Comfortabel en energiezuinig wonen : Het Isover Multi-Comfort House, gebouwd voor de toekomst

voor meer informatie

www.isover.be T 02 645 88 82 F 02 645 88 58

Door gebruik te maken van de innovatieve Isover isolatiematerialen, draag je op een heel eenvoudige wijze bij tot een beter leefklimaat : zowel in je woning als erbuiten. Je vermindert sterk het energieverbruik en tegelijkertijd creëer je voor jezelf meer comfort en welbehagen. Is er een overtuigender argument denkbaar ? Bouw op Isover. Neem de verantwoordelijkheid voor het milieu en voor uzelf !

Comfortabel en energiezuinig wonen : Het Isover Multi-Comfort House, gebouwd voor de toekomst.

Isover is lid van


Klimaatbescherming wordt gezien als de grootste uitdaging van dit millennium.

I n houd

denc!-studio

4 17 29 103 119 133

Het concept

De voorbereiding

De uitvoering

De mogelijkheden

De ecologische impact

Servicepagina’s

2

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Denc!-studio© bvba is een gemotiveerde ploeg die garant wil staan voor een professionele aanpak, waarbij functionaliteit en haalbaarheid kan worden gekoppeld aan architecturale vernieuwing en ruimtelijke kwaliteit in een hedendaagse en sobere vormgeving, met een doorlopende aandacht voor detaillering, duurzaamheid en gebruiksvriendelijkheid. Denc!-studio© bvba ambieert een moderne manier van werken waar innovatie steeds een doelstelling blijft: consequent, consistent en continu. Denc!-studio© bvba profileerde zich van bij haar oprichting als een leergierige en veranderingsbereide ‘vernieuwer’; niet gericht op een veilige (windstille) kern maar eerder op de dynamiek van de randen (het windveld). Hun bevragende, innoverende en grensverleggende attitude is een wezenskenmerk. Kandidaat-nieuwe-klanten die niet energiebewust wensen te bouwen, kunnen bij denc!-studio© bvba geen klant worden. Daar waar deze “duurzame toegangscode” in den beginne een gevecht tegen het financieel bestaansminimum veroorzaakte, draagt deze daadkrachtige houding heden bij tot het onderscheidend vermogen van het kantoor. Tegenwoordig wordt nogal snel met termen gegooid als ‘laagenergie’, ‘energiebesparend’, ‘duurzaam’, ‘ecologisch’, ‘groen’, ‘recycleerbaar’,… De begrippen behoren tot een zekere modetrend. Een gebruik in allerhande verkoopslogans heeft de definities behoorlijk uitgehold en velen weten niet waar de termen strikt voor staan. Hoeveel energie bespaart een laag-energie-woning en welke garanties kan een opdrachtgever verkrijgen als hij dergelijke woonst vraagt aan zijn/haar architect?

Beste bouwheren, aannemers en architecten, Isover toont een grote betrokkenheid bij klimaatbescherming en comfortabel wonen! Wij zijn ’s werelds grootste producent van isolatiematerialen en dit verplicht ons om meer te doen voor het milieu dan de regelgeving voorschrijft. Wij streven elke dag naar de ontwikkeling van toenemende efficiënte en grondstofbesparende producten. En we bieden deze producten wereldwijd aan tegen concurrentiële prijzen. Wij zijn er in geslaagd om naam te maken met onze milieubewuste isolerende materialen in de markt. Bij de productie van onze minerale wol gebruiken we nu al tot 80% gerecycleerde glasscherven als grondstof. Tegelijkertijd hebben onze materialen uitstekende isolerende eigenschappen, zodat ze uitstekend kunnen toegepast worden binnen de passiefhuisstandaard en dus ook in het Isover Multi-Comfort House. Daarom hebben wij deze brochure gerealiseerd, waarin alle ecologische, economische en comfortargumenten voor het passiefhuis-concept gebundeld werden. Want het Isover Multi-Comfort House maakt geen enkel compromis; vooral niet als het om energieverspilling gaat. Onze brochure heeft echter veel meer te bieden dan louter argumenten. De bedoeling is het leveren van nuttige informatie en detailtekeningen, die ondersteuning bieden bij de planning en uitvoering van uw bouwproject. Natuurlijk kunt u steeds bij ons terecht voor verdere informatie. Aarzel niet om ons te contacteren!

In een tijd waarin iedereen het heeft over energiebesparing en vermindering van CO2-uitstoot moet men beseffen dat elk huis dat vandaag gebouwd wordt voor de komende pakweg 50 jaar ons milieu zal belasten en energie zal verbruiken. Dit betekent : 50 jaar grondbezetting, CO2-uitstoot, watervervuiling, onderhoud van materialen,… Het komt erop aan deze milieubelasting en dit energieverbruik van in het begin zo veel mogelijk te beperken. Heden verbruikt 20 % van de wereldbevolking 80 % van alle grondstoffen. Deze situatie is niet meer houdbaar. Vandaag is het mogelijk om huizen te bouwen zonder conventionele verwarmingsinstallatie. Deze zogenaamde “passiefhuizen/Multi-Comfort-huizen” zijn technologisch niet overdreven. Het betreffen bouwvormen die zijn aangepast aan de kennis van vandaag, waarin je op een verantwoorde wijze de 21e eeuw kunt binnenstappen. Ons kantoor neemt passiefhuizenbouw (in casu Multi-Comfort huizen) ernstig en niet als een éénmalige vrijblijvende oefening. Alle klanten worden geïnformeerd omtrent duurzaam/energiebewust/ ecologisch bouwen, wat reeds mocht leiden tot een ruime ervaring in deze specialisatiegraad. Daar waar enkele jaren geleden nog maar één ontwerp op onze tafel lag, kunnen we in 2007 spreken van een zeer sterke marktverbreding. Wat passiefhuizen betreft zijn we momenteel aan onze 50e project toe. Dit met een variatie van eengezinswoning tot appartementen, houtskeletbouw tot massiefbouw, rijwoning tot vrijstaand, nieuwbouw tot verbouwing. Geen enkel Belgisch architectenkantoor kan dergelijke referentie of ervaringsgraad voorleggen. Dit alles met een diversiteit aan architectuur, ingezette technologieën en materialen.

Wij wensen u alvast veel succes met uw bouwproject! Het Isover Team

Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert denc!-studio bvba architectenkantoor New Yorkstraat 2h, 9000 Gent [email protected] [email protected]

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 139

Met een Passiefhuis doet u aan actieve klimaatbescherming Iedereen spreekt over de alsmaar extremere weersomstandigheden. Gletsjers trekken zich terug en de poolkappen smelten. Het aantal natuurrampen stijgt : overstromingen aan de ene kant, extreme droogte aan de andere kant. Door het klimaatverdrag van Kyoto te ondertekenen, hebben 140 geïndustrialiseerde landen zich geëngageerd tot een drastische vermindering van hun CO2-uitstoot. Dat betekent dat er op wereldschaal prioriteit moet gegeven worden aan het besparen op grondstoffen en het gebruik van energiezuinige technologieën. Deze brochure laat zien hoe verstandig en aangenaam het is om hiermee binnen uw eigen vier muren te beginnen.

G. Lang Consulting.

Met de recentste informatie verkrijgt u een voortreffelijke energiebalans Details spelen een zeer belangrijke rol in het Isover Multi-Comfort House. Deze brochure helpt u stap voor stap, gespreid over vijf duidelijke hoofdstukken, bij het ontwerp van een passiefhuis-concept. Hierbij wordt ook heel veel aandacht geschonken aan bouwdetails, zowel voor massieve constructies als voor houtskelet constructies. Alles wat u moet weten als bouwheer, aannemer of architect.

combineer comfort met milieubescherming Wonen in een passiefhuis biedt een groot aantal voordelen. U geniet van een ongeëvenaard comfort, een gevoel van diepgaand welbehagen dat in elke hoek van het gebouw doordringt en tegelijkertijd een positieve bijdrage levert aan het milieu. Eenvoudig. Economisch. Energie-efficiënt … en het betaalt zichzelf terug – in cash !

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I3

Voor een goed leven. Voor iedereen. Voor altijd.

Het concept

Het Multi-Comfort House is de interpretatie van het passiefhuis-concept door Isover. Hiermee wil Isover duidelijk maken dat het naast de efficiënte energieconsumptie ook om een aanzienlijke verbetering van het wooncomfort gaat. Er is minder om je zorgen over te maken. Niet over de verwarming, die nog maar zelden nodig is. Niet over de ventilatie via de ramen, wat niet langer noodzakelijk is, maar wel mogelijk blijft. En niet over de stijgende kosten! Zelfs verhitte debatten over energieprijzen laten u koud. U geniet gewoon van het comfort in uw Multi-Comfort House. Bijvoorbeeld van de constante, aangename temperatuur in zomer én winter. Of van de beste luchtkwaliteit, te vergelijken met de zuivere lucht van een kuuroord in de bergen. En van een goede geluidsisolatie. Dit alles is mogelijk zonder gecompliceerde technologie.

4

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Voel u helemaal thuis Het duurt nooit lang voor u zich in een Isover Multi-Comfort House perfect thuis voelt. De reden is dat u er niets zult missen, behalve misschien een paar ongemakken. Maar eerlijk gezegd: wie zal er koude voeten, tochtige hoeken, muffe of oververhitte kamers missen? In het passiefhuis voelt iedereen zich thuis. Noch bevriezen, noch zweten U zult ongetwijfeld genieten van aangename kamertemperaturen die het ganse jaar door variëren tussen 20 en 23°C. Wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat dit de ideale temperatuur is om zich te ontspannen of om efficiënt te werken. En dit voor het grootste deel van het jaar zonder verwarming. Adem diep in – dag en nacht Dankzij het Comfort Ventilatiesysteem, dat deel uitmaakt van de basisuitrusting van een passiefhuis, zullen zelfs personen met een allergie genieten van frisse lucht in een Isover MultiComfort House. Dit ventilatiesysteem werkt als een kunstmatige long. Een permanente stroom van gefilterde frisse lucht verzekert een optimale luchtkwaliteit, zonder stof, pollen of aerosol. Gebruikte, muffe lucht wordt op dezelfde manier afgevoerd. Tegelijkertijd wordt warmte verdeeld en gerecupereerd in heel het huis. Ingebouwde veiligheid voor een lange levensduur Het passiefhuis-concept speelt ook een positieve rol in het behoud van de structurele delen van het huis. De ideale vochtigheidsgraad en luchtkwaliteit van het Multi-Comfort House treden preventief op tegen schimmelvorming en structurele schade op lange termijn. Zo behoudt uw huis een goede verkoopwaarde – u weet maar nooit !

Geniet volop van comfort – en bespaar energie De goedkoopste energie is de energie die u in de eerste plaats niet geconsumeerd heeft. Deze energie hoeft niet gegenereerd, geïmporteerd of betaald te worden en vormt geen bedreiging voor mens of milieu. Dat is het basisconcept van het passiefhuis. Aangezien voldoende warmte in het huis blijft, is actieve verwarming met traditionele middelen meestal overbodig. Zo bespaart u energie en geld. Dat is belangrijk, zeker wanneer men rekening houdt met de prijzen van de wereldmarkt voor schaarse grondstoffen als aardolie en gas. Dankzij zijn ongecompliceerde technische uitrusting, vergt het Isover Multi-Comfort House maar weinig onderhoud.

Het passiefhuis-concept, alle vrijheid die u maar kan wensen Het uiterlijk van het passiefhuis geeft weinig aanwijzingen van wat het werkelijk is, behalve misschien het ontbreken van een schoorsteen. Afgezien van dit laatste onderscheidt het zich vooral door de innerlijke waarden. Daarom kan een passiefhuis in gelijk welke stijl of grootte opgetrokken worden. Dat wordt elk jaar bevestigd door een groeiend aantal voorbeelden, waaronder ééngezinswoningen, appartementen, kantoorgebouwen of scholen. En het gaat niet enkel over nieuwbouw, die kan beantwoorden aan deze nieuwe toekomstgerichte bouwstandaard. Een groeiend aantal bestaande, oude gebouwen werden gerenoveerd aan de hand van de principes van het passiefhuis. Door goed geselecteerde componenten van het passiefhuis te gebruiken, is het mogelijk om ecologische en economisch verantwoorde resultaten te verkrijgen.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I5

Een warm en knus gevoel met slechts 10 theelichtjes.

Het concept

Reken op een energiebesparing tot 75 % In vergelijking met de huidige nieuwbouw woningen, liggen de verwarmingsbehoeften van een passiefhuis 75% lager. In vergelijking met oude gebouwen is de verwarmingsbehoefte van een passiefhuis maar liefst 90% lager! Bij koude wintertemperaturen, kan een kamer van 20 m2 met 10 theelichtjes of twee gloeilampen van 100 Watt verwarmd worden. Qua brandstofverbruik heeft een passiefhuis minder dan 1,5 l aardolie of 1,5 m3 aardgas per m2 woonoppervlak per jaar nodig. Onderwijsinstelling in Albstadt, Architect Prof. Schempp, Tübingen, Duitsland

Devies : de warmte binnenhouden ! De pionier van isolatie is waarschijnlijk bij iedereen bekend : de thermosfles. Eenmaal in de fles, wordt de hete vloeistof voor een lange tijd warm gehouden. Technici noemen dit een ‘passieve’ oplossing. Het gewenste doel is bereikt zonder bijkomende energie toe te voegen – gewoonweg passief, niet actief. Dit principe vormt meteen ook de basis voor het Isover Multi-Comfort House : de gebouwschil is goed beschermd tegen warmteverlies. Er wordt gebruik gemaakt van “passieve” componenten, waaronder warmte-isolerende ramen, warmtedistributiesystemen in

Modern comfort: warm blijven zonder energieverbruik.

6

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

© Foto, architectenbureau denc!-studio bvba - Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

de verwarmde ruimte en vooral, efficiënte thermische isolatie om te verzekeren dat de warmte binnenblijft.

Elke bewoner is een warmtebron Doordat er zo weinig warmte kan ontsnappen, zijn kleine warmtebronnen al voldoende om een passiefhuis op de gewenste temperatuur te houden. Zo vormt de warmteafgifte van personen, dieren en huishoudtoestellen een belangrijk aandeel in de verwarming van een passiefhuis. Elke persoon draagt een calorisch aandeel bij van ongeveer 80 Watt. Heel wat warmte wordt ook via de ramen gewonnen, die in de winter meer zonne-energie binnenlaten, dan er naar buiten kan ontsnappen. Voeg hier de warmte gerecupereerd uit de uitgaande lucht aan toe en u kan zich de kosten van een conventioneel verwarmingssysteem besparen.

Van actief naar passief !

Appartementsgebouw na energierenovatie. 4.0 3.3 2.8 2.3 1.8 1.3 0.8 0.3 -0.2 -0.7 -1.2 -1.8 -2.4 -2.9 -3.4 -3.9 -4.4 -5.0 -5.5 -6.0 -6.6 -7.1 -8.0

Thermografie - voor de renovatie: het hele gebouw is een koudebrug.

Alles goed geïsoleerd en luchtdicht

4.0 3.3 2.8 2.3 1.8 1.3 0.8 0.3 -0.2 -0.7 -1.2 -1.8 -2.4 -2.9 -3.4 -3.9 -4.4 -5.0 -5.5 -6.0 -6.6 -7.1 -8.0

Van het dak tot de funderingen: een naadloos verzegelde en luchtdichte gebouwschil verzekert een optimale thermische en akoestische isolatie. Het ventilatiesysteem – volledig uitgerust met warmterecuperatie – zorgt voor warmtedistributie en de aanvoer van frisse lucht.

Thermografie - na de renovatie: de buitenwanden zijn thermisch geïsoleerd, maar er ontsnapt nog warmte door de ramen en deuren.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I7

Extreem laag energieverbruik.

Het concept

Zoals het brandstofverbruik van een auto een indicator is van zijn zuinigheid, zo is de energiecoëfficiënt of U-waarde van het Isover Multi-Comfort House de beste indicator voor zijn energiehuishouding. Voor de passiefhuis-standaard is de jaarlijkse verwarmingsbehoefte vastgesteld op een maximum van 15 kWh per m² per jaar. Dit is in overeenstemming met 1,5 m³ aardgas of 1,5 liter stookolie per m² woonoppervlak per jaar. Deze waarde is internationaal geldig. Voor huizen met een ideale oriëntering naar het zuiden kan de energiebehoefte zelfs nog meer verlaagd worden. Tot bijna nul. Het passiefhuis wordt dan vrijwel een nul-energie woning. Uitgaande van deze waarden, zijn traditionele nieuwbouw woningen echte energieverspillers.

75% van onze energieconsumptie gaat naar de verwarming van onze gebouwen De bouwen woonsector wordt als de meest bedreigende gezien voor ons klimaat. In WestEuropa wordt nog steeds een equivalent van 3000 kg stookolie per persoon per jaar gebruikt voor de verwarming en warm water productie van onze gebouwen. Toch kan 90% van deze energie nu reeds bespaard worden zonder dat dit grote investeringen vergt. Deze investeringen worden zelfs gesubsidieerd door de overheid. U voelt zich dus steeds thuis in het Isover MultiComfort House.

