25

2.3 Verschillende typen en technische aspecten

meter en een vermogen tot 65 kW. Deze tractoren zijn speciaal ontwikkeld om in smalle rijen zoals in de fruitteelt te rijden. Tractoren kunnen naar vermogen worden onderverdeeld in drie verschillende segmenten (figuur 2.1). Hierbij worden de lichtste tractoren overwegend ingezet in de tuinbouw en groensector en de middelzware en zware tractoren in de landbouw. De meest gangbare klasse is de categorie van 75 tot 150 kW. • Lichte klasse: 20 kW - 75 kW In de landbouw worden lichte tractoren ingezet voor bijvoorbeeld gewasverpleging, onkruidbestrijding, bemesting, beregening. • Middenklasse: 75 kW - 150 kW Middelzware tractoren zijn breed inzetbaar in

Technische variabelen bij investeringsselectie

akkerbouw en veehouderij, zoals voor transport-

De technische kwaliteit en het merk zijn de belangrijkste overwe-

werkzaamheden.

gingen bij de keuze voor het type tractor. Wat technische hoogwaardigheid betreft, hebben tractoren ten opzichte van andere

• Zware klasse: >150 kW

voertuigen een duidelijke inhaalslag gemaakt. De belangrijkste

Zwaardere tractoren worden vooral gebruikt voor

onderscheidende technische criteria zijn de volgende:

de oogst-, opraap- en transportactiviteiten. Tevens worden deze tractoren door gemengde loonbe-

1. Motorvermogen in kW (of Pk)

drijven ingezet voor grondverzetwerkzaamheden.

2. Brandstofverbruik 3. Aandrijving en transmissie 4. Hefinrichting/hefkracht 5. Cabine- en besturingseigenschappen, opties/luxe

6


(1 kW = 1,34 pk; 1 pk = 735,49875 W) 1 watt staat gelijk aan 1 joule (energie) per seconde.

Figuur 2.1 Verdeling vermogen naar afzetsector

Licht

Middelzwaar

Zwaar

Akkerbouw Veehouderij Tuin en park 20

75

Loonwerk 100

150

150+

Vermogen in kW Bron: ING Economisch Bureau

Voor een melkveehouder is 100 kW voldoende. Het loonbedrijf

Vermogen en merk verantwoordelijk voor verschil in

maakt veelal gebruik van de categorie > 150 kW, maar heeft ook

brandstofverbruik

lichtere tractoren om de inzet van materieel kostentechnisch op-

Het brandstofverbruik van een tractor loopt op tot

timaal op de activiteiten van de klant te kunnen afstemmen. Een

meer dan 40 liter per uur voor een zware tractor bij

loonbedrijf is gebaat bij brede inzetbaarheid, hierdoor valt de keu-

maximaal gebruik (tabel 2.1). De verschillen in brand-

ze vaak op een zwaarder exemplaar.

stofefficiency tussen de verschillende merken zijn met 10% tot 15% aanzienlijk. Brandstofverbruik is door

In het algemeen geldt dat de behoefte aan zwaardere tractoren

het toenemende belang van duurzaamheid en het

toeneemt met de schaalgrootte van het bedrijf. Tevens geldt, hoe

hogere dieselprijsniveau in de afgelopen jaren, een

groter de werktuigen, hoe zwaarder de tractoren.

belangrijk criterium geworden in het keuzeproces. Brandstofkosten bepalen immers gemiddeld 50% van

2. Brandstofverbruik

de totale kosten van een tractor7. De maatstaf waar-

Brandstofverbruik kostentechnisch cruciaal

in deze variabele meestal wordt gemeten is g/kWh

De meeste tractoren rijden op gasolie (rode diesel). Het brandstof-

(gram/kilowatt uur) of l/h (liter/uur)8. Gezien het be-

verbruik van tractoren loopt zeer sterk uiteen en hangt grotendeels

lang van brandstofverbruik beschikt elke tractor over

samen met het motorvermogen. Daarnaast geldt normaliter hoe

een brandstofmeter.

lager het toerental, hoe lager het brandstofverbruik. De cilinderinhoud van de motor geeft aan hoeveel gas (mengsel van brandstof

Het accijnsvoordeel van gasolie zal in de nabije toe-

en lucht) in de cilinders kan worden verbrand. De cilinderinhoud is

komst zeer waarschijnlijk om milieuredenen (en

daarmee bepalend voor het brandstofverbruik.

rechtsgelijkheid) worden beperkt of afgeschaft. Aangezien het brandstofverbruik een belangrijke kostenpost is voor de agrarische bedrijven en met name loonwerkers, neemt de invloed van het brandstofverbruik op het keuzeproces toe.

7

Bron: Nieuwe Oogst, 26/07/08.

8

Het verbruik per kilometer bij tractoren is veel minder van belang dan bij auto’s of trucks.


5. Cabine en besturingseigenschappen

Tabel 2.1 Brandstofverbruik per uur naar vermogen* Klasse

vermogen in kW

Licht Middelzwaar Zwaar

Gasolie in l/h

De cabine van een tractor wordt voortdurend verder

20-75

5-20

gemoderniseerd en voorzien van nieuwe technieken.

75-150

20-40

Inmiddels beschikt circa 90% van de nieuwe tractoren

>150

>40

in de hogere klassen over klimaatregeling en GPS. Dit

Bron: ING Economisch Bureau * Basis: maximaal absoluut vermogen, verbruik 225-240 g/kwh en een soortelijk gewicht van diesel van gemiddeld 833 kg/m3.

is overigens niet altijd inbegrepen in de standaardprijs. Afgezien van de techniek is het (rij)comfort en de bewegingsruimte in de cabine een onderscheidend criterium. Ook speelt de beheersing van het ge-

3. Aandrijving en transmissie

luidsniveau (Db) een wezenlijke rol van betekenis bij

Een tractor heeft 2-wiel- of 4 wielaandrijving. De meeste zwaardere

de voorkeur van bestuurders voor een bepaald merk

tractoren beschikken echter over 4-wielaandrijving. Het aantal ver-

en type tractor.

snellingen in het lage snelheidstraject is vooral belangrijk voor loonwerkers en akkerbouwers. Veel werkzaamheden vinden plaats bij een snelheid van 4 tot 12 km/u, hierbij heeft de bestuurder al snel de beschikking over 8 of meer versnellingen. Het aantal versnellingen voor- en achteruit, de grootte van de stappen en het transmissiesysteem verschillen per merk. Het bedienen van de voor- en achteruitschakeling gebeurt mechanisch of elektrohydraulisch met voorkeuzeschakelaar in combinatie met voetkoppeling. Bediening van het gas kan met de voet en meestal ook handmatig plaatsvinden. Gedoogbeleid rond snelheid en rijvaardigheden

Formeel is de maximale snelheid van tractoren op de openbare weg 25 km/uur, maar de topsnelheid van tractoren ligt echter vaak tussen

Naast de genoemde technische aspecten zijn nog een

40 en 60 km/uur. De in de landbouw belangrijke laagst mogelijke

aantal functionele kenmerken van belang:

9

snelheid ligt een fractie boven 0 . Een tractor is in Nederland overi-

• verstelbaarheid van de trekhaak

gens niet geregistreerd en kan door meerderjarigen zonder rijbewijs

• eigenschappen van de fronthef (functionaliteit en

of 16-jarigen met rijbewijs worden bestuurd. Op eigen grondgebied gelden deze regels niet.

hefkracht) • draaicirkel • eigen gewicht van de tractor in kg

4. Hefinrichting/hefkracht

• verstelbaarheid van de spoorbreedte.

De benodigde hefkracht wordt bepaald door het zwaarste werktuig. De hefkracht, in specificaties vaak met daN aangeduid, wordt uitgedrukt in ton en wordt hydraulisch aangestuurd. Onderlinge verschillen tussen merk en type zitten naast het krachtsverschil ook in de regeltechniek.

9

Vaak zijn snelheden vanaf 0,2 km/h mogelijk.


Hoewel een tractor een functioneel bedrijfsmiddel is, hechten veel

Box 2.1 Technische ontwikkelingen

agrarische ondernemers ook waarde aan uitstraling. Dit geldt vooral

• GPS-systemen ten behoeve van precisielandbouw

voor loonbedrijven en akkerbouwers. Hiermee is aangegeven dat de

(zaaien, gewasbescherming, oogsten) worden ver-

uiterlijke kenmerken ook invloed hebben op de investeringsselectie

der doorontwikkeld. Zo is het systeem ‘GPS-RTK’,

(zie verder hoofdstuk 3).

dat gebruik maakt van nauwkeurigere sattelietnavigatie inmiddels op de markt.

Het gewicht van een landbouwtractor hangt in hoge mate samen

• Kopakkermanagementsysteem: mogelijkheid om

met het vermogen en loopt grofweg uiteen van 2.000 kg voor een

een tractor voor te programmeren.

lichte tractor tot 10.000 kg voor een zeer zware tractor.

• Automatische besturing. Een uitwerking hiervan is het zogenaamde ‘master-slave principe’. Hierbij

(Ingebouwde)opties

wordt de mastertrekker handmatig bestuurd en is

Tractoren hebben het afgelopen decennium een sterke ontwikke-

de slave trekker onbemand. Dit concept is vooral

ling doorgemaakt.

interessant voor bedrijven met een groot areaal.

Door de technische ontwikkeling en specifieke klantwensen wordt

In Nederland bevinden zich (nog) slechts weinig

het aantal mee te leveren opties ook steeds groter:

bedrijven die voldoende omvang hebben.

• Tracking and tracing-systeem: deze functionaliteit is vooral inte-

• Teeltgespecialiseerde tractoren.

ressant voor loonbedrijven, om het materieel te kunnen volgen.

• Elektrisch ondersteunde aandrijving. Dit is een vari-

Tevens kunnen relevante gegevens bij terugkomst worden uit-

ant waarbij meerdere onderdelen van een tractor

gelezen.

elektrisch worden aangedreven. John Deere brengt dit concept nu op de markt. De hybride tractor

• Traploze (of automatische) aandrijving10:

gaat nog een stap verder.

Steeds meer tractoren worden uitgerust met automatische ver-

• Meedraaiende fronthef: een toepassing waarbij de

snellingsbakken (intelligent systeem dat op basis van toerental ac-

fronthef meedraait in de richting waarin de tractor

teert). Een automaat is bij goede bediening veel zuiniger dan een

wordt gestuurd.

manueel systeem. Dit speelt ook een rol bij de waardebepaling

• Vermindering van de schadelijke uitstoot door toe-

op de tweedehandsmarkt. Zo werkt de door Fendt ontwikkelde

passing van selectieve catellitische reductie (SCR)

traploze transmissie efficiënt, doordat de overgang naar een ho-

en toevoeging van de vloeistof ‘Add blue’ aan de

gere versnelling geruisloos verloopt. Hierdoor wordt de tractor

gasolie.

steeds bij een optimaal toerental aangestuurd. Ook andere mer-

• Vergroting van de spoorbreedte: initiatieven waar-

ken hebben systemen van automatische transmissie ontwikkeld.

bij de spoorbreedte van een tractor van standaard

Het genoemde motief is vaak gemak, maar het kan dus ook tot

1,50 of 1,80 meter wordt vergroot naar 3,15 meter.

brandstofbesparing leiden.

Het voordeel hiervan is dat er vaste paden ontstaan en er niet meer over het zaaibed wordt gereden.

• ISOBUS: gestandaardiseerde koppeling van elektronica tussen werktuigen en tractoren, bijvoorbeeld om een spuit of een kunstmeststrooier op aan te sluiten. Hierdoor hoeft niet elke machine

20%11. Ventielen kunnen ook elektrisch bediend

zijn eigen bediening in de tractor te hebben.

worden.

• Variabele bandenspanning: verbruikstechnisch is het voor-

• Uitbreiding van het aantal zogenaamde hydrauli-

delig om de bandenspanning op het land te verlagen en op

sche ventielen voor het bedienen van werktuigen

de weg te verhogen. Dit is met name interessant voor loon-

van twee naar drie12.

bedrijven. De brandstofbesparing kan hierdoor oplopen tot

10

11

Bron: Trekker en werktuig juli/augustus 2008.

12

Mechanisme om een werktuig met behulp van hydraulische druk te bedienen.

Zogenaamde ‘variotransmissie’.


Box 2.2 Hybride tractor staat in de kinderschoenen

De kosten van reparatie en onderhoud bedragen jaarlijks grofweg zo’n 3,5% van de aanschafprijs.

Ondanks dat duurzaamheid tegenwoordig meespeelt in vrijwel elke

Voor de gehele verwachte gebruiksduur uiteen-

zakelijke overweging, wordt er nog relatief weinig geëxperimenteerd

lopend van 4.000 uur tot 10.000 uur kunnen tegen

met tractormotoren die op alternatieve brandstoffen (biodiesel of

een uurtarief onderhoudscontracten met dealers

waterstof) of op hybride-basis rijden. Naar verwachting zal dit in na-

worden gesloten.

volging van andere sectoren ook op de tractormarkt verder zijn intrede doen. Deze ontwikkeling wordt versterkt door de controversiële

De totale kosten van een tractor variëren afhankelijk

positie van de vuilere rode diesel, de stijging van de dieselprijzen en

van het type en de inzet van maximaal € 8,- voor lich-

de vergroeningstrend. Ook zijn er fiscale regelingen zoals de milieu-

te tractoren tot € 30,- per uur voor de zwaarste trac-

investeringsaftrek (MIA). Voor emissiearme trekkers bestaan extra

toren inclusief afschrijvings- en verzekeringskosten13.

mogelijkheden via de VAMIL-regeling*. Meer informatie over deze regelingen: www.VROM.nl

Bron: ING Economisch Bureau *Mogelijkheid tot variabele afschrijving van milieu-investeringen

Innovatie richt zich bij tractoren vooral op automatisering, reductie van brandstofverbruik en verminderde uitstoot van schadelijke stoffen (box 2.1). De ontwikkeling van de hybride motor (combinatie verbrandingsmotor/elektromotor) kan hiertoe bijdragen. Slijtage en onderhoud Normaliter is het bij voldoende en consequent preventief onderhoud gedurende de economische levensduur (of 10.000 draaiuren) niet nodig om belangrijke onderdelen te vervangen. Wel komt het voor dat de remmen of de koppeling worden vervangen. Regulier

2.4 Omvang en samenstelling van het tractorpark

gepland onderhoud vindt plaats om de 300 tot 500 uur (o.a. olieverversing). Het transmissie- en hydraulieksysteem is na ongeveer

Tractorpark bevat nog veel oudere tractoren

1.000 uur aan onderhoud toe. Voor groot onderhoud is 5.000 uur

Het totale landbouwtractorpark in Nederland heeft

een belangrijk tussenstation.

een omvang van meer dan 100.000 stuks, waarvan maximaal 60.000 tractoren nog frequent worden ge-

Onderhoud concentreert zich steeds meer bij de dealer

bruikt. Veel agrarische bedrijven die een tractor rela-

In tegenstelling tot akkerbouwbedrijven en veehouderijen hebben

tief weinig gebruiken, houden een tweede tractor als

loonbedrijven over het algemeen een eigen onderhoudsafdeling,

reserve aan tot deze technisch versleten is. Gemiddeld

waar tenminste het basisonderhoud kan worden verricht. Door de

is het tractorpark om die reden relatief oud en geeft

geavanceerdere elektronica en de snelle opvolging van innovaties,

de gemiddelde leeftijd niet veel informatie over de

wordt het voor de bedrijven wel steeds lastiger om de onderhoud

hoogwaardigheid van het gebruikte materieel.

zelf uit te voeren. Bij nieuwe tractoren moeten gegevens vaak computergestuurd ‘uitgelezen’ worden, om de diagnose te kunnen stellen. Hierdoor wordt groot onderhoud in toenemende mate verricht door specialisten van dealers, oftewel de mechanisatiebedrijven. 13 Basis hiervoor is 600 uur per jaar bron: LEI


Maximaal 40.000 tractoren komen voor vervanging in aanmerking

Agrarische bedrijven hebben gemiddeld veel meer

Het gemiddelde verkoopniveau op lange termijn en het aantal ac-

oudere tractoren dan loonbedrijven. Dit hangt sa-

tieve bedrijven is echter veeleer een indicator voor het niveau van

men met de aanzienlijk lager intensiteit van gebruik.

vervangingsinvesteringen. Op basis van de historische verkopen en

Zo bedraagt de totale gebruiksduur bij melkveebe-

de gemiddelde gebruiksduur14 is een reële schatting dat maximaal

drijven niet zelden 15 jaar of langer, terwijl bij loon-

40.000 van de actieve landbouwtractoren voor vervanging in aan-

bedrijven 4 tot 8 jaar gangbaar is. ‘Het gaat om het

15

merking komen .

goed functioneren’ is hier vaak het motto.

14 Geschat op gemiddeld 9 tot 10 jaar. 15 Benadering op basis van het totaal aangeschafte landbouwtractoren in de periode 1989-2008


3. Markt voor Tractoren 3.1 Management samenvatting

• Na 7.000 tot 8.000 draaiuren wordt investeringstechnisch een kritiek keuzemoment bereikt. 75%

• De totale markt voor nieuwe tractoren heeft een omvang van

van de loonbedrijven ruilt de tractor voor 10.000

€ 250 tot € 350 miljoen op jaarbasis. De aantallen krimpen, maar de investeringssom stijgt.

draaiuren in. • Remarketing van tractoren is door de liquiditeit

• De gemiddelde prijs van een tractor ligt tussen € 80.000,- en

in de markt relatief eenvoudig, tractoren < 10.000

€ 100.000,- en stijgt door een toename van het gemiddeld ver-

draaiuren blijven veelal in Nederland.

mogen. Prijsverschillen worden vooral bepaald door het merk en

• Het merk en het aantal draaiuren zijn het meest

de vermogensklasse, onderlinge verschillen zijn fors. Fendt heeft

belangrijk voor de waarde van een tweedehands

de hoogste prijs, maar spant ook qua merkwaardering de kroon,

tractor. Fendt en John Deere zijn in het algemeen

gevolgd door John Deere.

het meest courant.

• De levering van tractoren kent een duidelijk seizoenspatroon, bestellingen vinden vooral plaats in het najaar. 70% van de nieuwe

3.2 Inleiding

tractoren wordt in het eerste halfjaar afgeleverd. • De gemiddelde jaarlijkse afzet van landbouwtractoren bedraagt

Het multifunctionele karakter maakt een tractor

3.800 stuks en bereikt in 2008 een hoogtepunt op 4.400. In de

praktisch onmisbaar voor elke agrarische onderne-

tweede helft van het jaar is de afzet gedaald. Voor 2009 wordt

ming. In elk bedrijf is dan ook minimaal één exem-

een afzet van 3.600 stuks verwacht.

plaar aanwezig. Totaal heeft de Nederlandse markt

• New Holland en John Deere zijn marktleiders. Samen met Fendt en Massey Fergusson hebben deze merken tweederde van de

voor nieuwe tractoren een omvang van circa € 250 tot € 350 miljoen op jaarbasis16.

Nederlandse markt in handen. • De economische levensduur van een tractor bedraagt 7 tot 8 jaar en een technische levensduur van minimaal 15 jaar.

