Project > Reddingsoperatie op de amsterdamse nieuwmarkt > funderingswerkzaamheden onder de waag
infra actie
> ‘Hockeyers uit heel Europa op onze nieuwe velden’
> Building Information Modelling: een succesverhaal
nr 2
juni 2013 • Jaargang 16
> ProRail bouwt virtueel hek om het spoor
in beeld ‘Heel Nederland kijkt mee’
‘J
22
e werkt aan één van de belangrijkste gebouwen in ons land; een monument dat van alle Nederlanders is. Heel Nederland kijkt mee, er mag niets fout gaan’, aldus Paul Beljaars, projectleider van BAM Civiel Noordwest. Hij overdrijft niet, want het gebouw waar het om gaat, is het Rijksmuseum in Amsterdam. Beljaars was tussen december 2008 en de zomer van 2011 verantwoordelijk voor ‘Perceel 1’ van het nieuwe Rijksmuseum: ‘Het ging om alle ondergrondse constructies en de souterrainvloeren, inclusief nieuw aangelegde kelders en tunnels onder het gebouw. Andere percelen betreffen onder meer de bouwkunde, installaties en restauratie.’ Op de foto zien we een bijzonder onderdeel van Perceel 1: de (fiets) passage onder het museum. Beljaars: ‘Het fietspad ligt op het niveau waar de pilaren overgaan in de vijzelframes. Links en rechts ervan liggen binnenhoven. Deze moesten met elkaar worden verbonden via een doorgang onder het fietspad. Zo ontstaat één groot plein. De oude kolommen onder de pilaren waren ongeveer 3 x 3 meter. Maar omdat deze ruimte toegankelijk werd voor publiek, moesten die veel slanker worden.’ Dus werd de hele constructie ‘op stelten’ gezet voordat de oude poeren gesloopt konden worden. ‘Een heel spectaculaire fase’, zegt Beljaars. ‘Pal boven de passage is bovendien de eregalerij, die al gedeeltelijk was gerestaureerd. We hebben alles tot op tienden van millimeters nauwkeurig gemonitord. Het moest geen invloed hebben op het gebouw als de oude draagconstructie werd verwijderd. Dat is gelukkig heel succesvol verlopen.’ Wat rest, is trots: ‘Iedereen die hieraan gewerkt heeft, is enorm trots. Terecht. In technische en logistieke zin is het echt een hoogstandje. Ik wil dan ook vooral de teamprestatie roemen.’
3
mix Vraag het Rob van Wingerden > Lid raad van
bestuur BAM
4
Succesvol zijn bij heftige marktomstandigheden, hoe doe je dat? ‘De markt biedt nog kansen. De nieuwe aanbestedingswet, waarbij EMVI tenzij (Economisch Meest Voordelige Inschrijving) de belangrijkste verandering is, geeft ons nog meer dan voorheen de gelegenheid de meerwaarde van ons bedrijf in te zetten: landelijk en regionaal. Door slim gebruik te maken van de aanwezige kennis en de ervaring in onze bedrijfsonderdelen, kunnen we maximaal inspelen op de behoeften en ontwikkelingen in de markt.’ Hoe werkt dat? ‘Een goed voorbeeld is de kennis van ons Duitse bedrijf Wayss & Freytag Ingenieurbau op het gebied van boortunnels die we samen met de kennis van de Nederlandse infrabedrijven inzetten op de Sluiskiltunnel. In deze samenstelling is eerder de Hubertustunnel in Den Haag opgeleverd.’ Wat willen jullie bereiken? ‘Wij willen als marktleider toonaangevend zijn op het gebied van BIM, duurzaamheid en veiligheid. Met het Building Information Model kunnen we vanuit een 3D-ontwerpomgeving koppelingen leggen met alle bouwfaseringen: van plannen, begroten en uitvoeren tot beheren en onderhouden. Hierdoor kunnen we het complete bouwproces in een virtuele omgeving voorbereiden zodat de realisatie van onze projecten snel, Lean, duurzaam en veilig kan verlopen.’ En samenwerken met partners hoort daar ook bij? ‘Ja, we zijn strategische partnerships aangegaan met leveranciers, adviesbureaus, gespecialiseerde bedrijven en uiteraard ook met klanten en financiers. Een goed voorbeeld is de strategische samenwerking met pensioenfonds PGGM, waarmee de financiering is geregeld voor het project N33.’
en verder
Zonder angst door een tunnel
Nieuw hockeyveld voor EK 2013
Er zijn er veel van in Nederland: ‘enge’ tunneltjes. De oplossing is nabij, denkt Tonny Wesselink, projectleider grote projecten bij BAM Infratechniek Mobiliteit. ‘Door een tunnel rijden wordt minder eng gevonden wanneer je wordt afgeleid. Dat blijkt uit een onderzoek van Pieter Jan Stallen van de Universiteit Leiden. Met de universiteit werkt BAM aan een tunnel die kruist onder de nieuw aan te leggen Weg van de Toekomst, de N329, in Oss.’ Deze tweehonderd meter lange fietstunnel gaat op een wel heel bijzondere manier voor die afleiding zorgen. Tonny: ‘Op een website kan iedere gebruiker van de tunnel zich van tevoren aanmelden. De tunnel ‘herkent’ jou via bluetooth als je aan komt fietsen en stuurt jou een vraag. Bijvoorbeeld: ‘Was Napoleon bang voor honden of katten? Je ziet beelden, hoort geluiden en aan het eind van de tunnel krijg je het antwoord. Je kunt ook een boodschap voor iemand anders laten projecteren op een display.’ Meer info over deze bijzondere plannen via: www.tunnelvandetoekomst.nl
Wie tussen 17 en 25 augustus naar het EK Hockey kijkt, ziet behalve hockey ook het werk van Nootenboom Sport, onderdeel van BAM Wegen. Commercieel bedrijfsleider René van Hinthum: ‘Het EK wordt gespeeld bij de club Braxgata in België. Die heeft ons gevraagd het veld aan te leggen. Veel topclubs in Nederland spelen al op onze kunstgrasvelden en spelers uit heel Europa zullen straks hockeyen op het nieuwe veld van Braxgata. We vertrouwen erop dat zij er enthousiast over zijn. We hebben een nieuwe kleur groen gekozen waarop de bal goed te zien is op tv. De uitloop van het veld is blauw.’