Totale energieconsumptie van een gezinswoning

11,5 % - Warm water 1,5 % - Verlichting 11,5 % - Huishoudtoestellen

75,5 % - Verwarming

8

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Energiebehoefte in kWh per m² bewoonbare oppervlakte en per jaar

Electriciteit voor huishoudtoestellen Electriciteit voor ventilatie Warm water Verwarming

Totale energiebehoefte

400

Oude woningen Werkelijk onvoldoende thermische isolatie

Onvoldoende thermische isolatie

Lage energie woning

Passiefhuis

350 300 250 200 150 100 50

Energiebehoefte voor verwarming een typische van eengezinswoning

kWh/m2jaar 300-250

kWh/m2jaar 150-100

kWh/m2jaar 50-40

Type gebouw Werkelijk onvoldoende Onvoldoende Lage energie woningen thermische isolatie thermische isolatie Structurele schade erg Bijkomende thermische waarschijnlijk, verwarmingskost niet langer economisch. Typisch voor oudere, niet gemoderniseerde gebouwen.

isolatie loont zeker de moeite. Stemt ongeveer overeen met onze huidige nieuwbouwwoningen.

kWh/m2jaar ≤ 15 Zeer lage energie woningen (Passiefhuizen moeten aan o.a. dit criterium voldoen)

Bouwelementen

Typische U-waarden en isolatiediktes

Buitenmuren Isolatiedikte

1,30 W/(m2 K) 0 cm

0,40 W/(m2 K) 6 cm

0,20 W/(m2 K) 16 cm

0,13 W/(m2 K) ongeveer 30 cm

Dak Isolatiedikte

0,90 W/(m2 K) 4 cm

0,22 W/(m2 K) 22 cm

0,15 W/(m2 K) 30 cm

0,10 W/(m2 K) 40 cm

Vloer Isolatiedikte

1,00 W/(m2 K) 0 cm

0,40 W/(m2 K) 6 cm

0,25 W/(m2 K) 10 cm

0,15 W/(m2 K) 26 cm

2,80 W/(m2 K) 1,10 W/(m2 K) Ramen 5,10 W/(m2 K) enkel glas dubbel glas speciaal dubbel glas

0,80 W/(m2 K) driedubbel glas, speciaal frame

Ventilatie via openstaande kieren via open ramen mechanische afvoer

comfort ventilatiesysteem met warmterecuperatie

CO2 uitstoot Energieverbruik in liters stookolie per m² bewoonbare oppervlakte en per jaar

60 kg/m2jaar

30 kg/m2jaar

30-25 liter

15-10 liter

10 kg/m2jaar

4-5 liter

2 kg/m2jaar

1,5 liter

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I9

Comfortabel wonen én sterk besparen.

Het concept

Luchttemperatuur 20-23° C Relatieve luchtvochtigheid 30-50 % Om van zulke aangename levensomstandigheden te genieten, moet u bij conventionele woningen diep in de portemonnee tasten. Dat is echter niet het geval bij het Isover Multi-Comfort House, waar de hoogste graad van comfort in alle kamers u bovendien toelaat om veel geld te besparen. Zelfs wanneer de constructie van het huis tot extra kosten leidt, zal de totale financiële last aanzienlijk lager zijn dan een conventioneel gebouwd huis – dankzij de extreem lage energiekosten – en dit voor vele jaren.

U-waarde 0,1 W/m2K

Belangrijke punten • Thermisch geïsoleerde dakstructuur • Thermisch geïsoleerde muren • Thermisch geïsoleerde vloeren • Luchtdichte gebouwschil • Driedubbele beglazing • Isolerend schrijnwerk

Luchtdichting

• Comfortventilatiesysteem • Optimum installatie

Een knusse woonomgeving Wanneer u in een passiefhuis woont, hebben muren, vloeren en ramen een aangename oppervlaktetemperatuur, zelfs wanneer het buiten zeer koud is. De buitenmuren en vloeren boven de kelder zijn maar 0,5 tot 1 graad koeler dan de temperatuur van de binnenlucht in de woning. De ramen van een passiefhuis, zijn slechts 2 tot 3 graden kouder dan de temperatuur van de kamer. Hoe kleiner het verschil tussen de oppervlaktetemperatuur van de wanden en ramen en de binnentemperatuur, hoe aangenamer. In huizen die niet beantwoorden aan de passiefhuis-standaard kan zulk een aangename omgeving enkel verzekerd worden via nog hogere verwarmingskosten.

10

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

U-waarde 0,1 W/m2K

Sterk gereduceerde koudebruggen

Geluidsdemper

Verse lucht slaapkamer

Afvoerlucht badkamer

Uitgaande lucht

Buitenlucht Verse lucht woonkamer

Afvoerlucht keuken

Buitenlucht filter

Lucht/lucht warmtewisselaar

Geothermische warmtewisselaar

verwarmingsbehoefte < 15 kWh/m2jaar Max. 10

W/m2 Max. 15

Verwarmingslast, berekend volgens het Passiefhuis Planning pakket

kWh/(m2jaar) Specifieke verwarmingsbehoefte

40-60 kWh/(m2jaar) Specifieke totale1 finale energiebehoeften 100-120 kWh/(m2jaar) Specifieke totale1 primaire energiebehoeften Referentieoppervlak (m2) is het verwarmde woonoppervlak 1

U-waarde 0,7 W/m2K

totaal = van alle toestellen en installaties die energie consumeren (verwarming, warm water, ventilatie, pompen, verlichting, kook- en huishoudtoestellen)

U-waarde 0,12 W/m2K

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 11

Een éénmalige investering, waarvan u elke dag de winst opstrijkt.

Het concept

Het klopt dat u bij de bouw van een MultiComfort House in het begin wat dieper in uw portemonnee zal moeten tasten. In de praktijk wordt vastgesteld dat een passiefhuis 5 à 10 % duurder is dan een conventionele woning. Maar er zijn reeds tekenen dat het prijsverschil langzamerhand zal vervagen. Men heeft al passiefhuizen gebouwd aan conventionele prijzen. De reden? De groeiende vraag, natuurlijk. Hoe meer passiefhuizen er gebouwd worden, hoe goedkoper de specifieke componenten en hoe lager de totaalprijs van het gebouw. Tenslotte, zal de totale rendabiliteit van het gebouw u overtuigen. Zodra u rekening houdt met uw huidige kosten voor verbruik, onderhoud en reparaties, scoort

het Isover Multi-Comfort House bijzonder goed. Dankzij de minimale jaarlijkse verwarmingskost van 100 tot 160 Euro, verdient u de extra kost na enkele jaren terug. Als de energieprijzen in de komende jaren verder stijgen (wat zeker mag verwacht worden), zal de energiekost van conventionele woningen een zeer belangrijke jaarlijkse kostenpost worden. Zo worden de besparingen, die bewoners van passiefhuizen kunnen behalen nog groter. Indien u er eveneens rekening mee houdt, dat de gemiddelde netto koopkracht van Europese huishoudens jaarlijks met 1-2% daalt, wordt het passiefhuis het goedkope alternatief van de toekomst.

Kostenbesparingen vandaag Lage Energiekosten Standaard Energiewoning Passiefhuis

Standaard: woning, volgens de bouwnormen van 1985

Passiefhuis met zonnecollector

Per jaar in EUR

788 100 %

465 59 %

169 21 %

95 12 %

gebruikskosten Totale in EUR

934 100 %

611 65 %

199 21 %

159 17 %

Bron: E.M. Jordan: Over de rendabiliteit van lage-energie en passiefhuizen.

Financiële voordelen in 2015 Met de huidige prijsverhoging van 6 % per jaar, zullen de verwarmingskosten verdubbeld zijn binnen 10 jaar !

Jaarlijkse gebruikskosten in 2015 ( energie en onderhoud)

A Een woning die overeenstemt met de huidige bouwwetgeving

 1.750

 1.594

 1.500

 183

 1.250

 1.015

 1.000

B Een woning met een jaarlijkse verwarmingsbehoefte van 40 kWh/m2jaar (volgens EN 832)

 183

 750  339

 500

C Passiefhuis

 250

D Passiefhuis met zonneboiler voor eigen gebruik

0

 80  1.411

 832

 301

 170

A

B

C

D

Bron: E.M. Jordan: Over de rendabiliteit van lage-energie en passiefhuizen.

12

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

 250

 38

Onderhoud Energie

Laten we er even van uitgaan dat een passiefhuis zo’n 10% duurder is dan een conventionele woning. Bij een koopwoning kan de eigenaar dit dankzij een lagere energie-factuur, meestal terugverdienen op zo’n 12 jaar. Alles hangt natuurlijk af van de specifieke bouwsituatie en vorm. De bouwheer/opdrachtgever dient in den beginnen wel meer af te betalen. Door de stijging der energieprijzen, in combinatie met een hogere hypotheek (leenlast), is er in eerste instantie een cumulatieve stijging van kosten waar te nemen. Na verloop van enkele jaren zet zich een daling in, gezien de jaarlijkse energiebesparing meer oplevert dan de kosten voor een hogere investering. Passiefhuizen genieten een hogere restwaarde in de toekomst en zullen een nog betere kostenbaten-balans vertonen wanneer zoals hoger vermeld de energieprijzen en/of –taxen blijven stijgen in de toekomst.

Verschil in cumulatieve woonlasten Kosten 2000 1000 0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

-1000 -2000 Break even point

-3000 -4000 -5000 -6000

Tijd (jaren)

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 13

Het concept

Geniet van diverse premies U kunt de hogere constructiekosten van het passiefhuis deels omzeilen door aanspraak te maken op een aantal premies. Het bouwen van een passiefhuis geeft u recht op maximale financiële steun, zodat het een winstgevend project wordt voor alle betrokken partijen. En dat is maar goed ook! Het promoten van hogere kwaliteitsnormen in de bouwsector schept niet alleen voordelen vanuit een idealistisch, milieuvriendelijk oogpunt, maar reflecteert een bewuste keuze voor duurzame rendabiliteit – zowel voor het individu als voor de maatschappij.

14

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Economische opportuniteiten voor de bedrijfswereld en de overheid • de promotie van het passiefhuis-concept wordt praktisch omgezet in de ontwikkeling van talrijke gespecialiseerde producten. In Duitsland zijn bijvoorbeeld, in het jaar 2000 alleen al, meer dan twintig types vensters voor passiefhuizen op de markt verschenen ; • de bedrijven die zich ter zake specialiseren, genieten een stijgende omzet. Bij rondvraag blijkt de opwaardering van het bedrijfsimago zelfs te leiden tot ook een stijgende verkoop van de overige door deze bedrijven geleverde producten; • buitenlandse studies tonen aan dat bij een integrale ontwerpaanpak, na enige marktintegratie, de totale kosten niet hoger hoeven te zijn dan voor een gemiddelde nieuwe woning. Dit is in hoofdzaak toe te schrijven aan het vermijden van een verwarmingssysteem en de bijhorende energiefacturen. Deze negatieve kosten veroorzaken een tunneleffect in de kosten-baten-analyses; • door het feit dat net bij stijgende energieprijzen de passiefhuizen extra aandacht genieten, blijkt deze markt minder afhankelijk van economische fluctuaties; • na succesverhalen in de particuliere woningbouwmarkt, de appartementsbouw en de sociale woningbouw wordt de passiefhuis-technologie inmiddels toegepast in de tertaire sector : passiefhuis-scholen, -ziekenhuizen, -kantoren, ...

VOORDELEN Het Isover Multi-Comfort House scoort hoog bij een kosten/baten analyse • Passieve en lage energie constructies betalen zichzelf terug • Een veilige investering voor de toekomst • Waarde groeit elk jaar door dalende gebruikskosten • Comfortabel wonen in elk seizoen • Langere levensduur door hoge bouwkwaliteit • Belangrijke bijdrage tot een duurzaam klimaatbeheer

In Duitsland werd de markt van passiefhuizen reeds 10 jaar geleden opgestart en kent deze een groei van meer dan 100% per jaar. Reeds eind 1999 bedroeg het omzetcijfer van gerealiseerde passiefhuis-woningen er meer dan 75 miljoen euro. Al is de Belgische markt momenteel nog behoorlijk bescheiden, toch kent de start een marktgroei van ver boven de 100 %. Uit de presentatie ‘Air tightness in low energy buildings’ / 26th AIVC (Air Infiltration and Ventilation Centre) Conference ‘Ventilation in relation to the Energy Performance of Buildings’, Brussels Belgium, 21-23 September 2005, Auteur: Bart Cobbaert, architect - technisch adviseur vzw PassiefHuis-Platform.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 15

16

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

De voorbereiding

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 17

Een energiebehoefte voor verwarming van 15 kWh/(m2/jaar) is de maatstaf.

De voorbereiding

Wanneer een energiebehoefte van 15 kWh per vierkante meter behaald wordt, zijn economie, bouwfysica en design in perfecte harmonie Een Isover Multi-Comfort House hoeft qua esthetisch uitzicht niet te verschillen van een conventionele woning. De opbouw van de gebouwschil moet echter goed doordacht worden. Deze voorbereiding is moeilijker en zal meer tijd in beslag nemen dan bij een conventionele woning – vooral in de beginfase. Daarna zal de uitvoering vlotter verlopen en bijdragen tot de beoogde energiebalans. De bewoners genieten van lage verwarmingskosten, terwijl ze kunnen wonen in een uiterst comfortabele en duurzame woning.

Dit zijn de waarden die u mag verwachten van een Isover Multi-Comfort House Max. 15 kWh/(m2/jaar)

Specifieke energiebehoefte voor verwarming, volgens het “Passiefhuis Planningspakket” (PHPP)

40-60 kWh/(m2/jaar)

Specifieke totale* finale energiebehoeften

100-120 kWh/(m2/jaar)

Specifieke totale* primaire energiebehoeften

© Foto project Processie, architectenbureau denc!-studio bvba - Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

© Foto project Blombaert, architectenbureau denc!-studio bvba - Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

De referentieruimte (m2) heeft betrekking tot de bewoonbare oppervlakte. * Totaal = inclusief alle energieconsumerende toestellen (verwarming, warm water, ventilatie, pompen, verlichting, kook- en huishoudtoestellen) © Foto project Wijt, architectenbureau denc!-studio bvba - Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

Eén team. Eén plan. Eén woning. Een zorgvuldige voorbereiding is één zaak, uitstekend vakmanschap een andere. Waarom? Omdat een passiefhuis slechts een beperkt “energiebudget” heeft. Het energierendement moet daarom voor vele decennia gegarandeerd worden. Op lange termijn is de kwaliteit van het vakmanschap nog belangrijker voor de energie-efficiëntie van het gebouw, dan de berekende U-waarden van elke component van de gebouwschil. Trouwens, in een Isover Multi-Comfort House zult u nooit de structurele beschadiging terugvinden,

18

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

die dikwijls veroorzaakt wordt door condensatie en vocht. Een goede voorbereiding vergemakkelijkt het werk van de aannemers en onderaannemers.

Kwaliteitsbewaking vanaf het begin Gespecialiseerde bedrijven garanderen normaal gezien dat de vereiste waarden bereikt zullen worden. Het verdient echter aanbeveling om specifieke kwaliteitscontroles als extra vereiste in te bouwen in de prijsvraag. Daaronder verstaat men vooral : • •

Een berekening van de energiebehoefte, uitgevoerd door een onafhankelijke partij Een meting van de luchtdichtheid (de zogenaamde “Blower Door Test”)

De succesfactoren van de passiefhuis-standaard Primaire factoren • Maximale thermische isolatie, compactheid en afwezigheid van koudebruggen: alle componenten van de gebouwschil worden geïsoleerd met een U-waarde onder de 0,15 W/(m2K). Dit resultaat wordt bekomen met isolatiediktes van 25 tot 40 cm. • De ramen moeten beschikken over een driedubbele beglazing en geïsoleerd schrijnwerk. Doelstelling : een U-waarde < 0,80 W/(m2K), inclusief het schrijnwerk, en een g-waarde van minstens 0,5 voor de beglazing (totale overdracht van zonne-energie door de beglazing). • Luchtdichtheid van het gebouw : het resultaat van de Blower Door Test < 0,6 luchtwisselingen per uur. • Warmterecuperatie van de gebruikte lucht via een tegenstroom-warmtewisselaar: het grootste gedeelte van de warmte van de gebruikte lucht gaat terug naar de woning via de verse luchttoevoer – warmterecuperatie boven de 80%. Secundaire factoren • Voorbehandeling van verse lucht: verse lucht kan voorverwarmd worden in de winter en gekoeld worden in de zomer via een geothermische warmtewisselaar (warmtepomp). • Oriëntering naar het zuiden en vermijden van schaduw in de winter : het passieve gebruik van zonne-energie bespaart verwarmingsenergie. • Warmwater productie : de benodigde energie kan geproduceerd worden met zonnecollectoren (energiebehoefte voor de circulatiepomp : 40/90 Watt per liter) of met lucht-water-warmtepompen (gemiddelde prestatiecoëfficiënt : 4). In de zomer kan de warmtepomp ook gebruikt worden voor energie-efficiënte koeling. Vaatwassers en wasmachines moeten aangesloten worden op dit warme water om energie te besparen. • Energiebesparende huishoudtoestellen: koelkast, oven, diepvriezer, lampen, wasmachine etc.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 19

De uitdaging : zo weinig mogelijk koudebruggen.

