Iets over Ekerse aliasnamen (14de-17de eeuw)

Iets over Ekerse aliasnamen (14de-17de eeuw) * Ward Van Osta

Wie zijn stamboom wil opmaken, zal normaliter zonder veel problemen al snel enkele generaties voorzaten kunnen opsporen, dankzij de registers van de burgerlijke stand. Maar daarmee geraakt men niet verder dan het begin van de 19de eeuw. Wil men verder terug in de tijd, dan kan men terecht in de parochieregisters. Vaak zijn die echter niet of niet volledig bewaard gebleven. Bovendien kan men er in het beste geval slechts mee tot de zeventiende eeuw teruggaan. Wie nog verder in het verleden wil opklimmen, zal aangewezen zijn op divers archiefmateriaal: schepenregisters, oorkonden, cijnsboeken, processtukken, akten van verkopingen, verpachtingen, hypothekeringen, bundels rekeningen enz. Dat zal niet alleen zorgen voor een tijdrovende bezigheid, het zal de onderzoeker ook confronteren met allerlei genealogische “wolfijzers en schietgeweren”. In een vorige bijdrage heb ik al gewezen op enkele van die valkuilen. 1 Zo was het bijvoorbeeld lang de gewoonte (al in de Middeleeuwen) om de eerstgeborene de voornaam van de vader/moeder te geven en het tweede kind de naam van de grootouders. Daardoor kon men in dezelfde familie op hetzelfde ogenblik soms meerdere individuen aantreffen met dezelfde voornaam: bijvoorbeeld de grootvader, de vader en de zoon. Aan de stamboomonderzoeker om ze uit elkaar te houden en zich ervan te verzekeren dat hij de juiste te pakken heeft. Bovendien was het aantal voornamen vrij beperkt en zo liepen er bijvoorbeeld nogal wat mensen rond met de naam Jan, Willem of Peter. Om ze uit elkaar te houden, kregen ze vaak als toenaam de voornaam van de vader, maar dat zette niet direct veel zoden aan de dijk. Nogal wat Peters hadden een vader die Jan heette, of óók Peter; en de vader van nogal wat Jannen heette zelf Jan of Peter. Resultaat: velen werden aangeduid als Jan Janssone, Jan Peterssone, Peter Peterssone of Peter Janssone, en weer zal het voor de stamboomonderzoeker niet eenvoudig zijn om ze met zekerheid van elkaar te onderscheiden. 2 Vooral wanneer bijvoorbeeld zo‟n Peter Janssone een zoon Jan (junior) had, want die kon dan Jan Janssone heten, maar evengoed Jan Peterssone. Indien in het eerste geval Jan Janssone een broer Willem had die Willem Janssone en een zoon die Peter Janssone werd genoemd, mag men ervan uitgaan dat in die familie de naam (Janssone) wellicht erfelijk was geworden.3 1 2

3

Het geslacht De Vriese van Vriesdonk, in: Jaarboek Heemkring Ekeren 26(2008), pp.15-27. Constructies zoals Jan Janssen, waar vader en zoon dezelfde voornaam hadden, kwamen voor, maar waren minder gebruikelijk. Vaak kregen in dergelijke namen vader of zoon een niet-patronymische toeof bijnaam, bijv. henneken luys jan luys zoen, willem willems zone die men heet willem vrancke. (VAN LOON J., Bijdrage tot de morfeemgeschiedenis en -geografie der Nederlandse toenamen, KortemarkHandzame, 1981, pp.73-77). Natuurlijk werden personen ter onderscheiding niet alleen genoemd met de naam van de vader of van de moeder. Ook andere aanduidingen konden worden gebruikt, zoals die van iemands beroep (Jan de Backer), een lichamelijk kenmerk (Peter de Korte) of de plaats van herkomst (Willem van Oostende, Peter de Brabander). Veel van die bij- en toenamen zijn later geslachtsnamen, vaste familienamen geworden. In Vlaanderen hadden de meeste inwoners van de steden al in de Middeleeuwen een vaste geslachtsnaam, bijvoorbeeld Gent en Brugge in de 14de en 15de eeuw. In Noord-Nederland gebeurde dat pas later, bijvoorbeeld in Amsterdam pas in de 16de en 17de eeuw, in Friesland, Groningen en Drente pas in de 18de en 19de eeuw. Het verschil in situatie wordt ook weerspiegeld in de spelling: vergelijk

In mijn vorige bijdrage heb ik beschreven hoe het op die manier kon gebeuren dat twee leden van dezelfde familie een verschillende toenaam hadden of dat binnen een familie met de toenaam Janssone na verloop van tijd de toenaam Peterssone in zwang kwam. Een dergelijk proces heb ik geïllustreerd aan de hand van de naam De Vriese die tot Godens evolueerde.4 In deze bijdrage wil ik een ander fenomeen bekijken:

