Informatiebijeenkomst Dyscalculie IWAL INSTITUUT VOOR LEERPROBLEMEN
Welkom
Rekenen in onze maatschappij
Rekenen overal nodig (werk, school, winkelen, koken) Impact rekenen gemeten op 10jr, op salaris later 2X zo groot als lezen Kosten laaggecijferdheid £2,4 miljard -> €900 miljoen jaarlijks en groeiende!
Rekenen en de overheid
1. Referentieniveaus rekenen 2. Verplichte rekentoets op eindexamen (voorlopig alleen vwo) 3. Verscherping eindexamenregeling (Wisk-NL-Eng)
Wat is dyscalculie?
https://www.youtube.com/watch?v=YjgdbMcyqoM
Kenmerken
Minder ontwikkeld hoeveelheidsbesef
Moeite met inschatten van hoeveelheden
Moeite met klokkijken en/of tijdsbesef
Moeite met rekenen, ook bij eenvoudige sommen
Moeite met begrippen als links/rechts, boven/onder
Minder ontwikkeld hoeveelheidsbesef Moeite met inschatten van hoeveelheden
Koppeling getal-hoeveelheid
Vijf
5
Dyscalculie vs geen dyscalculie
Afstandseffect: hoe verder uit elkaar, des te makkelijker (4 vs 9 t.o.v. 4 vs 5): dus analoge lijn!! Grootte-effect: vergelijken moeilijker bij grote dan bij kleine getallen: overlap tussen getallen neemt toe met grootte (logaritmische schaal) Mentale nummerlijn nog gecomprimeerder dan normaal ! Geary
Land van oct
Steeds tot de 8, dat is dan 10
10 = 1 oct
20 = 2toc, 30 = 3toc
100 = 1 bord
1000 = 1 klok
Hoe los je dit op?
53+4=
55+7=
26+6=
7+52=
45+17=
45+27=
17+17=
Signaleren van dyscalculie
heeft de leerling opvallend veel fouten bij eenvoudige sommen?
heeft de leerling moeite met het inschatten van hoeveelheden?
blijft de leerling op de vingers tellen, terwijl andere kinderen dat niet meer doen?
heeft de leerling moeite met begrippen als links/rechts, boven/onder?
heeft de leerling moeite met de volgorde van de stappen die nodig zijn bij complexe rekensommen, zoals een staartdeling?
is de leerling opvallend traag bij rekenen?
heeft de leerling moeite met klokkijken en/of tijdsbesef?
Wanneer doorverwijzen?
Leerling blijft D/E-scores behalen voor rekenen, ondanks ten minste vijf maanden structurele RT voor rekenen.
Discrepantie met overige vaardigheden
Erfelijkheid
Bestaan van dyslexie en aandachtsproblemen
Dyscalculie binnen het onderwijs
Omgaan met dyscalculie in de klas
rustige werkplek, niet ver van de leerkracht
sommen op één vaste en duidelijke manier stap voor stap leren uitrekenen met visuele voorbeelden (plaatjes). Het opschrijven van tussenstappen en tussenuitkomsten bij sommen geeft houvast tijdens het uitrekenen
een rekenwerkblad overzichtelijk maken: niet te veel sommen op een bladzijde en voldoende ruimte tussen de sommen
zo nodig visueel aangeven wanneer een nieuw type som begint (bijvoorbeeld optelsommen rood markeren en aftreksommen blauw)
veel (kort) herhalen van aangeboden sommen
Omgaan met dyscalculie in de klas
het kind nooit onvoorbereid een rekenbeurt voor de klas of een onverwachte toets geven
opdrachten nooit alleen mondeling aanbieden, maar altijd ook op papier
extra instructie geven en samen met het kind bepalen op welke wijze het ondersteuning nodig heeft: bijvoorbeeld in de vorm van fiches of ander materiaal of kladpapier bij rekentoetsen
zo nodig voor aanpassingen en extra ondersteuning zorgen, zoals een tafelkaart, een rekenopzoekschrift (met daarin overzichtelijke oplossingsstrategieën per type som), een rekenmachine, extra tijd bij proefwerken, een aangepaste lay-out van rekenwerkbladen enz.
samen met het kind zoeken naar oplossingen en zorgen voor veel bemoediging. Stimulans en succeservaringen zijn heel belangrijk en kunnen zorgen voor een toename in zelfvertrouwen en motivatie
Dyscalculieverklaring
Een dyscalculieverklaring kan een leerling recht geven op bepaalde faciliteiten, zoals het gebruik van een rekenmachine en extra tijd bij het maken van toetsen en schoolexamens
De school bepaalt zelf welke voorzieningen worden toegestaan
Hoe is dat bij u op school geregeld?
