III ECOGLASS FESTIVAL

1

2 / EKOGLASS 2010

TEKSTY / TEXTY TEXTY / TEXTS IGOR WÓJCIK / WSTĘP KURATORA / ÚVOD KURÁTORA ÚVOD KURÁTORA / CURATOR’S INTRODUCTION

DOROTA MIŁKOWSKA / III EKOGLASS FESTIWAL / III EKOGLASS FESTIVAL / III ECOGLASS FESTIVAL

PETER ĎURIŠ / Bombycidae czarny / detal / szkło dmuchane / 36 x 26 cm / Bombycidae black / detail / blown glass / 36 x 26 cm (14 x 10 in)

IGOR WÓJCIK / EKOGLASS FESTIWAL 2010 KURATOR, ZASTĘPCA DYREKTORA OŚRODKA KULTURY I SZTUKI WE WROCŁAWIU

Martina Paljesková Pišková / Zbigniew Błażewicz / Ryszard Majer

Za nami już trzecia edycja festiwalu szkła artystycznego. Pomysł na organizację takiego wydarzenia zrodził się w 2008 roku. Zdecydowaliśmy wówczas, że najlepszym miejscem na jego realizację będzie Szklarska Poręba, która jest znana jako najważniejszy historyczny ośrodek hutnictwa szkła na Dolnym Śląsku. Jako że Ekoglass Festiwal nawiązuje do tych właśnie tradycji, myślę, że warto wspomnieć o początkach hutnictwa szkła na tych terenach. Po raz pierwszy nazwa Szklarskiej Poręby, określonej jako Pisarska Poręba, pojawia się w dokumencie z 7.08.1366 roku dotyczącym, sprzedaży przez Sydila Molsteyna szklarzowi Kuncze huty szkła w miejscu Schribirshau ze wszystkimi do niej prawami. Na przestrzeni dziejów powstawały tutaj kolejne huty: nad Czeskim Brodem, w Białej Dolinie, pod Ba-

bińcem, na przełęczy Orle i najbardziej chyba znana Józefina, przemianowana w 1956 roku na Hutę Szkła Kryształowego Julia. Na przełomie XIX i XX wieku Szklarska Poręba nie tylko przekształciła się z osady hutniczej w największy z sudeckich ośrodków turystyczno-wypoczynkowych, ale stała się też fenomenem kulturowym – kolonią artystów. Zamieszkali tutaj pisarze: Carl Hauptmann, autor Księgi Ducha Gór i jego młodszy brat Gerhart, karkonoski laureat literackiej Nagrody Nobla. Z czasem dołączyli i inni twórcy. W 1922 roku grupa malarzy utworzyła Stowarzyszenie Artystyczne św. Łukasza. Po II wojnie światowej osiadł tu wybitny malarz Wlastimil (Vlastimil) Hofman. Pracę wznowiła również huta szkła, do której przybyli znani projektanci: Henryk Albin Tomaszewski, Janusz Owsiewski, a następnie Regina i Aleksander Puchałowie.

FOTO HUTNIKÓW

4 / EKOGLASS 2010

Dziś w Szklarskiej Porębie działa środowisko twórcze skupione w Stowarzyszeniu Nowy Młyn. Nawiązując do tych niezwykłych tradycji w 2005 roku, Szklarska Poręba, jako drugie po Kazimierzu nad Wisłą polskie miasto, została przyjęta do Europejskiej Federacji Kolonii Artystycznych Euro-Art. Federacja ta, działająca od 1994 roku, zrzesza 46 wyjątkowych miast z 21 krajów europejskich, które znane są z twórczości artystycznej. Ekoglass Festiwal powstał właśnie z chęci wskrzeszenia tradycji spotkań artystów, jak również wznowienia tradycji wytwarzania dzieł sztuki ze szkła. W swoim założeniu cykliczny plener jak i towarzyszące mu sympozjum mają być platformą łączącą spektakularną twórczość artystyczną z zakresu sztuki szkła z upowszechnianiem sposobów jego produkcji z unikalnością w kontekście kreacji artystycznej, wspartymi o upowszechnianie edukacji ekologicznej. Szkło – artystyczne złoto Dolnego Śląska, było kiedyś materią do tworzenia niezwykle cennych dzieł sztuki. Dziś niemal o tym zapomniano, a sposób tworzenia szklanych przedmiotów owiany jest nimbem tajemnicy i niedostępności. Naszym celem jest umożliwienie tak mieszkańcom Karkonoszy i Gór Izerskich, jak i turystom zapoznania się z podstawami twórczości szklarskiej poprzez stworzenie możliwości przyglądania się pracy artystów i hutników. Chcemy pokazać ich kunszt i umiejętności, a także niepowtarzalne piękno płynnej masy szklanej, uzyskanej z pozornie bezwartościowego odpadu, jakim jest szklana stłuczka. Materiał przeznaczony do realizacji programu festiwalowego jest wytapiany w przyjaznych dla środowiska piecach hutniczych. Zależy nam również na tym, aby uwrażliwić społeczeństwo, a także zarządy hut na sprawę ekologicznego odzyskiwania materiału szklarskiego, ograniczenia emisji gazu i oszczędzania energii. Pozostając odpadem, stłuczka posiada praktycznie nieograniczony okres biologicznego rozkładu, a wtórne jej użycie jako surowca staje się dziś nakazem chwili. Udowadniamy więc, że jest to równie szlachetny materiał, zdatny do użycia zarówno w cyklu przemysłowym, jak i artystycznym, oraz daje identyczne efekty jak przy tradycyjnym sposobie produkcji. Trzeci Ekoglass Festiwal odbył się w dniach 5-18 lipca 2010 roku. Tym razem po obu stronach granicy Regionu Izerskiego i Karkonoszy: w Leśnej Hucie, w Szklarskiej Porębie (PL) oraz w Hucie Szkła Martin Štefánek, w Desnej (CZ).

Patronat honorowy nad wydarzeniem sprawowali: Bogdan Zdrojewski – Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP, prof. Václav Riedlbauch – Minister Kultury Republiki Czeskiej, Jerzy Łużniak – Wicemarszałek Województwa Dolnośląskiego oraz Arkadiusz Wichniak – Burmistrz Szklarskiej Poręby. Organizatorami tegorocznej edycji były instytucje: Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu – Instytucja Kultury Samorządu Województwa Dolnośląskiego (PL), Miasto Szklarska Poręba (PL), Czeskie Centrum w Warszawie (CZ), Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze (PL), Občanské Sdružení Člověk na hranici (CZ), Občianske Združenie ANTENA (SK) i Instytut Edukacji Społecznej (PL). Natomiast partnerami byli: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu (PL), Dom Carla i Gerharta Hauptmannów w Szklarskiej Porębie, Oddział Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze (PL), Huta Szkła Martin Štefánek w Desnej (CZ), Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych w Krakowie (PL), Instytut Polski w Bratysławie (PL), Instytut Polski w Pradze (PL), Karkonoski Park Narodowy (PL), Konsul Honorowy Republiki Czeskiej we Wrocławiu – Arkadiusz Ignasiak (CZ), Konsul Honorowy Republiki Słowackiej we Wrocławiu – Maciej Kaczmarski (SK), Leśna Huta w Szklarskiej Porębie (PL), Miejska Galeria Sztuki MM w Chorzowie (PL), Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Aktywności Lokalnej w Szklarskiej Porębie (PL), Solidarność Polsko-Czesko-Słowacka (PL-CZ-SK), Stowarzyszenie Kultura na Granicy w Cieszynie (PL), Stowarzyszenie Willa Decjusza w Krakowie (PL), Towarzystwo Izerskie (PL), Związek Polskich Artystów Szkła (PL). Festiwal mógł się odbyć dzięki środkom pochodzącym z budżetu Województwa Dolnośląskiego i Miasta Szklarska Poręba oraz dzięki sponsorom: Elektrociepłownia ELCHO Sp. z o.o. w Chorzowie – CEZ Chorzów B.V. spółka zależna ČEZ, a.s. i Elektrownia Chorzów S.A. (CZ-PL), ZAK Spółka Akcyjna w Kędzierzynie-Koźlu, Hotel Interferie Bornit w Szklarskiej Porębie (PL), DGP Dozorbud Grupa Polska (PL), Kancelaria Radców Prawnych A. Ignasiak i Wspólnicy (PL), Krajowy Rejestr Długów Biuro Informacji Gospodarczej S.A. (PL), Gaspol (PL), Pensjonat Renifer w Szklarskiej Porębie (PL), Pensjonat Orchidea w Szklarskiej Porębie (PL). Do hut, po obu stronach granicy, przybyli wybitni twórcy szkła artystycznego, z Polski: dr Mariusz Łabiński, Beata Damian-Speruda, dr Marta Sienkiewicz, Rafał Kaufhold i Igor Wójcik; z Czech: Jakub

IGOR WÓJCIK / PL

Henryk Łubkowski / Ryszard Majer / Ladislav Jakl

Berdych, Andrej Németh, Oldřich Plíva i Jíři Šuhájek oraz ze Słowacji: Martina Paljesková Pišková i Peter Ďuriš, a specjalnym gościem pleneru była wrocławska artystka, pracująca w Katedrze Szkła Akademii Sztuk Pięknych im. E. Gepperta Marzena Krzemińska. Prezentowali oni niezwykłe umiejętności na otwartych dla publiczności pokazach w Leśnej Hucie Henryka Łubkowskiego w Szklarskiej Porębie (PL), przy wsparciu mistrzów hutniczych: Henryka Łubkowskiego, Ryszarda Majera i Zbigniewa Błażewicza oraz mistrzów hutniczych z Tarnowa: Lucjana Tutaja i Piotra Kukli, w Hucie Martin Štefánek w Desnej (CZ) przy współudziale mistrzów hutniczych: Martina Štefánka, Michala Janeckiego i Jiříego Štencla i w hucie Floriánova w Častolovicach koło Czeskiej Lipy (CZ) przy współudziale mistrza hutniczego Petra Červenego. 16 lipca 2010 roku – w Centrum Edukacji Ekologicznej Karkonoskiego Parku Narodowego w Szklarskiej Porębie – w ramach festiwalu odbyło się sympozjum, którego uczestnicy starali się odpowiedzieć na pytania o kierunki rozwoju współczesnego szkła artystycznego, poświęcone również historii szklar-

6 / EKOGLASS 2010

stwa w Karkonoszach i Izerach, a także recyklingowi i ekologii w hutnictwie szklarskim. Swoje wykłady wygłosili: dr Stefania Żelasko z Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, Anna Kuśnierz z Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych, Oddziału Szkła i Materiałów Budowlanych w Krakowie oraz przedstawiciel firmy Glass Services z Vsetina w Republice Czeskiej. Zamknięcie pleneru odbyło się tradycyjnie już na Orlu, w niecodziennej scenerii, w miejscu dawnej huty szkła Karlsthal, w Górach Izerskich. Po raz drugi we współpracy z Polskim Związkiem Artystów Szkła, po 120 latach od zamknięcia huty, rozpaliliśmy piec do wytopu szkła, by artyści mogli zaprezentować swoje umiejętności. Efekty współpracy dwunastu wybitnych twórców z Polski, Czech i Słowacji można podziwiać podczas całego cyklu poplenerowych wystaw, organizowanych w 2011 roku, na które serdecznie zapraszam.

Igor Wójcik

IGOR WÓJCIK / EKOGLASS FESTIVAL 2010 KURÁTOR, NÁMĚSTEK ŘEDITELE OŚRODKU KULTURY I SZTUKI VE WROCŁAWI

V pořadí již třetí ročník festivalu uměleckého skla je za námi. Nápad uspořádat takovouto akci vznikl v roce 2008. Tehdy jsme se rozhodli, že nejlepším místem k její realizaci bude Szklarska Poręba, která je historicky významným sklářským střediskem v Dolním Slezsku. Protože Ekoglass Festival navazuje právě na tyto tradice, myslím si, že je účelné zmínit počátky sklářství v tomto regionu. Poprvé se název Szklarské Poręby (v překladu Sklářská Paseka neboli Poruba), tehdy jako Schribirshau (tedy Spisovatelská Paseka), objevil v dokumentu ze 7. srpna 1366 týkajícím se prodeje sklárny v tomto místě včetně všech práv a nároků k této sklárně. Prodal ji Sydil Molsteyn a koupil sklář Kuncze. V průběhu dějin zde vznikaly sklárny u Českého Brodu (Böhmischen Furt), v Białé Dolině, pod Babiňcem, v sedle Orle a snad nejznámější Josefina, v roce 1956 přejmenovaná na Julii – Křišťálová sklárna Julie. Na přelomu 19. a 20. stol. se Szklarska Poręba ze sklářské osady proměnila nejen v největší turistické a rekreační středisko krkonošského regionu, ale stala se i svébytným kulturním fenoménem – uměleckou kolonií. Usadili se zde spisovatelé Carl Hauptmann, autor Knihy o Krakonošovi (Rübezahlbuch, 1915), a jeho mladší bratr Gerhart, krkonošský nositel Nobelovy ceny. Časem se připojili další tvůrci. V roce 1922 založila skupina malířů Umělecké sdružení sv. Lukáše. Po 2. světové válce se zde usadil významný malíř Wlastimil Hofman. Byl obnoven provoz sklárny, kam přišli pracovat významní designéři – Henryk Albin Tomaszewski, Janusz Owsiewski, posléze Regina a Aleksander Puchałovi. Dnes jsou tvůrci ze Szklarské Poręby sdruženi v  umělecké skupině Nový mlýn. Díky kontinuitě  uměleckých tradic byla Szklarska Poręba v roce 2005 přijata do Evropské federace uměleckých kolonií EuroArt – jako druhé polské město po Kazimierzi nad Wisłą. Federace působí od roku 1994 a sdružuje 46 výjimečných měst z 21 evropských zemí známých svou uměleckou tvorbou.

Ekoglass Festival je právě výsledkem snah o vzkříšení tradic vzájemného setkávání tvůrců a o obnovu výroby uměleckých děl ze skla. Pravidelný umělecký plenér a doprovodné sympozium mají představovat platformu, která spojuje uměleckou tvorbu v oboru skla s  její popularizací i s  důrazem na ekologickou výchovu. Sklo – umělecké zlato Dolního Slezska – bývalo kdysi surovinou, z níž vznikala velmi cenná umělecká díla. Dnes je tato skutečnost téměř zapomenuta a způsob tvorby skleněných artefaktů je zahalen rouškou tajemství a nedostupnosti. Naším cílem je zpřístupnit obyvatelům i návštěvníkům Krkonoš a Jizerských hor základy sklářské tvorby, a to tak, že jim umožníme sledovat práci mistrů sklářů a sklářských umělců. Chceme ukázat jejich um a dovednosti a v neposlední řadě i neopakovatelnou krásu tekuté skleněné hmoty, která vzniká ze zdánlivě bezcenného odpadu, jímž jsou skleněné střepy. Surovina určená k  realizaci programu festivalu se taví v pecích šetrných k životnímu prostředí. Navíc chceme, aby si veřejnost a majitelé i provozovatelé skláren uvědomili důležitost ekologické recyklace skla, důležitost omezení emise plynů a úspory energií. Skleněný odpad má takřka neomezenou dobu biologického rozkladu, a proto se jeho opětovné použití jako suroviny jeví nezbytné. Dokazujeme tedy, že skleněné střepy jsou ušlechtilým materiálem vhodným k využití jak v průmyslové výrobě, tak v umělecké tvorbě a že vzniklé výrobky jsou stejné jako v případě klasického způsobu výroby skla. Třetí ročník Ekoglass Festivalu proběhl ve dnech 5.-18. července 2010. Tentokrát se konal po obou stranách hranice v oblasti Krkonoš a Jizerských hor: v Lesní sklárně ve Szklarské Porębě (PL) a sklárně Martin Štefánek v Desné (CZ). Čestnou záštitu nad akcí převzali ministr kultury a národního dědictví Polské republiky pan Bogdan Zdrojewski, ministr kultury České republiky prof. Václav Riedlbauch, náměstek maršálka Dolnoslezského

IGOR WÓJCIK / CZ

8 / EKOGLASS 2010

podpořili také mistři skláři z Tarnowa: Lucjan Tutaj a  Piotr Kukla a sklárna Martina Štefánka v Desné (CZ) ve spolupráci se sklářskými mistry: Martinem Štefánkem, Michalem Janeckým a Jiřím Štenclem, a sklárna Floriánova v Častolovicach ve spolupráci se sklářským mistrem Petrem Červeným. V rámci festivalu se 16. července 2010 v Centrum environmentálního vzdělávání Krkonošského národního parku ve Szklarské Porębě konalo sympozium, jehož účastníci se snažili zodpovědět otázky týkající se směrů rozvoje současného uměleckého skla. Dále se hovořilo o historii sklářství v Krkonoších a Jizerských horách, o recyklaci a ekologii ve sklářském oboru. Účastníci si mohli vyslechnout příspěvky dr. Stefanie Żelasko z Krkonošského muzea v Jelení Hoře, Anny Kuśnierz z Institutu keramiky a stavebních materiálů, oddělení skla a stavebních materiálů v Krakově a zástupce firmy Glass Services ze Vsetína. Zakončení plenéru proběhlo v Orle, tradičně v nevšední scenerii, na místě, kde kdysi bývala sklárna Karlsthal v Jizerských horách. Už podruhé jsme zde ve spolupráci s Polským svazem uměleckých sklářů po 120 letech od ukončení provozu opět roztopili pec na tavení skla, aby umělci mohli ukázat své dovednosti. Výsledky spolupráce 12 významných tvůrců z Polska, České republiky a Slovenska je možno obdivovat během celého cyklu výstav, které budou instalovány v roce 2011, a na které vás tímto srdečně zveme.

Igor Wójcik

Beata Damian-Speruda

vojvodství pan Jerzy Łużniak a starosta Szklarské Poręby pan Arkadiusz Wichniak. Pořadatelem letošního ročníku byly tyto instituce: kulturní organizace samosprávy Dolnoslezského vojvodství Středisko kultury a umění, Wrocław (PL); město Szklarska Poręba (PL); České centrum, Varšava (CZ); Občanské sdružení Člověk na hranici (CZ); Občianske združenie ANTENA (SK) a Institut sociální výchovy, (PL). Partnery projektu byli: Akademie výtvarných umění, Wrocław (PL); Honorární konzul České republiky ve Wrocławi – Arkadiusz Ignasiak (CZ); Honorární konzul Slovenské republiky ve Wrocławi – Maciej Kaczmarski (SK); Institut keramiky a stavebních materiálů, Kraków (PL); Krkonošský národní park, PL; Městská galerie umění MM, Chorzów (PL); Městské středisko kultury, sportu a místních aktivit, Szklarska Poręba (PL); Krkonošské muzeum, Jelenia Góra (PL); Polský institut v Praze (PL); Polský institut v Bratislavě (PL); Lesní sklárna, Szklarska Poręba (PL); sklárna Martin Štefánek, Desná (CZ); Polsko-česko-slovenská solidarita (PL-CZ-SK); sdružení Jizerský spolek (PL); Sdružení Kultura na hranici v Těšíně (PL); Sdružení Deciusova vila, Kraków, (PL); Svaz polských uměleckých sklářů (PL). Festival se mohl konat díky finančním prostředkům z rozpočtu Dolnoslezského vojvodství a města Szklarska Poręba a také díky sponzorům: firmě Elektrociepłownia ELCHO Sp. z o.o., Chorzów – CEZ Chorzów B.V. dceřiná společnost ČEZ, a.s., a Elektrárna Chorzów S.A. (CZ-PL); ZAK S.A., Kędzierzyn-Koźle; hotelu Interferie Bornit, Szklarska Poręba (PL); DGP Dozorbud polská skupina (PL); Advokátní kancelář A. Ignasiak a spol. (PL); Národní registr dlužníků. Kancelář hospodářské informace a.s. (PL); Gaspol (PL), Penzion Renifer, Szklarska Poręba (PL); Penzion Orchidea, Szklarska Poręba (PL). Do skláren na obou stranách hranice přicestovali významní tvůrci. Z Polska: dr. Mariusz Łabiński, Beata Damian-Speruda, dr. Marta Sienkiewicz, Rafał Kaufhold a Igor Wójcik, z České republiky: Jakub Berdych, Andrej Németh, Oldřich Plíva a Jiří Šuhájek, a ze Slovenska: Martina Paljesková Pišková a Peter Ďuriš. Zvláštním hostem plenéru byla vratislavská umělkyně Marzena Krzemińska působící na katedře skla Akademie výtvarných umění E. Gepperta. Umělci prezentovali své mimořádné dovednosti během ukázek pro veřejnost v Lesní sklárně Henryka Łubkowského ve Szklarské Porębě (PL), díky podpoře mistrů sklářů Henryka Łubkowského, Ryszarda Majera a Zbigniewa Błażewicze. Festival

IGOR WÓJCIK / EKOGLASS FESTIVAL 2010 KURÁTOR, ZÁSTUPCA RIADITEĽA CENTRA KULTÚRY A UMENIA VO VROCLAVE

Za nami je už tretí ročník festivalu umeleckého skla. Nápad zorganizovať takéto podujatie sa zrodil v roku 2008. Rozhodli sme sa vtedy, že najlepším miestom na jeho konanie bude Szklarska Poręba, ktorá je známa ako najdôležitejšie historické centrum hutníckeho tvarovania skla v Dolnom Sliezsku. Keďže Festival Ekoglass nadväzuje na tieto tradície, myslím, že je hodno spomenúť začiatky hutníckeho tvarovania skla na týchto územiach. Szklarska Poręba sa prvýkrát spomína, vtedy ešte pod menom Pisarska Poręba, v listine zo 7. augusta 1366 týkajúcej sa predaja sklenej huty na mieste Schribirschau spolu so všetkými právami sklárovi Kunczemu, ktorý ju kúpil od Sydila Molsteyna. Počas storočí tu vznikali ďalšie huty: nad Ceským Brodom, v Białej dolinie, pod Babińcom, v sedle Orle a najznámejšia Jozefína, v roku 1956 premenovaná na Hutu krištáľového skla Julia. Na prelome 19. a 20. storočia sa Szklarska Poręba zmenila nielen z hutníckej osady na najväčšie turisticko-rekreačné centrum v Sudetoch, ale stala sa aj kultúrnym fenoménom – kolóniou umelcov. Bývali tu: Carl Hauptmann, autor Knihy Ducha hôr a jeho mladší brat Gerhart, krkonošský nositeľ Nobelovej ceny za literatúru. Neskôr sa k nim pridali aj ďalší tvorcovia. V roku 1922 skupina maliarov založila Umelecký spolok sv. Lukáša. Po druhej svetovej vojne sa tu usadil vynikajúci maliar Vlastimil Hofman. Činnosť obnovila aj sklárska huta skla, v rámci ktorej pôsobili známi návrhári: Henryk Albin Tomaszewski, Janusz Owsiewski a neskôr Regina a Aeksander Puchałovci. Dnes v Szklarskej Porębe pôsobí aj tvorivé prostredie zoskupené v Združení Nowy Młyn. Nadväzujúc na tieto neobyčajné tradície bola Szklarska Poręba ako druhé poľské mesto (po Kazimierzi pri rieke Visle) v roku 2005 prijatá do Európskej federácie umeleckých kolónií Euro-art. Táto federácia, fungujúca od roku 1994, spája 46 výnimočných miest z 21 európskych krajín, ktoré sú známe umeleckou činnosťou.

Ekoglass Festival vznikol práve z chute vzkriesiť tradíciu stretnutí umelcov, a obnoviť tradíciu umeleckej tvorby zo skla. Vo svojej podstate cyklický plenér, ako aj sympózium, ktoré sa koná súčasne s ním, majú byť platformou spájajúcou spektakulárnu umeleckú tvorivosť z oblasti umeleckého skla s propagáciou spôsobov jeho produkcie a jeho unikátnosti v kontexte umeleckého tvorivého procesu, podporená upriamovaním pozornosti na ekologické vzdelávanie. Sklo – umelecké zlato Dolného Sliezska, bolo kedysi materiálom na tvorenie neobyčajne cenných umeleckých diel. Dnes je takmer zabudnuté a spôsob tvorenia sklených predmetov je zahalený aurou tajomstva a nedostupnosti. Naším cieľom je umožniť tak obyvateľom Krkonôš a Jizerských hôr, ako aj turistom, spoznať základy sklárskej tvorivosti prostredníctvom vytvorenia podmienok na pozorovanie práce umelcov a hutníkov. Chceme ukázať ich schopnosti a fortieľ, a tiež neopakovateľnú krásu tekutej sklenej hmoty, získanej zo zdanlivo nehodnotného odpadu, akým je sklený zlom. Materiál určený na realizáciu festivalového programu je tavený v hutníckych peciach priateľských k životnému prostrediu. Záleží nám aj na tom, aby sme pozdvihli povedomie spoločnosti aj vedenia hút o možnostiach ekologického získavania skleného materiálu, znížení emisií plynov a šetrení energiou. Ak je sklený zlom odpad, má prakticky neohraničenú dobu biologického rozkladu, ale jeho opakované použitie je dnes záležitosťou chvíle. Dokazujeme preto, že je to takisto ušľachtilý materiál vhodný na použitie a ako prvotná surovina predstavuje rovnaké výsledky ako pri tradičnom spôsobe produkcie, a to nielen v priemyselnom, ale aj v umeleckom sklárstve. Tretí Festival Ekoglass sa konal v dňoch 5.-18. júla 2010. Tentokrát po oboch stranách hranice Jizerského regiónu a Krkonôš: v Lesnej Hute v Szklarskej Porębe (PL) a v Hute skla Martin Štefánek v Desnej (CZ).

IGOR WÓJCIK / SK

Čestný patronát nad podujatím prevzali: Bogdan Zdrojewski – Minister kultúry a národného dedičstva PR, prof. Václav Riedlbauch – Minister kultúry ČR, Jerzy Łużniak – vicemaršalek Dolnosliezskeho vojvodstva a Arkadiusz Wichniak – starosta Szklarskej Poręby. Organizátormi tohto ročníka boli inštitúcie: Centrum kultúry a umenia vo Vroclave – Inštitúcia kultúry samosprávy Dolnosliezskeho vojvodstva (PL), Mesto Szklarska Poręba (PL), České Centrum vo Waršave (CZ), Krkonošské múzeum v Jeleniej Góre (PL), Občanské sdružení Člověk na hranici (CZ), Občianske združenie ANTENA (SK) a  Inštitút spoločného vzdelávanie (PL). Partnermi boli Akadémia krásnych umení E. Gepperta vo Vroclave (PL), Čestný konzul ČR vo Vroclave – Arkadiusz Ignasiak (CZ), Čestný konzul SR vo Vroclave – Maciej Kaczmarski (SK), Huta skla Martin Štefánek v Desnej (CZ), Krkonošský národný park (PL), Lesná huta v Szklarskej Porębe (PL), Mestská galéria umenia MM v Chorzowie (PL), Mestské stredisko kultúry, športu a  miestnej aktivity v Szklarskej Porębe (PL), Poľsko-česko-slovenská solidarita (PL-CZ-SK), Poľský inštitút v Bratislave (PL), Poľský inštitút v Prahe (PL), Izerská spoločnosť (PL), Ústav keramiky a stavebných materiálov v Krakove (PL), Decjuszova vila v Krakove (PL), Občianske Združenie Kultúra na hranici (PL), Zväz poľských umeleckých sklárov (PL). Festival sa mohol konať vďaka prostriedkom pochádzajúcim z rozpočtu Dolnosliezskeho vojvodstva a Mesta Szklarska Poręba a vďaka sponzorom: Tepelná elektráreň ELCHO Sp. z o.o. v Chorzowe – CEZ Chorzów B.V. dcérska spoločnosť ČEZ, a.s. a Elektráreň Chorzów S.A. (CZ-PL), ZAK a.s. v Kędzierzynie-Koźli, Hotel Interferie Bornit v Szklarskej Porębe (PL), DGP Dozorbud Poľsko (PL), Kancelária právnych poradcov A. Ignasiak a spoločníci (PL), Krajský register dlžníkov Kancelária hospodárskej informácie S.A. (PL), Gaspol (PL), Hostinec Renifer v Szklarskej Porębe (PL), Hostinec Orchidea v Szklarskej Porębe (PL). Do hútpo oboch stranách hranice prišli výborní umeleckí sklári, z Poľska: dr. Mariusz Łabiński, Beata Damian-Speruda, dr. Marta Sienkiewicz, Rafał Kaufhold a Igor Wójcik, z Čiech: Jakub Berdych, Andrej Németh, Oldřich Plíva a Jiří Šuhájek, a zo Slovenska: Martina Paljesková Pišková a Peter Ďuriš. Špeciálnym hosťom bola vroclavská umelkyňa, pôsobiaca na Katedre skla Akadémie krásnych umení E. Gepperta, Marzena Krzemińska. Umelci prezentovali svoje neobyčajné schopnosti na verejne prístupných ukážkach

10 / EKOGLASS 2010

sklárskej činnosti v Lesnej Hute Henryka Łubkowského v Szklarskej Porębe (PL), s podporou hutníckych majstrov: Henryka Łubkowského, Ryszarda Majera, Zbigniewa Błażewicza, a hutníckych majstrov z Tarnyowa (PL): Piotra Kukli a Lucjana Tutaja, v Hute Martina Štefánka v Desnej (CZ), s podporou hutníckych majstrov: Martina Štefánka, Michala Janeckého a Jiřého Štencla a v hute Floriánova v Častoloviach s podporou hutnického majstra Petra Červeného. 16. júla 2010 sa v Centre ekologickej osvety Krkonošského národného parku v Szklarskej Porębe v rámci festivalu konalo sympózium, ktorého účastníci sa snažili dať odpovede na otázky o súčasných smeroch rozvoja umeleckého sklárstva, o histórii sklárstva v Krkonošiach a v Izerách, a tiež týkajúce sa recyklácie a ekológie v sklárskom hutníctve. Svoje prednášky predniesli: dr. Stefania Żelasko z Krkonošského múzea v Jelenej Góre, Anna Kuśnierz z Inštitútu keramiky a stavebných materiálov, Oddelenia skla a stavebných materiálov v Krakove a predstaviteľ firmy Glass Services zo Vsetína v ČR. Zakončenie festivalu sa konalo na Orli, už tradične v netradičnej scenérii, na mieste niekdajšej huty Karlstahl, v Jizerských horách. Druhý raz v spolupráci s Poľským zväzom umeleckých sklárov sme po 120 rokoch od ukončenia činnosti huty znovu rozpálili pec na tavenie skla, aby umelci mohli prezentovať svoje schopnosti. Výsledky spolupráce 12 výborných umelcov z Poľska, Čiech a Slovenska môže verejnosť obdivovať počas celého cyklu poplenérových výstav, ktoré sa budú konať v roku 2011, a na ktoré všetkých srdečne pozývam.