De aliasnamen Dat de namen lange tijd niet “vast” waren, blijkt ook uit de aliasnamen, namen die gevolgd worden door een bijnaam voorafgegaan door “alias” of “die men heet”, bijvoorbeeld Jan Smits alias Coppens of Jan Smits die men heet Coppens. Daarbij kon het gebeuren dat na verloop van tijd de aliasnaam tot de eigenlijke familienaam werd. Personen die, in ons voorbeeld, Coppens heetten, waren dan afstammelingen van voorouders die Smits heetten. Weer een valkuil voor de genealoog. Uit de Antwerpse schepenregisters (afgekort als SR) van de 14de tot de 17de eeuw heb ik een aantal Ekerse aliasnamen verzameld, d.w.z. namen van inwoners van de Heerlijkheid Ekeren of althans bezitters van eigendommen in Ekeren. Ik bekijk hier de namen gegroepeerd volgens de familieverwantschap. Om de leesbaarheid te vergroten werden de in de registers gebruikte afkortingen opgelost en hoofdletters gebruikt voor de namen. In zijn geheel illustreert dit overzicht de hoger vermelde problemen. Streeckart en Vestman Onze oudste aliasnaam dateert van 1396, namelijk Jan Streeckart alias Vestman. Hij was op dat ogenblik weduwnaar van Agnes van Campdonc en verkocht aan Laureis Vanden Venderbossche een rente op land in Brasschaat. Enkele jaren later, in 1399, verschijnt ene Jan Vestman, maar vermoedelijk gaat het niet om dezelfde persoon.5 Hij wordt vermeld als Jan Vestman alias Vander Heyden; hij woonde in Muisbroek en was de zoon van wijlen Arnout Vestman. Hij verkocht een rente op diverse percelen, totaal 42 gemeten, in Muisbroek. De naam Streeckart heb ik verder niet aangetroffen. Neys en Van Arkel In 1399 kocht Arnoud Neys alias Van Arkel van Gielijs vanden Einde, zoon van wijlen Godevaert, een rente op diens hofstede in de Kaart, gelegen tussen de hofstede van Aernout vanden Einde en de straat.6 Leys of Leyers en Bervoets Op kerstavond 1397 verkocht Jan Leyers alias Leyers sone aan Jan van Vlinkenborch land in Leiderwijk tussen het land van Gheraert van Tichelt en Lysbet Sley(er)s. Vermoedelijk was hij niet verwant aan 1471 Jan Bervoets alias Jan Leys, wonend op de Mik en gehuwd met

4

5 6

Vlaamse namen zoals De Cueninck, De Backer met de Noord-Nederlandse De Koning en Bakker. (UITMAN C.J., Hoe komen we aan onze namen, Amersfoort, 1974, p.53,188). Vergelijk VAN LOON o.c., p.69 in verband met het erfelijk worden van familienamen: “De overgang van een niet-erfelijk naar een erfelijk patroniem kan in feite slechts door genealogisch onderzoek worden uitgemaakt. De overgangsperiode kan om allerlei redenen immers van geslacht tot geslacht verschillen.” Respectievelijk SR1,100r (12.2.1396) en SR2,206v (21.10.1399). SR1, 217v (7.7.1399).

Margriet Thijsmans. Hij verkocht aan Jan Van den Putte een rente op de helft van zijn hofstede van omtrent 34 bunder op de Mik. 7 Vanden Rame en Vanden Zande In 1399 verkocht Willem vanden Rame alias vanden Zande aan Jacop Mulaerts, zoon van Floris, een rente op land in het Essenhout, gelegen tussen huis en hof van Claus vanden Rame en huis en hof van Zegher vanden Rame. 8 Smit(s)/Smeets en Coppens In de 15de eeuw woonde in Ekeren ene Jan Smit alias Coppens. Hij was de zoon van Jacop Smeets, die ook wel Coppen Smeets zal genoemd zijn, en die getrouwd was met Kerstine Brax, dochter van Henric Brax. Het echtpaar had een dochter Machteld. In 1406 kocht Jan van Willem van Baerle van den Boeme, zoon van wijlen Willem, een rente op een hofstede op de Oude Gracht, gelegen tussen het land van de vrouwe van Putte en het land van de abdij van Tongerlo, samen met 5 bunder ernaast gelegen, tussen de gronden van de voornoemde abdij en het land van Peter Jan Nouts.9 Later treffen we deze Jan Smit alias Coppens nog geregeld aan. In 1417 kocht hij van de weduwe van Claus Engels een rente onder andere op een stede in de Bist. In 1419 kocht hij samen met zijn dochter Machteld een rente op huis en grond van Liesbet, dochter van Willem Ghiseler, gelegen in Klein Muisbroek. In hetzelfde jaar kochten ze van Claus vanden Eynde, zoon van Aert vanden Eynde en getrouwd met Heylwich Cullaerts, een rente op hun stede in Muisbroek en een perceel grond aldaar tussen Willem Giels en het land van de kapelrie van Ekeren. Nog steeds in hetzelfde jaar kochten ze van Katlijne vander Bruggen, weduwe van Willem Cullaerts, een rente op twee percelen grond in Muisbroek. In 1420 blijkt onze Jan Smit van Ekeren ook een deel van een rente te heffen op een huis met 6 bunder grond gelegen te Brasschaat op de Mik en eigendom van Jan Nout Zebrechtssone. 10 Jaren later treffen we zijn naam nog aan wanneer sommige van zijn vroegere eigendommen vermeld worden. Zo in 1490 en 1494 als “Jan coppen smeets erve” in het Voshol en in 1503 als “Jans de Smit erve” in Vriesdonk. 11 Mogelijke afstammelingen van Jan Smit: Appelmans, Storm, Thijs? Een verwante van onze Jan Smit Coppens (= „zoon van Jacop‟) is misschien, mede gezien de voornaam, ene Jacop Smit, die in 1515 en 1523 verschijnt als Jacop Smit alias Appelmans en die bezittingen had in Brasschaat-Zand.12 Een andere kanshebber is Adriaen Smit, wonend in Brasschaat-Zand, in 1544 vermeld als Adriaen Smit alias Thijs, zoon van Mathijs, en blijkens zijn bezittingen wel verwant aan vermelde Appelmans. In 1554 wordt hij vermeld als Adriaen Smit diemen heet Thys.13 Een mogelijke verwante lijkt ook Peter Storm alias Smit, getrouwd met Gheertruyt Ghybs, in 1540 wonend in de Donk en zoon van wijlen Jan Smit.14