Onder de grond speuren Een kleine revolutie op het gebied van grondradar: Headline Consultants, onderdeel van BAM Infratechniek Noordoost, heeft een alles-in-één-grondradar. Idee en uitvoering zijn van de firma Frontline. Bedrijfsleider André Kukolja: ‘Voor het opsporen van kabels en leidingen in de grond gebruiken we nu een soort wagentje met een beeldscherm. Je steekt een kabel haaks over, dan verschijnt er door de radar een parabool op het beeldscherm, waaraan je ziet waar de kabel ligt.’ Het nieuwe apparaat beschikt over ingebouwde GPS en een ingebouwde tablet. De GPS leidt je tot de centimeter nauwkeurig naar een plek op de kaart waar iets zou moeten liggen. We gebruiken hem onder meer voor het project Grip Op Ondergrondse Infra (GOOI): we brengen het netwerk van ondergrondse leidingen en kabels van ProRail in kaart. Daardoor stuiten we tijdens de werkzaamheden niet op onverwachte situaties. We werken nu nog met een prototype. De uitvinder en ondernemer ontwikkelt de grondradar door met de ervaringen en wensen uit het veld. Als hij verder is, bestellen we er meer.... de mannen die ermee werken willen niet anders meer.’
10.220 spoorwerkers volgden de nieuwe veilig heids training van ProRail Lees meer op pagina 10.
6
Haagse millimeters > BAM Rail bouwt keerlussen voor moderne tram
10 Pepijn Cuypers van ProRail > ‘We willen weten wie op het spoor zijn en wat mensen kunnen’ Schakel & Schrale (de restauratiespecialist van BAM Utiliteitsbouw) gaat met BAM Civiel voor de gemeente Amsterdam de funderingen van de Waag op de Amsterdamse Nieuwmarkt herstellen. De werkzaamheden zijn nodig om verzakking en beschadiging van het 15de-eeuwse rijksmonument, als gevolg van bodemzettingen, tegen te gaan.
BP Terminal Amsterdam: 85 X verbinden
5
14 Janna Mud van FNV > ‘Schoolverlaters aannemen? Ja!’
Voor de uitbreiding van de BP Terminal in het Amsterdamse havengebied, produceert én installeert BAM Leidingen & Industrie 85 zogenaamde ‘tie-ins’. Een ‘tie-in’ - of spool - verbindt leidingen.
D
eze forse uitbreiding vergroot de flexibiliteit en capaciteit voor op- en overslag van brandstoffen zoals diesel, benzine, propaan, butaan en gasolie. ‘De spools variëren in lengte van anderhalve meter tot zestien meter’, zegt Dick Alberts, projectleider BAM Leidingen & Industrie.
‘De diameter is tussen zes en twintig inch (1 inch = 2,54 centimeter). 95 procent prefabriceren we in onze werkplaats in Nieuwleusen. Voor ontluchtingen worden ook leidingen gebruikt (300 meter), maar die lassen we op locatie in Amsterdam.’ Er moet ruim 15.000 lasinch worden gelast en 1.100 meter pijp worden verwerkt door drie lassers en negen fitters. Dat werk wordt met röntgenonderzoek gecontroleerd. Alberts: ‘Daarna wordt elke spool getest door ze een uur lang onder een waterdruk van 28 bar te zetten.’ De werkzaamheden op de terminal van de oliemaatschappij begonnen eind april. ‘Voor elke activiteit stellen we een Taak Risico Analyse op en er zijn een brandwacht en blusmiddelen aanwezig. Tijdens het zagen van leidingen, met pneumatische apparatuur, koelen we met water en houden we de temperatuur met infraroodcamera’s in de gaten. Het losmaken van bouten gebeurt met bronzen gereedschappen, omdat deze geen vonken geven.’
NIEUW !
15
Nijmegen krijgt nieuwe oversteek > En zo zag dat er vroeger uit...
> 14 16 18 20
Rubrieken ja/nee het getal bam@ kroonjuweel
reportage In Den Haag vervangen BAM Rail en BAM Wegen de eindlus van het spoor van tram 19 (tussen Den Haag en Delft) door tailtracks. Er is letterlijk sprake van millimeterwerk.
6
7
Goed verbonden
Vannacht reden trams, nu tientallen tramspoor op de
hier nog leggen mannen zandbodem
8
99
Ton Paalvast (links) en Geerd Satter
de feiten
TAILTRACK
Project Tailtrack lijn 19, Delft – Leidschendam
Een ‘gewone’ tram met één bestuurderskant moet aan het eind van de lijn een rondje maken om aan de terugweg te kunnen beginnen. Zo’n eindlus neemt veel ruimte in en dat is ongunstig in stedelijke gebieden. Nieuwe tramstellen met dubbele besturing hoeven zo’n eindlus niet meer te rijden. Het tramstel moet wel eerst op het ‘terugspoor’ komen. Op de tailtrack, de staart van het spoor, wisselt de tram van spoor. De tailtrack is een doodlopend stuk recht spoor, door een wissel verbonden met beide sporen.
OPDRACHTGEVER
Stadsgewest Haaglanden HOOFDAANNEMER
BAM Wegen in samenwerking met BAM Rail START Najaar 2012 OPLEVERING Najaar 2013 OPDRACHT Vervangen van de eindlus van het spoor van tram 19 tussen Delft – Leidschendam door tailtracks.