Igor Wójcik

IGOR WOJCIK / ECOGLASS FESTIVAL 2010 CURATOR, DEPUTY DIRECTOR OF THE CULTURE AND ART CENTRE IN WROCLAW

and the most famous one – the Josephine Glassworks, later renamed the Julia Crystal Glassworks in 1956. At the turn of the 20th century, Szklarska Poreba not only turned from a glass-manufacturing hamlet into the largest resort in the Sudetes and a popular tourist destination, but at the same time it became a cultural phenomenon: an artist colony. The famous writers lived here: Carl Hauptmann, the author of Rübezahlbuch (The Book of Rübezahl), and his younger brother Gerhart, who received the Nobel Prize in Literature. Later, other artists joined them as well. A group of painters established Saint Luke Artists’ Association in 1922. After World War II, Wlastimil Hofman, an outstanding painter, settled here. Also, the glassworks resumed production, attracting famous designers: Henryk Albin Tomaszewski, Janusz Owsiewski and then Regina and Aleksander Puchala.

Michal Janecký / Oldřich Plíva / Jiří Štencl / Martin Štefánek

The third edition of the artistic glass festival has come to an end. The idea to organize such an event originated in 2008. It was then that we decided that the best location for it would be Szklarska Poreba, which has been famous as the most important historic centre of glassmaking in the Lower Silesia region. As the Ecoglass Festival refers to these very traditions, it may be worth mentioning the origins of glassmaking in this region. The name of ’Szklarska Poreba’, referred to as Pisarska Poreba, was first mentioned in a dokument dated August 7, 1366. The document concerned selling of a glassworks located in ’Schribirshau’ with all the rights to it by Sidil Molsteyn to glassworker Kuncze. Throughout the ages, new glassworks were established here: on the Cesky Brod, in Biala Dolina, at the foot of Babiniec Mountain, the Carlsthal Glassworks

IGOR WÓJCIK / EN

These days, Szklarska Poreba has become home for the Nowy Mlyn Association, an artists’ community. Referring to its rich artistic tradition, in 2005 Szklarska Poreba was admitted, as the second Polish town after Kazimierz Dolny, to the European Federation of Artists’ Colonies Euro-Art. Established in 1994, the Federation unites 46 unique towns in 21 European countries, which are famous for their artistic activity. The Ecoglass Festival has developed from the desire to revive the very tradition of artists’ meetings, as well as the tradition of creating glass artworks. The annual plein air workshop, as well as the accompanying symposium, are in principle meant to be a platform combining spectacular artistic work in glass and the promotion of its methods of production and of its uniqueness in terms of artistic creation, with an addition of the propagation of environmental education. Glass, the king of all artistic materials of the Lower Silesia region, was once the matter used to create exceptionally precious works of art. Today it has almost been forgotten, and the way glass objects are created is covered with a veil of secrecy and inaccessibility. Our goal is to let both the tourists and the inhabitants of the Karkonosze and the Jizera Mountains get acquainted with the basics of glass-making by providing them with an opportunity to watch the work of artists and glassworkers. We would like to show their craftsmanship and skills as well as the unique beauty of liquid mass of glass acquired from the seemingly worthless waste: cullet. The material used to realize the Festival programme was melted in environment-friendly furnaces. We are also determined to sensitize the society and the management of glassworks to the issues of environment-friendly recycling of glass, limiting gas emission and saving energy. Being waste, cullet’s biological lifetime is practically infinite and its reusing as a raw material has become imperative in today’s world. Consequently, we prove that it is a refined material, fit for reusing in both the production and artistic processes, and that it gives the same effect as while using the traditional method of production. The third Ecoglass Festival took place from 5th to 18th July 2010, this time on both sides of the border of the Jizera region and the Karkonosze Mountains: in the Lesna Glassworks in Szklarska Pore-

12 / EKOGLASS 2010

ba, Poland, and in the Martin Stefanek Glassworks in Desna, Czech Republic. The Festival was held under the honorary patronage of Bogdan Zdrojewski, the Minister of Culture and National Heritage of the Republic of Poland, Professor Václav Riedlbauch, the Minister of Culture of the Czech Republic, Jerzy Luzniak, the Vice-Marshal of the Lower Silesian Voivodeship, and Arkadiusz Wichniak, the Mayor of Szklarska Poreba. This year’s Festival was organized by the following institutions: the Culture and Art Centre in Wrocław – a Lower Silesian Local Government Institution of Culture, Poland; the city of Szklarska Poreba, Poland; the Czech Centre in Warsaw, Czech Republic; Civic Association Men On the Border, Czech Republic; Civic Association ANTENA, Slovakia; and the Institute for Social Education, Poland. Also, the following partners were involved: City Art Gallery MM in Chorzow, Poland; the E. Geppert Academy of Art and Design in Wroclaw, Poland; the Honorary Consul of the Czech Republic in Wroclaw – Arkadiusz Ignasiak, Czech Republic; the Honorary Consul of the Slovak Republic in Wroclaw – Maciej Kaczmarski, the Institute of Ceramics and Building Materials in Krakov, Poland; the Jizera Association, Poland; the Karkonosze Museum in Jelenia Gora, Poland; the Karkonosze National Park, Poland; Kultura na Granicy Association in Cieszyn, Poland; the Lesna Glassworks in Szklarska Poreba, Poland; the Martin Stefanek Glassworks in Desna, Czech Republic, the Municipal Centre for Culture, Sports and Local Initiative in Szklarska Poreba, Poland; the Polish-Czech-Slovak Solidarity, Poland, Czech Republic, Slovakia; the Polish Institute in Prague, Poland; the Polish Institute in Bratislava, Poland; the Polish Glass Artists Association, Poland; Decius’ Villa Association in Krakov, Poland. The Festival could not have taken place had it not been for the funds from the budgets of the Lower Silesian Voivodeship and of the City of Szklarska Poreba, as well as from the sponsors: the Elcho Sp. z o.o. heat and power plant in Chorzow – CEZ Chorzow B.V., subsidiary of CEZ a.s. and Elektrownia Chorzow S.A., Czech Republic, Poland; ZAK S.A. in Kedzierzyn-Kozle, Poland; Interferie Bornit Hotel in Szklarska Poreba, Poland; DGP Dozorbud Grupa Polska, Poland; Kancelaria Radcow Prawnych A. Ignasiak i Wspolnicy, Poland; National Debt Register Economic Information Bureau S.A., Poland; Gaspol, Poland, Renifer Boarding House in Szklarska Poreba,

in Szklarska Poreba, as a part of the Festival symposium was held, whose participants attempted to answer questions about the directions of development of the contemporary Polish artistic glass, devoted also to the history of glass manufacturing in the Karkonosze and Jizera Mountains, as well as to recycling and ecology in the glassmaking industry. Their lectures read Stefania Zelasko, PhD, from the Karkonosze Museum in Jelenia Gora, Anna Kusnierz from the Institute of Ceramics and Building Materials, Glass and Building Materials Division in Krakow and a Glass Services representative from Vsetin in the Czech Republic. The workshop concluded in the unusual scenery of Orle, the place of the former Karlsthal glassworks in the Jizera Mountains. It was the second time the furnace was re-heated, 120 years after the glassworks ceased to operate, in co-operation with the Polish Association of Glass Artists in order to allow the artists to present their skills. The results of the tvelve Polish, Czech and Slovak artists’ co-operation can be admired during the whole series of exhibitions concluding the plein air workshop, which are going to be organized in 2011, and to which I hereby cordially invite everybody. Ryszard Majer / Krystyna Karuze / Henryk Łubkowski / Igor Wójcik / Jakub Kwarciński

Poland; Orchidea Boarding House in Szklarska Poreba, Poland. Outstanding glass artists arrived at the glassworks on both sides of the border. From Poland: Mariusz Labinski, PhD, Beata Damian-Speruda, Marta Sienkiewicz, PhD, Rafal Kaufhold and Igor Wojcik. From the Czech Republic: Jakub Berdych, Andrej Nemeth, Oldrich Pliva and Jiri Suhajek. And from Slovakia: Martina Paljeskova Piskova and Peter Duris. There was also a special guest at the workshop: Marzena Krzeminska, an artist from Wroclaw, who works at the Glass Department of the E. Geppert Academy of Art and Design in Wroclaw, Poland. The artists, assisted by glassworking masters Henryk Lubkowski, Ryszard Majer and Zbigniew Blazewicz, and glassworking masters from Tarnow Lucjan Tutaj and Piotr Kukla, presented their unique skills during shows in the Henryk Lubkowski Lesna Glassworks in Szklarska Poreba, Poland, which were open to the public, as well as in the Martin Stefanek Glassworks in Desna, Czech Republic with participation of glassworking masters Martin Stefanek, Michal Janecky and Jiri Stencl and in the Florianova Glassworks in Castalovice, Czech Republic with participation of glassworking master Petr Cerveny. On the 16th July 2010 in the Centre for Environmental Education of the Karkonosze National Park

Igor Wojcik

IGOR WÓJCIK / EN

MACIEJ SIEDLECKI

14 / EKOGLASS 2010

OLDŘICH PLÍVA / PETR ČERVENÝ

DOROTA MIŁKOWSKA / III EKOGLASS FESTIWAL AKADEMIA SZTUK PIĘKNYCH IM. EUGENIUSZA GEPPERTA WE WROCŁAWIU

Obyś żył w ciekawych czasach – to zdanie wydaje się doskonale pasować do sytuacji, w jakiej znalazło się współcześnie szkło. Upadek wielkich hut, spowodowany ogólnoświatowym kryzysem oraz chińską konkurencją, wyznaczył koniec pewnej epoki. Zmniejszyło się zapotrzebowanie na projekty szkła użytkowego, wielu artystów zajmujących się szkłem unikatowym utraciło możliwość realizowania swoich wizji. Czy oznacza to jednak koniec tej dziedziny sztuki? Niewątpliwie nie. Będzie ona istnieć, jak długo nie zabraknie pasjonatów – ludzi przekonanych o konieczności jej kultywowania. Są wśród nich nie tylko artyści i dizajnerzy, realizujący swoje projekty we własnych pracowniach, ale także wykwalifikowani specjaliści, pracujący dotychczas dla przemysłu szklarskiego, którzy podejmują się, niekiedy na granicy ryzyka finansowego, prowadzenia małych hut. Nie można także zapomnieć o odbiorcach – szczególnej grupie koneserów, którzy nie są nieczuli na urok wykonanych ze szkła unikatowych obiektów, i którym nieobojętny jest kształt zastawy, jaka znajdzie się na ich stołach. Wszyscy ci niezwykli ludzie mają okazję spotykać się dzięki organizowanemu przez Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu oraz miasto Szklarska Poręba międzynarodowemu Festiwalowi Ekoglass. W jego tegorocznej, trzeciej już edycji, wzięli udział artyści z Czech, Słowacji i Polski. Mieli oni możliwość realizacji prac ze szkła formowanego na gorąco, dzięki dostępowi do pieców do jego wytopu w Leśnej Hucie, w Szklarskiej Porębie oraz Hucie Szkła Martin Štefánek w Desnej, w Czechach. W pierwszej z nich ich pracy przyglądała się publiczność. Możliwość podziwiania magii, jaką jest proces tworzenia, gdy z płynnej gorącej masy szkła wizualizują się obiekty, żyjące dotychczas jedynie w wyobraźni artysty, jest zawsze fascynująca. Przed oczami widzów rozgrywa się spektakl, którego scenografię tworzą ogień i woda – dwa żywioły obecne podczas wytopu i formowania szkła. Jego aktorami są arty-

16 / EKOGLASS 2010

ści szkła i hutnicy. Ich ruchy, na które składają się nabieranie na piszczel masy szklanej, rozgrzanej do temperatury 1200 stopni Celsjusza, rozciąganie lub rozdmuchiwanie jej, ponowne podgrzewanie w piecu i formowanie przy użyciu drewnianych narzędzi, a także wzajemne zrozumienie i imponująca umiejętność przewidywania kolejnych ruchów – wszystko to składa się na wrażenie, że artyści i hutnicy uczestniczą w szczególnego rodzaju dworskim tańcu, pełnym elegancji i wdzięku. Pozostając przy tym skojarzeniu, można by powiedzieć, że jeden z uczestników festiwalu dał przed publicznością solowy występ. Artystą tym był Jiři Šuhájek – sam, bez pomocy hutników, dmuchający szkło, z którego szerokim gestem rozkołysanej piszczeli wyciągał wydłużone, wrzecionowate bańki, zamieniające się stopniowo w charakterystyczne dla jego twórczości antropoidalne figurki. Przypominają one idole znane z początków twórczości ludzkiej. Podobne pozostawiła po sobie kultura helladzka, jednak zastosowanie szkła odrealniło je, a subtelnie użyty kolor i przejrzystość szklanej materii nadały im efemerycznego charakteru. Artysta wie, jak wykorzystać ikonograficzne wzorce, które twórczo transponuje, dopisując kolejne rozdziały historii sztuki. Również Andrej Németh pozostał w kręgu rzeźby figuralnej, nadając stworzonym przez siebie szklanym obiektom wygląd tancerek odzianych w szerokie, krynolinowe spódnice. Pokrywa je delikatna dekoracja w formie matowych, piaskowanych kwiatów i liter, które układają się w wyrazy. Odruchowo staramy się je odczytać, znaleźć w nich sens, jak w nagłówkach tabloidów. Nasze usiłowania sprawiają, że zestawienie charakterystycznej ludowości rzeźb z ich dekoracją tworzy zaskakujący efekt. Podobne, piaskowane dekoracje pojawiły się na innych pracach Németha – bulwiastych formach, które wyglądają, jakby na chwilę zatrzymały się w swoim roślinnym dojrzewaniu, by za moment wydać owoc lub zwiędnąć i zapaść się w siebie, ustępując miejsca kolejnym populacjom.

Mogłyby one porastać ogrody z Alicji w Krainie Czarów lub Imaginarium Doktora Parnassusa. Być może, także dla Igora Wójcika inspiracją była przyroda. Jednak zaprojektowane przez niego maczugowate formy wywołują zupełnie inne odczucia niż te, które towarzyszą oglądaniu prac Andreja Németha. Wykonane z czarnego szkła, którego powierzchnia połyskuje tajemniczo w świetle, zyskują mroczną gotycką wymowę. Każdy z tworzących grupę obiektów posiada szczególny detal – obrożę wykonaną z kłów bezbarwnego szkła, doklejanych centrycznie wokół ich trzonów. Obiekty Petera Ďuriša to zatrzymany w czasie proces. Kontrast mocnych, tektonicznych elementów z pokrywającą je wicią szklanej przędzy tworzy frapującą opowieść o naturze szkła – efemerycznej i monumentalnej jednocześnie. Szklana nić, która się w nich pojawia, jest w pracach Beaty Damian-Sperudy nie dekoracją, ale właściwym tworzywem, osnową, na której artystka opiera swe szklane historie. Snują się one powoli jak przepływające po niebie obłoki, czasem przypominając nam o ambiwalentnej naturze szkła, jak na przykład ta historia, zamknięta w szklanej klatce. Drugim biegunem formalnych inspiracji był dla artystów, biorących udział w festiwalu, świat abstrakcyjnej geometrii. Do niego odwołują się realizacje Jakuba Berdycha, który swoimi wydmuchiwanymi do kubicznych form pracami udowadnia, że niekiedy nie potrzeba wielu zabiegów, by wydobyć ze szkła piękno. Wystarczy pozwolić przemówić mu kolorem i fakturą, a prosty w założeniu obiekt zyska szczególną monumentalność. Podobne przeświadczenie wydaje się motywować Oldřicha Plívę do tworzenia czystych, klarownych w swej formie prac, które w zaskakujący sposób kierują naszą uwagę od kontemplowania formy ku filozoficznym przemyśleniom. Trudno bowiem nie ulec wrażeniu, że te idealistyczne, bo odwołujące się do podstawowych form geometrycznych, obiekty, są jak odpowiedzi na aporetyczne pytania o sens istnienia, definicję piękna czy o zasadę panującej w naturze harmonii. Geometria sprawdziła się także jako punkt wyjścia dla projektu czarki, której autorem jest Mariusz Łabiński. Dizajnerski obiekt użytkowy jest prostą, ale efektowną kombinacją brył geometrycznych: półkuli i sześcianów. Z kolei Rafał Kaufhold, projektując swoje dzbanki, wydaje się bardziej interesować nie rysunkiem czy graficznym działaniem, ale interakcją z przestrzenią. Ścianki naczyń oraz ich dzióbki są lekko

zdeformowane, tworząc łagodne wklęśnięcia i wybrzuszenia, które sprawiają, że naczynia wydają się lekko poruszać. Prace Martiny Paljeskovej Piškovej można by umieścić pomiędzy organicznymi formami Andreja Németha i Igora Wójcika, a geometrycznymi pracami Oldřicha Plívy i Jakuba Berdycha. Tę młodą artystkę wciąż fascynuje technologia i badanie możliwości kształtowania szkła. To sprawia, że sięga ona po niekonwencjonalne metody, wydmuchując szkło do kartonowych form, lub bada wytrzymałość i plastyczność materiału, wyciągając z niego niby-czułki, doklejane do wylewów niby-wazonów. Przepełnione fascynacją szklaną materią działania sprawiają, że powstałe w ich efekcie prace zyskują szczególny, emocjonalny wyraz. Skłaniają do pochylenia się nad nimi w pełnej zachwytu tkliwości. Odrębną od dotychczas przedstawionych realizacją jest witraż, wykonany przez Martę Sienkiewicz. Odmienność wynika zarówno z techniki tworzenia, jak i jego dwuwymiarowości. Pracę tę przedstawiam na końcu – zupełnie nieprzypadkowo. Forma, jaką nadała jej artystka, wydaje się być zwizualizowaną opowieścią o procesach przekształcania, które miały miejsce podczas Ekoglassu. Dwa intensywnie niebieskie, wertykalne pasy, stanowiące trzon kompozycji, przerwane są rozbłyskiem światła i koloru, który burzy i przekształca ich strukturę, by w rezultacie mogła ona powrócić do spokojnej, monolitycznej formy. Czy nie przypomina to procesu wytopu szkła, podczas którego traci ono na chwilę swój stan skupienia? Albo artystycznej transformacji, w wyniku której ze szklanej masy powstają unikatowe formy? Czy może wreszcie, o czym warto na koniec wspomnieć, procesu recyclingu (wykorzystania jako surowca przetopionych odpadów szklanych), który jest drugą, obok popularyzacji szkła artystycznego, ideą przewodnią Ekoglass Festiwalu?

Dorota Miłkowska

DOROTA MIŁKOWSKA / PL

DOROTA MIŁKOWSKA / III EKOGLASS FESTIVAL AKADEMIE VÝTVARNÝCH UMĚNÍ E. GEPPERTA VE WROCŁAWI

/ Woman / blown glass / 82 x 23 cm (32 x 9 in)

JIŘI ŠUHÁJEK / Kobieta / szkło dmuchane / 82 x 23 cm

Nechť žijeme v zajímavé době – tato věta dokonale odráží situaci, ve které se nalézá současné sklo. Úpadek velkých skláren způsobený celosvětovou krizí a čínskou konkurencí znamená konec jedné epochy. Zmenšila se poptávka po návrzích užitkového skla, řada umělců zabývajících se volnou tvorbou skla ztratila možnost realizovat své představy. Ale zeptáme-li se, zda to znamená konec této umělecké oblasti, odpověď bude znít: nikoliv.

Toto umění totiž bude existovat, dokud existují vášnivci, kteří jsou přesvědčeni o nutnosti je rozvíjet. Mezi nimi najdeme nejen umělce a designéry, kteří své projekty realizují ve vlastních ateliérech, ale i kvalifikované odborníky dosud pracující pro sklářský průmysl, kteří se pouštějí do provozování malých skláren, často na hranici finančního rizika. Nesmíme

18 / EKOGLASS 2010

zapomenout ani na zákazníky – specifickou skupinu znalců, kteří vnímají kouzlo jedinečných artefaktů vyrobených ze skla a jimž není lhostejný tvar servisu, který bude stát na jejich stole. Všichni tito lidé mají možnost sejít se díky mezinárodnímu Ekoglass Festivalu pořádanému v Polsku Centrem kultury a umění ve Wrocławi a městem Szklarskou Porębou. Letošního již třetího ročníku se účastnili umělci z České republiky, Slovenska a Polska. Díky přístupu k  pecím na tavení skla v  podniku Lesní sklárna ve Szklarské Porębě a sklárně Martin Štefánek v Desné měli možnost realizovat práce z hutně tvarovaného skla. V  první sklárně mohla jejich práci zhlédnout i veřejnost. Je vždy uchvacující moci obdivovat magický proces tvoření, kdy z  horké tekuté skleněné hmoty vznikají předměty dosud živé pouze v představivosti umělce. Před očima diváků se odehrává představení, jehož kulisou je oheň a voda – dva živly, které jsou přítomné během tavení a formování skla. Herci pak jsou skláři včetně uměleckých. Jejich pohyby – nabírání 1200 ºC horké skleněné hmoty na píšťalu, pak vytahování nebo vyfukování, opětovné ohřívání v peci a formování s využitím dřevěného náčiní a také vzájemná souhra a obdivuhodná schopnost předvídat další pohyby – vyvolávají dojem, že umělcia skláři se účastní svého druhu dvorského tance, plného elegance a půvabu. Když už jsme u této asociace, lze říci, že jeden z účastníků festivalu prezentoval publiku sólové vystoupení. Tímto umělcem byl Jiří Šuhájek – foukalsám, bez pomoci sklářů, a z roztaveného skla pomocí rozkmitané píšťaly širokým gestem vytahoval podlouhlé vřetenovité bubliny, které se postupně přeměnily v antropoidní figurky charakteristické pro jeho tvorbu. Připomínají bůžky známé z počátků lidského tvoření. Podobné artefakty po sobě zanechala helladská kultura, avšak užití skla je zbavilo reálného rázu a jemně použité barvy a průhlednost skleněné hmoty jim daly efemérní charakter. Umělec umí využít ikonografické vzory,

které pak tvůrčím způsobem transponuje, nografické vzory, které pak tvůrčím způsobem transponuje, čímž tvoří další kapitoly dějin umění. I Andrej Németh zůstal u figurálního sochařství a svým skleněným předmětům dal podobu tanečnic oblečených do širokých krinolínových sukní. Pokrývá je jemný dekor v podobě matných pískovaných květů a písmen, která tvoří slova. Mimovolně se je snažíme přečíst, najít nějaký smysl, jako v  titulcích bulvárních novin. Díky tomuto úsilí zjišťujeme, že spojení rázovité lidovosti soch a jejich dekoru má překvapující efekt. Podobné pískované dekory se objevovaly i na jiných Némethových pracích – hlízovitých předmětech, které vypadají, jako by se na chvíli zastavily ve svém rostlinném růstu, aby za okamžik urodily ovoce anebo zvadly, propadly se do sebe a uvolnily místo dalším populacím. Zdá se, žepocházejí ze zahrad Alenky v říši divů anebo Imaginária doktora Parnasse. Možná i pro Igora Wójcika byla inspirací příroda. Avšak jím navržené kyjovité předměty vyvolávají u diváka úplně jiné pocity než práce Andreje Németha. Zhotovené z černého skla, jehož povrch se tajuplně leskne ve světle, získávají temný gotický výraz. Každý předmět ve skupině má zvláštní detail – například obojek zhotovený z centricky nalepovaných klů z bezbarvého skla. Artefakty Petra Ďuriše jsou procesem zastaveným v čase. Kontrast silných tektonických prvků se skleněnou přízí, která je pokrývá, přináší překvapující zprávu o charakteru skla – efemérním a zároveň monumentálním. Skleněná nit, která se objevuje v pracích Beaty Damian-Sperudy není pouhým dekorem, ale vlastní surovinou, osnovou, na níž umělkyně staví své skleněné příběhy. Ty jsou pomalé jako oblaka plovoucí po nebi a občas nám připomínají ambivalentní charakter skla – například příběh uzavřený do skleněné klece. Druhým pólem formálních inspirací pro umělce účastnící se festivalu byl svět abstraktní geometrie. Na něj se odvolávají předměty Jakuba Berdycha, který ve svých pracích foukaných do kubistických forem dokazuje, že občas není potřeba přílišného úsilí, aby se ze skla vydobyla krása. Stačí nechat jej mluvit barvou a povrchem a v podstatě jednoduchý předmět získá zvláštní monumentalitu. Zdá se, že podobný názor motivuje Oldřicha Plívu ke tvorbě průzračných a formálně čistých artefaktů, které překvapujícím způsobem přenášejí naši pozornost od úvahy nad formou k filozofickému rozjímání. Jen těžko se lze ubránit

dojmu, že tyto idealistické objekty, které se dovolávají základních geometrických tvarů, jsou odpovědí na neřešitelné otázky o smyslu existence, definici krásy nebo zásadách harmonie v přírodě. Geometrie se osvědčila jako výchozí bod i pro návrh číšky, jejímž autorem je Mariusz Łabiński. Designérský užitkový předmět je jednoduchou, ale efektní kombinací geometrických těles: polokoulí a krychlí. Oproti tomu se zdá, že Rafał Kaufhold se při navrhování svých džbánků více zajímá o interakci s  prostorem, nikoliv o kresbu nebo grafiku. Stěny nádob a jejich hubičky jsou lehce deformovány – místy jemně propadlé, místy naopak vystouplé, což evokuje mírný pohyb nádoby. Práce Martiny Paljeskové Piškové lze umístit někde mezi organické artefakty Andreje Németha a Igora Wójcika a geometrické práce Oldřicha Plívy a Jakuba Berdycha. Tuto mladou umělkyni stále fascinuje technologie a zkoumání možností tvarování skla. Proto volí nevšední postupy a fouká sklo do lepenkových forem anebo zkoumá odolnost a tvárnost materiálu a vytahuje z něj „tykadla“ přilepená k hubičkám jakýchsi váz. Obrovská fascinace skleněnou hmotou dává takto vzniklým artefaktům zvláštní emotivní výraz. Vybízejí k tomu, abychom se nad ně naklonili s nadšením a hlubokým dojetím. Odlišná od realizací, které byly zatím představeny, je vitráž, jejíž autorkou je Marta Sienkiewicz. Rozdíly vyplývají jak z techniky tvorby, tak z dvourozměrnosti díla. Tuto práci zmiňuji nikoliv náhodou nakonec. Forma, kterou jí dala umělkyně, připomíná vizualizované vyprávění o procesech přetváření, které probíhaly během Ekoglassu. Dva intenzivně modré vertikální pruhy, které tvoří osu kompozice, jsou přerušeny zábleskem světla a barvy, jenž bourá a přetváří jejich strukturu, aby se v závěru mohla vrátit ke klidnému monolitickému tvaru. Nepřipomíná to proces tavení skla, kdy surovina na chvíli ztrácí své skupenství? Nebo uměleckou transformaci, při níž ze skleněné hmoty vznikají jedinečné artefakty? Anebo také, což je nutno zmínit, proces recyklování (využití přetaveného skleněného odpadu jako suroviny), jenž je vedle popularizace uměleckého skla druhou hlavní myšlenkou Ekoglass Festivalu?

Dorota Miłkowska

DOROTA MIŁKOWSKA / CZ

DOROTA MIŁKOWSKA / III EKOGLASS FESTIVAL

Aby si žil v zaujímavých časoch – táto veta, zdá sa, dokonale vystihuje situáciu, v akej sa v súčasnosti ocitlo sklo. Úpadok veľkých hút, spôsobený celosvetovou krízou a konkurenciou z Číny, znamenal koniec jednej éry. Zmenšil sa dopyt po návrhoch úžitkového skla, veľa umelcov venujúcich sa unikátnemu sklu stratilo možnosť realizovať svoje vízie. Znamená to však aj koniec tejto sféry umenia? Nepochybne nie.

