06 - 2012
INFORM
3 Grote flexibiliteit rond plein refill: een coalitie tegen leegstand Nieuwbouw ROC en BREDERO: klaar voor 21e eeuw
1
Colofon Redactie Liesbeth Breij, Victor Frequin, Valentijn Kortekaas, Luc Beurskens E-mail
[email protected]
INHOUD–
Tekst Ronald van Bochove Fotografie Pol Fotografie Design Bfocussed
© OeverZaaijer architectuur en stedebouw Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie.
INFORM MEDIO 2012
4
Grote flexibiliteit rond plein Het plein voor de nieuwe Ziggo Dome in Amsterdam Zuidoost krijgt aan drie zijden bebouwing.
8
Refill: een coalitie tegen leegestand Refill, een coalitie van creatieve denkers uit de volle breedte van de bouw, biedt steden een direct toepasbaar alternatief.
12
Nieuwbouw ROC en BREDERO: klaar voor 21e eeuw De nieuwbouw van het ROC van Amsterdam in het nieuwe centrumgebied in Amsterdam Noord voegt komend schooljaar twee onderwijsinstellingen samen.
Ter gelegenheid van de Provada beurs 2012 brengen wij het derde nummer van INFORM uit. Hierin aandacht voor een aantal projecten die wij belangrijk vinden. Op de beurs en ook daarna willen we u hierover meer vertellen en ook naar u luisteren. Graag wisselen we met u van gedachten over de weg die we op gaan in de architectuur en stedebouw, in het vastgoed. Er is sprake van teveel kantoren, teveel woningen, teveel winkels in Nederland. De vraag hoe we moeten omgaan met het verschijnsel stabilisering stelt nieuwe uitdagingen. Een sleutelwoord lijkt “transformatie”, niet alleen voor gebouwen en stukken stad, maar wellicht ook voor ons denken over hedendaagse thema’s. Een recent boek van de directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau heet: “Rare Jaren”. Over het algemeen zou je kunnen zeggen dat het “Rare Jaren” zijn voor het vastgoed. Architectural Review komt met “Rethink” voor de architectuur en stedebouw. Zeker is dat we anders naar de samenleving moeten leren kijken. De architectuursector in Nederland is inmiddels min of meer gehalveerd. Onze uitdaging is onze rol te kunnen blijven spelen in veranderende omstandigheden. Wij prijzen ons gelukkig dat we binnen ons bureau naast architectuur ook stedebouw en bouwkunde als expertise bieden. Het is onze brede bureau opzet die ons aantrekkelijk houdt voor onze klanten. Daar mag u ons op aanspreken. Naast deze brede bureau opzet is ook de samenwerking met anderen een belangrijk onderdeel van ons werk. Dit geldt zeker voor de internationale projecten die wij doen; daar werken we bijna altijd samen met andere architectenbureaus. In eigen land doen we projecten met Burton Hamfelt en Volker Ulrich. Over de samenwerking met Burton Hamfelt leest u in deze INFORM. Dat betreft ontwerpen voor het ROC Amsterdam en ROC Flevoland. Met Volker Ulrich doen we samen een hotel in Amsterdam Osdorp. Over de samenwerking in het kader van Refill leest u ook in deze INFORM. Dat gaat over de transformatie van gebouwen. Veel leesplezier met deze INFORM en we nodigen u uit om met ons van gedachten te wisselen op onze stand op de Provada (11-45). Voor uw commentaar houden we ons altijd aanbevolen.
De redactie OeverZaaijer architectuur en stedebouw
INFORM
2
ONTWERPEN VOOR HET ONBEKENDE
flexibiliteit rond plein Ziggo DOME
Het plein voor de nieuwe Ziggo Dome in Amsterdam Zuidoost krijgt aan drie zijden bebouwing. Maar tot kort voor en zelfs tijdens de bouw veranderen de wensen van de opdrachtgevers. Architect John Bosch van OeverZaaijer vond voor de diverse functies een flexibele oplossing die ondanks onvoorziene wijzigingen eenheid en kwaliteit uitstraalt.
