Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet Door: Kim van Amersfoort
De ogen hebben overal een taal. Waarom spreken we dan nog met woorden? Dat was mijn aha-ervaring tijdens een college filosofie van heel wat jaren geleden. Fascinerend als ik dit vond, ben ik de wereld om mij heen anders gaan bekijken. Door beeldend te communiceren heb je geen woorden nodig.
Taal is voor mij altijd al een barrière geweest. Nee, ik heb geen spraakgebrek maar ik ben een van de velen die moeite heeft om werkelijk te zeggen hoe ik iets zie of hoe ik iets voel. Taal hanteert niet overal dezelfde methode om de ruimte om ons heen te begrijpen. Dan bestaan er nog externe factoren: ruis, lichaamstaal, intonatie, die allemaal van invloed zijn op hoe de ontvanger je boodschap interpreteert. Wist je dat bij face-to-face communicatie de inhoud van je verhaal maar voor 7% procent meetelt? De rest van de boodschap wordt overgebracht door non-verbale communicatie. En de ingewikkeldste woorden betekenen soms de simpelste dingen. Begripsverwarring, klinkt wellicht bekend? Hoe zeg je nou écht wat je wil zeggen? Als individu, als burger, als werknemer, als gemeente?
Figuur 6: wat is een cirkel? Niets is zo levendig als onze verbeelding. Beelden vormen onze opinies, onze verwachtingen. Word je warm van wat je ziet, of roept het juist afkeer op? Even terug in de tijd… Ooit was een website een folder en was het heel wat dat je zo’n online folder had. Nu is een website veelal inspirerend met veel beelden.
Figuur 7: Website Nike 1998 (links) en 2013 (rechts) Snelle technologische ontwikkelingen maken dat er steeds meer smartphones met hoge kwaliteit camera’s zijn. Niet voor niets dus, dat er elke dag meer foto’s gemaakt worden met een smartphone dan met elke andere camera. Onveranderd blijft wel, dat mensen verbondenheid zoeken en emoties en momenten willen delen. Vroeger beleefden we een moment en vertelden we bij thuiskomst onze ervaringen. Nu leggen we dit moment vast en willen we dit zo snel mogelijk delen via de sociale media kanalen.
Prosumer Technologie is zover doorontwikkeld dat het heeft geleid tot de prosumer; de zelf media producerende consument. Tegen zeer geringe kosten kun je een website maken in Wordpress of Tumblr die niet onderdoet voor de groten. Er is geen grote studio nodig voor het maken van strakke filmpjes; we nemen het op met onze smartphone en editen het met iMovie. Presentaties? Daar hebben we Keynote voor, of Prezi. Infographics? Er is een hele batterij aan (gratis) tools om prachtige dingen mee te maken. En foto’s? Vergeet Photoshop! De app stores en -markets staan bol van apps1 zoals Instagram (gratis) en Snapseed (gratis) waarmee je foto er binnen no time uitziet alsof hij rechtstreeks van de voorkant van een dure glossy komt. Dit heeft tot een aantal zaken geleid: Sterk verhoogde standaard in grafische uitingen; zero tolerance voor slechte beeldkwaliteit; verminderde interesse voor platte data als tekst en cijfers. Waarschijnlijk zullen taalpuristen bij het laatste denken: wat erg! Ik kan mij dat goed voorstellen. Zullen we gewoon proberen er het beste van te maken? En de overheid? Gemeenten bedienen zich over het algemeen van bestuursrapportages, kadernota’s, jaarverslagen en dergelijke, om met het publiek te communiceren. Ook de media hechten veel waarde aan cijfermateriaal. We hebben echter net gezien dat platte data steeds minder gelezen wordt en dat tools om er wat moois van te maken steeds toegankelijker worden. Dus waarom doen we dit eigenlijk nog? En hoe moet het dan wel? Twee voorbeelden.
1
Aan het einde van dit hoofdstuk staan meer tools & app-tips.
Voorbeeld 1: de gemeente Achtkarspelen (en dit voorbeeld geldt voor veel andere gemeenten) Stel. Je bent als gemeente overtuigd van het feit dat je burgerparticipatie hebt bevorderd omdat je een jongerenraad hebt aangesteld en schrijft hier een rapport over. Stel. Een bezoeker komt op je gemeente website. Stel. Deze bezoeker besluit het rapport te lezen.