3.3 Markt en prijsniveau van nieuwe tractoren

• Een loonbedrijf gebruikt een tractor met gemiddeld 1.250 uur per jaar tot 3 keer intensiever dan een gemiddelde akkerbouwer of

De productketen voor nieuwe tractoren is redelijk

melkveehouder.

overzichtelijk (figuur 3.1). De meeste nieuwe tracto-

Figuur 3.1 Ketenstructuur nieuwe landbouwtractoren

Optioneel

Fabrikant

Importeur

Loonbedrijf

Dealer*

Agrarischbedrijf

Bron: ING Economisch Bureau *Dealer en mechanisatiebedrijf zijn hier aan elkaar gelijk

16 Inclusief smalspoor- en compacttractoren.


ren worden in Nederland door een importeur of handelsmaatschap-

wat tevens meestal de voornaamste inkomstenbron

pij geïmporteerd en aan de dealer in het afzetgebied geleverd.

is. Daarnaast verhuren deze bedrijven steeds meer

Meestal zijn dit zelfstandige en onafhankelijk opererende mechani-

materieel.

satiebedrijven. In een enkel geval heeft de fabrikant een eigen centrale verkooporganisatie in Nederland. Een nieuwe tractor wordt

Aantal mechanisatiebedrijven loopt terug

door een onderneming vervolgens via een dealer aangeschaft en

In Nederland bevinden zich in totaal maar liefst

geleverd. Het komt echter ook voor dat grotere orders door loon-

ongeveer 750 mechanisatiebedrijven, waarmee de

bedrijven rechtstreeks bij de importeur worden geplaatst. Kleinere

markt verzadigd is en de branche een zeer versnip-

tractormerken hebben overigens doorgaans geen dealer netwerk,

perd beeld laat zien. Dit naar verhouding grote aan-

maar één centraal verkooppunt.

tal mechanisatiebedrijven is historisch gegroeid, omdat afnemers de dealer om praktische redenen graag

Loonbedrijven zijn de belangrijkste investerende partij

binnen een straal van 20 km wilden hebben. Mede

Loonbedrijven worden ingehuurd door akkerbouwers of melkvee-

door de verzakelijking in de agrarische sector en de

houders en vervullen in die zin een intermediaire functie. Zo kan

opkomst van loonbedrijven, die kritisch zijn op prijs

bijvoorbeeld de oogst en de voederwinning worden uitbesteed.

en uurtarieven, is de concurrentie tussen mechanisa-

Door de concentratie van materieel zijn loonbedrijven de belang-

tiebedrijven de afgelopen jaren sterk toegenomen.

rijkste investerende partij (hoofdstuk 4). Indien een agrarisch bedrijf

Dit uit zich vooral in de neerwaartse druk op tarie-

geen gebruik maakt van de diensten van een loonbedrijf, treedt zij

ven die in rekening worden gebracht. In de nabije

zelf op als investeerder. Ondanks de uitbesteding aan loonbedrijven

toekomst zal het aantal mechanisatiebedrijven naar

hebben ook agrarische bedrijven nog altijd het nodige eigen mate-

verwachting aanzienlijk afnemen door bedrijfssta-

rieel.

kingen en in mindere mate door overnames. Naast de onderlinge prijzenslag zijn hiervoor de volgende

De tractormarkt is net als de markt voor landbouwwerktuigen bij

redenen te noemen:

uitstek een servicegerichte markt. Kenmerkend voor de sector is de

Het uitgebreide productassortiment van mechanisa-

vertrouwensrelatie tussen de gebruiker en de dealer. Vaak gaat dit

tiebedrijven vereist veel en actuele (technologische)

om een jarenlange verbintenis. Niet zelden is men zelfs bereid om

kennis, die pas rendabel kan worden ingezet bij een

van merk te veranderen als de dienstverlening te wensen overlaat

groter aantal klanten.

of juist als de vertrouwde dealer van merk verandert. Het verkoop-

• De schaalgrootte van agrarisch ondernemers en

kanaal is derhalve cruciaal voor het succes van een merk. Om deze

loonbedrijven zal toenemen, waardoor de beste

reden worden door de importeur of op centraal niveau steeds vaker

mechanisatiebedrijven zullen ‘meegroeien’.

prestatie eisen gesteld aan dealers (mechanisatiebedrijven). Ook

• Goed opgeleid personeel is schaars.

wordt het niet altijd toegestaan om meer dan één merk aan te bieden. In die zin heeft de importeur een machtige positie in de keten. Op geringe schaal wordt buiten de importeur om bij een leverancier in het buitenland gekocht; dit wordt ‘grijze import genoemd’. Mechanisatiebedrijven opereren ‘breed’ Mechanisatiebedrijven hebben omwille van de eigen financiële prestaties vaak verschillende soorten tractoren en landbouwmachines van een merk in het assortiment. Hiermee worden zowel loonbedrijven, akkerbouwers, veehouderijen als bedrijven en overheden die actief zijn in de tuin- en parksector en/of cultuurtechniek bediend. Dit maakt het lastig om specifieke productkennis te waarborgen. Naast de verkoop verzorgen mechanisatiebedrijven het onderhoud,


Tractormarkt krimpt, gemiddelde aanschafprijs stijgt

een zestal concerns: Agco Fendt, Argo groep, Claas,

De afzetmarkt van tractoren is een verzadigde markt. De investerin-

CNH, Same Deutz-Fahr en John Deere. Als het vooral

gen bestaan vrijwel uitsluitend uit vervangingsinvesteringen, waar-

nationaal actieve Chinese Shandong Heavy Industries

bij een gegeven is dat het totale Nederlandse tractorpark krimpt

buiten beschouwing wordt gelaten, is John Deere

door afname van het areaal en schaalvergroting van de afzetmarkt.

wereldwijd de grootste fabrikant van tractoren.

Hierdoor kunnen de tractoren immers efficiënter worden ingezet.

Claas is de grootste fabrikant van landbouwmachines

Wel neemt de investeringssom per tractor toe door de voortduren-

in Europa. Dit merk is vooral sterk in maaidorsers en

de toename van motorvermogen, functionaliteiten en luxe.

hakselaars (hoofdstuk 6 en 7).

Wat merkdiversiteit betreft is de markt voor landbouwtractoren minder geconsolideerd dan bijvoorbeeld de markten voor aardap-

Grote tractormerken West-Europees of Amerikaans

pelrooiers, maaidorsers en hakselaars (hoofdstukken 5,6 en 7). Toch

Alle in Nederland nieuw aangeschafte tractoren

heeft zich de afgelopen decennia ook op de tractormarkt een con-

worden geïmporteerd. Fabrikanten van tractoren

centratietendens afgetekend. Het aantal merken is in dit tijdsbestek

zijn van oorsprong vooral gevestigd in Duitsland,

gehalveerd. Thans wordt de wereld tractormarkt gedomineerd door

Verenigde Staten en in mindere mate Oostenrijk en

Tabel 3.1 Overzicht van tractormerken en importeurs Merk

Concern

Nationaliteit

Productielocatie

Importeur

Case IH

CNH

Verenigde Staten

Oostenrijk/Verenigde Staten

CBU* Nederland/CNH Belgium

Claas

Claas

Duitsland

Frankrijk

Kamps de Wild B.V.

Deutz-Fahr

Same Deutz-Fahr

Italië

Duitsland/Italië

Same Deutz-Fahr Holland B.V.

Fendt

AGCO

Verenigde Staten

Duitsland

De Vor Achterveld B.V.

Hürlimann

Same Deutz-Fahr

Italië

Italië


JCB

JCB

Groot Brittannië

Groot Brittannië

JCB Nederland

John Deere

John Deere

Verenigde Staten

Verenigde Staten/Duitsland

Louis Nagel B.V.

Kubota

Kubota Corp

Japan

Japan

De Vor Achterveld B.V.

Lamborghini

Same Deutz-Fahr

Italië

Italië


Landini

Argo

Italië

Italië

Vormec B.V.

Massey Ferguson

AGCO

Verenigde Staten

Frankrijk

Mechatrac B.V.

McCormick

Argo

Italië

Italië

Vormec B.V.

New Holland

CNH

Verenigde Staten

Groot Brittannië/Italië/ Verenigde Staten


Same

Same Deutz-Fahr

Italië

Italië


Steyr

CNH

Verenigde Staten

Oostenrijk


Valtra

AGCO

Verenigde Staten

Finland

Agritech B.V.

Zetor

Zetor

Tsjechië

Tsjechië

Slootsmid Trading B.V.

China

China

P. de Heus & Zonen Greup B.V.

Japan

Japan

Vormec B.V.

Voornamelijk compacttractoren Foton/Eurotrac Iseki

Shandong Heavy Industries Ltd.

Kioti

Korea

Korea

Pols groep B.V.

Shibaura

Japan

Japan

Shibaura Europe B.V.

Yanmar

Japan

Japan

Yanmar Europe B.V. Bron: ING Economisch Bureau *Commerciële business unit


Italië. Vrijwel alle in Nederland actieve merken hebben een wereld-

Prijsverschillen lijken fors maar dalen bij nadere

wijd werkveld.

beschouwing De gemiddelde prijs van een landbouwtractor ligt om-

Aziatische en Oost-Europese merken hebben nog nauwelijks voet

streeks € 80.000,- tot € 100.000,- en is primair afhan-

aan de grond

kelijk van het merk en de vermogensklasse. Daarbij

Merken die nog niet of in beperkte mate op de Nederlandse markt

is de spreiding groot. Als we de eerder gehanteerde

worden verkocht zijn: Belarus (Rusland), Eicher (Duitsland), Lindner

categorieën licht, middelzwaar en zwaar aanhouden

(Oostenrijk), Terrion (Rusland), Tolpar (Rusland), Ursus (Rusland).

dan kunnen indicatief de in tabel 3.2 weergegeven

Inmiddels is de grote Chinese fabrikant Shandong Heavy industries

klassen worden onderscheiden (ondergrens vermo-

(merk Foton), op bescheiden wijze onder het merk Eurotrac ook

gen voor prijsniveau is hier 40 kW).

toegetreden tot de Nederlandse markt. Merk verreweg het meest prijsbepalend, gevolgd door

Dealer- en service netwerk maakt toetreding lastig

het motorvermogen

Er zijn verschillende oorzaken voor het nagenoeg ontbreken van

Een methode om de verschillende merken en typen

prijstechnisch voordelige Oost-Europese en Aziatische tractoren op

tractor met elkaar te vergelijken is het bepalen van

de Nederlandse markt. Niet alleen is de technische kwaliteit minder

de prijs per kW. Deze waarde loopt uiteen loopt van

dan de merken uit West-Europa en Noord-Amerika, het belangrijk-

€ 400 tot maar liefst € 1.350. Daarnaast blijkt uit ta-

ste obstakel is het ontbreken van een dealer- en servicenetwerk.

bel 3.3 tevens dat de overlap tussen de categorieën

De tractor is als productiemiddel zodanig belangrijk voor de be-

groot is. Dit impliceert dat er een grote spreiding in

drijfsvoering dat het verlenen van directe en adequate service voor

prijs tussen tractormerken bestaat. Dit komt doordat

gebruikers essentieel is. Het opzetten van een kwalitatief goede

het prijsverschil tussen het lage en het hoge markt-

servicedealer infrastructuur vereist echter schaalgrootte en is in het

segment fors is (zie verder paragraaf 3.4).

algemeen pas rendabel bij een afzet van circa 150 tractoren per jaar. Nieuwkomers kunnen daarom slechts tot de markt toetreden door

Box 3.1 Motorvermogen van tractoren loopt snel op

een bestaand netwerk over te nemen of gebruik te maken van bestaande onafhankelijke dealers. Om deze reden zullen deze mer-

Tractoren worden steeds krachtiger. Jaarlijks gaat het

ken naar verwachting voorlopig slechts beperkt toetreden.

gemiddelde vermogen van nieuwverkochte tractoren 5 kW omhoog, vooral omdat loonbedrijven flexibel

Wereldwijd maken verschillende tractoren landbouwmachinefa-

willen zijn in de inzetbaarheid, maar ook omdat agrari-

brikanten voor onderdelen gebruik van grote toeleveranciers. Voor-

sche bedrijven groter worden en grotere arealen gaan

beeld hiervan zijn het Amerikaanse ‘Caterpillar’, het Duitse Daimler

bewerken. Naar verwachting zal deze ontwikkeling de

Chrysler en het Italiaanse Iveco voor de levering van motoren. In

komende jaren doorzetten.

Nederland is de grootste leverancier voor de vervanging van tractoronderdelen het bedrijf Kramp te Varsseveld. Merkwaardering bepaalt prijs

Tabel 3.2 indeling prijs naar vermogensklasse Klasse Licht Middelzwaar Zwaar

Uit het prijsverschil blijkt dat de aanschafprijs sterk

vermogen in kW

prijsbandbreedte

indicatie gemiddelde prijs

20-75

€ 20.000- 95.000

€ 45.000

75-150

€ 35.000-170.000

€ 80.000

>150

€ 85.000-250.000

€ 135.000

Bron: Boerderij, bewerking ING Economisch Bureau

wordt bepaald door de waardering van het merk. Dit heeft vooral met beleving van technische kwaliteit en opgebouwd imago te maken. Aangezien het verschil in technische kwaliteit in het hogere segment gering is, bewegen de prijzen van de grotere merken zich over het algemeen steeds meer naar elkaar toe17. 17 De prijzen liggen het dichtst bij elkaar in het zware segment. De oorzaak hiervan is dat alleen gevestigde merken deze tractoren op de markt brengen.


Figuur 3.2 Ontwikkelingen van de tractorverkoop (exclusief

Ontwikkeling verkopen

smalspoor- en compacttractoren). Tractorverkopen vertonen trendmatige daling 5000

De ontwikkelingen op de tractormarkt hebben een gematigd karakter. De afgelopen twee decennia heeft de verkoop van nieuwe landbouwtractoren een

4500

dalende trend laten zien. Na het hoogtepunt van een kleine10.000 stuks in 1988, daalde de gemiddelde af4000

zet in twee decennia naar een kleine 4.00019 per jaar. De stijging van de gemiddelde investeringssom per tractor zorgt ervoor dat de omzet nog redelijk op peil

3500

is gebleven. Met name voor de afgelopen jaren geldt dat de omzet is gestimuleerd door hogere prijzen als 3000

gevolg van gestegen grondstofprijzen20. 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* 2009*

Landbouwtractoren

Trendlijn

Na orderhoogtepunt in 2007, piekt de afzet in 2008 op

Bron: Federatie agrotechniek/boerderij

4.400 stuks….

* voorspelling ING Economisch Bureau

Gestimuleerd door het positieve sentiment in de sector heeft de markt voor tractoren in 2007 en 2008 een hoogtijfase achter de rug. In 2007 werd met 4.200

Het Duitse Fendt blijft een uitschieter naar boven, maar dit wordt

landbouwtractoren en ongeveer 1.000 smalspoor- en

gerechtvaardigd door de hogere merkwaardering. Het merk Zetor

compacttractoren een hoog afzetniveau bereikt. Ter

bevindt zich aan de onderkant van de prijsrange. Wanneer over de

vergelijking: in Duitsland werden in 2007 meer dan

gehele gebruiksduur wordt gekeken naar het gemiddelde totale

25.000 tractoren afgezet en in België ruim 2.500.

uurtarief inclusief kosten, dan zijn de verschillen in het algemeen

Ondanks dat de orderintake onder invloed van een

18

klein . Dit betekent dat een hogere prijs wel degelijk ook gepaard

minder rooskleurig perspectief in de loop van 2008

gaat met een hoger kwaliteitsniveau en lagere onderhoudskosten.

is afgenomen, zal de aflevering van bestelde landbouwtractoren in 2008 met ongeveer 4.400 stuks

Servicecontract steeds meer afgesloten bij nieuwe aanschaf

naar verwachting een hoogtepunt (+ 5%) bereiken.

Nieuwe tractoren worden lang niet altijd aangeschaft in combina-

Dit is vooral te danken aan het sterke eerste half

tie met een servicecontract. Vooral akkerbouwers en melkveehou-

jaar. Ultimo 2008 ligt de top wel duidelijk achter

ders besluiten nog vaak om dit risico op zich te nemen. Toch kie-

ons (figuur 3.2), het leeuwendeel van de geplande

zen steeds meer bedrijven, waaronder veel loonwerkers, voor een

investeringen zijn inmiddels verricht en de hiervoor

servicecontract. Het voordeel voor de gebruiker is vooral zekerheid

belangrijke grondstof- en afzetprijzen zijn voorlopig

over de kosten die worden gemaakt. Naar verwachting zal dit in de

eveneens hun piek voorbij.

toekomst verder toenemen. Voor dealers zijn deze overeenkomsten een vorm van binding die bedrijfseconomisch belangrijk is. Overigens staat het servicecontract los van de fabrieksgarantie voor gebreken.

19 Het langetermijngemiddelde (10 jaar) van landbouwtractoren ligt op 3.800 en daalt. 18 Bron: Boerderij

20 Het prijsniveau van tractoren is in de periode 2007-2008 zo’n 10% gestegen.


…en daalt in 2009 naar 3.600 stuks

Box 3.2 Bestellen in het najaar, afleveren in het

In 2009 zal de afzet een stap terug doen tot onder het gemiddelde

voorjaar

van 3.800. Hierbij zal vooral de vraag naar zware tractoren onder druk staan. Naast de daling van de productprijzen, speelt hierbij een

De verkoop van tractoren kent in een normaal jaar een

rol dat loonbedrijven terughoudender zullen zijn met aanschaffen

duidelijk seizoenspatroon. In het eerste half jaar wordt

van tractoren voor de conjunctuurgevoelige grondverzetactivitei-

maar liefst 70% van de tractoren afgeleverd. De achter-

ten. De agrarische sector ondervindt slechts beperkt hinder van eco-

grond ligt in het gebruik binnen de landbouwsector dat

nomische tegenwind, hierdoor is het sentiment beter dan in andere

in de tweede helft van het jaar een hoogtepunt bereikt.

sectoren.

In het najaar wordt vervolgens de balans opgemaakt en

Positief is dat de afzet van tractoren voor cultuurtechnische en

vinden de meeste investeringsbeslissingen plaats.

openbare projecten stijgt. Voorbeelden van toepassingsgebieden zijn: landinrichting, aanleg van sportvelden en recreatiegebieden. Afzet van compacttractoren in de lift Productiecapaciteit door efficiency 10% tot 15% vergroot

In tegenstelling tot de afzet van landbouwtractoren,

De sterke vraag van de afgelopen periode heeft ervoor gezorgd dat

laat de afzet van compacttractoren een stijgende

de productiecapaciteit van fabrikanten maximaal is benut. De afge-

lijn zien (figuur 3.3). Het aantal verkochte compact-

lopen twee jaar hebben leveranciers, waaronder Agco Fendt, hun

tractoren is ultimo 2008 naar verwachting meer dan

productie met naar schatting slechts 10% tot 15% uitgebreid, om

verdubbeld ten opzichte van 2006 toen 400 compact-

21

aan de grote vraag te voldoen . Als gevolg hiervan zijn de lever22

tractoren werden verkocht. Ook op lange termijn is

tijden ultimo 2008 nog altijd langer dan normaal . Positief gevolg

een structurele groei zichtbaar. De afzet van smal-

hiervan is dat het negatieve effect van overcapaciteit op het prijsni-

spoortractoren blijft daarentegen redelijk constant

veau de komende jaren gering zal zijn. Overigens zullen de levertij-

op 200 stuks.

den in de loop van 2009 ook weer normaliseren. Divers aanbod leidt tot segmentering naar functionali-

Figuur 3.3 Smalspoor- en compacttractoren

teit en capaciteit

In het algemeen kiezen eindgebruikers steeds vaker 1000

voor ‘passende capaciteit’. Dit wordt in de hand ge-

900

werkt doordat de diversiteit in het productaanbod

800

de laatste jaren aanzienlijk is toegenomen. Van ver-

700

schuiving van landbouwtractoren naar compacttrac-

600

toren is nauwelijks sprake, de groei is vooral verklaar-

500

baar door de groei van de relatief goed renderende

400

tuin- en parksector. Ook hebben tractormerken als

300

New Holland en John Deere nieuwe modellen in dit

200

segment op de markt gebracht, wat de vraag heeft aangewakkerd.

100 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* 2009*

Compacttractoren Smalspoortractoren Trendlijn compacttractoren

Een kanttekening bij de groeiende afzet van compacttractoren is wel dat objecten die voorheen als

Bron: Federatie agrotechniek

(zelfrijdende) grasmaaimachine te boek stonden,

*voorspelling ING economisch Bureau

door uitbreiding van de functionaliteit in bepaalde gevallen als compacttractor worden gekwalificeerd.

21

Vooral gerealiseerd door efficiencyverbetering

22

De normale levertijd voor in Europa geproduceerde tractoren is 6 tot 8 weken


Figuur 3.4 Marktaandelen nieuwe landbouwtractoren Nederland (exclusief smalspoor- en compacttractoren)

2004-2006 5% 4%

medio 2007*

8%

3% 7%

4%

5%

7% 6%

6%

4% 5%

17% 13%

15%

24%

8% 9%

Case Deutz-Fahr John Deere New Holland Zetor

20%

28%

Claas Fendt Massey Ferguson Valtra Overig

Case Deutz-Fahr John Deere New Holland Zetor

Claas Fendt Massey Ferguson Valtra Overig

Bron: Federatie Agrotechniek, bewerking ING Economisch Bureau * Nieuw afgeleverde tractoren worden in Nederland niet op kenteken geregistreerd. Onder toezicht van de NMA worden de marktaandelen mede om deze reden met een jaar vertraging bekendgemaakt.

vv

New Holland en John Deere dicteren de markt voor nieuwe

In 2007 heeft New Holland het marktleiderschap

tractoren

moeten overdragen aan John Deere dat een zeer goed jaar doormaakte. In 2008 zal het marktaan-

Marktaandelen vrij constant, New Holland en John Deere marktleider

deel van John Deere naar verwachting weer op een

Tweederde van de markt is in handen van de merken New Holland,

normaal niveau uitkomen. Op concernniveau neemt

John Deere, Fendt en Massey Fergusson. Over de afgelopen jaren

Agco (Fendt, Massey Ferguson en Valtra) een kop-

gezien is het Amerikaanse merk New Holland met een marktaan-

positie in.

deel van circa 24% marktleider (figuur 3.4). John Deere neemt met ruim 20% een tweede positie in. Ook onder loonbedrijven is New 23

In België had New Holland in 2007 het grootste

Holland de meest gebruikte tractor . Over het algemeen geven

marktaandeel voor John Deere. Op de Duitse markt

deze bedrijven de voorkeur aan het hoge kwaliteitssegment, omdat

was John Deere over 2007 net als in Nederland markt-

betrouwbaarheid door de gebruiksintensiteit van essentieel belang

leider, gevolgd door Fendt en Deutz-Fahr.

is voor de bedrijfsvoering. Marktbreed gezien heeft het merk Zetor de afgelopen jaren een opleving doorgemaakt, terwijl de verkoop

Tussen de verschillende gebruikerssegmenten zijn

van Landini en Steyr een daling laat zien.

verschillen in merkvoorkeur zichtbaar. Als bijvoorbeeld wordt ingezoomd op de voorkeuren van melkveehouders, dan blijken Fendt en Massey Ferguson duidelijk een sterkere positie te hebben dan op de totale markt (figuur 3.5).