Bezoekers aan de concertzaal Ziggo Dome in Amsterdam Zuidoost worden sfeervol ontvangen op het plein voor de Dome. Een enorm beeldscherm trekt de aandacht en met bebouwing aan drie zijden is het publiek beschermd tegen wind en geluid van de wegen eromheen. De U vormige bebouwing rond het plein omvat een hotel, zalen voor feesten en partijen, zogenaamde banqueting rooms, en kantoren. De Gemeente en G&S Vastgoed B.V. hadden de functies goed in kaart gebracht, maar de omvang van de verschillende onderdelen varieerde. “We wisten alleen dat de Ziggo Dome het middendeel zou afnemen, het entreegebouw naar de achterliggende Dome. Aanvankelijk dachten we aan een groot U-vormig gebouw dat het plein aan drie zijden omsluit,” zegt architect directeur ir. John Bosch van OeverZaaijer. “Een volume met een opbouw van gelijke hoogte. Maar de omvang van de verschillende delen bleef variëren. We tekenden een verdieping er bij of minder. Het leverde geen bevredigende oplossing op. Besloten werd de functies op te splitsen en drie afzonderlijke gebouwen te maken. Daardoor kregen we de vrijheid het hotel groter of kleiner te maken, zonder dat dit gevolgen had voor kantoren of de banqueting rooms. Dat heeft op zich eigenlijk niets met architectuur te maken, hoewel de architectuur het toelaat zo lang mogelijk in het proces nog veranderingen te kunnen doorvoeren. Elk gebouw rond het plein kan op deze wijze een eigen karakter opbouwen. Om toch een eenheid te behouden, gebruiken we steeds hetzelfde zandkleurige beton en zijn de eerste twee bouwlagen een aaneengesloten geheel. Als je kijkt naar de om-
INFORM
4
5
geving, naast de ArenA en de Ziggo Dome, wil je geen fragiel gebouw maken. Het moet iets zijn dat er staat.“
Plint Bosch: “Belangrijke voorwaarde is een plein te creëren waar mensen zich goed voelen. Een plein dat een prettige entreefunctie naar de Ziggo Dome vervult en waar de mensen uit de omliggende bebouwing graag vertoeven. Dit realiseren we door een aaneengesloten plint van twee verdiepingen met een vier meter uitstekende luifel aan drie zijden van het plein. In de plint worden zoveel mogelijk publieke programma’s opgenomen, de entreeruimte van de Dome en een groot restaurant, een flagstore van Ziggo, een loungeplek en op de eerste verdieping een jazzcafé.” In de luifel is verlichting opgenomen dat het plein als een soort San Marco plein verlicht vanaf de zijkanten. En net als het beroemde Venetiaanse plein, zal het de ene keer vol staan met mensen en andere keren ontspanning bieden aan personeel van de omliggende kantoren. Een enorm videoscherm verwelkomt de bezoekers aan de Ziggo Dome. Het is bevestigd aan een metalen scherm voor de gevel van het entreegebouw van de concerthal. Dit deel van de bebouwing kreeg een eenvoudige rechthoekige vorm. Een box over de diverse banqueting rooms waar mensen de gelegenheid hebben afterparty’s te organiseren. Ruimten voor diverse gezelschappen tot wel 800 man.
