“Akkerbouw en veehouderij in Midden Zuid-Holland; kansrijk voor puur ondernemerschap” “Jaarvergadering Vereniging voor Bedrijfsvoorlichting Midden Zuid-Holland”
1
Onderwerp
Kansen
Datum
16 maart 2006
Kenmerk
060306 vvb mzh
Versie
1.0
Auteur
Teun Biemond
Vragen • Wat vindt u van een groot aantal boeren, die op deze locatie hun tijd uitzingen en verkopen zo snel al het interessant wordt? En in de tussentijd wordt er niet meer gedraineerd of goed onderhoud gedaan of goed bemest. • Is er over pak weg 5 jaar nog wel een blijver (groeier) over in dit gebied? Zo ja, noem er eens 5 op die zeker weten dat ze hier nog echt boeren! • Is er nog wel lol te beleven in dit gebied als je niet meer bij elkaar de kunst af kan kijken? Want er zijn straks praktisch geen collega's meer! • Is er nog wel normaal door te komen in het verkeer of sta je zometeen de helft van je tijd in de file, met je trekkertje. • Is het wel verantwoord om hier grond aan te schaffen en tot welke prijs kun je dan gaan? 2
“Ambachtsheerlijkheid Midden Zuid-Holland” Onderwerp Datum Kenmerk Versie Auteur
3
Ambachtsheerlijkheid
•Heerlijkheid is een bestuursvorm, voortkomend uit een feodale onderverdeling van het overheidsgezag in de Middeleeuwen. Deze bestuursvorm leefde voort tijdens het Ancien Régime. De centrale persoon van de heerlijkheid was de eigenaar van die rechten: de heer. Het Latijnse woord voor heer is dominus, zijn heerschappij of zijn heerlijkheid, zowel in de betekenis van macht als in de betekenis van territorium, was het dominium, waar dan weer het woord domein van
wordt in een ruimere betekenis gebruikt, in die zin dat daar niet alleen de gewone heerlijkheid mee bedoeld wordt maar ook de graafschappen, hertogdommen en andere. komt. Het woord landsheerlijkheid
4
Inkomsten heerlijkheid • Onroerende belastingen: Aan vrijwel iedere heerlijkheid was er een cijnshof verbonden, waaraan iedere cijnsplichtige (d.w.z. de bezitter van een grondstuk binnen de heerlijkheid) een belasting moest afdragen a rato van de oppervlakte van het grondstuk. Dit cijnsgeld is te vergelijken met de hedendaagse onroerende belasting. Omdat het bedrag van de cijns niet inflatiegebonden was, werd zij doorheen de tijden vrijwel verwaarloosbaar.
• Pachtgelden : De belangrijkste inkomstenbron van een heerlijkheid was wellicht het pachtgeld van grondstukken die als landbouwareaal deel uitmaakte van de heerlijkheid. • Transactietaksen : Bij de verkoop van een grondstuk binnen de heerlijkheid had de heer recht op een transactietaks (orde van grootte: 5 % op de verkoopsom). In sommige streken noemt men dit recht, de pontpenningen.
• Heffing op nalatenschappen: Veelal beschikte de heer over het zogenoemde "recht van de dode hand". Dit is een belasting op de nalatenschap van de ingezetenen, meestal met een grootorde van 5% op de verkoopwaarde van het onroerend goed. Soms had de heer ook het recht om het beste stuk uit de persoonlijke bezittingen te kiezen. Afhankelijk van de streek noemde men dit recht "beste kateil" of "beste hoofd" (mooiste dier uit de veestapel), "hoogstoel" (d.w.z. het mooiste meubel uit de inboedel), etc. Dikwijls was er ook een bijzondere heffing voorzien op de nalatenschap van vreemdelingen, inwijkelingen en bastaarden.
• Tolgelden : aan de grenzen van heel wat heerlijkheden mocht tol worden geheven, hetzij als een soort wegentol, maar ook als belasting van de doorvoer van specifieke grondstoffen (zout bijvoorbeeld) en passage van personen.
• Banrechten : de ingezetenen waren verplicht gebruik te maken van bepaalde infrastructuur die bij de uitbating van de heerlijkheid behoorde. Een typisch voorbeeld is een banmolen: de landbouwers waren verplicht zich bij deze molen (water- of windmolen) aan te bieden om hun graan te laten malen, uiteraard met een bepaalde vergoeding aan de heer (of in zijn plaats, aan de pachter van de molen).
5
• Vorstelijke rechten: windrecht, visrecht, marktrecht waren vorstelijke privileges, doch die dikwijls in leen werden gegeven aan een vazal. Deze bleef ze traditioneel dan ook uitbaten.
