IK BEN ZAKELIJKER GEWORDEN

INTERVIEW  DESIGN   CONCEPTUEEL   KOERS 

‘IK BEN ZAKELIJKER GEWORDEN Ze geeft toe. Het was een moeilijke tijd, na het vertrek van medeoprichter Gijs Bakker in 2009. Maar achteruit kijken wil oprichter en creatief directeur RENNY RAMAKERS (68) niet meer, nu de zaken bij designbedrijf Droog weer lekker lopen. Haar nieuwste project Design & Desires herontwerpt de stad vanuit de dromen en behoeften van de burger. Annette van Soest Jouk Oosterhof 9.54 min.

 32 

 

 DEC 2014 

‘ONZE MANIER VAN DENKEN KAN OP ALLES WORDEN TOEGEPAST, OF HET NU PRODUCTEN ZIJN OF EEN STAD’

INTERVIEW  DESIGN   CONCEPTUEEL   KOERS 

iet om aan te zien. Wat doet dat ding hier?” Renny Ramakers (68), kunsthistorica, curator en oprichter van design label Droog, kijkt misprijzend naar een lamp in de hoek. “Dat ding” is gebruikt voor een evenement en nog niet opgeruimd. “Design 1.0 uit de jaren tachtig”, noemt Ramakers het. “Traditioneel. Design met een hoofdletter D. Het hoort niet bij ons. Kijk, dít zijn wij!” Ze wijst omhoog, naar de tweedimensionale kroonluchter van Studio Makkink & Bey boven de tafel. Een ontwerp met een twist; de traditionele kroonluchter bekeken vanuit een ander perspectief. We zitten in de bibliotheek van Hôtel Droog. Hotel op z’n Frans, met een dakje op de ‘o’ en met maar één logeerkamer. Behalve de hotelkamer en strakke bieb huisvest het pand een galerie, vaste winkel, pop-up-store, café-restaurant en courtyard, waar zowel yogalessen als debatten en privé-evenementen plaatsvinden. De naam is een knipoog naar het hotel met tien kamers dat Ramakers oorspronkelijk wilde realiseren. Ze zag ervan af door de vertraging die hardnekkig protest van de buurt opleverde. Het leek haar zo leuk: gasten laten slapen op de plek waar mensen zich tot een paar jaar terug lieten testen op geslachtsziektes. De oude soa-polikliniek van de GGD op de Groenburgwal, een begrip in Amsterdam, als hotel en bedevaartsoord voor liefhebbers van Dutch Design en Droog in het bijzonder. Het mocht niet zo zijn. Je zou denken dat een creatief directeur zich bezighoudt met de grote lijnen, maar Ramakers is, dat blijkt wel, enorm van de details. “Erg hè?” Het lijken kleine dingen, maar zij vindt ze niet klein. “We hebben fans. Voor veel mensen in het buitenland is dit echt een bestemming. Met camera’s komen ze langs. Het moet kloppen.” Voor het voor het publiek afgesloten kantoor en de ontwerpstudio elders in het pand geldt die strenge blik overigens niet. Daar komt verder niemand en mag iedereen zoveel rommel maken als ie wil. Ramakers is maar even in Nederland. Ze komt net terug van Ithaca, New York, waar ze lesgeeft aan studenten van Cornell University. De lesmodule is onderdeel van haar nieuwe project Design & Desires, dat als doel heeft de stad te herontwerpen vanuit de behoefte van de bewoner zelf. Het project in Amerika is een pilot. Uiteindelijk zullen Amsterdammers het nu nog prille idee ten uitvoer brengen. Partners zijn er al. De gemeente Amsterdam, de Universiteit van Amsterdam, architectenbureau VenhoevenCS en online platform OSCity doen mee.  DEC 2014 

Een stad ontwerpen is even iets anders dan een stoel of lamp.

“Dit is een heel nieuw terrein voor ons, maar ik ben ervan overtuigd dat onze manier van denken op alles toegepast kan worden, of het nu producten zijn of een stad.” Wat gaat u precies doen?

“Onze maatschappij wordt steeds pluriformer. Het leven in de stad verandert, maar de stad zelf verandert niet mee. We willen de stad vanuit de behoeften, wensen en dromen van burgers ontwerpen. Daarbij gaan we twee kanten op. Voor een deel is het luchtfietserij, voor een deel is het heel praktisch. Enerzijds willen we ‘speculatief’ te werk gaan en een denkmodel ontwerpen voor een microstad: een kleine stad die zelfvoorzienend en dus milieuvriendelijker is. Anderzijds gaan we onderzoeken wat we vanuit de behoeften van burgers nu al kunnen veranderen. We nemen hun wensen serieus maar zullen niet letterlijk doen wat ze zeggen, want dan kom je niet ver. De creatieve vertaalslag, die is belangrijk.”