“Belangrijke voorwaarde is een plein te creëren waar mensen zich goed voelen.” John Bosch
Loft kantoren
Het hotel
“In de omgeving zijn al veel kantoren. Daar is ook al veel leegstand. Daarom wilden we hier iets bieden dat er nog niet is. De zogenaamde loft kantoren zijn erg populair. Een concept dat is bedacht in de havens van de binnenstad. Grote open ruimtes waar huurders zelf de indeling mogen bepalen. The New Loft Office is een nieuw concept, zowel in technische zin met duurzame maatregelen, zoals betonkernactivering, als in ruimtelijke opzet. Het ontwerp richt zich op gebruikers die op zoek zijn naar een dynamische werksfeer in een ruimte met grote flexibiliteit voor de inrichting en die graag werken zonder het milieu te veel te belasten,” zo omschrijft de G&S Vastgoed brochure het kantoorpand. Inmiddels hebben diverse bedrijven kantoorruimte gehuurd. Ziggo, National Geographic en Fox. Grant Thornton huurt de twee bovenste verdiepingen. Zij kozen ervoor een vide te creëren, waardoor een open verbinding tussen de verdiepingen ontstaat. “De vrij indeelbare, hoge kantoorruimte, glaswanden, balkons en de nabijheid van de Ziggo Dome trekt kennelijk dit soort creatieve bedrijven. Ook hier veranderde het aantal verdiepingen tot vrij kort voor de bouw. Nu zijn er vijf kantoorlagen met een vrije hoogte van 3 meter. De bovenste verdieping bijna 5.” Aan de zuidkant is de gevel meer gesloten. Aan de drie overige zijden zijn glaswanden en balkons met uitzicht op het plein en de ArenA. Binnen zijn de liften, het trappenhuis en facilitaire functies zo compact mogelijk aan de zuidzijde gepositioneerd, zodat er een grote, vrij indeelbare werkruimte ontstaat.
Dit deel van de stad kan een drie of vier sterren hotel goed gebruiken, besloten de gemeente en vastgoedontwikkelaar. De ontwerpen voor het hotel zijn meerdere malen aangepast, steeds weer om een potentiële kandidaat eigenaar te behagen. John Bosch: “We richten ons heel erg op de exploitant. In dit ontwerp is het mogelijk om een paar maanden voor de ruwbouw nog steeds te schuiven. Beslissingen over waar de sky lounge moet komen, suites, of de vergaderzalen, is daardoor in een laat stadium nog te bepalen. Dat is ook de kracht van G&S Vastgoed B.V., die actief meedenkt met de klant om een oplossing te vinden. Op dit moment praten de gemeente en vastgoedontwikkelaars met een mogelijke partij die het hotel wil exploiteren. Het ziet er goed uit. Misschien openen we binnenkort al de champagneflessen en kunnen we met dit laatste deel het ontwerp rond het plein realiseren.”
INFORM
Binnenkort zullen de eerste horecagelegenheden aan het plein openen en in juni is het eerste concert in de Ziggo Dome. Bosch kijkt uit naar de intensieve gebruiksfase, waarin soms duizenden mensen het plein bevolken of juist wanneer kleine groepen rustig tijdens de lunch een hapje komen eten: “Zuidoost kan een sfeervol plein gebruiken. Ik denk dat we het met dit flexibele ontwerp hebben gerealiseerd. Ik ben er trots op dat het gebouw, ondanks de verschillende functies en eigenaren, toch een eenheid uitstraalt. Ik ben er van overtuigd dat het plein, als straks het hotel is gerealiseerd, een aanwinst is voor het gebied.”
