Informatiemaatschappij College 2 Betrouwbaarheid en waarheid
College 2
Video: Wiki’s waarheid
IMIJ in het nieuws • Google laat United Airlines nog een keer bijna failliet gaan.
Documentaire van VPRO's Tegenlicht over de gevolgen van Web 2.0 voor ons idee van 'waarheid'. Met Wikipedia als illustratie wordt gekeken naar de voor- en tegens van de 'Wisdom of Crowds'.
[bron: automatiseringgids.nl, 10 sept 2008]
Beslissen in de informatiemaatschappij
Gedachte-experiment • TV-programma • Eindspel: keuze tussen twee dozen • Advies – Linda: • “Neem de linker”
– Robert: • “Neem de rechter”
• Wat doe je?
• Eindeloze hoeveelheid voorbeelden: – – – – – –
Wat gaan studeren? Waarin investeren? Welke hypotheek afsluiten? Wel of geen operatie? Voor of tegen stemmen? Persoon wel of niet aannemen? – …
1
De ‘information consultant’ • In deze rol adviseert de informatiekundige cliënten over de informatie waarop deze zich (het best) kan verlaten.
De ‘information broker’ • In deze rol heeft de informatiekundige de verantwoordelijkheid om het kaf van het koren te scheiden.
vb. schriftelijk / mondeling rapporteren
Kerncompetentie • Doel: onderscheid kunnen maken tussen betrouwbare en onbetrouwbare informatie
I. Betrouwbaarheid
• Wat behelst deze vaardigheid? • Op verschillende niveaus: – oppervlakkig – diep
Imij in het nieuws Welke informatie is betrouwbaar?
BURGEMEESTER LEEK EEN MINUUTJE DOOD [NRC, 11 augustus 2006]
2
Wat was er gebeurd?
Welke informatie is betrouwbaar?
11 augustus 2006,10:40 Teletekst bericht: “Burgemeester van Utrecht overleden”
De waarheid
11 augustus 2006,10:41 Teletekst trekt bericht in
Beste CU.UU.NL e-mail account eigenaar, Dit bericht is afkomstig van CU.UU.NL messaging center voor alle CU.UU.NL e-mail account eigenaars. We zijn nu bezig met de verbetering van onze databank en e-mail account center. Wij zijn het verwijderen van alle ongebruikte CU.UU.NL e-mail account te creeren van meer ruimte voor nieuwe accounts. Om te voorkomen dat uw account uit afsluiting krijgt u hieronder te werken, zodat we weten dat het een van de huidige account gebruikt. Bevestig uw e-mailadres hieronder identiteit Email Gebruikersnaam: EMAIL Wachtwoord: Adres:
Beste mensen, Momenteel gaat binnen de UU een mailbericht rond, waarin u verzocht wordt om uw gebruikersnaam en wachtwoord op te geven, vanwege een upgrade van webmail. Het bewuste mailbericht is NIET afkomstig van de UU of van ICT-Bèta! Reageer er dus niet op. Heeft u uw gegevens toch doorgegeven, dan verzoeken wij u zo spoedig mogelijk contact op te nemen met het Servicemeldpunt. Met vriendelijke groet,
Afdeling:
Chun Wing Lai
Opgelet! Account eigenaar die weigert te updaten zijn of haar account binnen zeven dagen na ontvangst van deze waarschuwing verliest zijn of haar account definitief.
ing. C.W. Lai | Coördinator Servicegroep ICT-Bèta | Faculteit Bètawetenschappen | Universiteit Utrecht | Padualaan 8 - 3584 CH Utrecht | T. (030) 253 3795 |
[email protected] |
Dank u voor het gebruik van CU.UU.NL! Waarschuwing code: VX2G99AAJ Susan De Boer ONLINE SERVICES
From: "Petra Nooteboom“
To: [email protected] Subject: Tentamen BCI Geachte Heer van Eijk, Ik heb onlangs vernomen dat het tentamen van het vak BCI uit meerkeuze vragen zou bestaan ipv open vragen. Is dit juist? Mvg, Petra Nooteboom
3
‘Miljonair’ bedriegt Pauw & Witteman
• De eindredacteur: “De man heeft in vijf andere media gestaan, waaronder Trouw en De Volkskrant. Dan denk je dat het klopt.”
Hoe te beoordelen of bepaalde informatie waar is?
