Ideeën voor energiezuinig wonen
1
Praktische tips voor een energiezuinig huishouden
Deze brochure wil u wegwijs maken hoe u op een eenvoudige manier energie kunt besparen in de woning. Energie besparen is niet alleen goed voor het milieu. U kunt er ook heel wat centen mee besparen. Energie besparen start met een goed concept van de woning, een doorgedreven isolatie en een verwarmingsinstallatie met een hoog rendement. Andere aandachtspunten zijn energiezuinig koken, koelen en vriezen, wassen, drogen, strijken, verlichten, warmwaterbereiding, sluipverbruik en de installatie van fotovoltaïsche panelen.
Colofon: • Verantwoordelijke uitgever : André Van Haver, wnd. directeur-generaal • Samenstelling en redactie : Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Natuurlijke Rijkdommen en Energie • Lay-out : LG&F • Druk : Poot Printers • Depotnummer : D/2005/3241/041
2
Architecturaal ontwerp: compacte vormgeving en oriëntatie Een woning met veel ramen of kamers op het zuiden, profiteert optimaal van gratis zonnewarmte en lichtinval. Zo kunt u uw Energiezuinigheid start met de eerste
energierekening voor verlichting en ver-
pennentrek van de architect. Het is dus
warming doen dalen met 5 à 20%. Een
belangrijk om van bij het ontwerp van de
voorwaarde is dat uw woning voldoende
woning rekening te houden met het latere
geïsoleerd is. Let wel op met te grote glasop-
energiegebruik in de woning.
pervlakten op het zuiden. Die kunnen aan-
Kies een zo compact mogelijke vorm-
leiding geven tot oververhitting in de zomer.
geving van de woning. Dat wil zeggen dat de verliesoppervlakte van de buitenmuren zo beperkt mogelijk is. Compacte woningen benaderen zo veel mogelijk de kubusvorm. Een rijwoning heeft een veel kleiner verliesoppervlak dan een woning in open bebouwing. De kosten voor verwarming kunnen hierdoor met de helft verminderd worden.
3
Isolatie: de basis van een energiezuinige woning De Vlaamse isolatiereglementering legt minimumeisen op aan de isolatie bij het bouwen of verbouwen van woongebouwen. Deze minimumeisen zijn niet echt streng, maar verdienen wel de nodige aandacht. De Vlaamse overheid beveelt een doorgedreven isolatie aan bij nieuwbouw en renovatie van daken, vloeren, muren en beglazing.
Minimale isolatiedikte
Doorgedreven isolatie
(isolatiereglementering)
(aanbeveling)
Spouwmuur
4 - 6 cm
10 cm
Vloeren
4 cm
6 cm
Daken
8 - 10 cm
15 cm
Beglazing
Dubbel glas k =3W/(m2.K)
Hoogrendementsbeglazing met k =1,1 - 1,3W/(m2.K)
Vanaf 1 januari 2006 wordt de Vlaamse isolatiereglementering vervangen door de energieprestatieregelgeving.Voor alle gebouwen met bouwaanvraag vanaf 1 januari 2006 gelden niet alleen strengere isolatie-eisen. De gebouwen moeten vanaf dan ook een bepaald niveau van energieprestatie (isolatie, verwarmingsinstallatie, ventilatie, zonneenergie …) en ventilatie behalen.
4
T
I
P
S
• Dakisolatie en hoogrendementsbeglazing zijn in de meeste bestaande woningen makkelijk toepasbaar zonder dat een grondige renovatie noodzakelijk is.
• Isoleren is deskundigenwerk, maar u kunt het wel zelf uitvoeren. Laat u dus adviseren. • Goed geïsoleerde woningen vereisen bij voorkeur een
• In een goed geïsoleerde woning kunt u tot bijna de
gecontroleerde ventilatie met bijvoorbeeld afsluitbare
helft besparen op verwarmingskosten. Bovendien hebt
roostertjes in de ramen. Om een ongezond binnen-
u dan ook een kleinere en dus goedkopere verwar-
milieu te voorkomen moeten woonvocht en afvalstof-
mingsinstallatie nodig.
fen uit de woning worden afgevoerd en verse lucht moet worden aangevoerd.
