Informatiemaatschappij College 6 ICT en ethiek
College 6
Ethiek in de informatiemaatschappij De maatschappij verandert ICT zorgt voor nieuwe (morele) vraagstukken waarvoor geen pasklare antwoorden bestaan.
Enorme hoeveelheid aan vraagstukken • Gebruik van andermans draadloze netwerk
• UU gaat na welke websites studenten op Universiteitspc’s bekijken?
• Postcodes van pedofielen op internet
• ICT-Speelgoed ‘My secret Pal’ om geheimen bij kinderen te ontfutselen
• Publiceren van de foto’s van de dief van je mobiele telefoon
• Vier van de vijf Franse studenten plegen plagiaat. • …
Lastige kwesties een greep
1
1st int. Conference on HumanRobot Personal Relationships June 12-13, 2008 Maastricht University
bruikbaar in de praktijk
Ethische theorieën
Uitgangspunten
1. Deontologie •
De theorie
theorie van Kant
3. Deugdenethiek (niet in de leesmap)
2. Consequentialisme / gevolgenethiek 4. Theorie van het • handeling-utilitarisme sociale contract • regel-utilitarisme
• plichten / verantwoordelijkheden gevolgen rechten • handelingen / acties regels • individu groep / samenleving
Doel van dit college De theorieën kennen en deze kunnen toepassen op concrete situaties uit de praktijk van de informatiemaatschappij
De praktijk een aantal recente kwesties
2
Manhunt 2
Gewelddadige informatie Waar ligt de grens van het (moreel) toelaatbare?
Manhunt 2 • 30 augustus 2007 – Nederlandse overheid kan Manhunt 2 niet verbieden – Minister verwijst naar mogelijkheden in Europees verband.
Handleiding
• spel in Groot-Brittannië verboden – moordenaar van een 14-jarige jongen zou zich hebben laten inspireren door Manhunt 1. – ouders van vermoorde jongen verwijten gameindustrie morele onverantwoordelijkheid
‘How to commit suicide’ ‘How to make a bomb’ ‘How to make a virus’ ‘How to …’
• Wat vind jij?
‘How to make a bomb’ • 16 januari 2007 in het nieuws: – Nationaal Coordinator Terrorismebestrijding, Tjibbe Joustra maakt zich zorgen over Arabische instructiefilms op internet die gedetailleerd laten zien hoe je een explosief of bomgordel maakt.
• Vind je de verspreiding van dergelijke informatie toelaatbaar of niet? – waar ligt de grens?
3
Onbetrouwbare software Wie is verantwoordelijk? Wie neemt de verantwoordelijkheid?
Therac-25 software • 3 doden en 3 zwaar gewonden in een tijdsbestek van 19 maanden • producent nam tot aan het vijfde incident klachten niet serieus • fout in software uiteindelijk door een arts zelf ontdekt • ziekenhuizen en patienten niet tussentijds ingelicht
Deontologie •
• Waar liggen de verantwoordelijkheden?
Wat kenmerkt deze zienswijze?
normen, wetten, geboden, principes en overtuigingen
verplicht zijn, de plicht hebben, moeten, niet anders kunnen, geen andere mogelijkheid hebben, ‘gij zult’, het is verboden om , …
Theorie van Kant Elke regel die je hanteert is in overeenstemming met het categorisch imperatief: 1. Handel zo dat de regel die je nu volgt een algemene wet voor ieder zou zijn.
De informatiemaatschappij vs. de energiemaatschappij
of 2. Handel altijd met je jezelf en de ander als doel, nooit als middel.
4
“Stroomrekeningen IT-industrie en internet rijzen de pan uit” • Spits, 12 september 2007: – Bedrijven besteden vaak al meer geld aan energie dan aan personeel – Uitstoot CO2 al bijna net zo groot als die van de wereldwijde luchtvaart – Hoeveelheid electriciteit benodigd voor een individuele zoekopdracht is genoeg om een spaarlamp een uur te laten branden.
Consequentialisme Wat kenmerkt deze zienswijze? meer gunstig dan ongunstig, meer goed dan kwaad, de voors wegen op tegen de tegens, ‘het doel heiligt de middelen’, …
• Wat vind je van deze ontwikkeling?