E
en groep BAM Rail’ers kijkt donderdag 2 mei op afstand naar een stuk tramrail dat met een kraan naar de juiste plek wordt geloodst. Met veel precisie plaatsen ze de rail aan een deel dat eerder is gelegd. Ze werken op een open plek in de weg, op de Wateringsevest in Delft. Vannacht reden hier nog trams en bussen, nu leggen tientallen mannen tramspoor op een zandbodem. Ondanks de bedrijvigheid en het drukke stadsverkeer, is alles op de werkplek onder controle. Dat moet ook, want hier verricht men millimeterwerk. Een uitvoerder zet de zoveelste bout van vandaag vast met een Benztol, een overmaatse accuboormachine. ‘Bam!’, roept hij tegen niemand in het bijzonder, nadat er weer twee stukken rails met elkaar verbonden zijn. Hij is tevreden. De opdracht begon met de klus voor de tailtrack in Delft, vertelt Geerd Satter van hoofdaannemer BAM Wegen. ‘Waarom de huidige keerlussen hier niet meer voldoen?
Omdat steeds meer reizigers kiezen voor de tram zijn er nieuwe tramstellen nodig. Die zijn breder en hebben bovendien voor- én achterbesturing waardoor de tram niet meer hoeft te keren, maar alleen op het andere spoor moet zien te komen. Dat gebeurt via de tailtrack, waardoor de keerlussen overbodig zijn geworden.’ Lijn 2 in Den Haag is al sinds enkele jaren voorzien van de nieuwe en bredere trams. Lijn 19 is nu aan de beurt.
Ruimtegebrek ‘Bij ziekenhuis Antoniushove in Leidschendam, het andere eindpunt van lijn 19, zijn we ook aan het bouwen’, vertelt Satter. Ton Paalvast, projectleider van BAM Rail vult aan: ‘In Leidschendam lag een keerlus, maar die moest weg vanwege ruimtegebrek door de verbouwing van Antoniushove. En daar komt nu de tailtrack voor in de plaats.’ Oorspronkelijk bestond het werk uit twee delen: een tailtrack in Delft en een verbindingsboog tussen twee lijnen.
‘Die verbindingsboog was in eerste instantie afgevallen’, vertelt Paalvast. ‘Daarvoor in de plaats hebben we Antoniushove gekregen als vervangend werk. Uiteindelijk is besloten die verbindingsboog toch door te laten gaan.’ Van het één komt het ander, want bredere trams hebben meer ruimte nodig bij de haltes, dus ook die moeten worden aangepast. ‘En dan hebben we nog als extra opdracht het plaatsen van een overloopwissel op de Monseigneur van Steelaan in Voorburg. Ook weer een mogelijkheid om de trams van spoor te laten veranderen.’
De koffie van de ander Wat opvalt in het gesprek met Satter en Paalvast is dat zij het vaker hebben over de mens dan over de machine. Samenwerking lijkt het toverwoord. ‘BAM Wegen en BAM Rail zijn twee werkmaatschappijen, maar behoren tot hetzelfde bedrijf. Vroeger knokten we elkaar wel eens de tent uit, als de één de koffie van de ander opdronk’, aldus een lachende Paalvast. Satter: ‘Die tijd is
echt voorbij. We bundelen nu onze krachten en we werken praktisch. Als wij een machine inzetten voor een halve dag en BAM Rail heeft ook een halve dag zo’n machine nodig, dan combineren we dat vanzelfsprekend.’ Maar de samenwerking gaat veel verder, want ook de inzet van mensen verloopt nu veel efficiënter, onder meer door onderling medewerkers uit te wisselen.’ Daardoor kunnen de kosten naar beneden. Paalvast en Satter zijn tevreden als ze binnen planning en budget de klus klaren, zeggen ze. Maar de werkelijke sprankeling zie je als je vraagt wat er zo mooi is aan dit werk. Satter: ‘De samenwerking tussen de werkmaatschappijen, de opdrachtgever en de mannen die het werk doen. Het is mooi om te zien dat onze mensen het goed naar hun zin hebben.’ Paalvast: ‘En wanneer we naderhand, als de trams hier weer rijden, zeggen: hé, dat ziet er toch keurig netjes uit, de kwaliteit is goed. Dat streelt het ego.’
•
interview
10
cv
wie Pepijn Cuypers FUNCTIE Projectleider
implementatie Digitaal Veiligheids Paspoort. Achtergrond Pepijn studeerde Spaans en Catalaans. Zijn zus wees hem in 2007 op een baan bij Veiligheid en Regelgeving van NS. Daar was geen woord over de grens bij, maar Pepijn ontdekte dat het werkterrein hem mateloos boeit. Na twee jaar stapte hij over naar ProRail. Sinds januari 2012 leidt hij bij Veiligheid en Compliance de invoering van het DVP in goede banen.
• Spoorbeheerder introduceert Digitaal Veiligheids Paspoort • In een database komen alle gegevens van spoormedewerkers
‘Een digitaal hek om het spoor’
ProRail voert het Digitaal Veiligheids Paspoort (DVP) in. Iedereen die op ProRail-terrein werkt, moet in de toekomst beschikken over deze opvolger van het papieren veiligheidspaspoort en Bewijs van Toegang. Wat wil ProRail met het DVP bereiken?
Terugdringen De invoering van het DVP is één van de grootste veiligheids projecten die ProRail momenteel met de spooraannemers en ingenieursbureaus uitvoert. Het moet bijdragen aan het terugdringen van veiligheidsincidenten op en rond het spoor.
Gevarenzone Iedereen die op ProRail-terrein werkt, moet in de toekomst een DVP hebben. Degenen die op of nabij het spoor (aangeduid met gevarenzone A en nabijheidszone B) of op een bouwplaats in opdracht van ProRail werken, zijn het eerst aan de beurt. Om het belang van veiligheidsbewustzijn te benadrukken, moeten zij de veiligheidstraining volgen. Deze duurt een dagdeel.
Scanner Direct daarna volgt een toets. Wie beide onderdelen succesvol afrondt, krijgt het paspoort. Op de pas komen een pasfoto en QR-code. Bijvoorbeeld de leider werkplekbeveiliging of de hoofd uitvoerder leest de pas uit met een scanner als de spoormede werker zich op de werkplek meldt. Dankzij de koppeling met een database, met daarin alle veiligheidsgegevens over de spoormedewerker, vertelt het paspoort direct of deze medewerker op de werkplek mag komen.
