Individueel arbeidsrecht

Individueel arbeidsrecht Deel 2 Bijzondere bedingen Aansprakelijkheid Gelijke behandeling Overgang van de onderneming Mr. dr. J. van Drongelen Prof. mr. W.J.P.M. Fase Mr. P.J.S. dejong-van den Bogaard Mr. dr. S.F.H. Jellinghaus

Derde druk

UITGEVERIJ Zutphen2011

Inhoudsopgave

Lijst van afkortingen /13 Voorwoord /17 1 1.1 1.2 1.2.1 1.2.2 1.2.2.1 1.2.3 1.2.4 1.2.5 1.2.6 1.3 1.3.1 1.3.2 1.3.2.1 1.3.2.2 1.3.3 1.3.3.1 1.3.3.2 1.3.3.3 1.3.3.4 1.3.3.5 1.3.4 1.3.4.1 1.3.4.2 1.3.5 1.3.5.1 1.3.5.2 1.3.5.3 1.4 1.4.1 1.4.2 1.4.2.1 1.4.3 1.4.4 1.4.5 1.4.5.1

Bijzondere bedingen /19 Inleiding/19 Het boetebeding / 22 Inleiding/22 De geldigheidsvereisten / 22 Schriftelijkheidseis / 22 De bestemming van de boete / 24 De hoogte van de boete / 24 Relatie met de algemene boeteregeling ƒ 25 Boete en schadevergoeding / 25 Hetproeftijdbeding/ 26 Inleiding/26 De geldigheidsvereisten / 26 Schriftelijkheidseis / 26 Proeftijd gelijk voor beide partijen / 28 Gedifferentieerde duur van de proeftijd / 28 Arbeidsovereenkomst aangegaan voor onbepaalde tijd / 28 Arbeidsovereenkomst aangegaan voor bepaalde tijd / 28 'Bij het aangaan van de arbeidsovereenkomst' / 28 Aanvang termijn van de proeftijd / 29 Afwijkingsmogelijkheid bij collectieve arbeidsovereenkomst / 29 De'ijzeren proeftijd'/ 30 Conversie? / 30 Een barstje in het ijzer? / 31 Nieuwe proeftijd aangaan? / 31 Opvolgende arbeidsrelatie / 31 Opvolgende werkgevers ƒ 32 Nieuwe functie — nieuwe proeftijd? / 33 Het eenzijdig wijzigingsbeding / 33 Inleiding/33 Het geldigheidsvereiste / 34 Schriftelijkheidseis / 34 Arbeidsvoorwaarde / 35 'Zwaarwichtig werkgeversbelang' / 35 Het anderszins eenzijdig wijzigen van arbeidsvoorwaarden / 36 Goed werkgever- en goed werknemerschap / 36

INHOUDSOPGAVE

1.4.5.2 1.4.5.3 1.5 1.5.1 1.5.2 1.5.2.1 1.5.2.2 1.5.2.3 1.5.3 1.5.3.1 1.5.3.2 1.5.3.3 1.5.3.4 1.5.3.5 1.5.4 1.5.4.1 1.5.4.2 1.5.4.3 1.5.5 1.5.5.1 1.5.6 1.5.7 1.6 1.6.1 1.7

Redelijkheid en billijkheid / 38 De wijziging van arbeidsvoorwaarden op een rij / 38 Het concurrentiebeding / 40 Inleiding/40 De geldigheidsvereisten / 42 Meerderjarigheid van de werknemer / 42 Schriftelijkheidseis / 43 Voortgezette arbeidsovereenkomst / 44 Kenmerken van het concurrentiebeding / 45 De werkgever-werknemerrelatie / 45 Na het einde van de arbeidsovereenkomst / 46 Op zekere wijze werkzaam zijn / 46 Functiewijziging / 47 Overgang van de onderneming / 48 Gehele of gedeeltelijke vernietiging van het concurrentiebeding / 49 Tijdstip van het ingaan van de vernietiging / 50 Het concurrentiebeding en de boete / 51 Matigingsbevoegdheid / 51 Het concurrentiebeding en de schadeplichtige werkgever / 51 Aard van de beëindiging van belang / 52 Het betalen van een vergoeding door de werkgever / 53 Geen concurrentiebeding overeengekomen, wat dan? / 54 Het relatiebeding / 54 Boete op niet-naleving van een relatiebeding / 56 Het ter beschikking stellen van arbeidskrachten / 56