De voorbereiding

Woning met een gunstige noord/zuid oriëntatie.

Kiezen voor een compact ontwerp

Rekening houden met de zon

Om de bouwkosten van het Isover Multi-Comfort House zoveel mogelijk te beperken, verdient een compact, eenvoudig ontwerp de voorkeur. Elk blootgesteld of uitstekend gedeelte van het gebouw leidt tot een hogere energiebehoefte. Wat de geometrie van het gebouw betreft, zal een gunstige verhouding tussen de gebouwschil en het verwarmd volume zinvol zijn, (minimaliseren van de gebouwschil rond het verwarmde volume). Een beperktere oppervlakte van de gebouwschil, vermindert het warmteverlies en de bouwkosten.

Naast de vorm van het gebouw, heeft ook de locatie een invloed op de energiebalans. Indien mogelijk, wordt het Isover Multi-Comfort House best naar het zuiden gericht, zonder schaduw van heuvels, bomen of andere gebouwen. Zo kunnen de ramen functioneren als passieve zonnecollectoren en geniet u maximaal van de gratis zonne-warmte.

Een koudebrugvrije constructie, en dit tot in het kleinste hoekje Koudebruggen veroorzaken niet enkel een verhoogd energie-verlies, ze vormen ook de basis van oppervlaktecondensatie … of erger nog … van schimmelgroei … Daarom vormt het realiseren van een gebouwschil zonder koudebruggen een topprioriteit bij een energie-efficiënte constructie. Eigenlijk zou de isolatieschil zo ontworpen moeten zijn dat elke blauwdruk, of het nu om een vloerplan of doorsnede gaat, “in één pennentrek” en zonder onderbrekingen kan worden nagetrokken.

Schaduw verhindert zonnewinsten.

20

I

ISOVER

I

Sterk blootgestelde locaties resulteren in grotere warmteverliezen ten gevolge van de wind.

MULTI-COMFORT HOUSE

Ramen gericht op het noorden verhogen de energiebehoefte van het gebouw.

Elke aansluiting met risico op koudebruggen moet omcirkeld worden. Voor elk van deze punten moet er een gedetailleerde oplossing uitge-

werkt worden – liefst in nauwe samenspraak met de uitvoerders.

AANDACHTSPUNTEN De criteria waaraan een passiefhuis moet voldoen Om een passiefhuis-kwaliteitsverklaring/certificatie te verkrijgen (via het Passiefhuis-Platform), nodig om te kunnen genieten van de eerder genoemde premies, dient aan een aantal voorwaarden voldaan te worden.

Fig. Passivhaus Institut Dr. Wolfgang Feist

Luchtdichtheid is een must De uitvoering van de “Blower Door Test” is even essentieel als het zorgvuldig uittekenen van de details. Deze test controleert de luchtdichtheid van het gebouw en kan verborgen energieverkwisters, zoals open voegen, barsten en andere lekken identificeren. Deze vorm van kwaliteitscontrole verzekert veiligheid op lange termijn – zowel voor het gebouw als voor alle betrokken partijen. Het beste moment om de “Blower Door Test” uit te voeren is wanneer de gebouwschil en luchtdichting voltooid zijn en vòòr de plaatsing van de eventuele isolatie van de leidingenspouw en binnenafwerking. Zo kunnen eventuele lekken gemakkelijker opgespoord en gedicht worden.

1. De verwarmingsbehoefte (berekend volgens de PHPP) mag maximaal 15 kWh/m²jaar bedragen 1 2. Luchtdichtheid volgens de genormaliseerd geteste n50-waarde ≤ 0,6 h3. De oververhittingsgraad (berekend volgens de PHPP) mag maximaal 10 % boven 25°C bedragen. 4. Bovendien streeft men naar • U-waarde van de onderscheiden niet-transparante wanddelen: U ≤ 0,15W/m².K (muren, vloeren, daken,…) • U-waarde vensters en deuren ≤ 0,80W/m².K • U-waarde beglazing ≤ 0,80W/m².K • Rendement van de ventilatie-warmtewisselaar ≥ 75 % • Efficiëntie ventilatoren (SPF) ≤ 0,45W/(m³/h) • Koudebrugvrije constructie Ψ ≤0,01W/m.K of aantoonbare condensatievrije oppervlaktetemperatuur bij binnentemperatuur 20°C/Rel. vochtigheid 60% en buitentemperatuur van -10°C. andere zinvolle aandachtspunten • Een doorlopende isolatieschil en het vermijden van koudebruggen en onderbrekingen van de isolatieschil door kelder- en zoldertrappen. • Een goede oriëntatie van de ramen. • Zonnewering voor de ramen die naar het zuiden, westen en oosten georiënteerd zijn. • Een compacte gebouwschil: V/O (verhouding volume/oppervlakte) tussen 1-4 De eenvoudige samenstelling van passiefhuis-componenten is echter niet voldoende om van een gebouw een passiefhuis te maken: het geheel is meer dan de som van de delen. De berekening van de netto-energiebehoefte voor verwarming dient te gebeuren adhv PHPP Benelux (zie ook pag. 26 en 27 ). Ter ‘kwaliteitsverklaring’ verifieert Passiefhuis-Platform dan de door de aanvrager bezorgde PHPP-berekening adhv de aangeleverde informatie. Passiefhuis-Platform controleert echter niet de correcte uitvoering op de bouwplaats als dusdanig. Voor niet-residentiële gebouwen zijn extra studies vereist en dienen nog specifieke procedures uitgewerkt te worden …

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 21

Leven en laten leven in alle rust.

De voorbereiding

Ligging is cruciaal Het geluidsniveau in een gebouw hangt vooral af van de dikte van de geluidsisolatie in verhouding tot het vastgestelde geluidsniveau aan de buitenzijde. In de buurt van luchthavens, hoofdwegen, scholen of zwembaden, is een hoger extern geluidsniveau onvermijdelijk. In dat geval moet men uitgebreidere maatregelen nemen om een optimaal comfortniveau voor de bewoners te verzekeren. Onder deze extreme omstandigheden, beseft men al snel de voordelen van het passiefhuis : • De verhoogde isolatiegraad levert met Isover ook onmiddellijk een hoger akoestisch comfort. De luchtgeluidsisolatie naar de buitenomgeving is beduidend groter;

22

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

• De maximale luchtdichtheid staat ook garant voor minder akoestische lekken ten opzichte van de buitenomgeving; • de driedubbele beglazing, in combinatie met het van extra dichtingen voorziene buitenschrijnwerk, komt de akoestische prestatie ten goede; • …

Zorgvuldige planning Indien het bouwperceel zich in de buurt van een hinderlijke geluidsbron bevindt, is het aangewezen om de woning zo ver mogelijk van deze geluidsbron in te plannen op het perceel. Het is tevens aangewezen om de ramen van de woon-

en slaapkamers te voorzien aan de andere kant van het huis (oriëntatie tegengesteld aan de geluidsbron). Afhankelijk van de afmetingen van het huis en de omgevende gebouwen, kan het geluidsniveau daardoor 5 tot 10 dB lager zijn.

Geluidsisolatie binnen en buiten

het welzijn van mensen te verbeteren. Glaswol en lichte wanden plafondsystemen op basis van het massa-veer-massa principe zijn een perfecte bondgenoot met het oog op een maximale geluidsisolatie. Bovendien zal glaswol gecombineerd met geperforeerde plafondpanelen het geluid maximaal absorberen en de nagalm tot een minimum reduceren.

Geluid is een fenomeen dat zowel binnen (conversatie, voetstappen, muziek, sanitaire installaties, etc.) als buiten het gebouw optreedt. Daarom is het belangrijk om van kelder tot dak adequate geluidsisolatie te voorzien. Wanneer de gevels van het gebouw worden ontworpen, spelen de ramen een zeer belangrijke rol : zij zijn bepalend voor de geluidsisolatie van de buitenmuur. Voor geluidsoverdrachten binnen in het gebouw, maken ingenieurs onderscheid tussen lucht – en contactgeluid. Over het algemeen, lenen alle passieve bouwstijlen met glaswolisolatie, zich tot een optimale akoestische kwaliteit.

Optimale akoestiek – een goed rapport Een goede akoestiek is ook belangrijk in niet-residentiële gebouwen, zoals kantoren, ziekenhuizen en scholen ... Aangezien leerlingen hun schooltijd voornamelijk al luisterend doorbrengen, is een goede akoestiek in de klas van wezenlijk belang. Een beperkt lawaainiveau en een korte nagalmtijd in de klas bevorderen het concentratieniveau en de communicatie, zodat leren makkelijker wordt. Wij hebben vandaag de nodige kennis en technologie om perfecte akoestische omgevingen te ontwerpen. De plafonds en wanden spelen hierbij een belangrijke rol. Geluidsdichte muren en plafonds kunnen storend achtergrondgeluid reduceren. Door geluid te absorberen, treden ze ook preventief op tegen ongewenste geluidsweerkaatsingen. Zo kunnen leerlingen goed horen en begrijpen wat er verteld wordt en bereikt men met minder moeite – ook voor de leerkrachten – een beter leerresultaat. Hetzelfde geldt ook voor kantoren, vergaderzalen en fabriekshallen. Door optimale akoestische resultaten te bieden, is het mogelijk om de efficiëntie en

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 23

De voorbereiding

Voor een vlot verloop …

De voorbereiding stap voor stap 1. Perceel • kies een locatie die vrij is van schaduw in de winter en voorzie zonnewering voor de zomer. • geef de voorkeur aan een compacte bouwstijl. 2. Conceptontwikkeling • vermijd schaduw in de winter. Bouw dus zonder balkons, uitstekende delen, overkragingen, scheidingsmuren, enz. • voorzie grote ramen georiënteerd naar het zuiden (liefst 40% van de buitenmuuroppervlakte). Vensters aan de noordelijke, oostelijke en westelijke zijde houdt u best zo klein mogelijk. • kies voor een eenvoudige constructie, zonder overbodige erkers of uitbouwen. • concentreer installatieruimten en sanitair op één plaats: de badkamer naast of boven de keuken. • voorzie ruimte voor de nodige ventilatiekanalen. • zorg voor een thermische onderbreking tussen de kelder (inclusief de keldertrap) en het gelijkvloers – perfect luchtdicht en vrij van koudebruggen of neem een deel van het keldervolume op in het passieve volume. • laat een eerste berekening maken van de energiebehoeften van het gebouw. • kijk uit naar mogelijke overheidssubsidies. • maak een kostenraming op. • eerste informatief gesprek met de bouwautoriteiten. • contract architect - bouwheer met een nauwkeurige beschrijving van de opdracht. 3. Bouwplan en bouwaanvraag • selecteer een bouwmethode – licht of massief. Opmaak van de bouwplannen en een energieconcept voor de ventilatie, verwarming en warm water.

24

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

• bepaal de isolatiedikte van de gebouwschil en vermijd koudebruggen. • voorzie ruimte voor de installatie van verwarmings- en ventilatie-installatie, etc. • vloerplan : voorzie korte leidingen (koud/ warm water) en riolering. • in geval van houtskeletbouw, voorzie ook een leidingenspouw. • voorzie korte ventilatiekanalen: koude luchtkanalen buiten de geïsoleerde gebouwschil en warme kanalen binnen de geïsoleerde gebouwschil. • bereken de energiebehoeften, bv. door gebruik te maken van het Passiefhuis Planningspakket (PHPP), dat te verkrijgen is bij het Passiefhuis-Platform te Berchem of bij het Passivhaus Institut te Darmstadt. • hou een aantal voorbereidende vergaderingen om het bouwproject te bespreken. 4. Definitieve bepaling van de opbouw (detailtekeningen) • isolatie van de gebouwschil: de ideale Uwaarden schommelen rond de 0,1 W/(m2K). Minimum vereiste: 0,15W/(m2K). • maak een detailtekening van elk knooppunt of elke aansluiting : luchtdicht en vrij van koudebruggen. • kies voor ramen die beantwoorden aan de passiefhuis-standaard : type beglazing, thermisch geïsoleerd schrijnwerk, bepaling glasoppervlakte en bescherming tegen de zon. 5. Definitief ontwerp van het ventilatieen verwarmingssysteem (gedetailleerde tekeningen van het systeem) • algemene regel : schakel hiervoor een specialist in. • ventilatiekanalen : korte kanalen met gladde wanden: snelheid luchtverplaatsing onder de 3 m/s.

• voorzie meet- en regelingsinstrumenten. • hou rekening met geluidsisolatie en brandveiligheid. • denk na over de dimensionering van de ventilatiemonden. • voorzie een centrale ventilatie-eenheid, inclusief een back-up toestel (verwarmingselement) in het verwarmde gedeelte van de gebouwschil. • het kan noodzakelijk zijn om zowel de centrale en de back-up eenheid extra te isoleren. De warmterecuperatie moet hoger zijn dan 75% met minder dan 3% hercirculatielucht. Energie efficiëntie: max. 0,45 W/(m³/h). • het ventilatiesysteem moet regelbaar zijn door de gebruiker. • voorzie dampkappen met metalen vetfilters en een aansluiting op de luchtafvoer. • optioneel : geothermische warmtewisselaar. • voorzie een perfecte luchtdichtheid. 6. Definitief ontwerp van de andere installaties (sanitair en elektriciteit) • sanitair : voorzie korte en goed geïsoleerde warm water-leidingen binnen in de gebouwschil. Voorzie eveneens korte koud water-leidingen. • gebruik waterbesparende kranen etc. alsook warmwater-aansluitingen voor de wasmachine en vaatwasser. Gebruik korte rioleringspijpen met slechts één afvoerkanaal. • loodgieterij en elektriciteit : vermijd het doorboren van de luchtdichte gebouwschil (leidingenspouw) – indien onmogelijk, voorzie aangepaste isolatie en luchtdichtingen. • voorzie energiezuinige huishoudtoestellen.

8. Kwaliteitstoezicht tijdens de bouwwerken • vermijd koudebruggen : voorzie regelmatige inspecties op de bouwwerf. • controle van de luchtdichtheid : doorvoeringen van alle leidingen en kanalen correct luchtdicht maken, met gips of tape. Bij elektrische leidingen die de gebouwschil doorboren moet er ook een verzegeling voorzien worden tussen kabel en leiding. Luchtdicht monteren van stopcontacten in gips en mortel. • controle op thermische isolatie van verluchtingskanalen en warmwaterleidingen. • controle op raamaansluitingen. • controle op luchtdichting van de bepleisterde muren vanaf de ruwe betonvloer tot tegen het plafond. • n50 luchtdichtheidstest : laat een “Blower Door Test” uitvoeren tijdens de bouwfase. Timing: zodra de luchtdichte schil afgewerkt en nog steeds gemakkelijk bereikbaar is. Dit betekent: voor het starten van de binnenafwerking, maar na de installatie van de elektriciteit (in samenwerking met andere vakgebieden). Alle lekken moeten geïdentificeerd worden. • ventilatiesysteem: moet gemakkelijk bereikbaar zijn om filters te kunnen vervangen. Regel de luchtcirculatie in de normale werkingsstand, op basis van de balans tussen toevoer- en afvoerlucht. Bepaal het elektriciteitsverbruik van het systeem. • kwaliteitscontrole van verwarming, loodgieterij en elektriciteit. 9. Finale inspectie en audit

7. Prijsvragen en contracten toekennen • voorzie kwaliteitseisen en kwaliteitscontroles in de contracten. • stel een tijdsschema op voor de bouw.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 25

Energie-efficiëntie kan berekend worden.

De voorbereiding

Passief Huis Plannings Pakket (PHPP). Is het mogelijk om uiterst energie-efficiënte gebouwen te ontwerpen met eenvoudige ontwerptools ? In de jaren 1990 werd nog algemeen aangenomen dat het plannen van passiefhuizen enkel mogelijk was met behulp van dynamische bouwsimulatieprogramma’s, waarbij het rendement elk uur berekend werd en waarbij er rekening gehouden werd met de gebruikers van elke kamer. Ondertussen is gebleken dat eenvoudiger berekeningsmethoden nauwkeurig genoeg zijn om de omvang van het verwarmingssysteem vast te leggen en de energieconsumptie van passiefhuizen te voorspellen.

Zeer nuttig: het Passiefhuis Planningspakket (PHPP) Wanneer men een energiebalans moet opmaken, kan men handig gebruik maken van het Passiefhuis Planningspakket (PHPP). Het gaat hier om een ontwerptool gebaseerd op een spreadsheet, die gebruikt kan worden om de volledige energiebalans van een gebouw te berekenen. Het Passivhaus Projektierungs Paket (oorspronkelijke Duitse versie) heeft zich als rekenprocedure in honderden passieve gebouwen bewezen als doeltreffend ontwerpmiddel voor het realiseren en verifiëren van de passiefhuis-prestatiecriteria.

