PERSNOTA
Studiedienst Stafmedewerkers Diestsevest 40 3000 Leuven T (016) 28 64 11 F (016) 28 64 09
Datum 31 juli 2015
Betreft: IMPACTANALYSE RUSLAND
1
ALGEMENE CONTEXT
De EU-28 exporteerde in 2013 voor 5,1 miljard euro aan landbouw- en voedingsproducten die nu onder het embargo vallen. Op een totale export van 27,6 miljard euro vertegenwoordigde dit 18,5%. Belangrijke exportproducten richting Rusland waren in volgorde van belang naar waarde: kaas, varkensvlees, appelen en peren, specifieke voedingsbereidingen, tomaten, abrikozen en perziken. Hiermee werd twee derde van de export richting Rusland gevat. de
België was in 2013 de 7 grootste Europese exporteur richting Rusland met een exportwaarde van 281 miljoen euro. Op een totale export van 1,3 miljard euro vertegenwoordigde dit 21,2%. Belangrijke exportproducten richting Rusland waren in volgorde van belang naar waarde: appelen en peren, varkensvlees, melkpoeder en tomaten. Sinds februari 2014 verbiedt Rusland de invoer van varkensvlees uit de Europese Unie (vlees, eetbaar slachtafval, vet en spek) en dit omwille van sanitaire redenen (Afrikaanse varkenspest). Sinds 7 augustus 2014 is een algemeen invoerverbod van kracht gegaan (reactie op EU economische sancties omwille van annexatie Krim, waarbij diplomatiek conflict escaleerde tot handelsoorlog). Het ingestelde invoerverbod is van toepassing op rundvlees, varkensvlees, gevogelte, zuivelproducten, groenten en fruit, worsten en verschillende afgewerkte voedingsproducten. Het embargo is intussen op 24 juni 2015 met één jaar verlengd tot augustus 2016. 2
SECTORBENADERING – EXPORTEN 2013 (TABEL 1)
Varkensvlees EU export naar Rusland = 23% van de totale EU export. Duitsland, Denemarken, Spanje, Frankrijk, Nederland en Polen vertegenwoordigden 80% van de EU export richting Rusland. De voornaamste producten: 43% varkensvlees, 32% spek en 15% eetbaar slachtafval. BE export naar Rusland = 31% van de Belgische varkensvleesexport buiten EU-28. Het betrof vnl. vlees, spek en vet. Zuivelsector EU export naar Rusland betrof vnl. kaas en boter (respect. 33% en 25% van de totale EU export van kaas en boter) BE export naar Rusland betrof voornamelijk magere en volle melkpoeder (respect. 16,8% en 3,7% van de BE export buiten EU-28).
Rundvlees EU export naar Rusland = 25% van de totale EU export rundvlees. Belgische export naar Rusland verwaarloosbaar.
Gevogelte EU export naar Rusland beperkt (6% van de totale Europese export). BE export naar Rusland (10% van de BE export buiten EU-28). Groenten EU export naar Rusland = 26% van de totale EU export van groenten (vnl. champignons, kolen, tomaten wortelen, komkommers, paprika’s). Voornaamste exporteurs: Nederland, Polen en Litouwen. BE export naar Rusland = 70 à 80% van de BE export buiten EU-28 (vnl. tomaten, wortelen, paprika). Fruit EU export naar Rusland = 55% van de totale EU export (vnl. kersen, appelen, peren, abrikozen). Voornaamste exporteurs: Polen, België, Litouwen en Spanje. BE export naar Rusland = 80% van de BE export buiten EU-28. (vnl. peren en appelen).