6
7
De structurele leegstand van kantoren vereist een creatieve aanpak. Refill, een coalitie van creatieve denkers uit de volle breedte van de bouw, biedt steden een direct toepasbaar alternatief. Lege plekken in de stad krijgen nieuwe potentie, vervullen spoedig weer hun verbindende rol en leveren op meerdere fronten een positieve bijdrage aan de stad. Refill bestuursleden Chris Zwiers van OeverZaaijer en netwerkspecialist Annemieke Roobeek leggen uit hoe de
Refill Een coalitie tegen leegstand
aanpak in theorie en praktijk werkt. We leven in een tijd waarin vaste patronen niet langer meer de oplossing bieden voor de problemen waarvoor we worden gesteld. Ir. Chris Zwiers, stedebouwkundig directeur bij OeverZaaijer: “Als je hetzelfde wilt blijven doen; als architect wil je ontwerpen, als bouwer wil je bouwen, dan moet je veranderen. Traditionele kaders passen niet meer. Grenzen worden vloeibaar.” Een van de grootste opgaven voor de Nederlandse steden is de leegstand van kantoren. Momenteel staat in Nederland meer dan 7 miljoen vierkante meter kantooroppervlak leeg. Zelfs wanneer de economie extreem sterk zou aantrekken, blijft er nog structureel 4 miljoen vierkante meter boven de markt hangen. En dan wordt er ook nog doorgebouwd, waardoor de leegstand alleen maar toeneemt. Zwiers: “Lege kantoren slaan gaten in steden en hebben een slechte uitstraling op de omliggende wijken. De lege plekken verbreken de verbinding tussen wijken en trekken daarmee het omliggende gebied mee in een negatieve ontwikkeling. Het opnieuw vullen van deze leegte betekent dat er een oplossing gevonden moet worden op vele vlakken; technisch financieel, sociaal functioneel, stedebouwkundig en
INFORM
Chris Zwiers en Annemieke Roobeek
architectonisch. Een oplossing die de traditionele rol van een projectontwikkelaar, stedebouwkundige of architect ontstijgt. Het vergt een onconventionele aanpak.” Prof. Dr. Annemieke Roobeek is oprichter van MeetingMoreMinds, een bureau dat organisaties helpt innovatie en vernieuwing te faciliteren: “Toen we bij de opening van de Biënnale in Venetië, in 2010 rond het thema Vacant NL opriepen tot een actieplan om van de nood een deugd te maken, was dat het
8
startsein om op een andere wijze naar leegstand van kantoren te kijken. Brainstorm sessies met architecten, stedebouwkundigen en projectontwikkelaars legden het fundament voor de Refill coalitie.” Gedreven door een gezamenlijk gedragen zorg om leegstand en de wil om het anders aan te pakken, zijn diverse bouwpartijen samengekomen om de nieuwe aanpak in praktijk te brengen. De coalitie is transparant.
9
Zij opereert als vereniging, met een bestuur dat bestaat uit Annemieke Roobeek, Willem Heyligers van Heyligers design + projects, Chris Zwiers en Caroline Ligtenberg van bureau M.E.S.T. (zie kader op volgende pagina). Als expert op het gebied van netwerken, is Annemieke Roobeek de spin in het web die de bijeenkomsten van de coalitie in goede banen leidt. “Soms vergaderen we in kleine groepen, maar voor bijvoorbeeld de plannen rond Overhoeks in Amsterdam, het voormalige Shell
terrein in Amsterdam Noord, zitten we wel met 20 experts om tafel.” “En toch gaat het goed,” voegt Zwiers toe. “Want iedereen is er vanaf het begin bij betrokken en krijgt relevante informatie die het ontwerp, uitvoering en gebruiksfase ten goede komt. De aanpak en samenwerking geven nieuwe energie aan de deelnemers, en uiteindelijk ook aan de projecten en de wijk waarvoor zij een oplossing aandragen.” Roobeek deed ervaring op met deze aanpak toen het gebouw ‘de Huygens’ in Amsterdam West dreigde leeg te komen staan. “Het was voorheen een Technische School maar er kon geen herbestemming voor worden gevonden. Het wegvallen van een gebouw met zo’n verbindende functie in dit deel van de stad zou een groot verlies zijn. Samen met partijen uit het onderwijs en ondernemers kreeg het pand een herbestemming. Met onder meer het restaurant / leerbedrijf ‘The Colour Kitchen, het Altra College voor voortgezet onderwijs en tal van creatieve bedrijven, levert het gebouw weer een duurzame bijdrage aan haar omgeving.” Zwiers: “Het is mogelijk om oplossingen te bieden voor soortgelijke leegstand in grote steden. Tot voor kort verkeerden we in een hele grote ontkenningsfase maar nu belanden we in de inzichtsfase.”