5
Verwarming: de belangrijkste energieverbruiker in de woning Ongeveer 70% van het energiegebruik
Oude installaties hebben vaak
in het huishouden gaat naar verwarming.
een laag rendement
Verwarming staat dus bovenaan het priori-
Voor centraleverwarmingsinstallaties die
teitenlijstje als het gaat om energie-
meer dan 20 jaar oud zijn, wordt aanbe-
besparing.
volen om de ketel te vervangen door een ketel met een hoog rendement, ook al is de
Het rendement van zowel aardgas- als stookolieketels is de jongste tien
oude nog niet defect. Zo kunt u onmiddellijk energie besparen.
jaar aanzienlijk verbeterd. Energiezuinige toestellen kunt u herkennen aan het gebruikte label. Bij aardgas spreken we van een hoogrendementsketel met een HR+label. Een nog hoger rendement heeft een condensatieketel op aardgas (HR-top-label) waarbij de warmte van de rookgassen eveneens wordt benut. Een hoogrendementsketel op stookolie heeft een Optimaz-label. Een condensatieketel op stookolie draagt een Optimaz-elite-label.
6
De warmtepomp : een volwaardig alternatief Een milieuvriendelijk alternatief voor de klassieke verwarmingsinstallatie is de warmtepomp. Een warmtepomp werkt ongeveer op dezelfde manier als een koelkast. Met behulp van een compressor wordt warmte uit de grond of het water gehaald. Die warmte wordt vervolgens op een hogere temperatuur gebracht en in de woning gepompt. Hooguit een derde van de warmte wordt geleverd door elektriciteit die nodig is voor de compressor. De rest van de warmte is gratis. Een warmtepomp heeft enkel zin in een goed geïsoleerde woning.
T
I
P
S
• Kies een verwarmingsinstallatie die aangepast is aan
• Plaats een buitenvoeler zodat de temperatuur van
de behoefte van de woning. Een te zware installatie
de ketel automatisch wordt aangepast aan de weers-
heeft geen zin, aangezien die zorgt voor rendements-
omstandigheden.
verlies. De ervaring leert dat de meeste verwarmingsinstallaties nog steeds te zwaar zijn. • Door middel van een kamerthermostaat met tijdinstelling en thermostatische kranen op elke radiator kunt u in iedere ruimte een aangepaste temperatuur verkrijgen (bijvoorbeeld een hogere temperatuur ’s ochtends in de badkamer).
• Zorg ervoor dat uw installatie het nodige onderhoud en de nodige controle krijgt. • Isoleer de verwarmingsleidingen in de niet verwarmde lokalen (kruipruimte, zolder, garage,…). • Zet ’s avonds de verwarming op nachtstand (bijv.15°C) een half uurtje voor u naar bed gaat. • Achter de radiatoren kunt u een reflecterende radiatorfolie bevestigen. Die weerkaatst een groot deel van de warmte die anders in de muur zou verdwijnen.
7
Koken Kookfornuizen zijn er in alle mogelijke
De elektrische toestellen zijn de laatste
uitvoeringen. In hoofdzaak zijn er twee sys-
jaren sterk geëvolueerd. Naast de klassieke
temen : fornuizen op aardgas en op elek-
elektrische kookplaten zijn er nu ook vitro-
triciteit.Vanuit het standpunt van rationeel
keramische kookplaten (met weerstand of
energiegebruik verdient een fornuis dat op
met halogeen) en inductieplaten. Kiest u
gas werkt de voorkeur. Ook qua kostprijs is
toch voor een elektrisch fornuis, neem er
koken op aardgas ongeveer de helft goed-
dan een met inductieplaten. Ze zijn niet
koper dan koken op een klassiek elektrisch
alleen het veiligst, maar ook het zuinigst en
fornuis.
daardoor ook het goedkoopst in gebruik.
Hoog energieverbruik
Laag energieverbruik
Klassiek elektrisch
Keramische platen
Keramische platen
Inductiekookplaten
fornuis
met weerstanden
met halogeen
of aardgas
T
I
P
S
• Kook bij voorkeur op aardgas of met inductiekookplaten. • Zorg bij elektrisch koken voor kookpannen met een vlakke, onvervormbare bodem. • Met een snelkookpan kookt u sneller en bespaart u 40 tot 70% energie, terwijl de voedingswaren meer smaak en vitamines behouden.