DROOG IN HET KORT Droog bestaat uit een stichting en een bv. De stichting organiseert inhoudelijke, deels gesubsidieerde projecten zoals Design & Desires en heeft als doelstelling het stimuleren van creatie, innovatie en debat. De bv produceert en verkoopt producten, runt Hotel Droog, geeft bedrijfsadviezen en doet projecten voor musea. Voor de winkel van het Van Gogh Museum ontwerpt de designstudio van Droog bv momenteel producten geïnspireerd op Vincent van Gogh, die in de loop van 2015 in de museumwinkel zullen liggen.

DROOG BV START 1993 WERKNEMERS ca. 30 OMZET 2013 1,7 miljoen euro OMZETPROGNOSE 2014 2,1 miljoen euro

 

 35 

INTERVIEW  DESIGN   CONCEPTUEEL   KOERS 

Concreet gaat u aan de slag met Amsterdam.

“Ja, in alle 22 wijken. Steden worden nu nog top-down gemodelleerd vanuit een blauwdruk waarin burgers abstracties zijn. Wij willen de burgers opzoeken en laten meepraten. Hierbij richten we ons op categorieën zoals bijvoorbeeld Motivaction die hanteert (kosmopolieten, gemaksgeoriënteerden, opwaarts mo-

‘HET IS MOEILIJK OM PRODUCTEN VOOR EEN REDELIJKE PRIJS OP DE MARKT TE KRIJGEN ALS JE GEEN IKEA BENT’ bielen etc, red.). Als je andere vragen stelt aan mensen over hoe ze willen wonen, werken en leven en doorvraagt waaróm, zou je wel eens tot een andere categorisering kunnen komen. Wij zullen veel meer doorvragen.” Welke vragen worden nu niet gesteld?

“De waarom-vraag. Een voorbeeld: studenten van Cornell hebben Trumansburg onderzocht, een kleine stad in upstate New York. Meerdere bewoners wilden een ruimte om te huilen. Bijzonder ja. Het is heel wat als Amerikanen dat durven toegeven. Wat deden de studenten? Die wilden meteen een huilruimte gaan ontwerpen. Wat wil ik? Dat ze doorvragen om erachter te komen wat er áchter dat verdriet zit. Misschien is de reden wel eenzaamheid.” Dan bouw je dus geen huilruimte maar een gemeenschapscentrum?

“Dat is niet de oplossing. Het probleem is dat mensen te ver van elkaar af wonen, doordat hun huizen op enorme  36 

 

stukken land staan. Je kunt ook een hardloopbaan maken op de grenzen van die stukken land. Laat ze maar hollen of hun hond uitlaten, en zo contact leggen. Op die manier willen we werken. Door andere vragen te stellen en andere antwoorden te bedenken.” Geef nog eens een voorbeeld?

“Je overvraagt me. Ik weet het ook nog niet, ik heb het nog niet onderzocht. Maar stel dat mensen zeggen dat ze dichtbij hun voedselvoorziening willen wonen, dat ze willen weten waar hun voedsel vandaan komt, dan is de eerste gedachte: urban farming. Een tweede gedachte zou kunnen zijn: een heel nieuw type supermarkt, waar groenten in groeien.” Wat heeft dit met design te maken?

“Je kunt design op twee manieren bedrijven. De ene manier is het oplossen van problemen. De andere manier is een speculatieve aanpak die inspireert en tot vernieuwing aanzet. Het ontwikkelen van concepten en scenario’s kán tot producten leiden maar het mág een scenario blijven. Het klinkt misschien een beetje vaag, het is lastig uitleggen.” Is design voor u het tackelen van problemen?

“Dat kán het zijn. En als je grote problemen wilt oplossen moet je aan co-creatie doen. Zodra wij binnen Design & Desires oplossingen hebben bedacht, moeten we opschalen. Dat doe ik met stedenbouwers. Ook bij het in kaart brengen van alle gegevens werk ik samen met iemand anders. Ik kan dit niet alleen.” Dit project valt onder de stichting. Dan is er ook de bv. U bent creatief directeur, u geeft les, u geeft lezingen. Waar ligt uw focus?

“Alles wat ik doe, komt voort uit dezelfde focus. Het draait altijd om vijf elementen: schoonheid, de relevantie van en context waarin we dingen doen, respect voor het bestaande, een twist - het denken vanuit een ander perspectief - en het menselijke aspect: mensen deelgenoot maken van het ontwerp.” Is het wel duidelijk wat Droog precies doet?