Figuur 8: voorbeeld gemeente Achtkarspelen Als ik dit als burger letterlijk lees in een bestuursrapport word ik er niet warm of koud van. Het is een feitelijke tekst. Overigens is het maar de vraag of er inwoners zijn die de bestuursrapporten actief opzoeken op de gemeentelijke website. Representatieve cijfers zijn niet te vinden. Volgens het GBBO (Gedragsanalyse Benchmark voor Burgers op Overheidssites) bezoekt een burger gemiddeld 7,7 keer per jaar de gemeentelijke website, maar er is niet onderzocht of deze ook bestuursrapporten opzoeken.
Hoe had ik van dit initiatief als inwoner van Achtkarspelen kunnen weten? Op de gemeente website zoek ik met het zoekvenster naar ‘jongerenraad’ want eerlijk is eerlijk dit heeft mijn nieuwsgierigheid een tikje gewekt. Er zijn geen resultaten gevonden voor 'jongerenraad'. Bedoelde u:
‘jongeren’? Er is dus niets te vinden over de jongerenraad. Je voelt hem al aankomen. Als ik op het alternatief: ‘jongeren’ klik, ben ik het spoor helemaal kwijt. Toch een laatste poging; als ik via een zoekmachine zoek naar deze jongerenraad stuit ik op één Twitter account met 1 volger en een oproep uit 2011 voor nieuwe leden. Hoe moet ik als burger geloven dat de gemeente Achtkarspelen de burgerparticipatie heeft bevorderd met een jongerenraad? Voorbeeld 2: Open Budget Oakland Een groot gevolg van het in Europa gevoerde begrotingsbeleid is de sociale onrust. Er rust een zware druk op de levensstandaard van huishoudens. Nu meer dan ooit heeft de burger behoefte aan openheid en opheldering over het gespendeerde gemeente budget. Welke diensten worden er met hun belastinggeld gefinancierd en in welke hoeveelheden? In Oakland hebben ze er iets op bedacht. Met een website gericht op visualisatie en conversatie laten ze in een oogopslag zien waar de budgettaire prioriteiten liggen en bieden ze ruimte om vragen te stellen en inzichten te delen. Ze bieden ook deelbare visuele content voor bijvoorbeeld journalisten en hebben sociale media volledig geïntegreerd.
Figuur 9: treemap open budget Oakland, voorstel uitgaven Burgemeester 2013
Dus we moeten visualiseren. Welke beelden gebruiken we dan en is dat niet kostbaar? Vertel, waar liggen bij jullie de behoeften en wat is er nodig om deze om te zetten in werkelijke oplossingen? Welk verhaal wil je vertellen? Bepaal om te beginnen de juiste toon. Moet deze formeel of informeel zijn, realistisch of verbeeldend, serieus of harmonieus, humoristisch? Vervolgens kies of maak je afbeeldingen. Vermijd wel het combineren van verschillende vormen.
Belangrijk is om rekening te houden met drie kernwoorden: Relevantie; hoe sterker het verband tussen afbeelding en boodschap, hoe krachtiger de boodschap. Realiteit; hoe realistischer de weergave van de boodschap, hoe krachtiger de boodschap. Relatieve grootte; hoe groter de afbeelding, hoe krachtiger de boodschap. Voorbeeld Big data visualisatie Infographics Fotografie Storytelling Animaties Cartoons
Indruk, emotie Legt complexe processen uit, geeft gegevens visueel weer Visualiseert informatie, heeft groot onderscheidend vermogen Projecteert werkelijkheid, is krachtig, dichtbij, benaderbaar Vertelt verhalen via beelden, is authentiek, persoonlijk Draagt informatie snel over, heeft herkenbare merkuitstraling Is vriendelijk en vrolijk
Tabel 5: voorbeelden verschillende vormen van visualisatie
Fotografie roept emotie op