Technisch haalbaar Refill richt zich op kantoorpanden die nog in technisch goede staat verkeren. In 12 kennissteden wil Refill starten met het kwaliteit- en duurzaamheidmerk Refill. Roobeek: “We hebben ze in kaart gebracht door de projecten in de diverse steden te bezoeken. Met een busje vol deskundigen langs de rotte plekken in de stad. Analyses maken van het gebouw en de omgeving.” Zwiers: “En er zijn tal van locaties die geweldige potentie hebben en waarbij er ook een meerwaarde voor de omgeving gaat ontstaan door verbindingen te slaan met deze omgeving. Refill staat klaar om ze aan te pakken. Gebouwen op goede locaties die technisch zo fit zijn dat er op het gebied van duurzaamheid veel te halen valt. Leegstaande kantoren worden zodanig ingericht dat er een complete functionele vrijheid ontstaat. Faseerbaarheid en flexibiliteit maximaal doorgezet, zodat ook verkleuring van verschillende functies gedurende de tijd mogelijk zijn en blijven. Zo ontstaan er gevarieerde woon-werkmilieus in een mooi gebouw, dat aan de binnenzijde van functie kan wisselen. En wat te denken van de mogelijkheid dat zo’n gebouw op termijn energie gaat leveren aan de wijk?” “Maar,” voegt Zwiers toe, “we merken ook dat partijen in de bouw niet gewend zijn om op zo’n structureel andere manier samen te werken. Je moet jezelf bloot durven geven en vertrouwen dat het eindresultaat voor iedereen voldoende oplevert. Daarom is Annemieke als initiatiefnemer, met haar ervaring in netwerken, van groot belang bij het samenbrengen van de partijen.”
INFORM
Overhoeks Een eerste grote Refill opgave waaraan de coalitie werkt is de tender voor Overhoeks in Amsterdam Noord. De Toren Overhoeks, het voormalige hoofdkantoor van Shell staat officieel te koop. De gemeente Amsterdam heeft hiervoor een tender uitgeschreven. Volgens stadsdeelvoorzitter Rob Post is het “één van de mooiste plekken in Amsterdam waar je je als bedrijf kunt vestigen. Samen met het Eye filmmuseum en de Tolhuistuin kan dit een nieuwe hotspot worden aan de Noordelijke IJ-oever.” Chris Zwiers: “Ons plan geeft de toren een flexibel indeelbare functionaliteit. Door de jaren heen kunnen functies door het gebouw variëren. Met een bijzondere gevelconstructie zal het gebouw bovendien energie opwekken. Meer dan voor eigen gebruik noodzakelijk is. Het terrein krijgt een centrale, multifunctionele rol voor de wijk. Het terrein is eigenlijk de voordeur naar het achterliggende gebied. Refill biedt een oplossing die duurzaam is en ruimte laat voor functionaliteiten in de toekomst waar we nu nog geen weet van hebben. En we beperken ons niet alleen tot de toren, het hele gebied is ons werkveld. Hoe kunnen we daar op de heel korte termijn een duurzame, gesloten kringloop realiseren? Kunnen we voldoen aan de behoefte aan energie, of zelfs leveren aan het net?” “Maar Refill levert ook een oplossing voor het terrein vandaag. Als onze ideeën worden overgenomen zal er ook op de heel korte termijn al een nuttige functie aan het gebouw gegeven worden. Hoe sneller het gebied gevuld wordt met nieuwe sociale structuren, hoe beter. Het gebied gaat direct de verbinding aan met de omgeving, zodat er van een desolate plek geen sprake hoeft te zijn. We gaan van commodity denken naar community denken.”