• Kook zo veel mogelijk met een deksel. Koken zonder deksel verbruikt driemaal meer energie. • Kook met zo weinig mogelijk water. • De kookpot moet aangepast zijn aan de grootte van de kookplaat. • Omdat elektrische kookplaten nog een tijdje warm blijven, schakelt u ze het best even voor het einde van de bereidingstijd uit.
8
Slechte kookpan Open deksel + 350 %
Goede kookpan Open deksel + 280 %
Slechte kookpan + 50 %
Goede kookpan
Slechte
Goede
Oven en microgolfoven Voor een gewone oven bestaan zowel types op gas als op elektriciteit.Vanuit milieuoogpunt verdienen ovens op gas zeker de voorkeur. In elk geval kiest u best een oven waarin de lucht via een ventilator circuleert. Dat zorgt voor een betere verdeling van de warmte over de volledige oven en voor kortere opwarmingstijden.
T
I
P
S
• Gebruik bij voorkeur een gasoven. • Gebruik de oven voor het bereiden van grote hoeveelheden. • Schakel de oven enkele minuten voor het einde van de bereiding uit. • De microgolfoven is circa de helft zuiniger dan de klassieke oven of het klassieke fornuis, behalve voor grote hoeveelheden.
9
Koelen en vriezen Koelkasten en diepvriezers verbruiken 24 uur per dag elektriciteit. Het is dus zeker belangrijk energiezuinige toestellen te kiezen. Om te helpen bij de keuze van een energiezuinige koelkast of diepvriezer, zijn deze apparaten in categorieën ingedeeld, van de meest zuinige (A-label) tot de meest gulzige. De zuinigste toestellen dragen een A+ of een A++-label.
T
I
P
S
• Kies voor een toestel met A-label. • Plaats de koelkast en de diepvriezer bij voorkeur op een koele plek en zet uw koelkast ver van het fornuis, de verwarming en niet in de zon. • Open de koelkast en de diepvriezer zo kort mogelijk en zet er geen warme gerechten in. • Kies een koelkast of diepvriezer op maat van uw behoeften. • Ontdooi uw diepvriezer regelmatig. Een rijmlaag van 2 mm is al verantwoordelijk voor een meerverbruik van ongeveer 10%. • Beschikt u over een afzonderlijke diepvriezer, dan kunt u kiezen voor een koelkast zonder vriesvak. Deze toestellen zijn veel zuiniger. • Een diepvrieskist is zuiniger dan een diepvrieskast.
10
Vaatwas of zelf afwassen? De vaatwasser is een fantastische uitvin-
water volledig tot op de juiste temperatuur
ding. Over het algemeen verbruikt een vaat-
opwarmen. Sommige toestellen kunnen ook
wasser minder warm water dan als u zelf
op de warmwaterleiding aangesloten wor-
afwast. De meeste vaatwasmachines wor-
den (hot fill). In dat geval kan de machine
den standaard alleen op de koudwaterlei-
veel zuiniger werken. Belangrijk is dat de
ding aangesloten. Hierdoor moeten ze het
boiler dichtbij staat.
T
I
P
S
• Zet de vaatwasser alleen aan als hij helemaal gevuld is. • Is de vaat niet al te vuil, gebruik dan een spaarprogramma. • Let op het energielabel bij aankoop.
Andere apparaten Het elektriciteitsverbruik van toestellen
om energie te sparen. Zo moet u een
zoals het koffiezetapparaat, de kruimeldief,
koffiezetapparaat regel-
de broodrooster,…is relatief laag. Laat
matig ontkalken om te
echter het elektrische warmhoudplaatje van
voorkomen dat er zich
de koffiezetmachine niet nodeloos aanstaan,
te veel kalk afzet op de
maar houd de koffie warm in een thermos-
verwarmingsweerstanden.
fles. Een goed onderhoud en beperkt
Dat vermindert het ren-
gebruik zijn de belangrijkste manieren
dement van het toestel.