Cartoons: vriendelijk en vrolijk Wie heeft er nou nog tijd om creatief te zijn? We zijn drukker dan ooit tevoren en hebben veel deadlines te halen. We worden eigenlijk steeds serieuzer. Maar juist met creativiteit ontstaan nieuwe mogelijkheden die binnen de geaccepteerde kaders tot nu toe geen bestaansrecht hadden. Het zelf gaan doen is dus niet eens zo’n slecht idee. Heb je toch geen tijd? Er zijn genoeg goede creatieve experts die je kunt inhuren om je te ondersteunen. Of heb je er al eens aan gedacht om de ‘crowd2’ in te schakelen? Organiseer eens een fotowedstrijd en plaats een oproep op je sociale media kanalen. Leuk! Valkuil 1 Plaatjes vullen geen gaatjes. Zonder een strategische benadering ben je op zijn best aan het publiceren. In het slechtste geval creëer je ruis omtrent je eigen werk. Visuele content moet een fundamenteel onderdeel zijn van je online strategie. Valkuil 2 Sociale media creëren al snel de illusie van transparantie en verantwoording, maar moeten wel een aanvulling zijn op de Crowdsourcing is het bundelen van kennis van bereidwillige experts die voor niets een probleem willen oplossen en het antwoord gratis willen delen met anderen (bron: Henk van Ess) 2
transparantie van gegevens op de gemeentelijke website, dus geen vervanging. Valkuil 3 Vergeet niet om naast je sociale media kanalen ook je website klaar te maken voor de toekomst. Denk hierbij ‘mobile first’. Zorg er voor dat de functionaliteiten op een desktop computer en de mobiel gelijk zijn. Het gebruik van beeld kan een persoonlijke laag toevoegen aan je website. Denk dan aan de header, sociale media iconen, typografie, maak bijvoorbeeld een persoonlijke pagina over het bestuur. Laat zien wie je bent. Als je alles goed hebt ingericht, ontstaat er een geheel; met de gemeente als duidelijke stem en open voor een dialoog met de burger. Met de juiste, oprechte aandacht zal het zich ontwikkelen tot een uniek, sociaal ecosysteem. Wat kunnen we in de toekomst verwachten? YouTube en Facebook bestonden tien jaar geleden nog niet en wat er komen gaat zal waarschijnlijk iets zijn wat we ons nu nog niet kunnen inbeelden. Wat wel vast staat is dat we steeds sneller en overal verbonden willen zijn met elkaar. Dit zal trouwens niet per definitie via smartphones of tablets gebeuren, kijk maar naar Google Glass, slimme horloges, of andere draagbare gadgets. Er zal alleen maar een toename zijn van tools en techniek om platte data te visualiseren. Zolang dat het geval is, zal die data het onderspit delven als het gaat om aandacht voor de geboden informatie. Ik ben geen jurist, ik weet niet alles over de verplichting van de overheid om burgers te informeren. Misschien houdt die plicht inderdaad wel op met het over de schutting gooien van bergen complexe data (wat nu lijkt te gebeuren, maar lees hiervoor de hoofdstukken over open data). Willen we echter in het licht van crisis en de daarmee gepaard gaande huidige koers van het kabinet meer verantwoordelijkheid bij de burger neerleggen, dan kan het niet anders dan dat er creatieve manieren gevonden moeten worden om de burger te betrekken en informeren. Nu meer dan ooit is de context en vorm waarin overheden hun informatie brengen net zo belangrijk als de informatie zelf. Die George Herbert van het begin van dit hoofdstuk, was een pientere man. Alles kun je uitleggen met een beeld. Ook complexe processen.
Aan de slag: hier kun je gratis of zeer betaalbare tools en app’s vinden: Snapheal Flare Pixlr Visual.ly Thinglink Powtoon
Fotobewerking http://macphun.com/snapheal Fotobewerking http://flareapp.com/ Fotobewerking (web) http://pixlr.com/editor/ Zelf infographics maken http://visual.ly/ Interactieve afbeeldingen http://www.thinglink.com/ Animaties en presentaties http://www.powtoon.com/
Kim van Amersfoort is werkzaam bij Yellowbrick als international community manager. Tevens is zij visual creative in haar eigen onderneming: The whole sh’bang, een bureau voor visuele media. Hier wil zij met creatieve expertise en visuele content mensen en bedrijven inspireren, motiveren en daarmee bijdragen aan een betrokken samenleving. Haar roots liggen in de video- en filmwereld, van waaruit zij in 2009 met veel enthousiasme is doorgestroomd naar online community management. Kernwoorden om haar te beschrijven zijn ‘levendig’ en ‘nieuwsgierig’. Website: www.thewholeshbang.nl Twitter: @thewholeshbang Meer: about.me/kimvanamersfoort