/ Dark-hole / blown glass / 20 x 20 cm (8 x 8 in)

MARZENA KRZEMIŃSKA / Dark-hole / szkło dmuchane / 20 x 20 cm

AKADÉMIA KRÁSNYCH UMENÍ E. GEPPERTA VO VROCLAVE

Bude existovať, kým budú existovať nadšenci – ľudia presvedčení o nevyhnutnosti jej kultivovania. Sú medzi nimi nielen umelci a dizajnéri, ktorí realizujú svoje projekty vo vlastných pracovniach, ale aj kvalifikovaní špecialisti, doteraz pracujúci pre sklársky priemysel, ktorí sa púšťajú, často na hranici finančného rizika, do vedenia malých hút. Nemožno zabúdať ani na adresátov – výnimočnú skupinu znalcov, ktorí nie sú ľahostajní k pôvabu unikátnych predmetov vyrobených zo skla a ktorým nie je jedno, aký tvar bude mať sklený servis na ich stoloch. Všetci títo výnimoční ľudia majú príležitosť stretnúť sa vďaka medzinárodnému Festivalu Ekoglass, ktorý organizuje Centrum kultúry a umenia vo Vroclave a mesto Szklarska Poręba. Na jeho tohtoročnom, už treťom, ročníku sa zúčastnili umelci z Čiech, Slo-

20 / EKOGLASS 2010

venska a Poľska. Mali možnosť realizovať práce zo skla tvarovaného za horúca vďaka prístupu k peciam v Lesnej Hute v Szklarskej Porębe a Hute skla Martin Štefánek v Desnej v Čechách. V prvej z nich sa ich práci prizerala aj verejnosť. Možnosť obdivovať tú mágiu, akou je proces tvorby, pri ktorom sa z tekutej horúcej masy skla rodia predmety, doteraz existujúce iba v predstavivosti umelca, je vždy fascinujúce. Pred očami divákov sa rozohráva divadlo, ktorého scénografiu tvoria oheň a voda – dva živly prítomné počas topenia a formovania skla. Jeho hercami sú umelci tvoriaci zo skla a hutníci. Ich pohyby, napríklad naberanie sklenej masy rozohriatej na 1200°C na píšťaly, rozťahovanie alebo vyfukovanie masy, opakované zahrievanie v peci a formovanie pomocou drevených náradí a tiež vzájomné porozumenie a schopnosť predvídať nasledujúce pohyby – to všetko vyvoláva dojem, že umelci a hutníci tancujú istý druh dvorného tanca, plný elegancie a pôvabu. Ak ostaneme pri tejto metafore, jeden z účastníkov festivalu predviedol publiku sólové vystúpenie. Týmto umelcom bol Jiří Šuhájek – sám, bez pomoci hutníkov fúkal sklo, z ktorého širokým gestom rozkolísanej píšťaly vyťahoval pozdĺžne vretenovité bubliny, postupne sa meniace na antropoidné figúrky typické pre jeho tvorbu. Pripomínajú idoly známe z počiatkov ľudskej tvorby. Podobné po sebe zanechala heladská kultúra, použitie skla ich však odreálnilo a subtílne použitá farba a priezračnosť skleného materiálu im dodali efemérický charakter. Umelec vie, ako využiť ikonografické vzory, ktoré tvorivo transponuje a píše tak ďalšie kapitoly dejín umenia. Aj Andrej Németh zostal verný figurálnej soche a svojim dielam dal tvar tanečníc oblečených do širokých krinolínových sukní. Pokrýva ich jemná dekorácia v tvare matných pieskovaných kvetov a písmen, ktoré sa skladajú do výrazov. Automaticky sa ich snažíme prečítať, nájsť v nich zmysel, ako v titulkoch bulvárnych novín. Naše úsilie spôsobuje, že kontrast charakteristickej ľu-

dovosti sošiek s ich dekoráciou tvorí prekvapivý efekt. Podobné pieskované dekorácie sa objavili aj na iných Némethových prácach – buľvovitých tvaroch, ktoré vyzerajú, akoby sa na chvíľu zastavili v svojom rastlinnom dozrievaní, aby vydali ovocie alebo zvädli a zošúverili sa do seba, a tak uvoľnili miesto ďalším generáciám. Mohli by rásť v záhrade Alice v krajine zázrakov alebo v Imagináriu doktora Parnassusa. Inšpirácia Igora Wójcika možno tiež pochádzala z prírody. Ale kyjovité tvary, ktoré navrhol, vyvolávajú úplne iné pocity ako diela Andreja Németha. Vyrobené z čierneho skla, ktorého povrch sa na svetle tajomne leskne, získavajú pochmúrny, gotický nádych. Každý objekt zo skupiny má charakteristický detail – obojok z klov bezfarebného skla, centricky naliepaných okolo svojich kmeňov. Objekty Petra Ďuriša sú ako proces zastavený v čase. Kontrast silných, tektonických elementov s motanicou sklenej nite, ktorá ich pokrýva, tvorí prekvapivý príbeh o povahe skla – efemérickej aj monumentálnej súčasne. Sklená niť v nich je v prácach Beaty Damian-Sperudy nie dekoráciou, ale vlastným materiálom, osnovou, na ktorej umelkyňa tvorí svoje „sklené príbehy”. Plynú pomaly, ako oblaky plávajúce po nebi, občas nám pripomínajú ambivalentnú povahu skla ako napríklad tento príbeh, zamknutý v sklenej klietke. Druhou koľajou formálnych inšpirácií bol pre umelcov zúčastňujúcich sa na festivale svet abstraktnej geometrie. Naň sa odvolávajú realizácie Jakuba Berdycha, ktorý svojimi prácami fúkanými do kubických tvarov dokazuje, že niekedy netreba veľa zákrokov, aby sme zo skla vydobyli krásu. Stačí dovoliť mu prehovoriť farbou a faktúrou a v podstate jednoduchý objekt nadobudne výnimočnú monumentálnosť. Podobné presvedčenie, zdá sa, motivuje Oldřicha Plívu k tvoreniu čistých, formálne jasných prác, ktoré prekvapivým spôsobom vedú naše úvahy od kontemplovania formy k filozofickým analýzam. Len ťažko sa dá totiž uniknúť dojmu, že tie idealistické objekty, ktoré sa predsa odvolávajú na základné geometrické tvary, sú ako odpovede na aporetické otázky o zmysle života, definícii krásy alebo o harmónii vládnucej v prírode. Geometria sa osvedčila ako východiskový bod aj pri návrhu čaše, ktorej autorom je Mariusz Łabiński. Dizajnérsky úžikový objekt je jednoduchou, ale efektnou kombináciou geometrických telies: polgule a šesťhranov. Rafał Kaufhold sa zase pri navrhovaní svojich džbánikov zdanlivo zaujíma nie o kresbu alebo grafickú prácu, ale o interakciu s priestorom. Stienky

nádob a ich hrdlá sú zľahka zdeformované, a tak tvoria mierne priehlbinky a hrboly, vďaka ktorým sa zdá, že nádoby sa jemne hýbu. Práce Martiny Paljeskovej Piškovej by sa dali umiestniť niekde medzi organickými formami Andreja Németha a Igora Wójcika a geometrickými prácami Oldřicha Plívy a Jakuba Berdycha. Túto mladú umelkyňu stále fascinuje technológia a skúmanie možností tvarovania skla. To je príčinou, že siaha po nekonvenčných metódach a vyfukuje sklo do kartónových foriem alebo skúma výdrž a elasticitu materiálu tým, že z neho vyťahuje „akože-tykadlá” a priliepa ich k hrdlám „akože-fliaš”. Vďaka činnostiam preplneným fascináciou skleným materiálom vzniknuté práce získavajú výnimočný emociálny výraz. Pozývajú diváka skloniť sa nad nimi v nehe plnej obdivu. Odlišnou od doterajších prác je vitráž Marty Sienkiewicz. Odlišnosť vyplýva ako z techniky tvorby, tak aj z dvojrozmernosti jej diela. Túto prácu predstavujem na konci – nie náhodou. Forma, akú jej dala umelkyňa, sa zdá byť zvizualizovaným príbehom o procesoch premien, ktoré sa konali počas Ekoglassu. Dva intenzívne modré vertikálne pásy predstavujúce kmeň kompozície, sú prerušené zábleskom svetla a farby, ktorý búra a pretvára ich štruktúru, aby sa napokon mohla vrátiť do pokojnej, monolitickej formy. Nepripomína to proces topenia skla, počas ktorého na chvíľu stráca svoj tuhý stav? Alebo umeleckej transformácie, v dôsledku ktorej zo skleného materiálu vznikajú unikátne formy? A možno, napokon, čo tiež hodno spomenúť, proces recyklácie (využitia sklených odpadov na opätovné roztavenie), ktorý je druhou, spolu s myšlienkou popularizácie umeleckého skla, hlavnou myšlienkou Festivalu Ekoglass?

Dorota Miłkowska

DOROTA MIŁKOWSKA / SK

DOROTA MIŁKOWSKA / III ECOGLASS FESTIVAL THE E. GEPPERT ACADEMY OF ART AND DESIGN IN WROCLAW

May you live in interesting times – this saying seems to perfectly fit the situation of contemporary glass art. Caused by the worldwide crisis and the competitive Chinese market, the collapse of great glassworks marked the end of a certain era. The demand for functional glass designs has decreased and many unique glass artists have lost chances to realize their visions. Does this mean the end of this field of art, though? Definitely not. It will last as long as there are some fiends, people who are positive that this tradition must be cultivated. Amongst them there are not only artists and designers, who realize their artistic visions within their own studios, but also highly-qualified specialists, who have been working in the glass industry, and who decide to run small glassworks, sometimes verging on financial risk. The customers cannot be forgotten either. They are a unique group of connoisseurs, who are not indifferent to the shape of glassware they use to set their tables. All these unusual people have a chance to meet at the international Ecoglass Festival organized by The Culture and Art Centre in Wroclaw and the city of Szklarska Poreba. Artists from the Czech Republic, Slovakia and Poland have taken part in this year’s edition, which was the third one. They had an opportunity to realize objects made of hot-formed glass as they had access to the furnaces in the Lesna Glassworks glassworks in Szklarska Poreba, Poland, and the Martin Stefanek Glassworks in Desna, Czech Republic. In the former glassworks, their work was observed by the public. It is always fascinating to watch the magic-like process of creation, during which the hot liquid mass of glass is being transformed into solid objects, which existed only in the artist’s mind until the moment of their realization. In front of the viewers’ eyes, a performance takes place, setting for which involves the two elements of glass-melting and forming: fire and water. Glass artists and glassworkers are the actors.

22 / EKOGLASS 2010

They collect a gob of molten glass of 1,200º Celsius (c.2,200º F) onto a blown iron, draw or blow it, then reheat it in the furnace and form it using wooden tools. All their movements as well as their mutual understanding and the impressive ability to foresee the next moves make the impression that the artists and glassworkers take part in a court dance of a kind, full of elegance and grace. Sticking to this metaphor, we might say that one of the Festival participants gave a solo performance. Blown glass alone, without any help from glassworkers, Jiri Suhajek drew out of his widely-swinging blown iron oblong spindle-shaped bubbles, which were then gradually turned into anthropoidal figures, so characteristic of his artistic work. They resemble the idols which date back to the beginning of human artistic expression. The Helladic culture left similar figures, but here the use of glass have made them look unreal, while subtly-applied colour and the transparency of glass have give them the ephemeral character. The artist knows how to use iconographic patterns, which he then creatively transposes, adding new chapters to the history of art. Andrej Nemeth also keeps working within the range of figural sculpture, giving his glass objects the shape of dancers dressed in wide crinoline skirts. They are delicately decorated with matt sand-blasted flowers and letters, which form words. Impulsively, we try to read them and to find a meaning in them, just like we do with tabloid headlines. Our efforts give a surprising effect when we realize that the folk nature characteristic of these sculptures has been combined with their ornamentation. Similar sand-blasted decorations have been applied to other Nemeth’s works: bulb-shaped forms, which look as if they had ceased to ripen for a while, just to bear fruit in a moment, or wither and collapse into themselves to make room for the next generations. They might as well grow in the gardens of Alice’s Adventures in Wonderland or of The Imaginarium of Doctor Parnassus. Igor Wojcik

might also have been inspired by nature. However, the feelings evoked by his club-shaped forms are dramatically different than those accompanying the experience of watching the works of Andrej Nemeth. Made of black glass, whose surface mysteriously sparkles in light, Wojcik’s objects acquire dark, Gothic meaning. Each of the objects belonging to the group is equipped with a special detail: a collar made from colourless glass spikes, which have been centrically glued around their stems. Peter Duris’s objects depict process brought to a standstill. The contrast between the mighty tectonic elements and the spun glass which covers them creates a fascinating story about the nature of glass: ephemeral and monumental at the same time. The glass thread used in Beata Damian-Speruda’s works is not a sheer decoration of her objects but the material itself, the very warp which forms the basis for the artist’s glass tales. They spin slowly, just like clouds sail across the sky, sometimes reminding us of the ambiguous nature of glass, like for instance this story, locked in a glass cage. For the artists taking part in the Festival, the world of abstract geometry was a pole apart in terms of formal inspirations. Jakub Berdych’s realizations appeal to this very world. With his works, blown to cuboidal forms, the artist proves that eliciting beauty from glass does not always have to be very laborious. It is enough to let it speak with its colour and texture to make an originally simple object gain special monumentality. A similar conviction seems to drive Oldrich Pliva to create works, pure and clear in their forms, which, surprisingly, direct our attention away from the contemplation of the form towards philosophical reflections. It is difficult not to have the impression that these idealistic (because appealing to basic geometric figures) objects are like answers to aporetic questions about the meaning of life, the definition of beauty or the ordered harmony of nature. Geometry has also turned out to be a good starting point for the bowl design by Mariusz Labinski. The designer functional object is a simple yet striking combination of solid figures: half-globes and cubes. While designing his jugs, Rafal Kaufhold, in turn, seems to be less interested in drawing or the graphic representation than in the interaction with space. The walls and spouts of his vessels are a bit deformed, with small dents and bulges, which make the containers look like they move slightly.

Martina Paljeskova Piskova’s works might be placed between the organic forms of Andrej Nemeth and Igor Wojcik, and the geometric works of Oldrich Pliva and Jakub Berdych. This young artist is still fascinated by technology and researching the glass’s capabilities to be formed. Consequently, she reaches for unconventional methods: she blows glass into cardboard forms or investigates the strength and plasticity of this material, drawing pseudo-tentacles out of it, which she then glues to moulded pseudo-vases. Full of fascination with the glass matter, her actions result in works which gain a special emotional meaning. They make us give them our fond, full of admiration attention. The stained glass by Marta Sienkiewicz is a different realization than those presented so far. Its distinctiveness results from both the technique of creation and its two-dimensionality. This work has been left as the last one intentionally: the form which the artist has given to her work seems to be a visualised story of the processes of transformation which took place during the Ecoglass Festival. The two intensely blue vertical stripes which form the stem of this work are broken by flares of light and colour, which disturbs and transforms its structure to let it eventually return to its calm monolithic form. Does it not remind us of the process of glass-melting, during which it loses its state of matter for a while? Or of the artistic transformation which causes the mass of glass to set into unique objects? Or finally, which is worth mentioning at the end, does it not remind us of the process of glass recycling, which is, along with the popularization of artistic glass, the keynote of the Ecoglass Festival?

Dorota Milkowska

DOROTA MIŁKOWSKA / EN

2

24 / EKOGLASS 2010

ARTYŚCI / UMĚLCI UMELCI / ARTISTS JAKUB BERDYCH, CZ / BEATA DAMIAN-SPERUDA, PL / PETER ĎURIŠ, SK / RAFAŁ KAUFHOLD, PL / MARIUSZ ŁABIŃSKI, PL / ANDREJ NÉMETH, CZ / MARTINA PALJESKOVÁ PIŠKOVÁ, SK / OLDŘICH PLÍVA, CZ / DR MARTA SIENKIEWICZ, PL / JIŘI ŠUHÁJEK, CZ / IGOR WÓJCIK, PL / MARZENA KRZEMIŃSKA - GOŚĆ FESTIWALU / HOST FESTIVALU / HOSŤ FESTIVALU

/ GUEST OF THE FESTIVAL BEATA DAMIAN-SPERUDA / Chmura deszczowa / detal / szkło na palnikach / 27 x 22 cm / Rain Cloud / detail / burner glass / 27 x 22 cm (10.5 x 8.5 in)

JAKUB BERDYCH

Urodził się w 1953 roku w czeskiej Pradze. W latach 1968-1973 uczęszczał do Wyższej Szkoły Artystyczno-Przemysłowej w Pradze, na której następnie wykładał w latach 1975-1983. Od 2003 roku jest wykładowcą Uniwersytetu Technicznego w Libercu, Czechy. Zajmuje się dizajnem i restauracją dzieł sztuki. Ostatnio swoje prace prezentował w galerii DOX w Pradze, Czechy. Narodil se v roce 1953 v Praze. V letech 1968-1973 studoval na Vysoké škole uměleckoprůmyslové v Praze, na níž pak přednášel v letech 1975-1983. Od roku 2003 je přednášejícím Technické univerzity v Liberci. Zabývá se designem a restaurováním uměleckých děl. Své práce naposledy prezentoval v galerii DOX v Praze. Narodil sa v roku 1953 v Prahe, ČR. V rokoch 1968-1973 navštevoval Vysokú školu umelecko-priemyselnú v Prahe, na ktorej neskôr v rokoch 1975-1983 učil. Od roku 2003 prednáša na Technickej univerzite v Liberci (Česká republika). Zaoberá sa dizajnom a reštaurátorstvom. V poslednej dobe svoje diela vystavoval v galérii DOX v Prahe. Born in 1953 in Prague, Czech Republic. From 1968 to 1973 he studied in the Academy of Arts, Architecture and Design in Prague, where he then lectured between 1975 and 1983. He has been lecturing at the Technical University of Liberec, Czech Republic, since 2003. His professional interests involve design and antiques restoration. Jakub Berdych has recently presented his works in the DOX Gallery in Prague, Czech Republic.

26 / EKOGLASS 2010

JAKUB BERDYCH

28 / EKOGLASS 2010

JAKUB BERDYCH / Wazon / szkło dmuchane / 38 x 20 cm /

/ Vase / blown glass / 38 x 20 cm (15 x 8 in)

JAKUB BERDYCH

JAKUB BERDYCH / Wazon / szkło dmuchane / 30 x 20 cm /

/ Vase / blown glass / 30 x 20 cm (12 x 8 in)

BEATA DAMIAN-SPERUDA

Urodziła w 1965 roku w Bystrzycy Kłodzkiej. Dyplom na Wydziale Ceramiki i Szkła Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, w pracowni prof. Małgorzaty Dajewskiej. Od 2008 roku prowadzi warsztat palnikowy w Katedrze Szkła Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu. Zajmuje się szkłem unikatowym i użytkowym, a także malarstwem i rysunkiem. Prezentowała swoje prace na licznych wystawach w Polsce, w Czechach, w Niemczech i na Słowacji. Narodila se v roce 1965 v Bystrzyci Kłodzké, Polsko. Diplom získala na Fakultě keramiky a skla Akademie výtvarných umění E. Gepperta ve Wrocławi v ateliéru prof. Małgorzaty Dajewské. Od roku 2008 vede ateliér katedry skla Akademie výtvarných umění E. Gepperta ve Wrocławi. Zabývá se uměleckým a užitým sklem a také malířstvím a kresbou. Své práce prezentovala na výstavách v Česku, Polsku, Německu a na Slovensku. Narodila sa v roku 1965 v Bystrzyci Kłodzkej v Poľsku. Diplom na Fakulte keramiky a skla Akadémie krásnych umení E. Gepperta vo Vroclave v ateliéri prof. Małgorzaty Dajewskej. Od roku 2008 vedie horákovú pracovňu na Katedre skla Akadémie krásnych umení E. Gepperta vo Vroclave. Venuje sa unikátnemu a úžitkovému sklu, ako aj maľbe a kresbe. Svoje práce prezentovala na výstavách v Poľsku, ČR, Nemecku a na Slovensku. Born in 1965 in Bystrzyca Klodzka, Poland. A graduate from the Faculty of Ceramics and Glass of the E. Geppert Academy of Art and Design in Wroclaw, Poland, in the studio of Professor Malgorzata Dajewska. She has been running a burner workshop in the Department of Glass in the E. Geppert Academy of Art and Design in Wroclaw, Poland, since 2008. Her works have been showed at numerous exhibitions in Poland, the Czech Republic, Germany and Slovakia.

30 / EKOGLASS 2010

BEATA DAMIAN-SPERUDA

32 / EKOGLASS 2010

BEATA DAMIAN-SPERUDA / Chmura deszczowa / szkło na palnikach / 27 x 22 cm /

/ Rain Cloud / burner glass / 27 x 22 cm (10.5 x 8.5 in)

BEATA DAMIAN-SPERUDA

BEATA DAMIAN-SPERUDA / Chmury i obłoki / szkło na palnikach / 3-6 x 2-3 cm /

/ Clouds and Billows / burner glass / 3-6 x 2-3 cm (1.2-2.4 x 0.8-1.2 in)

PETER ĎURIŠ

Urodził się w 1986 roku w Považskiej Bystrici na Słowacji. W latach 2002-2006 uczeń Średniej Szkoły Szklarstwa w Lednických Rovniach, na Słowacji. Od 2006 roku studiuje na Akademii Sztuk Pięknych w Bratysławie. Pracuje z dmuchanym szkłem, fiuzingiem, szlifowanym szkłem w czystej formie lub w kombinacji z innymi materiałami. Oprócz tego, pasjonuje się projektowaniem graficznym, dizajnem przedmiotów użytkowych oraz systemów rozrywkowych. Prezentował swoje prace na wystawach na Słowacji, w Czechach, Niemczech, Austrii i na Węgrzech. Narodil se v roce 1986 v Považské Bystrici, Slovensko. V letech 2002-2006 studoval na Střední odborné škole sklářské, Lednické Rovne. Od roku 2006 studuje na Vysoké škole výtvarných umění v Bratislavě. Pracuje s technologiemi foukaného, lehaného, broušeného skla v čisté formě anebo v kombinaci s dalšími materiály. Kromě sklářství se věnuje grafickému designu, designu užitkových předmětů a zábavných systémů. Svoje práce prezentoval na výstavách na Slovensku, v České republice, Rakousku, Německu, Maďarsku. Narodil sa v roku 1986 v Považskiej Bystrici. V rokoch 2002-2006 študoval na Strednej odbornej škole sklárskej v Lednických Rovniach. Od roku 2006 študuje na Vysokej škole výtvarných umení v Bratislave. Pracuje s technológiami fúkaného, líhaného, brúseného skla v čistej forme, alebo v kombinácii s inými materiálmi. Popri sklárskej tvorbe sa venuje grafickému dizajnu, dizajnu úžitkových predmetov a zábavných systémov. Svoje práce prezentoval na výstavách na Slovensku, v ČR, Nemecku, Rakúsku a v Maďarsku. Born in 1986 in Povazska Bystrica, Slovakia. He studied in The Glass-making Secondary School in Lednicke Rovne, Slovakia, from 2002 to 2006. He has been studying at the Academy of Fine Arts and Design in Bratislava, Slovakia, since 2006. He principally works in blown glass, fusing, polishing glass in its pure form and as combined with other materials. Apart from this, his artistic interests include graphic design, functional design and entertainment system design. Peter Duris has exhibited his works in Slovakia, the Czech Republic, Germany, Austria and Hungary.

34 / EKOGLASS 2010

PETER ĎURIŠ

36 / EKOGLASS 2010

PETER ĎURIŠ / Bombycidae akwamaryna / szkło dmuchane / 36 x 26 cm /

/ Bombycidae aqamarine / blown glass / 36 x 26 cm (14 x 10 in)

PETER ĎURIŠ

PETER ĎURIŠ / Bombycidae / szkło dmuchane / 36 x 26 cm /

/ Bombycidae / blown glass / 36 x 26 cm (14 x 10 in)

RAFAŁ KAUFHOLD

Urodził się w 1964 roku we Wrocławiu. Studia w Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu. Dyplom na Wydziale Ceramiki i Szkła w pracowni projektowania szkła prof. Zbigniewa Horbowego na Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu. Jest scenografem, projektantem wnętrz i projektantem szkła. Zajmuje się również malarstwem naściennym i grafiką. Tworzy też unikatowe szklane oświetlenia wnętrz w kolekcjach prywatnych. Współpracuje z TVP Wrocław i wrocławską firmą producencką ATM w charakterze scenografa i realizatora scenografii. Jest twórcą licznych realizacji wielkoformatowego malarstwa naściennego – murali. Narodil se v roce 1964 ve Wrocławi, Polsko. Vystudoval na Akademie výtvarných umění E. Gepperta ve Wrocławi. Získal diplom na Fakultě keramiky a skla v ateliéru designu skla prof. Zbigniewa Horbowého Akademie výtvarných umění E. Gepperta ve Wrocławi. Je scénografem, designérem interiérů a designérem skla. Dále se zabývá nástěnným malířstvím a grafikou. Tvoří jedinečné skleněné osvětlení interiérů. Spolupracuje s Polskou televizí TVP Wrocław a vratislavskou výrobní společností ATM jako scénograf. Je tvůrcem četných velkoplošných maleb na zdech (tzv. muraly). Narodil sa v roku 1964 vo Vroclave v Poľsku. Štúdium na Akadémie krásnych umení E. Gepperta vo Vroclave. Diplom na Fakulte keramiky a skla v ateliéri projektovania skla prof. Zbigniewa Horbowého na Akadémii krásnych umení E. Gepperta vo Vroclave. Je scénograf, interiérový dizajnér a návrhár skla. Venuje sa aj nástennej maľbe a grafike. Spolupracuje s televíziou TVP Wrocław a vroclavskou producentskou firmou ATM ako scénograf a realizátor scénografie. Je autorom početných veľkoformátových realizácií nástennej maľby. Born in 1964 in Wroclaw, Poland. He studied in the E. Geppert Academy of Art and Design in Wroclaw and graduated from the Faculty of Ceramics and Glass in the studio of glass design of Prof. Zbigniew Hrobowy in the E. Geppert Academy of Art and Design in Wroclaw, Poland. He is a film set designer, interior designer and glass designer. He also practices wall painting and printmaking, as well as creates unique glass lighting for private collections. Rafal Kaufhold has been cooperating with TVP Wroclaw and Wroclaw – based production firm ATM as a film set designer and film set producer. Rafal Kaufohld has created numerous murals: large-format wall paintings.

38 / EKOGLASS 2010

RAFAŁ KAUFHOLD

40 / EKOGLASS 2010

RAFAŁ KAUFHOLD / Homoerectus / szkło dmuchane / 19 x 16 cm /

/ Homoerectus / blown glass / 19 x 16 cm (7 x 6 in)

RAFAŁ KAUFHOLD / Nullicoloris / szkło dmuchane / 15 x 20 cm /

/ Nullicoloris / blown glass / 15 x 20 cm (6 x 8 in)

MARIUSZ ŁABIŃSKI

Urodził się w 1967 roku we Wrocławiu. Dyplom na Wydziale Ceramiki i Szkła Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu w pracowni prof. Zbigniewa Horbowego i prof. Małgorzaty Dajewskiej, 1993. Od 1994 pracuje na Akademii Sztuk Pięknych im. E. Gepperta we Wrocławiu. W latach 2006-2008 był kierownikiem Katedry Szkła, obecnie pracuje jako adiunkt w pracowni prof. Małgorzaty Dajewskiej. W swej twórczości najczęściej posługuje się technikami obróbki szkła na zimno. Jego doświadczenia zawodowe związane są również ze szkłem wykonywanym w hucie i zgrzewanym w piecu elektrycznym. Prezentował swoje prace na wystawach indywidualnych oraz licznych wystawach zbiorowych w Polsce, Czechach, na Słowacji, w Japonii, Niemczech, Holandii, Finlandii, Danii, Maroko i we Włoszech. Narodil se v roce 1967 ve Wrocławi, Polsko. Vystudoval Fakultu keramiky a skla Akademie výtvarných umění E. Gepperta ve Wrocławi v ateliéru prof. Zbigniewa Horbowého a prof. Małgorzaty Dajewské, 1993. Od roku 1994 pracuje na Akademie výtvarných umění E. Gepperta ve Wrocławi. V letech 2006-2008 byl vedoucím katedry skla, v současnosti pracuje jako odborný asistent v ateliéru prof. Małgorzaty Dajewské. Ve své tvorbě využívá nejčastěji technik zpracování skla za studena. Jeho profesní zkušenosti jsou spojeny i se sklem tvarovaným v huti a elektrické peci. Své práce prezentoval na individuálních výstavách i mnoha skupinových výstavách v Polsku, Japonsku, Německu, Nizozemsku, Finsku, Dánsku, Maroku a Itálii. Narodil sa v roku 1967 vo Vroclave v Poľsku. Diplom na Fakulte keramiky a skla Akadémie krásnych umení E. Gepperta vo Vroclave v ateliéri prof. Zbigniewa Horbowého a prof. Małgorzaty Dajewskej, 1993. Od roku 1994 pracuje na Akadémii krásnych umení E. Gepperta vo Vroclave. V rokoch 2006-2008 bol vedúci katedry skla, v súčasnosti je odborný asistent v ateliéri prof. Małgorzaty Dajewskej. Vo svojej tvorbe najčastejšie využíva techniku obrábania skla za studena. Jeho profesionálne skúsenosti sa spájajú tiež so sklom produkovaným v hute a ohrievanom v elektrickej peci. Svoje práce prezentoval na individuálnych výstavách a na vyše 60 kolektívnych výstavách v Poľsku, ČR, Japonsku, Nemecku, Holandsku, vo Fínsku, Dánsku, Maroku, Taliansku a na Slovensku. Born in 1967 in Wroclaw, Poland. A graduate from the Faculty of Ceramics and Glass of the E. Geppert Academy of Art and Design in Wroclaw, Poland, in the studio of Prof. Zbigniew Horbowy and Prof. Malgorzata Dajewska in 1993. He has been working at the E. Geppert Academy of Art and Design in Wroclaw, Poland, since 1994. He was the head of the Glass Department from 2006 to 2008. Now, he is an assistant professor in the studio of Prof. Malgorzata Dajewska. In his artistic work, Mariusz Labinski usually uses cold glass techniques. His professional experience, however, encompasses also glass production in glassworks as well as electric furnace welding. He has exhibited at individual as well as at numerous group exhibitions in Poland, the Czech Republic, Slovakia, Japan, Germany, the Netherlands, Finland, Denmark, Morocco and Italy.