11
Wassen, drogen, strijken Wassen. De meeste energie bij een wasma-
energie dan een wasmachine. Op jaarbasis
chine gaat naar het verwarmen van het
verbruikt een wasdroger al snel 500 kWh.
water. Een dubbele aansluiting op een koud-
Het zuinigst blijft nog steeds de was op
en warmwaterkraan (hot fill) is zuiniger.
een rekje drogen of aan een waslijn in
Drogen. De wasdroger doet in steeds meer
de tuin. Sinds kort zijn er ook was-
woningen zijn intrede, maar is een grote
drogers op aardgas verkrijgbaar.
elektriciteitsverslinder. Hij verbruikt meer
Die verbruiken minder energie.
T
I
P
S
Wassen
Drogen
• U laat beter één volle dan twee halfvolle machines draaien.
• Droog de was zoveel mogelijk op een rek of aan
• Wassen op hoge temperatuur (60°-90°C) vraagt meer energie : doe dit alleen als het echt nodig is. • Bij aankoop van een nieuw toestel let u het best op het energielabel.Toestellen met een A-label zijn het zuinigst. • Laat uw linnen eerst goed zwieren, bij voorkeur op 1200 toeren/minuut of meer, voor u het in de wasdroger stopt. Zo bespaart u al snel 20 à 25% energie bij het drogen. • Gebruik zoveel mogelijk de spaartoetsen op uw wasmachine. • Extra energiezuinig is een wasmachine waarvan het
een waslijn. • Koop een wasmachine die met een hoog toerental kan droogzwieren. De was moet dan minder lang in de wasdroger. • Een gewone wasdroger met luchtafvoer verbruikt minder dan een condensatiewasdroger. • Stop niet meer wasgoed in de wasdroger dan in de gebruiksaanwijzing aangegeven is. • Stel de droogtijd zo juist mogelijk in. Strijken
warm water afkomstig is van een nabij geplaatst gas-
• Strijk met stoom, dat gaat sneller, vlotter en dus zuiniger.
gestookt warmwatertoestel. Dat noemen we hot fill. De
• Zet uw toestel steeds uit als u even weg moet voor een
verwachting is dat de komende jaren steeds meer was-
rinkelende telefoon, iemand aan de voordeur,…
machines worden gemaakt met een hot-fillsysteem.
Wellicht blijft u langer weg dan gedacht. • Gebruik een reflecterende strijkovertrek, want dat werkt energiebesparend.
12
Verlichten: kies voor spaarlampen Tl-buizen zijn de kampioen inzake
Gloeilampen zijn spotgoedkoop in aanschaf en bieden een aangenaam licht.
energiezuinigheid. Ze gaan heel lang mee,
Gloeilampen produceren echter slechts
maar vereisen aangepaste armaturen en
voor 10% licht en voor 90% warmte.Waar
nemen veel plaats in. Spaarlampen zijn in feite compacte tl-
mogelijk worden ze het best vervangen
buizen die passen in een normale lampvoet.
door energiezuinige verlichting. Halogeenlampen hebben een iets beter
Ze verbruiken 5 keer minder energie dan
rendement dan gewone gloeilampen en
een gloeilamp en gaan 10 keer langer mee.
gaan meestal ook wat langer mee.Toch zijn
De laatste jaren zijn spaarlampen veel goed-
halogeenlampen zeker geen aanrader op
koper geworden in de aanschaf. Ze zijn nu
het vlak van energiezuinigheid.
ook in meerdere vormen verkrijgbaar, o.a. in peervorm of vormen voor kroonluchters.
Een klein rekensommetje (na 10.000 branduren)
Spaarlamp 11W
Gloeilamp 60W
8,00 euro
5,00 euro
110 kWh
600 kWh
Verbruikskosten (aan 0,14 euro/kWh)
15,40 euro
84,00 euro
Totale kosten
23,40 euro
89,00 euro
Lampkosten Verbruik na 10.000uur
Uw winst
(euro)
(kWh)
65,60 euro
Over de levensduur van een spaarlamp bespaart u 65,60 euro.
13
Warm water Dat er warm water uit de kraan komt,
wanneer dat met gas gebeurt.
vinden we zo vanzelfsprekend dat we wel
Een bad verbruikt al snel 130 liter warm
eens vergeten dat er energie voor nodig is.
water. Een douche van een vijftal minuten
Bereiding van warm water met gas is ver-
slechts 50 liter. Met een spaardouchekop
reweg de energievriendelijkste manier.
amper 30 liter. Een spaardouchekop is in
Voor elektrisch verwarmen van water is
de detailhandel verkrijgbaar vanaf
bijna tweemaal zoveel energie nodig als
ongeveer 12,50 euro.