Een voorbeeld van een thermische balans van een passiefhuis Warmtehoeveelheid [kWh/(m2jaar)]

Verliezen

40

Winsten

Niet bruikbaar Ventilatie

35

Zon

30 Ramen

25 20

Keldervloer

15 10

Muur en dak

5

26

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Intern

Verwarming

In het bijzonder heeft het Europese CEPHEUS-project uitgewezen dat de voor de PHPP ontwikkelde rekenprocedures voor het berekenen van de warmtebehoefte, in vergelijking met klassieke rekenmethodes, een beter aanvaardbare voorspelling geven van de praktijk. Uit ‘PHPP – instrument voor de kwaliteitsbewaking van passiefhuizen’, Bart Cobbaert, PassiefHuis-Platform vzw Berchem, proceedings passiefhuis happening okt 2004”:

Gelet op de wetenschappelijke geldigheid, wordt het Passivhaus Projektierungs Paket nu ook aangeboden in een Nederlandstalige versie van de rekenbladen, met klimaatgegevens voor de Benelux gepuurd uit gegevens van diverse weerstations. Voor u aan de berekening begint, is het belangrijk om de warmteverliezen van het gebouw, veroorzaakt door transmissie of ventilatie, te bepalen. Anderzijds moet men ook rekening houden met warmtewinsten veroorzaakt door zonne-instraling en interne warmteafgiften. Omdat deze winsten niet altijd optreden op een bruikbaar moment, worden deze verloren winsten toegevoegd aan de verliezen. Wanneer men de bruikbare winsten van de verliezen aftrekt, verkrijgt men de externe verwarmingsbehoeften van het gebouw. Om een correct resultaat te bekomen, is het echter vooral belangrijk een onderscheid te maken tussen belangrijke en onbelangrijke factoren en de juiste randvoorwaarden te identificeren. Daaronder bevinden zich de thermische output van de bewoners en huishoudtoestellen of de zonne-instraling die in het huis voorhanden is. Hiervoor bevat het PHPP een aantal standaardwaarden, die zinvol gebleken zijn. Naast het bepalen van de warmtebalans, vormt het PHPP ook een nuttig hulpmiddel bij het oplossen van projectgebonden uitdagingen die zich tijdens het ontwerp voordoen. Waaronder het verwarmingspotentieel van de luchttoevoer, de energiebehoeften voor elektriciteitstoevoer en huishoudapparaten, de energiebehoefte voor warm water productie en voor het berekenen van de kamertemperaturen in de zomer. Het PHPP kan verkregen worden bij het PassiefhuisPlatform in Berchem of bij het Passivhaus Institut in Darmstadt, Duitsland.

Passiefhuis - Projectpakket JAARLIJKSE VERWARMINGSBEHOEFTE Klimaat:

Binnentemperatuur :

Standaard

Standplaats: Berekening:

20,0

°C

Beschermde oppervlakte AEB:

147,0

m2

Standaard aantal personen:

4,2

pers. per m2 beschermde oppervlakte

Type gebouw/benutting : denc! - studio bvba

Bouwdeel Temperatuur zone

Oppervlakte m2

U-waarde W/(m2K)

Reductiefactor f t

G kKh/a kWh/jaar t

Buitenwand

A

195,7

x

0,112

x

1,00

x

72,1

=

Deur

A

2,2

x

0,703

x

1,00

x

72,1

=

110

Dak

D

94,4

x

0,083

x

1,00

x

72,1

=

562

Bodem

B

94,4

x

0,096

x

0,61

x

72,1

=

401

x

x

x

1585

=

x

x

x

=

x

x

x

=

x

x

x

=

x

x

x

= =

Venster

A

x

1,00

x

Koudebruggen buiten (lengte/m)

A

x

x

1,00

x

=

Koudebruggen bodem (lengte/m)

B

x

x

0,61

x

=

55,1

Som van alle hulpoppervlakken

Transmissieverliezen QT

x

441,8

0,703

Systeem verluchting:

referentie luchtvolume VL

Effektief warmteleveringsrendement van de lucht-lucht warmtewisselaar (LLWW)

Keff

Warmteleveringsrendement van KBLWW 25 % de bodem-lucht warmtewisselaar (BLWW)

Ventilatieverliezen Q L

AEB m 2

147,0

x

ηL

VL m3

368

x

nL, systeem φWW 1/h

0,424

x (1

nL 1/h

0,109

x

0,86

) +

C lucht Wh/(m3K)

0,33

x

Q Q kWh/jaar kWh/jaar T

Som warmteverliezen Q V

(

5451

V

+

957

)

Oriëntatie van de oppervlakken

Som

vrije hoogte m

2,50

=

2793

– ––––––––––––

kWh/(m2jaar)

5451

37,1

m

3

367,6

81 %

referentie ventilatievoud

72,1

Reductiefaktor vgl. beglazing

g-waarde (loodrechte instr.)

Oppervlakte m2

nL, rest 1/h

0,049

=

Gt kKh/a

72,1

=

Reductiefaktor Nacht/Weekend verlaging

1,0

=

Globaalstr. verwarmtijd kWh/(m2jaar)

1/h

0,109

kWh/jaar

kWh/(m2jaar)

957

6,5

kWh/jaar

kWh/(m2jaar)

6408

43,6

kWh/jaar

1. oost

0,45

x

0,50

x

20,52

x

264

=

1231

2. zuid

0.,47

x

0,50

x

23,76

x

281

=

1560

3. west

0,43

x

0,50

x

6,48

x

161

=

225

4. noord

0,41

x

0,50

x

4,32

x

154

=

136

5. horizontaal

0,40

x

0,50

x

0,00

x

285

=

Warmtewinsten zonnestraling QS

Interne Warmtebronnen QI

kh/d

0,024

205

x

2,10

x

ATFA m2

147,0

=

31,8

=

4669 0,73

(1 - (QF / QL)5) / (1 - (QF / QL)6) =

10,3 kWh/(m2jaar)

=

K G x Q F

=

Energiekengetal verwarming QH

1516 kWh/jaar

Q F / Q L

Benuttingsgraad warmtewinsten KG

kWh/(m2jaar)

Q S + Q I

Warmtewinsten QG

kWh/jaar

21,4

Verhouding gratis warmte/ verliezen

kWh/(m2jaar)

3153

Gratis warmte QF

Specif. verm. qI W/m2

x

Periode verw. d/jaar

Som

0 ——————————

Grenswaarde

Q L - Q G

=

kWh/(m2jaar)

15

Criterium voldaan?

93% kWh/jaar

kWh/(m2jaar)

4363

29,7

kWh/jaar

kWh/(m2jaar)

2045

14

( ja/neen)

ja

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 27

28

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

De uitvoering

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 29

Het Multi-Comfort House, een voordeel bij elke bouwstijl.

De uitvoering

Of het nu om een massieve constructie, om een houtskelet of om een gemengde construcie gaat – een passiefhuis leent zich tot elke bouwstijl. De enige voorwaarde is dat de uitvoering zorgvuldig en zonder koudebruggen gebeurt. De hoge kwaliteit van de isolatie en de luchtdichtheid van de gebouwschil bieden bescherming tegen koude, hitte en lawaai. De bewoners genieten van het hoogst mogelijke comfort – vooral omwille van het kleine verschil tussen lucht- en oppervlaktetemperatuur, zowel in de winter als in de zomer.

© Foto project Wolfput, architectenbureau denc!-studio bvba - Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

30

I

ISOVER

I

Eenmaal perfect geïsoleerd – voor altijd een aangename temperatuur

Hou de warmte binnen in de winter en de hitte buiten in de zomer

Een doorlopende isolatie van fundering tot dak, is niet enkel voordelig voor uw portemonnee, maar draagt ook bij tot uw wooncomfort. Isolatiematerialen uit glaswol van Isover, leveren bijzonder goede resultaten. Een ander belangrijk aspect is de uitstekende ecologische balans die u met glaswol van Isover kunt bereiken: een verminderde behoefte aan verwarmingsenergie, een verminderde CO2-uitstoot en een langere levenscyclus voor uw constructie.

Het passieve gebruik van zonnestraling wordt slechts mogelijk in combinatie met de plaatsing van hoge kwaliteitsisolatie. De warmtewinst, veroorzaakt door de zon, wordt zo binnenshuis gehouden. Een financieel geoptimaliseerd thermisch beglazingssysteem kan bij lage temperaturen instaan voor ongeveer 30-50% van de verwarmingsbehoeften van het Isover MultiComfort House. De ramen dragen eveneens bij tot de eco-balans. Indien ze beantwoorden aan de passiefhuis-standaard geven ze meer warmte

MULTI-COMFORT HOUSE

af naar binnen dan naar buiten. Dankzij een driedubbele beglazing, thermisch geïsoleerd schrijnwerk en een koudebrug-vrije plaatsing, verkrijgt men warmtewinsten die gemakkelijk de verloren warmte kunnen compenseren. Om de bewoners echter te beschermen tegen te hoge temperaturen in de zomer, moet men preventieve maatregelen treffen: • Zonnewering voor alle vensters die naar het oosten, zuiden en westen gericht zijn. • Structurele maatregelen om vensters naar het zuiden af te schermen, bijvoorbeeld met een dakoversteek of overkraging. • De kameromringende delen moeten warmte kunnen opslaan. • Voldoende ventilatie voorzien.

In het kort de realisering van Isover Multi-Comfort Huizen impliceert hoge eisen op het gebied van de gebruikte componenten • Thermische isolatie: U-waarden van alle componenten kleiner dan 0,15 W/ (m2K) – bij alleenstaande ééngezinswoningen zelfs kleiner dan 0,10 W/(m2K) (aanbevolen). • Constructie vrij van koudebruggen. • Perfecte luchtdichtheid, aangetoond door de Blower-Door-Test. Lekverliezen (n50) bij een drukverschil van 50 Pa kleiner dan 0,6 h-1 volgens EN 13829. • Beglazing met Ug-waarden kleiner dan 0,8 W/(m2K), gecombineerd met een hoge totale energietransmissie, g ≥ 0,5 (volgens EN 67507), zodat netto warmtewinsten ook in de winter bereikt kunnen worden. • Schrijnwerk met U-waarden kleiner dan 0,8 W/(m2K) volgens EN10077. • Efficiënt ventilatiesysteem met warmterecuperatie (80 %), gecombineerd met een laag elektriciteitsverbruik (0,4 Wh/m3 getransporteerde lucht). • Zeer laag warmteverlies bij het opwekken en transporteren van sanitair warm water. • Zeer efficiënt gebruik van huishoudelijke elektriciteit.

Goede isolatie helpt u veel geld te besparen.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 31

Het belang van luchtdichtheid.

De uitvoering

Omhuld in een luchtdichte schil : luchtig en warm, zoals onder een donzen dekbed Een Multi-Comfort House heeft altijd een buitenschil die beschermt tegen kou, warmte en geluid. Daarnaast maakt ook het gecontroleerde ventilatiesysteem een essentieel onderdeel uit van elk passiefhuis of Multi-Comfort House. De gerichte luchtstroom verzorgt de vraaggestuurde toevoer van verse lucht en warmte. Onafhankelijk van het seizoen, genieten de bewoners van een constant gezond en comfortabel klimaat. Dit stelt echter hoge kwaliteitseisen aan de constructie van het gebouw, de isolatie en de verbindingen tussen de bouwdelen. De schil van het gebouw moet voldoende luchtdicht zijn, zodat er nergens onvoorzien lucht kan binnendringen of ontsnappen. In een MultiComfort House is geen plaats meer voor naden en kieren die typerend zijn voor conventioneel gebouwde huizen.

Er wordt geademd door het Comfort Ventilatiesysteem Gecontroleerde ventilatie in plaats van een ongecontroleerde luchtcirculatie. De Comfort Ventilatiesystemen geven een antwoord op deze behoefte : ze verzekeren de permanente aanvoer van frisse lucht in alle kamers. Ze verdelen ook de warmte in het hele huis en staan in voor de warmterecuperatie uit de uitgaande lucht.

Moderne kijk op luchtdichtheid Luchtwisselingen per uur 3,5

Goede luchtdichtheid vermindert ongewenst energieverlies.

3 2,5 Conventionele woning 2 1,5 1 Lage energie woning 0,5 Passief huis 0

n 50

De neus van een passiefhuis: luchtleiding voor aanvoer van verse lucht.

32

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Luchtdichtheid – nog vrij onbekend in de Belgische bouwsector De ‘oproep tot luchtdicht bouwen’ is niet zó nieuw en wordt gedragen door het grootste deel van de Europese onderzoeksinstellingen, doch is in België op zijn zachtst gezegd nog niet echt ingeburgerd. Er zijn nog maar weinig vaktechnische publicaties te vinden over de praktische uit-

werking van luchtdicht bouwen, de ontwerpers krijgen pas sinds kort onderricht in de materie en meerdere uitvoerders hebben er zelfs nog nooit over gehoord. Een goede luchtdichtheid is nochtans essentieel voor een efficiënte en rationele energie-huishouding, het verzekeren van een aanvaardbare luchtkwaliteit en het vermijden van comfortproblemen en/of bouwschade.

Schematische voorstelling van een gecontroleerd ventilatiesysteem

Geluidsdemper



Uitgaande lucht


Afvoerlucht keuken

Buitenlucht filter



Via een geothermische warmtepomp wordt verse lucht aangezogen en voorgewarmd (groen). De gebruikte lucht van de badkamer en keuken wordt afgevoerd ( blauw). De warmte wordt overgedragen aan de inkomende lucht via een warmtewisselaar. De voorverwarmde verse lucht wordt vervolgens verdeeld aan de slaap- en leefkamers.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 33

De uitvoering

Een stukje geschiedenis In het kader van het VLIET (VLaams Impulsprogramma Energie-Technologie) werd in 1998 de SENVIVV-studie (Studie over de Energieaspecten van Nieuwbouwwoningen in Vlaanderen, op het vlak van Isolatie, Ventilatie en Verwarming) de erbarmelijke luchtdichtheid van de Belgische gebouwen aangetoond. Luchtdichtheidsmetingen werden uitgevoerd in 50 woningen.

Luchtdichtheidsmetingen uitgevoerd in 50 woningen Ref: IWT-VLIET SENVIVV-studie, WTCB en WenK Sint Lucas Gent, 1998

10

9,5

9

8,3

8 7 6

5,3

5

4,1

4 3 2 1 0

Appartementen

Gesloten bebouwing

Half-open bebouwing

Open bebouwing

Onderstaande komt uit de presentatie ‘Air tightness in low energy buildings’ / 26th AIVC (Air Infiltration and Ventilation Centre) Conference ‘Ventilation in relation to the Energy Performance of Buildings’, Brussels Belgium, 21-23 September 2005, Auteur: Bart Cobbaert, architect - technisch adviseur vzw PassiefHuis-Platform.

Waarom luchtdicht bouwen ? • Om het energieverbruik in de hand te houden

Comfort ventilatiesystemen met geïntegreerde verwarming en warm water toevoer zijn vandaag reeds beschikbaar in compacte uitvoeringen, nauwelijks groter dan een koelkast.

34

I

ISOVER

I

Vers aangevoerde lucht moet in de winter opgewarmd worden. Dit vraagt veel energie. Om dit energieverbruik te reduceren wordt de verse lucht best aangezogen via de centrale luchtingang van het Comfort Ventilatiesysteem. Zodoende wordt de verse lucht via de warmtewisselaar opgewarmd met de warmte van de

MULTI-COMFORT HOUSE

uitgaande lucht. Elk luchtlek is ook een ‘warmtelek’. Lucht die ongecontroleerd een gebouw binnenkomt, moet extra worden opgewarmd, wat een aanzienlijke stijging van het energieverbruik tot gevolg heeft. ‘Tocht’ geeft niet enkel een oncomfortabel gevoel, maar geeft bovendien de bewoner de neiging om de verwarming wat hoger te zetten. Daarnaast leidt het verliezen van warme lucht via de luchtlekken uiteraard ook tot energieverliezen. En dan is er nog de isolatie. Isoleren doe je in feite met droge, stilstaande lucht. Luchtstromen door of achter de isolatie, verminderen aanzienlijk de prestaties. • Om een aanvaardbare luchtkwaliteiT te garanderen Bij balansventilatie wordt vervuilde lucht weggezogen uit ruimtes zoals badkamer en keuken. Wanneer deze ruimtes niet luchtdicht zijn, wordt de lucht hiernaartoe niet aangevoerd vanuit de rest van het huis, zoals de bedoeling van het systeem, maar wordt koude lucht doorheen de lekken in de gebouwschil van buitenaf aangezogen. Een goede ventilatie is in feite een goed beheerste stroom van verse lucht. Lekken verstoren deze stroom en kunnen de oorzaak zijn van een minder goed functionerende ventilatie. • Om comfortproblemen en/of bouwschade te vermijden In de winter kan koude lucht het gebouw binnenstromen via de naar de wind gekeerde zijde van het gebouw. Met als gevolg tochtverschijnselen, koude vloeren en mogelijks zelfs de inwerking van schadelijke stoffen (vezels, stofdeeltjes, pollen). Een onderdruk aan de, van de wind afgekeerde, lijzijde van het gebouw zuigt dan weer de warmere en vochtiger binnenlucht naar buiten. Deze lucht koelt op zijn weg naar buiten af, kan zijn dauwpunt bereiken en condenseren. Dit met eventuele vochtschade tot gevolg.