23

Bron: Agridirect


Figuur 3.5 Merkvoorkeur melkveehouders

relatief hoge merkwaardering en een gunstig prijsniveau. De belangstelling voor Oost-Europese tractoren

13%

19%

neemt langzaam toe. Een van de redenen hiervoor is het prijsniveau en de gunstige tweedehandsmarkt voor deze merken, die door de ontwikkeling van

13%

opkomende landen sterk is verbeterd. Ook wordt in de praktijk gewaardeerd dat ‘zelf sleutelen’ bij deze tractoren nog mogelijk is. 20%

Loonbedrijven beperkt merkgebonden, maar wel

16%

veeleisend Een loonbedrijf maakt andere keuzes dan een melk-

19%

veehouder. En een melkveehouder maakt op zijn Case/New Holland John Deere Massey Ferguson

beurt weer andere keuzes dan een akkerbouwer.

Fendt Deutz-Fahr Overige merken

Voor een loonwerker weegt de uitstraling van de tractor het zwaarst mee; immers richting klanten is Bron: Agridirect

het imago belangrijk. ‘Je bent wat je rijdt’ lijkt het motto te zijn. Daarnaast hebben werknemers bij

3.4 Merkwaardering

loonbedrijven regelmatig een stem in de besluitvorming, aangezien zij vaak verantwoordelijk zijn voor

Kwaliteit van de dealer essentieel voor de merkwaardering

het gebruik. Ook is een loonbedrijf door schaalgroot-

De merkwaardering is een optelsom van imago, technische kwali-

te van de activiteiten gevoeliger voor verschillen in

teit, service en beschikbaarheid van onderdelen, esthetische kwali-

brandstofverbruik. Zo kan een verschil van 10 liter

teit en courantheid op de tweedehandsmarkt.

per tractor per dag voor een verschil van duizenden liters per jaar zorgen.

Keuze voor maatwerk loont Door de diversiteit in het productaanbod en de specialisatie in de

Soms zijn tractoren technisch nagenoeg hetzelfde

agrarische sector hoeft een landbouwtractor niet meer per defini-

omdat ze binnen hetzelfde concern in dezelfde fa-

tie voor alles inzetbaar te zijn. Bij de investeringsselectie kan het

briek worden geproduceerd en/of dezelfde toeleve-

benodigde vermogen worden afgestemd op de activiteiten. Een

rancier hebben. Desondanks kan de merkwaardering

groter vermogen geeft meer flexibiliteit, maar drijft zowel de prijs

aanzienlijk verschillen. Zo is een Same technisch het-

als het brandstofverbruik direct op. Bedrijfseconomisch is het lang

zelfde als een Deutz-Fahr, maar is de waardering voor

niet altijd verstandig om een zware tractor te kiezen. Daarentegen

een Deutz-Fahr een stuk hoger. Dit komt ook tot uit-

is een te lichte tractor beperkt en daardoor niet effectief. Met be-

drukking in een hogere tweedehands waarde.

hulp van de nieuwprijs, standaard restwaarde, onderhoudskosten

Kenmerkend voor de gehele sector dat bedrijven

en brandstofverbruik en het gemiddeld aantal draaiuren kan wor-

zich naast een goede prijs-kwaliteitverhouding en

den bepaald welke tractor aansluit op de individuele behoeften van

de waardevastheid, comfortabel willen voelen bij de

een afnemer.

dealer en de geleverde service. De (historische) merkverbondenheid is daarbij nog altijd sterk.

Fendt: duurste, maar ook het meest gewaardeerd

Figuur 3.6 geeft de verhouding tussen merkwaardering en prijs aan. In de Nederlandse tractormarkt geniet het merk Fendt duidelijk de hoogste waardering. Dit uit zich echter ook in een aanzienlijk hoger prijsniveau dan de andere merken. Zetor is een merk met een


Figuur 3.6 Tractormerken afgezet naar aanschafprijs en inschatting van de merkwaardering

Merkwaardering

John Deere

Zetor

Claas Deutz-Fahr Steyr New Holland Valtra Case Massey Ferguson Kubota Same

Overige merken

Fendt

JCB

McCormick Lamborghini Landini Lindner Hürlimann

Prijs Bron: ING Economisch Bureau, interviews/prijslijsten

3.5 Levensduur, tweedehandsmarkt en courantheid

de stille reserve van het materieel nog altijd relatief groot. Agrarische ondernemers hechten hier traditio-

Levensduur

neel ook een grote waarde aan.

Economische levensduur 7 tot 8 jaar

De gemiddelde economische levensduur van een tractor is 7 tot

Box 3.3 Technologische vooruitgang deert loon-

8 jaar. Vanwege de diversiteit in de toepassing is de economische

bedrijf het meest

levensduur niet altijd eenduidig aan te geven. Niet bij alle werkzaamheden zorgt een technisch geavanceerdere of zuinigere trac-

Het uit de interviews ontstane beeld is dat de technolo-

tor ervoor dat de economische levensduur is bereikt. Het werkelijke

gische vooruitgang er volgens de gebruikers slechts in

omslagpunt in de levensduur is afhankelijk van de bedrijfsactivitei-

beperkte mate toe leidt dat een tractor economisch ver-

ten van de betreffende onderneming. Zo zal een tractor die door

oudert. Dit geldt vooral voor akkerbouwers en veehou-

een melkveehouder wordt ingezet voor basisdoeleinden minder

ders, in mindere mate voor loonbedrijven. Volgens de

snel economisch verouderen dan een tractor die voltijds door een

gebruikers voldoet een goed onderhouden oudere trac-

loonbedrijf wordt ingezet. Al met al is bedrijfseconomische scherpte

tor voor het belangrijkste deel van de activiteiten nog

wel belangrijk om de optimale gebruiksduur te bepalen (box 3.3).

prima. Toch zorgen onder andere een hogere brandstofefficiency, oplopende onderhoudskosten, grotere

Afschrijvingstermijn landbouwtractoren tenminste 5 jaar

nauwkeurigheid van een nieuwe tractor en gemotiveer-

Tractoren worden fiscaal normaliter in 5 tot 7 jaar afgeschreven. Be-

der personeel ervoor dat de tractor economisch verou-

drijfseconomisch wordt soms een nog kortere periode gehanteerd.

dert. Het loont de moeite om dit door te rekenen.

Doordat de gemiddelde gebruiksduur doorgaans veel hoger ligt, is


Ondanks dat de toenemende automatisering kostprijsverhogend

ment afhankelijk van de specifieke situatie uiteen. Zo

werkt, blijkt dit nauwelijks waardevermeerderend te zijn. Daarnaast

komt zowel het inruilen na 4.000 uur als het door-

geven veel gebruikers aan dat de betrouwbaarheid afneemt door

rijden tot 14.000 voor. Meestal zijn de bedrijfs- en

storingsgevoeligheid. ‘Een enkele storing betekent stilstand’.

omgevingsfactoren daarvoor bepalend (zie verder hoofdstuk 4). Als de tractor operationeel blijft, moet

Levensduur ook afhankelijk van gebruiker

groot onderhoud worden uitgevoerd.

Naast de gebruiksintensiteit is de technische levensduur sterk afhankelijk van de persoon die het object bestuurt. Verkeerd gebruik kan

Voor melkveehouders is een tractor meestal een

dat de levensduur aanzienlijk bekorten. In de praktijk kan de tech-

gebruiksmiddel dat geen prioriteit heeft, maar wel

nische levensduur van een tractor voor agrarische ondernemingen

moet presteren. De eerste tractor moet altijd inzet-

oplopen tot meer dan 20 jaar. Als het object de eerste jaren door

baar kunnen zijn, dit is dan ook meestal een kwali-

een loonbedrijf gebruikt is, ligt dit lager. Gemiddeld is de technische

tatief goede tractor. De tweede tractor is reserve en

levensduur tenminste 15 jaar.

draait soms maar 100 uur per jaar. Dit is doorgaans een ouder exemplaar.

Tabel 3.3 Levensduur tractoren Tweedehandsmarkt

Landbouwtractoren Economische levensduur Technische levensduur

7 - 8 jaar >15 jaar Bron: ING Economisch Bureau

Remarketing tractoren eenvoudig

De markt voor tweedehands tractoren is in lijn met de nieuwe afzet, groot te noemen. De wereldwijde aanwezigheid van tractormerken draagt hiertoe bij.

Urenstand belangrijker dan leeftijd

Daarnaast heeft de uitbreiding en liberalisering in Europa ertoe geleid dat de tweedehandsmarkt groter is

Gebruik van tractoren varieert van 500 tot 2.000 draaiuren per jaar

geworden en dat tractoren daarmee ook makkelijker

Door het grote verschil in gebruiksintensiteit tussen loonbedrijven

verhandelbaar zijn geworden. Daar komt bij dat de

onderling, maar ook tussen akkerbouwers en melkveebedrijven

gunstige periode in de landbouwsector het aanbod

onderling, is het aantal draaiuren als maatstaf belangrijker dan de

van jong tweedehands materieel heeft verminderd.

leeftijd. Gemiddeld bedraagt het gebruik van een nieuw aange-

Kwalitatief goed tweedehands materiaal is daarmee

schafte tractor in een loonbedrijf tenminste 1.250 uur terwijl een

ultimo 2008 nog steeds schaars. Naar verwachting zal

agrarisch bedrijf de tractor gemiddeld 500 tot 600 uur gebruikt.

de tweedehandsmarkt zich in 2009 ontspannen.

Hierbij ligt het gebruik onder melkveebedrijven het laagst. Door de schaalvergroting in de melkveehouderij en akkerbouw, stijgt het

Figuur 3.7 geeft een beeld van de marktstructuur. Een

gebruik geleidelijk. In de praktijk geldt een ondergrens van 800 uur

tweedehands tractor wordt in 90% van de gevallen

per jaar vaak als criterium voor aanschaf van een nieuwe tractor in

bij de dealer ingeruild, dit geldt zeker voor de veel

plaats van een tweedehands exemplaar.

gevraagde jonge gebruikte tractoren met 1.000 tot 4.000 draaiuren. Soms is het voor dealers financieel

Inruilen of behouden na 8.000 draaiuren

zelfs aantrekkelijker om een tweedehands object te

Na 7.000 tot 8.000 draaiuren wordt in veel bedrijven een keuze ge-

kopen en te verkopen. Voor de resterende 10% zijn

maakt; inruilen of behouden. Een absolute bovengrens is 10.000

de gebruikers zelf op de markt actief.

uur voor loonbedrijven en grote akkerbouwbedrijven. Naar schatting 75% van de door loonbedrijven aangeschafte tractoren wordt

Remarketing van jonge gebruikte tractoren in eigen land

binnen deze grens ingeruild. Als van een gemiddeld gebruik bij een

Als een tractor minder dan 10.000 daaiuren op de

loonbedrijf wordt uitgaan, dan wordt de kritische grens van 10.000

teller heeft staan, wordt het object meestal weer in

uur na gemiddeld 7 jaar bereikt. In de praktijk loopt het inruilmo-

eigen land verkocht. Dit is kostentechnisch tevens het


Figuur 3.7 Organisatie van de tweedehandsmarkt voor tractoren

Agrarisch- of loonbedrijf

Inruilen of afstoten: 4.000 < aantal draaiuren < 10.000 en

r iu

<

00

<

Handelaar/ handelsplatform

10

.00

aa

dr

Inruilen of afstoten: 1.000 < aantal draaiuren < 10.000

0d

ra

0 0.

aiu

re

1

n

Dealer Wederverkoop

> dr 10.0 aa iur 00 en

0 .00 n 10 iure > a a dr

Buitenland


voordeligste. Vaak doet de dealer dit zelf, maar er kan ook een han-

tractoren zal het prijsniveau op de tweedehands-

delaar ingeschakeld worden. Een (gespecialiseerde) handelaar komt

markt in 2009 een lichte correctie ondergaan. Ultimo

meestal pas in beeld bij export. Het gaat dan meestal om oudere

2008 is hiervan echter nog nauwelijks sprake.

tractoren, die bij kleinschalige bedrijven in Oost-Europa, Afrika of het Midden Oosten terechtkomen24. Door grotere bedrijven in lan-

De meeste tractoren worden aan het eind van de eco-

den als Polen en Oekraïne worden vaker nieuwe landbouwtractoren

nomische levensduur ingeruild. Het komt echter ook

aangeschaft. In deze landen bevinden zich veel bedrijven met een

voor dat dit moment al eerder plaatsvindt. Redenen

oppervlakte van meer dan 1.000 hectare. Naast dealers en handela-

hiervoor kunnen zijn:

ren nemen de media een belangrijke positie in bij de remarketing.

• er is een terugkoopgarantie na een korte periode

Veel tweedehands materieel wordt via internetsites als agriaffaires. nl, trekkerbank.nl, tractoren.nl en bladen als Agri-trader en Agrapo-

afgegeven • een verhuurbedrijf stoot de objecten nog binnen

wer aan de man gebracht.

de garantietermijn weer af • faillissement van de eigenaar/gebruiker

Prijsniveau tweedehands tractoren zal licht dalen

• uitstraling van nieuw materieel naar het personeel

Door de grote vraag en de stijging van de nieuwprijzen is ook het

• er wordt een zeer gunstig inruilaanbod gedaan

prijsniveau van tweedehands tractoren in de tweede helft van 2007 en 2008 gestegen. Onder invloed van de dalende afzet van nieuwe 24 Voor de export naar andere continenten zijn de merken Massey Ferguson en New Holland bovengemiddeld gevraagd.


(behoud klant).

Courantheid

4. Urenstand Aanvankelijk is de leeftijd belangrijker dan het

Merk en gebruiker belangrijkste factoren tweedehandsmarkt

aantal draaiuren. Naarmate het aantal draaiuren

Afgezien van macro-economische invloeden is de marktwaarde van

oploopt, keert dit om en is het aantal draaiuren

een tweedehands tractor afhankelijk van:

belangrijker.

1. Merkwaardering

5. Leeftijd/bouwjaar

In het bijzonder bij jonge gebruikte trekkers is het merk het al-

Leeftijd speelt weliswaar een minder belangrijke

lerbelangrijkst.

rol dan het aantal draaiuren, maar niettemin geldt

2. Onderhoudsstatus en aard van de vorige gebruiker Bij een gelijke urenstand ziet een tractor die door een boer is

hoe jonger, hoe couranter. 6. Esthetische kwaliteit

gebruikt er doorgaans beter uit dan een tractor van een loonbe-

Voor veel agrarische ondernemers en medewerkers

drijf. Tussen boeren is ook weer onderscheid te maken. Akker-

van loonbedrijven is de uitstraling van het model

bouwers zijn bijvoorbeeld het meest trots op hun tractor, terwijl

van belang.

voor melkveehouders de tractor toch van secundair belang is. Een voordeel bij de waardepaling is dat de handelspartners elkaar

De in figuur 3.8 weergegeven klassenindeling corres-

kennen en dus weten waar het materieel vandaan komt en hoe

pondeert met het restwaardeverloop in elk van de

ermee is omgegaan.

klassen 1 tot en met 4 (figuren 3.9 - 3.11). Hierbij staat

3. Vermogen

de courantheid van de tractoren centraal. Klasse is 1

Zwaardere tractoren met een vermogen van >150 kW zijn moei-

de meest courante klasse en klasse 4 de minst cou-

lijker verhandelbaar dan lichte tractoren. De afzetmarkt hiervoor

rante klasse. Aangezien er in de Nederlandse markt

beperkt zich grotendeels tot loonbedrijven. Bovendien is er min-

nauwelijks of geen ervaring is met overige merken, is

der vraag uit het buitenland naar deze klasse.

de waardeontwikkeling in klasse 4 moeilijk te kwantificeren en daarom achterwege gelaten. Wat betreft de merkwaardering geldt in het algemeen dat mer-

Figuur 3.8 Classificering courantheid op de tweedehandsmarkt

ken met een groot marktaandeel op de markt voor

naar merk

nieuwe tractoren meestal ook veel gevraagd zijn op de tweedehandsmarkt. Klasse 1

Fendt, John Deere

Uitgangspunten en toelichting bij het restwaardeverloop: • Het restwaardeverloop is gebaseerd op een aantal

Case, Claas, Deutz-Fahr, Klasse 2 Kubota, Massey Ferguson, New Holland, Steyr, Valtra, Zetor

draaiuren van 1.250 per jaar voor een loonbedrijf en 500 voor een agrarisch bedrijf. Afhankelijk van het werkelijke aantal draaiuren zal het waardeverloop in met name de eerste vijf jaar positief of ne-

Klasse 3

gatief afwijken. De urenstand telt!

McCormick, Hürlimann, JCB, Lamborghini, Landini, Same

Uiteenlopende

gebruiksintensiteit

maakt

rest-

waarde een individuele zaak. Dit betekent dat de werkelijke waarde van het object altijd in het licht Klasse 4

van de specifieke situatie moet worden bezien. Zo

Overige merken

zal een loonbedrijf dat gespecialiseerd is in zaaien oogstactiviteiten veel te maken hebben met piekmomenten, waardoor 750 uur al heel behoorlijk is.

Bron: ING Economisch Bureau/interviews


Daarentegen zal een gediversifieerd loonbedrijf dat

actief is in langdurige projecten in bepaalde geval-

Klasse 1

len wel 2.000 draaiuren per jaar maken. Het gaat

Figuur 3.9 Waardeontwikkeling klasse 1 in percentage van de

hierbij vanzelfsprekend niet alleen om declarabele

aanschafprijs per jaar, going concernwaarde

uren. Tractoren die door loonbedrijven worden gebruikt kennen dus een stijler waardeverloop. Een

90% 80%

positief effect van een hogere gebruiksintensiteit

70%

is overigens dat deze in het belang van het bedrijf vaak goed worden onderhouden.

60% 50%

• In de eerste jaren na aanschaf ondersteunt de fa-

40%

brieksgarantie25 de waardeontwikkeling.

30%

• Naarmate de levensduur vordert, wordt het verschil

20%

in restwaarde tussen objecten ingezet bij loonbe-

10% 0%

drijven en bij agrarische bedrijven groter. 1

2

3

Loonbedrijven

4

5

6

7

• De weergegeven restwaarde is de going concern-

Agrarische bedrijven

waarde. Deze waarde ligt hoger dan de executiewaarde.

Klasse 2

• Opties en luxe zijn van toegevoegde waarde. Daar-


door is het altijd belangrijk om een object individu-


eel te beoordelen.

90% 80%

Gestegen staalprijs heeft het bodemprijsniveau

70%

verhoogd

60%

De wereldstaalprijs (in dollars) stijgt al enkele jaren en

50%

heeft in 2007 en de eerste helft van 2008 een spurt

40%

gemaakt. De stijging werd enigszins afgeremd door-

30%

dat de euro in dezelfde periode ten opzichte van de

20%

dollar in waarde steeg, maar nam in anderhalf jaar tijd

10%

toch meer dan 50% toe. Door het forse aandeel staal

0% 1

2

3

Loonbedrijven

4

5

6

7

Agrarische bedrijven

in de productiekosten is dit de belangrijkste oorzaak geweest voor de prijsstijging van tractoren en landbouwmachines. De waarde op de tweedehandsmarkt

Klasse 3

is navenant meegestegen. Ook de absolute restwaarde


(schrootprijs) is hierdoor positief beïnvloed.

aanschafprijs per jaar, going concernwaarde …maar hieraan lijkt voorlopig een einde gekomen

90% 80%

Voorlopig lijkt het hoogtepunt van de staalprijs door

70%

afnemende vraag net als bij andere grondstoffen ach-

60%

ter de rug te zijn. Dit heeft een drukkend effect op

50%

het prijsniveau van tractoren en landbouwmachines,

40%

waardoor zich in 2009 een stabilisatie of zelfs lichte

30%

daling van het prijsniveau kan voordoen.

20% 10% 0%

1

2 Loonbedrijven

3

4

5

6

7

25 Deze garantie heeft zaaksgevolg (gaat eventueel over naar een nieuwe eigenaar). In de praktijk worden dergelijke jonge gebruikte objecten vanzelfsprekend niet of nauwelijks vrijwillig op de markt gebracht.