Wetenschap betrouwbaar? In 1990 opent het Journaal met groot nieuws: een Nederlands team van onderzoekers onder leiding van professor Buck heeft een middel tegen Aids gevonden. Binnen een paar jaar moet er een medicijn op de markt komen om patiënten te genezen.
Soorten informatie
• Dat hangt af van: (a) waar het vandaan komt en
(a) eerstehands
• Eerstehands informatie wordt direct verkregen.
(b) tweedehands
(b) hoe en
• Tweedehands informatie wordt indirect verkregen via een intermediair.
(c) waarlangs het is verkregen.
Opdracht
Wat kan uit dit kunstwerk over het onderscheid worden afgeleid?
Voor eerstehands informatie zijn van belang: • Voor eerstehands informatie zijn van belang: (a) de bron en (b) de methode
• Voor tweedehands informatie daarnaast (c) de intermediair.
4
Opdracht
Tussenconclusie: Bron en intermediair zijn relatief.
• Is Wikipedia een bron of een intermediair?
Waarheid
Imij in het nieuws • Krantenkop: TAS VOL DOPING BIJ EK-HOTEL [Algemeen Dagblad, 15 augustus 2006]
• Krantenkop dag later: VERBODEN MIDDELEN BLIJKEN VITAMINES [Algemeen Dagblad, 16 augustus 2006]
Wat is waarheid?
II. Bron en methode
5
Betrouwbaarheid van de bron • Roothaan onderscheidt twee fundamentele bronnen van waarheid:
Waarom zijn deze waar?
Omdat ze toetsbaar zijn.
1. ervaringskennis 2. wetenschappelijke kennis
Falsificatieprincipe •
Welke informatie is volgens dit principe toetsbaar?
Iets is waar als: 1. Alle olifanten zijn grijs. 1. het falsificeerbaar is en
2. Alle olifanten zijn roze. 2. het niet gefalsificeerd is
3. Olifanten kunnen roze zijn.
Twee soorten toetsbaarheid:
1. subjectief
Van subjectief naar intersubjectief • gedachten – uitdrukken – meedenken
2. intersubjectief • gevoelens – uiten – meevoelen
6
Principe van herhaalbaarheid
Opdracht
• experiment kan worden overgedaan / nagedaan. • vereiste: omstandigheden waarin de informatie is verkregen zijn bekend. • intersubjectief: herhaalbaar door anderen
• Welk van beide werkt beter? Hoe toetsen?
Verschillen in methoden
Opdracht
• in de rommelige, complexe praktijk
The greatest enemy of any one of our truths may be the rest of our truths.
• onder gecontroleerde omstandigheden
[William James, psycholoog]
• •
via zintuigen via meetinstrumentarium
Noodzaak van zowel ervarings- als wetenschappelijke kennis • Het voordeel van ervaringskennis is dat het subjectief is.
• Het nadeel van ervaringskennis is dat het subjectief is.
• Het voordeel van wetenschappelijke kennis is dat het intersubjectief is.
• Het nadeel van wetenschappelijke kennis is dat het intersubjectief is.
Wat zegt deze uitspraak over de waarheid?
Opdracht: Pas toe op QSM biedt haar klanten een aanpak, een toolset en industriedatabase met unieke management informatie om (software) projecten te kunnen benchmarken, te begroten, te volgen, bij te sturen en te analyseren. [www.qsm.nl]
7
Werkwijze van het wetenschappelijk publiceren
IOBM: Aanpassing literatuur • Editie van boek Daft: Richard L. Daft, Understanding the Theory and Design of Organizations, International Students Edition, 2007 ISBN13: 978-0-32442271-9 ISBN10: 0-324-42271-7
Betrouwbaarheid van de intermediair
• Andere versie was moeilijker verkrijgbaar. • Deze versie is goedkoper. • Als je de andere versie al hebt: geen ramp - de inhoud is op grote lijnen hetzelfde gebleven.
Pijlers van betrouwbaarheid:
• Wanneer is een intermediair betrouwbaar?
(a) expertise, deskundigheid, vakmanschap
• Als deze niet de bron van de informatie is.
(b) integriteit, eerlijkheid (c) amateurisme, passie, inzet, vakliefde
Expertise • De kundigheid om de (essentie van de) informatie onveranderd door te geven, zonder er aan toe te voegen of er uit weg te laten.