2/7
TABEL 1: SAMENVATTEND – SITUATIE 2013 – VOORNAAMSTE PRODUCTEN EU productie
BE productie
BE/EU
EU export
BE export
000 tons
000 tons
%
000 tons
000 tons
EU exp RU
RU/tot ex
RU/prod
%
%
BE exp RU
RU/tot ex
RU/prod
%
%
000 tons
Mio euro
000 tons
Mio euro
2500
310
12
350
112
200
179
57
8
90
84,6
80
29
Appelen
11500
220
2
1500
25
790
344
53
7
20
15,8
80
9
Tomaten
14800
250
2
364
24
230
254
63
2
19
19,5
79
8
Wortelen
5100
317
6
111
21
70
22
63
1
15
5,2
71
5
2300
23
1
135
2,8
54
84,7
40
2
2,2
4,1
79
10
63300
3400
5
1100
35
94
40
9
0
0,2
0,07
1
0
Peren
Paprika Aardappelen Rundvlees
7300
250
3
139
5
32
110,6
23
0
0,08
0,2
2
0
Varkensvlees
21900
1100
5
1600
48
370
968
23
2
15
40,2
31
1
Gevogelte
73
78
6
1
10
6,4
10
3
12400
390
3
1300
102
Kaas
8500
75
1
787
57
257
985
33
3
0,8
3,1
1
1
Boter
1900
36
2
97
5
24,1
97,7
25
1
0,38
1,6
8
1
MMP
1100
106
10
406
78
21
67,5
5
2
6
16,8
8
6
VMP
600
51
9
374
37
2,6
9,4
1
0
1
3,7
3
2
Totaal
Verklaring BE/EU RU/tot ex RU/prod
3239,9
201,3
Belgisch aandeel in Europese productie Aandeel export naar Rusland in totale export buiten EU-28 Aandeel Russische export in totale productie
3/7
3
ANALYSE EUROPESE COMMISSIE
Volgens de Europese Commissie is de export van agro-voedingsproducten naar Rusland in de periode augustus 2014 t/m april 2015 gedaald met 42% (in waarde) tegenover dezelfde periode het jaar voordien. De Commissie becijfert verder dat de totale export naar derde landen in de periode augustus 2014 t/m april 2015 steeg met 5% (in waarde) ten opzichte van dezelfde periode het jaar voordien. De Commissie wijst op een stijging van de export van agro-voedingsproducten naar alternatieve markten. De grootste exportstijgingen werden opgetekend naar de Verenigde Staten, China, Hong Kong en Zuid-Korea. De producten die het meest getroffen werden door het exportembargo zijn kaas, groenten en fruit, boter en melkpoeder. Volgens de Europese Commissie werd de daling van export van varkensvlees naar Rusland gecompenseerd door een toegenomen export naar Azië. Voor groenten en fruit wijst de Commissie erop dat de daling van de export van verse producten gedeeltelijk werd goedgemaakt door een stijging van de uitvoer van bereidingen van groenten en fruit. Feit is wel dat niet alle agro-voedingsproducten onder het embargo vallen. 4
BOERENBOND ANALYSE SPECIFIEKE PRODUCTEN (TABELLEN 2 EN 3 IN BIJLAGE)
Boerenbond studiedienst heeft voor een aantal specifieke producten een analyse gemaakt van de evoluties van exportvolumes en exportwaarden en dit zowel op Europees als op Belgisch vlak. De analyse gebeurde op basis van cijfergegevens inzake export voor de periode augustus 2014 t/m maart 2015 ten opzichte van de periode augustus 2013 t/m maart 2014. Er wordt nagegaan in welke mate het wegvallen van de Russische exportmarkt al dan niet gecompenseerd werd door een toegenomen export naar andere bestemmingen buiten de EU, zowel in volume als in waarde. Voor de meest getroffen landbouwproducten kunnen de volgende besluiten kunnen getrokken worden: EUROPESE UNIE Rundvlees Wegvallen van de Russische markt werd gecompenseerd door toename van export naar andere bestemmingen (zowel in volume als in waarde), maar tegen lagere eenheidsprijzen (- 4,3%). Varkensvlees Wegvallen van de Russische markt werd gecompenseerd door toename van de export naar andere bestemmingen (zowel in volume als in omzet), tegen licht gestegen eenheidsprijzen (+ 2,5%). Deze “schijnbare” prijsstijging heeft hoofdzakelijk te maken met het productassortiment. Rusland kocht namelijk in hoofdzaak “vettere” varkensdelen (onder meer vet en spek), terwijl de exportstroom naar andere derde landen bestaat uit duurdere varkensvleesdelen (hammen, schouders en ruggen). Vandaar dat een lichte prijsverbetering genoteerd werd.. Intussen zijn de varkensvleesdelen die voordien naar Rusland geëxporteerd werden, sterk op de Europese markt blijven drukken wat geleid heeft tot een gevoelige prijsdaling voor varkensvlees in de Europese Unie. Bovendien moet ermee rekening gehouden worden dat het embargo voor varkensvlees reeds eerder (in februari 2014) van kracht geworden is en dat vanaf dan al een gevoelige daling van de varkensprijzen ingezet werd. Melkpoeder en boter Wegvallen van de Russische markt werd gecompenseerd door toename van export naar andere bestemmingen (in volume), maar niet in waarde. De gerealiseerde eenheidsprijzen op de andere bestemmingen lagen in de periode augustus 2014 t.o.v. maart 2015 respectievelijk 19,4% (melk en room) en 10,5% (boter) lager ten opzichte van dezelfde periode het jaar voordien. Kaas Wegvallen van de Russische markt werd niet gecompenseerd door toename van export naar andere bestemmingen, noch in volume, noch in waarde. Gemiddelde eenheidsprijzen op de exportmarkten daalden met 7,2%.