Agrarische bedrijven Bron: ING Economisch Bureau/Interviews


Figuur 3.12 Ontwikkeling staalprijs (rechter-as) en schrootprijs (linker-as) in euro’s per ton 800

2000

600

1500

400

1000

200

500

0

0 jan-04

jul-04 Schrootprijs

jan-05

jul-05 Staalprijs

jan-06

jul-06

jan-07

jul-07

jan-08

jul-08

Trendlijn Bron: Ecowin, basis: World base metals steel scrap, world base metals steel, all products


4. Agrarische bedrijven en loonwerk Investeringsklimaat en -bereidheid 4.1 Management samenvatting

de akkerbouw en veehouderij26. Loonwerkers kenmerken zich daarnaast door een groot machinepark.

• Loonbedrijven zijn gezien hun functie de belangrijkste investeer-

Al met al investeert de loonwerksector gemiddeld

ders in nieuwe tractoren en landbouwmachines, gevolgd door

20% van de omzet27, die ongeveer 2,5 miljard be-

grotere akkerbouwers en melkveehouders.

draagt.

• Hoewel het sentiment bij investeringen nog altijd meespeelt, worden gebruikers zakelijker en stellen zij vaker investerings-

Technische voorsprong vraagt om investeren in nieuw

plannen op.

Als gevolg van de toenemende mechanisatie daalt

• De afzet- of productprijzen zijn het meest bepalend voor de

de arbeidsintensiteit in de landbouw al jaren. Het

inkomenspositie en daarmee voor het investeringsniveau van een

investeringsniveau in de landbouw is daarmee tege-

agrarisch bedrijf. Indirect geldt dit ook voor loonbedrijven.

lijkertijd sterk gestegen. Dit geldt bij uitstek voor de

• Schaalvergroting, stijgende vraag naar voedsel, krimp van het

loonbedrijven. Naast de groei van de sector hangt dit

landbouwareaal, technologische ontwikkelingen en capaciteits-

samen met de technische voorsprong (en betrouw-

toename van machines beïnvloeden het investeringsklimaat op

baarheid), waarmee loonbedrijven zich onderschei-

langere termijn.

den. Volgens sommigen zijn loonwerkers daarmee

• Het investeringsniveau zal de komende jaren op een lager niveau liggen dan in 2007 en 2008. Niettemin zijn verdere professionali-

zelfs overgemechaniseerd28, hetgeen de bezettingsgraad van de tractoren en machines onder druk zet.

sering in de sector en verwachte hogere afzetprijzen dan in het Box 4.1 Diversiteit loonwerker beïnvloedt de

verleden een stimulans voor de toekomst.

investeringen

4.2 Inleiding Steeds meer loonbedrijven breiden de landbouwdienstNa de technische aspecten van tractoren en de beschrijving van de

verlening uit met grondverzetwerkzaamheden, cul-

markt volgt de vraag, wat zijn de ‘drivers’ van investeringen in land-

tuurtechnische en transportwerkzaamheden. 45% van

bouwmechanisatie? Hoe is het huidige investeringsklimaat en hoe

de omzet komt nog uit de agrarische sector. Dit heeft

zal dit zich de komende tijd ontwikkelen?

onder andere als voordeel dat het personeel rekening houdend met het weer en jaargetijde efficiënter kan

4.3 Investerende partijen in de landbouw; schaalgrootte neemt toe

worden ingezet. Het nadeel is dat de sector conjunctuurgevoeliger wordt, en een ander investeringsprofiel krijgt. Zo investeren loonbedrijven die overwegend ac-

De in- en externe omgeving van de akkerbouw en veehouderij

tief zijn in de veehouderij met 30% van de omzet aan-

bepaalt het investeringsniveau en -klimaat, hetzij direct bij eigen

zienlijk meer in materieel dan bedrijven die overwegend

investeringen of indirect via de inschakeling van loonbedrijven.

actief in het grondverzet en cultuurtechniek, die 17% van de omzet in machines hebben geïnvesteerd.

Loonbedrijven Bron: ING Economisch Bureau/Cumela

Groeiende loonwerksector investeert 20% van de omzet

Totaal zijn in Nederland ongeveer 2.000 loonbedrijven actief, een aantal dat de afgelopen jaren stabiel is gebleven. Ondanks dat de meeste loonbedrijven een geringe omvang en een regionale oriëntatie hebben, heeft een gemiddeld bedrijf toch snel tien tractoren rijden. Bovendien stijgt de schaalgrootte in lijn met de afnemers in

26 Het aantal FTE’s van een loonbedrijf is in de periode 1997-2007 gestegen van 9 naar 15. 27

Bron: Cumela

28

Aldus Cumela-voorzitter de heer J. Maris in ‘Mechascope’.


Box 4.2 Professionaliteit loonbedrijf neemt toe

tingsgraad naar verhouding de meeste invloed uit als investeerders op de markt voor nieuwe tractoren en

Een akkerbouwer of melkveehouder huurt een loonbedrijf in vanwege

landbouwmachines.

de bedrijfszekerheid, productiviteit en kwaliteit. Een loonwerker berekent hiervoor meestal € 50 tot ruim €100 per uur. De tarieven worden

Kleine akkerbouwers ‘heroverwegen’ toekomst, grote

vooral bepaald door het het ingezette materieel, meer dan 40% van de

akkerbouwers worden groter

totale kosten bestaat immers uit kosten verbonden met de machines.

Het aantal akkerbouwbedrijven vermindert in hoog

Het verschil in tarief kan daarmee oplopen tot € 50 per uur. Een tarief

tempo (figuur 4.1). Onvoldoende rentabiliteit is een

per hectare komt ook voor. Uurtarieven worden door de concurrentie-

motief, maar de belangrijkste reden is het opvolgings-

druk meestal niet gedifferentieerd naar dag-, avond- en nachttarief,

vraagstuk waar 35% tot 50% van de bedrijven mee te

waar dit bedrijfseconomisch wel zou moeten. Toch worden loonbedrij-

maken heeft. Daarentegen stijgt het aantal grotere

ven wel steeds professioneler in hun bedrijfsvoering. Dit geldt ook voor

akkerbouwbedrijven (door o.a. overnames). Hierbij

het beheer van tractoren en machines, wat zich in toenemende belang-

wordt grond overgedragen aan grote bedrijven of

stelling lease vertaalt.

melkveehouders. Het aantal akkerbouwbedrijven in de categorie > 100 ha is de periode 2002-2007 met Bron: ING Economisch Bureau/Cumela

25% gestegen naar 900. Grote akkerbouwbedrijven zijn overigens vooral gevestigd in Groningen, Dren-

Akkerbouw en veehouderij

the, Flevoland en Zeeland.

Als zelfstandige investeerder zijn bedrijven in de akkerbouw en

Melkveehouderij consolideert het meest

veelteelt medebepalend voor investeringen in tractoren en land-

Schaalvergroting manifesteert zich binnen de land-

bouwmachines. De Nederlandse landbouwsector telt ongeveer

bouw het sterkst in de melkveehouderij. Schaalver-

19.000 melkveebedrijven en ruim 10.000 akkerbouwbedrijven. Gro-

groting is het sterkst aanwezig bij bedrijven in de

tere bedrijven oefenen door hun hogere mechanisatie- en bezet-

categorie > 100 koeien. Deze groep is in de periode

Figuur 4.1 Aantal grotere akkerbouwbedrijven afgezet tegen het totaal 4000

18000

3500 16000 3000 2500

14000

2000 12000

1500 1000

10000 500 8000

0 1990

1995

2000

2001

Akkerbouwbedrijven > 50 ha (linker as) Totaal Akkerbouwbedrijven (rechter as)

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Akkerbouwbedrijven > 100 ha (linker as)

Bron: LEI/WUR


Figuur 4.2 Aantal grotere melkveebedrijven afgezet tegen het totaal 4000

40000 35000

3500

30000 3000

25000

2500

20000 15000

2000

10000 1500

5000 0

1000 1998

1999

2000

2001

2002

Melkveebedrijven > 100 koeien (linker as)

2003

2004

2005

Totaal Melkveebedrijven (rechter as)

2006

2007 Trendlijn Bron: LEI/WUR

1998-2008 verdubbeld van ruim 1.500 naar ruim 3.000 bedrijven en

zen (graan, melk). Deze prijzen hebben een directe

groeit verder door (figuur 4.2). Uit onderzoek blijkt dat ruim 35%

impact op de kasstroom en zijn tevens vaak de be-

van de bedrijven aangeeft de productiecapaciteit (quotum) te wil-

langrijkste overweging bij de timing van een nieuwe

29

len uitbreiden . Het totale aantal melkveebedrijven zal daarbij in

investering.

de periode tot 2015 naar verwachting met 4.000 dalen tot ongeveer 15.000. Grote melkveehouders zijn vooral gevestigd in Noord-Bra-

Bedrijven zijn responsief, investeringsplannen zijn

bant, Friesland, Overijssel en Gelderland.

rekbaar Over investeren wordt door akkerbouwers en vee-

4.4 Investeringsklimaat

houderijen meestal globaal nagedacht, loonbedrijven hebben daarentegen vaker een officiële inves-

Ondernemerschap op gevoel

teringsplanning. Door de lange levensduur van het

De landbouw is een ondernemende sector. Zodra de mogelijkheid

materieel is het mogelijk om investeringen enkele

zich voordoet, wordt een bedrijf uitgebreid of overgenomen. Dit

jaren uit te stellen. Daarentegen is de sector ook in

hangt enerzijds samen met het nog altijd familiaire karakter van

positieve zin responsief gebleken. Zodra het één of

de sector, anderzijds met ‘het gevoel van vrijheid’ dat hoog in het

twee jaar goed gaat doordat de afzetprijzen gunstig

vaandel staat. De investeringshorizon reikt ver, maar korte- en lan-

zijn en de oogst goed uitpakt, stijgen de investerin-

getermijnontwikkelingen in de omgeving zijn bepalend.

gen aanmerkelijk. “In het vierde kwartaal wordt de balans opgemaakt, als er een goed resultaat is be-

Timing investering afhankelijk van financiële positie

haald en de vooruitzichten zijn goed, dan wordt er

Voor een goed investeringsklimaat is vertrouwen in de toekomst

geïnvesteerd”. Dit geldt het sterkst voor oogsten

nodig. Factoren die hier binnen de sector invloed op kunnen uit-

voermachines. Dit patroon heeft zich in 2007 en de

oefenen zijn bijvoorbeeld de exportpositie, de krimp van het land-

eerste helft van 2008 afgetekend. Ultimo 2008 zijn de

bouwareaal of de eerdergenoemde schaalgrootte (figuur 4.3). De

meeste uitgestelde investeringen verricht en resteert

belangrijkste factor is echter de ontwikkeling van de productprij-

een schone lei.

29 Agridirect Rundveescanner 2008


Figuur 4.3 Omgevingsfactoren van het investeringsklimaat

Ontwikkeling voorraden

Grondstof- en productprijzen

Weer/klimaat

Exportpositie

Ontwikkeling Landbouwareaal

Economische groei

Investeringsklimaat

Vraag naar bio-diesel en bio-ethanol

Schaalvergroting

Fiscale regelingen Technische ontwikkeling objecten

Europees landbouwbeleid


Investeren om fiscale winst te drukken

afnemen, betekent dit een directe inkomensstijging

Agrarische- en loonbedrijven zijn traditioneel zeer ontvankelijk voor

of -daling voor een agrarisch bedrijf. De business case

het ‘drukken’ van de fiscale winst. Hierdoor worden investeringen

van een investering kan dan ten goede of ten slechte

in een goed jaar naar voren gehaald. Daarnaast wordt nieuw ma-

veranderen. Waar het weer een belangrijke invloed

terieel relatief snel afgeschreven (in 5 tot 7 jaar), waardoor meestal

heeft op het oogstmoment en opbrengst per hec-

forse stille reserves aanwezig zijn. De belastingdienst rekent stan-

tare, heeft de marktprijs van producten een belang-

daard met een restwaarde van minimaal 10%.

rijke invloed op de investeringsbereidheid. Uit analyse van de historische verkoopcijfers van tractoren

Kortetermijnontwikkelingen

blijkt dat agrarische ondernemers en loonbedrijven het investeringsgedrag laten afhangen van de ont-

Productprijzen belangrijkste barometer van het investeringsklimaat

wikkeling van de prijzen van onder andere graan en

De prijsontwikkeling van diverse graansoorten, aardappelen en

melk (figuur 4.4)30. Zo is de graanprijs na 2005 geste-

melk(poeder) zijn belangrijk voor de bedrijfseconomische proposi-

gen tot ongekende hoogte van bijna € 250 per ton

tie van een akkerbouwer en melkveebedrijf (en via het uurtarief ook voor de agrarische loonwerker). Zij bepalen daarmee het heersende investeringsklimaat. Wanneer de marktprijzen toenemen of

30 De correlatie van de tractorverkopen met de ontwikkeling van de graan- en melkprijs is respectievelijk 0,56 en 0,58, terwijl de correlatie met de BBP-groei 0,34 bedraagt.


Figuur 4.4 Tractorverkopen afgezet tegen de ontwikkeling van

Langetermijnontwikkelingen

de tarweprijs, melkprijs en de economische groei (tarweprijs per

Het investeringsklimaat wordt ook beïnvloed door

bushel )

volgende structurele factoren:

31

Effect op de 100%

investeringen • Wereldwijd stijgende vraag naar voe-

75%

dingsmiddelen. 50%

Een groot deel van de inkomensvooruitgang wordt in opkomende landen

25%

aan voedsel uitgegeven, de westerse landen profiteren hiervan.

0%

In tegenstelling tot een decennium -25%

geleden zijn de voedselvoorraden

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

wereldwijd laag, binnen de Europese

Ontwikkeling graanprijs Ontwikkeling melkprijs Ontwikkeling verkoop landbouwtractoren

Unie zijn de voorraden zelfs verdwenen. Dit komt afgezien van de han-

Bron: Ecowin, bewerking ING Economisch Bureau

delsliberalisatie en de afschaffing van in de tweede helft van 2007. Dit ging met enige vertraging ge-

landbouwsubsidies, vooral door de

paard met een sterke vraag naar nieuwe tractoren. De investeringen

sterke vraag vanuit opkomende lan-

zijn hiermee slechts beperkt onderhevig aan conjuncturele schom-

den (welvaartsgroei) en de groei van

melingen. Hiermee onderscheidt de landbouw zich van andere

de wereldbevolking.

sectoren, zoals industrie en transport, waar verwachte economische

• Groene revolutie in energie

groei vaak een redelijk goede voorspeller is van het investeringsniveau.

Ook in de landbouwsector zal het gebruik van alternatieve brandstof-

Onder invloed van de weersomstandigheden en productprijzen fluc-

fen zijn intrede doen. De productie

tueren de inkomsten sterk. De akkerbouw spant hierbij de kroon

bovendien gestimuleerd door het ge-

(figuur 4.5).

bruik van bio-diesel. • Afbouw van de Europese (directe)

Figuur 4.5 Gemiddeld bruto inkomen in euro in akkerbouw en

landbouwsubsidies aan West-Europe-

veehouderij 2001-2007

se landbouwbedrijven. • Schaalvergroting

120.000

onder

agrarische

bedrijven (paragraaf 4.1). Schaalvergroting bevordert de be-

100.000

drijfseconomische scherpte, waarmee

80.000

bedrijven zakelijker worden. Ook neemt de onderhandelingsmacht van

60.000

de investeerders toe. Investeerders

40.000

maken zelf een vergelijking en laten

20.000

zich minder leiden door de dealer. Schaalvergroting in de akkerbouw en

0 2001

2002

Akkerbouw

2003

2004

2005

2006

2007

veehouderij stimuleert de investeringen omdat het aanschaffen van ma-

Veehouderij

terieel weer rendabel wordt. SchaalBron: LEI, bewerking ING Economisch Bureau 31 Eén Bushel komt overeen met ongeveer 27,2 kg


vergroting onder loonbedrijven kan

4.5 Vooruitzichten voor investeringen in de landbouw

de investeringen daarentegen ook negatief beïnvloeden, doordat de bezettingsgraad stijgt en dus minder materieel nodig is.

Naar verwachting zal het investeringsniveau de

• Snelle technologische vooruitgang van tractoren en

komende jaren op een lager niveau liggen dan in de

landbouwmachines.

jaren 2007 en 2008. Uitgestelde investeringen zijn • Capaciteitstoename van landbouwmachines.

verricht en met name loonbedrijven hebben de afgelopen jaren fors in uitbreiding geïnvesteerd32. Dit blijkt uit de piek in de afzetcijfers van tractoren en

• Krimp van het landbouwareaal De markt voor agrarische machines is stabiel tot licht

agrarische machines, die samenging met een piek in

krimpend. Het areaal neemt in Nederland onder

de afzetprijzen (figuur 4.6 en 4.7).

andere af omdat landbouwgrond wordt opgeëist voor bestemmingen als natuur of stedenbouw zoals het

Doordat de afzetprijzen van landbouwproducten

Wieringerrandmeer, de Hedwinge polder en het Groene

weer enigszins zijn genormaliseerd is de euforie

hart.

voorbij. Desondanks worden bestaande tractoren en machines vervangen als dat nodig is. Hierdoor zal het

• Stijging van de grondprijs

investeringsniveau in 2009 en 2010 minder dalen dan in andere sectoren. Hoogtijdagen van 2007-2008 voorlopig voorbij Sinds het begin van de jaren negentig zijn de reële prijzen van agrarische grondstoffen gemiddeld met 2% per jaar gedaald. Deze trend zal naar verwachting niet doorzetten. Verwacht wordt dat de afzetFiguur 4.6 Prijsontwikkeling tarwe in euro’s per ton jaar op jaar (links) en week op week (rechts) 275

275 Piekniveau: € 265; halverwege 2007

250

250

225

225

200

200

175

175

150

150

125

125

100

100

75

75 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

07-01

07-14

07-27

07-40

08-01

08-14

08-27

08-40

Bron: LEI/GZP, bewerking ING Economisch Bureau 32 Het investeringsniveau van loonbedrijven ligt al enige tijd 20% boven het afschrijvingsniveau, bron: Cumela.


Figuur 4.7 Prijsontwikkeling van consumptieaardappelen in euro’s,

prijzen van producten de komende jaren hoger zul-

per 100 kg, jaar op jaar

len blijven dan in de periode 2000-200533. Voor de melkprijs wordt daarbij een stabilisatie voorzien in

25

200934. Door de gedaalde voorraden en een kleinere overheidsinvloed wordt tegelijkertijd een toenemende volatiliteit verwacht. Voor de investeringen zijn

20

de lange termijn vooruitzichten redelijk positief. Op korte termijn wordt de terughoudendheid versterkt 15

door afnemende exportgroei. De zwakkere positie van de euro/dollar-koers ten opzichte het hoogtepunt begin 2008 geeft hier mogelijk wat ondersteu-

10

ning. Professionalisering in de sector zal ertoe leiden dat er steeds meer op lange termijn naar investerin5

gen zal worden gekeken. Hier gaat naar verwachting een stabiliserend effect vanuit.

0 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Bron: LEI, bewerking ING Economisch Bureau

33 Bron: LEI, Landbouweconomisch bericht 2008 34 Referentie: ‘Europese zuivelindustrie’


Deel II Aardappelrooiers en maaidorsers In dit gedeelte van het rapport wordt aandacht besteed aan aardappelrooiers en maaidorsers (ook wel combines). Deze oogstmachines worden in de akkerbouw ingezet.


5. Aardappelrooiers 5.1 Management samenvatting

5.3 Typen aardappelrooiers en technische aspecten

• Aardappelrooiers zijn onder te verdelen in getrokken en zelfrijdende machines, die meestal 2 of 4 rijen tegelijkertijd kun-

Box 5.1 Aardappelrooien: hoe werkt het?

nen oogsten. Ander onderscheid is te maken in wagenrooiers en Aardappels worden op ruggen geteeld, grotendeels

bunkerrooiers. • De vraag naar nieuwe machines verschuift door schaalvergroting

boven het maaiveld. Zo kunnen de nieuwe aardappels in

en een groeiende rol van loonbedrijven langzaam naar 4-rijige

de losse grond groeien en kunnen ze makkelijk gerooid

zelfrijdende machine.

worden. Afhankelijk van het soort/ras wordt het gewas doorgaans in april/mei gepoot en geoogst vanaf eind

• Afhankelijk van merk en type ligt de aanschafprijs tussen € 75.000,-

augustus. Het volgroeide gewas wordt machinaal uit

en € 500.000,-. • Jaarlijks worden in totaal 50 tot 100 aardappelrooiers verkocht.

de grond gehaald, dit gebeurt met een snelheid van

Dit aantal fluctueert sterk en is afhankelijk van de aardappelprijs.

6 tot 7 km/h. Het rooien vindt plaats met behulp van

De afzet is licht dalend door de toenemende rooicapaciteit van de

een ‘opname eenheid’, waarin zich de verticale bei-

machines.

tels bevinden. De aardappels worden vervolgens naar

• Grimme is marktleider, gevolgd door Dewulf, AVR en Ploeger.

de eerste zeefband getransporteerd. Onder de eerste

• De economische levensduur van een aardappelrooier is 8 jaar.

zeefband bevindt zich een klapper die tegen de transportband aan trilt. Hierna volgen twee rollen die het

Technisch gezien gaan de machines tenminste 15 jaar mee. • Grimme en Dewulf zijn het meest courant, maar de tweedehands-

loof scheiden van het product. Een tweede zeefband

waarde wordt vooral bepaald door de technische functionaliteit

transporteert de producten vervolgens naar een tweede

en de onderhoudsstatus.

loofscheider. Tenslotte worden de aardappelen via een transportband naar de bunker of kipper vervoerd.