42 / EKOGLASS 2010

MARIUSZ ŁABIŃSKI

44 / EKOGLASS 2010

MARIUSZ ŁABIŃSKI / Stabilność / odpadowe szkło optyczne / 27,5 x 15 cm /

/ Stability / optical cullet glass / 27,5 x 15 cm (10,8 x 6 in)

MARIUSZ ŁABIŃSKI / Kieliszek / szkło dmuchane / 3 x 10 cm /

/ Glass / blown glass / 3 x 10 cm (2 x 4 in)

ANDREJ NÉMETH

Urodził się w 1942 roku w Nowych Zamkach, na Słowacji. Jest absolwentem Instytutu Nauczania Prawa Własności Przemysłowej przy Urzędzie Własności Przemysłowej w Pradze. Uczestniczył w wielu słowackich ogólnokrajowych zgrupowaniach dla zaawansowanych artystów w Bratysławie i Dubnicy nad Váhom. Uprawia malarstwo, grafikę, rzeźbę, emalierstwo, ceramikę i szkło. Mieszka i tworzy w Kutnej Horze w Czechach. Jest członkiem organizacji: Unia Artystów Plastyków RCz, komitetu krajowego IAA/AIAP (UNESCO), Rada Związków Artystycznych RCz, Środkowoczeskie Stowarzyszenie Artystów Plastyków oraz Związku Artystów Emalierów na Węgrzech. Laureat licznych nagród. Prezentował swoje prace na kilkudziesięciu wystawach, m.in.: w Czechach, na Węgrzech, we Włoszech, na Słowacji, w Japonii, w Austrii i w Polsce. Narodil se v roce 1942 v Nových Zámcích, Slovensko. Vystudoval Institut průmyslové právni výchovy při Úřadu průmyslového vlastnictví Praha. Účastnil se řady celoslovenských soustředění pro pokročilé výtvarníky v Bratislavě a Dubnici nad Váhom. Věnuje se malířství, grafice, sochařství, smaltu, keramice a sklu. Bydlí a tvoří v Kutné Hoře. Je nositelem četných cen a členem Unie výtvarných umělců České republiky, Národního výboru IAA/AIAP (UNESCO), Rady uměleckých obcí ČR, Středočeského sdružení výtvarníků, Maďarského sdružení uměleckého smaltu. Své práce prezentoval na několika desítkách výstav: na Slovensku, v Maďarsku, České republice, Itálii, Japonsku, Rakousku, Polsku. Narodil sa v roku 1942 v Nových Zámkoch. Je absolventom Inštitútu priemyselnej právnej výchovy pri Úřade průmyslového vlastnictví v Prahe. Zúčastnil sa na mnohých celoslovenských stretnutiach pre pokročilých umelcov v Bratislave a v Dubnici nad Váhom. Venuje sa maľbe, grafike, sochárstvu, emailérstvu, keranike a sklu. Býva a tvorí v Kutnej Hore v Čechách. Je členom organizácií: Unie výtvarných umělců České republiky, štátny výbor IAA/AIAP (UNESCO), Rada uměleckých obcí ČR, Středočeské sdružení výtvarníků a maďarského zväzu umelcov emaliérov. Laureát početných ocenení. Prezentoval svoje práce na niekoľkých desiatkach výstav: v Maďarsku, ČR, Taliansku, Japonsku, Rakúsku, Poľsku a na Slovensku. Born in 1942 in Nove Zamky, Slovakia. The artist is a graduate from the Industrial Property Training Institute of the Industrial Property Office in Prague, specializing in inventions, improvement schemes and patent law. He has taken part in numerous nation-wide Slovak assemblies for advanced artists in Bratislava and Dubnica nad Vahom. Andrej Nemeth produces works in painting, print, sculpture, enamelling, ceramic and glass. He lives and creates in Kutna Hora, Czech Republic. He is a member of the following organizations: Union of Visual Artists of the Czech Republic, Nation Committee of IAA/AIAP (UNESCO), Czech Council of Artists, Central Bohemian Artists Association, Hungarian Society of Enamel Artists. He is a laureate of numerous awards. His works have been shown at dozens of exhibitions in such countries as: the Czech Republic, Hungary, Italy, Slovakia, Japan, Austria and Poland.

46 / EKOGLASS 2010

ANDREJ NÉMETH

48 / EKOGLASS 2010

ANDREJ NÉMETH / Dziewczyna / szkło dmuchane / 43 x 13 cm /

/ Girl / blown glass / 43 x 13 cm (17 x 5 in)

ANDREJ NÉMETH

ANDREJ NÉMETH / Dziewczyna / detal / szkło dmuchane / 43 x 13 cm /

/ Girl / detail / blown glass / 43 x 13 cm (17 x 5 in)

MARTINA PALJESKOVÁ PIŠKOVÁ

Urodziła się w 1985 roku w Ilawie, na Słowacji. W latach 2000-2004 uczennica Średniej Szkoły Szklarstwa w Lednických Rovniach, specjalizacja: malarstwo na szkle. Od 2004 roku studiuje na Akademii Sztuk Pięknych w Bratysławie, w pracowni szkła. Zajmuje się różnymi technikami szklarskimi, przede wszystkim obróbką hutniczą szkła, jak również malarstwem. Prezentowała swoje prace na wystawach w Czechach i na Słowacji. Narodila se v roce 1985 v Ilavě, Slovensko. Vystudovala malbu na skle na Střední odborné škole sklářské Lednické Rovne, 2004. Od roku 2004 studuje v ateliéru skla na Vysoké škole výtvarných umění v Bratislavě. Věnuje se rozmanitým sklářským technikám, hlavně ručně tvarovanému a foukanému sklu, v současnosti okrajově i malířství. Své práce prezentovala na výstavách v České republice a na Slovensku. Narodila sa v roku 1985 w Ilave. V rokoch 2000-2004 študovala na Strednej odbornej škole sklárskej v Lednických Rovniach v odbore maľba na sklo. Od roku 2004 až po súčasnosť študuje na Vysokej škole výtvarných umení v Bratislave v ateliéri skla. Zaoberá sa rôznymi sklárskymi technikami, predovšetkým hutne tvarovanému sklu a okrajovo aj maľbe. Svoje práce prezentovala na výstavách v ČR a na Slovensku. Born in 1985 in Ilava, Slovakia. This young artist graduated from the Glass Painting Department of the The Glass-making Secondary School The Glass-making Secondary School in Lednicke Rovne, Slovakia, 2004. Since 2004 she has been studying at the Glass Studio of the Academy of Fine Arts and Design in Bratislava, Slovakia. She practices diverse glass techniques, mainly hand-moulded and blown glass as well as painting. Her works have been showed at exhibitions in the Czech Republic and Slovakia.

50 / EKOGLASS 2010

MARTINA PALJESKOVÁ PIŠKOVÁ

52 / EKOGLASS 2010

MARTINA PALJESKOVÁ PIŠKOVÁ / Gniazda / detal / szkło dmuchane / 17 x 15 cm / 14 x 16 cm /

/ Nests / detail / blown glass / 17 x 15 cm (6.5 x 6 in) / 14 x 16 cm (5.5 x 6.3 in)

MARTINA PALJESKOVÁ PIŠKOVÁ

/ Nests / blown glass / 17 x 15 cm (6.5 x 6 in) / 14 x 16 cm (5.5 x 6.3 in)

MARTINA PALJESKOVÁ PIŠKOVÁ / Gniazda / szkło dmuchane / 17 x 15 cm / 14 x 16 cm

MARTINA PALJESKOVÁ PIŠKOVÁ / Spleśniałe wątpliwości / szkło dmuchane / 16 x 9 cm / Mildews of Doubts / blown glass / 16 x 9 cm (6,3 x 3.5 in)

OLDŘICH PLÍVA

Urodził się w 1946 roku w Jabloncu nad Nysą, w Czechach. Dyplom w Wyższej Szkole Artystyczno-Przemysłowej w Pradze pod kierunkiem prof. Stanislava Libenskiego i doc. Václava Plátka, 1965-1971. Tworzy obiekty unikatowe ze szkła formowanego na zimno i na gorąco. Swoje prace prezentował na licznych wystawach indywidualnych, m.in.: w Czechach, USA, w Szwajcarii, Niemczech, Austrii, na Słowacji i w Polsce. Brał również udział w wielu wystawach zbiorowych. Narodil se v roce 1946 v Jablonci nad Nisou. Diplom získal na Vysoké škole uměleckoprůmyslové v Praze, pod vedením prof. Stanislava Libenského a doc. Václava Plátka, 1965-1971. Tvoří zcela unikátní objekty ze skla zpracovávaného za studena a z roztaveného skla. Své práce prezentoval na mnoha individuálních výstavách: v České republice, USA, Švýcarsku, Německu, Rakousku, Polsku a na Slovensku. Účastnil se také řady skupinových výstav na celém světě. Narodil sa v roku 1946 v Jablonci nad Nisou, ČR. Diplom na Vysokej škole umelecko-priemyselnej v Prahe pod vedením prof. Stanislava Libenského a doc. Václava Plátka, 1965-1971. Tvorí unikátne objekty zo skla tvarovaného za studena, ako aj za horúca. Svoje práce prezentoval na početných individuálnych a kolektívnych výstavách: v Čechách, USA, vo Švajčiarsku, Nemecku, Rakúsku, v Poľsku a na Slovensku. Born in 1946 in Jablonec nad Nisou, Czech Republic. The artist graduated from the Academy of Arts, Architecture and Design in Prague, Czech Republic, under the supervision of Professor Stanislav Libensky and docent Vaclav Platek (studied 1965-1971). He creates unique objects made of cold-formed glass and melted glass sculptures. Oldrich Pliva’s works have been exhibited numerous times: in the Czech Republic, the USA, Switzerland, Germany, Austria, Poland and Slovakia. He has also taken part in numerous group exhibitions all over the world.

54 / EKOGLASS 2010

OLDŘICH PLÍVA

56 / EKOGLASS 2010

OLDŘICH PLÍVA / Kula z czerwonym sześcianem / szkło dmuchane / 16 cm /

/ Sphere And Red Cube / blown glass / 16 cm (6.3 in)

OLDŘICH PLÍVA

OLDŘICH PLÍVA / Wielościan / szkło dmuchane / 5 x 25 cm /

/ Polyhedron / blown glass / 5 x 25 cm (2 x 10 in)

DR MARTA SIENKIEWICZ

Urodziła się w 1967 roku we Wrocławiu. Dyplom na Wydziale Ceramiki i Szkła, na kierunku projektowanie szkła, w pracowni prof. Zbigniewa Horbowego, na Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, 1997. Zajmuje się projektowaniem oraz realizacją witraży świeckich i sakralnych, a także konserwacją i restauracją witraży zabytkowych. Od 2008 roku pełni funkcję prodziekana Wydziału Ceramiki i Szkła w Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu. Prezentowała swoje prace na licznych wystawach, m.in. w Polsce, Czechach, Niemczech, Luxemburgu i Maroku. Narodila se v roce 1967 ve Wrocławi, Polsko. Vystudovala Fakultu keramiky a skla, obor design skla, v ateliéru prof. Zbigniewa Horbowého na Akademii výtvarných umění E. Gepperta ve Wrocławi, Polsko, 1997. Věnuje se tvorbě světských a sakrálních vitráží a konzervaci a restaurování historických vitráží. Od roku 2008 je proděkankou Fakulty keramiky a skla Akademii výtvarných umění E. Gepperta ve Wrocławi. Své práce prezentovala na řadě výstav v Polsku, Německu, Maroku, Lucembursku a v ČR. Narodila sa v 1967 vo Vroclave v Poľsku. Diplom na Fakulte keramiky a skla, špecializácia projektovanie skla v ateliéri prof. Zbigniewa Horbowého na Akadémie krásnych umení E. Gepperta vo Vroclave, 1997. Venuje sa projektovaniu a realizácii svetských aj sakrálnych vitráží a konzervácii a reštaurovaniu starších vitráží. Od roku 2008 plní funkciu prodekana Fakulty keramiky a skla na Akadémie krásnych umení E. Gepperta vo Vroclave. Svoje práce prezentovala na početných výstavách v Poľsku, ČR, Nemecku, Luxembursku a v Maroku. Born in 1967 in Wroclaw, Poland. In 1997 she graduated in Glass Design from the Faculty of Ceramics and Glass of the E. Geppert Academy of Art and Design in Wroclaw in the Studio of Professor Zbigniew Horbowy. She designs and realizes secular and sacred stained glass as well as conserves and restores period stained glass. Since 2008 he has held the position of Vice Dean of the Faculty of Ceramics and Glass at the E. Geppert Academy of Art and Design in Wroclaw. Marta Sienkiewicz has widely exhibited in such countries as Poland, the Czech Republic, Germany, Luxembourgh and Morocco.

58 / EKOGLASS 2010

DR MARTA SIENKIEWICZ

60 / EKOGLASS 2010

DR MARTA SIENKIEWICZ / Rafa / dyptyk / witraż / 25 x 105 cm /

/ Reef / diptych / stained glass / 25 x 105 cm (10 x 41 in)

DR MARTA SIENKIEWICZ

DR MARTA SIENKIEWICZ / Rafa / dyptyk / witraż / 25 x 105 cm /

/ Reef / diptych / stained glass / 25 x 105 cm (10 x 41 in)

JIŘI ŠUHÁJEK

Urodził się w 1943 roku w Pardubicach, w Czechach. Dyplom w Wyższej Szkole Artystyczno-Przemysłowej w Pradze, w pracowni prof. Stanislava Libenskiego, studia w latach 1964-1968, ukończył w 1971. Dyplom w Królewskiej Akademii Sztuki w Londynie, studia 1968-1971. W roku 1971 przebywał na stażu w hucie szkła Venini, na wyspie Murano we Włoszech i w Ritveld Akademii w Amsterdamie. Jest członkiem honorowym Rosyjskiej Akademii Sztuki. W 2010 roku uzyskał tytuł Doktora Honoris Causa Państwowej Akademii Sztuk Pięknych we Lwowie. Zajmuje się szkłem unikatowym i użytkowym oraz malarstwem i rysunkiem. Zdobywca wielu nagród i wyróżnień. Swoje prace prezentował na blisko 50 wystawach indywidualnych, m.in.: w Czechach, Polsce, USA, Anglii, Niemczech, Austrii i na Węgrzech. Narodil se v roce 1943 v Pardubicích. Diplom získal na Vysoké škole uměleckoprůmyslové v Praze v ateliéru prof. Stanislava Libenského. Studium v letech 1964-1968 ukončil v roce 1971, kdy získal také diplom na Královské akademii umění v Londýně, kde studoval 1968-1971. V roce 1971 byl na stáži ve sklárně Venini na ostrově Murano (Itálie) a v Rietveld Akademii v Amsterodamu. Je čestným členem Ruské akademie umění a v roce 2010 získal titul Doctor honoris causa Lvovské akademie umění. Zabývá se uměleckým a užitkovým sklem, malířstvím a kresbou. Je nositelem mnoha ocenění a vyznamenání. Své práce prezentoval na téměř 50 individuálních výstavách, např. v ČR, Polsku, USA, Anglii, Německu, Rakousku a Maďarsku. Narodil sa v roku 1943 v Pardubiciach v Čechách. Diplom na Vysokej škole umelecko-priemyselnej v Prahe, v ateliéri prof. Stanislava Libenského, 1964-1968, diplom v 1971. Štúdium na Kráľovskej akadémii umení v Londýne v Londýne, 1968-1971. V roku 1971 bol na stáži v sklenej hute Venini na ostrove Murano v Taliansku a v Ritveld Akademii v Amsterdame. Je čestným členom Ruskej umeleckej akadémie. V roku 2010 získal titul Doctor honoris causa Ľvovskej akadémie krásnych umení. Venuje sa unikátnemu a úžitkovému sklu, ako aj maľbe a kresbe. Držiteľ mnohých ocenení a vyznamenaní. Svoje práce prezentoval na takmer 50 individuálnych výstavách o.i. v Čechách, Poľsku, USA, Anglicku, Nemecku, Rakúsku a v Maďarsku. Born in 1943 in Pardubice, Czech Republic. The artist graduated from the Academy of Arts, Architecture and Design in Prague, Czech Republic, under the supervision of Professor Stanislav Libensky (studied 1964-1968, graduated in 1971). He received his diploma from the Royal College of Art in London, UK (studied 1968-1971). In 1971 he was a resident artist in Venini glassworks on Murano island in Italy and in Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam, Netherlands. Jiri Suhajek is an honorary member of the Imperial Academy of Arts in Russia. In 2010 he was awarded an honorary doctorate by the Lviv Academy of Arts. He practices unique and functional glass, painting and drawing. He has been awarded many awards and distinctions. His works have been shown in about 50 individual exhibitions, e.g. in the Czech Republic, Poland, the USA, the UK, Germany, Austria and Hungary.

62 / EKOGLASS 2010

JIŘI ŠUHÁJEK

JIŘI ŠUHÁJEK

64 / EKOGLASS 2010

JIŘI ŠUHÁJEK / Ptak / szkło dmuchane / 87 x 25 cm /

/ Bird / blown glass / 87 x 25 cm (34 x 10 in)

JIŘI ŠUHÁJEK

JIŘI ŠUHÁJEK / Ptak / szkło dmuchane / 85 x 25 cm /

/ Bird / blown glass / 85 x 25 cm (33 x 10 in)

IGOR WÓJCIK

Urodził się w 1968 roku w Szczecinie. Dyplom Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, 2003. Tworzy w dziedzinie szkła, fotografii, instalacji, filmu, malarstwa, rzeźby, grafiki i muzyki. Na początku lat 90. XX w. był członkiem grup artystycznych: Karuzela Braders, Gabinet Operacji Plastycznych oraz rockowo-alternatywnej grupy muzycznej Poławiacze Pereł z Odry. Jest twórcą koncepcji artystycznej Sztuka Zjawiskowa oraz cyklów prezentacji: Mechabiotyle (od 1992), Postindustrium (od 1994) i Miejsce wyboru (od 1998). Mieszka i pracuje we Wrocławiu. Brał udział w ponad 50 wystawach zbiorowych i 7 indywidualnych: w Polsce, na Słowacji, w Niemczech, Czechach, we Włoszech, w USA i Kanadzie. Narodil se v roce 1968 ve Štětíně, Polsko. Vystudoval Akademii výtvarných umění E. Gepperta ve Wrocławi, 2003. Tvoří v oblasti skla, fotografie, instalací, filmu, malířství, sochařství, grafiky a hudby. Začátkem 90. let 20. stol. byl členem uměleckých skupin: Kolotoč braders, Oddělení plastických operací a Lovci perel z Odry. Je tvůrcem umělecké koncepce Jevové umění a cyklů prezentací s názvem: Mechabiotýli (od roku 1992), Postindustrium (od 1994) a Místo výběru (od 1998). Bydlí a pracuje ve Wrocławi. Zúčastnil se více než 50 skupinových výstav a instaloval sedm individuálních výstav: v Polsku, na Slovensku, v Německu, České republice, Itálii, USA a Kanadě. Narodil sa v roku 1968 v Štetíne, v Poľsku. Diplom z Akadémie krásnych umení E. Gepperta vo Vroclave, 2003. Tvorí v oblasti skla, fotografie, inštalácie, filmu, maľby, sochárstva, grafiky a hudby. Na začiatku 90. rokov bol členom umeleckých skupín: Kolotoč Braders, Kabinet Plastické Opéracie a rockovo-alternatívnej hudobnej skupiny Lovci Perál zo Rieki Odry. Je autorom umeleckej koncepcie Umenie zjavenia a cyklov prezentácií: Mechabiotyle (od roku 1992), Postindustrium (od roku 1994) a Miesto výberu (od roku 1998). Býva a pracuje vo Vroclave. Zúčastnil sa na vyše 50 kolektívnych a 7 individuálnych výstavách: v Poľsku, ČR, Nemecku, na Slovensku, v Taliansku, USA a v Kanade. Born in 1968 in Szczecin, Poland. The artist graduated from the E. Geppert Academy of Art and Design in Wroclaw, Poland, in 2003. He practices glass-making, photography, installation, film, painting, sculpting, graphic design and music. At the beginning of the 1990’s, Igor Wojcik was a member of the following art groups: Merry-go-round Braders, Plastic Operation Cabinet Art Group, as well as of an alternative-rock band called Pearl Divers From the Oder. He has formed the artistic concept of the Art of Appearance and prepared series of presentations: Mechabiotyles since 1992, Postindustrium since 1994, and Choice Point since 1998. He lives and works in Wroclaw, Poland. Igor Wojcik has taken part in over 50 group and 7 individual exhibitions: in Poland, Slovakia, Germany, the Czech Republic, Italy, the USA and Canada.

66 / EKOGLASS 2010

IGOR WÓJCIK

68 / EKOGLASS 2010

IGOR WÓJCIK / Mechabiotylae CVI / szkło kryształowe barwione / 40 x 11 cm /

/ Mechabiotylae CVI / coloured crystal glass / 40 x 11 cm (16 x 4 in)

IGOR WÓJCIK

IGOR WÓJCIK / Mechabiotylae CIII / szkło kryształowe / 36 x28 cm /

/ Mechabiotylae CIII / crystal glass / 36 x28 cm (14 x 11 in)

MARZENA KRZEMIŃSKA

Urodziła się w 1980 roku we Wrocławiu. Dyplom na Wydziale Ceramiki i Szkła Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, 2006. Projektowała dla hut szkła KHS Krosno S.A. – Krosno, 2005-2006 oraz Villa Glass Studio w Krośnie, 2007. Od 2009 roku pracuje jako asystent w pracowni prof. Małgorzaty Dajewskiej w Katedrze Szkła Akademii Sztuk Pięknych im. E. Gepperta we Wrocławiu. Zdobywczyni Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP w latach 2005, 2006 i 2009. Brała udział w licznych wystawach zbiorowych i indywidualnych w Polsce, Czechach, na Słowacji, w Holandii, Danii, Niemczech i Luksemburgu. Narodila se v roce 1980 ve Wrocławi, Polsko. Vystudoval Fakultu keramiky a skla Akademie výtvarných umění E. Gepperta ve Wrocławi, 2006. Navrhovala pro sklárny KHS Krosno S.A. – Krosno, 2005-2006 a Villa Glass Studio v Krośně, 2007. Od roku 2009 pracuje jako odborný asistent v ateliéru prof. Małgorzaty Dajewské na katedře skla Akademie výtvarných umění E. Gepperta ve Wrocławi. V letech 2005, 2006 a 2009 získala stipendium ministra kultury a národního dědictví PR. Účastnila se řady skupinových a individuálních výstav v Polsku, ČR, na Slovensku, Nizozemsku, Dánsku, Německu a Lucembursku. Narodila sa v roku 1980 vo Vroclave v Poľsku. Ukončila Fakultu keramiky a skla Akadémie krásnych umení E. Gepperta vo Vroclave, 2006. Navrhovala sklo pre huty skla KHS Krosno, a.s. v Krosne, 2005-2006 a firmu Villa Glass Studio v Krosne, 2007. Od roku 2009 pracuje ako odborná asistentka v ateliéri prof. Małgorzaty Dajewskej na Katedre skla Akadémie krásnych umení E. Gepperta vo Vroclave. V rokoch 2005, 2006 a 2008 získala štipendium Ministra kultúry a národného dedičstva PR. Zúčastnila sa na početných kolektívnych aj individuálnych výstavách v Poľsku, ČR, na Slovensku, v Holandsku, Dánsku, Nemecku a v Luxembursku. Born in 1980 in Wroclaw, Poland. She received her diploma at the Faculty of Ceramics and Glass of the E. Geppert Academy of Art and Design in Wroclaw, Poland, in 2006. She designed for the KHS Krosno S.A. Glassworks in Krosno, Poland, from 2005 to 2006 and for the Villa Glass Studio glassworks in Krosno, Poland, in 2007. She has been working as an assistant in the studio of Professor Malgorzata Dajewska in the Glass Department of the E. Geppert Academy of Art and Design in Wroclaw, Poland, since 2009. In 2005, 2006 and 2009, Marzena Krzeminska received awards of the Minister of Culture and National Heritage of the Republic of Poland. She has taken part in numerous group and individual exhibitions in Poland, the Czech Republic, Slovakia, the Netherlands, Denmark, Germany and Luxembourg.

70 / EKOGLASS 2010

Gość festiwalu / Host festivalu / Hosť festivalu / Guest of the Festival MARZENA KRZEMIŃSKA

72 / EKOGLASS 2010

MARZENA KRZEMIŃSKA / Dark-hole / szkło dmuchane / 20 x 20 cm /

/ Dark-hole / blown glass / 20 x 20 cm (8 x 8 in)

MARZENA KRZEMIŃSKA

MARZENA KRZEMIŃSKA / Dark-hole / szkło dmuchane / 20 x 20 cm /

/ Dark-hole / blown glass / 20 x 20 cm (8 x 8 in)

3

74 / EKOGLASS 2010

PLENER / PLENÉR PLENÉR / WORKSHOP PL /

LEŚNA HUTA / SZKLARSKA PORĘBA LESNÍ SKLÁRNA / SZKLARSKA PORĘBA LESNÁ HUTA / SZKLARSKA PORĘBA LESNA GLASSWORKS / SZKLARSKA POREBA CZ / HUTA SZKŁA MARTIN ŠTEFÁNEK / DESNA SKLÁRNA MARTIN ŠTEFÁNEK / DESNA SKLENÁ HUTA MARTIN STEFANEK / DESNA GLASSWORKS MARTIN ŠTEFÁNEK / DESNA DR MARTA SIENKIEWICZ

JAKUB BERDYCH

76 / EKOGLASS 2010

ZBIGNIEW BŁAŻEWICZ / PETER ĎURIŠ / RYSZARD MAJER

78 / EKOGLASS 2010

ANDREJ NÉMETH

JIŘI ŠUHÁJEK

80 / EKOGLASS 2010

STUDENCI AKADEMII SZTUK PIĘKNYCH IM. EUGENIUSZA GEPPERTA WE WROCŁAWIU STUDENTS OF THE E. GEPPERT ACADEMY OF ART AND DESIGN IN WROCLAW

82 / EKOGLASS 2010

JAKUB KWARCIŃSKI / MACIEJ SIEDLECKI

IGOR WÓJCIK / MARTIN ŠTEFÁNEK

84 / EKOGLASS 2010

POKAZY W LEŚNEJ HUCIE SHOWS IN LESNA GLASSWORKS

86 / EKOGLASS 2010

PAVLA FOGLOVÁ

4

88 / EKOGLASS 2010

SYMPOZJUM / SYMPOZIUM SYMPÓZIUM / SYMPOSIUM DR STEFANIA ŻELASKO / PROJEKTANCI SZKŁA W HUCIE JOSEPHINE, W SZKLARSKIEJ PORĘBIE / DESIGNÉŘI UMĚLECKÉHO SKLA VE SKLÁRNĚ JOSEPHINE, VE SZKLARSKÉ PORĘBĚ / PROJEKTANTI SKLA V HUTE JOSEPHINE, V SZKLARSKEJ PORĘBE / GLASS DESIGNERS IN THE JOSEPHINE GLASSWORKS, IN SZKLARSKA POREBA

ANNA KUŚNIERZ / RECYKLING SZKŁA / RECYKLACE SKLA / RECYKLÁCIA SKLA / GLASS RECYCLING

DR STEFANIA ŻELASKO / PROJEKTANCI SZKŁA W HUCIE JOSEPHINE W SZKLARSKIEJ PORĘBIE

Projektanci Huty Josephine w Szklarskiej Porębie, wybudowanej przez Franza Pohla seniora i Alberta Tolberga w 1842 roku na zlecenie hrabiego Schaffgotscha, bacznie obserwowali nowe tendencje, np. w secesji francuskiej. Nigdy ich jednak nie naśladowali, w przeciwieństwie do wielu hut bohemskich czy rafinerii szkła w Novým Borze (Haida). Z jednej strony: konserwatywne ukierunkowanie produkcji dostosowywano, ze względów ekonomicznych, do wymagań klientów, z drugiej strony: Josephine poszukiwała własnych dróg rozwoju twórczego. Manufaktura zawsze miała szczęście do najlepszych projektantów europejskich. Słynęła z rzetelności i perfekcyjności wyrobów. Po śmierci Franza Pohla juniora w 1896 roku Ludwig Lichtenberg objął także kierownictwo artystyczne