Samenwerken verbindT Annemieke Roobeek: “De samenwerking verloopt geweldig. De twintig partijen om tafel zijn enthousiast. En we staan open voor iedereen die een bijdrage wil leveren. De samenwerking is niet exclusief, maar inclusief. Samenstelling en werkwijze verschilt per project. In Rotterdam zitten we weer heel anders bij elkaar. Die flexibiliteit is een kenmerk van de Refill aanpak. Refill is naar de bouw toe een goed voorbeeld van hoe je je anders zou kunnen organiseren. Vanaf het eerste moment werken we niet volgtijdelijk maar parallel. Hierdoor kunnen veel duurzame maatregelen worden meegenomen. Ik schik me in Refill als netwerk architect. In deze samenwerking past geen haantjesgedrag. Voortdurend staat de inhoud centraal. Iedereen heeft een bepaald takenpakket en respect voor elkaars vakmanschap. We werken naar een gemeenschappelijk doel.”
“We werken naar een gemeenschappelijk doel.”
REFILL: een onconventionele coalitie Refill komt met een nationale aanpak waarin uitgewerkt wordt hoe en waar lege kantoorpanden een innovatieve herbestemming kunnen krijgen. Refill is een coalitie van partijen en opereert als een vereniging.
10
Bestuur Annemieke Roobeek, MeetingMoreMinds (voorzitter) Willem Heyligers, Heyligers design + projects Chris Zwiers, OeverZaaijer architectuur en stedebouw Carolien Ligtenberg, bureau M.E.S.T.
LedeN
11
Klaar voor het onderwijs van de 21e eeuw
Nieuwbouw ROC van Amsterdam MBO College noord en Bredero MAVO
Ontwerp: OeverZaaijer architectuur en stedebouw en Burton Hamfelt Architectuur Stedenbouw Prototypes
De nieuwbouw van het ROC van Amsterdam in het nieuwe centrumgebied in Amsterdam Noord voegt komend schooljaar twee onderwijsinstellingen samen. De MBO opleidingen van het ROC van Amsterdam en de Bredero MAVO. Een compact gebouw dat niet alleen de twee onderwijssoorten op een bijzondere wijze samenvoegt maar ook ruimte biedt aan locale ondernemers en een Bouwlab.
INFORM
12
Nelie Groen, voorzitter van de directie van het MBO College Noord, begeleidt de nieuwbouwplannen. “Een van de vraagstukken in het ontwerp was omgaan met de diverse visies die er binnen de besturen van het ROC en de Bredero MAVO leefden. Hoe breng je VMBO leerlingen op een veilige comfortabele manier samen in een gebouw met de jaren oudere MBO studenten? Terwijl je toch laat zien dat ze samen beroepsonderwijs volgen. Het beeld ontstond van een ophaalbrug tussen de twee groepen leerlingen die elkaar kunnen zien, maar niet aanraken.” Al meer dan tien jaar is gewerkt aan de plannen voor dit type school. Een community college, dat een versterkende werking kan hebben op
13
leerlingen, de buurt en de school verbindt en ruimte biedt aan ‘klein binnen groot.’ Een aantrekkelijke omgeving voor de leerlingen die opgeleid worden voor een beroep in de route VMBO-MBO-HBO. Groen: “We hadden in de regio Noord al een kleine school. Een noodgebouw dat eigenlijk uitgewoond was. Graag wilden we in dit deel van de stad een volwaardige MBO locatie vestigen. Hier voor de hogere niveaus van de opleidingen media, reklame, administratie, juridische dienstverlening, handel, welzijn, facilitair medewerker en bouw. En dan samen met het VMBO zodat er een doorlopende leerlijn ingericht kan worden. In het nieuwe schoolgebouw in Amsterdam
de bouw zijn onder het gebouw de parkeergarages gemaakt voor een later te bouwen woontoren en op de bovenverdieping van het gebouw is 1000 m2 gereserveerd voor een Bouwlab. “Een ontmoetingsplek voor de bouw en de studenten van onze opleiding. Hier organiseert een bouwbrede groep bedrijven en organisaties lezingen, congressen en presentaties. De perfecte plaats voor een stage- en banenbank. Kennisuitwisseling direct vanuit de bouwpraktijk met de toekomstige bouwers van Nederland.” De kosten zullen mede worden gedragen door het bedrijfsleven. Ruim twintig organisaties uit de brede Bouw-Infra sector en verwante organisaties steunen het initiatief al. Van lokale bouwbedrijven tot de provincie Noord Holland. Groen: “Een van de voordelen is dat deze bedrijven al in een vroeg stadium contact hebben met onze studenten en dus invloed hebben op hun opleiding maar ook de beste studenten al leren kennen.” Hamfelt: “Het is een goede timing. De bouw zit in een crisis. Meer praten over innovatie, over reflectie past nu juist. De bouw is toe aan een nieuwe manier van organiseren en uitvoeren. Voor bouwen in de 21e eeuw is intensief contact met de opleiding van groot belang. Het Bouwlab is een plek waar dat kan gebeuren. Zo’n plek heb je nog niet in Amsterdam.”