• Akkerbouwers en buitenlandse partijen zorgen ervoor dat tweedehands machines goed verhandelbaar zijn.

In chronologische volgorde van teelt verloopt het

5.2 Inleiding

proces als volgt: Pootbedbereiding

Aardappelsector in Nederland hoogwaardig

➡

Nederland is wereldwijd voorloper en marktleider in de aardappel-

inschuren

➡

gewasbescherming

poten

➡

➡

frezen/aanaarden

loofklappen

➡

rooien

➡

teelt. De sector loopt voorop met de toepassing van nieuwe technieken en de ontwikkeling van nieuwe producten, bovendien leent de grond zich goed voor aardappelteelt. Hoewel het Nederlandse

Technisch gezien worden twee verschillende soorten

areaal ten opzichte van het vorige decennium is gekrompen, blijft

aardappelrooimachines onderscheiden:

het de laatste jaren constant op circa 140.000 hectare. Wel neemt de

• Getrokken machines

consumptie van aardappels in Nederland af. Het aantal industriële

• Zelfrijdende machines

toepassingen van zetmeel neemt nog steeds toe. Het aantal aardappeltelers in Nederland is dalende en bedraagt on-

2- of 4- rijige machines zijn de standaard

geveer 6.800. Ruim 10% hiervan beschikt over een aardappelare-

Aardappelrooimachines zijn standaard beschikbaar in

35

aal groter dan 50 hectare . De gemiddelde opbrengst in Nederland

2 of 4-rijige vorm. Een 3-rijige machine komt echter

bedraagt ongeveer 44 ton per hectare per jaar, waarbij Groningen,

ook voor. Een 1-rijige machine wordt niet of nauwelijks

Drenthe en Zeeland de grootste aardappeltelende provincies zijn.

meer verkocht. De keuze voor een type machine hangt samen met specifieke omstandigheden als omvang bedrijf, soort teelt, grondsoort en visie van het bedrijf.

35 Bron: Agridirect Akkerbouwscanner 2007/2008


Nieuwe 4-rijige machines meestal zelfrijdend

Zelfrijdende bunkerrooier

Een ruimte tussen de rijen aardappelen bedraagt standaard 75 cm. Hoe meer rijen, hoe groter de oogstcapaciteit36 en hoe hoger het benodigde vermogen. Een nieuwe 2-rijige machine is getrokken of zelfrijdend. De nieuwe 4-rijige aardappelrooier is in de meeste gevallen zelfrijdend. Een voordeel van een zelfrijdende machine is dat er sneller kan worden geoogst en minder arbeidskracht nodig is. Daarnaast kunnen rupsen (optioneel) zorgen voor meer draagkracht en minder insporing op de soms zachte ondergrond. Een tweede onderscheid kan gemaakt worden tussen de wagenrooier en de bunkerrooier. Het verschil tussen deze machines is dat bij een wagenrooier het gerooide product direct in een kipper geladen moet worden. De bunkerrooier heeft daarentegen een buf-

Bron: Grimme

feropslag (de bunker), zodat er doorgerooid kan worden als de kipper aan het lossen is. De inhoud van deze opslag kan de 10 ton

Een standaard aardappelrooier wordt in de praktijk

overschrijden. In feite is de rooicapaciteit van de machines even

vaak op maat gemaakt. Afhankelijk van het type

groot maar in de praktijk zal de wagenrooier vaker stilstaan en is

aardappelrooier zijn talloze opties denkbaar. Voorko-

de productiviteit van een bunkerrooier dus hoger. Door de beschik-

mende aanpassingen zijn:

baarheid van een bunker hoeft er dus niet voortdurend met een

• multisep voor het verwijderen van loofresten, kluiten en kleine stenen

kipper naast de aardappelrooier gereden te worden. Dit bespaart transport- en arbeidskosten. Een bunkerrooier is echter wel duurder

• axiaalrollen: in tegengestelde richting draaiende rollen voor extreem zware en kleverige grondsoor-

en zwaarder dan een conventionele rooier.

ten. Met behulp van axiaalrollen is het mogelijk om Bunkerrooier op zandgronden

bij slecht weer eerder te beginnen en langer door

In gebieden met een kleigrond zoals in Flevoland wordt om teelt-

te gaan

redenen gekozen voor een wagenrooier en in gebieden met zand-

• egelband voor afvoer van loof en kluiten (aardappel rolt van rubber band met rubber haartjes af

grond zoals in Overijssel voor een bunkerrooier.

en kluit of loof wordt afgevoerd) Getrokken wagenrooier

• extra rooibeitels • extra klappers.

Getrokken bunkerrooier

Bron: Dewulf 36 Een indicatie van de productiviteit van een zelfrijdende 4-rijige machine is 1 hectare per uur


Diabolorollen behoren tot de standaard onderdelen van een aardap-

Technische trends en ontwikkelingen

pelrooier en zorgen ervoor dat de bovenzijde van de aardappel heel

Hoewel de markt een geringe omvang heeft, gaan de

blijft. GPS wordt standaard ingebouwd in zelfrijdende machines.

technische ontwikkelingen in de markt voor oogstmachines snel. Mede door de lange levensduur en de

Slijtage en onderhoud

forse investeringssommen is de gebruikservaring, de

Regulier onderhoud vindt normaliter één keer per jaar plaats, meest-

eerste jaren na introductie van een nieuwe machine

al aan het einde van het seizoen. In de oogstperiodes wordt ook

beperkt. Hierdoor is er weinig informatie voorhan-

verricht voordat activiteiten voor een nieuwe klant worden opge-

den over de waarde van deze machines op de twee-

start. Op lange termijn ontstaat de meeste slijtage aan de draaiende

dehandsmarkt.

onderdelen zoals de rollen, rooischaren, zeefmatten en de lagers. Technologische ontwikkelingen richten zich net als Grondsoort beïnvloedt slijtage

bij andere machines op capaciteitsvergroting (vergro-

De mate van slijtage van deze onderdelen is sterk afhankelijk van

ting van de bunker, snelheid), onderhoudsbeperking,

de grondsoort en het aantal hectare dat per jaar met de machine

nauwkeurigheid en gebruiksgemak. Zo lenen oogst-

gerooid wordt. In gebieden met zware klei of stenen in de grond

machines zich in beginsel goed voor automatische be-

zullen de onderdelen van de rooier sneller slijten dan bijvoorbeeld

sturing. De komende jaren zal deze ontwikkeling zich

op lichte zandgronden.

dan ook meer gaan manifesteren in de akkerbouw.

Box 5.2 Aardappelteelt

5.4 Markt, prijsniveau en merkwaardering

I. Pootaardappelen: aardappel die vroeg gerooid wordt vanwege de

Loonbedrijven steeds belangrijkere marktpartij

maatvoering en om de ziektedruk te beperken. Dit ras is bedoeld als

Nieuwe zelfrijdende aardappelrooiers worden meest-

uitgangsmateriaal voor vermenigvuldiging.

al aangeschaft door grotere (gespecialiseerde) akkerbouwers en loonbedrijven. Loonbedrijven zijn vooral

II. Consumptieaardappelen (friet- en tafelconsumptie). Een voorbeeld

bij de kostbare 4-rijige machines oververtegenwoor-

van een consumptieaardappel is ‘bintje’. Circa 60% van de consump-

digd. Het moment van oogsten en de flexibiliteit in

tieaardappelen wordt verwerkt tot friet.

het gebruik zijn een belangrijke overweging voor akkerbouwers om zelf te blijven oogsten. Bedrijfs-

III. Fabrieksaardappelen (aardappelzetmeel; talloze toepassingen in

economisch gezien is uitbesteding vaak aantrekkelij-

de voedings- en papierindustrie). De Nederlandse industrie betrekt de

ker. Marktbreed is er dan ook een verschuiving naar

aardappelen grotendeels uit eigen land.

loonwerk merkbaar.

De teelt in groep I is kleinschalig, specialistisch en gericht op verme-

Kleinere akkerbouwers kiezen getrokken machines

nigvuldiging, terwijl de groepen II en III meer gericht zijn op volume.

of tweedehands exemplaar

Consumptieaardappelen beslaan bijna 45% van het aardappelareaal,

Akkerbouwers met een areaal kleiner dan 60 hectare

gevolgd door fabrieksaardappelen (ruim 30%). Pootaardappelen vor-

die voor een investeringsbeslissing staan en besluiten

men met 25% de kleinste categorie.

zelf te blijven oogsten, kiezen vaker voor een goedkopere getrokken machine of een tweedehands exem-

De machines binnen de aardappelteelt zijn over het algemeen univer-

plaar. Voor de grotere aardappeltelers en loonbedrij-

seel te gebruiken, wel worden de onderdelen aangepast aan de soort

ven ligt dit anders. Deze partijen kunnen vaker een

teelt. Pootaardappelen worden eerder geoogst dan consumptieaardap-

optimale schaalgrootte bereiken voor inzet van een

pelen. Om deze reden worden machines door akkerbouwers regelmatig

zelfrijdende machine. Ook is het rooiproces van een

onderling uitgewisseld.

getrokken machine arbeidsintensiever, wat vaak een gebrek aan beschikbaar tijdelijk personeel oplevert.


Box 5.3 Slechts deel van het machinepark wordt vervangen

ven. De laatste jaren verschuift het accent langzaam, maar er zijn nog steeds bedrijven die de voorkeur ge-

Het Nederlandse machinepark van aardappelrooiers heeft een forse

ven aan een getrokken exemplaar. Naar verwachting

omvang van naar schatting 2.500 machines, hier zijn alle machines,

zal de toenemende uitbesteding aan loonbedrijven

van eenvoudig tot geavanceerd, bij inbegrepen. Een groot deel van

er wel toe leiden dat de afzet van aardappelrooiers

het machinepark is gedateerd en wordt slechts incidenteel gebruikt

op lange termijn zal dalen, dit wordt echter deels

voor het rooien van een klein areaal. Doordat deze machines niet meer

gecompenseert door de hogere investeringssom per

worden ingeruild, komt maximaal de helft van het machinepark voor

machine.

vervanging in aanmerking. Flinke uitschieters in de afzet Van jaar tot jaar fluctueert de aanschaf sterk, doorGebruik nieuwe machines 200 tot 500 uur per jaar

dat gebruikers een nieuwe investering in hoge mate

Aardappelrooiers worden net als andere oogstmachines beperkt ge-

van de aardappelprijs en daarmee de inkomsten la-

bruikt. Het aantal draaiuren van een nieuwe machine loopt uiteen

ten afhangen. Uitschieters van 50% ten opzichte van

van tenminste 200 voor een grotere akkerbouwer tot 500 en meer

het gemiddelde naar boven en beneden komen voor.

voor een loonbedrijf. Door verschillen per gebruiker, type aardap-

Daarbij leert de ervaring dat er pas overtuigend geïn-

pelteelt en regio is de spreding hierin relatief groot.

vesteerd wordt als er twee of meer goede jaren ach-

Loonbedrijven kiezen er in bepaalde gevallen voor om zelf ook

ter de rug zijn. De afgelopen twee jaar heeft ook de

aardappels te gaan telen om de bezettingsgraad van de machine

afzet van aardappelrooiers een piek laten zien, hier-

te verhogen. Met behulp van aanpassing van de machine kan dit

mee is een inhaalslag in investeringen gemaakt.

ook gerealiseerd worden door bijvoorbeeld wortels, peen of uien te AVR en Grimme gevarieerd, Dewulf en Ploeger

gaan rooien.

gespecialiseerd Nieuwprijs zelfrijdende machine loopt op tot meer dan € 500.000,-

De markt voor nieuwe aardappelrooiers is geconcen-

Het aanschaffen van een aardappelrooimachine is kostbaar. De aan-

treerd en kent vooral om technische redenen eigen

schafprijs van een getrokken model start bij ongeveer € 75.000,- en

gespecialiseerde aanbieders. De merken AVR, Dewulf,

loopt op tot € 150.000,- (onder andere afhankelijk van de bunker).

Grimme en Ploeger bepalen het speelveld. AVR en

De prijs van een zelfrijdende machine begint bij € 250.000,- voor een

Grimme bieden beide het gehele productenpalet

2-rijige machine en maximaal € 550.000,- kan bedragen voor een 4-rijige machine. De prijs van multifunctionele machine kan nog ver-

Figuur 5.1 marktaandelen nieuwe aardappelrooiers

der oplopen. Door de geringe marges op aardappels is de prijs zeer

(totale markt)

belangrijk bij de aanschaf van een nieuwe aardappelrooier. Ook zijn 10%

de dealer en de service in het verleden daarbij een belangrijke over10%

weging, gevolgd door de kwaliteit en het merk.

40%

Gemiddelde afzet 50 tot 100 nieuwe aardappelrooiers per jaar De Nederlandse afzetmarkt heeft een omvang van 50 tot 100 machines per jaar, de 2-rijige aardappelrooier vormt daarbij het

20%

grootste marktsegment. Jaarlijks worden tien tot vijftien 4-rijige zelfrijdende machines en eveneens ongeveer vijftien 2-rijige zelfrijdende machines verkocht. Het getrokken segment is nog steeds goed voor 40-50 machines. Hoewel de zelfrijdende machines door

20%

Grimme

Dewulf

AVR

Ploeger

Overig

schaalvergroting aan populariteit winnen, is er dus geen sprake van dat de zelfrijdende machine de getrokken machine al heeft verdre-



aan. Dewulf heeft zich in het marktsegment voor 2-rijige machines

Kritische grens voor vervanging vaak 2.500-3.000

gespecialiseert en Ploeger concentreert zich op de zelfrijdende 4-rij-

draaiuren

ige machines. De productie van het veel in het machinepark terug te

De gemiddelde gebruiksduur ligt fors boven de eco-

vinden merk Amac is ultimo 2008 nagenoeg tot stilstand gekomen.

nomische levensduur, hierdoor is het huidige ma-

Mogelijk krijgt dit merk in de toekomst een doorstart.

chinepark gemiddeld relatief oud. Onderling zijn de verschillen in gebruiksduur echter groot. Zo zijn

Grimme marktleider, gevolgd door Dewulf en AVR

er bedrijven die de aardappelrooier na 5 tot 7 jaar

Het Duitse Grimme is wereldwijd de grootste leverancier van aard-

inruilen, maar ook bedrijven die langer dan 15 jaar

appelrooimachines en met circa 40% tevens marktleider in Neder-

met een machine doen. In de praktijk wordt als kriti-

37

land (figuur 5.1) . Dewulf en AVR volgen met een marktaandeel van

sche grens voor vervanging een aantal draaiuren van

circa 20%. Het Belgische Dewulf is vooral sterk in de 2-rijige zelfrij-

2.500 tot 3.000 genoemd.

dende machines, terwijl het Nederlandse Ploeger zich concentreert op 4-rijige zelfrijdende machines. Grimme en AVR werken niet met

Tabel 5.1 Levensduur Aardappelrooiers

een eigen dealernetwerk in Nederland maar leveren rechtstreeks

Aardappelrooiers

aan de afnemer.

Economische levensduur

8 jaar*

Technische levensduur

Economische levensduur zelfrijdende machines langer Net als andere landbouwwerktuigen gaan aardappelrooiers lang

> 15 jaar

*gemiddelde. De economische levensduur van getrokken machines is korter dan die van zelfrijdende machines

mee. De gemiddelde leeftijd van het Nederlandse machinepark


wordt dan ook geschat op 12 jaar38. De technische levensduur van aardappelrooiers is met 20 jaar lang, ondanks dat de activiteiten door de grond plaatsvinden. De economische levensduur wordt rekening houdend met relatief snelle technologische ontwikkelingen


op 8 jaar gesteld. Schaalvergroting en verschuiving in de afzet zorgen ervoor dat de economische levensduur van getrokken machines

Tweedehandsmarkt

minder lang is dan die van zelfrijdende machines.

Dewulf en Grimme genieten de hoogste waardering op de tweedehandsmarkt (tabel 5.2).

Box 5.4 Trends en ontwikkelingen

In de praktijk worden nog verschillende andere merken aardappelrooiers gebruikt en verhandeld op de

• Het zwaartepunt in de afzet van aardappelrooiers verschuift lang-

Nederlandse markt. Deze komen (tweedehands) uit

zaam van de 2-rijige naar de 4-rijige machine. Gebruikers streven er

het buitenland of zijn van fabrikanten die inmiddels

op deze manier naar om een groter areaal met hetzelfde aantal werk-

failliet of overgenomen zijn. Regelmatig terugkeren-

nemers te bewerken.

de merken zijn Amac en Reekie.

• Loonbedrijven worden als investeerder steeds belangrijker, net als grote akkerbouwbedrijven met een oppervlakte groter dan 100 ha.

De tweedehandswaarde wordt voornamelijk bepaald

• De Nederlandse aardappelsector gaat zich steeds meer toeleggen op

door onderhoudstatus (uiterlijk), merk en technische

de teelt van hoogwaardige producten, zoals pootaardappelen, waar-

functionaliteit. Ook speelt het aantal draaiuren een

van het marktaandeel wereldwijd nu al 60% is.

rol, al is de invloed hiervan bij oogstmachines kleiner

• Bulkproductie wordt steeds meer over de grenzen verplaatst (o.a. Noord-Frankrijk en Rusland).

dan bij tractoren. Door de vraag van akkerbouwers en buitenlandse partijen is de tweedehandsmarkt voldoende liquide. Wel fluctueert de vraag op de tweedehandsmarkt

37 Wereldwijd bedraagt de omzet ongeveer € 225 miljoen. 38 Bron: Grimme

(met enige vertraging) met de aardappelprijs en de stemming in de sector. Desondanks kunnen tweede-


Tabel 5.2 Merken, herkomst en classificering Merk

Concern

Nationaliteit

Productielocatie

Importeur/ Regionale dealers

Classificatie

AVR

AVR

België

België

32 dealers

2

Dewulf

Dewulf

België

België

Dewulf Nederland

1

Grimme

Grimme

Duitsland

Duitsland

18 Eurodealers

1

Ploeger

Ploeger

Nederland

Duitsland

Ploeger

2 Bron: ING Economisch Bureau/interviews

Figuur 5.2 waardeontwikkeling aardappelrooiers groep 1 en 2 in

hands machines op korte termijn meestal weer in Ne-

percentage van de aanschafprijs per jaar, going concernwaarde

derland worden verkocht. De samenstelling van de grond is van belang voor de verhandelbaarheid van

90%

aardappelrooimachines. Om die reden beperkt de

80%

verhandelbaarheid zich grotendeels tot Nederland,

70%

België en Duitsland.

60%

Uitgangspunten waardeontwikkeling:

50%

• Het aantal draaiuren ligt tussen de 200 en 500 uur

40%

per jaar. 30%


20%

waarde. Deze waarde ligt hoger dan de executie-

10%

waarde.

0% 1

2 Klasse 1

3

4

5

6

7

Klasse 2 Bron: ING Economisch Bureau/interviews


6. Maaidorsers 6.1 Management samenvatting

6.2 Inleiding

• Maaidorsers zijn zelfrijdende machines waarmee een graangewas

Een maaidorser of combine, wordt ingezet voor het

in één werkgang gemaaid, gedorst en geschoond kan worden.

maaien en dorsen van graan- en zaadgewassen. Hier-

• De belangrijkste technische eigenschappen zijn dorscapaciteit,

mee kunnen granen als gerst, tarwe en rogge, kool-

motorvermogen, werkbreedte en inhoud van de graantank.

zaad en graszaad, maar er ook mais geoogst worden.

• De afzet van nieuwe machines bedraagt normaliter ruim 50 per

Letterlijk is de betekenis van dorsen: zaad van veld-

jaar en piekte in 2007 en 2008 door de gunstige afzetprijsontwik-

vruchten met een daartoe geschikt instrument uit de

keling. Kopers zijn loonbedrijven en in mindere mate akkerbou-

aren, halmen of peulen slaan. In Nederland is een

wers (kleinere machines). Op lange termijn krimpt de markt licht.

maaidorser derhalve voor verschillende gewassen in-

• De nieuwprijs van een maaidorser ligt tussen € 80.000,- en

zetbaar. Intensief gebruik vindt slechts plaats tijdens

€ 350.000,- exclusief maaibord.

de oogstperiode, doorgaans in de maanden juli en

• Claas is het kwaliteitsmerk bij uitstek en neemt samen met New Holland op lange termijn een leidende marktpositie in. Andere

augustus. Een maaidorser wordt ingezet door akkerbouwers en vooral door loonbedrijven.

aanbieders zijn John Deere, Krone en Laverda. • De economische levensduur van een maaidorser is met 10 jaar lang. Technisch gaat een machine zelfs meer dan 20 jaar mee.