Basisprincipes Gebouwen worden opgetrokkeen met verschillende materialen en componenten waartussen per definitie meerdere randen, overlappingen of doorvoeren voorkomen. Deze zijn niet altijd met de grootste zorg afgedicht. Bovendien kunnen ‘ondichtheden’ door bewegingen groter worden of kunnen er nog nieuwe ontstaan wanneer afdichtingen niet volgens de regels der kunst werden uitgevoerd. Om een goede luchtdichtheid te garanderen moet een doorlopende luchtdichtheidslaag aangebracht worden, zonder onderbreking. Daarbij is een zorgvuldige uitwerking van alle bouwen aansluitingsdetails noodzakelijk.

een gebouw een goede luchtdichtheid wil bereiken, moet men beroep doen op vaklui die goed de noodzaak van een aantal maatregelen kennen. Zolang de mensen die het werk praktisch uitvoeren de noodzaak niet inzien van een aantal veranderingen ten opzichte van vroeger zal het moeilijk zijn op een efficiënte manier luchtdichtheid te implementeren in het bouwconcept. Men is toch niet in staat alles te controleren op fouten, dus de werklieden moeten maximaal bewust zijn van het belang van luchtdichtheid. Typische lekken in de luchtdichting:

• Aansluiting tussen buitenmuur en funderingen Richtlijnen • Aansluiting tussen de buitenmuren onderling, • principe 1: de luchtdichtingslaag moet op het bijvoorbeeld op de hoeken plan en de sneden met een stift gevolgd kun- • Aansluiting tussen buitenmuur en verdiepingsnen worden, zonder die stift ook maar één vloer maal van het papier te nemen; • Aansluiting tussen buitenmuur en dak • principe 2: voorzie slechts één enkele doorlo- • Kabels of leidingen die de luchtdichting doorpende dichtingslaag. Reken er niet op dat evenboren tuele lekken door een vóór- of achterliggende • Onderbreking van de luchtdichting ter hoogte laag worden afgesloten. ‘Je bent beter af met van ramen en deuren één dichte emmer, dan twee in elkaar gezette • Stopcontacten waar er in elke bodem een gat is’; • Onbepleisterd metselwerk ook achter een an• principe 3: om zoveel mogelijk uitvoeringsfouder type muurafwerking ten te vermijden, hou de uitvoeringsdetails zo • Doorvoeren voor rolluiken eenvoudig mogelijk. Grote aaneengesloten vlak- • Schade aan de luchtdichte laag tijdens de ken zijn beter luchtdicht te maken dan verschilbouwfase lende verspringende materialen. Probeer doorboringen te vermijden waar mogelijk en maak Een belangrijke veiligheidsfactor is de kwaliteit gebruik van beproefde technieken. Luchtdicht- van de verbinding. Een luchtdichte aansluiting heid is een alles of niets situatie: je kunt niet tussen 2 delen van een dichtingsmembraan kan een aantal fouten compenseren door het elders niet gerealiseerd worden met nieten. De naad een beetje beter te doen; moet daarom zorgvuldig afgekleefd worden • principe 4: Hou een duidelijke planning en stra- met een gepaste dichtingstape. tegie voor ogen om tot een luchtdicht gebouw Ongeacht of het nu gaat over massieve of lichte te komen: in ontwerpfase kan men reeds pro- constructies, overal waar de luchtdichte laag blemen vermijden. Daarna moet er bij het uit- doorboord wordt door leidingen, elektrische katekenen van aansluitingen voldoende aandacht bels of stopcontacten, zal er warmteverlies en gaan naar luchtdichtheid. Tijdens de construc- vochtschade optreden, tenzij de doorboring pertie van het gebouw moet er op gezette tijden fect afgedicht wordt. specifieke controle zijn op een aantal zaken in verband met luchtdichtheid. Coördinatie is niet enkel van technische aard. Indien men in

Een gebrekkige luchtdichtheid in de aansluiting tussen plafond en wand, resulteert in duidelijk zichtbare warmteverliezen.

Plak alle naden zorgvuldig af.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 35

De uitvoering

Ook diverse, in eerste opzicht klein lijkende, individuele lekken kunnen een heel grote invloed hebben op de globale luchtdichtheid. Een aantal types doorboringen kunnen worden geduld in gewone woningbouw; bij passiefhuizen moet elk lek, in de mate van het mogelijke vermeden worden. De wél benodigde doorboringen moeten tot een minimum herleid worden. Enkele voorbeelden: De meest voorkomende oorzaken zijn doorboringen van het luchtdichtheidsscherm voor leidingen, contactdozen en ingebouwde spots. Dit kan vermeden worden door het voorzien van een leidingenspouw. Ofwel gebruikt men tape om de doorvoer volledig luchtdicht af te sluiten, of men gebruikt geprefabriceerde aansluitingsmanchetten. Muren in snelbouwsteen of gevelstenen die niet voorzien zijn van een binnenbepleistering zijn te luchtopen. Er zijn een aantal typische plaatsen waar het pleisterwerk vaak vergeten wordt: bergingen, technische ruimtes, de wand achter de tellers en meters van de nutsvoorzieningen, de ruimte onder een trap, plaatsen waar een ingemaakte kast komt … Gebruik luchtdichte contactdozen voor stopcontacten en lichtschakelaars.

Voorzie de leidingspouw voldoende diep, zodat er ruimte is voor de inbouw van stopcontacten.

In massieve bouwconstructies dienen de stopcontacten voldoende ingebed te zijn in het pleisterwerk om luchtstromen te verhinderen.

Thermografieën kunnen helpen om ongewenste luchtstromen op te sporen.

36

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Wat is niet mogelijk in een passiefhuis ? De plaatsing van dampkap, open haard, rolluiken, maar ook schrijnwerk kan grote lekken in de luchtdichtheid veroorzaken. • Bij een dampkap zonder afsluiting, kan het lekdebiet tot enkele honderden kubieke meters oplopen. Met een afsluiting kan dit beperkt worden tot zo’n 20 à 50 m³. Voor een passiefhuis is dit echter nog steeds te veel. Hier wordt de voorkeur gegeven aan afzuigsystemen met recirculatie. • Een open haard zorgt voor nog grotere problemen. Zelfs afsluitkleppen kunnen in gesloten toestand nog lekdebieten tot enkele honderden m³ vertonen. In passiefhuizen is het niet evident een open haard te plaatsen. Niet enkel omwille van de luchtdichtheid, maar ook omdat deze veel te veel warmte afgeven in verhouding tot de zeer beperkte behoefte. • De inbouw van de rolluikkasten vraagt zelfs in gewone woningen een zeer gedetailleerde uitvoering en afwerking. Indien toch gewenst, wordt best geopteerd voor elektrisch gestuurde buitenrolluiken.

TER ZAKE Dit zijn de vereisten waaraan de materialen moeten voldoen : • Luchtdichte materialen voor de vlakken, bijvoorbeeld membranen, roofing, panelen, pleisterwerk • Zorgvuldig gekozen en compatibele materialen, in het bijzonder voor de afdichtingstapes en afdichTINGS mastiek • Vocht-, UV- en trekbestendige materialen • Dampdiffusie vertragende materialen (die dienst doen als dampscherm): het dampdichte membraan dient steeds aan de warme zijde van de structuur geplaatst te worden, dit is aan de zijde die grenst aan het interieur.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 37

Dampremmend en luchtdicht tot in het laatste hoekje : Isover vario KM duplex.

De uitvoering

Het Isover vario KM duplex lucht-/dampscherm is een uniek en gepatenteerd flexibel en vochtregulerend membraan dat zichzelf aanpast aan de seizoenen. In de winter, wanneer het nodig is, werkt het als dampremmend scherm om condensatievorming en vochtindringing in de houten structuur te vermijden. In de zomer, laat Isover vario KM duplex toe dat waterdamp afgegeven wordt in alle richtingen. Hierdoor kan de houten structuur snel uitdrogen. Zo wordt de stabiliteit van de houten structuur in stand gehouden. Immers een vochtige houten structuur is onderhevig aan houtrot en schimmels … dus absoluut te vermijden !

38

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Dit betekent: • Ideale dampdichtingsfunctie tegen vochtindringing in dak en muren • Maximale bescherming van het gebouw • Uitstekend leefcomfort. Onvermijdbaar zijn gevoelige plekken : aansluitingen tussen de membranen onderling, aansluitingen op andere materialen, doorboringen door leidingen of andere … Elk lek in de overigens goed geïsoleerde zones, zal leiden tot warmteverliezen en belangrijke vochtindringing in de houten structuur. De gevolgen zijn erg kostelijk. Maar dit kan allemaal vermeden worden met het Isover integra vario systeem.

Een perfecte aansluiting : Lucht-/dampscherm, dichtingstape en mastiek. Het Isover integra vario systeem geeft lekken geen kans. Het systeem bestaat uit beproefde en gegarandeerd compatibele componenten: • het ideale lucht-/dampscherm Vario KM duplex • de kleefband Vario KB1 : voor het luchtdicht afkleven van alle naden tussen de dampschermbanen • de afdichtingsmastiek Vario DS : voor het luchtdicht aansluiten van het dampscherm op de structurele delen • de dubbelzijdige kleefband Vario KB2 voor het aanbrengen van het Vario KM duplex lucht-/ dampscherm op metalen profielen. Naast de hoogstaande bescherming tegen lucht en vocht, garanderen ze een goede verwerkbaarheid. Bijkomende voordelen voor de gebruiker bestaan uit het eenvoudig knippen op maat, een grote trekweerstand en het gemak waarmee alle aansluitingen gedicht worden. Dit bespaart tijd, moeite en geld en verzekert een bescherming op lange termijn.

TER ZAKE Isover vario KM duplex • • • • • • • • • •

Uniek lucht-/dampscherm met een variabele dampdiffusieweerstand Past zich aan aan de seizoenen Dampscherm dat vochtindringing in de houten daken wandstructuur verhindert Drogende functie die vocht uit de structuur laat ontsnappen Een goede plaatsing garandeert luchtdichtheid op passiefhuis niveau Sterke verbetering van het wooncomfort Praktische lijnmarkeringen om sneller op maat te knippen en om het verlies te beperken Snelle plaatsing, nog verbeterd door de aanduiding van de overlap-zone Variabele Sd-waarde van 0,2 tot 5 m Extreme trekweerstand

Bevestigen

Afplakken

Afdichten

Nog enkele belangrijke weetjes • Voegen moeten gedicht worden bij droog weer. • Ondergrond en overlappingen moeten droog en stofvrij zijn. • Bepaalde dichtingstapes hechten niet op poreuze materialen zonder voorbehandeling van de poreuze ondergond met een primer. • Om de structuur te beschermen moeten de dichtingstapes ook water- en vochtbestendig zijn.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 39

Controleer de luchtdichtheid : hoe vroeger, hoe beter.

De uitvoering

De controle van de luchtdichtheid is een belangrijke stap in het behalen van het passiefhuis-certificaat. Het is absoluut noodzakelijk dat de test wordt uitgevoerd voorafgaand aan de binnenafwerking om uitvoeringsfouten tijdig te ontdekken en zonodig te herstellen tegen een relatief lage kostprijs. De ‘Blower Door Test’ wordt gebruikt om lekken in de buitenschil op te sporen. Hoe kleiner de gemeten waarde, hoe hoger de luchtdichtheid van de buitenschil van het gebouw. Om het passiefhuis-label te mogen dragen, wordt een maximale waarde van 0,6 h-1 toegestaan. Dat betekent dat gedurende de meeting in een tijdspanne van 1 uur maximum 60 % van het inwendige luchtvolume mag ontsnappen via lekken (bij een genormaliseerde test met een drukverschil van 50Pa – n50). Ervaring heeft aangetoond dat waarden tussen 0,3 en 0,4 haalbaar zijn. Kwantitatieve beoordeling : Pressurisatieproef De luchtdichtheidsgraad, wordt bepaald aan de hand van een pressurisatieproef. Daarbij is de opzet relatief eenvoudig: in eerste instantie wordt tussen de binnen- en buitenomgeving een drukverschil gecreëerd, waarna dan vervolgens de hoeveelheid weglekkende lucht wordt gemeten. Voor het opbouwen van dit drukverschil wordt in de praktijk meestal gebruik gemaakt van een zogenaamde “blower-door”. Zoals de benaming van het toestel zelf aangeeft, wordt bij deze proef in een deur- of raamopening een ventilator geplaatst die het gebouw in onder- of overdruk plaatst. De ventilator met regelbare snelheid is ingebouwd in een aan de specifieke ruwbouwmaten aanpasbaar frame. Door middel van een regressie-berekening van het gemeten drukverschil over de gebouwschil en het luchtdebiet, wordt dan het luchtdebiet voor een genormaliseerd drukverschil van 50Pa bepaald. De verhouding van het benodigde luchtdebiet om dit drukverschil te kunnen opbouwen tot het eigenlijke binnenvolume van het gebouw, geeft dan het ventilatievoud: de n50-waarde.

40

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

De begrippen ‘luchtdoorlatendheid’ en ‘luchtdichtheid’ geven beiden de lekvolumestromen aan, doch zijn elkaars tegenpool. • Voorbereidende werken Om de luchtdichtheid van de gebouwschil te kennen, dienen voor de start van de meting alle openingen in de buitenschil die normaal dicht zijn (zoals venster- en deuropeningen) te worden gesloten, doch niet speciaal afgekleefd. Vergeet daarbij niet het vullen van de sifons van aflopen. Is dit niet mogelijk, dient de afloop luchtdicht te worden afgekleefd. • Timing / meteorologische condities / planning en randvoorwaarden met het oog op het aanbrengen van verbeteringen Voor een geldige meting met bewijskracht is het belangrijk de planning van de uitvoering van de bouwwerkzaamheden en het ogenblik van de meting op elkaar af te stemmen. Het gebouw moet zich in een toestand bevinden die in sterke mate overeenstemt met de normale gebruikstoestand. Zo moeten alle bouwonderdelen en -elementen die een duidelijke invloed hebben op de luchtdichtheid zijn aangebracht: regen- en windscherm, dampscherm, aansluitingen met buitenschrijnwerk, ... Wanneer door de natuurlijke meteorologische omstandigheden te grote drukverschillen ontstaan over de gebouwschil, kunnen deze de meetresultaten negatief beïnvloeden. Alle plaatsen, waarvan op basis van ervaring kan worden vermoed dat ze aanleiding kunnen geven tot belangrijke luchtlekken, moeten nog bereikbaar zijn, opdat na uitvoering van de test nog verbeteringen kunnen worden aangebracht. Dat betekent dat bij lichte constructies als houtskeletbouw en hellende daken de binnenbekleding nog niet aangebracht mag zijn.

Kwalitatieve evaluatie van de luchtdichtheid Naast een kwantitatieve beoordeling is een kwalitatieve evaluatie, ter situering van de eigelijke lekken, minstens even belangrijk. Daarbij kan bijvoorbeeld gebruik gemaakt van zogenaamde rookstaafjes, die rook verspreiden wanneer er wordt op gedrukt. Een luchtlek wordt dan gedetecteerd wanneer de rook wordt weggeblazen ter hoogte van een welbepaalde aansluiting. De snelheid waarmee de rook verdwijnt, is reeds een eerste indicatie van de grootte-orde van het lek. Een andere manier om luchtlekken te lokaliseren is met een infrarood-camera. De opsporing van de lekken kan zowel tijdens een blower-door test als in normale condities, doch gebeurt best tijdens de winter om een zo groot mogelijk temperatuursverschil te hebben tussen binnen- en buitenlucht. Tijdens een blower-door test wordt koude lucht naar binnen gezogen en koelt die de constructie af. Op een IR-foto kleuren deze plekken blauw, terwijl de rest van de wand groen, geel of rood zou moeten zijn tengevolge van de aanwezige warmte. In normale omstandigheden betekent een luchtlek ook een warmtelek naar buiten, wat eveneens zichtbaar is op een IR-foto, deze keer in rode tinten, t.o.v. de koude buitenwand.



© Foto project Living Today, architectenbureau denc!-studio bvba Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

© Foto project Processie, architectenbureau denc!-studio bvba Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

© Foto project Processie, architectenbureau denc!-studio bvba Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 41

Koudebruggen – tot een absoluut minimum herleiden.

De uitvoering

zolder niet passief niet verwarmd

onverwarmde garage

NEI, Detmold

kelder binnen passief volume

Kritische punten : onderbrekingen in de isolatieschil Om op een betrouwbare manier koudebruggen op te sporen, ga je op het plan van het gebouw de volledige omtrek na. Wanneer je op de grondplannen, doorsneden en detailtekeningen deze oefening consequent uitvoert, worden onderbrekingen in de isolatieschil zichtbaar. Eerst maak je de huidige isolatielagen zichtbaar in geel. Vervolgens ga je na waar de gele lijnen rond het gebouw onderbroken zijn. Dat zijn de zwakke punten waar zich koudebruggen kunnen voordoen. Vervolgens ga je na of het structureel mogelijk is deze zwakke punten te vermijden.