7 8 9

10

11 12 13 14

Respectievelijk SR2, 63v (1397 kerstavond) en SR79, 269v (1471). SR1,235v (25.11.1399). SR1,365v (17.11.1406). Coppen is een verkorte vorm van Jacop. De vormen De Smit, Smit(s) en Smeets worden geregeld door elkaar gebruikt. Respectievelijk Error! Main Document Only.SR5,565r (1417, Janne tsmit diemen heet coppens), SR6,177v (20.6.1419, Jan tsmit alias Jan coppens), SR6,202v (25.11.1419, Janne tsmit alias copens & dochter machtelden), SR6,223r (27.1.1419, Janne smit alias coppens & dochter machtelden), SR6,295r (27.2.1420, Janne tsmit alias Coppens). SR97,230v (1490) en SR123,284r (1503). SR148,116r (18.7.1515) en SR164,324v (21.5.1523). SR213,89v (5.12.1544, Adriaen Smit alias thijs mathyssone); 1554, SR252,284v. SR197,470v (18.3.1540, Peter Storm alias Smit Jansz. wijlen).

Vander Voort en Van Malle In Brasschaat woonde Hendrick vander Voort alias Van Malle. Hij was de zoon van wijlen Henrick vander Voort en verkocht in 1406 aan Johannes Mengiaert een rente op twee bunder land te Brasschaat, gelegen tussen het land van Jacob Vleminx en dat van Jan Deckers, evenals op zijn huis aldaar, gelegen tussen het huis van Peter Brands en dat van Jan Deckers. In 1409 verkocht hij weer een rente op bezittingen in Brasschaat, dit keer aan Aerd vander Muyden: op een stede van 7 gemeten, gelegen tussen het land van Peter Brands en dat van Jan Deckers, op 5 gemeten gelegen tussen Jan Deckers en Jacob Vlemincx, en op 2,5 gemeten beemd daar dichtbij, in de Elshout, palend aan de beemd van het Elisabethhospitaal van Antwerpen (tgasthuysbemd van Antwerpen).15 De Wale, Giels en Van Vlinckenborch In 1409 verkocht Peter de Wale alias Peter Giels aan Margriet, dochter van wijlen Jan Smets, een rente op percelen in Brasschaat: 5 bunder land gelegen tussen het goed van de abdij van Sint-Bernaards en het goed van Jan Vlinckenborch (genaamd Buitenmansgoed) en 1,5 bunder beemd in de Elshout, tussen het goed van de Kartuizers en dat van Jan Giels. In 1417 verkocht hij aan Lysbet Zwanaerds, dochter van kleermaker Jan Zwanaerds, een rente op zijn stede van 16 bunder te Brasschaat, gelegen tussen de eigendommen van Jan Vlinckenborch en van Jan Kempe. 16 Vermoedelijk waren Peter en Jan Giels verwant en was er ook verwantschap met Jan (van) Vlinckenborch. Die laatste werd namelijk in 1452 zowel vermeld als Jan Vlinckenborch claessoens alias Jan Giels, als Jan Giels alias Van Vlinckenborch en als Jan Vlinckenborch diemen heet Giels!17 Als dit geen voer voor genealogen is: Jan Vlinckenborch is de zoon van Claes (claessoens), maar toch heet hij ook Jan Giels, dus zoon van Gielis! Of het bij ene Jan Gielissone alias (de) Raet om dezelfde gaat, is voorlopig onzeker. 18 Ghiseleer en Coels In 1417 treffen we Jan Ghiselere alias Jan Coels aan, wonend in de Schriek. 19 Vermoedelijk mag hij niet verward worden met Jan Bastijn alias Coels. In 1419 verkocht deze man aan Margriet Skeysers en haar zoon (verwekt door Sulpicius van Meerhout) o.m. een rente op vier gemeten land in het Voshol, gelegen tussen het land van het St.-Elisabethhospitaal en dat van de kinderen van Peter Bastijn. In hetzelfde jaar was hij ook betaling verschuldigd aan Liesbet en Katelijne, de natuurlijke kinderen van Wouter Lathouwers en Lysbet Bastijns; het ging om een rente op een bunder land in het Voshol, gelegen tussen het land van Jan Bastijn en dat van de kinderen van Peter Bastijn. We zien hier hoe de naam Bastijn(s) blijkbaar al minstens een vaste familienaam in wording was.20 Van der Heyden, Van den Beemden en Michiels Eerder hebben we al ene Jan Vestman alias Van der Heyden ontmoet. De naam Vander Heyden was in de streek vrij frequent, wat niet hoeft te verwonderen in een heerlijkheid waar men niet om een beetje heide verlegen zat. Het is evenmin verwonderlijk dat Van der Heyden