6.3 Typen maaidorsers en technische aspecten

• Tweedehands machines zijn veel gevraagd en worden zelfs geïmporteerd. De merken Claas, New Holland en John Deere zijn het

Maaidorsen is een oude techniek, die in de kern het-

meest courant.

zelfde blijft. Wel worden de machines steeds verder qua productiviteit en precisie doorontwikkeld. Kwalitatief goed kunnen dorsen is een onderscheidend middel voor loonbedrijven. Dit zorgt er bovendien voor zorgt dat de opbrengst per hectare zo hoog mogelijk is.

Figuur 6.1 Schematische weergave van een maaidorser

19

16

18

8

6 14

1

17 11

4 3 2

5

7

9

12

10

15

13

Schema maaidorser: 1=haspel, 2=maaibalk, 3=vijzel, 4=opvoerband, 5=steenvanger, 6=dorstrommel, 7=dorskorf, 8=lattenschudder39, 9=voorbereidingsbodem, 10=ventilator, 11=bovenzeef, 12=onderzeef, 13= omkeerband, 14=omkering, 15=korrelopvoerband, 16 korrelopslagtank, 17 strohakselaar, 18=chauffeurscabine, 19=motor Bron: Wikipedia

39 Bij ‘rotordorsers’ of ‘axiaaldorsers’ worden de dorstrommels niet gevolgd door schudders maar door rotoren.


Een maaidorser is een zelfrijdende machine waarmee het gewas in

Belangrijke technische eigenschappen van een maai-

één werkgang gemaaid, gedorst en geschoond worden (figuur 6.1

dorser:

en box 6.1). Afhankelijk van het te oogsten gewas wordt een be-

• dorscapaciteit in ton per uur

paald maaivoorzetstuk, bestaande uit een haspel maaibal en vijzel,

• motorvermogen

aan de machine gekoppeld. De maaibreedte strekt zich in Neder-

• aantal schudders (meestal 5,6 of 8)

land uit van 3 tot 10 meter en in het buitenland zelfs tot 15 meter

• inhoud van de graanopslagtank

(afhankelijk van de bordgrootte). Mede omdat er ook mee over de

• werkbreedte van de machine (maaibordbreedte)

weg wordt gereden zitten de huidige maaidorsers fysiek tegen de

• brandstofverbruik (een indicatie hiervan is 15 liter/ uur40)

maximumgrootte aan.

• het gewicht uitgedrukt in bodemdrukbelasting kg/ Box 6.1 Procesbeschrijving van het dorsen

cm2 (bij een volle tank) is belangrijk in verband met de footprint op het land. De banden spelen hierbij

Het graangewas wordt een stukje boven de grond afgemaaid en op

een essentiële rol.

het maaibord opgevangen. Vervolgens wordt het product door een ronddraaiende haspel en een opvoerband (vijzel) naar de dorstrommel

Bij een alternatieve vorm van dorsen wordt gebruik

gevoerd. De gewasstroom wordt tussen de dorstrommel en de mantel

gemaakt van de zogenaamde axiaal dorser. Bij dit

doorgevoerd, waardoor de korrels uit hun aren worden geslagen en het

systeem komt het gewas na de dorstrommel in een

stro wordt afgescheiden. Het stro valt vervolgens op de schudders en de

afscheidingsrotor die over de gehele lengte van de

resterende korrels vallen door gaten naar beneden op de bovenste zeef.

machine ligt. Hierdoor wordt het verwerken van een

Onder deze zeef bevindt zich een tweede zeef. De onderste zeef is fijner

grotere stroom materiaal mogelijk. Nadeel van het

dan de bovenste. Een ventilator stuwt vervolgens een luchtstroom door

systeem is dat de kwaliteit van het stro (restproduct)

de zeven, waardoor alleen de korrels door de zeven vallen. Hierdoor

achteruit gaat.

worden stro, kaf en koren (korrel) gescheiden. Het stro wordt gehakseld of in een later stadium tot balen verwerkt, en het graanproduct wordt via een pijp naar de tank getransporteerd. Noot: procestechnisch wordt onderscheid gemaakt tussen het zogenaamde schudderconcept (hiervoor beschreven en meest voorkomend) dat werkt met schudders en het rotorconcept dat werkt met rotoren.

Dorscapaciteit en werkbreedte belangrijkste technische indicatoren De belangrijkste technische eigenschappen van de maaidorser zijn de dorscapaciteit (resultante van onder andere het motorvermogen en opslagcapaciteit) en de werkbreedte (maaibordbreedte). De graanopslagtank heeft een grootte die bij de grootste machines kan oplopen tot 12.000 of zelfs 14.000 liter. Het motorvermogen kan een

Inzet maaidorsers uitsluitend in oogstperiodes; 500

maximum van ongeveer 450 kW bereiken. Door stijgende schaal-

draaiuren is een uitschieter

grootte en efficiencyverbetering vergroten leveranciers de dorsca-

Als gevolg van de inzet in oogstperioden en vereiste

paciteit steeds verder. De capaciteit wordt bepaald door het aantal

droge weersomstandigheden is het gebruik van een

schudders en de afmeting van de maaibalk. Vooral voor bedrijven

maaidorser gering. Akkerbouwers maken over het

met grote graanarealen is de werkbreedte van belang. In Nederland

algemeen slechts 100 tot 200 uur per jaar gebruik

zijn deze bedrijven beperkt aanwezig.

van de machine. Dit maakt het moeilijk om de rela-

40 De maximale rijsnelheid van een maaidorser ligt op 30 km/uur


tief kostbare machines bedrijfseconomisch rendabel te krijgen. Het

Afzetmarkt combines krimpt op lange termijn licht

gebruik in de noordelijke provincies ligt door de intensiteit van de

In tegenstelling tot het aardappelareaal krimpt het

teelt overigens hoger dan elders in Nederland. Bij loonbedrijven ligt

Nederlandse graanareaal op lange termijn. De lagere

het gebruik op maximaal op 300 tot 500 uur per jaar. Loonbedrijven

financiële opbrengst per hectare door een structureel

kunnen de bezettingsgraad van de machines nog enigszins verho-

dalende prijs in de afgelopen jaren41 is hiervoor de

gen door verschillende gewassen te oogsten, bijvoorbeeld koolzaad

belangrijkste aanleiding. De totale oppervlakte be-

naast tarwe. Loonbedrijven kiezen vrijwel altijd voor een grote

slaat (inclusief korrelmais) ruim 220.000 hectare42,

machine, akkerbouwers zullen voor een kleinere capaciteit kiezen.

wat naar verhouding tot andere Europese landen

Deze worden door akkerbouwers vaak tweedehands aangeschaft.

gering is. De provincies met het grootste graanareaal zijn Groningen (circa 42.500 hectare) en Zeeland

Onderhoud is van groot belang bij een maaidorser. Niet alleen van-

(circa 34.500 hectare). Door de hoge graanprijs in

wege de technische complexiteit en de vele draaiende onderdelen,

2007 is het areaal in 2008 weer toegenomen. Dit is

maar ook voor de onmiddellijke inzetbaarheid op geschikte mo-

naar verwachting echter een tijdelijk verschijnsel.

menten in de oogstperiodes. De vijzels zijn de meest slijtage gevoe-

De gemiddelde productiviteit bedraagt in Nederland

lige onderdelen.

ruim 8,4 ton per hectare en neemt hiermee een koppositie in. De technisch maximaal haalbare producti-

Box 6.2 Combine-automatisering

viteit wordt hier mee benaderd. Onderling varieert de opbrengst afhankelijk van de grondsoort.

De automatisering in de cabine van een maaidorser richt zich op verliesmeting, vocht- en opbrengstenmeting, automatische stoppelhoogte-

Nieuwprijs maaidorser tussen € 80.000,- en

instelling, stuurhulp en rijsnelheidsautomatisering, automatische trom-

€ 350.000,-

mel,- zeef, en windafstellingen. De meeste aandacht gaat derhalve uit

Afhankelijk van merk, type en vermogen heeft een

naar automatisering van de besturing en bediening. Uit onderzoek blijkt

combine een aanschafprijs van € 80.000,- voor een

dat dit de productiviteit flink kan verhogen*

kleine machine tot € 350.000,- voor de grootste machine bij een standaarduitvoering, veelal exclusief

*Onderzoek van de Universiteit van Weihenstephan.

maaibord. De prijzen van oogstmachines hebben de

Bron: Trekker en Werktuig

afgelopen tijd door het relatief grote aandeel staal in de productiekosten onder opgaande druk gestaan. In


de periode 2007 tot 2008 zijn de prijzen van nieuwe machines met gemiddeld 10% verhoogd.

Het totale Nederlandse machinepark bestaat naar schatting uit tenminste 1.000 maaidorsers. Veelal zijn dit kleine en oudere machines

Nieuwe maaidorsers vaak te duur voor 200 uur per

die akkerbouwers zelf in bezit hebben en gebruiken. Deze machines

jaar

komen lang niet allemaal voor vervanging in aanmerking.

Maaidorsers zijn voor veel agrarische bedrijven eigenlijk te duur om zelfstandig aan te schaffen. Hierdoor

Afzet van 70 maaidorsers in 2008, bij een gemiddelde van ruim 50

komt de afzet van nieuwe exemplaren grotendeels bij

De Nederlandse afzet van nieuwe maaidorsers heeft op lange termijn

loonbedrijven terecht. Niettemin houden akkerbou-

een gemiddelde omvang van 50-55 machines per jaar. In 2007 piekte

wers de graanoogst als het bedrijfseconomisch kan,

de verkoop door de hoge graanprijs en de goede vooruitzichten op

graag in eigen hand. Om deze reden doen relatief

een aantal van 100 machines. In 2008 zal de afzet naar verwachting

goedkope modellen, zoals de Economy edition van

op 70 exemplaren uitkomen.

New Holland, het goed in de markt. In combinatie

Al met al is de Nederlandse markt klein te noemen. Ter vergelijking: in Duitsland worden ongeveer 2.000 combines per jaar afgezet. Ook

41 Op lange termijn zijn de productprijzen gemiddeld met 2% gedaald, bron: LEI

België kent een grotere afzet dan Nederland.

42 Bron: LEI, per 2007



Concern

Nationaliteit Merk

Productielocatie

Importeur

Classificering Courantheid

Case IH

CNH

Verenigde Staten

Verenigde Staten


2

Claas

Claas group

Duitsland

Duitsland

Kamps de Wild

1

Deutz-Fahr

Same Deutz-Fahr

Duitsland/Italië

Kroatië

Same Deutz-Fahr Holland

2

Fendt

AGCO

Duitland

Denemarken/Italië

De Vor Achterveld

2

John Deere

John Deere

Verenigde Staten

Duitsland

Louis Nagel

1

Laverda

Argo

Italië

Italië

Vormec

2

Massey Ferguson

AGCO

Canada/Groot Brittannië

Denemarken/Italië

Mechatrac

2

New Holland

CNH

Verenigde Staten

België/Polen


1

*Commerciële Business Unit Bron: ING Economisch Bureau/Interviews

met de gunstige graanprijs verklaart dit de relatief hoge afzet van nieuwe maaidorsers in 2007. Over het algemeen verschuift de vraag


naar steeds grotere en krachtigere machines. Levensduur Grote tractorfabrikanten leveren ook maaidorsers Aangezien tractorfabrikanten graag een breed aanbod aanbieden

Tabel 6.2 Levensduur maaidorsers

en bovendien nastreven dat dealers zich beperken tot één merk,

Maaidorsers

leveren de grote tractormerken ook maaidorsers. Fabrikanten van

Economische levensduur

maaidorsers zijn tevens actief op de markt voor hakselaars (hoofd-


stuk 7).

10 jaar > 20 jaar Bron: ING Economisch Bureau/interviews

Claas bij uitstek een kwaliteitsmerk

De economische levensduur van een maaidorser is

Claas is het absolute A-merk en is tegelijkertijd ook bovengemid-

10 jaar en ligt hiermee hoger dan van andere machi-

deld geprijsd. Andere merken zijn John Deere, New Holland ge-

nes. Door de lage gebruiksintensiteit en de stabiele

volgd door Deutz-Fahr, Fendt en Laverda en Massey Ferguson (tabel

basistechniek, duurt het langer voordat een nieuwe

6.1). De laatste groep wordt als kwalitatief minder goed gezien, wat

machine bedrijfseconomisch voordeliger is. Ook tech-

tot uitdrukking komt in de onderhoudskosten en ook in de tweede-

nisch gezien kan een combine gemakkelijk 20 tot 25

handswaarde van de machine.

jaar mee, met name doordat de machine boven de grond wordt gebruikt. Voor vervangingsinvesterin-

New Holland en Claas zijn op langere termijn marktleiders

gen is dit geen stimulans. Leveranciers van maaidor-

Door de geringe afzet van nieuwe maaidorsers wisselen de markt-

sers geven dan ook aan dat maaidorsers eigenlijk te

aandelen jaarlijks sterk. Ook zorgt de introductie van nieuwe mo-

lang meegaan.

dellen voor verschuivingen. Claas en New Holland zijn op langere termijn marktleiders in Nederland. Claas is de grootste fabrikant van landbouwmachines in Europa en heeft ook wereldwijd de helft van de markt in handen. Het Nederlandse marktaandeel lag in 2007 rond 25%. John Deere had eveneens 25% in handen en het marktaandeel van New Holland bedroeg in 2007 mede door de grote belangstelling van akkerbouwers zelfs 50%. Overige merken, waaronder Laverda, namen 5% van de markt in.


Tweedehandsmarkt

Vlakke restwaardeontwikkeling door lange economische levensduur

Tweedehands maaidorsers veel gevraagd

Door de relatief lange economische levensduur van

De markt voor tweedehands maaidorsers is wereldwijd verspreid.

10 jaar laat de waardeontwikkeling een zeer vlak

Toch blijven de betere tweedehands maaidorsers vrijwel altijd in

verloop zien. Voor een maaidorser uit klasse 1 kan

Nederland, omdat de binnenlandse vraag naar tweedehands ma-

na 10 jaar nog 25% van de oorspronkelijke aanschaf-

chines al geruime tijd groter is dan de vraag naar nieuwe machines.

waarde worden gevraagd.

Het komt zelfs voor dat tweedehands maaidorsers uit Duitsland en Engeland worden geïmporteerd.


Gebruikte machines worden veelal ingeruild bij de dealer of impor-

• Gemiddeld aantal draaiuren van 400 per jaar (gebruik door een loonwerker).

teur. De belangrijkste reden hiervoor is de inruilwaarde. Ook komt het net als bij tractoren voor dat de leverancier een garantieprijs

• Kleinere maaidorsers zijn door de belangstelling

afgeeft. In dat geval wordt de machine ruim voor het verstrijken

van kleine en middelgrote akkerbouwers aanzien-

van de economische levensduur ingeruild (bijvoorbeeld na 5 jaar).

lijk waardevaster.

Na remarketing komen de machines meestal bij een akkerbouwer


terecht, waar een tweedehands exemplaar vaak wel rendabel kan


worden ingezet. Als gevolg van de beperkte schaalgrootte van de

waarde.

deze bedrijven zijn kleinere machines het meest courant. Veel oude machines gaan naar Oost-Europa, waar zich grote (opkomende) graanlanden bevinden. Figuur 6.2 Waardeontwikkeling van maaidorsers in percentage van de aanschafprijs per jaar, going concernwaarde 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1

2 Klasse 1

3

4

5

6

7

8

9

10


Noot: machines die voor de maisoogst zijn gebruikt, hebben gemiddeld een 15% lagere restwaarde omdat het maisgewas extra slijtage aan de machine veroorzaakt.


Deel III Hakselaars en voermengwagens In dit gedeelte van het rapport wordt ingegaan op machines die in de veehouderij worden gebruikt, respectievelijk hakselaars en voermengwagens.


7. Hakselaars 7.1 Management samenvatting

7.3 Typen hakselaars en technische aspecten

• Een hakselaar wordt gebruikt voor het hakselen van mais en gras tot een fijn product dat wordt ingekuild en als basis dient voor veevoer. • Vrijwel alle nieuwe hakselaars worden door loonbedrijven aangeschaft. • Een hakselaar is zelfrijdend en is voorzien van een maisbek of grasopraper. In Nederland beperkt de motorcapaciteit zich tot 600 kW. • De productiviteit bedraagt in Nederland ongeveer 2 hectare mais en 3 hectare gras per uur, waarbij het aantal draaiuren zich beperkt tot 500. • De jaarlijkse afzet is gemiddeld ruim 60 machines en is op lange termijn stabiel. In 2008 bedraagt de afzet eenmalig ruim 80 tot 90

Bron: Claas

exemplaren. • De aanschafprijs exclusief voorzetstuk ligt tussen € 200.000,- tot € 250.000,-. • Claas en New Holland domineren de markt, maar technisch gezien is er weinig verschil met de andere merken Krone en John Deere. • Kwaliteit van service is vaak doorslaggevend bij de aanschaf van een hakselaar. • Machines van Claas zijn het hoogst geprijsd, maar genieten ook de hoogste merkwaardering. Dit vertaalt zich in een hogere tweedehandswaarde dan de andere merken. Overigens is de verhandelbaarheid van alle merken goed. • De economische levensduur van hakselaar is 8 jaar, technisch gezien gaan de machines langer dan 15 jaar mee.

Bron: Bromach/Krone

7.2 Inleiding

Box 7.1 Hakselen in kort bestek

Een hakselaar is een voerwinningsmachine die in combinatie met

Afhankelijk van het gewas (mais of gras) en de speci-

kipper of een zogenoemde silagewagen wordt gebruikt voor het

fieke wensen ten aanzien van de snijgrootte wordt de

verhakselen en afvoeren van zowel snijmais als gras. Uiteindelijk

hakselaar (op de millimeter nauwkeurig) ingesteld.

levert het hakselen een zeer fijn en kort product op dat makkelijk

Het gewas wordt met behulp van het voorzetstuk naar

te verwerken is. Dit product wordt na de oogst ingekuild en in de

binnen getrokken, waar het met behulp van de mes-

winter, eventueel na een mengproces (zie hoofdstuk 8, voermeng-

sentrommel versneden (fijngehakt) wordt. Na het ver-

wagens), als voer in de veehouderij gebruikt. In de meeste gevallen

snijden wordt het product via een pijp naar buiten ge-

besteedt een veehouder het hakselen (en inkuilen) om bedrijfseco-

blazen en opgevangen door een getrokken of parallel

nomische redenen uit aan een loonbedrijf.

rijdende kipper of silagewagen.

Een nieuwe hakselaar wordt dan ook in bijna alle gevallen door een

Eventueel kunnen er tijdens het proces ook supple-

loonbedrijf aangeschaft.

menten toegevoegd worden, die ervoor zorgen dat het eindproduct beter houdbaar is.


Twee soorten hakselen Maishakselen

Grashakselen

Bron: Louis Nagel/John Deere

Uitsluitend zelfrijdende machines

type en het merk sterk uiteen. Als bandbreeedte kan

Nieuwe hakselaars zijn in Nederland uitsluitend zelfrijdende machi-

375 kW (500 pk) tot zelfs 900 kW (1200 pk) worden

nes. Het voorzetstuk is verwisselbaar. In het voorjaar en in de zomer

aangegeven. De krachtigste machines zijn alleen ren-

wordt de hakselaar voornamelijk gebruikt voor het verhakselen van

dabel voor zeer grote bedrijven die zich in het bui-

gras en is de machine voorzien van een zogenoemde opraper. In het

tenland bevinden. Vanwege de geringe oppervlaktes

najaar, als de mais oogstrijp is, wordt een ‘maisbek’ voorgezet. Hier-

is het vermogen van de zwaarste machine in Neder-

mee wordt de mais vlak boven de grond afgesneden.

land beperkt tot maximaal 600 kW (800 pk). De maximale snelheid op de weg varieert daarbij van 25 tot

Maishakselen belangrijkste aanschafargument

40 km/uur.

Voor maisverwerking is de hakselaar bij uitstek de geschikte machine. In de praktijk wordt een hakselaar vaak voor het verwerken van

Verwerking van 6 tot 8 rijen mais tegelijk gangbaar

mais aangeschaft en vervolgens ook voor de grasoogst ingezet. De

De werkbreedte van een maisbek loopt uiteen van

kwaliteit van het product is voor een loonbedrijf de belangrijkste

4,5 tot 7,5 meter. In het geval van grasopraping is de

reden om voor een hakselaar te kiezen. Als alleen gras wordt ver-

werkbreedte smaller. Met een hakselaar kunnen 4

werkt, dan kan ook de dubbeldoelwagen (opraap- en silagewagen)

tot 10 of meer rijen mais tegelijk worden verwerkt.

worden gebruikt.