11 Gereedschap ‘De Life Saving Rules kunnen bijvoorbeeld gaan over bellen op een veilige plek en werken met goedgekeurd gereedschap. Allemaal zaken die voor de hand liggen, maar waaraan niet iedereen zich in de praktijk altijd houdt, bewust of onbewust.’
Aanspreken ‘We weten uit analyses van arbeidsveiligheidsincidenten dat vooral op dat vlak nog genoeg te winnen is. Naast de juiste randvoorwaarden om veilig te werken, ligt ook bij de medewerkers zelf een grote verantwoordelijkheid. Niet alleen voor je eigen veiligheid, maar ook die van een collega. Elkaar aanspreken op onveilig gedrag moet vanzelfsprekend zijn.’
Veiligheidsbewustzijn
Pittige klus
Met het DVP zet ProRail in feite een digitaal hek om het spoor, legt projectleider Pepijn Cuypers uit. ‘Het paspoort geeft een up-to-date beeld van de bevoegdheden van de medewerker en hij kan laten zien dat hij gerechtigd is op die plek te zijn. We willen aantoonbaar hebben dat medewerkers legaal en competent aan het werk zijn.’
Cuypers is enthousiast over het project. Een interessante en, vanwege de omvang, ook pittige klus. Maar het gaat goed, zegt hij. Ruim tienduizend van de vijftien- tot twintigduizend beoogde kandidaten hebben de training al achter de rug. Ook aan de IT-kant worden spijkers met koppen geslagen. Sinds begin mei wordt hard gewerkt aan het ontwikkelen van een betrouwbaar DVP-systeem. ‘Als alles meezit, zijn we in oktober klaar.’
Ruggengraat Nog meer dan voorheen legt ProRail bij het DVP de focus op veiligheidsbesef. Ruggengraat van de training zijn de Life Saving Rules. Deze negen veiligheidsregels, opgesteld met de spoor branche, komen in de interactieve bijeenkomst uitvoerig aan bod. Er wordt gediscussieerd over veiligheidsdilemma’s waarmee spoormedewerkers te maken hebben.
Journaal ‘We ontvangen tegelijkertijd veel signalen die we oppakken. Zo wordt nu een online kennistoets ontwikkeld; veel spoormedewerkers vragen ons daar om. En omdat we het veiligheidsbewustzijn willen blijven stimuleren, denken we na over een vervolg op de training, bijvoorbeeld in de vorm van veiligheidjournaals.’
•
project
Warmtekoudeopslag stoomt op 12
Over zeven jaar moet zestien procent van de energie in Nederland duurzaam zijn. Warmte-koudeopslag (WKO) is een belangrijke techniek die helpt bij het behalen van deze doelstelling. BAM Nelis De Ruiter ontwerpt, bouwt en onderhoudt systemen voor het duurzaam verwarmen en koelen van gebouwen. Bijvoorbeeld in Amsterdam.
13
Martin Druif en Frans Heinis: ‘Het elektriciteitsverbruik van WKO is 40 tot 80 procent minder dan van conventionele koeling.’
Diemerzeedijk Naast WKO-systemen ontwerpt, bouwt en onderhoudt BAM Nelis De Ruiter ook permanente grondwaterbeheers systemen. Dit zijn systemen die de grondwaterstand beheersen, zoals in de parkeergarages bij het Museumplein en de ArenA, maar ook op begraafplaats De Nieuwe Ooster in Amsterdam. Saneringswerk doet BAM rond de ‘geïsoleerde’ Diemerzeedijk, de voormalige stortplaats tussen de hoofdstad en Muiden. ‘Alle denkbare verontreiniging zit daar in de grond. Dankzij ons beheerssysteem voorkomen we verspreiding van de verontreinigingen.’
‘E
en markt met potentie’, zegt bedrijfsleider Frans Heinis van BAM Nelis De Ruiter over het aanleggen en onderhouden van WKOsystemen. Zijn collega Martin Druif (hoofd Service & Onderhoud) verwijst naar de doelstelling van het ministerie van Infrastructuur en Milieu: over zeven jaar moet zestien procent van de energie in ons land duurzaam zijn. Warmte-koudeopslag is onmisbaar om die ambitie te behalen. De laatste twintig jaar zijn in Nederland meer dan 1.500 WKOsystemen gebouwd. Prognose voor 2020: twintigduizend systemen. Martin: ‘Dan moeten we er elk jaar net zo veel aanleggen als in de afgelopen twee decennia. Dat is vermoedelijk niet haalbaar, maar het geeft wel de behoefte en potentie aan.’
nabij het Centraal Station met moderne appartementen, kantoorpanden, de Open bare Bibliotheek (OBA), het conservatorium en trendy restaurants. Bijna alle panden op het eiland worden verwarmd en gekoeld door het WKO-systeem. Ook voorzag BAM Nelis De Ruiter veertig andere panden in de hoofdstad van de ‘groene’ klimaatbeheersing, zoals het Andaz Hotel aan de Prinsengracht, het Conservatorium Hotel, Casa400 en kantoorpanden op de Zuidas. Martin: ‘De grond in Amsterdam is uitermate geschikt voor WKO. Dat komt doordat de bodem bestaat uit dikke zandlagen, van 90 tot 190 meter onder het maaiveld. De opslagcapaciteit is daar veel groter dan in de Limburgse kleigrond.’