15

16

17 18

19 20

Respectievelijk SR1,371r (2.1.1406 oude stijl, henric vander voort alias van malle filius wilen henric vander voort) en SR3,17v (9.9.1409, Henric vander voort alias van malle). Respectievelijk SR3,5r (14.6.1409) en SR5,468v (5.7.1417, met een voor Brasschaat zeer vroege vermelding van een beroep). Respectievelijk SR45,313v en SR45,334v en 264, 276v. In 1426 verkoopt hij een rente op land in Vriesdonk; in 1437 koopt hij een rente op een deel van een stede in Vriesdonk (respectievelijk SR12,223r en SR18,118r). SR5, 484v (20.11.1417). Respectievelijk SR6,123r (31.10.1419) en SR6,148v.

ook vaak als aliasnaam optreedt. Daar het aantal voornamen relatief beperkt was, valt daarbij niet altijd met zekerheid uit te maken over welke Van der Heyden het gaat. In 1420 treffen we Peter Vander Heyde alias Vanden Beemde aan. Hij was gehuwd met Liesbet Jaghers, dochter van Jan Jagers en Marie Drex, en kocht van Jan Claus Willemssone een rente op twee bunder te Ekeren in het Goor. Hij had een zoon Aerd (Aert Jan Peterssoens die men heet Vander Heyden), die zelf een zoon Jan had, die Jan Aerd Peterssone vander Heyden werd genoemd, en twee dochters, Lysbet en Kerstine. Een ervan, Jan Aerd Peterssone dochter, had zelf een dochter, in 1449 vermeld als Katline, dochter van wijlen Jan Aerd Peterssone dochter alias Vander Heyden.21 De familie Van der Heyden had bezittingen op de oostkant van Vriesdonk (“te vriesendonc op doesteynde”), waar we zowel Jan Van der Heyden als Aerd Van der Heyden aantreffen. Bovendien evolueert er daar een zekere Joris Van der Heyden, maar de familierelatie is vooralsnog niet duidelijk; hij wordt in 1463 als “wijlen” vermeld. 22 Een zuster van Aerd Van der Heyden, Margriet Van der Heyden, was getrouwd met Jan Ghyben, die haar twee kinderen naliet, Jan en Liesbet Ghyben. Van Jan Van der Hofstad alias Van Elshoute kochten in 1451 de weduwe en haar kinderen samen met haar broer Aerd een hypotheek af op hun stede in Vriesdonk, gelegen naast het erf van de kinderen van Aerds broer.23 Een Wouter Van der Heyden had een zoon Jan, genaamd Jan Vander Heyden alias Woyts (=Wouters), en een zoon Wouter, gewoon Wouter Vander Heyden genoemd, net zoals zijn vader. Deze Wouter junior en zijn kinderen woonden in Brasschaat en in 1459 ontving hij van zijn broer Jan diens goederen in Brasschaat; later, in 1471, zou hij van broer Jan nog land in Brasschaat kopen. Dat gebeurde na de dood van hun vader Wouter (Woyts), waarna Jan vermeld wordt als Jan vander Heyden Wouterssone wilen alias Woyts, terwijl zijn broer gewoon Wouter Vander Heyden bleef. 24 Een zoon van Jan was Matthijs Van der Heyden, die met zijn kinderen in Voshol woonde. 25 Een andere Van der Heyden, wellicht eveneens een zoon van Jan, was Michiel Van der Heyden, wonend in Vriesdonk.26 Die had dan weer een zoon Jan, uiteraard Jan vander Heyden alias Michiels genoemd. In 1490 verkocht hij (Jan vander heyden alias Michiels, michielssone in vriesendonck) aan Jan Jacop Theeus in het Voshol een stede van een half bunder aldaar, tussen het erf van Jan Coppen Smeets, dat van Cornelis de Hase en dat van Margriet Goedens. Hij stelde daarbij percelen in pand gelegen in het Voshol en op de Donkse Akker. In 1503 verkocht hij (Jan vander heyden alias Jan Michiels) aan Hendrik Cluetinck een rente op zijn stede van 18 gemeten in Vriesdonk, palend aan het erf van Jan de Smit, dat van Jan Ghybs en de straat. In 1512 blijkt hij (Jan vander heyden alias michiels) getrouwd met Marie Wraechs, dochter van Cornelis. Het echtpaar verkoopt dan zijn stede van 90 gemeten op het oosteinde van Vriesdonk, palend aan het erf van Jan Bollaerts, aan dat van Wouter de Moer, de straat en de Donkse Akker. In 1521 verkoopt hij nog aan Marie Bacx, weduwe van Jan de Hertoge, een rente op een stede van een half bunder in Vriesdonk. 27 21 22

23 24 25 26 27

Respectievelijk SR6,303r (13.3.1420), SR41,407v (1449) en SR43,279 (1450). Vermeldingen van deze Van der Heydens, bijvoorbeeld Jan: SR18,118r (1437), SR41,407v (1449), SR51,122v (1456), SR51,189rv (1456), erfgenamen Jan Vander Heyden SR66,101v (1463); Aerd: SR44,115r (1451), SR51,189r (1456); Joris: SR44,115r (1451), SR51,189r (1456), SR53,201r (1457), SR59,41 (1460), SR65,159v (1463), SR75,76v (1469) der wedewen wilen Jorijs vander Heyden; Peter: SR51,189r (1456). SR44,240 (1451). Respectievelijk SR52,174v (1456), SR57,79v (1459), SR79,5 (1471). SR51,154v (1456); SR90,9r (1476); SR101,225r (1492). SR65,159v (1463). Respectievelijk SR97,230v (1490); SR123,284r (1503); SR142,38v (18.12.1512); SR159,192r (31.7.1521). Error! Main Document Only.1526 SR169,10v Jan Vander Heyden diemen

heet Jan Michiels.