42

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

kelder niet passief

Zoniet, zoek je een oplossing om de koudebrug tenminste te minimaliseren. Elke onderbreking in de isolatielaag is een koudebrug met een negatieve impact op de energiebalans en een risico op structurele schade. Het lijdt geen twijfel dat koudebruggen maximaal dienen vermeden te worden.

Een weetje … Uit het SENVIVV-onderzoek, dat 200 tussen 1989 en 1997 in Vlaanderen gebouwde nieuwbouwwoningen onderzocht inzake energie-aspecten, bleken koudebruggen 6 % impact uit te oefenen op het K-peil bij woningen en zelfs 7% bij appartementen.

Warmteverlies en oppervlaktecondensatie Koudebruggen zijn niet alleen de oorzaak van een verhoogd energie-verlies, ze kunnen ook aan de basis liggen van oppervlaktecondensatie … of nog erger zelfs … schimmelvorming … Indien de wandtemperatuur lager is dan het dauwpunt van de lucht, kan/zal het teveel aan vocht in de lucht zich afzetten. We spreken dan over oppervlaktecondensatie. Tijdelijke oppervlaktecondensatie is meestal geen probleem en in sommige gevallen zelfs niet te vermijden (keukens, badkamers, enz.) op voorwaarde dat het gecondenseerde vocht voldoende snel kan uitdrogen of afgevoerd worden. Het opdrogen van een door condensatie vochtig geworden materiaal duurt wel veel langer dan het nat worden (± 10 maal zo lang). Wil men oppervlaktecondensatie voorkomen, dient men te verhinderen dat bouwelementen een oppervlaktetemperatuur hebben die lager is dan het dauwpunt van de lucht. In principe kan oppervlaktecondensatie dus worden voorkomen door: • een voldoende hoge oppervlaktetemperatuur van het bouwelement (voldoende warmteïsolatie); uiteraard in combinatie met een voldoende hoge kamertemperatuur; • een verlaging van het vochtgehalte van de lucht: bijvoorbeeld door afdoende (en gecontroleerd) te ventileren.

Beter voorkomen dan genezen De praktijk heeft aangetoond dat het bijzonder moeilijk is om het schadelijk effect van vele bestaande koudebruggen teniet te doen of te verminderen, zonder ingrijpende en/of dure aanpassingen te doen of veranderingen aan te brengen. Deze problematiek werd reeds in de jaren tachtig uitvoerig behandeld door het WTCB. Daarom is het belangrijk dat koudebruggen bij het ontwerp van het gebouw vermeden worden. In de loop van de laatste tien jaar zijn de meeste architecten, studiebureaus en bouwondernemingen zich daarvan bewust geworden en vandaag weet

een groot deel onder hen op welke wijze zij vermeden kunnen worden. Nochtans blijft het aantal ontwerpen, waar op de plannen flagrante voorbeelden van koudebruggen voorkomen, nog schrikwekkend hoog. Vooral bij vernieuwbouw of renovatieprojecten van woningen wordt vastgesteld dat heel wat koudebruggen blijven bestaan of juist gecreëerd worden door een onoordeelkundige plaatsing van de isolatie.

TER ZAKE - Geometrische koudebruggen zijn verwaarloosbaar als de buitenisolatie maar voldoende dik en continu is. - Structurele koudebruggen moeten steeds vermeden worden of tenminste geminimaliseerd. Dit heeft vooral betrekking op: • Koudebruggen ter hoogte van funderingsvloeren en keldervloeren • Koudebruggen ter hoogte van trappen • Koudebruggen ter hoogte van de aansluiting tussen buitenmuren en dak • Koudebruggen ter hoogte van muur doorvoeren • Koudebruggen ter hoogte van balkons en uitstekende bouwdelen • Koudebruggen ter hoogte van ramen of rolluikkasten • Koudebruggen die op een regelmatige wijze terugkomen in een bouwdeel (kepers, lattenwerk, verankeringselementen, etc.) moeten in rekening gebracht worden van de U-waarde van dat bouwdeel. Deze worden beschouwd als niet-homogene bouwdelen.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 43

Er is altijd een goede of zelfs een uitstekende oplossing om koudebruggen te vermijden.

De uitvoering

Koudebruggen in de aansluiting tussen keldervloeren of funderingsvloeren en funderingszolen en buitenmuren Tussen een enkelvoudige buitenmuur en de kelder- of funderingsvloer geïsoleerd aan zijn boven- of onderzijde

Tussen een spouwmuur en een kelder- of funderingsplaat geïsoleerd aan zijn boven of onderzijde

verwarmde leeftuimte


kelder of grond

kelder of grond

Onvoldoende als de aansluiting tussen de vloerplaat en de buitenwand of de funderingszool en de warme wand op het gelijkvloers niet onderbroken is door een materiaal met een lambda < ongeveer 0,12 W/mK.



kelder of grond

Goed als langs boven- of onderzijde van de vloerplaat een materiaal voorzien wordt met een lambda < ongeveer 0,12 W/mK. Thermisch onderbreken langs de onderzijde van de vloerplaat is een eerder dure oplossing (vochtwerende en draagkrachtige isolatie nodig), en overbodig als de bovenzijde volledig thermisch onderbroken is.

kelder of grond

Onvoldoende als de aansluiting tussen de vloerplaat en de buitenwand of de funderingszool en het warme binnenspouwblad op het gelijkvloers niet onderbroken is door een materiaal met een lambda < ongeveer 0,12 W/mK.

Goed als langs boven- of onderzijde van de vloerplaat een materiaal voorzien wordt met een lambda < ongeveer 0,12 W/mK.

Koudebruggen in de aansluiting tussen keldervloeren of funderingsvloeren en binnenmuren leeftuimte

leeftuimte

grond of onverwarmde kelder

grond of onverwarmde kelder

Hier gelden dezelfde principes als hoger beschreven voor de buitenmuren.

Koudebruggen in de aansluiting tussen trappen en geïsoleerde muren of funderingsplaten Kelder: kamer- en structuurtemperatuur 7°C

44

I

ISOVER

I

Keldertrapgat: kamer- en structuurtemperatuur 20°C Onvoldoende : koudebruggen in de connectie tussen de ‘warme’ trap en de ‘koude’ funderingsplaat (koud omdat de bovenzijde geïsoleerd is) en tussen de ‘warme’ laterale zijde van de trap en de ‘koude’ keldermuur (koud omdat de binnenzijde geïsoleerd is).

MULTI-COMFORT HOUSE

Kelder: kamer- en structuurtemperatuur 7°C

Keldertrapgat: kamer- en structuurtemperatuur 20°C Goed : thermische onderbreking in de aansluiting tussen de ‘warme’ trap en de ‘koude’ funderingsplaat door het toepassen van een dragend materiaal met een lage warmtegeleiding en door een continue isolatie te voorzien die ervoor zorgt dat de trap volledig gescheiden is van de keldermuur.

Koudebruggen in de aansluiting tussen koude en warme muren Buitenmuren

Binnenmuren koude zolder

buitenlucht

koude zolder

koude zolder

koude zolder

koude zolder

koude zolder




buitenlucht verwarmde leeftuimte

verwarmde leeftuimte Onvoldoende : koudebrug veroorzaakt doordat de buitenmuur grenst aan zowel een warme als een koude zone en waarbij het metselwerk gekenmerkt wordt door een lambda > 0,12 W/mK.

Goed : ofwel de warmtegeleidende verticale muur thermisch onderbreken ter hoogte van de plafondisolatie door het toepassen van een materiaal met een lambda < 0,12 W/mK, ofwel door de wand langs de koude zolder-zijde te isoleren over een hoogte van ongeveer 60 cm.


Onvoldoende : koudebrug veroorzaakt doordat de binnenmuur grenst aan zowel een warme als een koude zone en waarbij het metselwerk gekenmerkt wordt door een lambda > 0,12 W/mK.

Goed : ofwel de warmtegeleidende verticale muur thermisch onderbreken ter hoogte van de plafondisolatie door het toepassen van een materiaal met een lambda < 0,12 W/mK, ofwel door de wand langs de koude zolder-zijde te isoleren over een hoogte van ongeveer 60 cm.

Koudebruggen in de aansluiting tussen koude en warme vloeren koud

koud

koud

koud

verwarmd

verwarmd

Onvoldoende : de muren en vloeren zijn deels geïsoleerd aan de warme zijde en deels aan de koude zijde, maar de verbindingen zijn niet thermisch onderbroken.

verwarmd

Voldoende : beide muren zijn goed geïsoleerd langs verschillende zijden. Bovendien werd flankerende isolatie doorgetrokken in de aansluitingen.

verwarmd

koud

koud

verwarmd

koud

Uitstekend : de isolatielagen vormen een continue barrière zonder onderbreking.

Mogelijke oplossingen voor koudebruggen ter hoogte van balkons, bordessen en overhangende plafonds leefruimte

koud

koud

koud

Voldoende : alle muren en vloeren zijn geïsoleerd aan de koude zijde. Bovendien werd flankerende isolatie doorgetrokken in de aansluitingen in de beide richtingen.

Koudebruggen in horizontale koud-warm muuraansluitingen koud

koud

buiten

koud

Uitstekend : beide muren zijn goed geïsoleerd langs de binnenzijde en de isolatie vormt een continue barrière.

buiten

leefruimte buiten

leefruimte of kelder

Goed : éénpunts-ondersteuning (of puntsgewijze ondersteuning) van het balkon of het bordes op stalen consoles (of hoekprofielen) en de bijkomende steun van vrijstaande kolommen voor de woning. Als de dwarsdoorsnede van het metaal dat de isolatieschil doorboort beperkt is, zullen er enkel beperkte koudebruggen optreden.

kelder Uitstekend : compleet gescheiden constructie met een aparte ondersteuning voor het bordes of het balkon. Deze oplossing is totaal vrij van koudebruggen.

Bron: Niedrig-Energie-Institut ( Low-Energy Institute), Detmold, Duitsland.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 45

Het dak.

foto : Koramic kleidakpannen

De uitvoering

46

I

ISOVER

I

De dakstructuur is belangrijk, niet de vorm van het dak

Eerste klasse : een volledig geïsoleerd, ongeventileerd dak

Of het nu een zadeldak betreft, of een mansardedak of een lessenaarsdak: de vorm van het dak maakt niet uit voor een Isover Multi-Comfort House. Het dak blijft echter het belangrijkste bouwelement wanneer het gaat over energieverliezen. Grote oppervlakken kunnen belangrijke warmteverliezen genereren. In oude gebouwen gaat ongeveer 1/3de van de verwarmingsenergie verloren via een amper geïsoleerd dak.

Goede thermische dakisolatie loont altijd. De meeste daken zijn lichte structuren met veel ruimte voor isolatie, dus belangrijke energiebesparingen kunnen gerealiseerd worden tegen een beperkte kost en met een beperkte inspanning. De meest efficiënte oplossing is de volledig geïsoleerde, niet-geventileerde dakstructuur. De combinatie van volledige vulling tussen de kepers en nog een extra dwarsgeplaatste isolatielaag bovenop is een perfect voorbeeld. Deze constructie vereist geen ventilatie en bespaart bijgevolg tijd en kosten. En niet in het minst energie. In tegenstelling tot geventileerde daken, treedt

MULTI-COMFORT HOUSE

er geen ongecontroleerde luchtuitwisseling via voegen of kieren en bijgevolg ook geen warmteverlies op. Om de dampdiffusie van waterdamp naar binnen toe te laten en zo het droogproces van de houten dakstructuur te versnellen, wordt het vochtregulerend dampscherm Isover vario KM duplex gebruikt. Het wordt geplaatst tegen de kamerzijde (= warme zijde) van de isolatie. De verschillende banen moeten ongeveer 10 cm overlappen en de voegen worden gedicht met de Vario KB1 tape. De aansluiting tussen het membraan en andere bouwdelen wordt gedicht met Vario DS mastiek. Luchtdichte afsluiting van leidingen kan verwezenlijkt worden met de Vario KB1 tape. Alvorens de binnenafwerking aan

TER ZAKE : Dakopbouw Deze dakopbouw is een goed voorbeeld voor elk gebouw

te brengen, moet de constructie getest worden op luchtdichtheid en moeten zwakke punten bijgewerkt worden. Het resultaat moet een lekvrij, luchtdicht dak zijn dat vrij is van koudebruggen.

100 % isolatie met Isover De onbrandbare isolatiematerialen van Isover bieden u de mogelijkheid om te beantwoorden aan de passiefhuis-standaard, zijn relatief goedkoop, zijn voldoende soepel om een goede plaatsing en aansluiting te garanderen en beschermen u tegen hitte en vocht, geluid en vuur, zodat u kunt genieten van uw wooncomfort. Elk seizoen!

De opbouw van het hellend dak. draagstructuur

isolatie

onderdak

tengellatten

• Dakbedekking • Panlatten • Tengelatten • Onderdak • Keperstructuur volledig gevuld met glaswol • Vochtregulerend dampscherm Vario KM duplex • Leidingenspouw • Binnenafwerking, bijvoorbeeld Gyproc gipsplaten

panlatten

dakbedekking

Goede aansluitingen zijn extreem belangrijk Alle overlappingen tussen de verschillende banen van het vochtregulerend dampscherm in het dakvlak moeten duurzaam gedicht worden met een aangepaste tape (Vario KB1). Aansluitingen tussen het membraan en andere bouwdelen worden gedicht met Vario DS. Aansluitingen rond doorvoeren moeten met elastische kragen/hulpstukken of met een elastische tape afgekleefd worden voor een lucht- en dampdicht resultaat.

binnenafwerking

leidingenspouw

lucht- en dampscherm

onderstructuur

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 47

Aansluiting tussen buitenmuur en hellend dak – houtskelet I-liggers (zolder opgenomen in passief volume)

De uitvoering

1. gipsplaat Gyproc 2. luchtspouw 3. isolatie Isover isoconfort 35 4. gebitumineerde houtvezelplaat 5. lattenwerk 6. dakpannen

λ [W/(mK)] 0,280 0,135 0,035 0,055 - -

d [m] 0,013 0,022 0,300 0,022 0,044 -

R [m²K/W] 0,045 0,165 7,333 0,400 - -

Som thermische weerstanden Warmteovergangsweerstand binnen Rsi Warmteovergangsweerstand buiten Rsa U-waarde van de constructie

7,943 0,125 0,043 U = 0,12 W/m²K

2 4

luchtspouw : uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (latwerk λ = 0,120 W/m²K) isolatie Isover isoconfort 35 uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (houtskelet λ = 0,120 W/m²K - OSB (TJI) λ = 0,290 W/m²K)

lucht/dampscherm: Isover vario KM duplex houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 gebitumineerde houtvezelplaten tengellatten pannenlatten dakpannen

gipsplaten Gyproc lattenwerk vloersysteem Rigidur floor

open stootvoeg luchtdichting koppelregel bovenregel gevelmetselwerk luchtspouw gebitumineerde houtvezelplaten houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 OSB-platen

leidingenspouw + isolatie Isover sonepanel gipsplaten Gyproc

© Detailtekening, architectenbureau denc!-studio bvba - Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

48

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Aansluiting tussen buitenmuur en hellend dak – houtskelet I-liggers (zolder niet opgenomen in passief volume) 1 gipsplaat Gyproc 2 luchtspouw 3 isolatie Isover isoconfort 35 4 gebitumineerde houtvezelplaat

λ [W/(mK)] 0,280 0,135 0,035 0,055

d [m] 0,013 0,022 0,300 0,018

R [m²K/W] 0,045 0,165 7,333 0,327


7,870 0,125 0,043 U = 0,12 W/m²K

2 4

luchtspouw: uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (latwerk λ = 0,120 W/m²K) isolatie Isover isoconfort 35 uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (houtskelet λ = 0,120 W/m²K - OSB (TJI) λ = 0,290 W/m²K)

lucht/dampscherm: Vario KM duplex houten draagstructuur + isolatie Isoconfort 35 gebitumineerde houtvezelplaten tengellatten pannenlatten dakpannen

open stootvoeg koppelregel bovenregel

gevelmetselwerk luchtspouw gebitumineerde houtvezelplaten houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 OSB-platen

lucht/dampscherm: Vario KM duplex luchtdichting leidingenspouw + isolatie Isover sonepanel gipsplaten Gyproc


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 49

Aansluiting tussen buitenmuur en hellend dak – traditioneel houtskelet

De uitvoering

1 gipsplaat Gyproc 2 luchtspouw 3 isolatie Isover systemroll 400 4 isolatie Isover isoconfort 35 5 gebitumineerde houtvezelplaat 6 lattenwerk 7 dakpannen