Trendy restaurants
Een WKO-systeem bestaat uit een warme en koude bron, die minimaal honderd en maximaal tweehonderd meter van elkaar verwijderd zijn, zodat ze niet met elkaar in aanraking komen. Oneerbiedig gezegd is zo’n bron een geboord gat in de grond, in Nederland maximaal driehonderd meter
BAM Nelis De Ruiter is momenteel betrokken bij de aanleg van dertig WKO-projecten. Verder exploiteert en onderhoudt het bedrijf zo’n 150 systemen. Het BAM-team bouwde in 2007 een omvangrijke warmte-koudeopslag voor het Oosterdokseiland in Amsterdam,
‘Niemand heeft er last van’
diep. In de zomer wordt vanuit de koude bron koel grondwater opgepompt om de warmte uit het gebouw te halen, als energiezuinig alternatief voor airco. Omdat de temperatuur bovengronds een stuk hoger ligt, warmt het grondwater op. Dit water wordt vervolgens via een warmtewisselaar ‘geïnjecteerd’ en opgeslagen in de warme bron. In de winter is het net andersom. Dus: grondwater vanuit de warme bron wordt opgepompt en maakt de temperatuur in het gebouw aangenaam. Het afgekoelde water stroomt naar de koude bron. Frans: ‘Het elektriciteitsverbruik van WKO is 40 tot 80 procent minder dan conventionele koeling. In vergelijking met een HR-ketel bespaar je met WKO-verwarming, in combinatie met een warmtepomp, 40 procent energie. Een gemiddeld WKO-project levert een CO2-reductie van 66 ton per jaar op. In twee tot acht jaar is het systeem terugverdiend. Het is de enige duurzame techniek die geen subsidie nodig heeft. De overheid stimuleert de aanleg van WKO. De systemen maken geen geluid, trillen niet en zijn netjes weggewerkt onder de grond. Niemand heeft er last van.’
Na de aanleg volgt de onderhoudsfase, zodat de capaciteit van de bron op peil blijft. Onderhoud is bij BAM Nelis De Ruiter een verhaal op zich, zegt Frans, doelend op de afdeling Service & Onderhoud. Martin: ‘De meeste aannemers zijn alleen geïnteresseerd in nieuwbouw. Onderhoud en monitoring hangt er bij, terwijl dat juist doorslaggevend is voor het goed blijven functioneren van het systeem. Na oplevering van een nieuwbouwproject bieden we een onderhoudscontract aan, van één tot dertig jaar. Ongeveer 150 projecten zitten in onze portefeuille.’ Frans: ‘Met meerjarige onderhoudscontracten ontzorgen we de opdrachtgever. De prijs per jaar is afhankelijk van de capaciteit van de bron. Zie het als een levensverzekering. Is er iets kapot, dan repareren we het kosteloos. Via een digitale verbinding houden we het systeem nauwlettend in de gaten. Steeds vaker sluiten we onderhoudscontracten af voor WKO-systemen die we niet zelf hebben gebouwd.’ Hoe ziet dat onderhoud er precies uit? Hoofd Service & Onderhoud Martin spreekt van “spuien” en “jutteren”. ‘Als een koude bron de hele zomer heeft gewerkt, kunnen kleine deel-
tjes zorgen voor verstoppingen in het systeem. Daarom is het van belang bij het omschakelen - van koud naar warm - dat we de bronnen spoelen of spuien om het vuil te verwijderen’.
Drukgolf Frans: ‘Door preventief spuien, houden we de bron in goede conditie.’ Over “jutteren” zegt Martin: ‘Een methode om “verstoppende” deeltjes van de boorgatwand te verwijderen. De waterstand in de bron duwen we met lucht ongeveer twintig meter naar beneden. Vervolgens laten we de lucht in één keer ontsnappen. Dankzij de drukgolf die ontstaat, komen de deeltjes los en verwijderen we die.’ Martin en Frans voorspellen een zonnige toekomst voor WKO. ‘Niet alleen nieuwbouw, maar ook gerenoveerde panden krijgen steeds vaker een WKO-systeem. Net als appartementencomplexen, ziekenhuizen en flats.’
•
ja/nee
Project Stadsbrug De Oversteek, Nijmegen
‘Om te overleven, moeten we nú schoolverlaters aannemen’
Janna Mud Projectleider FNV Bouwkolom
Leendert Klink
‘Tussen medio 2009 en maart 2013 zijn er ongeveer 50.000 mensen de bouw uitgestroomd. Dat neemt door de vergrijzing alleen nog maar toe. Het aantal leerlingen in opleiding neemt af. Daarom zeg ik ja. Je moet nu mensen binnenhalen zodat de vakkennis wordt overgedragen en behouden blijft. Dat lijkt in tegenspraak met de huidige ontslaggolf, waar ook oudere werknemers slachtoffer van worden. Jongeren kunnen begeleid en gecoacht worden door ouderen, die bijvoorbeeld via deeltijd-WW ruimte maken. Ik vind wel dat BAM en andere bedrijven alles moeten proberen om het oudere personeel te behouden door hen in te zetten voor scholing en begeleiding. Je moet jongeren aantrekken door te laten zien dat het om échte banen gaat en dat er de komende jaren behoefte is aan personeel.’
‘Als je kijkt naar de BV Nederland op langere termijn, dan is de vergrijzing enorm. In de bouw speelt dat nog extra: de gemiddelde leeftijd van uitvoerend personeel ligt rond de 50 jaar. Straks zien we in korte tijd een hele generatie vertrekken. Dan moeten we simpelweg de mankracht hebben om dat op te vangen. En misschien nog belangrijker: de nieuwe generatie moet nu al beginnen, zodat de oudere generatie alle kennis kan overdragen. Hun kennis mag niet verloren gaan. Het duurt jaren voor je alle kneepjes van dit vak leert. Ik denk dat we jongeren kunnen verleiden, omdat we een groot, stabiel bedrijf zijn met veel carrière-mogelijkheden. Dit laatste is momenteel lastig gezien de huidige situatie van BAM (reorganisaties). Toch is het belangrijk om de blik op de toekomst te houden en uiteraard zullen we met het voorgaande wel rekening moeten houden.’