2

Werkgeversaansprakelijkheid voor arbeidsongevallen en beroepsziekten / 57 Inleiding/57 De zorgplicht van de werkgever / 58 Inleiding/ 58 Lokalen, werktuigen en gereedschappen / 58 Lokalen/58 Werktuigen en gereedschappen / 59 Maatregelen / 59 Technische veiligheidsmaatregelen / 59 Psychisch letsel / 61 Psychosociale arbeidsbelasting / 62 Angstklachten / 64 Aanwijzingen / 65 'In de uitoefening van zijn werkzaamheden' / 65 De thuissituatie / 66 Onderweg / 66 Personeelsuitjes en zo meer / 68 De werkgeversaansprakelijkheid / 69 Schuldaansprakelijkheid / 69 Geen absolute veiligheidsgarantie / 69 Redelijke zorgplicht / 69

2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.2.1 2.2.2.2 2.2.3 2.2.3.1 2.2.3.2 2.2.3.3 2.2.3.4 2.2.4 2.2.5 2.2.5.1 2.2.5.2 2.2.5.3 2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.2.1

INHOUDSOPGAVE

2.3.2.2 2.3.2.3 2.3.3 2.3.3.1 2.3.3.2 2.3.3.3 2.3.3.4 2.3.3.5 2.3.4 2.3.4.1 2.3.5 2.3.5.1 2.3.5.2 2.3.5.3 2.4 2.5 2.5.1 2.5.2 2.5.3 2.5.4 2.5.5 2.6 2.6.1 2.7 2.7.1 2.7.2 2.7.3 2.7.4 2.8 2.9 2.9.1 2.9.2 2.10 2.10.1 2.10.1.1 2.10.2 2.10.3 2.10.4 2.10.4.1 3 3.1

Waarschuwingsplicht / 70 Koerswijziging? / 73 Kenbaarheid / 75 'De stand van de wetenschap, techniek en professionele dienstverlening' / 76 De ernst van het risico; risico-inventarisatie en -evaluatie / 77 Onderzoekplicht / 78 Rol van de arbeidsomstandighedenwetgeving en van de Arbeidsinspectie / 79 Melding arbeidsongevallen / 80 De te verwachten onoplettendheid van de werknemer / 81 Gedegen toezicht houden / 81 Beroepsziekten / 82 Melding beroepsziekten / 84 Burn-out/84 Waarschuwingsplicht / 86 Stelplicht en bewijslast / 87 Schade / 89 Excedentschade / 89 Alles of niets!/ 90 Gedeeltelijke aansprakelijkheid / 90 Schade voor nabestaanden / 94 Instituut Asbestslachtoffers en de Regeling tegemoetkoming asbestslachtoffers / 95 Aansprakelijkheid voor ter beschikking gestelde arbeidskrachten/95 In de uitoefening van beroep of bedrijf / 96 Opzet of bewuste roekeloosheid / 98 Inleiding/ 98 Opzet/99 Bewuste roekeloosheid / 99 In belangrijke mate een gevolg van opzet of bewuste roekeloosheid /100 Vernietigbaarheid /100 Werkgeversaansprakelijkheid buiten art. 7:658 Burgerlijk Wetboek /100 De redelijkheid en billijkheid en het goed werkgeverschap /100 Werken met gevaarlijke stoffen /103 Verjaring /104 Verjaringstermijn van 5 jaar /104 Bekendheid met de schade /104 Verjaringstermijn van 20 jaar /104 Verjaringstermijn van 30 jaar / 105 Een afwijkende verjaringstermijn /105 Redelijkheid en billijkheid / 106 Werknemersaansprakelijkheid voor door hem aan de werkgever of een derde toegebrachte schade /109 Inleiding/109