4/7
Tomaten, wortelen Wegvallen van de Russische markt werd niet gecompenseerd door toename van export naar andere bestemmingen, noch in volume, noch in waarde. De gemiddelde eenheidsprijzen op de exportmarkten daalden met 13,5% (tomaten) en met 15,7% (wortelen). Appelen en peren Wegvallen van de Russische markt werd gecompenseerd door toename van export naar andere bestemmingen in volume maar niet in waarde. Gemiddelde prijzen op de exportmarkten daalden met 27,6%. BELGIE Rundvlees Wegvallen van de Russische markt werd niet gecompenseerd door export naar andere bestemmingen buiten de EU-28 (noch in volume noch in waarde). Weliswaar exporteerde België kleine hoeveelheden rundvlees naar Rusland. Varkensvlees Wegvallen van de Russische markt werd niet gecompenseerd door export naar andere bestemmingen buiten de EU-28 (noch in volume noch in waarde).Voor de opgetekende prijsstijging bij export naar derde landen geldt dezelfde verklaring als deze gegeven bij de Europese Unie. Het betreft eveneens een “schijnbare” prijsstijging, die voortvloeit uit het gegeven dat het productassortiment dat naar Rusland geëxporteerd werd verschillend is van de naar andere derde landen uitgevoerde producten Melkpoeder Wegvallen van de Russische markt werd gecompenseerd door export naar andere bestemmingen buiten de EU-28 (in volume), maar niet in waarde. Boter en kaas Wegvallen van de Russische markt werd gecompenseerd door export naar andere bestemmingen buiten de EU-28 (in volume), maar eveneens in waarde. Appelen en peren, tomaten en wortelen Wegvallen van de export naar de Russische markt werd niet gecompenseerd door toename van export naar andere bestemmingen buiten de EU-28en dit noch in volume, noch in waarde. 5
ALGEMENE CONCLUSIE
Het Rusland embargo, dat op 7 augustus 2014 van kracht werd, heeft duidelijke gevolgen gehad voor de handelsstromen vanuit de Europese Unie en België. De gevolgen zijn evenwel verschillend al naargelang van het product. De gevolgen van het Ruslandembargo zijn in Europese context het meest uitgesproken kaas en tomaten. Voor deze producten is men er niet in geslaagd om de weggevallen export naar Rusland te compenseren op andere afzetmarkten en dit noch in volume, noch in waarde. Voor melkpoeder, boter, appelen en peren werden alternatieven gevonden voor het weggevallen exportvolume. Echter, de export naar alternatieve bestemmingen voor deze producten gebeurde tegen aanzienlijk lagere prijzen, waardoor uitgedrukt in waarde, de export terugviel. Voor rund- en varkensvlees werden alternatieve markten gevonden, die de weggevallen Russische markt compenseerden zowel in volume als in waarde. De vaststelling dat de naar andere derde landen verlegde afzetstroom een prijsverbetering opleverde, moet genuanceerd worden. Deze “schijnbare” prijsstijging heeft hoofdzakelijk te maken met het productassortiment. Rusland kocht namelijk in hoofdzaak “vettere” varkensdelen in de EU (onder meer vet en spek), terwijl de exportstroom naar andere derde landen bestaat uit duurdere varkensvleesdelen (hammen, schouders en ruggen). Vandaar dat een lichte prijsverbetering genoteerd werd. Intussen zijn de varkensvleesdelen die voordien naar Rusland geëxporteerd werden, sterk op de Europese markt blijven drukken wat geleid heeft tot een gevoelige prijsdaling voor varkensvlees in de Europese Unie. Bovendien moet ermee rekening gehouden worden dat het embargo voor varkensvlees reeds eerder (in februari 2014) van kracht geworden is en dat vanaf dan al een gevoelige daling van de varkensprijzen ingezet werd.