“Een spectaculair, centraal gelegen trappenhuis verbindt de oneven verdiepingen met elkaar net zoals de even verdiepingen.”
Spannend Noord heeft elk onderwijsteam een eigen ‘tribe’ met geclusterde praktijk en theorie lokalen en een eigen intieme sfeer. Het principe van een ‘kleine’ omgeving binnen een ‘grote’ school.”
Dubbele helix OeverZaaijer architectuur en stedebouw en Burton Hamfelt Architectuur Stedenbouw Prototypes, werkten intensief samen om de programma’s op een zo klein mogelijke footprint gerealiseerd te krijgen. Burton Hamfelt: “Binnen het gebouw zijn expressie en sfeer gedacht als één ‘total educational experience’ voor beide hoofdgebruikers. Het is een proces van vele jaren geweest. En toch zijn op het laatste moment nog wezenlijke beslissingen genomen. Dat maakt het een bijzonder proces waarin we flexibiliteit boven identiteit stelden. Doorgaans vestigen scholen zich in een buitengebied. Hier, midden in het toekomstige drukke centrum van Amsterdam Noord, deels onder een viaduct naast het metrostation en naast een toekomstige woontoren, komen heel veel functies bij elkaar. Stedelijker kan bijna niet, een opdracht van Amerikaans niveau. Maar het hoort bij het principe van een community college, dat haar rol midden in de samenleving wil spelen.” Om de kansen en beperkingen van de locatie over ieder van de twee opleidingen gelijk te verdelen is gekozen voor het in elkaar voegen van de
INFORM
scholen als een dubbele helix. Zo heeft elke school lokalen aan de zon- en aan de verkeerszijde. Een spectaculair, centraal gelegen trappenhuis verbindt de oneven verdiepingen met elkaar net zoals de even verdiepingen. Zo kunnen de leerlingen van de VMBO en de MBO school elkaar wel zien maar passeren zij elkaar op afzonderlijke trappen. Groen: “Wij kunnen zelf aangeven wanneer de verbinding tussen de scholen gewenst is. Maar in principe zijn het twee afzonderlijke scholen. De samenvoeging is wel gemaakt in de docentenkamer, het kloppende hart van de school. En we hebben er bewust voor gekozen ons vooral als één groep te organiseren.” “Een schoolgebouw is een enorme uitdaging,” vervolgt Hamfelt. “We wilden niet per se een gebouw met een gang en lokalen ernaast maar meer een gebouw met een aantal vides waar men elkaar kan ontmoeten. De lokalen vormen de rand van het gebouw, centraal liggen de kantine, inpandige pleinen en het trappenhuis. Het gebouw biedt tevens ruimte aan commerciële partijen in de plint en kent bovenin een Bouwlab.”