“Nee, voor buitenstaanders is het heel verwarrend wat wij doen. De stichting en de bv lopen nu nog te veel door elkaar. Prada heeft een Prada Foundation. Louis Vuitton heeft een Louis Vuitton Foundation. Dat wil ik ook. Onze stichting moet duidelijker een eigen identiteit hebben en iets meer los komen te staan van het bedrijf. Tegelijkertijd moeten ze wel allebei blijven rusten op dezelfde pijlers en dezelfde spirit.” Wat óók verwarrend is: het beeld van Droog uit de beginjaren kleeft nog steeds aan het bedrijf. In 1993 lanceert het label een handvol ontwerpers tijdens de Salone del Mobile in Milaan. Voor Hella Jongerius, Marcel Wanders en Jurgen  DEC 2014 

INTERVIEW  DESIGN   CONCEPTUEEL   KOERS 

Bey is het de springplank naar wereldfaam. Droog vormt meer dan een decennium lang de drijvende kracht achter de stroming die bekend zal worden als Dutch Design. Het idee dat stamt uit die tijd - dat Droog een collectief is, of een platform of intermediair voor designers - blijft hardnekkig bestaan, maar klopt niet. Ramakers: “We hebben ons nooit aan ontwerpers verbonden, altijd alleen aan hun product. Legio mensen weten niet eens dat we een eigen studio hebben.” Pratend over die begintijd komt het gesprek vanzelf op medeoprichter Gijs Bakker. Na vijftien jaar lang een succesvol duo te hebben gevormd, groeien de twee uit elkaar. Ze krijgen ruzie over de opening van een peperdure winkel in New York, begin 2009. Bakker verwijt Ramakers te commercieel te zijn geworden en de filosofie achter Droog uit het oog te zijn verloren. Toevallig heeft ze net in haar dagboek zitten teruglezen over de periode van “de breuk”, zoals ze die ook zelf noemt. Lezen en schrijven in haar dagboek, daar heeft ze tijd voor als ze in het vliegtuig zit. “Er stond letterlijk in dat hij heel enthousiast was over de winkel. En opeens, juni 2008, begon hij raar te doen.” Volgens haar is het plan met de winkel in New York om grote, dure stukken aan de man te brengen die Droog in Europa niet kwijtraakt en in het magazijn blijven staan. Amerikanen zijn op dat moment namelijk als enigen bereid 25.000 euro neer te leggen voor een kast van opeengestapelde, bijeengebonden laden. Dat wil zeggen: totdat er een wereldwijde financiële crisis uitbreekt, met de Verenigde Staten als epicentrum. Over slechte timing gesproken.

Waar is het mis gegaan?

“Daar ben ik nog steeds niet achter. Gijs had verschillende verhalen. Tegen mij zei hij dat hij weer op zichzelf wilde zijn. Aan de buitenwereld vertelde hij het verhaal dat Droog achterhaald was en te veel de commerciële kant opging. Maar we waren samen directeur van Droog en hij bracht nooit ter sprake dat hij het niet eens was met het beleid. Heel vervelend. Heel naar. Daar heb ik echt veel last van gehad. Het heeft me emotioneel geraakt.” Ik zie dat het u nog steeds raakt.

“Natuurlijk. Omdat ik het nog steeds niet begrijp. Ik heb het geprobeerd te begrijpen. Ik heb het hem ook gevraagd. Het enige wat ík te horen kreeg was: ‘Ik wil weer voor mezelf werken.’” Heeft u hem later nog eens gesproken?

“Nee, niet echt. Alleen in het voorbijgaan. ‘Hoe gaat het?’ ‘Goed. Met jou?’ ‘Goed.’ Meer contact gaat niet en dat hoeft van mij ook niet.” Heeft u iets van de breuk geleerd?

“Nee. Ik wil er ook niks van leren, want ik wil mensen blijven vertrouwen. Natuurlijk heeft mijn vertrouwen een knauw gekregen, omdat ik het niet begreep. Ik maak ook fouten. Dat weet ik. Ik kan best wel in de huid van de ander kruipen. Ik kan best zien dat ik soms misschien net iets

RENNY RAMAKERS • werd op 29 mei 1946 geboren in Den Haag als Renny de Jong • studeerde Kunstgeschiedenis aan de Universiteit Leiden • is getrouwd met Leon Ramakers, oud-directeur van Mojo Concerts • werd in 2012 door het Amerikaanse blad Newsweek uitgeroepen tot een van de 150 meest invloedrijke vrouwen ter wereld • won dit jaar met Droog de Amsterdam Business Award 2014 vanwege een onderscheidende koers en zakelijk instinct • denkt op haar 68e nog helemaal niet aan stoppen

 DEC 2014 

 