INHOUDSOPGAVE

3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4 3.2.4.1 3.2.5

Vereisten voor aansprakelijkheid /109 Privésfeer/110 Gedeelde aansprakelijkheid /110 Door de werknemer toegebrachte schade /110 Inleiding/110 De uitvoering van de arbeidsovereenkomst /111 Opzet of bewuste roekeloosheid /112 De omstandigheden van het geval /114 Klokkenluiders/115 Afwijking bij schriftelijke overeenkomst /116

4 4.1 4.1.1 4.1.2 4.1.3 4.1.4 4.2 4.2.1 4.2.1.1 4.2.2 4.2.2.1 4.2.3 4.2.3.1 4.2.4

Gelijke behandeling bij de arbeid /119 Inleiding/119 Discriminatieverbod en het strafrecht /119 Gelijkebehandelingswetgeving /120 Internationale component /122 Algemeen rechtsbeginsel /122 Direct en indirect onderscheid /123 Inleiding /123 Opdracht tot onderscheid /123 Direct onderscheid /124 (Seksuele) intimidatie /124 Indirect onderscheid /125 Objectieve rechtvaardiging /126 Verschillende stelsels voor uitzonderingen op het verbod op onderscheid / 127 Gesloten systeem/127 Halfopen/gesloten systeem /128 Open systeem /128 Bewijslast/128 Gelijke behandeling van mannen en vrouwen; Burgerlijk Wetboek /130 Inleiding/130 Direct onderscheid tussen mannen en vrouwen /130 Gelijkstelling zwangerschap, bevalling en moederschap met direct onderscheid /131 Indirect onderscheid tussen mannen en vrouwen /131 Objectieve rechtvaardiging /132 De uitzonderingen op het niet mogen maken van onderscheid tussen mannen en vrouwen /133 Geslachtsbepaalde beroepsactiviteiten /133 De bescherming van de vrouw /133 De voorkeursbehandeling /134 Het bereik van het niet mogen maken van onderscheid tussen mannen en vrouwen /135 Het aangaan van een arbeidsovereenkomst /135 Het verstrekken van onderricht aan werknemers /136 Arbeidsvoorwaarden /136 Arbeidsvoorwaarden: kledingvoorschriften /137

4.2.4.1 4.2.4.2 4.2.4.3 4.3 4.4 4.4.1 4.4.2 4.4.2.1 4.4.3 4.4.3.1 4.4.4 4.4.4.1 4.4.4.2 4.4.4.3 4.4.5 4.4.5.1 4.4.5.2 4.4.5.3 4.4.5.4

INHOUDSOPGAVE

4.4.5.5 4.4.5.6 4.4.5.7 4.4.5.8 4.4.5.9 4.4.6 4.5 4.5.1 4.5.2 4.5.2.1 4.5.2.2 4.5.2.3 4.5.3 4.5.4 4.5.4.1 4.5.4.2 4.5.4.3 4.5.5 4.5.5.1 4.5.5.2 4.5.6 4.5.6.1 4.5.6.2 4.5.6.3 4.5.6.4 4.5.6.5 4.5.6.6 4.5.6.7 4.5.7 4.5.7.1 4.5.7.2 4.5.7.3 4.6 4.6.1 4.7 4.7.1 4.7.2 4.7.2.1 4.7.2.2 4.7.2.3 4.7.2.4 4.7.2.5 4.7.2.6 4.7.2.7 4.7.2.8 4.7.2.9 4.7.3