Nu al lopen er af en toe leerlingen over de trappen in het trappenhuis. Maar straks in september gaat het schooljaar pas echt beginnen. Dan zullen de ontwerpers en docenten ervaren of het hoge ambitieniveau van het MBO College Noord en de Bredero MAVO met ‘total educational experience,’ ondersteund door het nieuwe gebouw gehaald wordt. Groen: “Het is spannend hoe dit gaat worden. Welke chemie er ontstaat tussen de verschillende groepen. Hoe we daar in het gebouw mee omgaan.” Hamfelt: “Ik ben ook benieuwd: Hoe gaat het nu leven? Je legt een ontwerp neer vanuit ervaringen en theoretische kaders. Hoe maken de leerlingen gebruik van de ruimte? Als in september de meubels er staan gaat het echt van start.” Groen: “De praktijk zal straks uitwijzen hoe we de pauzes roosteren en hoe we klein binnen groot inzetten voor een veilige school beleving. Het ingetogen kleurgebruik zal vast een prettig contrast vormen met een bonte verzameling van studenten. We hopen echt dat ieder hier zijn plek zal vinden en zal zeggen: dit is mijn school.”
Scholenbouw bewust en beheerst Door onder meer de programma’s van de VPRO waarin schoolbesturen enorme scholen lijken te bouwen in een door haantjesgedrag overheerste sfeer, krijgen projecten als het MBO College Noord mogelijk een kritische blik. Is het wel nodig? Waar doen ze het van? “We kunnen ons moeilijk verdedigen, maar hier in Amsterdam zijn heel zorgvuldige keuzes gemaakt. Op zoek naar een optimale omvang gaan we in West en Noord terug van 14 scholen op verschillende locaties naar 6. Dat levert een enorme besparing op in reiskosten, onderhoud en manuren. Denk bijvoorbeeld aan het veel compacter organiseren van het conciërgeteam,” zegt directeur Nelie Groen. “We beschikken als ROC van Amsterdam over een eigen facilitair bedrijf dat met zorg omgaat met de beschikbare gelden. Daarom kunnen we er met overtuiging achter staan dat deze nieuwe school een goede investering is.” Naast deze school bouwt Amsterdam op nog drie andere locaties. Dicht bij de wijken vanwaar de studenten komen, met een verbindende functie naar de bewoners en het bedrijfsleven. “Ik ben er van overtuigd dat de scholen een belangrijke katalyserende werking zullen hebben voor nieuwbouw in hun omgeving. Vandaag zijn onderwijsinstellingen één van de weinige instellingen die hun nek durven uitsteken voor de ontwikkeling van een gebied. Dat is lovenswaardig,” voegt Burton Hamfelt van het gelijknamige architecten en stedebouwkundige bureau er aan toe.
Bouwlab De opdrachtgevers namen een aantal risico’s. Vastgoedontwikkelaars in het gebied stelden om diverse redenen hun plannen uit. De onderwijsinstelling moest er komen. Om snel te kunnen starten met
14
Nelie Groen en Burton Hamfelt
15
Bureauexcursie ENDEMOL Op vrijdagmiddag 30 maart organiseerde het bureau een excursie naar de kantoren en studio’s van Endemol Nederland in Amsterdam Zuidoost. Een aantal keren per jaar wordt zo’n excursie georganiseerd, enerzijds om als bureau van zo’n rondleiding te leren en anderzijds om voeling te houden met de opdrachtgever van het gebouw. Na een inleiding door Wouter Zaaijer vertelde Sjaak Vreeburg van Endemol Nederland hoe zij het hele bouwproces hadden ervaren en dat Endemol Nederland met een goed gevoel terugkeek op de samenwerking met OeverZaaijer, G&S en de andere bouwteampartners. Voor ons was het goed om te horen dat het gehele complex boven verwachting functioneert. Daarna kregen we een uitgebreide rondleiding door studio’s, kantoren, kleedkamers, opslagruimten voor rekwisieten, etc. Met name de studio’s konden rekenen op een grote belangstelling, waarna de middag werd afgesloten in café Rumors met een borrel en lekkere hapjes.
Pedro de Medinalaan 7a 1086 XK Amsterdam
Postbus 37697 1030 BH Amsterdam
E
[email protected] I www.oeverzaaijer.nl