Mogelijke voorzieningen het werken met voorgedrukte, aan het niveau van het kind aangepaste werkbladen gebruik laten maken van schema's met mogelijke probleemoplossingsstrategieën extra tijd bij opgaven en proefwerken, of een verminderde hoeveelheid werk het duidelijk aangeven van de wenselijkheid van strategieverandering (plussommen in rood, minsommen in blauw etc.) extra mondelinge uitleg en/of mondelinge overhoring het gebruik van een rekenmachine toestaan advies-> z.v.m. vermijden (want automatiseren), maar als rekenmachine bij een toets is toegestaan, hiermee oefenen het gebruik van een eenvoudige tafelkaart advies->bij moeilijkere onderdelen zoals breuken, toestaan
Wat zegt het Cito? “Dyscalculie is een gevarieerde stoornis; automatiseringsproblemen of getalinzicht; er is niet één oplossing.” “advies in lijn met toetsen; dezelfde omstandigheden om te kunnen vergelijken met normen. -meet de toets wat hij moet meten? -leidt de aanpassing tot overcompensatie?”
Primair onderwijs: Citotoetsen (geen eindtoets)
Sinds najaar 2015 (nu) Cito 3.0, aangepaste versie
Bij vorige versies ook al aangepast. Nu integraal opgenomen voor groep 3, 4 en 5. Meer toetsen voor een duidelijker beeld op welk niveau je begint, tussenvariant tussen eind 5 en midden 5. Opbouw voor structuur. Gestructureerder instructie, per type som instructie. Minder sommen per opgave.
Voor sbo, maar ook te gebruiken voor zorgleerlingen op reguliere onderwijs.
Advies: geen rekenmachine en tafelkaarten
Wat zegt het Cito?
LVS: advies = geen rekenmachine
Validiteit vaardigheid, vergelijkbaarheid en overcompensatie
Wat zegt het Cito? WEL: Toets op een lager niveau (toetsen op maat) Extra tijd Rustige werkplek
ENTREETOETS Extra tijd, géén hulpmiddelen
Wanneer wel: goed vastleggen en communiceren, validiteit = verminderd. Bijv: vergelijkbaar mits rekenmachine.
Wat zegt het Cito?
Waarom dyslexie wel?
Betere aansluiting extra hulpmiddelen v.o.; daar is meer toegestaan voor dyslexie dan voor dyscalculie.
Nog te weinig bekend.
Primair onderwijs: Entreetoets en Centrale Eindtoets
Geen aangepaste versie beschikbaar
Geen rekenmachine of tafelkaarten toegestaan
De school kan voor deze leerlingen de volgende oplossingen toepassen:
•
Meer tijd geven voor het maken van de rekentaken (onbeperkt)
•
Het onderdeel rekenen op een lager niveau laten maken
•
Het onderdeel rekenen niet laten maken
Voortgezet onderwijs
Verschil toetsen en schoolexamens vs. Centraal eindexamen
CE:
•
Extra tijd (30 minuten)
•
Rekenmachine bij sommige opgaven toegestaan
•
Geen formulekaart of rekentabellen toegestaan
Balans Digitaal
Rekentoets; net veranderd. Planning (verscherping)
Conclusie
Veel onduidelijkheid over wettelijk toegestane voorzieningen wat betreft rekenmachines en andere hulpmiddelen
Extra tijd altijd mogelijk
Wenselijk om afspraken vast te leggen op ‘dyscalculiekaart’
We moeten in actie!
In samenwerking met relevante instanties zoals cito aandacht op het onderwerp forceren
Diagnostiek
Over het IWAL
Ruim 30 jaar ervaring
Diagnostiek, behandeling & research
18 vestigingen
Multidisciplinair team
Kosten diagnostiek en behandeling
Telefonisch spreekuur: gratis
Screening: gratis
Diagnostiek: 951 euro -> 2 dagdelen met intake, rapport en outtake
►
Behandeling: 65 euro per uur
-> Duur behandeling: tussen 45 en 60 lessen
Helaas nog niet vergoed!