Agenda
• Situatie Midden Zuid-Holland • Situatie Randstad • Akkeren bouwen ondernemen • Welke kansen zijn er • Model om die te benutten • Uitwerking • Stappenplan • Vragen / discussie • Afspraken 6
Agrimaco • Maatschap van 6 ondernemers • Samen ondernemen • „Freude im Fahren‟, resultaat, kwaliteit, groei • Specialisaties •
• • •
Organisatie ontwikkeling: • Visie – missie – filosofie – cultuur – doelstellingen – ambities • Strategie • M&S, ICT, €, SCM, QM, procesoptimalisatie Glastuinbouwontwikkeling: gras => glas => gas => € HRM International
• www.agrimaco.nl • Teun Biemond (Syngenta, WUR, Agrifirm, Interpolis) 7
Midden Zuid-Holland
• Krimpend areaal • Dalend aantal ondernemers • Vergrijzing • Verpaupering
8
Aantal bedrijven met granen Aantal bedrijven Midden Zuid Holland t.o.v. Nederland
225
18.893 17.005 -10%
175
1.470
1.124 -24%
125
98 81 -17% 75 1995
9
1996
1997
1998
Midden Zuid Holland
1999
2000
Zuid Holland x 10
2001
2002
Nederland x 100
2003
2004
Arealen per gewas (ha, 2004)
Granen
Poot- Congoed sumptie
Bieten
Uien Spruiten
Midden ZuidHolland
1.175
406
659
570
325
321
Zuid-Holland
14.784
1.179
9.917
6.761
2.703
2.439
72.669 97.736
26.212
3.465
Nederland
138.088 39.739
Midden Zuid-Holland in % van: Zuid-Holland
Nederland 10
7,9%
34,4%
6,6%
8,4%
12,0%
13,1%
0,85%
1,02%
0,91%
0,58%
1,24%
9,25%
Ha per gewas (MZH, 2004) Oppervlakte per gewas
1400
1200
1000
granen 800
hectare
pootaardappelen consumtieaardappelen spruiten
600
uien suikerbieten
400
200
0
11
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Bedrijfsgrootte (ha, 2004)
Granen
Pootgoed
Consumptie
Bieten
Spruiten
14,5
16,2
12,0
8,6
11,1
ZuidHolland
13,2
10,2
11,8
7,6
10,6
Nederland
8,1
16,2
9,1
7,0
8,2
Midden ZuidHolland
12
Schaalvergroting (ha/bedrijf) Schaalvergroting
18,0
16,0
14,0
12,0
Hectare
granen pootgoed
10,0
consumtie bieten 8,0
uien spruiten
6,0
4,0
2,0
1994
13
1995
1996
1997
1998
1999
2000 Jaar
2001
2002
2003
2004
2005
Randstad
• peperdure grond • grootste werkgelegenheid • grote locale markt • kennisdichtheid
14
Ondernemen Ondernemen = uitnutten van primaire productiefactoren grond, arbeid & kapitaal.
• Wie heeft de grond • Arbeid: werken en/of denken • Kapitaal: stille reserves rendabel maken Akkeren? Bouwen? 15
SWOT 1
Weaknesses Strenghts
16
1
2 3 4 … … 4 3 2 1
Opportunities 2 3 4 …
…
Threats 4 3 2
1
Tussen conclusie • De landbouw heeft de grond • Werkgelegenheid biedt betere boterham dan boeren (niet alleen van arbeid) • Stille reserves worden slecht uitgenut (concurrenten) • Locale markt: och …
• Gemiddeld boeren inkomen: • Gemiddeld bedrijfsperspectief: • Gemiddelde performance: • Gemiddelde „Freude im fahren‟: 17
belabberd idem idem idem
Ambachtsheerlijkheid Midden Zuid-Holland
• Doel: benutten primaire productiefactoren grond, arbeid & kapitaal • Hoe: • • • •
18
één overkoepelende holding voor beheer en operatie Ieder zoekt een baan Ah-MZH selecteert beste team Beloning: • Eigen arbeid • Rendement op aandelen – Operationele winst – Vermogenswinst (boekwinst)
Voorbeelden • Texel • • • •
Trekkers Spuiten Ploegen Heftrucks
• Noordoostpolder • Hoeksche chips • Zeeland
(TexelSun) 30 => 20 5 => 2 5 => 2 14 => 9
(De Sjalon) (De Seuters) (…)
Maar ook vroeger: • Cromstrijen (1492) • Wilhelminapolders • Koudekerk • Etc., etc. 19
Voorbeelden (2)
• Countus: groeien zonder investeren • SCHAAK: kunnen, mogen en willen • COVAS Samen ondernemen gaat (veel) verder dan samen werken.
20
Uitwerking
• Entiteit • Eigendommen • Resultaat verdeling • Arbeid • Mechanisatie • Markt • Opbrengsten • Kosten • Kennis 21
Uitwerking 1
• Ambachtsheerlijkheid als overkoepelende structuur • Rechtsvorm: • BV • Maatschap • …?