90 / EKOGLASS 2010

w Hucie Josephine. Od 1897 roku dyrektor Lichtenberg usiłował wzbogacić wzornictwo i wprowadzić do produkcji nowe formy. Jako główny projektant wymieniany jest w tym roku malarz akademicki Arthur Gerlach. W ostatnim dziesięcioleciu XIX wieku nowe wzory dla huty projektowali Franz Pohl junior, Arthur Gerlach, profesorowie Max Rade i Julius Camillo de Maess. Po wprowadzeniu na rynek kolekcji iryzowanego szkła i nowoczesnego wzornictwa Maxa Rade, wzrósł popyt na wyroby malowane złotem i emalią. Na wystawie światowej w Paryżu, w 1900 roku Huta Josephine nagrodzona została złotym medalem za kolekcję projektantów Juliusa Camilla de Maess i Maxa Rade, a także za liczne eleganckie zastawy stołowe z najczystszej masy szklanej z wyborną grawerką, złoceniami i złotą malaturą. W 1891 roku Franz Pohl junior pisze w sprawozdaniu: Wspomnieć należy o nielicznych specjalnościach naszej produkcji, np. szkło z serii Cypern, naśladujące antyczne szkła rzymskie, o zielonkawej chropowatej powierzchni, którą uzyskuje się sztucznie poprzez kąpiele w oparach odpowiednich tlenków soli. W roku 1899 Lichtenberg wspomina: Wśród nowości tego sezonu umieszczamy na żółtych szkłach Cypern nowoczesne zdobienie prof. Maxa Rade z Drezna. Pierwsze egzemplarze wystawione w Dreźnie cieszyły się dużym powodzeniem. Franz Pohl pisze w sprawozdaniach z lat 1891 i 1892 dla administracji Schaffgotschów: Ze szkieł do napojów wspomnieć należy jeszcze remery do wina. Największym popytem cieszą się te, wykonane w kolorach antycznej zieleni, rezedy i bursztynu. Remery wytwarzane były w najrozmaitszych kształtach czar i trzonów. Białe remery pokrywane były najczęściej lustrem bursztynowym, na którym umieszczano malowane złotem ornamenty: motywy winnej latorośli, arabeski, sceny rodzajowe, heraldyczne i fantazyjne. Wszyscy projektanci Huty Josephine projektowali te formy kielichów. Projekty nowych form szkła, utrzymane w konwencji secesyjnej, były wysmukłe i wy-

smakowane w proporcjach. Na bezbarwnych szkłach kryształowych nanoszono motywy roślinne, malowane reliefowo złotem albo kolorową emalią transparentową. Na początku XX wieku, a następnie w latach dwudziestych dla Huty Josephine znów pracowali najlepsi projektanci wzorów form szklanych. Należą do nich: prof. Siegfried Haertel – rektor Szkoły Rzemiosł Artystycznych we Wrocławiu, Hans Mauder, Alexander i Erwin Pfohl, prof. Max Rade, prof. Julius Camillo de Maess, prof. Rudolf Wille, prof. Edelbert Niemeyer, prof. Roux, prof. M. Esser, dr Hermann Gretsch, Georg Mueller, Bernardine Bayerl i wielu innych. Na uwagę zasługują najlepsi grawerzy XX wieku: Wenzel Benna i jego syn Edgar – najmłodszy nauczyciel zawodu w Szkole Rzemiosł we Wrocławiu. W 1912 roku na wytwórców szkła w całej Europie wpływ miał nowy przełomowy kierunek artystyczny, wywodzący się ze Skandynawii. Jego reprezentantami byli Fia i Rudolf Wille. Projektowali proste formy dla Huty Josephine, gdzie delikatny ryt wprowadzał powściągliwe jej ożywienie. Wyważone w formie, delikatne kieliszki do wina, uszlachetnione oszczędnymi motywami liniowymi są dziełem Adelberta Niemeyera (1867-1932). Od 1905 roku dyrektor Lichtenberg zatrudnił na stanowisku projektanta prof. Siegfrieda Haertela z Wrocławia, dyrektor Rudolf Hohlbaum zaś Alexandra Pfohla. Zarówno Siegfried Haertel (1870-1943), jak i Alexander Pfohl (1894-1953) należeli do najważniejszych projektantów Huty Josephine w XX wieku. Z wielkim talentem, wyczuciem i wrodzonym smakiem wybierali do swoich projektów najszlachetniejsze formy do produkcji. Niektóre skromne, ponadczasowe, bez żadnych ozdób, wyróżniające się tylko nowoczesnością, inne zdobione fantazyjnie wyrafinowanymi motywami ornamentalnymi albo figuralnymi. Przez kolejne dziesięciolecia odciskali swoje niezatarte artystyczne piętno na całej produkcji w hucie. Siegfried Haertel stosował często szlif powierzchniowy i fasetowanie. Jego wazony miały formę baryłkowatą lub owalnego walca. Typowe dla niego były karbowane brzegi, fasety lub szlif w kształcie półoliwki. Malatury stosował rzadko, mimo iż sam był malarzem. Niezwykle szczęśliwym nabytkiem dla huty był Alexander Pfohl, pochodzący ze szklarskiego rodu o długoletnich tradycjach. Obdarzony nieprzeciętnymi zdolnościami rysunkowymi, początkowo uczył się malowania szkła u swojego ojca. Z wyróżnieniem ukończył Szkołę Zawodową Szklarstwa w Novým Borze

(Haida) i uzyskał tytuł malarza szkła. Wybitne osiągnięcia w nauce, ujawnione talenty artystyczne i ogromna pracowitość zostały docenione, bowiem młody adept uzyskał stypendium, które pozwoliło mu w latach 1911-1915 kontynuować naukę w renomowanej Szkole Rzemiosł Artystycznych, w Wiedniu. Przedmiotem jego studiów była ogólna wiedza o projektowaniu formy u prof. Oskara Strnada, studium przyrody u prof. Adolfa Bohma oraz studium aktu u prof. Antona Rittera von Kenner. Malarstwo doskonalił u prof. Kolomana Mosera, natomiast techniki zdobienia majoliki, ceramiki i szkła studiował u prof. Michaela Powolnego. Na świadectwie końcowym, przechowywanym w archiwum rodzinnym w Hadamar napisano: Pan Alexander Pfohl posiada dobre wyczucie formy, subtelne odczuwanie detalu, wielki talent dla ornamentalnego zdobnictwa powierzchni i zrozumienie dla zastosowania ornamentu. Dowiódł swych zdolności w prawidłowej i rzeczowej ocenie, wykazał się szczególną pilnością i wielką wytrwałością. Dowodem na to, jak wysoko szacowano talent młodego człowieka, był udział jego prac – kieliszków, wyrobów ceramicznych i plastycznych, projektów materiałów i tapet, a także licznych rysunków, już w czasach studenckich w wystawach Wiedeńskiego Związku Twórczego (Wiener Werkbund), w wiedeńskiej szkole Rzemiosła Artystycznego (Wiener Kunstgewerbeschule) i Warsztatów Wiedeńskich (Wiener Werkstaette). Dowodem uznania były liczne nagrody i stypendia. Jak już wspomniano, po ukończeniu szkoły w Wiedniu otrzymał propozycję objęcia stanowiska kierownika pracowni rysunku, czyli pracowni projektowania wzorów. Ofertę przyjął i od 1918 do 1928 roku tworzył nowe wzory form dla wyrobów Huty Josephine. Własnoręcznie malował wzorcowe egzemplarze kielichów o barwach czerwonych, niebieskich, zielonych i złotych, a także puchary, remery i bezbarwne wazony. Był niezwykle pracowity, kreatywny i perfekcyjny w wykończeniu formy. Niezliczone ilości projektów, form i wzorów zdobniczych pochodzą z okresu jego działalności w Szklarskiej Porębie. Pfohl pozostawił setki sygnowanych rysunków. Projekty te rysowane z wielką precyzją, ukazują szlachetne, różnorodne w stylu formy o wyszukanych proporcjach. Niektóre z nich są masywne, kanciaste, kubizujące, zdobione wyłącznie szlifem powierzchniowym, np. serwis do napojów Kreta. Inne zdobione delikatnymi, malowanymi motywami ornamentalnymi albo figuralnymi. Są pośród nich subtelne, gładkie cienkościenne formy z pęcherzem powietrza w trzonie, jak serwisy Ariadne, Norma czy Achilles, lub ciężkie

DR STEFANIA ŻELASKO / PL

puchary z wysokogatunkowego kryształu ze szlifem soczewkowym, klinowym lub brylantowym. Do tej grupy należą bogato szlifowane kieliszki do wina i remery: Apollo, Herakles. W latach dwudziestych bardzo rozpowszechniona była tendencja, by wytwarzać cienkościenne szkło wolnoformowane. Przypomnienie zalet lekkiego weneckiego szkła było jednym ze sposobów przezwyciężenia secesji. Pfohl zaprojektował całą kolekcję gładkich, cienkościennych form, w późniejszym czasie także z kobaltowymi aplikacjami. Kieliszki do wina Mignon, Sybille i Themis mają nowoczesne ponadczasowe formy. Nieustannym popytem cieszyły się jego kosztowne remery, które zaliczano do gatunków kolekcjonerskich. Innymi przykładami są kieliszki z motywami rajskich ptaków albo motyli. Projektował też niezwykle bogato zdobione wazony i patery. Niektóre są cienkościenne, inne wykonane z ciężkiego grubościennego kryształu. Typowe dla niego są ciężkie, barwne formy wazonów, zdobione szlifem powierzchniowym, zwanym także szlif nr 8. Widoczny jest tu wpływ szkoły wiedeńskiej, którego efektem były prace nowoczesne, eleganckie, ponadczasowe. Pfohl sygnował swoje projekty inicjałami A.P., pisanymi w ligaturze. Niejednokrotnie używał do projektowania papieru, który akurat miał pod ręką: papier firmowy albo pakowy, najczęściej jednak papier rysunkowy. Pozostawił po sobie ponad 1000 projektów. Oznaczał je kolejnymi numerami, stawiając zero na początku. W jego spuściźnie znajdują się liczne flakony do perfum, puzderka, bomboniery, wazony, patery i kieliszki. Łączył malowanie emalią transparentną ze złoconymi motywami arabeski. Stosował reliefowe, a także płaskie malowanie złotem. Dzięki różnorodnym projektom Alexandra Pfohla, można było zaspokoić wszystkie oczekiwania odbiorców. Wyroby jego pomysłu pokazywane były na wielu wystawach i targach, i niejednokrotnie kopiowane przez inne huty szkła lub zakłady szklarskie. Z powodzeniem projektował na użytek dworów królewskich Saksonii, Grecji i Rumunii. Po zakończeniu kontraktu Huta Josephine wystawiła artyście znakomite świadectwo, gdzie czytamy: Pan Pfohl dokonał dla nas rzeczy wybitnych. W tworzeniu nowych projektów wykazał się produktywnością, zasługującą na najwyższe uznanie. Artysta nigdy nie zerwał kontaktów ze Szklarską Porębą. Urlopy letnie spędzał w Kotlinie Jeleniogórskiej, nadal projektował wzory i wędrował po Karkonoszach. Na stulecie istnienia huty w 1942 roku zaprojektował wazon symbolicz-

92 / EKOGLASS 2010

nie łączący hutę z legendarną postacią Ducha Gór. Oprócz projektowania wzorów, chętnie malował pejzaże, martwe natury i rysował lekkie karykatury spotkanych w życiu znanych osób. Podsumowując, należy podkreślić, iż wszyscy projektanci, pracujący na potrzeby Huty Josephine, odznaczali się talentem, wyobraźnią twórczą i oryginalnością, dlatego każdy z nich jest rozpoznawalny w zaprojektowanych przez siebie wzorach.

dr Stefania Żelasko

DR. STEFANIA ŻELASKO / DESIGNÉŘI UMĚLECKÉHO SKLA VE SKLÁRNĚ JOSEPHINE VE SZKLARSKÉ PORĘBĚ

Sklárnu Josephine ve Szklarské Porębě (Schreiberhau) nechal postavit hrabě Schaffgotsch v roce 1842. Tímto úkolem pověřil Franze Pohla staršího a Alberta Tolberga. Sklárna pozorně sledovala nové tendence, např. francouzskou secesi, nikdy je však na rozdíl od mnohých skláren v Čechách, resp. rafinerie skla v  Novém Boru (Haida), nenapodobovala. Na jednu stranu byla výroba zaměřena konzervativně a z  ekonomických důvodů přizpůsobována požadavkům zákazníka, na druhou stranu Josephine hledala vlastní cesty tvůrčího rozvoje. Manufaktura měla vždy štěstí na nejlepší evropské designéry a byla proslulá solidností a dokonalostí svých výrobků. Po smrti Franze Pohla mladšího v roce 1896 se uměleckým ředitelem sklárny Josephine stal Ludwig Lichtenberg. Od roku 1897 usiloval o rozšíření nabídky vzorů a zavedení nových výrobků do produkce. Jako hlavní designér je v tomto roce zmiňován akademický malíř Arthur Gerlach. V posledním desetiletí 19. stol. navrhovali nové vzory Franz Pohl mladší, Arthur Gerlach, profesoři Max Rade a Julius Camillo de Maess. Poté, co byla na trh uvedena kolekce iridovaného skla a moderních vzorů od Maxe Radeho, vzrostla poptávka po výrobcích malovaných zlatem a smaltem. Na světové výstavě v Paříži v roce 1900 byla sklárna Josephine odměněna zlatou medailí za kolekci autora Julia Camilla de Maess a Maxe Radeho a také za řadu elegantních jídelních servisů z  nejčistší skleněné hmoty, dokonale broušených, pozlacených a zlatě malovaných. V roce 1891 píše Franz Pohl mladší ve své zprávě: Je třeba zmínit některé specializace v naší výrobě, např. sklo ze série Zypern, imitující antická římská skla s  nazelenalým drsným povrchem, kterého se dosahuje působením výparů určitých oxidů solí. V roce 1899 vzpomíná Lichtenberg: Jako jednu z novinek této sezony umisťujeme na žlutých sklech Zypern moderní dekory od prof. Maxe Radeho z  Drážďan. První kusy vystavené v  Drážďanech měly velký úspěch. Franz Pohl píše ve zprávách z let

1891 a 1892 pro správu Schaffgotschů: Z nápojového skla je třeba zmínit ještě roemery (římské poháry) na víno. Největší poptávka je po těch zhotovených v barvách antické zelené, rezedy a jantaru. Roemery se vyráběly v nejrůznějších tvarech kupy a nohy. Bílé roemery byly většinou pokryty jantarovým zrcadlem, na nějž se malovaly zlatem ornamenty: motivy vinné révy, arabesky, žánrové obrázky, heraldické a fantastické motivy. Všichni designéři sklárny Josephine navrhovali tyto typy číší. Návrhy nových vzorů skla v secesním slohu byly štíhlé, s rafinovanými proporcemi. Na bezbarvé křišťálové sklo byly umisťovány rostlinné motivy reliéfně malované zlatem nebo barevným transparentním smaltem. Na začátku 20. stol. a pak i ve 20. letech pracovali pro sklárnu Josephine opět nejlepší designéři skleněných předmětů. Patřil k  nim prof. Siegfried Haertel – rektor školy uměleckých řemesel ve Vratislavi (Breslau, Wrocław), Hans Mauder, Alexander a Erwin Pfohlovi, prof. Max Rade, prof. Julius Camillo de Maess, prof. Rudolf Wille, prof. Edelbert Niemeyer, prof. Roux, prof. M. Esser, dr. Hermann Gretsch, Georg Mueller, Bernardine Bayerl a mnoho dalších. Pozornost zasluhují nejlepší rytci 20. století Wenzel Benna a jeho syn Edgar – nejmladší učitel odborných předmětů na škole řemesel ve Vratislavi. V roce 1912 ovlivnil všechny výrobce skla v celé Evropě nový průlomový umělecký směr pocházející ze Skandinávie. Jeho zástupci byli Fia a Rudolf Willeovi. Navrhovali jednoduché vzory pro sklárnu Josephine, u nichž jemné rytí decentně oživovalo tvar. Tvarově vyvážené a jemné číše na víno zušlechtěné úspornými lineárními motivy jsou dílem Adelberta Niemeyera (1867-1932). Od roku 1905 zaměstnal ředitel Lichtenberg prof. Siegfrieda Haertela z Vratislavi jako designéra a ředitel Rudolf Hohlbaum – Alexandra Pfohla. Jak Siegfried Haertel (1870-1943), tak Alexander Pfohl (1894-1953) patřili mezi nejdůležitější designéry sklárny Josephine ve 20. století. S obrovským

DR STEFANIA ŻELASKO / CZ

nadáním, citem a vrozeným vkusem vybírali pro své návrhy nejušlechtilejší tvary, a ty se pak vyráběly. Některé byly prosté, nadčasové, bez veškerého dekoru, odlišující se navzájem pouze moderním tvarem, jiné byly fantasticky zdobené rafinovanými ornamentálními nebo figurálními motivy. V průběhu dalších desetiletí zanechali oba svoji výraznou uměleckou stopu na celé výrobě sklárny. Siegfried Haertel často používal povrchový brus a fazetování. Jeho vázy měly soudkovitý tvar anebo tvar oválného válce. Typické byly pro něj vroubkované okraje, fazety anebo výbrus ve tvaru poloviny olivy. Malbu používal málo, přestože sám byl malířem. Velmi přínosné bylo pro sklárnu získání Alexandra Pfohla, který pocházel ze sklářského rodu s dlouholetou tradicí. Byl obdařen nadprůměrnými schopnostmi v  oblasti kresby, v začátcích se učil malovat sklo u svého otce. S vyznamenáním absolvoval odbornou školu sklářskou v Novém Boru (tehdy Haidě) a získal titul malíře skla. Velké úspěchy ve škole, objevené umělecké nadání a obrovská pracovitost byly oceněny a mladý adept získal stipendium, které mu umožnilo v  letech 1911-1915 pokračovat ve studiu na renomované Škole uměleckých řemesel ve Vídni. Studoval všeobecné znalosti o navrhování tvaru u prof. Oskara Strnada, přírodu u prof. Adolfa Bohma a akt u prof. Antona Rittera von Kennera. Malířství zdokonaloval u prof. Kolomana Mosera a techniky zdobení majoliky, keramiky a skla u prof. Michaela Powolného. Na závěrečném vysvědčení uschovávaném v  rodinném archivu v Hadamaru se píše: Pan Alexander Pfohl má dobrý cit pro tvar, jemný cit pro detail, velké nadání pro ornamentální dekoraci povrchů a pochopení pro použití ornamentu. Podal důkazy o svých schopnostech, prokázal výjimečnou píli a velkou vytrvalost. Důkazem, jak vysoko bylo hodnoceno nadání mladého člověka, byla účast jeho prací – kalíšků, keramických a výtvarných výrobků, návrhů látek a tapet a také řady kreseb – na výstavách vídeňského spolku Wiener Werkbund (Vídeňského tvůrčího spolku), Wiener Kunstgewerbeschule (Škole uměleckých řemesel) a Wiener Werkstaette (Vídeňských dílnách) ještě v dobách studia. Za tyto práce se mu dostalo řady cen a stipendií. Jak už bylo řečeno, po absolvování školy ve Vídni získal nabídku, aby se ujal vedení ateliéru kresby, tj. ateliéru navrhování vzorů. Tuto nabídku přijal a od roku 1918 do roku 1928 tvořil nové vzory pro výrobky sklárny Josephine. Vlastnoručně maloval vzorkové kusy kalichů v  červených, modrých, zelených a zlatých barvách

94 / EKOGLASS 2010

a také poháry, roemery a bezbarvé vázy. Byl neobvykle pracovitý a tvořivý a snažil se o dokonalost při dokončování předmětu. Z doby jeho činnosti ve Szklarské Porębě pocházejí nesčetné návrhy, formy a průmyslové vzory. Pfohl po sobě zanechal stovky signovaných kreseb. Tyto návrhy, velmi precizně nakreslené, prezentují ušlechtilé a stylově rozmanité tvary se sofistikovanými proporcemi. Některé jsou masivní, neotesané, kubizující a zdobené pouze povrchovým brusem, např. nápojový set Kréta. Další jsou zdobené jemnými malovanými ornamentálními nebo figurálními motivy. Mezi nimi najdeme jemné, hladké, tenkostěnné tvary s bublinkou vzduchu v noze, např. sety Ariadne, Norma nebo Achilles, anebo těžké poháry z  vysoce kvalitního křišťálového skla s  čočkovým, klínovým nebo briliantovým brusem. K této skupině patří bohatě broušené kalíšky na víno a roemery: Apollo, Herakles. Ve dvacátých letech byla velmi rozšířena tendence vytvářet tenkostěnné sklo z volné ruky. Připomenutí předností lehkého benátského skla bylo jedním ze způsobů, jak překonat secesi. Pfohl navrhl celou řadu hladkých tenkostěnných kusů, později i s kobaltovými aplikacemi. Kalíšky na víno Mignon, Sybille a Themis mají moderní nadčasový tvar. Neustálé poptávce se těšily jeho drahé roemery, které patřily mezi sběratelské předměty. Dalšími příklady jsou kalíšky s  motivy rajských ptáků nebo motýlů. Dále navrhoval nesmírně bohatě zdobené vázy a ploché mísy. Některé jsou tenkostěnné, další zhotovené z těžkého tlustostěnného křišťálu. Pro něj typické jsou těžké barevné tvary váz zdobené povrchovým brusem, zvaným též „brus č. 8“. Zřetelný je vliv vídeňské školy, jehož výsledkem byly moderní, elegantní a nadčasové práce. Pfohl signoval své návrhy iniciálami A. P. psanými v ligatuře. Nejednou k  navrhování používal papír, který měl zrovna u sebe – hlavičkový nebo balicí, nejčastěji však kreslicí papír. Zanechal po sobě více než 1000 návrhů. Označoval je pořadovými čísly s nulou na začátku. V jeho pozůstalosti najdeme řadu parfémových flakonů, pouzdra, dózy na bonbony, vázy, ploché mísy a kalíšky. Spojoval malbu transparentním smaltem se zlacenými motivy arabesky. Používal reliéfní, ale i ploché malování zlatem. Díky různorodým návrhům Alexandra Pfohla bylo možné uspokojit veškerá očekávání zákazníků. Jím vymyšlené výrobky byly prezentovány na řadě výstav a veletrhů a často kopírovány jinými sklárnami a sklářskými podniky. S úspěchem navrhoval předměty pro královské dvory Saska, Řecka a Rumunska. Po ukončení kontraktu

udělila sklárna Josephine umělci skvělé reference, v nichž čteme: Pan Pfohl udělal pro nás věci významné. Při  tvorbě nových návrhů se prokázal produktivitou, která si zaslouží nejvyššího respektu. Umělec nikdy nepřerušil styky se Szklarskou Porębou. Letní dovolené trávil v Jelenohorské kotlině, stále navrhoval vzory a putoval po Krkonoších. Ke stoletému výročí sklárny v roce 1942 navrhl vázu symbolicky propojující sklárnu s legendární postavou Krakonoše.

Kromě navrhování vzorů rád maloval krajinu, zátiší a kreslil lehké karikatury významných lidí, které ve svém životě potkal. Na závěr je třeba zdůraznit, že všichni designéři pracující pro potřeby sklárny Josephine se vyznačovali nadáním, tvůrčí představivostí a originalitou. Proto je rukopis každého z nich dobře rozpoznatelný i v jejich návrzích.

Dr. Stefania Żelasko

DR STEFANIA ŻELASKO / CZ

DR. STEFANIA ŻELASKO / PROJEKTANTI SKLA V HUTE JOSEPHINE V SZKLARSKEJ PORĘBE

Huta Josephine v Szklarskej Porębe, ktorú v roku 1842 na objednávku grófa Schaffgotscha vybudoval Franz Pohl starší a Albert Tolberg, starostlivo sledovala nové tendencie, napríklad vo francúzskej secesii. Nikdy ich však nenasledovala, v protiklade k mnohým bohémskym hutám alebo rafinérii skla v Novom Bore (Haida). Na jednej strane bol príklon ku konzervatívnej produkcii spôsobený ekonomickými aspektmi a požiadavkami klientmi, na druhej strane Josephine hľadala vlastné cesty tvorivého rozvoja. Manufaktúra mala vždy šťastie na najlepších európskych projektantov, bola známa solídnosťou a perfekciou svojich výrobkov. Po smrti Franza Pohla mladšieho v roku 1896 Ludwig Lichtenberg prevzal aj umelecké vedenie v Hute Josephine. Od roku 1897 sa riaditeľ Lichtenberg snažil obohatiť vzory a zaviesť do výroby nové formy. Ako hlavný projektant sa v tomto roku spomína akademický maliar Arthur Gerlach. V poslednom desaťročí 19. storočia nové vzory pre hutu navrhovali Franz Pohl mladší, Arthur Gerlach, profesori Max Rade a Julius Camillo de Maess. Po uvedení kolekcie irizovaného skla a moderných vzorov Maxa Radeho na trh vzrástol dopyt po výrobkoch maľovaných zlatom a emailom. Na svetovej výstave v Paríži v roku 1900 bola Huta Josephine vyznamenaná zlatou medailou za kolekciu projektanta Juliusa Camilla de Maessa a Maxa Radeho a tiež za početné elegantné stolné servisy z najčistejšieho skla s výborným gravírovaním, pozlátením a zlatými ornamentmi. V roku 1891 Franz Pohl mladší píše v správe: Treba spomenúť aj niektoré špeciality našej výroby, napr. sklo zo série Cypem, nadväzujúce na antické rímske sklá so zelenkavým drsným povrchom, ktorý sa dosahuje umelo kúpeľmi vo výparoch príslušných soľných oxidov. V roku 1899 Lichtenberg spomína: Medzi novinkami tejto sezóny na žltom skle Cypem maľujeme moderné zdobenie profesora Maxa Radeho z Drážďan. Prvé exempláre vystavené v Drážďanoch mali veľký úspech. Franz Pohl v správach pre administratívu Schaffgotscho-

96 / EKOGLASS 2010

vcov z roku 1891 a 1892 píše: Zo skla na nápoje treba spomenúť ešte čaše na víno. Najväčším záujmom sa tešia tie vyrobené v odtieňoch antickej zelene, rezedy a jantáru. Čaše sa vyrábali v najrôznejších tvaroch čiašky aj stopky. Biele čaše boli najčastejšie pokrývané lesklou vrstvičkou jantáru, na ktorej sa maľovali zlaté ornamenty: motívy viniča, arabesky, výjavy z každodenného života, heraldické alebo fantastické výjavy. Všetci projektanti Huty Josephine navrhovali tieto formy kalichov. Návrhy nových foriem skla, udržiavané v secesnej konvencii, boli štíhle s rafinovanými proporciami.