ja
14
1987
toen/nu 2013
Directeur HR bij BAM Infratechniek
ja
15 15
waalbrug Zo zag Nijmegen Noord er ooit uit, met de rustieke strandjes. Maar de stad voert onder de projectnaam ‘Nijmegen omarmt de Waal’ grote veranderingen door. Op de plek van de bekende Waalbrug wordt de rivier de Waal verbreed. Die brug was ontworpen voor het verkeer van 1936 en was voor het verkeer van vandaag te smal geworden. Er zijn vooral verkeersproblemen om Nijmegen in te komen. De Waalbrug wordt met 200 meter verlengd, én tegelijk gerenoveerd. Daar komt bij dat aan de noordkant van de stad (dus vanuit Nijmegen-Centrum over het water) een stadsuitbreiding is gepland van 15.000 woningen. Om die redenen heeft de stad besloten een tweede brug aan te leggen.
de oversteek Sander Roesink, contractmanager Bouwcombinatie Stadsbrug Nijmegen (BAM Civiel en Max Bögl): ‘De nieuwe brug heet De Oversteek; een verwijzing naar 20 september 1944, toen geallieerde troepen op deze plek de Waal overstaken. Het is de langste boogbrug met één boog in Europa. Hij is 285 meter lang, zestig meter hoog van wegdek tot de top van de boog, en 25 meter breed. Er zijn vier rijstroken, ruimtereservering voor één ov-strook en één fiets- en voetpad. Het staal is hoogwaardig, voor de kenners: S690. In Europa wordt hierover gepraat: en terecht, hij is prachtig. In april is de brug ingevaren, in november 2013 leveren we hem op. Het ontwerp is van Ney-Poulissen Architects.’
het getal
102 16 • BAM Infratechniek Mobiliteit plaatst 102 flitspalen in Noord- en Zuid-Holland • Nieuwe palen zijn voorzien van camera en computer; het fotorolletje is passé
J
a, er gaat wel eens een autoraampje open. En ja, er klinkt wel eens een lelijk woord. Het is een bijzondere klus, wil Cees van der Hoeven maar zeggen. Tot aan het einde van dit jaar plaatst het team van de projectleider van BAM Infratechniek Mobiliteit in totaal 102 flitspalen in Noord- en Zuid-Holland. De palen - voor snelheid en voor rood licht - worden geplaatst in opdracht van het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB). Van de 102 stuks worden er 99 vervangen; op drie plekken komen er nieuwe bij. De oude waren niet meer van deze tijd, zegt Van der Hoeven. ‘Ze maken nog gebruik van een fotorolletje, dat op zeker moment vol is en er door een agent wordt uitgehaald. De nieuwe palen zijn voorzien van een camera en een computer die de opnames per satelliet verstuurt naar het CJIB. De
overtreder heeft de bekeuring en de foto de volgende dag al op de deurmat.’ Met de klus is een bedrag van 700.000 euro gemoeid. Een paal plaatsen is gemiddeld twee dagen werk voor BAM Infratechniek: de weg openbreken, de kabels leggen,
‘De overtreder heeft de bekeuring en de foto de volgende dag al op de deurmat’ nieuwe detectielussen aanbrengen en de palen omwisselen, de camera instellen en de computer inregelen. ‘Je moet soms een heel kruispunt stilleggen’, aldus Van der Hoeven. ‘Dus moeten we ook gebruik maken van verkeersmaatregelen en verkeersregelaars.’
•
kort
flex
Friesland: lekker werken BAM Rail gaat vanaf de zomer in Friesland werken. In drie delen voert de spooraannemer, in samenwerking met Swietelsky, van juli tot november werkzaamheden uit tussen Meppel en Leeuwarden. Projectleider Robert van Eekelen: ‘Het is lekker werken hier, vergeleken met de drukke Randstad. We bereiden nu het eerste deel van het project tussen Meppel en Wolvega voor. ‘Begin juli starten we met het vernieuwen van tien kilometer bevestigingsmiddelen, twee kilometer dwarsliggers en tien kilometer spoor. In oktober vernieuwen we nogmaals tien kilometer spoor tussen Wolvega en Heerenveen en een wissel/spoorvernieuwing op station Heerenveen. In november vernieuwen we spoorstaven van de draaibrug over het Harinxmakanaal bij Leeuwarden.’
Van de dierentuin naar het centrum In het kader van het Plan Centrumvernieuwing Emmen, werkt BAM Civiel Noordoost vanaf juni aan de Tunnel Hondsrugweg. Omgevingsmanager Florine VerverBax: ‘Bovenop de tunnel komt een plein dat het centrum met Dierenpark Emmen zal verbinden; de gemeente wil de bezoekers van het park ook in de binnenstad ontvangen. De tunnel komt ter hoogte van de Hondsrugweg en gaat onder het gemeentehuis door; hij is 235 meter lang. In beide richtingen bouwen we een aparte tunnelbuis, elk met twee rijbanen. We gebruiken CSM-damwanden die tijdens het frezen aangelegd worden – er wordt dus niet geheid. Ook bijzonder is social return; tijdens de bouwfase creëren we zes werkplekken voor langdurig werklozen en stagiairs.’ Op 15 december 2014 moeten beide tunnelbuizen open voor verkeer.
denken in 3d Virtueel bouwen, oftewel Building Information Modelling (BIM), wint aan terrein in bouwend Nederland. Bouwprocessen worden inzichtelijker en faalkosten nemen af. Infra Actie vroeg twee ontwerpers van BAM Infraconsult of BIM de verwachtingen waarmaakt. Dirk van der Ploeg (links) en Lennart Lippens
R
ijkswaterstaat, ProRail en de Rijksgebouwendienst schrijven in aanbestedingen steeds vaker het gebruik van BIM voor. ‘Virtueel bouwen is de toekomst’, stelt projectleider Ontwerp Dirk van der Ploeg van BAM Infraconsult dan ook. Hij introduceerde een 3D-model bij OV SAAL, het design & constructproject dat ervoor zorgt dat er meer treinen kunnen rijden op het spoor tussen Schiphol, Amsterdam, Almere en Lelystad. Dirk: ‘Belangrijkste bij grote projecten is dat we disciplines zoals spoor, kunstwerken en grondwerk goed op elkaar afstemmen. Elke discipline maakt een eigen ontwerp. Die modellen voegen we samen in een coördinatiemodel en dit koppelen we aan de planning van het project. Wat volgt: een simulatie van het bouwproces - een filmpje zodat alle betrokken partijen precies weten hoe het er buiten uit gaat zien. Problemen tackelen we in de voorbereiding. Zo zagen we bijvoorbeeld dat een bovenleidingportaal op een kunstwerk niet op de juiste plaats stond. Dat passen we direct aan in het ontwerp, zodat dat betrouwbaar blijft en de faalkosten
verminderen. Want anders hadden we bij de uitvoering het probleem pas ontdekt.’ Net als bij OV SAAL wordt BIM toegepast bij het project Sluiskiltunnel in ZeeuwsVlaanderen. Verschillende BAM-bedrijven bouwen met andere partijen een tunnel onder het Kanaal van Gent naar Terneuzen, over een lengte van bijna anderhalve kilometer. Het diepste deel van de twee tunnelbuizen ligt 33 meter onder NAP.