In Nederland is het hakselen van 6 tot 8 rijen tegelijk gangbaar. Hiermee kan 2 hectare mais per uur

Techniek in de kern stabiel

worden geoogst. Voor gras geldt een indicatie van 3

De hakselaar is net als de maaidorser in de kern technisch gezien

hectare per uur.

vrijwel uitontwikkeld. Het hakselproces is in grote lijnen hetzelfde als 30 jaar geleden. De technische ontwikkeling concentreert zich

Uiteindelijk zijn de constantheid en de korte snij-

op capaciteitsgroei en automatisering (digitalisering) van de proces-

lengte van het product belangrijke kwalitatieve indi-

sen en het besturings- en bedieningsgemak.

catoren van een hakselaar. Zo kan de snijlengte uiteenlopen van enkele millimeters tot meer dan 20 mm.

Motorvermogen varieert in Nederland van 375 kW tot 600 kW

Een belangrijk onderdeel is dan ook de messentrom-

Het motorvermogen van een hakselaar loopt afhankelijk van het

mel, waarin zich tot 50 messen kunnen bevinden.


Trends en ontwikkelingen

Inzetbaarheid beperkt

In Nederland is de periode van gras- en maisoogst relatief kort (en tijdkritisch) en strekt zich uit van het voorjaar en de zomer (gras)

Door de stabiele basistechniek richt de ontwikkeling

tot het najaar (mais). Landelijk liggen deze periodes dicht bij elkaar

van hakselaars zich op de automatisering en het ge-

waardoor de inzetbaarheid door loonbedrijven in verschillende re-

bruiksgemak. Vergroting van het vermogen is van-

gio’s beperkt is.

wege de beperkte schaal niet direct relevant voor gebruik op de Nederlandse markt. In de toekomst

Aantal draaiuren loopt uiteen van 200 tot 500

kan dit door de voortdurende schaalvergroting wel

Loonbedrijven hakselen in de meeste gevallen mais en gras. Een

interessanter worden. Er is op dit moment toenemen-

hakselaar wordt optimaal gebruikt bij een te hakselen areaal van

de aandacht voor de hakselaar op rupsen, die van-

400 hectare mais en 1.000 hectare gras op jaarbasis. Hierbij zal het

wege de relatief late oogstperiode een interessant

gebruik oplopen tot 500 uur. Het aantal draaiuren ligt met 300 tot

gebruiksmiddel kan zijn. Hiermee kan bij nat weer

400 uur regelmatig echter beduidend lager. De ondergrens is 200

immers langer worden doorgewerkt.

uur bij uitsluitend maisverwerking. Gemiddeld wordt een hakselaar ongeveer 350 uur per jaar gebruikt.


Slijtage en onderhoud

Eenmalige afzet van 80 tot 90 hakselaars in 2008

De wereldwijde afzet van hakselaars is ongeveer De eigenschappen van de grond waarop gehakseld wordt, beïn-

2.500 per jaar. De Nederlandse afzet van nieuwe hak-

vloeden de slijtage aan de machine. Ervaring leert dat machines

selaars ligt op lange termijn op 60 tot 65 machines

die gebruikt worden op zandgrond harder slijten dan machines die

per jaar. Het gaat hierbij vrijwel uitsluitend om ver-

gebruikt worden op klei.

vangingsinvesteringen. In 2008 heeft het optimisme in de sector zich vertaald in een eenmalig hogere

Net als bij andere landbouwmachines vragen de tandwielkasten

afzet van 80 tot 90 exemplaren. In 2009 zal het aan-

(kettinginvoer) en lagers om de meeste onderhoudsaandacht. De

tal weer terugkeren naar het normale niveau of daar

onderdelen van de machine waar het product overheen gaat, slijten

licht onder liggen. Aangezien het areaal constant

het meest. Het belangrijkste onderdeel in dit verband is de ‘haksel-

blijft, zal het gemiddelde verkoopcijfer ook op mid-

kooi, waarin zich de messen bevinden.

dellangere termijn nauwelijks veranderen. In totaal bestaat het Nederlandse machinepark uit ongeveer 750 hakselaars43. Nieuwprijs € 200.000,- tot € 250.000,-

Hakselaar met maisbek

Hakselaar met grasopraper

Een zelfrijdende hakselaar is een kostbaar object en heeft standaard een aanschafprijs van € 200.000,- tot € 250.000,- (exclusief voorzetstuk). Een maisbek kost daarnaast bij benadering € 50.000,- en gras pick-up ongeveer € 10.000,- tot € 15.000,-. Claas en New Holland domineren de markt

Hakselaars worden door dezelfde fabrikanten op de markt gebracht als maaidorsers. Op lange termijn domineren Claas en New Holland de Nederlandse

Bron: Louis Nagel/John Deere

43


Schatting op basis van de CBS-landbouwtelling en interviews


Concern

Nationaliteit

Productielocatie

Importeur/Regionale dealer

Classificering

Claas

Claas group

Duitsland

Duitsland

Kamps de Wild B.V.

1

John Deere

John Deere

Verenigde Staten

Duitsland

Louis Nagel B.V.

2

Krone

Krone

Duitsland

Duitsland

Bromach B.V. (Noord) Abemec B.V. (Zuid) Latrago B.V. (Oost)

2

New Holland

CNH

Verenigde Staten

België


2

Bron: ING Economisch Bureau/interviews *Commerciële business unit

markt, gevolgd door John Deere en Krone. Wereldwijd is Claas met

Fendt nieuwkomer op de markt voor hakselaars

50% marktleider.

Binnen afzienbare tijd zal het alom bekende tractor-

Ook op de Nederlandse markt voor hakselaars fluctueren de markt-

merk Fendt, dat eerder ook een maaidorser intro-

aandelen door de relatief kleine afzet jaarlijks sterk. Over 2008 valt

duceerde, de hakselaarmarkt betreden. De verkoop

het marktaandeel van New Holland hoger uit door de introductie

zal plaatsvinden via het reeds bestaande dealernet-

van een nieuw model (figuur 7.1). Technisch gezien zijn de mer-

werk dat Fendt voor tractoren heeft. Naar verwach-

ken goed vergelijkbaar, al kan het maximale vermogen flink uiteen

ting zal het wel een aantal jaren in beslag nemen

lopen. Door het beperkte gebruik zijn verschillen in brandstofver-

voordat Fendt een substantieel marktaandeel heeft

bruik minder belangrijk dan op de tractormarkt.

veroverd.

Markttechnisch onderscheidt New Holland zich met een relatief

Kwaliteit van service vaak doorslaggevend

laag prijsniveau. Claas heeft een substantieel hogere prijs, maar

Vanwege het belang van kwalitatief hoogwaardig

steekt kwalitatief ook boven de andere merken uit. John Deere en

voer en de betrouwbaarheid van het object, hech-

Krone hanteren gemiddelde prijzen. Dit beeld is vergelijkbaar met

ten afnemers van hakselaars bij investeringen minder

de markt voor maaidorsers. Het merk Krone is qua waardering de

waarde aan de de relatie met een dealer of mecha-

laatste jaren aan een opmars bezig.

nisatiebedrijf dan tractorklanten. In de praktijk geeft de kwaliteit van service vaak de doorslag.

Figuur 7.1 Benadering marktaandelen hakselaars (2008)


25%

Levensduur 50%

De economische levensduur van hakselaars is gemid6%

deld ongeveer 8 jaar. Net als bij maaidorsers zorgt de stabiele basistechniek ervoor dat de machine economisch niet snel veroudert. Technisch gezien kan de

19%

machine vooral door het geringe aantal draaiuren lang mee. De praktijk wijst uit dat 7.000 tot 8.000 de

Claas

John Deere

Krone

New Holland

grens is voor de technische levensduur.

Bron: ING Economisch Bureau/Interviews

vvvvv


Tabel 7.2 Levensduur Hakselaars

Qua waardeverloop en tweedehandsmarkt zijn er eveneens veel overeenkomsten met de markt voor

Maaidorsers Economische levensduur Technische levensduur

8 jaar

maaidorsers. De waarde van een machine daalt na

15 jaar

het eerste jaar gematigd. Jonge gebruikte hakselaars


worden grotendeels binnen Nederland verhandeld. Oudere machines waarvan de economische levens-

Voor het voorzetstuk geldt het volgende: een maisbek gaat tech-

duur is verstreken, worden net als bij tractoren we-

nisch gezien ongeveer 5 jaar mee, een gras pick-up wordt meestal 5

reldwijd verhandeld. Oost-Europa is hiervoor een

tot 10 jaar gebruikt.

belangrijke markt. Mede door het uitgebreide servicenetwerk is John Deere na Claas wereldwijd het

Tweedehandsmarkt

meest courant. De scope van New Holland en Krone beperkt zich grotendeels tot Europa.

De technische criteria die de waarde van een tweedehands hakselaar bepalen zijn vergelijkbaar met andere landbouwmachines. Bij

Elders in Europa, met name in Duitsland, wordt de

de waardebepaling zijn het merk en het aantal draaiuren het meest

hakselaar veel gebruikt. Hierdoor bestaat er ook op

bepalend, gevolgd door de leeftijd en de onderhoudsstatus.

geringe afstand buiten Nederland een ruime tweedehandsmarkt.

De op de hakselaarmarkt actieve merken hebben een goede reputatie. Tussen de merken Krone, John Deere en New Holland is

Courantheid

wat merkwaardering betreft nauwelijks onderscheid te maken. Het merk Claas is net als op de markt voor maaidorsers door de hogere

Al met al zijn de hakselaars van de vier merken goed

merkwaardering het meest courant. Deze hogere waardering ver-

verhandelbaar. Ondanks dat de kwaliteit dicht bij

taalt zich in een relatief hoge restwaarde.

elkaar ligt, is Claas het meest waardevast. Dit vertaalt zich in de klassenindeling zoals in tabel 7.1 weer-

Figuur 7.2 Waardeontwikkeling hakselaars in percentage van de

gegeven. Claas valt in klasse 1, John Deere, Krone en


New Holland in klasse 2.

90%

Uitgangspunten voor de waardeontwikkeling:

80% 70%

• Gemiddeld aantal draaiuren van 300 per jaar. Indien

60%

een machine minder respectievelijk meer uren gedraaid heeft, wijkt de restwaarde mogelijk af.

50%


40%

waarde. Deze waarde ligt hoger dan de executie30%

waarde.

20% 10% 0% 1

2 Klasse 1

3

4

5

6

7

8

9

10



8. Voermengwagens 8.1 Management samenvatting

Één van de belangrijkste machines op het erf

Een voermengwagen wordt na de melkinstallatie vaak • Voermengwagens worden ingezet om veevoer uit de kuil te

bestempeld als de belangrijkste machine op een melk-

vermengen met additieven. Op deze wijze kan de kwaliteit van

veebedrijf. De capaciteit van de machine is daarbij bin-

het voer worden verhoogd en tijd en arbeidskosten worden

nen marges afgestemd op het aantal koeien. Voeren

bespaard.

is een zodanig structureel en belangrijk proces dat

• Meestal worden voermengwagens door melkveehouders zelf aangeschaft. Het aantal voermengwagens in omloop stijgt.

het meestal niet wordt uitbesteed. Melkveehouders investeren over het algemeen in een eigen voermeng-

• Voermengwagens kunnen getrokken of zelfrijdend zijn. Getrok-

wagen, het komt weinig voor dat een voermengwa-

ken voermengwagens komen verreweg het meeste voor, maar

gen met andere melkveehouders wordt gedeeld. De

zelfrijdende machines zijn in opkomst. ‘Verticaal mengen’ wordt

reden hiervoor is onafhankelijkheid en flexibiliteit.

het meest toegepast. • De belangrijke factoren bij investeringsselectie zijn wageninhoud 3

(in m ), mengsnelheid en mengkwaliteit van het product. • Een

nieuwe

voermengwagen

kost

tussen

€ 60.000,-

Aantal draaiuren loopt op tot 800 tot 1.000 per jaar

‘Een boer is elke dag wel een paar uur aan het voeen

€ 200.000,-.

ren’, een voermengwagen wordt dus dagelijks gebruikt. Een praktijkvoorbeeld geeft aan dat een

• In 2008 worden naar schatting 400 tot 500 nieuwe voermengwagens verkocht.

melkveehouder met 250 koeien elke dag 3,25 uur aan het voeren is. Dit betekent dat het jaarlijkse aan-

• De markt is versnipperd. Er zijn meer dan 30 merken actief, waarvan

tal draaiuren van de voermengwagen oploopt tot

Trioliet, Kuhn, BVL/Van Lengerich, RMH, Siloking en Strautmann

ruim 1.000. Dit is overigens wel bovengemiddeld. De

de grootste zijn. Deze merken zijn tevens het meest courant.

meeste melkveehouders die een nieuwe voermeng-

• De economische levensduur van voermengwagens bedraagt 5 jaar en de technische levensduur 10 jaar.

wagen aanschaffen, gebruiken de machine 800 tot 1.000 uur per jaar. Voor de rendabele inzet van een

• Remarketing van een voermengwagen is niet eenvoudig. De tweedehandsmarkt beperkt zich door de verscheidenheid aan merken,

voermengwagen is evenwel schaalgrootte nodig. Het omslagpunt ligt bij ongeveer 60 koeien.

typen en afmetingen tot jonge gebruikte machines.

8.2 Inleiding

8.3 Typen voermengwagens en technische aspecten

Voermengwagens zijn sinds de jaren negentig in opkomst en wor-

Statische en dynamische voersystemen

den in toenemende mate door melkveebedrijven gebruikt om voer

Er kunnen twee soorten voerinstallaties worden on-

uit ‘de kuil’

44

zo nodig te frezen en met additieven te vermengen.

derscheiden: statische (vaste) voerinstallaties en dy-

Op deze wijze wordt de kwaliteit van het voer verhoogd.

namische (rijdende) voerinstallaties. Een statische

Zo kan bijvoorbeeld een mengsel van hooi, gras, mais, bierbostel, mi-

installatie wordt ingebouwd in de stallen van het be-

neralen en krachtvoer in de juiste omvang en samenstelling worden

drijf en wordt bij nieuwbouw vaak meegefinancierd.

45

gedoseerd . Een van de belangrijkste voordelen van een voermeng-

Een dynamische voermengwagen kan worden gezien

wagen is dat de koe het voedsel niet meer kan selecteren. Doordat

als een zelfstandig object. Gezien het verplaatsbare

de machine de stal binnenrijdt en het mengsel op de voergang do-

karakter concentreert dit rapport zich op dynamische

seert, bespaart het tevens tijd en arbeidskosten ten opzichte van de

voerinstallaties, verder voermengwagens genoemd.

arbeidsintensieve traditionele voermethode.

Een vereenvoudigde variant van een voermengwagen is een zogeheten doseerwagen. Deze mengt niet zelf maar wordt alleen gebruikt voor het voeren.

44 Gras wordt in het groeiseizoen geoogst en ingekuild

Verschillende producten worden dan bijvoorbeeld in

45 Ook wel Total mixed ration (TMR) genoemd, hiermee wordt een optimaal vet- en eiwitgehalte nagestreefd.

verschillende werkgangen verstrekt .


Figuur 8.1 Typen voermengwagens

Procestechniek

Configuratie Automatisch Zelfrijdend Bestuurd

Verticale mengers Getrokken

Voermengwagens

Horizontale mengers

Getrokken

Peddel- en Turbine mengers

Getrokken

Niet besproken Bron: ING Economisch Bureau

Verticaal mengen wordt in Nederland het meest toegepast

Getrokken en zelfrijdende voermengwagens

Procestechnisch gezien kunnen voermengwagens worden onderver-

Wat betreft de configuratie kan onderscheid worden

deeld in horizontaal en verticaal mengende machines. Het belang-

gemaakt tussen een zelfrijdende en een getrokken

rijkste verschil is de positionering van de vijzels (horizontaal of ver-

voermengwagen. Bovendien is inmiddels een auto-

ticaal). Fabrikanten hanteren in hun productaanbod vaak één van

matisch bestuurbare uitvoering van een zelfrijdende

beide technieken, maar soms worden ook beide technieken aange-

machine ontwikkeld. Dit wordt een audio guided

boden. Verticaal mengen komt in de Nederland bij nieuwe machi-

vehicle’(AGD) genoemd. Het grootste voordeel van

nes verreweg het meeste voor en wint bovendien marktaandeel. De

een zelfrijdende voermengwagen is dat aansturing

belangrijkste reden hiervoor is dat de capaciteit van een horizontale Verticale voermengwagen

machine technisch tegen de grens aanloopt. De keuze voor een horizontale of verticale machine hangt naast de omvang van de veestapel ook samen met de invoerwijze van het product. Kenmerkend voor verticale machines is dat er minder vermogen voor de aandrijving nodig is. Daarnaast is er onderscheid tussen zelfladende en niet-zelfladende machines. Bij een zelfladende machine wordt gebruikt gemaakt van een ‘stansmes’. ‘Peddelmengers’ en ‘turbine(haspel)mengers’ wordt vanwege de zeer beperkte toepassing in dit rapport buiten beschouwing gelaten.

Bron: Trioliet


Horizontale voermengwagen

Zelfrijdende voermengwagens

Bron: Kuhn

Bron: Bromach/Siloking

(voortbeweging en mengen) door een tractor niet nodig is. Daar-

Messen en vijzels zijn de meest slijtgevoelige delen

naast is het voordeel dat met een zelfrijdende machine sneller kan

van een voermengwagen. De technische levensduur

worden gevoerd.

van de vijzel(s) bedraagt 8 tot 10 jaar en is ongeveer gelijk aan de machine. Daarnaast zijn, in het bijzon-

Automatische voermengwagens in ontwikkeling

der bij verticaal mengers, de lagers en de tandwiel-

Zelfrijdende (automatische) voermengwagens kunnen hun weg over

kast onderhoudsgevoelig. Tevens zijn oliesmering en

het erf vinden met behulp van een ‘transpondersysteem’, waarbij

-verversing belangrijk voor het goed functioneren.

zenders in de grond worden aangebracht (tussen kuil en stal). De maximale snelheid waarmee dit plaatsvindt is 6 km/h. Deze machi-

Enkele opties van een voermengwagen zijn:

nes worden vanaf begin 2009 op de markt gebracht. • laadfrees De belangrijkste onderscheidende technische eigenschappen van

• verende vooras

een voermengwagen zijn als volgt:

• camera om het slechte zicht op de laadinrichting te verbeteren

3

• inhoud in m en afmetingen (lengte/breedte/hoogte) in meter

• geavanceerde en/of programmeerbare weeginrich-

• benodigd aftakasvermogen in kW

ting (4-staafs)

• mengen loskenmerken

• groothoekaftakas

- benodigde tijdsduur van het mengen in minuten

• afvoerband aan de achterzijde

- aantal schuiven en lostempo

• heffingsmogelijkheid van de cabine om meer zicht

- aantal messen

op de kuil te krijgen.

- toerental vijzels • aantal vijzels (vermalers) kan 1,2,3 of 4 bedragen

Voorbeeld van een laadfrees bij

• (leeg)gewicht.

een zelfrijdende voermengwagen

De inhoud kan bij verticaalmengers oplopen tot maximaal 50 m3 bij getrokken machines. Bij horizontaalmengers of zelfrijdende machines zijn de afmetingen doorgaans kleiner. Per m3 kunnen 6 tot 8 koeien gevoerd worden. Inhoudsmaten van 15 tot 25 m3 komen het meest voor. Een tractormotorvermogen van 100 kW is in Nederland bij een getrokken voermengwagen veelal voldoende om de machine te kunnen voortbewegen.

Bron: Kuhn



Nationaliteit

Importeur/dealer

classificering

AGM Unifast

Italië

LMB van Berkel B.V.

Overig

Airmix Unifeed

Nederland/Italië

Abemec B.V.

Overig

BVL/Van Lengerich

Duitsland

Bernard van Lengerich Benelux B.V.

Kuhn

Frankrijk

Reesink Technische handel B.V.

Peecon

Nederland

Peeters Landbouwmachines B.V.

R.M.H.

Israël

Abemec B.V.

Schuitemaker

Nederland

Schuitemaker machines B.V.

Overig

Seko

Italië

Van de Riet B.V.

Overig

Siloking

Duitsland

Bromach B.V.

1

Strautman

Duitsland

Verkoopkantoor Zonna B.V.

1

Trioliet

Nederland

Trioliet-Mullos B.V.

1

1 1 Overig 1

Bron: ING Ecnomisch Bureau/interviews


een motief om tot aanschaf over te gaan.

Voermengwagen steeds meer gebruikt, getrokken variant dominant

Prijsverschil getrokken en zelfrijdende machine groot

Het totale Nederlandse park van voermengwagens bestaat thans uit

Het prijsniveau van voermengwagens loopt sterk uit-

enkele duizenden machines, waarvan ruim 90% getrokken en ruim

een en wordt bepaald door het type, getrokken of

5% zelfrijdend (inclusief automatische voermengwagens). Door de

zelfrijdend en vooral door de inhoud van de machine.

groeiende afzet stijgt dit aantal jaarlijks. Uit onderzoek blijkt dat

Een indicatie van de prijs per m3 is € 2.000,-47. Het

circa 35%46 van de Nederlandse melkveebedrijven zelfstandig een

prijsniveau is als volgt:

voermengwagen gebruikt. Overigens komt de voermengwagen door aanwezigheid van veel intensieve veehouderij in het zuiden

• Getrokken voermengwagen ≤ € 60.000,-

van Nederland het meest voor.