Fluisterspel
8
Fluisterspel De grote behaarde man slenterde samen met de tengere bazige vrouw over het smalle groene grindpad.
Fluisterspel • Input: – De grote behaarde man slenterde samen met de tengere bazige vrouw over het smalle groene grindpad.
• Output (20 september 2006) – Een dingen man loopt met een dingen vrouw over het pad.
• Output (19 september 2007) – Een grote man op een grote vrouw op een bospad.
Fluisterspel
Integriteit • Cees Hamelink beschrijft in ‘Regeert de leugen?’ de rol van leugen en bedrog in de samenleving.
Wat is liegen?
Waarom liegen?
• een bewust en doelgericht handelen om een ander te misleiden
1. strategisch manoeuvreren in politiek, commercie, sociale leven.
• gevolg: ondermijning van vertrouwensrelatie
• •
aandacht trekken (profilering) aandacht afleiden (veiligheid)
9
Waarom liegen? 2. persoonlijkheid: ziekte, dwangneurose
Imij in het nieuws Reclame De nieuwe Daihatsu Cuore in strijd met Nederlandse Reclame Code De aanprijzing “voordeligste, zuinigste en schoonste benzineauto van Nederland” is misleidend en oneerlijk [www.reclamecode.nl, 12 september 2008]
Opdracht: I have always noticed that people will never laugh at anything that is not based on truth.
III. Intermediair
[Will Rogers, comedian] Wat zegt deze uitspraak over de waarheid?
Hoe betrouwbaarheid van intermediair bepalen? zo?
Bepalen van betrouwbaarheid van intermediair Intersubjectief: op basis van a. testen b. verdiensten
10
Testen van intermediair • Vergelijken van informatie via de intermediair met informatie verkregen langs andere weg.
Beperkingen van testen
Beperkingen van testen 1. meerdere rondes nodig
Betrouwbaarheid
2. voor handen zijn van vergelijkingsmateriaal
Betrouwbaarheid
Betrouwbaarheid op basis van verdiensten • Voorbeelden: credits, diploma’s, titels, certificaten, referenties, awards, eervolle benoemingen, etc.
11
Betrouwbaarheid op basis van verdiensten
Hoe credits opbouwen in de wetenschap?
Opdracht
Beperkingen
Believe those who are seeking the truth; doubt those who find it.
• verlies van objectiviteit: reputatie, imago, beeldvorming, goede / slechte naam, …
[André Gide, schrijver] • Wat zegt dit over de waarheid?
Waarheid
IV. ICT
• Het Internet is vergelijkbaar met een vuilnisbelt in Calcutta waar mensen op zoek gaan naar eetbare of verkoopbare voorwerpen: ‘Er zijn wel diamanten, maar hoe vind ik die?’ Het gaat erom de juiste (kritische) vragen te stellen, goed te leren lezen en luisteren. [Joseph Weizenbaum]
12
Waar zijn die diamanten?
university of nigeria
Op wikipedia?
Wikipedia • Nature, wetenschappelijk tijdschrift (15-12-05): – ‘Wikipedia even betrouwbaar als Britannica’
• H. Nijenhuis, redactiechef nrc.next (30-06-06): – ‘We willen niet meer dat Wikipedia als bron vermeldt wordt in nrc.next. We moeten betrouwbaar zijn. We hebben een naam hoog te houden.’
• Wikipedia oprichter Jimmy Wales (10-08-06): – ‘Wikipedia wil betere kwaliteit.’
Wikipedia
Video: Wiki’s waarheid
• Theoloog blijkt nepprofessor (07-03-07): – Wikipedia ligt onder vuur, nu is gebleken dat een van zijn prominente medewerkers van de site loog over zijn opleiding en achtergrond.
• Software onthult geknoei Wikipedia (17-08-07) • Mabel en Friso pasten lemma aan (29-08-07) – Het echtpaar schrapte uit de tekst ‘dat Mabel incomplete en onware informatie had verstrekt’ de passage ‘en onware’.
Documentaire van VPRO's Tegenlicht over de gevolgen van Web 2.0 voor ons idee van 'waarheid'. Met Wikipedia als illustratie wordt gekeken naar de voor- en tegens van de 'Wisdom of Crowds'.
13
Website
Planning Bekijk regelmatig: Organiseer je zelf http://www.cs.uu.nl/docs/vakken/imij
Hartelijk dank voor jullie aandacht. Succes!
14