Bad 13 emmers
Douche 5 emmers
Spaardouche 3 emmers
Gratis warm water met zonneboiler Met een zonneboiler kunt u op een een-
De zonnecollector bevat een vloeistof die
voudige, milieuvriendelijke manier een groot
door het zonlicht wordt verwarmd. Die
deel van het warm water aanmaken door
vloeistof geeft zijn warmte af aan het
gebruik te maken van zonnewarmte. Om de
koude leidingwater in de boiler. ’s Zomers
Opslagvat zonneboiler
14
zonnestraling op
verwarmt de zonneboiler voldoende
te vangen, wordt
water op tot comforttemperatuur. In de
op het dak van
winter is naverwarming door de gewone
de woning een
warmwaterinstallatie noodzakelijk. Een
zwarte plaat, de
zonneboiler neemt op jaarbasis ongeveer
zonnecollector,
de helft van de warmwaterproductie voor
gemonteerd.
zijn rekening.
T
I
P
S
• Warm water bereiden met aardgas verbruikt bijna de helft minder energie dan met elektriciteit. • Douchen i.p.v. een bad nemen verbruikt minder dan de helft water en energie. • Een waterbesparende spaardouchekop verbruikt 40% minder water en energie dan een gewone douchekop, terwijl het comfort hetzelfde blijft. • Laat het warme water alleen maar stromen als het echt nodig is en vang het op in de afgesloten wastafel
• Doorstroomtoestellen of geisers zijn energiezuiniger dan een boiler: het water wordt dan alleen opgewarmd op het ogenblik dat de warmwaterkraan wordt opengedraaid. • De ideale temperatuur voor de afstelling van de boiler is 60 à 65°C. • Plaats warmwatertoestellen dicht bij een aftappunt. Zo vermijdt u warmteverlies in de warmwaterleidingen en krijgt u sneller warm water aan de kraan.
of spoelbak in plaats van het zo maar te laten wegvloeien.
Zonnecollector
15
Sluipverbruik of stand-by De sluipverbruikers zijn de kleine lampjes
Video, hifi: bij de meeste
op de toestellen in uw woning die dag en
videorecorders en hifi-
nacht energie verbruiken. De stand-byfunctie
installaties gaan de gegevens in verband met
maakt het mogelijk dat u met één druk op
kanaal, datum en tijd verloren als ze volledig
de afstandbediening het toestel in werking
worden uitgeschakeld. In stand-by verbruikt
kunt zetten. De bekendste voorbeelden
een dergelijk apparaat al gauw 10 tot 20
zijn televisie, video, hifi, computer, printer,
watt. Beter ontworpen toestellen slaan de
oplaadbare toestellen, microgolfoven,…
informatie op in een apart geheugen dat zo
Deze sluipverbruikers kosten u jaarlijks
goed als geen stroom verbruikt.
handenvol geld. Sluipverbruik loopt in
Transformatoren: tal van elektrische
veel woningen op tot 1/10 van het elek-
toestellen, zoals halogeenlampen en
triciteitsverbruik of 125 euro.
deurbellen werken op een spanning van minder dan 230 volt. Om te functioneren
De boosdoeners
hebben ze een transformator nodig. Een
Televisie: sommige tv-toestellen verbruiken
transformator die op het net is aangesloten
in stand-by niet minder dan 20 watt. Op
verbruikt altijd elektriciteit, ook als het
jaarbasis kost dit u al snel 20 euro.
toestel in kwestie niet werkt. Het sluipver-
Energiezuinige tv-toestellen hebben een
bruik van een energiegulzige transformator
stand-byvermogen van slechts 0,1 watt. Dat
loopt op tot 25 euro. Een energiezuinige
komt neer op slechts 0,10 euro per jaar.
transformator kost u slechts ca. 1,50 euro.
T
I
P
S
• Koop toestellen met een laag sluipverbruik. • Schakel toestellen zo veel mogelijk volledig uit als u ze niet gebruikt (tv, video, hifi).