Arbeidsvoorwaarden: verlof/137 Arbeidsvoorwaarden: zwangerschap /138 Arbeidsvoorwaarden: aan zwangerschap gerelateerde aangelegenheden /139 Arbeidsomstandigheden /140 De bevordering van werknemers /140 Sanctie /140 Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen /141 Inleiding /141 Werving en selectie /141 Uitzondering /142 Het begrip'betrekking'/ 143 De tekst van de personeelsadvertentie /143 Sanctie /143 Voorkeursbehandeling /143 Het referentiekader /144 Het proportionaliteits- en effectiviteitsvereiste /145 Het kenbaarheidsvereiste /145 Geslachtsbepaalde activiteiten /146 Geestelijke ambten /146 Nader aangewezen beroepsactiviteiten /146 Gelijke beloning voor arbeid van gelijke waarde /147 Het begrip Toon' /148 Het begrip'onderneming'/148 De andere kunne/de maatman /149 Arbeid van (nagenoeg) gelijke waarde /149 Gelijkwaardige maatstaven /150 Sanctie /151 Verjaring/151 Gelijke behandeling wat betreft pensioenvoorzieningen /151 Pensioenvoorziening/151 Actuariële berekeningsmethoden /152 Sanctie / 153 Algemene wet gelijke behandeling /153 Aanbieden van of verlenen van toegang tot goederen en diensten /153 Onderscheid naar arbeidsduur /154 Inleiding /154 Arbeidsvoorwaarden /154 Beloning /155 Toeslagen voor inconveniënte uren /155 Bijzondere geldelijke voordelen /156 Onkostenvergoedingen en leaseauto's /156 Bovenwettelijke inkomensvervangende uitkeringen /157 Buitengewone verlofregelingen en vakantie / 157 Opleidingsfaciliteiten /157 Overwerkvergoeding /158 Arbeidstijden, roosters en nog zo wat /160 Sanctie /161

INHOUDSOPGAVE

4.8 4.8.1 4.8.1.1 4.8.2 4.8.2.1 4.8.2.2 4.8.2.3 4.8.2.4 4.8.2.5 4.8.3 4.8.4 4.9 4.9.1 4.9.1.1 4.9.1.2 4.9.1.3 4.9.1.4 4.9.1.5 4.9.2 4.9.2.1 4.9.2.2 4.9.2.3 4.9.2.4 4.9.2.5 4.9.2.6 4.9.3 4.9.3.1 4.9.3.2 4.9.3.3 4.9.4 4.10 4.10.1 4.10.1.1 4.10.2 4.10.2.1 4.10.2.2 4.10.2.3 4.10.2.4 4.10.2.5 4.10.2.6 4.10.3 4.10.3.1 4.10.3.2 4.10.3.3 4.10.3.4 10

Onderscheid naar de duur van de arbeidsovereenkomst /161 Inleiding /161 Uitzondering/161 Arbeidsvoorwaarden / 162 Beloning/162 Toeslagen voor inconveniënte uren /163 Onkostenvergoedingen en leaseauto's /163 Pensioenregeling /163 Vakantie en verlof/164 De vacaturemeldplicht /164 Sanctie /165 Onderscheid naar handicap/chronische ziekte bij de arbeid / 165 Inleiding /165 De begrippen 'handicap' of'chronische ziekte' /165 Werkelijke of vermeende handicap of chronische ziekte /166 Doeltreffende aanpassingen /166 'Naar gelang de behoefte' /167 Onevenredige belasting /168 Niet toegestaan onderscheid op grond van handicap/chronische ziekte bij de arbeid /169 Werving, selectie en het aangaan van de arbeidsverhouding /169 De arbeidsbemiddeling /170 De arbeidsvoorwaarden /171 Het volgen van een opleiding of vorming /171 De bevordering /171 De arbeidsomstandigheden /171 Uitzonderingen op het ongeoorloofde onderscheid naar handicap/ chronische ziekte bij de arbeid /171 Veiligheid en gezondheid /172 Specifieke voorzieningen en faciliteiten /173 De voorkeursbehandeling /173 Sanctie/173 Onderscheid naar leeftijd bij de arbeid /174 Inleiding/174 Het begrip 'leeftijd'/174 Niet toegestaan onderscheid op grond van leeftijd bij de arbeid /175 Werving en selectie /176 De arbeidsbemiddeling /176 Het aangaan van de arbeidsverhouding /176 De arbeidsvoorwaarden /177 Het volgen van een opleiding of vorming /177 De arbeidsomstandigheden /177 Uitzonderingen op het ongeoorloofde onderscheid naar leeftijd bij de arbeid /178 Arbeidsmarkt en werkgelegenheid /178 Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag /178 De pensioengerechtigde leeftijd /179 Anderszins objectief gerechtvaardigd /181