Niet erg lang daarna zal hij overleden zijn; in 1526 wordt hij vermeld als “wijlen”. Hij had minstens vier kinderen, Michiel, Katelijne, Adriaen en Cornelis. Ze worden respectievelijk Katline vander heyden alias Michiels, Adriaen vander heyden alias Michiels, Michiel vander Heyden en Cornelis vander heyden genoemd. In 1526 was Katelijne al weduwe van Peter van Schooten. In dat jaar verkocht ze aan haar broer Michiel een rente op een stuk land van drie gemeten, genoemd Molenhof en gelegen in de Donk aan de (oude) Katerheidemolen en palend aan het erf van Wouter de Moor, de straat en het bos van Michiel. In 1529 verkocht Adriaen aan Franchoys van Ghiessen, “voerspraker tantwerpen” (d.i. advocaat, procureur), een rente van 4 Karolusgulden op een stede te Vriesdonk tussen de Molenstraat, de beek en het erf van zijn broer Cornelis. 28 Van den Elshoute De Elshout was (en is) een buurt op de grens van Brasschaat en Schoten. Net zoals “heide” komt ook deze buurtaanduiding een aantal keren voor als bijnaam. Om te beginnen was er in 1426 Jan van Elshoute alias Heyns, die bezittingen had in Brasschaat. Wat later, in 1430, treffen we ene Willem van Brouchoven alias vanden elshoute aan, die eveneens bezittingen had in Brasschaat. De volgende in de rij is Jan van der hofstad alias van elshoute, die woonde in Vriesdonk en in 1451 een rente op een hofstede aldaar verkocht aan Aerd van der Heyden en de kinderen van Jan Ghyben en Margriet van der Heyden, de zuster van Aerd (zie hoger bij Van der Heyden). In 1456 verkocht hij aan Willem Van de Perre de bewuste stede. Onze laatste drager van de bijnaam is Jan Amelrycx alias vanden elshoute, nogmaals iemand met bezittingen in Brasschaat.29 Heyns en Wouters In de 15de eeuw woonde er in Ekeren een vruchtbare man. Hij heette Nicolaas Heyns, maar werd gewoon Claes of Claus Heyns genoemd met één van de afgekorte vormen van Nicolaas. Een andere vorm was Cool (van niCOLaas) en die zullen we ook ontmoeten bij de familie Heyns. Onze Claus/Claes Heyns had minstens 5 mannelijke kinderen: Wouter, Aerd, Jan, Cornelis en Hendrik. De eerste heette Wouter Claus Heyns, de tweede Aerd Claus Heyns of Aerd Claes Heyns; we treffen ze allebei aan vanaf 1452 en wonend in de Kaart. Later (1471) verschijnen Jan en Wouter als Jan ende Wouter Claus heyns alias Jan Woyts.30 Cornelis Claus Heyns woonde net zoals Aerd in de Kaart, maar later (1467) blijkt Cornelis verhuisd naar Muisbroek en verkoopt hij diverse goederen in de Kaart.31 Ook broer Hendrik (henrick claes/claus heyns) woonde in de Kaart.32 Aerd Claus Heyns had een zoon die de naam Claus kreeg, ook in de Kaart woonde, en in 1497 en 1500 respectievelijk vermeld staat als Claus heyns aertssone alias coel aerts heyns en Claus aerts alias cool aert claus heynssone. 33 Ghyseler, Brant en Vleminc In 1406 woonde te Brasschaat in de wijk Zand ene Jacop Vleminc, naast ene Peter Brand. 34 De twee namen komen we verder nog tegen als aliasnamen, namelijk vanaf 1450 als Jan 28 29

30

31 32 33 34

Respectievelijk SR169,311v (13.7.1526); SR176,391r (3.2.1529). SR12,148r (31.8.1426); SR16,406v (28.10.1430); SR44,240r (1451); SR51,122v (1456); SR61,275v (1461). Respectievelijk SR45,451r (1452); SR55,317 (1458); SR61,124v (1461); SR79,247r (1471); SR210,291r (1543) Wouter Claus Heyns erve. Respectievelijk SR61,124v (1461); SR71,185v (1467). SR67,201r (1464); SR72,191v (1467). SR111,116v (1497); SR118,7r (1500). Beide SR1,371r (2.1.1406) en SR3,17v (9.9.1409).