Dyslexie: diagnostiek ook 951 euro
Behandeling: 80 euro
->Maar kan worden vergoed
Voor de diagnostiek
"Voor het stellen van de diagnose 'dyscalculie' en het afgeven van een dycalculieverklaring gaat het IWAL uit van de landelijk geaccepteerde definitie die is opgesteld door Ruijssenaars, van Luit en van Lieshout;
Dyscalculie definiëren we - naar analogie van dyslexie - als volgt: dyscalculie is een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen met het leren en vlot en accuraat oproepen of toepassen van reken-wiskundekennis (feiten en/of afspraken), die blijvend zijn ook na gedegen onderwijs (Ruijssenaars et al, 2004).
Voor de diagnostiek
In het diagnostisch onderzoek moet een hardnekkige achterstand worden geconstateerd van de rekenvaardigheden: (a) ondanks het volgen of gevolgd hebben van adequaat onderwijs, (b) in het bijzonder wanneer speciale aandacht op school geen of niet voldoende effect heeft of heeft gehad.
Ongeveer 5 maanden; ->bovenop regulier onderwijs. +/- uur per week, onder begeleiding van een ib-er en rt-er, onder supervisie van leerkracht (zorgniveau 3). Maximaal 4 ll in groepje
ouderformulier
LVS (alle gegevens, dus niet alleen die van rekenen / wiskunde)
handelingsplannen inclusief voor- en nametingen van de extra geboden rekenhulp. Cito of tempotoets
Intakegesprek
Naast eerder genoemde kenmerken: tijdsbesef, vingers tellen e.d.
Problemen met richtingaanwijzingen, schema's en volgorde van gebeurtenissen.
Vaak te vroeg of te laat komen.
Wisselende prestaties bij optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen.
Zwak in budgetteren en geldbeheer. Traag bij / moeite met het uitrekenen van wisselgeld en fooien.
Moeite met het bijhouden van de score bij spelletjes. Vaak vergeten wie aan aan de beurt is.
Moeite met spelletjes waarbij strategisch plannen voor nodig zijn, zoals schaken.
Moeite in navigeren en plaatsbepalingen. Gemakkelijk verdwaald of gedesoriënteerd raken. Zwak richtingsgevoel. Moeite met links/rechts. Vaak dingen kwijt raken.
Waar voldoet goede diagnostiek aan?
Differentiaaldiagnostiek
Niet alleen bevestiging, ook uitsluiting
Oorzakelijk
Individueel
Wetenschappelijk onderbouwd; valide testen
Diagnostisch onderzoek
Rekenvaardigheden (3DM, SVT, DAT)
Dyscalculie typerende variabelen (3DM)->cognitieve rekenfuncties
Executieve functies (BRIEF)
Uitsluiten van andere oorzaken
Verschil rekenproblemen/dyscalculie
Adviesgesprek n.a.v. onderzoeksverslag
Behandeling: Mathy
Waar voldoet een goede behandeling aan?
Goede basis, pas verder als de basis onder de knie is
-> Hierdoor is het tempo van de behandeling verschillend per individu
1 methode, duidelijke structuur
Niet teveel afleiding van de inhoud
Tussenevaluaties
1-op-1 begeleiding
Wetenschappelijk onderbouwd; pilot, Singapore
Vorm
Wekelijkse les van 45 min met Mathy:
1-op-1 instructie
Computerondersteund (ook papier en fysiek)
Mastery learning (minimaal 80% correct)
Sobere leeromgeving
Trainen koppeling getal-hoeveelheid
Huiswerk
Evaluaties (check-ups) adhv 3DM Dyscalculie
Duur: vermoedelijk ± 1 jaar
Doel: vergroten hoeveelheidsbesef, verbeteren rekenvaardigheden
Modules
1: De basis
2: Optellen t/m 10
3: Aftrekken onder de 10
4: Optellen t/m 20
5: Aftrekken onder de 20
6: Optellen t/m 100
7: Aftrekken onder de 100
8: Tafels 1, 2, 5, 10
9: Tafels 3, 4, 6, 7, 8, 9
10: Vermenigvuldigen
11: Delen
12: Rekenen boven de 100
Vervolgmodules (in ontwikkeling)
Breuken
Procenten, decimalen, geld
Boven de 1000
Verhaaltjessommen
Cito
Klokkijken
1 methode / structuur
3263/3=
399-101=
4x99=
Basis = blokjes
Groen blokje = 1
Oranje blokje = 10
Blauw blokje = 100
Voorbeeld: Basis (module 1)
Voorbeeld: Optellen
Voorbeeld: Optellen boven de 100
Doel
Vergroten hoeveelheidsbesef
Verbeteren rekenvaardigheden: accuratesse en snelheid
Automatiseren
Demonstratie Mathy
Vragen?
Kosmos Klikker