INHOUDSOPGAVE

4.10.3.5 4.10.3.6 4.10.3.7 4.10.3.8 4.10.3.9 4.10.3.10 4.10.3.11 4.10.4 4.11 4.11.1 4.11.2 4.12 4.12.1 4.12.2 4.12.3 4.12.3.1 4.12.3.2 4.12.3.3 4.12.4 4.12.5 4.12.5.1 4.12.5.2 4.12.5.3 4.12.5.4 4.12.6 4.12.6.1 4.12.6.2 4.12.6.3

Veiligheid en gezondheid /181 Functioneel leeftijdsontslag /182 Anciënniteit/183 Zwaarwegend bedrijfs- of dienstbelang /184 Leeftijdsbepaalde beroepsactiviteiten /184 Seniorenverlof en leeftijdsvakantiedagen /185 Aanvullende (bovenwettelijke) pensioenvoorzieningen /187 Sanctie /188 Onderzoek van overheidswege /188 Mededeling aan betrokkene(n) /188 De ondernemingsraad /189 De Commissie gelijke behandeling /190 Inleiding/190 De samenstelling /190 De procedure /191 Onderzoek op verzoek /191 Groepsactie /191 Onderzoek uit eigen beweging /191 De bevoegdheden /192 Oordelen en aanbevelingen /193 Het karakter van het oordeel /193 Aanbevelingen /193 De burgerlijke rechter - de CGB /194 De burgerlijke rechter — de CGB; twee voorbeelden /194 Overige activiteiten /19 5 Follow-up beleid / 195 Voorlichting/195 Mediation /195

5 5.1 5.1.1 5.1.2 5.1.3 5.1.4 5.1.5 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.2.1 5.2.2.2 5.2.3 5.2.3.1 5.2.3.2 5.2.3.3 5.2.3.4 5.3 5.3.1

Overgang van een onderneming /197 Inleiding /197 Uitzondering 1: faillissement /19 8 Uitzondering 2: bemanning van een zeeschip / 200 Collectieve component / 200 Medezeggenschapscomponent / 201 Internationale component / 202 Een aantal kernbegrippen / 203 Inleiding / 203 De begrippen 'onderneming' en 'economische eenheid' / 203 Vestiging of onderdeel van een onderneming / 203 Overheidssector / 204 Het begrip 'overgang' / 204 Het begrip 'overeenkomst' / 205 Het begrip 'fusie' / 205 Het begrip 'splitsing' / 207 Het begrip 'identiteit' / 208 De gevolgen van de overgang van een onderneming / 210 Inleiding/210

11

INHOUDSOPGAVE

5.3.2 5.3.3 5.3.3.1 5.3.4 5.3.5 5.3.5.1 5.4 5.4.1 5.4.1.1 5.4.2 5.4.2.1 5.4.2.2 5.5 5.5.1 5.6 5.6.1 5.6.2 5.6.3 5.6.4 5.6.5 5.7 5.7.1 5.7.2 5.7.3 5.7.4 5.7.5

Het begrip 'werknemer' nader ingevuld / 211 De rechten en verplichtingen die overgaan / 212 Tij dstip van overgang / 214 De weigering om mee over te gaan / 214 De hoofdelijke aansprakelijkheid voor de vervreemder / 215 Aansprakelijkheid en ontslag / 215 Pensioenverplichtingen / 217 Inleiding/217 Pensioen/217 Pensioenovereenkomst gaat over tenzij ... / 218 Oude pensioenregeling blijft van toepassing / 219 Uitzondering bij overgang van spaarregeling / 219 Wijziging van arbeidsvoorwaarden / 220 Harmonisatie van arbeidsvoorwaarden / 221 De internationale overgang van een onderneming / 221 EG-Verordening Rome I — uitgangspunt: keuzevrijheid / 222 Verordening Rome I; beperking van de keuzevrijheid / 223 Verordening Rome I; voorrangsregels / 223 Verordening Rome I; voorrangsregels en de overgang van een onderneming / 224 Het effect van de internationale overgang / 225 De informatieverplichting van werkgeverskant / 22 5 De personeelsvertegenwoordiging / 225 De personeelsvergadering / 226 Tijdig in kennis stellen van de werknemers / 226 Tijdigheid / 226 Sanctie / 227 Rechtspraakoverzicht / 229 Literatuuroverzicht / 235

12