Ghyseler/Ghijseleer alias Vleminc, op de Mik, en zijn halfbroer Jan Ghyseler alias Jan Brant of Jan Ghyseler(e) alias Brant in Zand/Elshout.35 In 1461 verschijnt de ene als Jan Ghyseleeren alias Vleemynck, in 1468 heten ze respectievelijk Jan Ghysseleere alias Jan Brant en Jan Ghysseleere alias Vleeminc, in 1469 heet deze laatste Jan Ghysseleere alias Jan Vleeminc, en in 1470 gewoon Jan Vleemminck. Hij blijkt in 1470 twee kinderen te hebben: Peter en Marie. 36 Jan Ghijseleer had een dochter Katelijne, die in 1460 als weduwe van Huybrecht Heermans goederen in Brasschaat overdroeg aan haar neef Thomaes Ghijseleren alias Maes (= Thomas), die elders Thomaes Ghijsseleers alias Brant wordt genoemd en in 1469 Thomaes Ghysseleere alias Brant.37 Jan was ook de oom van de gebroeders Cornelis en Anthonis Ghyseleeren. 38 Vele jaren zullen de namen ter plaatse verder leven. Zo ontmoeten we bijvoorbeeld in 1544 Matheeus Brant in Brasschaat Zand/Elshout en in 1563 Margriet Ghysseleere alias de Vleeminck, moeder van wijlen Gielis de Vriese Aertssone. 39 Van den Schriek en Marien In Hoogboom, in de wijk Oude Gracht woonde in 1450 Jan van den Scrycke alias Jan Marien en zijn kinderen Peter en Katlyn van den Scrycke. Hij wordt verder geregeld vermeld als Jan van den Schrieke alias Jan Marien, als Jan van den Schrieke alias Marien, Jan van den Scrieke alias Marien, Jan van den Schriecke alias Marien, Jan van den Scrieke diemen heet Marien of gewoon als Jan van den Schrieke.40 Zijn broer Faes van den Schrieke alias Marien of Faes van den Scrieke alias Faes Jan Marien was getrouwd met Katlijne van Ulencote en woonde eerst in de Kaart, later in Oosterweel. 41 Een andere broer heette Aerd van den Scrieke en woonde zoals Jan in Hoogboom. 42 Blijkbaar staan we hier al voor een erfelijke familienaam. Van de Wouwer en Claus Ene Lysbeth Pekelharincx, dochter van Claus Pekelheerinc, was getrouwd met Jan van den Wouwer alias Jan Claus, later vermeld als Jan van den Wouwer alias Jan Claes.43 Zowel Claus als Claes zijn verkorte vormen van Nicolaas. Van Sinte Gorics en De Sluyter(e) Met bezittingen in de buurt van Katerheide, Donk en Blidensvoort (later Zwaantjesbrug, grens Schoten/Merksem) treffen we Peter van Sinte Goricx alias de Sluyter(e) aan, getrouwd met Liesbeth Ecdorens, in 1457 als Egdorens vermeld. Het paar had ook bezittingen in Brasschaat en Voshol maar woonde zelf onder Merksem, nabij de grens met Ekeren. De zoon van Peter van Sinte Goricx diemen heet de Sluitere heette Cornelis van Sinte Goricx. 44 Grootheer en De Beer

35 36 37

38 39 40

41 42 43 44

SR43,235r (1450); SR44,200r (1451); SR51,325v en 477v (1456); Jan Ghysseleers SR59,310r (1460). SR62,38v (1461); SR74,61r (1468); SR75,139r (1469); SR77,114v (1470); SR77,272r (1470). SR59,310r (1460); SR60,11r (1460); de identiteit blijkt uit de beschrijving en situering van de overgedragen percelen; SR75,139r (1469). SR60,204rv (1460). SR213,89v (5.12.1544); SR295,124v (10.5.1563). SR43,283r, 381v, 416v (1450); SR46,174v (1453); SR47,195v (1453); SR91,159v (1477); SR70,281r (1466). SR45,506r (1452); SR67,32v (1464). Faes is een korte vorm van Servaes of Bonifatius. SR55,207v (1458). Respectievelijk SR45,451r (1452); SR55,317r (1458). SR48,291v (1454); SR51,98r (1456); SR53,201r (1457); SR73,245r.

Peter Grootheer alias De Beer of Peter Groothe(e)re alias De Beer woonde medio 15de eeuw in de Kaart/Vriesdonk, en werd in 1467 en 1473 ook gewoon Peter De Beer genoemd. 45 Hij was de zoon van Wouter en verschijnt daarom in 1476, na zijn vaders dood, als Peter Groetheer alias De Beer Wouterszone wilen (= zoon van wijlen Wouter). Peter had een natuurlijke dochter Lysbet bij Marie Van den Eynde. 46 Een verwante van Peter, wellicht zijn broer, was Jan Grootheere alias De Beer, die in Brasschaat woonde, maar ook bezittingen had in Kaart en Voshol; hij werd in 1473 ook gewoon Jan De Beer geheten.47 Zijn zoon Jan werd Jan de Beer Janssone genoemd. 48 Zijn dochter, Johanna Grootheers alias De Beer, gehuwd met Jan Peter Willemssone, staat in 1521 vermeld als Johanne grootheers alias sbeeren Jans dochter wijlen (d.i. dochter van wijlen Jan De Beer).49 In Vriesdonk, ten slotte, woonde ook ene Geert Grootheers, maar eventuele familieverwantschap met de eerder genoemden is vooralsnog niet duidelijk. 50 De naam Grootheer zou later verdwijnen ten gunste van De Beer, duidelijk familienaam en gereflecteerd in toponiemen zoals Berenbos: het bos van Jan De Beer = des Berenbos = sBerenbos = Berenbos.51 Van der Biest en Bertels In 1456 verkocht Jan vander Biest alias Bertels, samen met onder meer Peter Kudse en Jan Vlinckenborch een hele reeks eigendommen in Vriesdonk, Brasschaat en Laar, terwijl hij ook eigendommen in Vriesdonk kocht, die hij het volgende jaar zou overdragen aan Jan De Vries alias Godens. Hij wordt vermeld als Jan vander biest alias berthels, Jan vander byest alias berthels en in 1463 als Jan vander biest alias Jan berthels. 52 Van den Eikenberg en Thijs In Hoogboom woonden medio 15de eeuw de gebroeders Jan, Denijs en Gielys van den Eyckenenberge alias Thijs. De tweede verhuisde naar Muisbroek en werd in 1466 aangeduid als Denijs van den Eyckenenberge alias Denijs Thijs, wanneer hij land in Hoogboom verkocht, onder meer palend aan het erf van de broers Denijs, Jan en Gielys. 53 Hendricks en Bosschaert In 1460 verkocht Aerd Henricx alias Bosschaerts land in Vriesdonk. Een familielid (broer?) heette Jan. Die had een dochter Margriet, getrouwd met Ghisel van den Hese en wonend in Hoogboom. Ze wordt vermeld als Magriet Jan Heinricxs dochter alias Magriet Bosschaerts.54 Van Zantvliet en Heylen