λ [W/(mK)] 0,280 0,135 0,037 0,035 0,055 - -

d [m] 0,013 0,022 0,018 0,012 0,022 0,044 -

R [m²K/W] 0,045 0,165 3,974 2,759 0,400 -


7,343 0,125 0,043 U = 0,13 W/m²K

2 3 4

luchtspouw: uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (latwerk λ = 0,120 W/m²K) isolatie Isover systemroll 400: uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (houtskelet λ = 0,120 W/m²K) isolatie Isover isoconfort 35 uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (latwerk λ = 0,120 W/m²K)

houten draagstructuur + isolatie Isover systemroll 400 lattenwerk + isolatie Isover isoconfort 35 gebitumineerde houtvezelplaten tengellatten pannenlatten dakpannen

gipsplaten Gyproc lattenwerk lucht/dampscherm: Isover vario KM duplex vloersysteem Rigidur Floor Gyproc OSB-platen koppelregel bovenregel

houten draagstructuur + isolatie Isover systemroll 400

gevelbepleistering isolatie OSB-platen houten draagstructuur + isolatie Isover systemroll 400 OSB-platen lucht/dampscherm: Isover vario KM duplex leidingenspouw isolatie Isover sonepanel gipsplaten Gyproc

lattenwerk gipsplaten Gyproc


50

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Aansluiting tussen buitenmuur en hellend dak – massieve spouwmuur constructie 1 isolatie Isover isoconfort 35 2 OSB 3 lattenwerk 4 dakpannen

λ [W/(mK)] 0,035 0,150 - -

d [m] 0,300 0,022 0,044 -

R [m²K/W] 7,333 0,147 -


7,480 0,125 0,043 U = 0,13 W/m²K

1

isolatie Isover isoconfort 35: uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (houtskelet λ = 0,120 W/m²K - OSB (TJI) λ = 0,290 W/m²K)

lucht/dampscherm: Isover vario KM duplex houten draagstructuur + isolatie Isoconfort 35 gebitumineerde houtvezelplaten tengellatten pannenlatten dakpannen

luchtdichting

open stootvoeg

gevelmetselwerk luchtspouw

isolatie Isover mupan façade

dragend metselwerk Terca Porotherm pleisterwerk : Plâtres Lambert


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 51

De uitvoering

Aansluiting tussen massieve scheidingsmuur en hellend dak

1 gipsplaat Gyproc 2 luchtspouw 3 geïsoleerde leidingenspouw Isover isoconfort 35 4 isolatie Isover isoconfort 35 5 gebitumineerde houtvezelplaat 6 lattenwerk 7 dakpannen

λ [W/(mK)] 0,280 0,135 0,035 0,035 0,055 - -

d [m] 0,013 0,022 0,060 0,230 0,022 0,044 -

R [m²K/W] 0,045 0,165 1,325 5,287 0,400 -


7,222 0,125 0,043 U = 0,13 W/m²K

3 3

isolatie Isover sonepanel uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (houtskelet λ = 0,120 W/m²K) isolatie Isover isoconfort 35: uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (houtskelet λ = 0,120 W/m²K)

dakpannen pannenlatten tengellatten gebitumineerde houtvezelplaten houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35

lucht/dampscherm: Isover vario KM duplex lattenwerk + isolatie Isover isoconfort 35 lattenwerk gipsplaten Gyproc dragend metselwerk Terca Porotherm pleisterwerk : Plâtres Lambert


52

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Aansluiting tussen buitenmuur en plat dak – massieve spouwmuur constructie – uitstekende oplossing 1 pleister Plâtres Lambert 2 dragend metselwerk Terca Porotherm 3 isolatie Isover mupan façade 4 luchtspouw 5 gevelmetselwerk

λ [W/(mK)] 0,520 0,260 0,032 0,217 1,100

d [m] 0,015 0,140 0,240 0,040 0,100


R [m²K/W] 0,029 0,538 7,500 0,184 0,091 8,343 0,125 0,043 U = 0,12 W/m²K

dakdichting isolatie lucht/dampscherm: Vario KM duplex hellingsbeton dakrandprofiel open stootvoeg

cellenbeton

gevelmetselwerk luchtspouw isolatie Isover mupan façade dragend metselwerk Terca Porotherm pleisterwerk : Plâtres Lambert

gewapende betonplaat pleisterwerk : Plâtres Lambert


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 53

De uitvoering 1 pleister Plâtres Lambert 2 gewapend beton 3 hellingsbeton 4 isolatie

Aansluiting tussen buitenmuur en plat dak – massieve spouwmuur constructie – goede oplossing λ [W/(mK)] 0,520 1,700 0,840 0,040

d [m] 0,015 0,150 0,090 0,260


R [m²K/W] 0,029 0,088 0,107 6,500 6,724 0,125 0,043 U = 0,15 W/m²K

dakdichting isolatie lucht/dampscherm: Vario KM duplex hellingsbeton dakrandprofiel open stootvoeg

cellenbeton


gewapende betonplaat pleisterwerk : Plâtres Lambert


54

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Aansluiting tussen buitenmuur en plat dak – houtskelet I-liggers 1 gipsplaat Gyproc 2 luchtspouw 3 isolatie Isover isoconfort 35 4 OSB 5 isolatie

λ [W/(mK)] 0,280 0,135 0,035 0,150 0,040

d [m] 0,013 0,022 0,300 0,018 0,100


R [m²K/W] 0,045 0,165 7,333 0,120 2,500 10,160 0,125 0,043 U = 0,10 W/m²K

2 geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel: uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (latwerk λ = 0,120 W/m²K) 3 isolatie Isover isoconfort 35 uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (houtskelet λ = 0,120 W/m²K - OSB (TJI) λ = 0,290 W/m²K)

dakdichting hellingsisolatie OSB-platen houtendraagstructuur Isover isoconfort 35 lucht/dampscherm: Isover vario KM duplex lattenwerk gipsplaten Gyproc

dakrandprofiel open stootvoeg

koppelregel bovenregel gevelmetselwerk luchtspouw gebitumineerde houtvezelplaten houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 OSB-platen

luchtdichting leidingenspouw + isolatie Isover sonepanel gipsplaten Gyproc


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 55

De uitvoering

Aansluiting tussen buitenmuur en plat dak – houtskelet I-liggers

1 gipsplaat Gyproc 2 luchtspouw 3 isolatie Isover isoconfort 35 4 OSB 5 isolatie

λ [W/(mK)] 0,280 0,135 0,035 0,150 0,040

d [m] 0,013 0,022 0,400 0,018 0,050


R [m²K/W] 0,045 0,165 9,632 0,120 1,250 11,212 0,125 0,043 U = 0,08 W/m²K


dakdichting isolatie OSB-platen hellingslatten + isolatie Isover isoconfort 35 houtendraagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 lucht/dampscherm: Isover vario KM duplex lattenwerk gipsplaten Gyproc

dakrandprofiel open stootvoeg

koppelregel bovenregel gevelmetselwerk luchtspouw gebitumineerde houtvezelplaten houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 OSB-platen

luchtdichting leidingenspouw + isolatie Isover sonepanel gipsplaten Gyproc


56

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 57

Het basisprincipe : een optimale isolatie rondom.

De uitvoering

Elk structureel element is van cruciaal belang Of het nu over het dak, de wanden of de kelder gaat – een goede kwalitatieve thermische isolatie is altijd de meest veilige en duurzame manier om warmteverliezen tegen te gaan. Alle niet doorzichtige elementen van de bouwschil moeten zo goed geïsoleerd worden dat hun thermische transmissie (U-waarde) kleiner of gelijk is aan 0,15 W/(m²K). Met andere woorden: voor elke graad temperatuursverschil en voor elke vierkante meter buitenoppervlak mag er niet meer dan 0,15 W verwarmingsenergie verloren gaan. In de meeste woningen treden de grootste warmteverliezen op in de randaansluitingen,

58

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

hoeken en ter hoogte van doorvoeren. Daarom is het van essentieel belang deze zones van een optimale isolatie te voorzien – en zoveel mogelijk vrij van onderbrekingen, zodat koudebruggen geen kans krijgen.

TERZAKE : Aanbevolen U-waarden voor de bouwschil Buitenmuren U-waarde

≤ 0,10 W / (m²K)

Dak/plafonds/vloeren U-waarde

≤ 0,10 W / (m²K)

Vloer boven kelder U-waarde

≤ 0,10 W / (m²K)

PHPP-waarde *)

Ψ

≤ 0,01 W / (m²K)

*) PHPP = Passiefhuis Planning Pakket aangeboden door het Passivhausinstitut in Darmstadt/Duitsland en Passiefhuis Platform (PHP) in Berchem/België

De gevel: een groter voordeel door isolatie dan door metselwerk Puur economisch moet het dragende metselwerk enkel voldoen aan de minimum statische vereisten. De bescherming tegen warmteverliezen wordt in hoofdzaak verzorgd door de thermische isolatie. De gevels en buitenmuren zijn meer dan het ‘visitekaartje’ van de woning : zij kunnen enorm veel energie besparen als ze goed geïsoleerd zijn. En bovendien: mits een goede oriëntatie, kunnen de gevels optioneel uitgerust worden met een systeem voor de productie van hernieuwbare energie, bijv. fotovoltaïsche cellen.

De ene buitenmuur is de andere niet Dit is niet enkel van toepassing op het esthetisch maar ook op het technisch ontwerp. Afhankelijk van het budget kunnen gebruik en vorm op elkaar afgestemd worden. Een kort overzicht: De geventileerde vliesgevel als universele oplossing. In dit geval is er een functionele opdeling tussen een dragende, een thermisch en akoestisch isolerende en een waterafvoerde laag, inclusief een luchtspouw tussen de isolatie en de vliesgevel. Deze opdeling vervult perfect de fysische eisen gesteld aan een buitenmuur. De geventileerde spouw leent zichzelf tot verschillende afwerkingen : hout, natuursteen, glas, metaal, keramiek, … - de gevel kan bekleed worden met elk weerbestendig materiaal.

Het toepassen van de dragende binnenschil maakt het mogelijk om met vrij goedkope isolatiematerialen (zoals Isover glaswol) te werken en zo een passiefhuis-standaard te realiseren. Spouwmuren met een massief binnenspouwblad. Deze variant garandeert ook een goede opdeling tussen de verschillende functies zoals dragende elementen, isolatie en waterdichting. Het gebruik van hydrofobe glaswolisolatie voorziet in een duurzame, betrouwbare en economische bescherming van het gebouw. Houtconstructies Goed om weten : Vergeleken met massieve constructies bieden houten constructies het grote voordeel dat de isolatie grotendeels aangebracht kan worden in het houtskelet en dat het niet als extra dikte tegen een wand moet gemonteerd worden. Bijgevolg : minder dikke muren, meer mogelijkheden voor prefabricatie, kortere bouwtijden en lagere bouwkosten.

Het houtskelet wordt volledig en goed aansluitend opgevuld met Isover glaswol.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 59

Meer over houtskeletbouw

De uitvoering

Onderstaande op basis van de presentatie/lezing “Bedenkingen bij 5 jaar woningbouw” - PHH 2007 Brussel Bart Cobbaert (architectenkantoor denc!-studio bvba).

Belgisch eerste passiefhuisprojecten grepen heel vaak terug naar houtskeletbouw. Bij houtskeletbouw worden bouwwerken samengesteld uit pasklare, schijfvormige houten elementen die op zich de functies constructie, warmteisolatie, vocht- en luchtdichting, geluidsisolatie en brandwerendheid kunnen dragen. Bouwen met hout brengt onmiskenbaar een aantal voordelen met zich mee. De bouwmethode biedt uitstekende prefabricage mogelijkheden, heeft een laag eigen gewicht en geringe materiaalinzet, maakt daarenboven voor het grootste deel gebruik van vernieuwbare en vrijwel oneindige grondstoffen, is maatvast, wordt gekenmerkt door een korte bouwtermijn, kan vrij van weersinvloeden en onder voortdurende kwaliteitscontrole worden geconstrueerd. Bij houtskeletbouw is energiebesparing, in zekere zin, technisch ingebouwd. Vooral inzake thermische isolatie is er een belangrijk verschil met de, voor België, eerder traditionele steenachtige constructies. Bij deze laatste wordt isolatie als een extra laag toegevoegd. Bij houtskeletbouw zit de isolatie in de constructie, wat bij gelijke warmteweerstand in een veel kleinere dikte van de buitenwand resulteert. Bovendien zijn de houtskeletbouw-aannemers reeds meer vertrouwd met de grotere isolatiediktes. Het skelet is vaak opgebouwd dmv houten stijlen met handelsmaat 9/12/14 cm, wat al gauw wordt vol gestopt met isolatie. De Eurima-studie toonde in 2001 aan dat België met zijn gemiddelde isolatiedikte van 45 mm in de buitenmuren niet alleen achter zuiderse landen zoals Turkije, Griekenland, Italië, Spanje,... bleef, doch zelfs meteen ook de hekkensluiter binnen Europa was.

© Foto project Living Today, architectenbureau denc!-studio bvba - Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

de houtstructuur die het eigen gewicht van de gevel moet torsen geïsoleerd met 14 cm isolatie. Daarna werd een isolerende laag van 10 cm aangebracht zonder onderbrekingen ; zelfs niet door houten stijlen of regels. In derde fase werd een tweede houtskeletstructuur aangebracht met daarin 9 cm isolatie. Totale U-waarde = 0,11W/m²K.

Bouwsysteem op basis van I-liggers (TJI) Rekening houdende met de nog beperkte voor handen zijnde ervaringsgraad inzake passiefhuizenbouw, was de laagsgewijze opbouw bouwtechnisch een goede keuze voor zijn tijd. Voor vrijstaande woningen is deze uitvoeringstechniek soms (ifv gevelafwerking) behoorlijk arbeidsintensief. De woning 0043 A WIJT (denc!-studio) betreft het eerste Belgische project waar een bouwsysteem op basis van houten I-liggers werd ingezet als technologisch antwoord op de vraag naar besparen in kosten en werktijd. De geringe houtsectie van de lijfplaat laat een koudebrugvrije opbouw toe in één enkele laag, de plaatsing

Ontdubbeld houtskelet

© Foto project Living Today, architectenbureau denc!-studio bvba - Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

60

I

ISOVER

I

Bij het eerste passiefhuisproject 0015 A LIVING TODAY (denc!-studio) werden buitenmuren ontdubbeld en zo van een integrale thermische onderbrekingsmantel voorzien. In eerste fase werd

MULTI-COMFORT HOUSE

© Foto project Wijt, architectenbureau denc!-studio bvba - Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

© Foto project Wijt, architectenbureau denc!-studio bvba - Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

© Foto project Hazelaar, architectenbureau denc!-studio bvba Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

© Foto project Hazelaar, architectenbureau denc!-studio bvba Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

Specifieke gevelbekleding

© Foto project Blombaert, architectenbureau denc!-studio bvba - Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

van de structuur gebeurt vlugger en met minder vervorming, het isoleren is minder gelaagd, de osb-beschieting verzorgt een betere luchtdichtheid, kanalen en leidingen kunnen vlotter worden geïntegreerd tussen de I-liggers,… De gewijzigde bouwwijze werd positief onthaald door de aannemerij en werd inmiddels meermaals toegepast.

Balloonbouwmethode Bij enkele van de meest recente projecten (bv 0149 A HAZELAAR, denc!-studio) werd, onder impuls van de uitvoerder, niet langer gebruik gemaakt van de platformbouw-methode, doch werkt gewerkt in balloonbouw. Hierbij reiken de houtskeletwanden van fundering tot dakrand en hangen de vloeren er tussenin (zie ook pag. 65). Deze bouwwijze vraagt gepaste constructieve maatregelen, doch kent een geringer warmtetransport ter hoogte van de aansluiting met de tussenvloer en vereenvoudigt ook de luchtdichting aldaar. De n50-waarde bij overdruk bedroeg 0,18h-1; bij onderdruk 0,22h-1.

Wanneer de specifieke gevelafwerking sowieso reeds een eigen latwerk vereist als ondergrond, kan het financieel interessant zijn om dit secundair latwerk (op zich geen gebouw-dragende functie, doch louter als ondergrond afwerking) te isoleren en het inzake structuur bij een eenvoudig skelet te houden. Het schranken van de diverse keperlagen, komt de thermische weerstand van de wand ten goede (zie ook pag. 68). Ook wanneer geopteerd wordt voor een sierbepleistering, wordt deze beter op een eigen isolatie aangebracht ipv rechtstreeks op de structuur. Dit laat bovendien toe om op een koudebrugvrije wijze toch een plint te voorzien, die de gevelafwerking moet beschermen tegen opspattend vuil.

Dampopen / dampdicht Specifieke uitleg mbt het al-dan-niet damopen karakter van muurconstructies: De beschieting (op de skeletstijlen aangebrachte beplating voor de windstijfheid) kan zowel aan de buiten- als aan de binnenzijde worden aangebracht. Zolang de toegepaste materialen meer dampopen zijn naar de buitenzijde van de constructie toe, dienen geen extra dampschermen aangebracht. In geval van gelijk dampdicht karakter tussen de binnen- en buitenbeplating, kan het nodig zijn een extra dampscherm aan te brengen (zie ook pag. 72). Sowieso dienen maatregelen getroffen te worden om de vereiste luchtdichtheid te verzekeren.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 61

Het gevaar zit ‘m in de details : tekortkomingen in muren, plafonds en kelders.