Minder fouten Ontwerper Lennart Lippens ontwierp een 3D-model, speciaal voor de toeritten van de tunnel. ‘Het model gebruiken we voor het maken van bouwtekeningen en het afstemmen van onder meer de disciplines: boortunnel, civiel, wegen, spoor, architectuur, bouwkunde in de omgeving’, vertelt hij. ‘We visualiseren bijvoorbeeld de bouwkuipen, bedieningsgebouwen, het kabel- en leidingwerk, het wegontwerp, matrixborden en vangrails. En: normaal kijk je later in het bouwproces waar betonsparingen komen, nu doen we dat eerder. Dat heeft als voordeel dat je verrassingen uitsluit en minder fouten
maakt. Je krijgt een beter inzicht in het bouwproces en kunt informatie op elkaar afstemmen, in plaats van dat iedereen zich vasthoudt aan een eigen ontwerp en het overzicht ontbreekt.’
Niemand geloofde erin Dirk: ‘Dankzij BIM hebben we ons werkproces beter in de hand. Minder fouten, kortere doorlooptijd en dus een lagere kostprijs. Prettig voor de klant. Bovendien laten we het model zien aan stakeholders en opdrachtgevers, zodat ook zij precies zien waar we mee bezig zijn.’ Volgens beide ontwerpers wordt de techniek voor het ontwerp van 3D-modellen steeds toegankelijker. Hobbels bevinden zich aan de ‘menskant’. Lennart: ‘Sommigen zijn sceptisch over veranderingen en denken nog in 2D in plaats van 3D. Zeker na de problemen in de aanloop van de eerste ‘virtuele’ bouwprojecten. Mijn ervaring: BIM leeft nog niet bij iedereen.’ Dirk: ‘Twee jaar geleden geloofde geen van de betrokkenen bij OV SAAL in BIM. Dankzij een model waarin ieder zijn bijdrage aan het geheel ziet, neemt het draagvlak toe.’
•
17
bam@
volgens mij
@Leiderdorp Op de plek van de gesloopte brug over de Oude Rijn wordt een tweede verbrede en verdiepte rijbaan voor de A4 gebouwd. Voor dit aquaduct zijn in mei drie grote stalen delen over water aangevoerd.
@Arnhem Stoominjectie biedt uitkomst bij de sanering van vervuilde bodem. BAM Milieu bedacht de methode waarmee meer dan 95 procent van de verontreinigingen wordt verwijderd.
Johan Galjaard > >
Voorzitter VNconstructeurs Uitrekenen wat een betonnen kolom kost, kan iedereen. Toch? Niet dus, aldus Galjaard
‘U 18 18
@Leeuwarden BAM Speciale Technieken vijzelt het aquaduct Langdeel op de N31 voor reparatiewerkzaamheden. Vijzelen - langzaam omhoog brengen - van een aquaductbak is nog niet eerder vertoond. Na reparatie wordt de aquaductbak terug in positie gelegd.
@Wormerveer BAM Rail legde op 24 maart nieuw spoor en een nieuw wissel: in opdracht van ProRail werkt de spooraannemer aan het station, verbetert de toegankelijkheid daarvan en legt twee zijperrons aan.
@Utrecht Het nieuwe Betonlaboratorium van BAM Infraconsult is op 29 mei geopend. De openingsceremonie werd verricht door Hans Ramler en Aad van der Horst (beiden BAM Infraconsult).
@Rotterdam In de Botlek is BAM Leidingen & Industrie half maart gestart met het aanbrengen van equipment voor een nieuwe fabriek van Cabot.
@Deurne In maart verwijderde BAM Infratechniek oude gasleidingen voor de Gasunie. Hiervoor werd een door BAM Infratechniek ontwikkelde methode gebruikt.
@Utrecht Project Utrecht Vleugel afgerond; team nog een keer bij elkaar. BAM Rail legde nieuw spoor aan over een lengte van zes kilometer tussen Utrecht Vaartsche Rijn en Houten.
@Nieuw Buinen In het kader van het project Wijken voor Water heeft BAM Wegen dit voorjaar bruggetjes geplaatst in een waterrijk gebied tussen twee nieuwbouwwijken. Het gebied dient als tijdelijke berging van rioolwater bij veel neerslag.