45

46 47 48 49 50 51

52 53 54

SR49,150r (1454); SR61,208v (1461); SR66,101v (1463); SR67,202v (1464); SR71,185v (1467) peters beeren erve; SR84,330v (1473) peter de beer; SR85,315r (1474); SR88,186v (1475); SR89,231r (1476); SR90,9r (1476). SR77,61v (1470); SR81,15v (1472). SR67,201r, 204v (1464); SR84,330v (1473) Jans beeren land (in de Schoolbroeken). SR121,115r (1502). SR159,325v (1521). SR75,238v (1469) gheerd grootheers erve. Vergelijk bijvoorbeeld 1396 Jans beren bogaert (SR1,131v), 1424 gheerts beren goet (SR10,292r), 1443 peter sbeeren kynderen (SR32,672r), 1463 peters de beer erve (SR66,134r) etc. (VAN OSTA W., Toponymie van Brasschaat, 1995, p.304). SR51,189r (1456); SR52,57r (1456); SR54,250r (1457); SR66,36v (1463). SR55,207v (1458); SR70,281r (1466). SR59,41r (1460); SR61,67v (1461).

In de Kaart woonde Jan van Zantvliet alias Jan Heylen, ook vermeld als Jan van Zantvliet alias Jan Heilen.55 Zijn zoon heette ook Jan en werd aangeduid als Jan van Santvliete alias Heylen Janssone en Jan van Santvliet alias Jan Heylen.56 Claussone en Willems In 1463 ontmoeten we op Eikelenberg Jan Willem Claussone alias Jan Willems, in 1477 vermeld als Jan Willem Claussone diemen heet Jan Willems en in 1478 ook genoemd Jan Willem Clayssone.57 De Bye en Mattheeus In 1477 was in het Voshol Margriet Goens, dochter van Jan, weduwe van wijlen Jacop de Bye alias Jacop Matheeus. Die Jacop had een zoon Jan, die Jan de Bye Jacopssone alias Jan Coppens werd genoemd of later gewoon Jan de Bie alias Coppens.58 Hij verschijnt in 1492 als wonend in het Voshol en in 1565 als wonend in het Laar, nadat hij daar een hofstede had gekocht. Van der Male en Zuweels (shouweels) Voornoemde Jan Jacop Theeuszone, wonend in het Voshol, verkocht in 1494 een rente op een eigendom aldaar aan Jan van der Male alias Suweels, echtgenoot van Margriet de Beuckelaar (sboekeleeren). Een jaar later treffen we hem daar als Jan van der Male alias Zuweels aan, zoon van wijlen Gielis, en nog een jaar later ontmoeten we zijn dochter, Lijsbeth van der Male alias Shouweels, Jans dochter.59 Van Eynde en Stoffels In de Kaart woonde Laureys van Eynde alias Stoffels. We zien hem tussen 1543 en 1565 geregeld bezittingen verkopen, zowel in de Kaart als in Brasschaat en Vriesdonk. 60 Tot slot volgt hier nog een lijstje van aliasnamen die in het verzamelde materiaal zelden voorkomen, in principe slechts één maal: 1398 Jan Dycstrate diemen heet Jan Huyghe (SR2 f130v) 1399 Jan Kerstiaen alias Taen Vleeschouwer (SR1,247v) 1399 Arnout Thijs diemen heet Vanden Vekene Mathijs sone (SR2 f290v) 1418 Jan Willemssone alias Jan Sueten (SR6,14v) 1414 Janne Robbrechts diemen heet Jan Ghijbs (SR4 f207r) 1417 Willem Cloet alias Willem Tac (SR5 f467r) 1417 Janne den Canter diemen heet De lange Canter (SR5 f467r) 1418 Jan vander Reke alias Hantoen (SR6,43r) 1418 Jan de Veyter alias Jan Weyts (SR6,77r) 1421 Jan Jacops alias In de Crone; zijn zoon heet Jan Jacopszone (SR7,235r) 1428 Jan Brac alias Heyns en vader Heinric Brac (SR14,365v) 1458 Lysbet Blerincx alias Beeus (SR55,367v) 1425 Jan Robbrechts alias Ghybs (SR11,206v) 55 56 57

58 59 60

SR61,124v (1461); SR95,350r (1479). SR138,11r (1510); SR145,156r (1514). SR66,101v (1463); SR70,281r (1466); Error! Main Document Only.SR91,159v (1477); SR94,138v (1478). SR92,204r (1477), SR101,225r (1492), SR301,127v (1565). SR106,192v (1494); SR107,7r (1495); SR109,23v (1496). SR210,291r (1543); SR210,333r (1543); SR210,333r (1543); SR257,359r (1555); SR260,230r (1556); SR263,81r (1557); SR304,183v (1565).