Na bezfarebné krištáľové sklá sa nanášali rastlinné motívy, maľované reliéfne zlatom alebo farebným priehľadným emailom. Na začiatku 20. storočia a neskôr v 20. rokoch pre Hutu Josephine znovu pracovali najlepší návrhári vzorov skla. Patria k nim: prof. Siegfried Haertel – rektor Školy umeleckých remesiel vo Vroclave, Hans Mauder, Alexander a Erwin Pfohl, prof. Max Rade, prof. Julius Camillo de Maess, prof. Rudolf Wille, prof. Edelbert Niemeyer, prof. Roux, prof. M. Esser, dr. Hermann Gretsch, Georg Mueller, Bernardine Bayerl a mnoho iných. Pozornosť si zaslúžia najlepší rytci 20. storočia Wenzel Benna a jeho syn Edgar – najmladší odborný učiteľ v Škole umeleckých remesiel vo Vroclave. V roku 1912 mal na všetkých tvorcov skla v celej Európe vplyv nový, prelomový umelecký smer pôvodom zo Škandinávie. Jeho reprezentantmi boli Fia a Rudolf Wille. Navrhovali pre Hutu Josephine jednoduché formy, ktoré zdržanlivo oživovalo jemné rytie. Vyvážené vo forme, jemné poháre na víno, zušľachtené šetrnými líniovými motívmi sú dielom Adelberta Niemeyera (1867-1932). Od roku 1905 riaditeľ Lichtenberg zamestnal na poste návrhára prof. Siegfrieda Haertela z Vroclavu, riaditeľ Rudolf Hohlbaum zase Alexandra Pfohla. Ako Siegfrie Haertel (1870-1943), tak aj Alexander Pfohl (1894-1953) patrili k najdôležitejším návrhárom skla Huty Josephine v 20. storočí. S veľkým talentom, citom a vrodeným vkusom vyberali pre svoje projekty najušľachtilejšie vzory výroby. Niektoré skromné, nadčasové, bez akýchkoľvek ozdôb, odlišujúce sa od ostatných len modernou formou, iné vyzdobené fantasticky rafinovanými ornamentálnymi alebo figurálnymi motívmi. Počas ďalších desaťročí odtláčali svoju nezameniteľnú umeleckú pečať na celej produkcii v hute. Siegfried Haertel často používal povrchové brúsenie a fazetovanie. Jeho vázy mali formu súdka alebo oválneho valca. Typické pre jeho tvorbu boli skladané okraje, fazety alebo brúsenie v tvare pololivy. Maľbu používal zriedkavo, aj keď sám bol maliarom. Nezvyčajne šťastným prírastkom pre hutu bol Alexander Pfohl, ktorý pochádzal zo sliezskeho rodu s dlhoročnými tradíciami. Obdarený nadpriemernými kresliarskymi schopnosťami sa najprv učil maľovať u svojho otca. S vyznamenaním ukončil Sklársku odbornú školu v Novom Bore (Haida) a získal titul maliara skla. Výnimočné úspechy v učení, zjavné umelecké nadanie a ohromná pracovitosť boli docenené,

pretože mladý adept získal štipendium, ktoré mu v rokoch 1911-1915 umožnilo pokračovať v štúdiu na renomovanej Škole umeleckých remesiel vo Viedni. Predmetom jeho štúdia bola všeobecná teória navrhovania formy u prof. Oskara Strnada, štúdium prírody u prof. Adolfa Bohma a štúdium aktu u prof. Antona Rittera von Kennera. Maľbu si zdokonaľoval u prof. Kolomana Mosera, zatiaľ čo techniku zdobenia majoliky, keramiky a skla študoval u prof. Michaela Powolného. Na záverečnom vysvedčení, ktoré sa nachádza v rodinnom archíve v Hadamare, stojí: Pán Alexander Pfohl má dobrý cit pre formu, subtílny cit pre detail, veľký talent na ornamentálne zdobenie povrchu a pochopenie pre použitie ornamentu. Svoje schopnosti dokázal v riadnom a vecnom hodnotení, preukázal výnimočnú usilovnosť a veľkú vytrvalost. Dôkazom toho, ako vysoko si cenili talent mladého muža, bola účasť jeho prác – pohárov, keramických a výtvarných výrobkov, návrhov látok a tapiet a tiež početných kresieb – už v študentských časoch na výstavách Viedenského tvorivého zväzu (Wiener Werkbund) vo Viedenskej škole umeleckých remesiel (Wiener Kunstgewerbeschule) a na Viedenských dielňach (Wiener Werkstaette). Dôkazom uznania boli početné ceny a štipendiá. Ako už bolo spomenuté, po skončení školy vo Viedni dostal ponuku miesta vedúceho kresliarskej dielne, čiže ateliéru navrhovania vzorov. Ponuku prijal a od roku 1918 do roku 1928 vytváral nové vzory foriem pre výrobky Huty Josephine. Vlastnoručne maľoval vzorové exempláre kalichov vo farbách červených, modrých, zelených a zlatých a tiež poháre, čaše a bezfarebné vázy. Bol neobyčajne pracovitý, kreatívny a perfekcionistický v otázke finálnej podoby formy. Mnohé projekty, formy a ozdobné vzory sa datujú do obdobia jeho pôsobenia v Hute Josephine. Pfohl po sebe zanechal stovky signovaných kresieb. Tieto návrhy rysoval s veľkou presnosťou a obsahujú ušľachtilé, štýlovo pestré formy s vypracovaými proporciami. Niektoré sú masívne, hranaté, s nádychom kubizmu, zdobené iba povrchovým brúsením, napríklad nápojový servis Kreta. Iné sú zdobené jemnými maľovanými ornamentálnymi alebo figurálnymi motívmi. Sú medzi nimi subtílne hladké tenkostenné formy so vzduchovou bublinkou v stopke ako servisy Ariadne, Norma alebo Achilles či ťažké poháre z krištáľu vysokej kvality so šošovkovým, klinovým alebo briliantovým brúsením. K tejto skupine patria aj bohato brúsené poháre na víno a kalichy: Apollo, Herakles. V dvadsiatych rokoch bola veľmi rozšírená tendencia vytvárať voľnoformované tentkostenné

DR. STEFANIA ŻELASKO / SK

sklo. Pripomenutie výhod ľahkého benátskeho skla bol jeden zo spôsobov, ako poraziť secesiu. Pfohl navrhol celú kolekciu hladkých tenkostenných foriem, neskôr aj s kobaltovými aplikáciami. Čaše na víno Mignon, Sybille a Themis majú moderné nadčasové formy. Neustálym dopytom sa tešili jeho drahé kalichy, ktoré sa zaraďovali ku zberateľským druhom. Iným príkladom sú poháre s motívmi rajských vtákov alebo motýľov. Niektoré sú tenkostenné, iné z ťažkého hrubostenného krištáľu. Typické sú pre neho ťažké farebné formy váz zdobené povrchovým brúsením, ktoré sa nazývalo aj brúsenie č. 8. Je tu viditeľný vplyv viedenskej školy, výsledkom ktorého boli moderné, elegantné, nadčasové práce. Pfohl signoval svoje návrhy iniciálami A. P. v ligatúre. Neraz na návrhy používal hocijaký papier, aký mal práve poruke: hlavičkový papier firmy, baliaci papier, najčastejšie však predsa len kresliarsky papier. Zanechal po sebe vyše 1000 projektov. Označoval ich poradovými číslami s nulou na začiatku. V dedičstve po ňom sa nachádzajú početné návrhy flakónov na parfémy, škatuliek, bonboniér, váz, podnosov a pohárov. Kombinované techniky s transparentným smaltom maľované zlatom so vzormi arabesky.

98 / EKOGLASS 2010

Používal reliéfne aj ploché maľovanie zlatom. Vďaka rozmanitým projektom Alexandra Pfohla bolo možné uspokojiť všetky nároky zákazníkov. Výrobky podľa jeho návrhu boli nejeden raz na výstavách a trhoch a často ich kopírovali iné huty skla alebo sklárske podniky. Úspešne navrhoval výrobky na kráľovské dvory Saska, Grécka a Rumunska. Po ukončení zmluvy Huta Josephine umelcovi vystavila vynikajúce vysvedčenie, v ktorom čítame: Pán Pfohl pre nás vykonal nezvyčajné veci. V tvorení nových projektov vyniká produktivitou, ktorá si zasluhuje najvyššie uznanie. Umelec nikdy neprerušil styky so Szklarskou Porębou. Dovolenky trávil v Jeleniogórskej Kotline, aj naďalej navrhoval vzory a putoval po Krkonošiach. Na storočnicu existencie huty v roku 1942 navrhol vázu symbolicky spájajúcu hutu s legendárnym Duchom hôr. Okrem navrhovania vzorov rád maľoval krajinky, zátišia a kreslil ľahké karikatúry osôb, ktoré v živote stretol. Na záver treba zdôrazniť, že všetci návrhári pracujúci pre Hutu Josephine sa vyznačovali talentom, tvorivou fantáziou a originalitou, preto je každý z nich rozpoznateľný vo vzoroch, ktoré navrhol.

Dr. Stefania Żelasko

STEFANIA ZELASKO, PHD / GLASS DESIGNERS IN THE JOSEPHINE GLASSWORKS IN SZKLARSKA POREBA

Established in 1842 by Franz Pohl, Sr, and Albert Tolberg, the Josephine Glassworks in Szklarska Poreba intently observed new trends, such as the French Art Nouveau. However, unlike many Bohemian glassworks or the glass factory in Novy Bor (German Haida), it did not imitate them. On the one hand, for financial reasons, the traditional orientation of production was being adjusted to customers’ demands and expectations. On the other hand, the Josephine always sought its own way of artistic development. Not only was the glassworks always fortunate to have the best European designers, but it was also famous for its reliability and the perfection of its products. After Franz Pohl, Jr, died in 1896, Ludwig Lichtenberg took the position of artistic manager in the Josephine Glassworks. Since 1897 manager Lichtenberg strove to enrich the design and launch new forms. Arthur Gerlach, an academic painter, was the main designer that year. Throughout the last decade of the 19th century, new designs for the glassworks were created by Franz Pohl, Jr, Arthur Gerlach, Max Rade, Prof., and Julius Camillo de Maess, Prof. After a dichroic glass collection and the modern design by Max Rade was lauched, the demand for enamelled and gilt products increased. At the Paris World Exhibition in 1900, the Josephine Glassworks was awarded a gold medal for the collection of designers Julius Camillo de Maess and Max Rade, as well as for numerous elegant glassware sets made of the purest mass of glass and decorated with exquisite engravings, gildings and gold ornaments. In 1891 Franz Pohl, Jr, wrote in his report: a few specialities of our production should be mentioned, such as the Cypern glass series imitating ancient Roman glass, with greenish coarse surface, which is artificially obtained through bathing in the vapour of appropriate salt oxides. In 1899 Lichtenberg records: apart from other novelties of this season, we decorate the yellow Cypern glass with ornaments by

Professor Max Rade from Dresden. The first objects demonstrated in Dresden enjoyed great popularity. In his reports from 1891 and 1892 for the Schaffgotschs administration, Franz Pohl writes: from among drinkware, wine rummers should also be mentioned. The ones of the antique green, reseda and amber colours enjoy the greatest demand. Rummers were produced in various shapes of bowls and stems. White rummers were most often coated with amber lustre, which was then decorated with gold ornaments: grapevine patterns, arabesques, genre, heraldic and phantasmic scenes. All the artists in the Josephine Glassworks designed these forms of bowls. Following the Art Nouveau style, the projects of new glass forms were slender and sophisticated in their proportions. Colourless crystal glass was decorated with floral patterns, relief-painted with gold or colourful transparent enamel. At the beginning of the 20th century, and then in the 1920’s, the Josephine Glassworks employed the best glass designers. These included the head of the Breslau Academy for Arts and Crafts in Wroclaw Professor Siegfried Haertel, Hans Mauder, Alexander and Erwin Pfohl, Professor Max Rade, Professor Juslius Camillo de Maess, Professor Rudolf Wille, Professor Edelbert Niemeyer, Professor Roux, Professor M. Esser, Hermann Gretsch, PhD, Georg Mueller, Bernardine Bayerl and many others. The best engravers of the 20th century are also worth noting: Wenzel Benna and his son Edgar, the youngest crafts lecturer at the Breslau Academy for Arts and Crafts. A new groundbreaking artistic trend from Scandinavia influenced glass manufacturers in 1912. Fia and Rudolf Wille were its representatives. For the Josephine Glassworks they designed simple forms, whose delicate engravings restrainedly vivified them. Balanced in their form and refined with pared-down line ornaments, delicate wine glasses were created by Adelbert Niemeyer (1867-1932). In 1905, Siegfried Haertel, Prof., and Alexander Pfohl were employed

STEFANIA ŻELASKO, PH.D. / EN

by managers Lichtenberg and Rudolf Hohlbaum respectively. Both Siegfried Haertel (1870-1943) and Alexander Pfohl (1894-1953) were among the most important designers in the Josephine Glassworks of the 20th century. Their great talent, intuition and inborn taste allowed them to choose for production only the most refined forms. Some were modest, timeless, with no ornaments, distinguished only by their modern form, while others were fancifully adorned with sophisticated ornamental and figural patterns. These two designers set their indelible artistic marks on the whole production of the glassworks. Siegfried Haertel often used surface cutting and bevelling. His vases were in the shape of a keg or oval cylinder. Corrugated rims, bevels and half-olive cuts were characteristic features of his works. Despite being a painter, he did not often use glass-painting techniques. Coming from the family of long-standing glass-making traditions, Alexander Pfohl was an exceptionally fortunate find for the glassworks. As an extraordinarily talented drawer, at the beginning he learned glass painting with his father. He graduated with distinction from the Vocational School of Glassmaking in Nový Bor (German Haida), receiving the title of glass painter. His outstanding results, artistic talent and great industriousness were soon appreciated when, as a young adept, he was granted a scholarship, which gave him a chance to continue learning in the Vienna Academy of Arts and Crafts in 19111915. He was taught design by Oskar Strnad, Prof., the study of nature by Adolf Bohm, Prof., and nude study by Anton Ritter von Kenner, Prof. He mastered painting under Koloman Moser, Prof., while the decorative techniques of majolica, ceramics and glass he studied under Michael Powolny, Prof. His school-leaving certificate, which is still kept in the family archive in Hadamar, reads: Mr Alexander Pfohl has a good sense of form, subtle perception of detail, great talent for ornamental decoration and a thorough understanding of the use of ornamentation. He has revealed his capabilities to rightly and accurately judge. He has also proven to be exceptionally diligent and persistent. As early as during his studies, his works: glass, ceramics, graphic art works, projects of fabrics and wallpapers, as well as his paintings were exhibited in the Vienna Work Federation (Wiener Werkbund), Vienna School of Arts and Crafts (Wiener Kunstgewerbeschule) and Vienna Workshops (Wiener Werkstaette), which only proves how high-

100 / EKOGLASS 2010

ly his talent was recognized. Numerous prizes and scholarships he received were yet another tokens of appreciation. As mentioned before, after he graduated from the Vienna school, he was offered to head the Studio of Drawing, that is the Studio of Design. He accepted the offer and in the years 1918-1928 he created new designs for the wares produced in the Josephine Glassworks. He himself painted model glasses of red, blue, green and golden colours, as well as rummers and colourless vases. Not only was he a perfectionist in the finishing of the form, but he was also exceptionally industrious and creative. Innumerable projects, forms and decorative designs come from the period of his working in Szklarska Poreba. Pfohl left hundreds of signed drawings. Created with great precision, these projects show forms of refined proportions, both sophisticated and diverse in their style. Some of them are massive, angular, Cubist-like, decorated only with surface cuts, e.g. the Kreta (Crete) drinkware set, while others – decorated with delicate ornamental or figural patterns. Among them are subtle, smooth, fine forms with an air bubble in the stem, such as the Ariadne, Norma and Achilles sets as well as heavy cups made of quality crystal glass with lenticular, wedge or brilliant cuttings. In this group there are also richly cut wine glasses and rummers Apollo and Heracles. In the 1920’s, the trend to produce fine slow-forming glass was really widespread. Reminding the advantages of light Venetian glass was one of the methods to combat the Art Nouveau. Pfohl designed a whole collection of fine smooth forms, which were later decorated with cobalt-blue patterns. The Mignon, Sybille and Themis wine glasses are modern and timeless in their forms. His expensive rummers, which were rated among collector’s items, enjoyed continuous demand. Other examples are glasses decorated with bird-of-paradise or butterfly patterns. He also designed vases and epergnes, which were exceptionally rich in their ornamentation. Some are fine, other made of heavy thick crystal. Heavy colourful forms of vases, decorated with surface cuts, called also cut No 8, are characteristic of his artistic work. The influence of the Vienna school is visible here, which resulted in his works being modern, elegant and timeless. Pfohl signed his projects with the A.P. initials, written as a ligature. Many times for designing he used any kind of paper that was within reach at the moment: letterhead or wrapping paper; most often, ho-

wever, he used drawing paper. He left over a thousand projects, which were numbered, with a zero added at the beginning of each. The legacy of his artistic work includes perfume flacons, jewellery and chocolate boxes, vases, epergnes and glasses. He combined the techniques of transparent enamel painting with gold arabesque patterns. He used both convex and flat gold painting. Alexander Pfohl’s diverse designs managed to meet the demands of all kinds of customers. The products he had designed were shown at numerous exhibitions and fairs, and were often copied by other glassworks and glass manufacturers. He successfully designed for royal courts of Saxony, Greece and Romania. After his contract with the Josephine Glassworks terminated, he received exquisite references, which read: What Mr Pfohl has achieved for us is outstanding. Creating new designs, he has demonstrated great productivity, which deserves the greatest recognition.

The artist never severed relations with Szklarska Poręba. He spent his summer holidays in Jelenia Góra Valley, still designing and hiking in the Giant Mountains (Polish: Karkonosze, Czech: Krknoše). For the centenary of the establishment of the Josephine Glassworks in 1942, he designed a vase, which symbolically connected the glassworks with Rübezahl (Polish: Duch Gór or Liczyrzepa, Czech: Krakonoš), a folklore mountain spirit of the Giant Mountains. Apart from designing, he also willingly painted landscapes, still life and light caricatures of the celebrities he had met in his life. Summing up, it is vital to underline the fact that all the designers working for the Josephine Glassworks were of great talent, artistic imagination and originality, and thus each of them is recognizable in the objects they designed.

Stefania Zelasko, PhD

STEFANIA ŻELASKO, PH.D. / EN

ANNA KUŚNIERZ / RECYKLING SZKŁA INSTYTUT CERAMIKI I MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH ODDZIAŁ SZKŁA I MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH W KRAKOWIE

Recykling szkła Szkło – jedno z najważniejszych tworzyw znajdujących zastosowanie w życiu codziennym człowieka, wytwarzane jest przez niego od kilku tysięcy lat. Dziś trudno wyobrazić sobie bez niego dom, środek komunikacji, laboratorium, telewizję czy inne nowoczesne rozwiązania techniczne. Szkło, mimo silnej konkurencji, zwłaszcza tworzyw sztucznych, jest i będzie niezastąpionym elementem w życiu każdego człowieka. Szkło, będąc materiałem obojętnym, używane jest powszechnie do produkcji opakowań. Dlatego w przeważającej masie odpadów natrafić można na szkło nadające się do recyklingu. W Europie recykling szkła zalicza się do najbardziej zaawansowanych – z pożytkiem dla naturalnych zasobów i środowiska. W niektórych europejskich krajach blisko 85% opakowań szklanych – butelek i słoików – produkuje się z recyklatu. Korzystają na tym wszyscy: konsumenci, producenci i oczywiście środowisko naturalne. Produkowane z wszechobecnego surowca, jakim jest piasek, może być wielokrotnie przetapiane, nie tracąc swej wartości. Niestety, te korzystne cechy opakowań szklanych, zwłaszcza w odniesieniu do opakowań zużytych i powstałej z nich stłuczki szklanej, nie są w Polsce racjonalnie wykorzystywane. Zarówno zużyte opakowania, jak i powstała z nich stłuczka trafiają w dużej części na komunalne lub dzikie wysypiska. Zagospodarowanie stłuczki szklanej, powstałej poza procesem produkcji szkła, tzn. stłuczki z recyklingu, mimo wielu prób i przedsięwzięć nie zostało do dziś zadowalająco rozwiązane. Korzyści ekonomiczne stosowania stłuczki szklanej Stosowanie stłuczki w procesie topienia szkła ma duże znaczenie ekonomiczne, wynikające głównie ze zmniejszenia zużycia surowców i energii. Każda tona stłuczki, wprowadzona do zestawu, to oszczędność w przypadku szkła sodowo-wapniowego około: 800 kg piasku, 250 kg sody, 180 kg mączki wapiennej. Ponieważ do wyprodukowania 1 tony sody zużywa

102 / EKOGLASS 2010

się około 1000 kg wapienia i 1150 kg soli kuchennej, zatem oszczędności surowcowe mają jeszcze większy wymiar. Udział stłuczki w zestawie pozwala na obniżenie zużycia ciepła potrzebnego do wytopienia szkła. Teoretyczna ilość ciepła potrzebna do wytopienia szkła ze stłuczki wynosi około 2/3 ilości ciepła potrzebnego do wytopienia szkła z surowców. Dodatek 1% stłuczki do zestawu zmniejsza zużycie teoretycznie potrzebnego ciepła o około 8 kJ/kg szkła. [1] Praktyczne wielkości podawane przez różnych autorów są dużo wyższe. Nie różnią się one zasadniczo od siebie, przy wzięciu pod uwagę różnych agregatów, składów szkła i warunków produkcyjnych. Przy topieniu szkła z udziałem stłuczki występują oszczędności energii, gdyż nie jest wówczas potrzebna dodatkowa energia do procesów chemicznych równocześnie przebiegających w przypadku topienia szkła z zestawu surowcowego. Dalszą oszczędność energii otrzymuje się przy wydobyciu i przeróbce surowców pierwotnych. Dodatek stłuczki do zestawu wpływa korzystnie na długość kampanii pieca do topienia szkła, co ma również istotne znaczenie ekonomiczne. [2]

Korzyści ekologiczne stosowania stłuczki Oprócz korzyści ekonomicznych z udziału stłuczki, w zestawie szklarskim występują również korzyści natury ekologicznej, ponieważ zmniejsza się emisja: CO2, SO2 , Cl-, F-, pyłów, NOX. Zmniejszenie emisji CO2 wynika z mniejszego zużycia paliwa oraz surowców, które w procesie topienia ulegają rozkładowi z wydzieleniem CO2. Odnosi się to głównie do sody, mączki wapiennej, dolomitowej. Zmniejszenie emisji SO2 jest uwarunkowane zużyciem surowców pierwotnych. Przy topieniu szkła z bardzo dużą ilością stłuczki (80% i powyżej) zmniejsza się ilość środków klarujących, takich jak siarczan sodu czy wapnia. Na przykład: szkło zielone może być topione bez środków klarujących. [3] Wskutek dwa razy

większego udziału stłuczki w zestawie uzyskuje się w rezultacie redukcję SO2 w spalinach o około 35%. Zmniejszenie emisji Cl- i F- też jest uwarunkowane zużyciem stłuczki. Przy zastosowaniu stłuczki zmniejsza się ich zawartość w zestawie, a więc zmniejsza się ich emisja. Emisja pyłów zostaje zredukowana wskutek mniejszego udziału w zestawie surowców pierwotnych, które na ogół zawierają do 30% drobnych, pylistych frakcji poniżej 0,1 mm. Im większa ilość stłuczki, tym może być niższa temperatura topienia, a to przyczynia się do zmniejszenia parowania składników zestawu, głównie związków sodu. Bardzo istotne jest ograniczenie przez przemysł szklarski emisji tlenków azotu. Można to osiągnąć, stosując większe ilości stłuczki, co pozwala na obniżenie temperatury w piecu i zmniejszenie zużycia paliwa. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że większe zużycie szkła z recyklingu przyczynia się do zmniejszenia objętości wysypisk śmieci, w których udział szkła ocenia się na około 7-10%, a nawet więcej. Mniejsze zużycie sody to zmniejszenie ilości szlamów, powstających przy jej produkcji.

Technologiczne aspekty stosowania stłuczki szklanej w procesie topienia szkła Stała mechanizacja i automatyzacja procesów wytwarzania opakowań szklanych powoduje, że ilość stłuczki powstającej w procesie produkcyjnym stale się zmniejsza. Nie zaspokaja to potrzeb hut produkujących opakowania szklane i zmusza producentów opakowań szklanych do stosowania stłuczki z wtórnego obiegu szkła, czyli stłuczki obcej. [4] Stłuczkę szklaną ze względu na pochodzenie można podzielić na: · własną, tj. powstającą u producentów szkła · obcą, dostarczoną do hut szkła z zewnątrz, np. z hut szkła innych branż, od dużych odbiorców wyrobów szkła · pokonsumpcyjną, powstającą u indywidualnych odbiorców opakowań i wyrobów szklanych W Polsce dobrze rozwiązano kwestię zagospodarowania stłuczki własnej oraz pochodzącej od dużych odbiorców. Stłuczka przemysłowa, związana z procesem technologicznym produkcji wyrobów szklanych, stanowi około 28% globalnej ilości stłuczki możliwej do odzyskania. [5] Powstająca na terenie hut stłuczka szklana ze względu na swoją czystość nadaje się do powtórnego przetopu w piecach szklarskich bez wstępnego przygotowania (oprócz skruszenia do żądanego uziar-

nienia). Stąd też w całości jest wykorzystana prawie we wszystkich hutach szkła. [6] Stłuczka szklana, wprowadzona do zestawu, pełni rolę składnika ułatwiającego i przyśpieszającego topienie surowców pierwotnych. Wprowadzenie stłuczki do zestawu, zwłaszcza stłuczki z recyklingu, powoduje również pewne ujemne zjawiska. Jej dodatek utrudnia proces homogenizacji masy szklanej i wydłuża proces klarowania. Obszary stopionej stłuczki mają relatywnie duże napięcie powierzchniowe, upodabniając się do kropli, otoczonej błonką usianą pęcherzykami pary wodnej, powstałej z wody zaabsorbowanej przez stłuczkę. Im dłużej stłuczka jest składowana, tym więcej ma wilgoci w warstwach powierzchniowych, co prowadzi do wyługowania z nich alkalii i wzbogacenia jej w krzemionkę. Stłuczka z recyklingu wprowadza również do zestawu zanieczyszczenia, które mogą być przyczyną wad szkła i zaburzeń procesu jego topienia.

Wymagania jakościowe stawiane stłuczce szklanej z recyklingu Im wyższe są wymagania jakościowe, stawiane opakowaniom szklanym, i im wyższy jest udział stłuczki z recyklingu w procesie ich wytwarzania, tym wyższe są wymagania stawiane tej stłuczce. Stłuczka szklana jest postrzegana jako surowiec, a mówiąc o surowcu, myśli się automatycznie o jego gatunku. Stłuczka szklana uzyskana w wyniku zbiórki publicznej do kontenerów jest przeważnie zanieczyszczona. Aby stłuczka mogła być ponownie użyteczna w procesie wytopu szkła, niezbędne jest otrzymanie takiej jej czystości, aby nadawała się do topienia. O tym, jak duże ma to znaczenie, przekonuje fakt, że 90% opakowań szklanych wytwarza się obecnie ze stłuczki szklanej pochodzącej z odzysku, nie naruszając przy tym w niczym wysokich wymagań co do jakości. W dużym stopniu zależy to jednak od jednorodności wsadu, bo pozyskiwana z odpadów stłuczka zanieczyszczona bywa wieloma wtrąceniami: metalem, ceramiką, a nawet naturalnymi kamieniami, których trzeba się pozbyć. Po pierwsze: ich obecność podnosi temperaturę topienia, czyli zwiększa wydatek energetyczny, a po wtóre: narusza strukturę szkła. Za dopuszczalny więc uważa się udział ceramiki w granicach do 25 g/t z tendencją spadkową do 10 g/t. Surowym ograniczeniom podlega natomiast obecność wtrąceń metalicznych, np. kapsli i folii aluminiowej – pozostających na szyjkach butelek – akceptowana w wysokości do 5 g/t. [7] Równie niebezpieczne dla produkcji

ANNA KUŚNIERZ / PL

szkła są różnego rodzaju zanieczyszczenia piaskiem. Ziarenka piasku o średnicy 0,1 mm mogą sprawić, że w wyniku naprężeń szklana butelka pęknie. [8] Ażeby uszlachetnić posiadaną stłuczkę i przetworzyć ją w surowiec przydatny do produkcji najwyższej klasy wyrobów szklanych, aparatura klasyfikatorów musi spełnić kilka zadań: · uwolnić ją od wszelkich ciał obcych, to znaczy fizycznie je oddzielić · posortować w zależności od właściwości na odrębne produkty, czyli na stłuczkę białą i kolorową · mając na uwadze, że strumień stłuczki odrzucanej w trakcie segregacji zawiera nadal znaczny udział pełnowartościowego szkła, należy przetworzyć go na produkt sprzedażny, a odpady ograniczyć do minimum

/ Mechabiotylaes / coloured crystal glass / h 40 cm (16 in)

IGOR WÓJCIK / Mechabiotylaes / szkło kryształowe barwione / h 40 cm

Stan równowagi redukcyjno-utleniającej masy szklanej Duży udział stłuczki szklanej w zestawie może zmienić warunki utleniające w masie szklanej. Dzieje się tak na skutek zmiennej zawartości części organicznych, jakie znajdują się w stłuczce. Działanie redukujące zanieczyszczenia organiczne zmniejsza zdolności utleniające masy szklanej, a przez to ma

104 / EKOGLASS 2010

wpływ na barwę szkła. Wskazane jest w związku z tym wprowadzenie wówczas do zestawu odpowiednich utleniaczy, które kompensowałyby negatywne działanie zanieczyszczeń stłuczki. Użycie stłuczki stanowiącej mieszaninę szkieł kolorowych o różnej barwie może być przyczyną uwolnienia się gazowego SO2 i powstawania zjawiska pienienia masy szklanej. Problemy te nie zostały jeszcze rozwiązane i stanowią swego rodzaju wyzwanie dla produkujących szkło ze stłuczki. Z tych względów dużego znaczenia nabiera kontrola potencjału utleniającego masy szklanej, która powinna być prowadzona w sposób ciągły. [2]

Zanieczyszczenia stłuczki W odróżnieniu od tradycyjnych surowców szklarskich, mających określony skład chemiczny, który może ulegać zmianie jedynie w dopuszczalnych technologicznie granicach, skład chemiczny stłuczki obcej ulega znacznym wahaniom. Stłuczka ta zawiera zanieczyszczenia żelazem, aluminium, a niekiedy również innymi metalami kolorowymi; ma w swym składzie zanieczyszczenia ceramiczne (zwykle jest to porcelana, materiały budowlane, niekiedy kamienie itp.), a także substancje organiczne, do których zalicza się tworzywa sztuczne, papier, resztki żywności, szmaty

i inne. Zawartość wody w stłuczce z recyklingu wpływa na topienie szkła – w tym na zużycie energii, stan redox szkła, a przez to na stabilność barwy, szczególnie w przypadku szkła brunatnego. Tworzenie piany i problemy klarowania są dalszym następstwem wynikającym z wysokiej zawartości wody. Wymagania stawiane opakowaniom szklanym z punktu widzenia barwy generują wymagania dla stłuczki szklanej z recyklingu. Z tego względu stłuczka obca powinna być poddana procesom oczyszczania i przeróbki. Zostały dla tych celów opracowane specjalne procesy technologiczne, które osiągnęły obecnie wysoki stopień automatyzacji. Najlepsze jednak efekty uzyskuje się, jeżeli do przerobu trafiają zużyte wyroby ze szkła w całości, w stanie posortowanym i umyte. Stłuczkę jednobarwną najbardziej ekonomicznie otrzymuje się, sortując ją już na etapie gromadzenia opakowań szklanych oraz w początkowych stadiach procesu uzdatniania stłuczki.