• Economisch eigendom: huidige eigenaar • Fiscaliteiten!! • Zeggenschap centraal • Rendement: verdeelsleutel • Operationeel • Boekwinsten • Bedrijfsmiddelen • Onroerende goederen 22
Resultaat 1: entiteit
• Splitsing tussen exploitatie en beheer • Optimaal kapitaalbeheer • Grond • DPM • Kapitaal
• Onderlinge concurrentie is passé NB: • Boer projectontwikkelaar • Kwartjes tientjes Zouden we dat zelf niet ook niet kunnen? 23
Vraag: boekwinst verdeling Meerdere mogelijkheden: • Gekoppeld aan het goed • In dividend op aandelen • Mengvorm Nader uit te werken. Niet bereid om te delen? Dan kwartje i.p.v. deel van een tientje!
24
Uitwerking 2: arbeid
• Stelling: met efficiënte organisatie en mechanisatie is 50-75% van de huidige arbeid overbodig! • Dat levert X beschikbare arbeidskrachten op • Maal € 50.000 jaarinkomen • Plus nieuwe impuls aan persoonlijke ontwikkeling voor velen die nu relatief op “dood” spoor zitten Conclusie: meer geluk, meer geld 25
Uitwerking 3: mechanisatie
• Als arbeid: minimaal 50% teveel • Zeker 25% besparing mogelijk Plus: • Betere prestaties: • Minder verliezen • Betere benutting werkbare uren => minder structuurschade => hogere opbrengsten => minder plantenstress => minder risico • Betere kwaliteit (minder beschadigingen)
• Betere inkoop- en onderhoud condities • Meer bedieningscomfort, plezier én veiligheid 26
Uitwerking 4: markt
• Grote, homogene partijen • Afgestemd assortiment • (Pro-)actief relatiebeheer • Risicospreiding door schaalgrootte • Preferred supplier • Partnership (ook in innovatie) Resulterend in hogere prijzen. Schatting aardappelen: ¼ - ¾ cent per kg. 27
Uitwerking 5: opbrengsten KSF: • vruchtwisseling • bodemkwaliteit (putjes graven!) • Drainage (structuur) • Bodemvruchtbaarheid (humus, kalk)
• mens & kennis (vakmanschap)
28
Topkwaliteit: • in ondernemerschap en bodemmanagement • door respectievelijk specialisatie en rotatie levert 25% hogere opbrengsten!
Uitwerking 6: kosten Lagere kosten: • minder arbeid • efficiëntere mechanisatie • minder kwaliteitskorting (dus hogere prijs) • overhead (boekhouder, adviseurs, bank) • inkoopkortingen
29
Uitwerking 7: kennis Kennis leidt tot: • Innovatie (het begin van de toekomst) • Rendement: • Hogere opbrengsten (top 10% niveau) • Betere kwaliteit • Lagere kosten
• Meer plezier
Kennisontwikkeling mogelijk door o.a.: • Specialisatie én • Selectie (!) 30
Totaal voordeel
• Vééél hoger rendement • Operationeel • Beheersmatig
• Persoonlijke ontwikkeling • Duurzaamheid door hogere kwaliteit bedrijfsvoering: • Milieu • Markt
• Sterkere marktpositie Geluk, geld, perspectief 31
Adviseurs
• Procesmatig • Inhoudelijk • Wat je zelf kunt niet uitbesteden • Zo mogelijk no cure no pay • Kwaliteit • Klik • MENSENWERK: u en adviseur 32
Tot slot
• Geprikkeld? • Gemotiveerd om een serieuze poging te doen? • Wij willen mee investeren. • Meld u zich aan bij • • • • •
Agrimaco Rottedijk 10A 2751 DJ Moerkapelle Fax 0795 933 953 E
[email protected]
• Wij organiseren (desgewenst) de rest. 33
Vragen • Wat vindt u van een groot aantal boeren, die op deze locatie hun tijd uitzingen en verkopen zo snel al het interessant wordt? En in de tussentijd wordt er niet meer gedraineerd of goed onderhoud gedaan of goed bemest. • Is er over pak weg 5 jaar nog wel een blijver (groeier) over in dit gebied? Zo ja, noem er eens 5 op die zeker weten dat ze hier nog echt boeren! • Is er nog wel lol te beleven in dit gebied als je niet meer bij elkaar de kunst af kan kijken? Want er zijn straks praktisch geen collega's meer! • Is er nog wel normaal door te komen in het verkeer of sta je zometeen de helft van je tijd in de file, met je trekkertje. • Is het wel verantwoord om hier grond aan te schaffen en tot welke prijs kun je dan gaan? 34