1447 Peter van Ammerloe alias Gheens (SR39,394r) 1453 Jan Aerd Mertens alias Van Loenhout (SR46,9v) 1453 Aerd Nijs Slaetszone alias Aerd van Oest (SR46,201v) 1453 Henrick van Vorssele alias Wisch (SR47,137v) 1454/1457 Anthony/Anthonis van Hambroeck alias vander Beversluys (SR49,297v; SR54,118r) 1456 Lysbet Dycstraets alias Aerts en broer Godevaert Dycstrate (SR52,72v) 1456 Peter van Baerle alias van Belle en zuster Lysbet (SR52,114v) 1456 Aerd Nijs alias van Oest (SR52,114v) 1456 Jan van Welle alias van Baerle (SR52,174v) 1457 Jan de Winter alias de Zuere (SR53,275r) 1457 Cornelis van Quaderibbe alias De Coninck (SR54,330r) 1461 Peter van den Hese alias Peter Wynne (SR61,95v) 1466 Jan Stevens diemen heet Jan van Buyten (SR70 f331v) 1467 Jan van Lint alias Van Buyten Henricxsone (SR72,54v) 1467 Matheeus van Achtenrijt alias De Tuyteleere (SR72,191v) 1470 Aert van Houte Godeverts zone alias Aert Godevaerts (SR77,272r) 1471 Jan Bervoets alias Jan Leys (SR79,269v) 1471 Henrick Stevens alias de Witte (SR80,77v) 1473 Wouter Caluwaert alias Moens (SR83,251r) 1473 Wouter van der Vorst alias Wouter Ghys/Ghijs (SR84,66r, 330v) 1475 Henrick vanden Woelputte alias Eykens (SR88,278r) 1476 Katlijne en Marie van Houterle alias De Kempeneer (SR90,70r) 1477 Andries van Houte alias De Kempeneer (SR91,168r) 1478 Aert van den Houte alias Aert Peters (SR94,137r) 1478 Aert Fyen Diericxzone diemen heet Aert Diericxz. (SR94,138v) 1478 Jan Meermans Claussone diemen heet Jan Claus (SR94,281) 1479 Jan Stevens Henricxzone wijlen alias Jan van Buyten (SR95,147r) 1479 Lodewyck de Pierefite alias Thermoeye (SR95,163r) 1479 Magriete Svriesen alias Achterlincx (SR96,5r) (= De Vries) 1479 Willem de Smit alias De Pape (SR96,294r) 1493 Henrick Goessems alias De Lepeleer en neef Henrick de Lepeleer Janssone (SR104,163v) 1495 Jan Willemssone alias Van Nispen (SR108,150r) 1502/1504 Peter van den Vekene alias Lauwers (SR121,115r; SR125,124r) 1513 Jan Verstraten alias Nijs (SR144,238v) 1515/1523 Jacop Smit alias Appelman(s) (SR148,116; SR164,324v) 1524 Jan Caris alias de harnaschmakere (SR166,3r) 1532 Jan Goossens alias Wouters (SR181,304v) 1547 Pauwels Godevaerts al. de Woest (SR227,229r) 1547 Peter van Eynde alias Neve Peterssone wijlen (SR227,349r) 1540 Peter Storm alias Smit Janszone wijlen (SR197,470v) 1542 Jan de Weert al. blootshoots gorissone wijlen (SR208,228v) 1544 Adriaen Smit alias Thijs Mathyssone (SR213,89v) 1553 Henrick van de Velde alias Crychsman Janssone wijlen (SR248,257v) 1554 Jan de Weerdt diemen heet Ghoris SR252,257v 1554/1556 Anthonis Symons/Symoens alias Van Lake/Laken (SR253,179r; SR259,52r) 1556 Jan van Eynde alias Breemdonck (SR259,131v) 1557 Pauwels van Luysterborch Godevaertssone wijlen alias Pauwels Ghoens (SR265,158v) 1567 Margriet Ryuen alias Smit (SR313,48v)

1572 Marie Thys alias Zwaen (SR332,547v) 1578 Jan Thielens diemen heet Broers (SR354,326) 1583 Joos Celen alias Van Helmont (SR375,16v) 1612 Mathys Soys alias De Coninck (SR499,297r)

Slotwoord De lijst van hier besproken of vermelde aliasnamen maakt uiteraard geen aanspraak op volledigheid. Wel is het tijdens het verzamelen duidelijk geworden dat aliasnamen geleidelijk zeldzamer worden met het verstrijken van de tijd. Dat hoeft niet te verwonderen, daar vaste familienamen ook op het platteland steeds meer in zwang kwamen en uiteindelijk de norm werden.