Gevolgen met betrekking tot algemene welvaart, welzijn, genot, geluk, …
Utilitarisme 1. handeling-utilitarisme •
ICT-vaardigheden
gevolgen van de actie / handeling zelf
2. regel-utilitarisme Verplicht? •
gevolgen van het toepassen van de regel
Deugdenethiek
ICT-vaardigheden • Tonny Bakhoven is een 73-jarige huisarts • is 24 uur per dag voor haar patiënten beschikbaar • kan computer in huisartsenpost niet snel genoeg bedienen • artsenorganisatie wil haar registratie daarom intrekken • Goed?
•
deugden en ondeugden (virtues en vices)
•
deugd is zorgvuldig gekozen midden tussen twee onverstandige uitersten.
•
vb. moed, zelfvertrouwen,
Waardoor gekenmerkt? evenwicht, midden, maatgevoel, niet te veel en niet te weinig, balans, … Waar let de deugdenethiek op? de aard / het karakter van de persoon
5
Casus 5 RFID chips
Casus 5 RFID chips
• 22 november 2005, Computable: – VS keuren implantatie rfid-chips in patiënten goed – Producent schenkt scanners aan ziekenhuizen
• 31 augustus 2007, Los Angeles Times: – Mag een werkgever zijn werknemers verplichten? – Nee zegt de Amerikaanse senaat. – Citywatcher.com doet dat voor medewerkers van secure data center.
• Wat vind jij van het gebruik van RFID-chips bij mensen?
Theorie van het sociale contract • mensen hebben rechten
• John Rawls’s principe van rechtvaardigheid
– negatieve, positieve – absolute en beperkte
• door iedereen geaccepteerde regels die aangeven hoe mensen met elkaar omgaan
Casus Tentamen
Ethische evaluaties • voor of na • zelf of de ander • doen of zeggen – hypocrisie
• subjectief of intersubjectief / consensus
Ethiek en waarheid • In de ethiek draait het dus niet om ‘waarheid’ … • … maar om ‘goedheid’. • Dat is een andere dimensie.
6
Een oordeel komt voort uit …
Casus: tentamen
…het vergelijken van de dingen zoals ze zijn
met
de dingen zoals ze behoren te zijn.
• Je loopt langs de printer en toevallig rolt daar net het tentamen van het vak De informatiemaatschappij uit. Neem je het mee?
Reacties van studenten (15 oktober 2008) • ja, want ik word er niet minder op. • nee, want dat is niet eerlijk. • ja, want als ik het niet pak doet een ander het wel. • nee, want als het uitkomt hangt er een straf boven mijn hoofd. • nee, want het tentamen is niet van mij / voor mij bestemd. • nee, want dan zou het uiteindelijke diploma voor mij minder waarde hebben.
Ethische theorieën 1. Deontologie •
3. Deugdenethiek
theorie van Kant
2. Consequentialisme / 4. Theorie van het gevolgenethiek sociale contract • •
handeling-utilitarisme regel-utilitarisme
(17 oktober 2007) • • •
•
Nee, dat is niet volgens de omgangsnormen. Nee, want als iedereen de vragen zou weten mislukt het tentamen. Ja, want dat levert mij een goed cijfer op en het heeft geen of nauwelijks invloed op de cijfers van de andere studenten. Nee, dat zou niet integer zijn, maar als ik het tentamen verfrommeld in een afvalcontainer zou vinden, dan wel.
Wat zijn de uitgangspunten? • plichten / verantwoordelijkheden gevolgen rechten • handelingen / acties regels • individu groep / samenleving
7
Informatiemaatschappij: vele ethische vraagstukken • Gebruik van andermans draadloze netwerk • Postcodes van pedofielen op internet • Publiceren van de foto’s van de dief van je mobiele telefoon • UU gaat na welke websites studenten op Universiteitspc’s bekijken? • ICT-Speelgoed ‘My secret Pal’ om geheimen bij kinderen te ontfutselen • Vier van de vijf Franse studenten plegen plagiaat. • …
Volgende week
Ethiek in de informatiemaatschappij • ICT zorgt voor veel nieuwe vraagstukken • ethiek bevindt zich altijd op de grens • er liggen geen pasklare antwoorden klaar
Website
• geen werkcollege (ook niet op maandag) • wel workshop ‘keteninformatisering’ woensdag 9-11 in zaal Minnaert 208 en 11-13 in Minnaert 211
Bekijk regelmatig: http://www.cs.uu.nl/docs/vakken/imij
• daar krijg je ook feedback op het artikel en op de opdracht keteninformatisering
Hartelijk dank voor jullie aandacht. Succes!
8