 37 

INTERVIEW  DESIGN   CONCEPTUEEL   KOERS 

DESIGN & DESIRES Het idee voor Design & Desires ontstaat in 2012 tijdens een project van Droog in de Rotterdamse Tarwewijk. WIJKonomie Tarwewijk moet de lokale bedrijvigheid in de probleemwijk bevorderen, maar het team van architecten en designers stuit op cynisme van de bewoners: wéér een goedbedoeld maar betuttelend project. Dat, gecombineerd met boosheid van de bewoners over een gebrek aan inbreng, brengt Ramakers op de gedachte om de stad vanuit de behoeften van de burger te ontwerpen. In december hoopt Droog te starten met het burgeronderzoek in de eerste Amsterdamse wijk. In de eerste maanden van het nieuwe jaar zal de creatieve vertaalslag volgen. Daarna volgt de rest van Amsterdam. Het hele programma zal zo’n twee jaar duren.

te eigengereid ben. Ik ben iemand die nergens gras over laat groeien en snel tot daden overgaat. Maar daar moet je over kunnen praten. Ik denk dat het een mix van factoren was en dat hij ook gewoon geen zin meer had in Droog.” Was u te gefixeerd op winst maken?

“Nou ja, als je verlies draait moet je wel zorgen dat je winstgevend wordt. Ja sorry.” Stond het bedrijf op omvallen?

“Nee, een mogelijk faillissement is niet aan de orde geweest.” Is Droog er nu weer bovenop?

brengen waar de gemiddelde ondernemer niet eens naar zou omkijken. Toen bleek toch dat sommige producten te duur werden. Die fout wil ik niet meer maken. Ik wil kijken naar prijs-kwaliteit. Dat lijkt me een gezond uitgangspunt.” Twee jaar geleden heeft u een zakelijk directeur aangetrokken, Machiel Brautigam.

“Samen beslissen we of iets levensvatbaar is of niet. Dingen worden al snel te duur, dat is de eeuwige kwestie. Het is heel moeilijk om producten voor een redelijke prijs op de markt te krijgen als je geen Ikea bent.” Wordt Droog met die focus op betaalbaarheid niet een merk voor huis-, tuin- en keukendesign, waar je alleen nog maar terecht kunt voor een theepot of kandelaar?

“Nee, dat wil ik juist niet. Dat is het punt. Betaalbaarheid hoeft niet te betekenen dat we goedkoop zijn of dat we alleen maar hebbedingetjes verkopen. Het betekent wel dat de prijs-kwaliteitverhouding in orde moet zijn. Dat mag best een kleed van 2.000 euro zijn, of een bank van 5.000 euro, maar het moet passen binnen onze markt. Een object van 30.000 euro hoort in het galeriecircuit. Dat is het grote verschil met vroeger.”

“Soort van. Maar het is geen vetpot.”

In de winkel hier beneden verkoopt u niet alleen Droog design. Waarom niet?

Soort van… break-even?

“We verkopen heel veel producten van derden omdat we er zelf te weinig hebben. Het liefst zouden we alleen onze eigen producten neerzetten. Maar dan zou er te weinig doorloop zijn. Dan wordt onze winkel een showroom en komen de mensen niet meer langs.”

“Ja. Met moeite break-even. Maar dat wil ik eigenlijk helemaal niet naar buiten brengen.” Waarom niet? Iedere ondernemer kent minder goede periodes.

“Ik wil geen slecht-nieuws-interview. We maken nu juist een enorme boost. Ja, elke ondernemer heeft zijn perikelen, maar we zijn nu echt heel goed bezig. Toen niet. Toen waren we niet zakelijk genoeg. Ik zou nu nooit meer producten maken die conceptueel helemaal kloppen maar uiteindelijk uitmonden in een stuk van 30.000 euro. Daar zijn we dus mee gestopt. Zo zijn we er bovenop gekomen. Ik wil dat een product zin heeft en dat er een markt voor is. Ik ben zakelijker geworden.”

Heeft u het naar uw zin nu?

“Ja. Het gaat heel lekker nu. Ik heb een moeilijke tijd gehad, de breuk met Gijs heeft me hard geraakt. Het stoorde me in mijn werk. Dat heeft trouwens ook maar anderhalf jaar geduurd ofzo. Tegelijkertijd werd ik er heel actief van. Ik moet altijd uitdagingen hebben, misschien is dat het wel. De stad herontwerpen, dat is nu mijn nieuwe uitdaging.” droog.com

Het lijkt alsof u zich daar bijna voor wilt verontschuldigen. In deze wereld vindt men zakelijkheid nog steeds een beetje vies?

“Ja, en daar ben ik het niet mee eens. Toen Gijs en ik met Droog bezig waren, voelden we ons niet de gemiddelde ondernemer. Wij wilden interessante concepten op de markt  DEC 2014 

 

 39