5/7
In de Belgische context kan gesteld worden dat de directe gevolgen van het Rusland embargo het meest uitgesproken zijn voor respectievelijk appelen en peren, melkpoeder, varkensvlees en tomaten. Voor varkensvlees vallen de gevolgen van het embargo in België zwaarder uit dan voor de rest van de Europese Unie. Voor de opgetekende lichte prijsstijging bij export naar derde landen geldt dezelfde verklaring als deze gegeven bij de Europese Unie. Het betreft eveneens een “schijnbare” prijsstijging, die voortvloeit uit het gegeven dat het productassortiment dat naar Rusland geëxporteerd werd verschillend is van de naar andere derde landen uitgevoerde producten. Ook in de Belgische context moet ermee rekening gehouden worden dat het embargo voor varkensvlees reeds eerder (in februari 2014) van kracht geworden is en dat vanaf dan al een gevoelige daling van de varkensprijzen ingezet werd. Voor zuivelproducten kan dan weer gesteld worden dat de Belgische bedrijven er beter in geslaagd zijn om alternatieve afzetmarkten te vinden in vergelijking met andere Europese zuivelbedrijven, maar weliswaar tegen aanzienlijk lagere afzetprijzen. Globaal resultaat is dat het Ruslandembargo de prijsevoluties van de betrokken producten sterk neerwaarts beïnvloed hebben. Enkel voor tomaten wordt in de beschouwde periode een lichte prijsverbetering opgetekend (tabel 3). TABEL 2: gevolgen van Ruslandembargo: evolutie van exportwaarden (€) en exportvolumes (ton) naar alternatieve markten (in %) en absoluut netto effect export (+ of -) Cijfers voor Europese Unie en België – voornaamste producten Europese Unie: Periode 08-2014 – 03-2015 t.o.v. 08-2013 – 03-2014 EU/ROW (€)
EU/ROW (ton)
EU/ROW (€/ton)
Rundvlees, bevroren
+ 96,6%
+ 105,6%
- 4,3%
+ 47.549.448
+ 17.724
Varkensvlees, vers, gekoeld, bevroren
+ 31,1%
+ 27,9%
+ 2,5%
+ 114.465.252
+ 56.435
- 2,6%
+ 21,0%
- 19,4%
- 121.180.049
+ 134.352
Boter
+ 37,3%
+ 53,3%
- 10,5%
- 9.386.857
+ 4.519,50
Kaas
+ 13,1%
+ 21,9%
- 7,2%
- 429.745.106
- 45.177
Tomaten, vers, gekoeld
+ 10,7%
+ 27,9%
- 13,5%
- 148.545.350
- 115.969
Wortelen
+ 61,4%
+ 91,6%
- 15,7%
- 11.161.049
- 29.813
Appelen en peren
+ 40,4%
+ 99,0%
- 27,6%
- 100.555.033
Melkpoeder
EU/COMP (€)
EU/COMP (ton)
+ 130.454
Bron: berekeningen studiedienst BB op basis van gegevens uit Europese databanken EU/ROW (€): procentuele wijziging van de EU exportwaarde naar “andere delen van de wereld” EU/ROW (ton): procentuele wijziging van het EU geëxporteerde volume naar “andere delen van de wereld” EU/ROW (€/ton): procentuele wijziging van de eenheidswaarde van de EU geëxporteerd producten naar “andere delen van de wereld” EU/COMP(€): nettowaarde van EU handelsstroom naar alternatieve markten, na correctie voor weggevallen Ruslandexport EU/COMP(ton): netto EU export (volume) naar alternatieve markten, na correctie voor weggevallen Ruslandexport
6/7
België: Periode 08-2014 – 03-2015 t.o.v. 08-2013 – 03-2014 BE/ROW (€)
BE/ROW (ton)
BE/ROW (€/ton)
- 8,7%
- 19,7%
+ 13,7%
- 561.000
- 772,10
Varkensvlees, vers, gekoeld, bevroren
+ 24,2%
+ 21,7%
+ 2,1%
- 12.444.447
- 3.378,40
Melkpoeder
- 11,6%
+ 19,3%
- 25,9%
- 46.294.336
+ 12.622,20
Boter
+ 17,2%
+ 28,6%
- 8,9%
+ 3.497.234
+ 1.644
Kaas
+ 46,6%
+ 81,0%
- 19,1%
+ 3.328.560
+ 1.717
Tomaten, vers, gekoeld
- 84,2%
- 91,9%
+ 95,1%
- 11.090.922
- 10.597,8
Wortelen
+ 10,0%
+ 38,0%
- 20,3%
- 1.521.266
- 3.886,30
Appelen en peren
+ 15,7%
+ 30,6%
- 11,4%
- 76.921.502
- 106.649,80
Rundvlees, bevroren
BE/COMP (€)
BE/COMP (ton)
Bron: berekeningen studiedienst BB op basis van gegevens uit Europese databanken
BE/ROW (€): procentuele wijziging van de BE exportwaarde naar “andere delen van de wereld” BE/ROW (ton): procentuele wijziging van het BE geëxporteerde volume naar “andere delen van de wereld” BE/ROW (€/ton): procentuele wijziging van de eenheidswaarde van de BE geëxporteerd producten naar “andere delen van de wereld” BE/COMP(€): nettowaarde van BE handelsstroom naar alternatieve markten, na correctie voor weggevallen Ruslandexport BE/COMP(ton): netto BE export (volume) naar alternatieve markten, na correctie voor weggevallen Ruslandexport
TABEL 3: Evolutie van de Belgische prijzen aan producent (augustus 2014 t/m juli 2015 t.o.v. augustus 2013 t/m juli 2014) Producten Peren
Situatie
Percentage - 3,9%
Appelen
- 30,3%
Tomaten
+ 3,4%
Varkensvlees
- 18,7%
Melk
- 23,6%
7/7