Gospodarka odpadami w Polsce Tylko w 2000 roku wytworzono w Polsce ogółem 139 mln ton odpadów i ilość ta rośnie. Regulacją o  charakterze ramowym w gospodarce odpadami jest dyrektywa Rady Europy 75/442/EWG, zmieniona w roku 1991 (91/156/EWG). Zobowiązuje ona kraje członkowskie do zapobiegania powstawaniu odpadów, ograniczania ich ilości i zmniejszania szkodliwości. Zgodnie z dyrektywą, gospodarowanie odpadami musi odbywać się w sposób bezpieczny dla zdrowia ludzkiego i środowiska. W Polsce zaledwie 30% opakowań szklanych trafia ponownie do hut szkła jako stłuczka. Na świecie w ten sposób odzyskuje się 80-90% butelek i słoików. [9] Szacuje się, że w Polsce na jednego mieszkańca przypada około 18 kg odpadów szklanych w okresie jednego roku. W odpadach komunalnych szkło występuje w ilości około 7%. W związku z przewidywanym rozwojem gospodarczym, naciskiem konsumentów oraz powrotem do opakowań nieszkodliwych dla środowiska przewiduje się, że w roku 2010 szkło będzie stanowiło 14% odpadów komunalnych. Uwagi końcowe Stosowanie w produkcji opakowań możliwie jak największych ilości stłuczki niesie duże korzyści ekonomiczne. Skłaniają też do tego wymogi ochrony środowiska, wsparte odpowiednimi ustawami, a także sankcjami karnymi, które stale ulegają zaostrzaniu. Szeroki recykling stłuczki jest poważnym

i złożonym przedsięwzięciem. Wymaga też dostosowania technologii produkcji szkła do specyfiki tego surowca, który bywa surowcem trudniejszym z wielu względów od surowców tradycyjnych. Stłuczka musi przejść proces uszlachetniania i oczyszczania, zanim stanie się pełnowartościowym składnikiem zestawu. Doświadczenia innych krajów dowodzą, że są to trudności możliwe do pokonania i proces pełnego zagospodarowania odpadów opakowań szklanych zasługuje na jak najpilniejsze podjęcie. Nieodzownym jest również dalsze podnoszenie świadomości ekologicznej naszego społeczeństwa, gdyż na tym polu jest jeszcze dużo do zrobienia.

Anna Kuśnierz

Literatura 1. Określenie kryteriów zmniejszania zużycia ciepła w przemyśle szklarskim, oprac. ISiC Oddział w Krakowie, 1992. 2. Recykling szkła, pod red. W. Pawłowskiego i L. Stoch. Wydawnictwo Poznańskie 1995. 3. Glastechnische Berichte, tom 68, nr 4, 1995, ss. 51-58. 4. Korczewski B.: Zarys problemu zagospodarowania szkła opakowaniowego w Polsce [w] Przegląd Komunalny 6/1997. 5. Grodzińska-Jurczak M., Tomal M., Nieszporek K., Tarabula -Fiertak P.: Effect of an educational campaign on public environmental attitudes and behaviour in Poland [w] Resources, Conservation & Recycling, tom 46, nr 2, luty 2006, ss. 182-197. 6. Sordoń-Kulibaba B.: Zagospodarowanie odpadów szkła i opakowań szklanych [w] Recykling 3 (87) 2008. 7. http://www.powderandbulk.pl/artykul_715.html 8. http://huby.seo.pl/13_recykling/131_kpgo.htm 9. Dziennik Polski, 27.07.2009.

ANNA KUŚNIERZ / PL

ANNA KUŚNIERZ / RECYKLACE SKLA INSTITUT KERAMIKY A STAVEBNÍCH MATERIÁLŮ, ODDĚLENÍ SKLA A MATERIÁLŮ V KRAKOVĚ

Recyklace skla Sklo – jeden z nejdůležitějších materiálů – člověk používá v každodenním životě a vyrábí již několik tisíciletí. Dnes si již bez něho nedovedeme představit domy, dopravní prostředky, laboratoře, televize nebo jiná moderní technická řešení. Sklo i přes silnou konkurenci, zejména plastů, je a bude nenahraditelným prvkem v životě každého člověka. Sklo, jako inertní materiál, je běžně používáno při výrobě obalů. Proto v převažujícím objemu odpadů najdeme sklo, které je vhodné k recyklaci. Recyklace skla v Evropě velmi pokročila, což je přínosem pro přírodní zdroje i pro životní prostředí. V některých evropských zemích se téměř 85% skleněných obalů lahví a sklenic vyrábí z recyklovaných surovin. Je to přínosné pro všechny spotřebitele, výrobce a samozřejmě i životní prostředí. Sklo, vyráběné z běžné suroviny, kterou je písek, může být opakovaně přetavováno bez ztráty své užitné hodnoty. Bohužel tyto příznivé vlastnosti skleněných obalů, zejména ve vztahu k použitým obalům a z nich vzniklé skleněné střepy, nejsou v Polsku racionálně využívány. Opotřebované obaly a z něho vzniklé střepy končí ve velké míře na skládkách komunálního odpadu. Hospodářské využití skleněných střepů, vzniklých mimo proces výroby skla, tzn. střepů z  recyklace, nebylo, i přes řadu pokusů a snah, do dnešního dne uspokojivě vyřešeno. Ekonomické přínosy využití skleněných střepů Používání střepů v procesu tavení skla má velký ekonomický význam, vyplývající zejména ze snížení spotřeby surovin a energie. Každá tuna střepů použitá ve výrobě představuje v případě sodíkového a vápenného skla: 800 kg písku, 250 kg sody, 180 kg vápenné moučky. Jelikož k výrobě 1 tuny sody se spotřebuje kolem 1000 kg vápníku a 1150 kg kuchyňské soli, surovinové úspory mají ještě větší význam. Podíl střepů ve směsi umožňuje snížit spotřebu tepla, potřebného k tavení skla. Teoretické množství

106 / EKOGLASS 2010

tepla potřebné k tavení skla ze skleněných střepů činí kolem 2/3 objemu tepla potřebného k tavbě skla ze surovin. Přidání 1% střepů do směsi snižuje spotřebu teoreticky potřebného tepla o zhruba 8 kJ/kg skla. [1] Prakticky zjištěné hodnoty podávané různými autory jsou mnohem vyšší. Vezmeme-li v úvahu různé agregáty, různé složení skla a výrobní podmínky, zásadně se od sebe neliší. Při tavbě skla s podílem střepů dochází k úsporám energie, neboť pak není potřebná dodatečná energie pro chemické procesy probíhající rovněž při tavbě skla ze surovinové směsi. Dalších úspor energie lze dosáhnout při těžbě a zpracování základních surovin. Přidání střepů do směsi příznivě ovlivňuje životnost sklářských tavných pecí, což má také významný ekonomický vliv. [2]

Ekologické přínosy používání střepů Kromě ekonomických přínosů využívání skleněných střepů ve sklářské směsi zaznamenáváme také ekologické přínosy, díky snížení emisí CO2, SO2, Cl-, F-, polétavého prachu a NOX. Snížení emise CO2 vyplývá z menší spotřeby paliva a surovin, které se v procesu tavby rozkládají se současným vznikem CO2. To se týká zejména sody, vápenné a dolomitové moučky. Snížení emisí SO2 je podmíněno spotřebou základních surovin. Při tavbě skla s velkým podílem střepů (80% a více) se snižuje množství čiřících látek, jako jsou síran sodný nebo vápenatý. Například zelené sklo může být taveno bez čiřících přípravků. [3] Díky dvojnásobně většímu podílu střepů ve směsi lze ve výsledku dosáhnout snížení SO2 ve spalinách kolem 35%. Snížení emisí Cl- a F- je také podmíněno spotřebou střepů. Při použití střepů se snižuje jejich objem ve směsi, a tudíž se snižují i jejich emise. Emise polétavých prachů se snižují díky menšímu podílu základních surovin ve směsi, které běžně obsahují do 30% drobných, prachových frakcí do 0,1 mm. Čím je objem střepů vyšší, tím může být tavná teplota

nižší, což přispívá ke snížení výparu složek směsi, zejména sloučenin sodíku. Velmi důležité je omezení emisí oxidů dusíku, uvolňovaného ve sklářském průmyslu. Toho lze dosáhnout používáním většího množství střepů, které umožňují snížení teploty ve sklářské peci a snížení spotřeby paliva. Nelze přehlédnout také skutečnost, že větší spotřeba recyklovaného skla přispívá ke snížení objemu skládek tuhého komunálního odpadu, u kterých je podíl skla odhadován na 7-10%, někdy i více. Menší spotřeba sody představuje snížení objemu kalů, vznikajících při výrobě.

Technologické aspekty používání skleněných střepů při výrobě skla Postupující mechanizace a automatizace procesů výroby skleněných obalů vede k tomu, že množství střepů vznikajících při výrobním procesu se neustále snižuje. Potřeby hutí vyrábějících skleněné obaly nejsou tak naplňovány, a to výrobce skleněných obalů nutí používat střepy ze sekundárního oběhu skla, neboli střepů cizích. [4] Skleněné střepy lze z hlediska jejich původu rozdělit na: · vlastní, tj. vznikající u výrobců skla · cizí, dodávané do skelných hutí zevnitř, tj. ze skelných hutí jiných odvětví, od velkých odběratelů skla apod · spotřební, vznikající u individuálních odběratelů obalů a skleněných výrobků V Polsku je dobře vyřešen způsob využití střepů vlastních a pocházejících od velkých odběratelů. Průmyslové střepy vznikající v průběhu technologického procesu ze skleněných výrobků tvoří kolem 28% celkového objemu recyklovatelného skla (střepů). [5] Skleněné střepy vznikající ve sklářských hutích jsou díky své čistotě vhodné k opakovanému přetavení ve sklářských pecích bez úvodní přípravy (kromě drcení na požadovanou zrnitost). Tento podíl střepů je prakticky ve všech sklářských hutích využíván v celém rozsahu. [6] Skleněné střepy přidávané do směsi plní úlohu složky usnadňující a zrychlující tavení základních surovin. Přidávání střepů do směsi, zejména střepů z recyklace, přináší také určité záporné jevy. Přidávání střepů usnadňuje homogenizaci skleněné hmoty a prodlužuje proces čištění. Plocha roztavených střepů má relativně velké plošné napětí, podobající se kapce, lemované vrstvou puchýřků vodní páry, vzniklé z vody absorbované střepy.

Čím déle jsou střepy skladované, tím více obsahují vlhkosti v povrchových vrstvách, což vede k vyluhování obsažených alkálií a k obohacení o oxid křemičitý. Střepy z recyklace přinášejí do směsi také nečistoty, které mohou být příčinou vad skla a poruch tavného procesu.

Kvalitativní požadavky skleněných střepů pocházejících z recyklace Čím vyšší jsou kvalitativní požadavky na skleněné obaly a čím vyšší je podíl střepů z recyklace ve výrobním procesu, tím vyšší jsou požadavky kladené na recyklované střepy. Na skleněné střepy se díváme jako na surovinu, a hovoříme-li o surovině, vyvstává otázka jejich druhu. Skleněné střepy získávané z recyklovaného skla, odkládaného do zvláštních sběrných nádob, jsou převážně znečištěné. Podmínkou opakovaného použití skleněných střepů při tavbě skla je dosažení úrovně čistoty požadované pro tavbu. O velkém významu čistoty svědčí to, že 90% skleněných obalů je nyní vyráběných ze skleněných střepů pocházejících z recyklace při zachování vysokých požadavků na kvalitu. Ve značné míře to však závisí na homogenitě vsázky, protože recyklované sklo bývá znečištěno řadou příměsí kovy, keramikou nebo dokonce kamenivem, které je nutno odstranit. Za prvé, jejich přítomnost zvyšuje teplotu tavení, tj. zvyšuje energetickou náročnost, a za druhé narušuje strukturu skla. Za přípustný je považován podíl keramiky v množství do 25 g/tunu, s klesající tendencí na 10 g/ tunu. Přísná omezení se naproti tomu vztahují na příměs kovů, například uzávěrů nebo alobalu zůstávajících na hrdlech láhví. Akceptovaný je podíl do 5 g/tunu. [7] Stejně nebezpečné jsou pro výrobu skla různé druhy znečištění pískem. Zrnka písku o průměru 0,1 mm mohou způsobit, že skleněné láhve v důsledku pnutí prasknou. [8] Pro zušlechtění střepů a jejich přeměnu na surovinu použitelnou pro výrobu skleněných výrobků nejvyšší kvality musí technologie třídění splňovat několik podmínek: · odstranit ze směsi veškerá cizí tělesa, to znamená fyzicky je oddělit · roztřídit podle vlastností na odlišné produkty, tj. na bílé a barevné střepy · ohledem na to, že proud střepů vyřazených během třídění obsahuje i nadále značný podíl plnohodnotného skla, je nutno jej transformovat na produkt použitelný k prodeji a množství odpadu omezit na minimum

ANNA KUŚNIERZ / CZ

Redukčně-oxidační rovnovážný stav skleněné hmoty Velký podíl skleněných střepů ve směsi může změnit oxidační podmínky skleněné hmoty. Dochází k tomu díky variabilnímu obsahu organických látek obsažených ve střepech. Redukční působení organického znečištění snižuje oxidační schopnosti skleněné hmoty a ovlivňuje také barvu skla. Z tohoto důvodu jsou do směsi přidávány různé oxidanty, které kompenzují negativní účinky nečistot obsažených ve střepech. Použití střepů barevného skla různých barev může být příčinou uvolňování plynného SO2 a vzniku jevu pěnění skleněné hmoty. Tyto problémy však ještě nebyly vyřešeny a představují svého druhu výzvu pro výrobu skla ze střepů. Z těchto důvodů má kontrola oxidačního potenciálu skleněné hmoty velký význam a musí být prováděna nepřetržitě. [2] Znečištění střepů Na rozdíl od tradičních sklářských surovin určitého chemického složení, které mohou podléhat změnám pouze v technologicky přípustných hranicích, chemické složení střepů podléhá značným výkyvům. Tyto střepy obsahují nečistoty železité, hliníkové, někdy také jiné barevné kovy, běžně obsahují nečistoty keramické (obvykle porcelán, stavební materiál, někdy kameny apod.) a také chemické látky, k nimž řadíme plasty, zbytky potravin, textilie a jiné. Obsah vody ve střepech pocházejících z recyklace má vliv na tavení skla, spotřebu energie, reduktivní stav skla, a tím také na stabilitu barvy, zejména v případě hnědého skla. Tvorba pěny a problémy s čiřením jsou dalšími důsledky vyplývajícími z vysokého obsahu vody. Požadavky kladené na skleněné obaly z hlediska barvy generují požadavky na skleněné střepy pocházející z recyklace. Z tohoto důvodu musí být cizí střepy čištěny a zpracovány. Pro tyto účely byly zpracovány speciální technologické procesy, které dosáhly obecně vysokého stupně automatizace. Nejlepší efekty jsou však dosahovány, jsou-li ke zpracování použity výrobky z neroztříštěného skla, roztříděného a umytého. Ekonomickým způsobem získávání jednobarevných střepů je třídění skla ve fázi sběru skleněných obalů v počátečních fázích úpravy střepů. Využívání odpadů v Polsku Pouze v roce 2000 vzniklo v Polsku 139 mil. tun odpadů a tento objem neustále roste. Rámcovou právní úpravou v oblasti odpadového hospodářství je směrnice Rady Evropy 75/442/EHS, změněná v roce

108 / EKOGLASS 2010

1991 (91/156/EHS). Směrnice zavazuje členské země k omezování vytváření odpadů, omezování jejich množství a snižování škodlivosti. V souladu se směrnicí o využívání odpadů musí probíhat způsobem bezpečným pro lidské zdraví a životní prostředí. V Polsku se do sklářských hutí vrací v podobě recyklovaného skla pouze 30% skleněných obalů. Jinde se tímto způsobem recykluje 80-90% láhví a sklenic. [9] Předpokládá se, že v Polsku připadá na jednoho obyvatele kolem 18 kilogramů skleněného odpadu ročně. V komunálních odpadech je sklo obsaženo v množství kolem 7%. V souvislosti s předpokládaným hospodářským vývojem, tlakem spotřebitelů a návratem k obalům, které nejsou škodlivé pro životní prostředí, se předpokládá, že v roce 2010 bude sklo představovat 14% komunálního odpadu.

Závěrečné poznámky Používání maximálně možného objemu střepů při výrobě skla je ekonomicky přínosné. Nutí k tomu také požadavky na ochranu životního prostředí, podložené příslušnými sankčními opatřeními, které se postupně zpřísňují. Rozšíření recyklace skleněného odpadu je důležitým a komplikovaným opatřením. Vyžaduje také přizpůsobení technologie výroby skla specifikám této suroviny, které oproti klasickým surovinám bývá v mnoha ohledech surovinou technologicky náročnější. Tříděné sklo musí být zušlechtěno a vyčištěno, aby se stalo plnohodnotnou surovinovou složkou výrobní směsi. Zkušenosti jiných zemí dokládají, že to jsou překonatelné obtíže a proces plného využití odpadů tvořených skleněnými obaly je nutno co nejrychleji zahájit. Nezbytné je také další zvyšování ekologického povědomí společnosti, neboť v této oblasti je potřeba ještě mnoho vykonat. Anna Kuśnierz Literatura 1. Określenie kryteriów zmniejszania zużycia ciepła w przemyśle szklarskim, oprac. ISiC Oddział w Krakowie, 1992. 2. Recykling szkła, pod red. W. Pawłowskiego i L. Stoch. Wydawnictwo Poznańskie 1995. 3. Glastechnische Berichte, tom 68, nr 4, 1995, ss. 51-58. 5. Korczewski B.: Zarys problemu zagospodarowania szkła opakowaniowego w Polsce [w] Przegląd Komunalny 6/1997. 5. Grodzińska-Jurczak M., Tomal M., Nieszporek K., Tarabula-Fiertak P.: Effect of an educational campaign on public environmental attitudes and behaviour in Poland [w] Resources, Conservation & Recycling, tom 46, nr 2, luty 2006, ss. 182-197. 6. Sordoń-Kulibaba B.: Zagospodarowanie odpadów szkła i opakowań szklanych [w] Recykling 3 (87) 2008. 7. http://www.powderandbulk.pl/artykul_715.html 8. http://huby.seo.pl/13_recykling/131_kpgo.htm 9. Dziennik Polski, 27.07.2009

ANNA KUŚNIERZ / RECYKLÁCIA SKLA ÚSTAV KERAMIKY A STAVEBNÝCH MATERIÁLOV, ODDELENIE SKLA A STAVEBNÝCH MATERIÁLOV V KRAKOVE

Recyklácia skla Sklo – jeden z najdôležitejších materiálov, ktorý nachádza uplatnenie v každodennom živote človeka, sa používa a tvorí už niekoľko tisíc rokov. Sklo – jeden z najdôležitejších materiálov, ktorý nachádza uplatnenie v každodennom živote človeka, sa používa a tvorí už niekoľko tisíc rokov. V súčasnosti už nie je možné predstaviť si domácnosť, laboratórium, televíziu alebo iné moderné technické riešenia bez jeho prítomnosti. Sklo, napriek silnej konkurencii najmä zo strany umelých hmôt, je a bude nenahraditeľný prvok v živote každého človeka. Sklo, ako neškodný materiál, sa často využíva na obaly. Preto v prevažnej časti masy odpadu možno objaviť na sklo, ktoré je vhodné na recykláciu. V Európe je recyklácia skla na jednej z najvyšších úrovní, čo je priaznivé pre jeho prírodné zásoby a životné prostredie. V niektorých európskych krajinách sa takmer 85% sklených obalov – fliaš a pohárov – vyrába z recyklátu. Profitujú z toho všetci – konzumenti, producenti a samozrejme aj životné prostredie. Sklo sa vyrába z prírodnej suroviny, z piesku, a môže byť pretavované veľakrát bez straty kvality. Bohužiaľ, tieto výhodné vlastnosti sklených obalov sa v Poľsku, najmä pokiaľ ide o použité obaly a odpadové sklo, racionálne nevyužívajú. Ako použité obaly, tak aj odpadové sklo z nich v mnohých prípadoch končia na komunálnych alebo dokonca čiernych skládkach. Hospodárenie so zlomkovým sklom ako výsledkom výroby skla, čiže odpadového skla z recyklácie, napriek mnohým pokusom a predsavzatiam nebolo uspokojujúco vyriešené. Ekonomické výhody využívania odpadového skla Využívanie odpadového skla v procese tavenia skla má veľké ekonomické výhody, ktoré vyplývajú najmä zo zníženia množstva surovín a energie. Každá tona odpadového skla v zložení znamená úsporu v prípade sodno-vápenatého skla okolo: 800 kg piesku, 250 kg sódy, 180 kg vápennej múčky. Keďže

na produkciu tony sódy sa používa okolo 1000 kg vápenca a 1150 kg kuchynskej soli, šetrenie surovinami má ešte väčší význam. Podiel odpadového skla v zložení dovoľuje znížiť spotrebu tepla potrebného na tavenie skla. Teoretické množstvo tepla potrebné na tavenie skla zo odpadového skla je asi 2/3 množstva tepla potrebného na tavenie skla zo surovín. Pridanie 1% odpadového skla teoreticky znižuje spotrebu tepla o asi 8 kJ/kg skla [1]. Praktické množstvá udávané rôznymi autormi sú oveľa vyššie. V zásade sa od seba nediferencujú, ak zoberieme do úvahy rôzne agregáty, zloženie skla a produkčné podmienky. Pri tavení skla s podielom odpadového skla dochádza k úspore energií, pretože vtedy nie je potrebná dodatočná energia na súčasne prebiehajúce chemické procesy v prípade skla zo surovín. Ďalšia úspora energií prichádza pri dobývaní a spracovávaní prvotných surovín. Prídavok odpadového skla do zloženia pozitívne vplýva na dĺžku životnosti pece, čo má takisto ekonomický význam. [2]

Ekologické výhody využitia odpadového skla Okrem ekonomických výhod má využitie odpadového skla v sklárskej vsádzke aj ekologické výhody, pretože sa znižujú emisie CO2, SO2 , Cl-, F-, popolov, NOX. Zníženie emisií CO2 vyplýva zo zníženej spotreby paliva a surovín, ktoré v procese výroby podliehajú rozkladu s uvoľňovaním CO2. Týka sa to najmä sódy, vápennej a dolomitovej múčky. Zníženie emisií SO2 je podmienené použitím prvotných surovín. Pri tavení skla s veľmi vysokým podielom odpadového skla (80% a viac) sa zmenšuje množstvo čistiacich prostriedkov ako síran sodný alebo vápenatý. Napríklad zelené sklo môže byť tavené bez čistiacich prostriedkov. [3] V dôsledku dvakrát väčšieho podielu odpadového skla vo vsádzke sa emisie SO2 redukujú o 35%. Zníženie emisií Cl- a F- je takisto podmienené použitím odpadového skla. Pri jeho použití sa zmenšuje ich podiel vo vsádzke a teda sa

ANNA KUŚNIERZ / SK

znižuje aj ich emisia. Emisia popola je zredukovaná v dôsledku menšieho podielu prvotných surovín vo vsádzke, ktorý vo všeobecnosti obsahuje do 30% drobných popolnatých frakcií menších ako 0,1 mm. Čím väčší je počet črepov, môže byť nižšia teplota topenia, a to pomáha znížiť odparovanie zostavy komponentov, hlavne zlúčenín sodíka. Veľmi dôležité je ohraničenie emisií oxidov dusíka v sklárskom priemysle. Možno to dosiahnuť, ak sa budú používať väčšie množstvá odpadového skla, čo dovoľuje znížiť teplotu v peci a spotrebu paliva. Nemalý význam má tiež fakt, že väčšie využitie skla z recyklácie sa zapríčiňuje o zmenšenie rozsahu skládok odpadu, na ktorých sa množstvo skla odhaduje na okolo 7-10% a dokonca viac. Menšie množstvo použitej sódy znamená menšie množstvá kalu, ktorý vzniká pri jej výrobe.

Technologické aspekty využitia odpadového skla v procese tavenia skla Stála mechanizácia a automatizácia procesov výroby sklených obalov spôsobuje, že množstvo odpadového skla sa vo výrobnom procese stále zmenšuje. Neuspokojuje to potreby hút produkujúcich sklené obaly a výrobcov sklených obalov núti používať odpadové sklo z druhotného obehu skla, čiže cudzie odpadové sklo. [4] Odpadové sklo podľa pôvodu možno rozdeliť na: · vlastné, t.j. to, ktoré vzniká priamo u producenta skla · cudzie, t.j. dodávané do sklárskych hút zvonka, napr. zo sklených hút iných odvetví, od veľkých odberateľov sklených výrobkov a pod. · konzumné, ktoré vzniká u individuálnych odberateľov sklených obalov a výrobkov V Poľsku je dobre vyriešená otázka využívania vlastného odpadového skla a toho pochádzajúceho od veľkých odberateľov. Priemyselné odpadové sklo spojené s technologickým procesom produkcie sklených výrobkov predstavuje okolo 28% z globálneho množstva znovu získateľného odpadového skla. [5] Odpadové sklo, ktoré vzniká v hutách sa vzhľadom na svoju čistotu hodí na opätovné tavenie v sklárskych peciach bez predprípravy (okrem drvenia na požadovanú zrnitosť). Preto je tiež v plnom rozsahu využívané takmer vo všetkých sklených hutách [6]. Odpadové sklo použité vo vsádzke plní úlohu zložky uľahčujúcej a urýchľujúcej tavenie prvotných surovín. Použitie odpadového skla vo vsádzke, najmä odpadového skla z recyklácie, spôsobuje však aj isté

110 / EKOGLASS 2010

negatívne javy. Jeho dodanie sťažuje proces homogenizácie sklenej masy a predlžuje proces čistenia. Masy roztaveného odpadového skla majú relatívne vysoké povrchové napätie, prijímajú tvar kvapiek potiahnutých blankou posiatou bublinkami vodnej pary, ktorá vzniká z vody absorbovanej zlomkovýmsklom. Čím dlhšie sa odpadové sklo skladuje, tým viac obsahuje vlhkosti v povrchových vrstvách, čo vedie k tomu, že sa z nich vylúhujú alkálie a obohatí sa o oxid kremičitý. Odpadové sklo z recyklácie do vsádzky prináša aj nečistoty, ktoré môžu byť príčinou nedostatkov skla a porúch v procese jeho tavenia.

Kvalitatívne nároky na odpadové sklo z recyklácie Čím vyššie kvalitatívne nároky sú kladené na sklené obaly a čím vyšší je podiel odpadového skla z recyklácie v procese ich tvorenia, tým vyššie sú nároky na odpadové sklo. Odpadové sklo je považované za surovinu, a pri surovine automaticky myslíme aj na jej druh. Odpadové sklo získané ako výsledok verejnej zbierky do kontajnerov je prevažne znečistené. Aby mohlo byť odpadové sklo znovu užitočné v procese tavenia skla, nevyhnutné je dosiahnutie takej čistoty, aby sa mohlo taviť. O tom, aký veľký to má význam, svedčí fakt, že 90% sklených obalov sa v súčasnosti vyrába zo odpadového skla pochádzajúceho z recyklácie, pričom sa nenarúšajú vysoké nároky na kvalitu. Vo veľkej miere to však závisí od rovnorodosti vsádzky, lebo odpadové sklo z odpadov býva znečistené mnohými prímesami: kovmi, keramikou a dokonca prírodnými kameňmi, ktorých sa treba zbaviť. Po prvé ich prítomnosť zvyšuje teplotu tavenia, čiže sa zvyšujú energetické náklady a po druhé narúša štruktúru skla. Za prípustný sa považuje podiel keramiky v hraniciach do 25 g/t so znižujúcou sa tendenciou až do 10g/t. Prísnym limitom však podlieha prítomnosť kovových prímesí, napríklad vrchnákov a hrčiek hliníka – ktoré zostávajú na hrdlách fliaš – je prípustný len v množstve do 5 g/t [7]. Rovnako nebezpečné pre výrobu skla sú rôzne druhy znečistenia pieskom. Zrnká piesku s priemerom 0,1 mm môžu spôsobiť, že v dôsledku napätí fľaša praskne. [8] Na zušľachtenie odpadového skla a na jeho pretvorenie na surovinu užitočnú vo výrobe sklených predmetov najvyššej kvality, musí aparatúra klasifikátorov splniť niekoľko úloh: · očistiť ho od všetkých cudzích predmetov, fyzicky ich oddeliť; · roztriediť ho v závislosti od vlastností na jed-

notlivé druhy skla, farebné a biele · majúc na pamäti, že prúd odpadového skla odhadzovaného pri segregácii naďalej obsahuje značný podiel plnohodnotného skla, treba ho pretvoriť na predajný produkt a odpad zredukovať na minimum

Redukčno-oxidačná rovnováha sklenej masy Veľký podiel odpadového skla vo vsádzke môže zmeniť podmienky oxidácie v sklenej mase. Deje sa tak v dôsledku meniaceho sa obsahu organických častí, ktoré sa nachádzajú v zlomkovom skle. Redukcia organického znečistenia zmenšuje okysličovacie možnosti sklenej masy a tým má vplyv na farbu skla. Odporúča sa preto pridávanie do vsádzky príslušných okysličovadiel, ktoré by kompenzovali negatívne vplyvy nečistôt v zlomkovom skle. Použitie odpadového skla v podobe zmesi farebných skiel rôznych farieb môže byť príčinou uvoľňovania sa plynného SO2 a vzniku javu spenenia sklenej masy. Tieto problémy ešte neboli vyriešené a predstavujú v istom zmysle výzvu pre výrobcov skla zo odpadového skla. Z tohto pohľadu má veľký význam kontrola okysličovacieho potenciálu sklenej masy, ktorá má byť kontinuálna. [2] Znečistenia odpadového skla Na rozdiel od tradičných sklárskych surovín, ktoré majú isté chemické zloženie, ktoré môže podliehať zmene iba v technologicky prípustných hraniciach, chemické zloženie odpadového skla je značne nestále. Odpadové sklo obsahujúce znečistenia železom, hliníkom a niekedy aj inými farebnými kovmi, má vo svojom zložení keramické znečistenia (obyčajne je to porcelán, stavebné materiály, niekedy kamene a pod.) a tiež organické látky, medzi ktoré patria plasty, papier, zvyšky potravín, handry a iné. Obsah vody v zlomkovom skle z recyklácie vplýva na tavenie skla – vrátane na spotrebu energie, stav redox skla a prostredníctvom toho na stabilitu farby, najmä v prípade hnedého skla. Penenie a problémy s čistením skla sú dôsledkom vysokého obsahu vody. Nároky kladené na sklené obaly, čo sa týka farby, vyvolávajú nároky na odpadové sklo z recyklácie. Z tohto pohľadu odpadové sklo musí by očistené a spracované. Na tieto ciele boli vypracované špeciálne technologické procesy, ktoré v súčasnosti dosiahli vysoký stupeň automatizácie. Najlepšie výsledky sa však dosahujú, ak sa na spracovanie dostávajú použité výrobky zo skla vcelku, roztriedené a umyté. Najekonomickejšie jednofarebné odpadové sklo

dostaneme, ak ho triedime už vo fáze hromadenia sklených výrobkov v počiatočných štádiách procesu znovu použitia odpadového skla.