16
• Toestellen zonder ingebouwde netschakelaar kunt u aansluiten op een stopcontact met schakelaar.
Premies voor energiebesparing In Vlaanderen kunnen er via 5 kanalen premies voor energiebesparende investeringen gekregen worden.
1) Fiscaal voordeel voor 8 energiebesparende maatregelen: - vervanging van oude stookketels; - installatie van een zonneboiler; - installatie van fotovoltaïsche zonnepanelen; - plaatsing van een warmtepomp; - plaatsing van hoogrendementsbeglazing of superisolerende beglazing; - plaatsing van dakisolatie; - plaatsing van thermostatische kranen op radiatoren of een kamerthermostaat met tijdsinschakeling; - uitvoering van een energie-audit in de woning.
4) Premie van de provincie Vlaams-Brabant voor een zonneboiler of dakisolatie in bestaande woningen. 5) Subsidie van de Vlaamse overheid voor investeringen in fotovoltaïsche zonnepanelen.
2) Premies van de elektriciteitsnetbeheerder. Meer informatie over de lopende acties (installatie van een zonneboiler, dakisolatie, condensatieketel op aardgas,…) kunt u opvragen bij uw netbeheerder. 3) Premies van heel wat lokale besturen voor de installatie van een zonneboiler of fotovoltaïsche zonnepanelen. Enkele gemeenten geven ook steun voor dakisolatie, superisolerende beglazing of de vervanging van uw oude cv-ketel. Meer informatie vindt u bij uw gemeentebestuur.
www.energiesparen.be De premies via de verschillende instanties zijn aan wijzigingen onderhevig.Voor een snel overzicht van alle energiepremies die voor u van toepassing zijn, surf naar www.energiesparen.be en vul uw postcode in.
17
Nuttige adressen Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Afdeling Natuurlijke Rijkdommen en Energie Koning Albert II-laan 7, 1210 Brussel, tel.: 02-553 46 00 www.energiesparen.be, e-mail:
[email protected] (subsidies, informatie i.v.m. rationeel energiegebruik en gebruik van duurzame energiebronnen)
Organisatie voor Duurzame Energie (ODE)Vlaanderen Leuvensestraat 7/1, 3010 Kessel-Lo, tel.: 016-23 52 51 www.ode.be, e-mail:
[email protected] (informatie over zonneboiler, fotovoltaïsche zonnepanelen, warmtepomp, biomassa, waterkracht, windenergie,…)
Lokale elektriciteitsdistributienetbeheerder, aardgasnetbeheerder, stookolieverdeler, gemeente, provinciebestuur (informatie en premies in verband met rationeel energiegebruik)
Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) Boeretang 200, 2400 Mol, tel.: 014-33 59 38 www.emis.vito.be, e-mail:
[email protected] (Energie en Milieu Informatiesysteem)
Meer informatie over sommige onderwerpen in deze brochure zoals de zonneboiler en zuinig omspringen met energie in het huishouden kunt u aanvragen bij de Vlaamse Infolijn, tel.: 0800-3 02 01
18
De meest rendabele maatregelen Energiebesparing
Terugverdientijd
Vervangen van oude verwarmingsketel door een lagetemperatuurs- of condensatieketel
++++
5 à 10 jaar
Isolatie van dak bij renovatie
++++
5 à 10 jaar
Aankoop energiezuinige toestellen
+++
5 à 10 jaar
Vervangen van gloeilampen door spaarlampen
+++
Minder dan 1 jaar
Spaardouchekop en doorstroombegrenzer
+++
Minder dan 1 jaar
Vervangen van enkele beglazing door hoogrendementsbeglazing
++
10 jaar
Installatie van zonneboiler
++
Sluipverbruikers uitschakelen
++
Installatie van pv-panelen
++
10 à 20 jaar
(afh. van subsidie)
Onmiddellijk 15 à 60 jaar
(afh. van subsidie)
19
Afdeling Natuurlijke Rijkdommen en Energie Koning Albert II-laan 7 1210 Brussel Tel : 02-553 46 00 E-mail:
[email protected] Website: www.energiesparen.be
Energie sparen: de winst is voor u en het milieu.