itrekenen wat een stalen balk kost of een betonnen kolom, is niet moeilijk. Je maakt een sommetje, er rolt een getal uit, en klaar. Dat kan toch iedereen? Het zal u verbazen hoeveel mensen dit denken. Ook professionele opdrachtgevers, inkopers van grote bouwbedrijven - hoe vaak selecteren zij niet een constructeur gewoon op de laagste prijs? En brengen daarmee de waarde van wat zij inkopen terug tot iets wat zich alleen nog op prijs kan onderscheiden, net als een stapel stenen? Een constructeur doet echter veel meer. Hij vertaalt de wens van een opdrachtgever en de vormgeving van een architect in een veilig en functioneel constructief ontwerp. Of dit nu een brug of het skelet van een gebouw is. Hij ontwerpt, vertaalt zijn ontwerp in materialen en afmetingen en toont met berekeningen aan dat zijn ontwerp aan de gestelde
eisen voldoet en veilig is. Meer dan een sommetje dus. Het selecteren van de goede adviseur is voor een opdrachtgever lastig. Hoe beoordeelt hij de kwaliteit van zijn werk en hoe krijgt hij zekerheid dat er een veilige constructie wordt ontworpen en berekend? In antwoord op deze vragen heeft de beroepsgroep het Constructeursregister RC/RO opgericht. De ingeschreven registerontwerpers en -constructeurs hebben aangetoond over voldoende vakbekwaamheid en deskundigheid te beschikken om een veilige constructie te ontwerpen en te berekenen. Door een onafhankelijke bewaking van de kwaliteit bij toetreding door een gerenommeerde toetsingscommissie én door de eis van permanente educatie, biedt het register de zekerheid dat de ingeschreven adviseurs (blijvend) aan deze kwaliteiten voldoen. Hun gedragscode - de registerconstructeurs en ontwerpers ondertekenen die bij toetreding - vereist bovendien dat zij hun werkzaamheden zorgvuldig verrichten en de grenzen van hun deskundigheid erkennen. Het register biedt opdrachtgevers een maatstaf bij selectie, voor de constructeur is het een middel om zijn deskundigheid aan te tonen. Op dit moment zijn de meest vooraanstaande ontwerpers en constructeurs van Nederland al in het register ingeschreven. Ik hoop van harte dat opdrachtgevers deze kwaliteitseis zullen (h)erkennen en als minimum standaard bij hun selectie gaan hanteren. Zo draagt het register bij aan de constructieve veiligheid van onze woon-, werk- en leefomgeving.’
colofon
@Terneuzen Boorbara, de boormachine van de Sluiskiltunnel, brak in april door het dichtblok van het Kanaal van Gent naar Terneuzen en bereikte de overkant. Om te voorkomen dat grondwater door het dichtblok de schacht in kon stromen, stond deze vol met water.
@Zuid-Schermer BAM Infratechniek Midden-West plaatste in opdracht van Joulz - specialist in energieinfrastructuren - twee districtstations ter vervanging van een oud station. Daardoor krijgt het dorp nog steeds gas als er onderhoud gepleegd wordt aan de districtstations.
@Assen BAM Infratechniek Mobiliteit heeft in mei nieuwe startlichten op een bestaand portaal aangebracht op het TT-circuit. Daarnaast zijn verkeerslichten geleverd en geplaatst voor de pitstraat.
@Leeuwarden BAM Speciale Technieken brengt sinds april in totaal 940 meter cement-betonietwanden aan voor de aquaductbak over de N31. Deze vormen een waterkerend scherm en worden gegraven door twee kranen met speciale graafknijpers.
Infra Actie informeert vier keer per jaar over de projecten van BAM Infra op het gebied van civiele en industriebouw en boven- en ondergrondse infrastructuur. In BAM Infra zijn de volgende bedrijven gebundeld: BAM Civiel, BAM Infratechniek, BAM Rail, BAM Wegen en BAM Infraconsult. Redactieleden Kathleen Banga-Davis, Mieke Chibani, Karin Dooren, Bart Hogenbosch, Jeroen Kleijn, Henk Kuipers, Karin van der Tas-Pennin, Willem Weeda, Rob van Wingerden Concept & realisatie ZB Communicatie & Media bv, Ede Vormgeving ZB/Marinka Reuten Tekst Willem Andrée, Patrick Boor, Annemieke Lenssinck, Machiel Rebergen, André Ritsema, Michiel van Straten Fotografie Gerard van Bree, Thea van den Heuvel/ DAPH, Harmen de Jong, Jane van Raaphorst, Eelco Schouten, John Voermans, De Beeldredaktie, Hollandse Hoogte Drukwerk Modderkolk Grafische Projecten Contactadres BAM Infra, postbus 2419,3500 GK Utrecht, telefoon (030) 287 68 76 e-mail
[email protected] ISSN 1574-9568
19
kroon juweel PROJECT Aanleg halve aansluiting N50 Kampen WAAROM Betere bereikbaarheid industrieterreinen Zuiderzeehaven, Haatland en Bedrijvenpark WIE Paul Vellinga, coördinator gemeente Kampen WANNEER Maart 2012 tot december 2012 CONTRACTWAARDE
1,4 miljoen euro AANNEMER BAM Wegen
Regio Oost
‘K
20
ampen groeit. Met meer verkeer op onze wegen tot gevolg. Vanaf de N50 van en naar Zwolle konden drie bedrijventerreinen worden bereikt via slechts één op- en afrit. Dit zorgde voor opstoppingen en vertragingen. Begin 2012 beloofde de gemeente de bedrijven vóór het einde van het jaar een extra ontsluiting. Kortom, een enorme druk. Contracten moesten nog worden opgesteld, niet alle vergunningen waren binnen. Daarom kozen we voor een UAV-gc contract, waarin de aannemer de tekeningen maakt en de bouwwerkzaamheden uitvoert. Snel en slagvaardig konden we met BAM zaken doen. Prima samenwerking, zeker gezien het tijdgebrek. Waarom een halve aansluiting? Vanwege ruimtegebrek. Iets verderop - richting Emmeloord - ligt een brug over de IJssel. Die is te steil voor vrachtverkeer om snelheid te maken. Vanuit Kampen Noord kun je dus wel naar Zwolle, maar niet de Noordoostpolder in. Bouwen op een zachte veengrond maakte het werk complex. Er was een laag zand nodig die honderd dagen lang als een spons fungeerde en het water uit de grond trok, zodat de aansluiting in de toekomst niet verzakt. Vervolgens is het zand verwijderd en werden de fundering plus constructie aangebracht. In het laatste weekend van oktober was de weg vrij van verkeer en is de extra ontsluiting aangesloten op de N50. Net als de in- en uitvoegstroken. Ook is de hoofdrijbaan verbreed en is een nieuwe deklaag aangebracht. Deze aansluiting is een aanwinst voor Kampen.’