• Zelfrijdende voermengwagen € 125.000,- tot € 200.000,-

Afzet voermengwagens laat stijgende lijn zien

Het structurele en intensieve gebruikskarakter van het voerproces

In de periode 2007-2008 zijn voermengwagens, waar-

zorgt ervoor dat melkveehouders een voermengwagen vaak nieuw

in van nature veel staal verwerkt is, meer dan 10%

aanschaffen. De afzet van nieuwe machines op de Nederlandse

in prijs gestegen. De daling van de staalprijs daarna,

markt heeft het afgelopen decennium een gestage stijging door-

zorgt ervoor dat de prijzen de komende tijd naar ver-

gemaakt en bereikte in 2008 een niveau van naar schatting 400 tot

wachting stabiel zullen blijven.

500 exemplaren. Net als bij ander landbouwwerktuigen was 2008

Overigens speelt de prijs bij aanschaf weliswaar een

daarmee een bovengemiddeld jaar.

voorname rol, maar is kwaliteit vanwege de invloed op de bedrijfsvoering bepalender.

Vooral zelfrijdende machines profiteren

De komende jaren zal de afzet verder stijgen, doordat steeds meer

Lage concentratiegraad kenmerkt diversiteit in de

bedrijven overstappen op een voermengwagen. Vooral de grotere en

markt

zelfrijdende machines zullen hiervan profiteren. In de eerste plaats

Kenmerkend is dat de markt voor voermengwagens

draagt de toenemende behoefte aan hoogwaardig en specifiek ge-

zeer versnipperd is. Kuhn is de grootste fabrikant van

mengd voer hiertoe bij, daarnaast is de besparing van arbeidskosten

voermengwagens ter wereld en staat kwalitatief be-

46

47

WUR/Agridirect


Bron: Boerderij

kend als hoogstaand. Ook in Nederland wordt dit merk veel ver-

Tweedehandsmarkt

kocht. Het Nederlandse Trioliet is echter marktleider. Andere merken die veel worden verkocht zijn o.a. BVL/Van Lengerich, R.M.H.,

Tweedehands handel voermengwagens gering

Siloking en Strautmann (tabel 8.1). Naast de in de tabel genoemde

Gebruikte voermengwagens zijn minder makkelijk

merken is nog een aantal kleinere merken actief, waaronder AFT,

te remarketen dan andere landbouwmachines. Toch

Sgariboldi, Storti.

komt het door schaalvergroting regelmatig voor dat

In totaal telt de Nederlandse markt meer dan 30 spelers en daar-

een machine vroegtijdig wordt ingeruild.

naast nog enkele leveranciers van peddel- en haspelmengers, zoals

Vanwege de grote diversiteit aan machines, de hoge

Keenan en Redrock. Wereldwijd zijn er zelfs ongeveer 60 merken

slijtgevoeligheid en het bedrijfsafhankelijke maat-

actief. Kenmerkend is dat de meeste van deze bedrijven een klein-

werk van de machines, beperkt de tweedehands han-

schalig karakter hebben.

del zich grotendeels tot jonge gebruikte machines. In het algemeen zijn de verticale voermengwagens


het meest courant. Doordat het aantal kleine bedrijven afneemt, zijn vooral de machines met beperkte

Levensduur

inhoud moeilijk te verkopen. Afzet hiervan vindt dan

Rekening houdend met de diversiteit in het aanbod en de (techni-

ook mede plaats in landen als Polen en Spanje.

sche) ontwikkeling van de machines en de melkveehouderij ligt de

Al met al daalt de courantheid van voermengwagens

economische levensduur van een voermengwagen rond de 5 jaar,

relatief snel, wat zich aftekent in de waardeontwik-

technisch gaat de machine ongeveer 10 jaar mee.

keling (figuur 8.2).

Tabel 8.2 Levensduur voermengwagens

Courantheid

Voermengwagens Economische levensduur

5 jaar



10 jaar Bron: ING Economisch Bureau

• Door de diversiteit aan voermengwagens is de waardeontwikkeling niet eenvoudig in te schatten. Om die reden wordt uitsluitend de waardeont-

Figuur 8.2 Waardeontwikkeling voermengwagens in percentage

wikkeling van klasse 1- merken, die het grootste

van de aanschafprijs per jaar, going concernwaarde

marktaandeel hebben, weergegeven (tabel 8.1 en figuur 8.2).

90%


80%


70%

waarde.

60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1

2

3

4

5 Bron: ING Economisch Bureau


9. De Nederlandse leasemarkt voor landbouwmachines 9.1 Management samenvatting

Bij FL wordt de gehele investering gefinancierd (d.w.z. 100% amortisatie). De lessor loopt hier geen

• Naar schatting wordt 50% tot 60% van de in Nederland nieuw

restwaarderisico. Wel kan sprake zijn van een ver-

verkochte tractoren geleast. Voor kostbare machines als de aard-

hoogde slottermijn die correspondeert met de ge-

appelrooiers, maaidorsers en hakselaars ligt dit percentage hoger

schatte waarde die het object aan het einde van de

dan 70%. Voermengwagens worden minder vaak geleast.

looptijd zal hebben.

• Loonbedrijven leasen vaker dan akkerbouwers en melkvee-

Zowel FL als OL zijn varianten van de zogenaamde Direct lease (DL). Bij vendor Lease (VL) is sprake van

houders. • In principe worden twee leasevormen onderscheiden: financial

tussenkomst van een vendor of derde partij.

lease (FL) en operational lease (OL). Kenmerkend verschil tussen beide vormen is dat bij FL de lessee het economisch risico draagt

Box 9.1 Basisvariabelen die de condities van een

en bij OL de lessor.

leasecontract beïnvloeden

• De belangrijkste risico’s in de relatie tussen lessor en lessee zijn Leasebedrag en prijs

object-, remarketing- en debiteurenrisico.

Vast te stellen op basis van het kredietrisico van de debi-

• Op de markt voor leasing van landbouwmachines komen zowel

teur en het objectrisico van het onderliggende object.

bankgerelateerde als captive (lease via de leasemaatschappij van de leverancier) leasemaatschappijen voor.

Marktrente

• De verwachtingen voor het leasen van landbouwmachines zijn positief. De leasegraad zal de komende jaren nog verder toenemen

Afhankelijk van de ‘funding’ en de contractduur vast

door professionalisering en schaalvergroting. Bovendien hebben

te stellen.

de stijgende investeringssommen van nieuwe landbouwmachines Contractduur

een positief effect.

Vast te stellen op basis van de te verwachten economi-

9.2 Lease als financieringsinstrument

sche levensduur van het object.

Kenmerken van lease in het kort

Berekende restwaarde

Er zijn twee leasevormen te onderscheiden: Financial Lease(FL) en

Vast te stellen op basis van de te verwachten markt-

Operational Lease (OL). Bij FL ligt het economisch risico bij de lessee

waarde en de mogelijkheden tot remarketing. Wanneer

en bij OL bij de lessor. Dit wil zeggen dat de lessor in dit laatste ge-

een lessor met een open restwaarde rekent, wordt een

val het waarderisico loopt. OL kan aan het eind van de looptijd een

contract gebaseerd op de veronderstelde economische

koopoptie bieden, waarmee de lessee de eigendom kan verkrijgen.

levensduur en de te verwachten marktwaarde aan het

Bij FL verkrijgt lessee de eigendom na betaling van de laatste lease-

eind van de looptijd. Er is een minimumrestwaarde

termijn en nadat alle verplichtingen jegens de lessor voldaan zijn.

nodig om ervoor te zorgen dat de lease als operationele

Bij OL heeft het geleaste object na afloop van de leaseperiode een

lease geldt volgens de ‘leaseregeling’.

bepaalde (reële rest)waarde. De restwaarde maakt geen deel uit van het leasebedrag en levert voor de lessor een risico op. Dit risico is

Aanbetaling

afhankelijk van de mate waarin het waardeverloop negatief afwijkt

De lessor kan vragen om een aanbetaling bij het aan-

van het door lessor ingeschatte waardeverloop van het object (rest-

gaan van een contract. Dit heeft een gunstige uitwer-

waarde risico). De lessor kan dit risico zelf nemen (open restwaarde)

king op het risicoprofiel van de lessee.

dan wel dit risico mitigeren of wegnemen door van een derde partij terugkoopgaranties te bedingen tegen een vooraf bepaalde koopsom. Met deze derde partij kunnen ook afspraken voor remarketing

Afstemming op cashflow en economische levensduur

worden gemaakt, waarbij een inspanningsverplichting ontstaat om

Bij lease staat het managen van en anticiperen op de

het object te verkopen namens de lessor.

cashflow centraal (‘pay as you earn’). In bedrijfspro-


cessen worden kosten en opbrengsten voortdurend tegen elkaar

9.4 Lease in de landbouwsector

afgewogen. Directe koppeling van het object aan de kasstroom vergemakkelijkt de kostprijsbepaling. In dit opzicht speelt lease na-

Lease biedt de mogelijkheid bedrijfsmiddelen in

drukkelijk ook de rol van budgetteringsinstrument voor bedrijven.

gebruik te nemen zonder de eigen liquiditeiten te

Bij lease kan de looptijd van de leaseovereenkomst zoveel mogelijk

hoeven aanspreken en vergroot daarmee de finan-

worden afgestemd op het waardeverloop van het object. De maxi-

ciële ruimte. Inmiddels wordt lease in veel sectoren

male looptijd van een leasecontract wordt altijd bepaald door de

beschouwd als een aantrekkelijk financieringsinstru-

economische levensduur van het object. Een sterk punt van lease is

ment naast traditionele financieringsvormen zoals

dat er een hoog percentage van de aanschafprijs kan worden gefi-

leningen en eigen vermogen.

nancierd. Leasing stijgt harder dan de omzet

9.3 Verschillende risicoaspecten

Ook in de landbouwsector stijgt de belangstelling voor lease. Van alle in Nederland aanwezige land-

Twee belangrijke soorten risico’s kenmerken de relatie tussen lessor

bouwmachines wordt naar schatting tussen 10%

en lessee:

tot 25% geleast49, dit aantal stijgt doordat lease bij nieuwe machines steeds vaker wordt toegepast. Zo

-Object-/remarketingrisico

groeide de leasemarkt van landbouwmachines in

Het risico van waardeverlies tijdens de looptijd van het contract (in

2007 volgens cijfers van de Nederlandse Vereniging

geval van wanprestatie en voortijdige beëindiging) of bij verkoop

van Leasemaatschappijen met 40% harder dan de af-

aan het einde van de lease;

zet van nieuw landbouwmaterieel.

-Debiteurenrisico Loonwerkers leasen het meest, ook onder agrariërs

Het risico dat de lessee in gebreke blijft.

wint leasing aan populariteit

Het risicoprofiel voor een leasemaatschappij hangt verder af van het

De mate waarin lease wordt toegepast verschilt

aangeboden product (FL/OL) en van het type object. Het monito-

per gebruiker en per object. Loonbedrijven leasen

ren van de waardeontwikkeling gedurende de contractperiode is

bijvoorbeeld vaker dan akkerbouwers en melkvee-

belangrijk, omdat de waarde van het object het eventuele verlies

houders, die nog vaker op basis van overwaarde op

bepaalt bij voortijdig beëindigen van het contract (object-/remar-

grond en/of bedrijfspand(en) of met eigen middelen

ketingrisico).

financieren. De reden hiervoor is dat bij loonbedrij-

Indien de lessor bij een OL-contract een open restwaarde inneemt,

ven het gebruiksaspect zwaarder weegt dan het ei-

leidt dit tot een remarketingrisico voor de leasemaatschappij aan

gendomsaspect. Hier komt overigens verandering in,

het eind van het leasecontract.

steeds vaker stellen ook akkerbouwers en melkvee-

Bij een OL-contract kan de lessee aan het eind van de looptijd bepa-

houders het gebruik centraal.

len of hij het object koopt, de initiële leaseperiode verlengt of om Meer dan de helft van de nieuwe tractoren wordt

het object aan de lessor te retourneren.

geleast

Voor leasemaatschappijen is kennis over en ervaring met de objec-

Nieuwe tractoren worden in 50% tot 60% van de ge-

ten van belang om het risico te kunnen inschatten. Naast kennis van

vallen geleast50. Dit is in verhouding tot andere sec-

de objecten speelt het bodemrecht48 van de belastingdienst hierbij

toren een vrij hoog percentage. Onder loonwerkers

ook een belangrijke rol. De ‘leaseregeling’ geeft aan onder welke

ligt dit percentage met circa 70% nog hoger. Nieuwe

voorwaarden de leasemaatschappij als fiscaal eigenaar wordt aan-

landbouwmachines als aardappelrooiers, maaidorsers

gemerkt. 48 Bodemrecht: het recht van de fiscus om zich te verhalen op aan derden toebehorende goederen, die zich op de bodem van de belastingplichtige bevindt.

49 Bron: Boerderij/Agrarisch Dagblad 50 Bron: Agrapower/interviews


Figuur 9.1 Aanbieders van lease

Leaseaanbieders

Bankgerelateerde leasemaatschappijen

Overige leasemaatschappijen

Captives


en hakselaars worden zelfs in meer dan 70% van de gevallen ge-

Captive lease maatschappijen kunnen daarentegen

least. Dit komt vooral door de grotere investeringssommen die met

aankoop en financiering direct combineren. Om het

deze machines gemoeid zijn en een groot beslag leggen op liquide

risico te beperken wordt hierbij overigens wel vaak

middelen. Bovendien worden deze machines veelal door loonbe-

een aanbetaling gevraagd.

drijven aangeschaft. Voermengwagens lopen hierbij achter, hoewel ook bij de financiering van deze objecten vaker naar lease wordt

9.6 Trends en ontwikkelingen

gekeken. Nieuwe generatie financiert anders

9.5 Spelers op de leasemarkt

In het algemeen lijkt leasing populairder bij de jongere generatie ondernemers. Vaak wordt met leasen

In de leasebranche worden drie soorten aanbieders onderscheiden:

gestart op het moment dat een bedrijf wordt overge-

bankgerelateerde leasemaatschappijen captive leasemaatschap-

dragen. Dit komt bij uitstek veel voor in de landbouw-

pijen en overige leasemaatschappijen. Captive leasemaatschappijen

sector. Rekening houdend met de schaalvergroting,

als CNH Capital en Citechma zijn gelieerd aan de leveranciers van

professionalisering en de overdracht van familie-

materieel. Universal Lease Benelux is een voorbeeld van een zelf-

bedrijven de komende jaren zou de penetratiegraad

standige leasemaatschappij.

van lease nog verder kunnen toenemen.

Bankgerelateerde aanbieders hebben normaliter beter toegang tot de kapitaalmarkten dan captives en overige leasemaatschappijen. Box 9.2 Nederlandse lease aanbieders in het segment landbouwmachines’ Bankgerelateerde leasemaatschappijen

Captives

Overige leasemaatschappijen

ING Lease

CNH Capital (New Holland)

Universal Lease Benelux B.V.

Lage landen

Citechma (John Deere)

Amstel Lease

Claas Financial Services (CFS)

Fortis Lease BNP Paribas Lease Bron: /ING Economisch Bureau


De leasemarkt is in beweging. Specifieke kwesties die de Neder-

• Banken intensiveren en optimaliseren het gebruik

landse markt beïnvloeden zijn de volgende:

van het kantorennetwerk als distributiekanaal voor

• Doordat agrarische bedrijven en loonwerkers steeds meer op uur-

leasing.

basis calculeren en zich vooral tot de kern van het bedrijf willen

• Naast de toenemende belangstelling voor lease

beperken, neemt de aandacht voor het betalen van een lease-

door schaalvergroting en professionalisering, pro-

bedrag per draaiuur toe.

fiteert lease van consolidatie van bestaande akker-

51

leidt tot een intensieve discussie of het

bouw- en melkveebedrijven. Ook kan de overdracht

geleaste object moet worden geactiveerd of niet (of/on balance-

van (familie)bedrijven hiervoor zorgen. In beide

sheet). Dit zal van geval tot geval moeten worden bekeken met

situaties wordt de financieringspropositie vaak

inachtneming van IFRS en in overleg met de accountant van de

opnieuw bekeken. Met behulp van lease kunnen

lessee.

dan middelen worden vrijgemaakt voor de verdere

• De invoering van IFRS

• Tariefdifferentiatie op basis van risico zal onder invloed van de ontwikkelingen in de financiële sector steeds meer worden toegepast. Gevolg hiervan is dat asset based financiering voor bankgerelateerde leasemaatschappijen aan belang zal winnen.

51 International Financial Reporting Standards


ontwikkeling van het bedrijf.

Bijlage Overzicht gesprekspartners Ing. P. Almeloo

Centraal Orgaan Mechanisatiebedrijven

K.A.F.M. van Basten Batenburg

Kamps de Wild B.V.

J. den Boer

AVR

J. Bolhuis

WUR/LEI

R. Broekens

Bromach B.V.

K. de Cramer

Dewulf

H. Eggink

Slootsmid Trading B.V.

I. van Eijzeren

Ploeger B.V.

H.H. van der Fange

AgriBusiness Intelligence/Mechascope

P. Franken

Louis Nagel Lease

G. Jaspers

Louis Nagel B.V.

H. de Jong

Cumela

P. de Jong

Grimme

Drs. J.H. Kok

Mentoor B.V.

A.J. Mulder

Reesink Technische Handel B.V.

D.W.J. Oldenbroek

Loonbedrijf de Waard B.V

B. Oskam

Oskam loonbedrijf B.V.

M. op ’t Root

Op ’t Root landbouwmechanisatie

W. van der Wal

Koopvanderwal B.V.

B. Verhoeven

Abemec B.V.

Deelnemers rondetafelbijeenkomst 09/10/08 Deelnemers:

F. Bogaard

Gemengd bedrijf Florijn Bogaard

K. Dekker

Loonbedrijf Demijba/akkerbouw

P.J. van Dijk

Melkveebedrijf Van Dijk

E. Dooper

Melkveebedrijf Maatschap Dooper

T. Gübbels

Loonbedrijf Jansen Wijhe B.V.

F. Hoogendoorn

Loon- en verhuurbedrijf HKA

A. van der Knijff

Akkerbouwbedrijf Van der Knijff

G. Lekkerkerker

Melkveebedrijf Lekkerkerker


Overzicht geraadpleegde bronnen:

Internet:

www.aardappelwereld.nl Literatuur:

www.agritrader.nl

Aardappelwereld magazine, juni 2008

www.agropower.nl

Agrarisch Dagblad, diverse uitgaven, 2008

www.agrico.nl

Agrapower, diverse uitgaven, 2008

www.agriaffaires.nl

Agridirect, RundveeScanner 2007/2008

www.agrimedia.info

Agridirect, Akkerbouwscanner 2007/2008

www.agrotechniek.nl

Boerderij, diverse uitgaven, 2008

www.agcotrader.com

Mechabulletin, diverse uitgaven, 2007 en 2008

www.belastingdienst.nl

Mechascope, diverse uitgaven, 2007 en 2008

www.bvllengerich.de

Melkveebedrijf, diverse uitgaven, 2008

www.bromach.nl

Landbouw Economisch Instituut, Landbouweconomisch bericht 2008

www.cbs.nl

Landbouwmechanisatie, diverse uitgaven 2007 en 2008

www.claas.com

Loonbedrijf, uitgave 6, 8 en 9, 2008

www.cumela.nl

Nieuwe oogst, 26/07/08, 20/09/08

www.dewulf.be

Plattelandspost, maart, juni 2008

www.europa-nu.nl

Trekker en Werktuig, diverse uitgaven 2007 en 2008

www.agrotechniek.org

Veehouderij Techniek, diverse uitgaven, 2008

www.fendt.com www.grimme.de www.hzpc.nl www.koopvanderwal.com www.krone.de www.kuiken.nl www.landbouwmechanisatie.nl www.landbouwmechainsatieupdate.nl www.louisnagel.nl www.lei.nl www.leferinkbv.com www.lnv.nl www.mascus.nl www.optroot.com www.oskam.nl www.ploeger.nl www.productschapakkerbouw.nl www.prodzuivel.nl www.prosu.nl www.rth.nl www.tractors-and-machinery.com www.tractorpool.nl www.trekkerweb.nl www.trekkerbank.nl www.trekkerenwerktuig.nl www.veehouderijtechniek.nl www.vrom.nl


ING Economisch Bureau / ING Lease Nederland

Landbouwmachines December 2008

Rinus Visser ING Lease Nederland Tel: (020) 576 9621 Rico Luman ING Economisch Bureau Tel: (020) 563 9893

Tractoren en werktuigen in de Nederlandse akkerbouw en veehouderij

L ea se WWW.IN G LE A SE .nl

ING Lease Nederland. Tractoren en werktuigen in de Nederlandse akkerbouw en veehouderij

Recommend Documents