Hospodárenie s odpadmi v Poľsku Len v roku 2000 sa v Poľsku vytvorilo 139 miliónov ton odpadu a toto množstvo stále rastie. Regulácia s rámcovým charakterom v hospodárení s odpadmi je direktíva Rady Európy 75/442/EWG, novelizovaná v roku 1991 (91/156/EWG). Zaväzuje členské štáty predchádzať vznikaniu odpadu, ohraničovať ich množstvo a zmenšovať ich škodlivosť. V súlade s direktívou hospodárenie s odpadmi musí prebiehať bezpečným spôsobom pre ľudské zdravie aj pre životné prostredie. V Poľsku sa ledva 30% sklených obalov dostane opäť do hút ako odpadové sklo. Vo svete sa týmto spôsobom znovu využije 80-90% fliaš a pohárov. [9] Odhaduje sa, že v Poľsku na jedného obyvateľa pripadá okolo 18 kg sklených odpadov ročne. V komunálnom odpade sa nachádza zhruba 7% skla. V súvislosti s predvídaným hospodárskym rozvojom, tlakom spotrebiteľov a návratom k obalom neškodným pre životné prostredie sa odhaduje, že v roku 2010 bude sklo predstavovať 14% komunálneho odpadu. Na záver Využívanie čo najväčších podielov odpadového skla vo výrobe obalov prináša veľké ekonomické výhody. Je to tiež v súlade s nárokmi na ochranu životného prostredia, podporenými príslušnými zákonmi a tiež pokutami, ktoré sa stále sprísňujú. Široká recyklácia odpadového skla je dôležitá a náročná úloha. Vyžaduje prispôsobiť technológiu výroby skla špecifikám tej suroviny, ktorá býva vo viacerých ohľadoch náročnejšou surovinou ako tradičné suroviny. Odpadové sklo musí prejsť procesom zušľachťovania a čistenia, kým sa stane plnohodnotnou zložkou vsádzky. Skúsenosti iných krajín svedčia o tom, že tieto ťažkosti sa dajú prekonať a že proces opätovného využitia sklených obalov si zaslúži čo najskoršie zavedenie do praxe. Neodkladné je tiež ďalšie zvyšovanie ekologického povedomia našej spoločnosti, pretože na tomto poli je ešte veľa práce. Anna Kuśnierz

Literatúra Pokračovanie na strane 115

ANNA KUŚNIERZ / SK

ANNA KUSNIERZ / GLASS RECYCLING INSTITUTE OF CERAMICS AND BUILDING MATERIALS GLASS AND BUILDING MATERIALS DIVISION IN KRAKOW, POLAND

Glass Recycling Glass, as one of the most important materials used in our everyday life, has been produced for a few thousand years now. In today’s world it is difficult to imagine a house, means of transport, television or other modern technical solutions without it. In spite of strong competition, especially of plastic, glass is and will remain an irreplaceable element of every person’s life. As an inert material, glass is commonly used for containers. As a result, most of waste contains recyclable glass. Glass recycling in Europe is considered one of the most advanced, which is beneficial for both the environment and natural resources. Some European countries produce as much as 85 per cent of glass containers, such as bottles and jars, from recyclate. The natural environment as well as consumers and producers all benefit from it. Produced from such a common material as sand, glass can be re-melted an infinite number of times without any degradation of its properties. Unfortunately, these favourable qualities of glass containers, especially with reference to used containers and broken glass made of them, are not sensibly used in Poland. The majority of both used containers and broken glass end up at either municipal or illegal landfills. In spite of numerous attempts at recycling broken glass produced outside the process of glass manufacturing, i.e. recyclable glass, this problem has not been satisfactorily solved yet. Economic benefits from recycling scrap glass Using cullet in the process of glass fusing is significant from the economic point of view due to the fact that it decreases the amount, and thus the cost, of both materials and energy. Each tonne of cullet added to the soda-lime glass mix saves about 800  kg (1,750  lb) of sand, 250  kg (550  lb) of soda and 180 kg (400 lb) of limestone powder. The actual saving is even more significant because as much as

112 / EKOGLASS 2010

about 1,000 kg (2,200 lb) of limestone and 1,150 kg (2,500 lb) of table salt is needed to produce 1 tone (2,200 lb) of soda. The addition of cullet to the raw material mix allows to reduce the use of heat needed to fuse glass. The theoretical amount of heat needed to melt glass from cullet is around 2/3 of the amount of heat needed to fuse glass from raw materials only. By adding 1 per cent of cullet to the raw material mix, the amount of heat needed theoretically lowers the amount of heat by c8kJ/kg of glass, [1] although the amounts cited by many authors are virtually much higher. However, they are not substantially different if we take into account different aggregates, glass compositions and conditions of production. While fusing glass with an addition of cullet, less energy is required than while fusing it from raw materials only, in which case some additional chemical processes have to occur. Further savings come from the extraction and processing of raw materials. An addition of cullet to the virgin raw material mixture enhances furnace campaign life, which is also economically significant. [2]

Ecological benefits from using cullet Apart from economic profits, there are also ecological benefits of adding cullet to the mixture, as it reduces the emission of CO2, SO2 , Cl-, F-, dusts and NOX into the atmosphere. The emission of carbon dioxide is reduced due to the fact that adding cullet decreses the amount of required fuel and virgin raw materials, which decompose emitting CO2 while being fused. It applies chiefly to soda, lime- and dolomite powder. The decrease in the emission of SO2 is conditioned by the use of virgin raw materials. While fusing glass with a large addition of cullet (80 per cent or more), the amount of fining agents, such as sodium sulphate or calcium sulphate, is reduced. Green glass, for instance, can be fused without any addition of fining agents. [3]

As a result of doubling the amount of cullet in the batch, the amount of SO2 in the exhaust is reduced by about 35 per cent. Reduced emission of Cl- and F- is also conditioned by the use of glass scrap: by adding cullet, their amount in the batch is decreased and consequently lesser amount is emitted. Dust emission is reduced as a result of using less virgin raw materials, which usually contain up to 30 per cent fine dust particles of less than 0.1mm (0.004in) in diameter. The larger the amount of cullet, the lower the melting temperature, which contributes to the reduced evaporation of the components, mainly of sodium compounds. It is essential for the glass-making industry to reduce the emission of nitrogen oxides, which can be achieved by using larger amounts of cullet, reducing both the temperature in the furnace and the consumption of energy at the same time. It is also not without significance that the increased use of recyclable glass contributes to a decrease in the volume of landfills, where glass is estimated to take about 7 to 10 per cent or more. Moreover, a lesser amount of soda used results in a reduction in the volume of sludge created in the process of its production.

Technological aspects of using cullet in the process of fusing glass The ongoing mechanization and automation of the process of glass containers manufacturing result in the constant decrease in the amount of broken glass created in the production process. Consequently, the glassworks’ demand for cullet is not satisfied, which makes glass containers manufacturers use foreign or post-consumption recyclate. [4] On the basis of its origin, scrap glass can be divided into: · domestic, i.e. produced by glass manufacturers · foreign, i.e. delivered to glassworks from outside, e.g. from manufacturers of other types of glass or from large consumers of glass products, etc. · post-consumption, i.e. delivered from individual consumers of glass containers and other glas s products In Poland, the issue of recycling domestic and foreign cullet has been solved well. Industrial cullet coming from the technological process of glass production constitutes about 28 per cent of the global amount of recyclable glass. [5] Due to its pureness, scrap glass created within glassworks is suitable for re-melting in a furnace

without any preliminary preparation (except for crushing it to the desired granulation), thus all of it is recycled in almost all glassworks. [6] Cullet added to the virgin raw material mix allows easier and faster fusing of raw materials. However, there are some drawbacks arising from the introduction of (especially post-consumption) cullet to the mixture: its addition hinders the process of homogenization of a mass of glass and extends the fining process. Patches of molten cullet have relatively high surface tension, becoming similar to drops surrounded by membranes strewn with little bubbles of water vapour, which is made of water adsorbed by cullet. The longer the cullet is stored, the more water in the surface layers it has, which leads to the lixiviating of the alkalies and to enriching it with silica. Post-consumption cullet introduces also some impurities to the mixture, which can cause flaws and disturb the process of fusing glass.

Quality standards for recyclable cullet The higher the quality standards glass containers are to meet and the larger the participation of recyclable cullet in their production process, the higher standards the cullet has to meet. Cullet is perceived as a raw material and discussing a raw material automatically involves its grade. Scrap glass produced in the process of municipal container collection is usually contaminated. It is vital to purify scrap glass to the degree that it is suitable for re-melting in order for it to be usable in the process of producing glass. The fact that 90 per cent of glass containers are now produced from recycled cullet without disturbing the high quality standards is only a proof of how important glass recycling is. However, to a great extent it depends on the homogeneity of the batch as cullet obtained from recycled glass tends to be contaminated with many impurities, such as metals, ceramics or natural stones, which need to be disposed of. First of all, the presence of such impurities raises the melting point so it increases the amount of energy required for the process, and secondly, it disturbs the glass structure. Thus, the participation of ceramics in the batch of 25 g/t (c0.88oz/t) with the downward trend towards 10 g/t (0.35oz/t) is considered acceptable. However, the presence of metals, e.g. crown caps or aluminium foil remaining on the top of bottle necks, has to be severely limited to the acceptable level of up to 5 g/t (0.18 oz/t). [7] Equally dangerous for the manufacturing process

ANNA KUŚNIERZ / EN

of various kinds of glass is the contamination with sand. Sand grains of 0.1 mm in diameter can cause a glass bottle to break due to the increased stress. [8] In order to refine cullet and process it into a recyclable material, which can be used to produce highest quality glass, classifying equipment has to serve the following purposes: · physically separate all foreign materials, purifying the cullet · sort scrap glass into clear and colour cullet, depending on its properties · process the stream of cullet into a product suitable for selling, taking into account that the cullet still contains a considerable percentage of fully recyclable, high-quality glass, as well as reduce the amount of waste to a minimum

Reduction-oxidation balance of cullet A large percentage of cullet in the batch can change the oxidizing conditions within the mass of glass. It results from the variable content of organic elements occurring in the cullet. Actions aimed at reducing organic contaminants limit the oxidizing abilities of the mass of glass, thus influencing the colour of the glass. Consequently, it is then advisable to introduce the appropriate oxidizing agents, which would compensate for the negative influence of cullet contaminants. Addition of cullet composed of different colour glasses may result in the release of gas SO2 and cause foaming of the batch mass. These problems have not been solved yet and constitute a challenge of a kind for the manufacturers of cullet glass. As a result, it is essential to monitor the oxidizing potential of the mass of glass, which ought to take place continuously. [2] Scrap glass contamination Unlike the virgin raw materials traditionally used in the glass-making industry, whose chemical composition is strictly specified and only some technologically acceptable variations are possible, the chemical composition of the foreign cullet is greatly changeable. Such cullet is contaminated with iron, aluminium and sometimes with some other non-ferrous metals, it also contains ceramic impurities (usually china, building materials, sometimes stones, etc.) as well as organic substances, which include plastics, paper, food leftovers, fabrics and other contaminants. The water content within the recyclable cullet affects the melting of glass, particularly energy consumption and the redox state of the glass, consequently influencing the sta-

114 / EKOGLASS 2010

bility of colour, mainly in case of amber glass. Fining problems and foaming are yet further consequences of a large water content. The colour requirements which glass containers have to meet generate requirements for recyclable cullet. Therefore, foreign scrap glass should be subject to cleaning and processing. For these purposes special technological processes, which have now been highly automated, have been developed. The best results can be achieved, though, when the recyclate is composed of sorted and clean glass products still in one piece. The most efficient way to obtain single-colour cullet is to sort it at the stage of gathering glass containers and at the initial phases of its processing.

Waste management in Poland In 2000 alone, the overall amount of waste produced in Poland reached 139 million tonnes and this number is only bound to grow. Amended in 1991 (91/156/EC), the European Council Directive 75/442/ EC is the framework act on waste management, which obliges the member states to prevent the production of waste, reduce its amount and decrease its harmfulness. According to the Directive, waste management has to be run in a manner that is safe for both people’s health and the environment. Only 30 per cent of glass containers in Poland are redistributed to glassworks as cullet. In some countries 80 to 90 per cent of glass bottles and jars are recycled this way. [9] It is estimated that about 18 kg (40 lb) of glass waste is produced by one person in Poland yearly. The participation of glass in municipal waste is estimated at about 7 per cent. Due to the anticipated economic growth, consumers’ expectations and the turn back towards environment-friendly packaging, it is expected that in 2010 glass will constitute 14 per cent of municipal waste. Closing remarks Adding as much cullet as possible to the process of production of glass containers is connected with considerable economic benefits. It may be prompted by the environmental protection standards, backed with both appropriate acts and increasingly severe financial sanctions. A serious and complex undertaking as it is, larger-scale glass recycling requires also to adjust the technology process of glass manufacturing to the specific nature of this material, which in some respects proves to be more difficult than other materials. Glass scrap needs to be refined and purified before it becomes a quality component of the mixture. Other coun-

tries’ experience shows that these difficulties can be overcome and that the process of recycling of all glass containers deserves to be addressed immediately.

It is also vital to further increase the environmental awareness of our society as there is still a lot to do in this field.

Anna Kusnierz References 1. Określenie kryteriów zmniejszania zużycia ciepła w przemyśle szklarskim – compiled by the Institute of Glass and Ceramics, Krakow Division; 1992. 2. Recykling szkła, edited by W. Pawłowski and L. Stoch; Wydawnictwo Poznańskie 1995. 3. Glastechnische Berichte, 68, 1995, issue 4, pp. 51-58. 4. Korczewski B.: Zarys problemu zagospodarowania szkła opakowaniowego w Polsce in Przegląd Komunalny of 6/1997. 5. Grodzińska-Jurczak M., Nieszporek K., Tarabula-Fiertak P.,

6. 7. 8. 9.

Tomal M.,: Effect of an educational campaign on public environmental attitudes and behaviour in Poland in Resources, Conservation & Recycling. Vol. 46, issue 2, February 2006, pp. 182-197. Sordoń-Kulibaba B.: Zagospodarowanie odpadów szkła i opakowań szklanych in Recykling 3 (87) 2008. http://www.powderandbulk.pl/artykul_715.html http://huby.seo.pl/13_recykling/131_kpgo.htm Dziennik Polski of 27.07.2009.

Pokračovanie zo strany 111

7. 8. 9.

ANNA KUŚNIERZ / EN

/ Vegetation / blown glass / 29 x 17 cm (11 x 6,7 in)

6.

environment al attituloes and behaviour In Poland. Resources, Conservation & Recyklácia. Vol 46, issue 2, February 2006, ss. 182-197. Sordoń-Kulibaba B.: Zagospodarowanie odpadów szkła i opakowań szklanych. Recyklácia 3 (87) 2008. http://www.powderandbulk.pl/artykul_715.html http://huby.seo.pl/13_recyklácia/131_kpgo.htm Dziennik Polski, 27.07.2009.

ANDREJ NÉMETH / Wegetacja / szkło dmuchane / 29 x 17 cm

Literatúra 1. Popis kritérií na znižovanie spotreby tepla v sklárskom priemysle – vyprac. ISiC Oddelenie v Krakove, 1992. 2. Recyklácia szkła. Red. W. Pawłowski a L. Stoch. Wydawnictwo Poznańskie 1995. 3. Glastechnische Berichte 68, 1995, č. 4, ss. 51-58. 4. Korczewski B.: Zarys problemu zagospodarowania szkła opakowaniowego w Polsce. Przegląd Komunalny 6/1997. 5. Grodzińska-Jurczak M., Nieszporek K., Tarabula-Fiertak P., Tomal M.,: Effect of an educational camping on public

KURATORZY FESTIWALU / FESTIVAL CURATORS Igor Wójcik, dr Mariusz Łabiński WSPÓŁPRACA / COOPERATION Mirosław Jasiński, dr Przemysław Wiater KOORDYNATOR / COORDINATOR Agnieszka Twardowska ARTYŚCI / ARTISTS Jakub Berdych, CZ / Beata Damian-Speruda, PL / Peter Ďuriš, SK / Rafał Kaufhold, PL / Marzena Krzemińska, PL / Mariusz Łabiński, PL / Andrej Németh, CZ / Martina Paljesková Pišková, SK / Oldřich Plíva, CZ / dr Marta Sienkiewicz, PL / Jiři Šuhájek, CZ / Igor Wójcik, PL MISTRZOWIE HUTNICZY / HUTNICY / GLASSWORKING MASTERS / GLASSWORKERS Zbigniew Błażewicz, PL / Petr Červený, CZ / Michal Janecký, CZ / Piotr Kukla, PL / Henryk Łubkowski, PL / Ryszard Majer, PL / Martin Štefánek, CZ / Jiří Štencl, CZ / Lucjan Tutaj, PL / PATRONI MEDIALNI / MEDIA PATRONS

HONOROWY PATRONAT / HONORARY PATRONAGE Bogdan Zdrojewski prof. Václav Riedlbauch Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP / Minister Kultury Republiki Czeskiej / The Minister of Culture and National Heritage of Republic of Poland The Minister of Culture of the Czech Republic Jerzy Łużniak Arkadiusz Wichniak Wicemarszałek Województwa Dolnośląskiego / Burmistrz Szklarskiej Poręby / Vice-Marshal of the Lower Silesian Voivodeship Mayor of Szklarska Poręba ORGANIZATORZY / ORGANIZERS Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu Instytucja Kultury Samorządu Województwa Dolnośląskiego 50-101 Wrocław, Rynek-Ratusz 24 tel. (+48 71) 344 28 64, faks 344 28 65 [email protected], www.okis.pl Dyrektor: Piotr Borkowski Zastępca dyrektora: Igor Wójcik Miasto Szklarska Poręba Urząd Miejski 58-580 Szklarska Poręba, ul. Buczka 2 tel. (+48 75) 754 77 08, faks 754 77 24

116 / EKOGLASS 2010

WSPÓŁORGANIZATORZY / CO-ORGANIZERS Czeskie Centrum w Warszawie 00-556 Warszawa, Aleja Róż 16 tel. (+48 22) 629 72 71, faks 628 33 20 [email protected], www.czechcentres.cz/warsaw Dyrektor: Pavla Foglová Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze Instytucja Kultury Samorządu Województwa Dolnośląskiego 58-500 Jelenia Góra, ul. Jana Matejki 28 tel./faks (+48 75) 752 34 65 [email protected], www.muzeumkarkonoskie.pl Dyrektor: Gabriela Zawiła Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu 50-156 Wrocław, Plac Polski 3/4 tel. (+48 71) 343 80 31-34, faks 343 15 58 [email protected], www.asp.wroc.pl Rektor: prof. Jacek Szewczyk

A

A

Občanské sdružení Člověk na hranici 737 01 Český Těšín, ul. Hlavní 1a tel. (+420) 77 764 12 21, faks 55 871 14 69 [email protected] Dyrektor: Roman Rozbrój ANTENA

ANTENA

Občianske Združenie ANTENA 841 05 Bratysława, ul. Gabčíkova 2 [email protected] Dyrektor: Vanda Sepová

antena ANTENA

nten

Instytut Edukacji Społecznej 50-011 Wrocław, ul. Kościuszki 35b/e tel./faks (+48 71) 728 22 29 [email protected], www.ies.org.pl Prezes: Paweł Dębek PARTNERZY / PARTNERS Solidarność Polsko-Czesko-Słowacka 57-400 Nowa Ruda, ul. Bohaterów Getta 4 [email protected], www.spczs.engo.pl Rzecznik Generalny – Prezes: Mieczysław Dučin-Piotrowski Miejski Ośrodek Sportu i Aktywności Lokalnej 58-580 Szklarska Poręba, ul. Słowackiego 13, Biała Dolina tel. (+48 75) 717 36 14, (+48) 502 215 830 [email protected], www.moksial.pl Dyrektor: Mirosław Tecław

ante ANTENA

antena ANTENA ANTENA antena

Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych Oddział Szkła i Materiałów Budowlanych Zakład Technologii Szkła 30-702 Kraków, ul. Lipowa 3 tel. (+48 12) 257 12 00, faks 423 58 36 [email protected], www.icimb.pl Konsulat Honorowy Republiki Czeskiej 53-326 Wrocław, ul. Buska 5 tel. (+48 71) 798 76 10, faks 798 76 14 [email protected] Konsul Honorowy: Arkadiusz Ignasiak Konsulat Honorowy Republiki Słowackiej 51-214 Wrocław, ul. Armii Ludowej 21 tel. (+48 71) 785 03 69, faks 785 04 44 www.konsulat.slowacji.wroclaw.pl Konsul Honorowy: Maciej Kaczmarski Dom Carla i Gerharta Hauptmannów w Szklarskiej Porębie Oddział Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze 58-580 Szklarska Poręba, ul. 11 listopada 23 tel./faks (+48 75) 717 26 11 [email protected], www.domhauptmannow.pl Kierownik: Bożena Danielska Instytut Polski 814 99 Bratislava Nám. SNP 27, P.O. Box 153 tel. (+421) 2 544 32 013, 2 544 32 030, faks (+421) 2 544 32 016 [email protected], www.polinst.sk Dyrektor: Andrzej Jagodziński Wicedyrektor: Tomasz Grabiński Instytut Polski 110 00 Praga 1, ul. Malé náměstí 1 tel. (+420) 224 214 708, faks 224 223 010 [email protected], www.polskyinstitut.cz Dyrektor: dr Piotr Drobniak Wicedyrektor: Krystyna Krauze Stowarzyszenie Willa Decjusza 30-233 Kraków, ul. 28 Lipca 1943 roku 17a tel. (+48 12) 425 36 38, 425 36 44, 425 36 23, faks 425 36 63 mail: [email protected], www.villa.org.pl Dyrektor: dr Danuta Glondys Stowarzyszenie Kultura na Granicy Przegląd Filmowy Kino na Granicy 43-400 Cieszyn, ul. Szymanowskiego 5/9 tel. (+48) 604 721 427 [email protected], www.kinonagranicy.pl Dyrektor: Jolanta Dygoś

118 / EKOGLASS 2010

Občanské sdružení Education Talent Culture 737 01 Český Těšín, ul. Hlavní třída 1a tel. (+420) 604 605 399, (+48) 668 760 290 Dyrektor: Mgr. Petra Slováček Rypienová Miejska Galeria Sztuki MM 41-500 Chorzów, ul. Sienkiewicza 3 tel. (+48 32) 349 78 75 [email protected], www.galeriamm.art.pl Kierownik: Aleksandra Rej Karkonoski Park Narodowy 58-570 Jelenia Góra, ul. Chałubińskiego 23 tel. (+48 75) 755 33 48, 755 37 26 [email protected], www.kpnmab.pl Dyrektor: dr Andrzej Raj Wicedyrektor: Przemysław Tołoknow Towarzystwo Izerskie 58-500 Szklarska Poręba, Orle 1 tel. kom. (+420) 607 920 541 [email protected], www.orleizerskie.biz Prezes: Stanisław Kornafel Schronisko Stanisław Kornafel Stacja Turystyczna Orle 58-580 Szklarska Poręba, Orle, skr. poczt. 140 tel. kom. (+420) 607 920 541 [email protected], www.orleizerskie.biz Związek Polskich Artystów Szkła 50-156 Wrocław, Plac Polski 3/4 tel. kom. (+48) 506 075 302 [email protected], www.zpas.org Prezes: Jakub Kwarciński

Leśna Huta 58-500 Szklarska Poręba, ul. Kołłątaja 2 tel. (+48 75) 717 23 03 [email protected], www.lesnahuta.pl Właściciel: Henryk Łubkowski Huta Szkła Martin Štefánek 468 61 Desná II, ul. Hutní 519 tel. (+420) 483 383 897, faks 483 383 897 [email protected] Właściciel: Martin Štefánek

SPONSORZY / SPONSORS Elektrociepłownia ELCHO Sp. z o.o. 41-503 Chorzów, ul. M. Skłodowskiej-Curie 30 tel. (+48 32) 771 40 01, faks 771 40 20 [email protected], www.cez.pl Prezes Zarządu, Dyrektor Generalny: Jan Mikulka CEZ Polska Sp. z o.o. 00-124 Warszawa, ul. Rondo ONZ 1 tel. +48 22 544 94 80, faks 544 94 85 Członek Zarządu, Dyrektor Generalny: Petr Ivánek Członek Zarządu, Dyrektor Finansowy: Jaromír Pečonka ZAK Spółka Akcyjna 47-220 Kędzierzyn-Koźle, ul. Mostowa 30a tel. (+48 77) 481 20 00, faks 481 29 99 [email protected], www.zak.eu Prezes Zarządu, Dyrektor Generalny: Krzysztof Jałosiński Hotel Interferie BORNIT 58-580 Szklarska Poręba, ul. Mickiewicza 21 tel. (+48 75) 647 25 03-04, faks 717 28 57 [email protected], www.bornit.interferie.pl Dyrektor: Robert Szuber DGP Dozorbud Grupa Polska Sp. z o.o. 59-220 Legnica, ul. Najświętszej Marii Panny 5e tel. (+48 76) 851 20 26, faks 851 20 26, 201 [email protected], www.dozorbud.pl Prezes Zarządu: Anna Wasila Krajowy Rejestr Długów Biuro Informacji Gospodarczej S.A. 51-214 Wrocław, ul. Armii Ludowej 21 tel. (+48 71) 78 50 340, www.krd.pl Kancelaria Radców Prawnych A. Ignasiak i Wspólnicy 53-326 Wrocław, ul. Buska 5 tel. (+48 71) 798 76 10, faks 798 76 14 [email protected], www.kancelariaignasiak.pl GASPOL S.A. 00-175 Warszawa, Aleja Jana Pawła II 80 tel. (+48 22) 530 00 00, www.gaspol.pl Pensjonat Renifer 58-580 Szklarska Poręba, ul. Kołłątaja 2b tel. (+48 75) 717 37 77, www.renifer.com.pl Pensjonat Orchidea 58-580 Szklarska Poręba, ul. 1 Maja 37c tel. (+48 75) 717 45 60, faks 717 45 50, tel. kom. (+48) 606 323 233 [email protected], www.orchidea.szklarska.net.pl

120 / EKOGLASS 2010

PROJEKT JEST DOFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW MIĘDZYNARODOWEGO FUNDUSZU WYSZEHRADZKIEGO / THE PROJECT HAS BEEN SUBSIDIZED BY THE INTERNATIONAL VISEGRAD FUND PROJEKT JEST DOFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO / THE PROJECT HAS BEEN SUBSIDIZED BY THE LOCAL GOVERNMENT OF THE LOWER SILESIAN VOIVODESHIP

www.umwd.pl

REDAKTORZY MERYTORYCZNI / FACTUAL EDITORS Igor Wójcik, Mariusz Łabiński, Agnieszka Twardowska PROJEKT GRAFICZNY I SKŁAD KATALOGU / DESIGN AND TYPESETTING OF THE CATALOGUE Justyna Fedec ZDJĘCIA / PHOTOGRAPHS Peter Ďuriš – s. 3, 36, 37 Arkadiusz Podstawka – s. 89, 90, 92, 95, 96, 98, 101 Krzysztof Saj– s. 6 Stanisław Sielicki – s. 18, 20, 25, 28, 29, 32, 33, 40, 41, 45, 48, 49, 56, 57, 60, 61, 64, 65, 68, 69, 72, 73, 104, 115 Zygmunt Trylański – s. 4, 11, 13-15, 27, 31, 35, 39, 43, 47, 51, 55, 59, 62, 63, 67, 71, 76, 82-85 Mgr. art. Petra Vrbíková – s. 52, 53 Igor Wójcik – s. 1, 75, 77-81, 86, 87, 122 TŁUMACZENIA / TRANSLATIONS

KOREKTA / PROOFREADING

Helena Jankowska – język czeski Milica Urbániková – język słowacki Wiktor Garliński – język angielski

Katarzyna Kuzborska – język polski / polish text proof-reading Paed Dr. Dana Barančíková – język słowacki / slovak text proof-reading Pavla Foglová – język czeski / czech text proof-reading

PROJEKT LOGO EKOGLASS / EKOGLASS LOGO DESIGN Mariusz Łabiński (w logo wykorzystano projekt kieliszka Agaty Wiejak) / (Agata Wiejak’s glass design was used in the logo) WYDAWCA I DRUK / PUBLISHED AND PRINTED BY SEMATA Sp. z o.o. Bielany Wrocławskie 55-040 Kobierzyce, ul. Wrocławska 7 tel. (+48 71) 373 35 581, faks 373 55 79 www.semata.com.pl WYDAWCA / PUBLISHED BY Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu – Instytucja Kultury Samorządu Województwa Dolnośląskiego The Culture and Art Centre in Wroclaw – Lower Silesian Local Government Institution of Culture 50-101 Wrocław, Rynek-Ratusz 24, Poland NAKŁAD / NAKŁAD 700 egz. / Edition of 700 copies

ISBN: 978-83-929493-7-4