De uitvoering

Aansluitingen zijn altijd zwakke plekken Doorvoeren door de buitenschil zoals afvoeren, ramen en deuren zijn onvermijdelijk. Daarom kunnen koudebruggen nooit helemaal vermeden worden. Des te meer is het van belang om deze energieverspillers tot een absoluut minimum te herleiden. Bovendien, hoe belangrijker de thermische isolatie van een gebouw, hoe sterker het proportionele effect van een koudebrug op het warmteverlies.

Kritische zone : aansluiting tussen buitenmuur en kelder

Nog een kritische zone : aansluiting tussen een scheidingswand en een geïsoleerde vloer In de aansluiting tussen massieve scheidingswanden en vloeren met isolatie aan de warme binnenzijde, moet er een thermische onderbreking voorzien worden in de vorm van een materiaal met een beperkte warmtegeleiding. Het voorbeeld hieronder levert het bewijs: het werk lijkt te zijn uitgevoerd met aanvaardbare zorg en vakmanschap, maar op het thermogragisch beeld wordt de koudebrug onmiddellijk zichtbaar. In een renovatie kan het probleem opgelost worden door het plaatsen van extra flankerende isolatie.

Vooral bij massieve constructies moeten we ervoor zorgen dat de warmte niet ontsnapt via het metselwerk of in de grond via de sterk geleidende betonnen elementen. Heel vaak is de keldervloer geïsoleerd maar is er een onderbreking ter hoogte van de buitenmuur of de funderingen. Dit probleem kan opgelost worden door voldoende isolatie te voorzien aan de basis van de muur. Dit moet reeds in de ontwerpfase overwogen worden.

Koudebrug doordat een goed geleidende binnenmuur rechtstreeks op de koude keldervloer staat.

62

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Onderbrekingen en spleten in de isolatie Onderbrekingen en spleten in de thermische isolatie van een woning genereren belangrijke energieverliezen.

Spleten zijn fataal Spleten zijn open langs beide zijden en bieden nog nauwelijks weerstand tegen luchtstromingen. In vergelijking met een normaal gesloten systeem, treedt er een veelvoud aan warmteverlies op. Het is daarom absoluut noodzakelijk om deze spleten op te sporen en te elimineren. Zoniet zal de woning last hebben van tocht en zal ze onderhevig zijn aan structurele schade. Een isolatie-opbouw in verschillende lagen, verdient altijd de voorkeur : deze opbouw geeft de mogelijkheid om de naden tussen de isolatieplaten onderling te overlappen en zo het risico op luchtstromen te reduceren.

De aansluiting van de isolatie tegen de binnenmuur is goed, maar een stukje isolatie ontbreekt.

Onderbrekingen in de isolatie ruïneren de energiebalans Gezien onderbrekingen in de isolatie maar dicht zijn langs één zijde, zijn er luchtstromingen mogelijk langs de andere zijde. Dit resulteert in belangrijke warmteverliezen. Een onderbreking van 10 mm kan het isolerend effect van een 300 mm dik thermisch isolatiesysteem reduceren tot een isolatiedikte van slechts 90 mm dikte.

Een onderbreking in de isolatie is langs één zijde open.

Een spleet die open is langs beide zijden is een lucht- en warmtelek.

Luchtstromingen rond het isolatiemateriaal reduceren de isolerende waarde nagenoeg tot nul.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 63

De uitvoering

Aansluiting tussen buitenmuur en verdiepingsvloer – massieve spouwmuur constructie

1 pleister Plâtres Lambert 2 dragend metselwerk Terca Porotherm 3 isolatie Isover mupan façade 6 luchtspouw 7 gevelmetselwerk

λ [W/(mK)] 0,520 0,260 0,032 0,217 1,100

d [m] 0,015 0,140 0,240 0,040 0,100


R [m²K/W] 0,029 0,538 7,500 0,184 0,091 8,343 0,125 0,043 U = 0,12 W/m²K

luchtdichting vloerafwerking dekvloer PE-folie Isover sonefloor gewapende betonplaat pleisterwerk : Plâtres Lambert

Horizontale doorsnede gevelmetselwerk luchtspouw isolatie Isover mupan façade dragend metselwerk Terca Porotherm pleisterwerk : Plâtres Lambert



64

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Aansluiting tussen buitenmuur en verdiepingsvloer – houtskelet I-liggers – balloon methode 1 gipsplaat Gyproc 2 geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel 3 OSB 4 isolatie Isover isoconfort 35 5 luchtspouw 6 gevelmetselwerk

λ [W/(mK)] 0,280 0,037 0,150 0,035 0,217 1,100

d [m] 0,013 0,045 0,015 0,300 0,040 0,100


R [m²K/W] 0,045 0,993 0,100 7,333 0,184 0,091 8,746 0,125 0,043 U = 0,11 W/m²K


vloerafwerking vloersysteem OSB-platen houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35

luchtdichting

gevelmetselwerk luchtspouw dampopen folie


houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 OSB-platen leidingenspouw + isolatie Isover sonepanel gipsplaten Gyproc


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 65

De uitvoering

Aansluiting tussen buitenmuur en verdiepingsvloer – houtskelet I-liggers – platformmethode

1 gipsplaat Gyproc 2 geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel 3 isolatie Isover isoconfort 35 4 gipsvezelplaat Gyproc Rigidur H 5 luchtspouw 6 gevelmetselwerk

λ [W/(mK)] 0,280 0,037 0,035 0,350 0,217 1,100

d [m] 0,013 0,045 0,300 0,015 0,040 0,100


R [m²K/W] 0,045 0,993 7,333 0,043 0,184 0,091 8,689 0,125 0,043 U = 0,11 W/m²K


vloerafwerking vloersysteem OSB-platen houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35

Horizontale doorsnede

onderregel

gevelmetselwerk

koppelregel

luchtspouw Gyproc Rigidur H

houten draagstructuur + isolatie Isover Isoconfort 35 lucht/dampscherm: Isover vario KM duplex

koppelregel bovenregel

leidingenspouw + isolatie Isover sonepanel

gevelmetselwerk

gipsplaten Gyproc

luchtspouw Gyproc Rigidur H houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 lucht/dampscherm: Isover vario KM duplex




66

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Aansluiting tussen buitenmuur en verdiepingsvloer – houtskelet I-liggers – platformmethode 1. gipsplaat Gyproc 2. geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel 3. OSB 4. isolatie Isover isoconfort 35 5. gebitumineerde houtvezelplaat 6. luchtspouw 7. gevelmetselwerk

λ [W/(mK)] 0,280 0,037 0,150 0,035 0,055 0,217 1,100

d [m] 0,013 0,045 0,015 0,300 0,018 0,040 0,100


R [m²K/W] 0,045 0,993 0,100 7,333 0,327 0,184 0,091 9,074 0,125 0,043 U = 0,10 W/m²K


vloerafwerking vloersysteem OSB-platen houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 onderregel koppelregel

luchtdichting koppelregel bovenregel gevelmetselwerk luchtspouw gebitumeerde houtvezelplaten houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 OSB-platen




MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 67

De uitvoering

Aansluiting tussen buitenmuur en verdiepingsvloer – traditionele houtskelet constructie

1 gipsplaat Gyproc 2 geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel 3 isolatie Isover systemroll 400 4 gipsvezelplaat Gyproc Rigidur H 5 isolatie Isover mupan façade 6 lattenwerk 7 houten gevelbekleding

λ [W/(mK)] 0,280 0,037 0,037 0,350 0,032 - -

d [m] 0,025 0,038 0,180 0,015 0,120 0,038 0,020

R [m²K/W] 0,089 0,839 4,656 0,043 3,248 -


8,875 0,125 0,043 U = 0,11 W/m²K

2 3

geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel: uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (latwerk λ = 0,120 W/m²K) isolatie Isover isoconfort 35 uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (houtskelet λ = 0,120 W/m²K - OSB (TJI) λ = 0,290 W/m²K)

Thermisch gezien presteert deze oplossing thv de tussenvloer beter dan de conventionele platformbouwmethode, doch minder dan de balloonbouwmethode.

gipsplaten Gyproc leidingenspouw + isolatie Isover sonepanel lucht/dampscherm: Isover vario KM duplex houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 Gyproc Rigidur H lattenwerk + isolatie Isover mupan façade lattenwerk houten gevelbekleding onderregel koppelregel

vloersysteem Rigidur Floor Gyproc OSB-platen houten draagstructuur + isolatie Isover systemroll 400 lattenwerk gipsplaten Gyproc

Horizontale doorsnede houten gevelbekleding lattenwerk lattenwerk + isolatie Isover mupan façade OSB-platen houten draagstructuur + isolatie Isover systemroll 400

luchtdichting

OSB-platen lucht/dampscherm: Isover vario KM duplex leidingenspouw + isolatie Isover sonepanel gipsplaten Gyproc


68

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Aansluiting tussen buitenmuur en fundering : massieve spouwmuur constructie 1 vloerafwerking 2 dekvloer 3 isolatie 4 gewapend beton

λ [W/(mK)] 0,810 0,840 0,026 1,700

d [m] 0,020 0,080 0,260 0,200


R [m²K/W] 0,025 0,095 10,000 0,118 10,238 0,167 0,000 U = 0,10 W/m²K

gevelmetselwerk luchtspouw isolatie : Isover mupan façade dragend metselwerk: Terca Porotherm pleisterwerk : Plâtres Lambert waterdichting waterdichting open stootvoeg uitvulmetselwerk

cellenbeton waterdichting luchtdichting vloerafwerking gewapende dekvloer pe-folie isolatie


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 69

Aansluiting tussen buitenmuur en fundering : massieve spouwmuur constructie ter hoogte van een raam

De uitvoering 1 vloerafwerking 2 dekvloer 3 isolatie 4 gewapend beton

λ [W/(mK)] 0,810 0,840 0,026 1,700

d [m] 0,020 0,080 0,260 0,200


R [m²K/W] 0,025 0,095 10,000 0,118 10,238 0,167 0,000 U = 0,10 W/m²K

passiefhuisraam cellenbeton waterdichting luchtdichting vloerafwerking dorpel waterdichting open stootvoeg

gewapende dekvloer PE-folie isolatie

waterdichting uitvulmetselwerk


70

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Aansluiting tussen buitenmuur en fundering : TJI houtskelet constructie 1. gipsplaat Gyproc 2. geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel 3. OSB 4. isolatie Isover isoconfort 35 5. gebitumineerde houtvezelplaat 6. luchtspouw 7. gevelmetselwerk

λ [W/(mK)] 0,280 0,037 0,150 0,035 0,055 0,217 1,100

d [m] 0,013 0,045 0,015 0,300 0,018 0,040 0,100

R [m²K/W] 0,045 0,993 0,100 7,333 0,327 0,184 0,091


2 4


gevelmetselwerk luchtspouw gebitumineerde houtvezelplaten houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35

9,074 0,125 0,043 U = 0,10 W/m²K

OSB-platen leidingspouw + isolatie Isover sonepanel gipsplaten Gyproc luchtdichting vloerafwerking

onderregel muurplaat

gewapende dekvloer pe-folie isolatie

cellenbeton open stootvoeg waterdichting waterdichting


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 71

Aansluiting tussen buitenmuur en fundering : traditionele houtskelet constructie

De uitvoering

1 gipsplaat Gyproc 2 geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel 3 OSB 4 isolatie Isover systemroll 400 5 OSB 6 isolatie 7 gevelpleister

λ [W/(mK)] 0,280 0,037 0,150 0,037 0,150 0,038 0,700

d [m] 0,013 0,045 0,015 0,180 0,015 0,120 0,015

R [m²K/W] 0,045 0,993 0,100 3,974 0,100 3,158 0,021


2 4

geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel: uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (latwerk λ = 0,120 W/m²K) isolatie Isover systemroll 400: uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (houtskelet λ = 0,120 W/m²K)

lucht/dampscherm: Isover vario KM duplex OSB-platen houten draagstructuur + isolatie Isover systemroll 400 OSB-platen isolatie gevelbepleistering stopprofiel pleister cellenbeton plint

8,391 0,125 0,043 U = 0,11 W/m²K

gipsplaten Gyproc leidingspouw + isolatie Isover sonepanel luchtdichting vloerafwerking gewapende dekvloer pe-folie isolatie gewapende betonvloer

waterdichting


72

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Kelder deels passief : keldertrap thermisch onderbroken tov kelderconstructie 1 gipsplaat Gyproc 2 geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel 3 OSB 4 isolatie Isover systemroll 400 5 cementering 6 gewapend beton

λ [W/(mK)] 0,280 0,037 0,150 0,037 0,840 1,700

d [m] 0,013 0,045 0,015 0,180 0,015 0,300


4

isolatie Isover systemroll 400: uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (houtskelet λ = 0,120 W/m²K)

R [m²K/W] 0,045 1,216 0,100 3,974 0,018 0,176 5,529 0,125 0,000 U = 0,17 W/m²K

luchtdichting vloerafwerking gewapende dekvloer pe-folie isolatie gewapende betonplaat

gipsplaten Gyproc leidingspouw + isolatie Isover sonepanel lucht/dampscherm: Isover vario KM duplex OSB-platen houten draagstructuur + isolatie Isover systemroll 400 cementering kelderwand


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 73

Kelder deels passief : aansluiting op keldervloer

De uitvoering

1 gipsplaat Gyproc 2 geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel 3 OSB 4 isolatie Isover systemroll 400 5 OSB 6 geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel 7 gipsplaat Gyproc

λ [W/(mK)] 0,280 0,037 0,150 0,037 0,150 0,037 0,280

d [m] 0,013 0,045 0,015 0,230 0,015 0,045 0,013

R [m²K/W] 0,045 0,993 0,100 5,077 0,100 0,993 0,045


7,353 0,125 0,125 U = 0,13 W/m²K

2/6 4


gipsplaten Gyproc leidingspouw + isolatie Isover sonepanel lucht/dampscherm: Isover vario KM duplex OSB-platen houten draagstructuur + isolatie Isover systemroll 400 OSB-platen leidingspouw + isolatie Isover sonepanel gipsplaten Gyproc

luchtdichting vloerafwerking gewapende dekvloer pe-folie isolatie gewapende betonvloer

cellenbeton waterdichting


74

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Kelder deels passief : aansluiting tussen passieve kelderwand en vloerplaat gelijkvloers λ [W/(mK)] 0,810 0,840 0,035 0,840 1,700 0,840

1 2 3 4 5 6

verticale warmtestroom vloerafwerking dekvloer isolatie uitvullaag gewapend beton cementering


1 2 3 4 5

horizontale warmtestroom cementering dragend metselwerk Terca Porotherm isolatie Isover mupan façade dragend metselwerk Terca Porotherm cementering


λ [W/(mK)] 0,840 0,260 0,032 0,260 0,840

d [m] 0,020 0,080 0,240 0,060 0,200 0,015

R [m²K/W] 0,025 0,095 6,857 0,071 0,118 0,018 7,184 0,167 0,167 U = 0,13 W/m²K

d [m] 0,015 0,140 0,240 0,140 0,015

R [m²K/W] 0,018 0,538 7,500 0,538 0,018 8,613 0,125 0,125 U = 0,11 W/m²K

vloerafwerking gewapende dekvloer pe-folie isolatie uitvullaaag gewapende betonplaat cementering

cementering

dragend metselwerk Terca Porotherm isolatie Isover mupan façade dragend metselwerk Terca Porotherm cementering


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 75

Aansluiting tussen buitenmuur en niet passieve kelder : massieve spouwmuur constructie

De uitvoering

1 cementering 2 gewapend beton 3 isolatie Isover mupan façade 5 dragend metselwerk Terca Porotherm 6 cementering

λ [W/(mK)] 0,840 1,700 0,032 0,260 0,840

d [m] 0,020 0,300 0,160 0,100 0,020


R [m²K/W] 0,024 0,176 5,000 0,385 0,024 5,609 0,125 0,000 U = 0,17 W/m²K

gevelmetselwerk luchtspouw isolatie Isover mupan façade dragend metselwerk Terca Porotherm pleisterwerk : Plâtres Lambert cellenbeton waterdichting

luchtdichting vloerafwerking gewapende dekvloer pe-folie isolatie gewapende betonvloer

cementering dragend metselwerk Terca Porotherm isolatie kelderwand cementering


76

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Aansluiting tussen buitenmuur en niet passieve kelder : traditionele houtskelet constructie λ [W/(mK)] 0,280 0,037 0,150 0,037 0,055 0,032 - -

1 2 3 4 5 6 7 8

horizontale warmtestroom gipsplaat Gyproc geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel OSB isolatie Isover systemroll 400 gebitumineerde houtvezelplaat isolatie Isover mupan façade lattenwerk gevelpannen/houten gevelbekleding


houten draagstructuur + isolatie Isover systemroll 400 gebitumineerde houtvezelplaten lattenwerk isolatie Isover mupan façade

d [m] 0,013 0,045 0,015 0,180 0,018 0,120 0,044 -

R [m²K/W] 0,045 0,993 0,100 3,974 0,327 2,941 - - 8,380 0,125 0,043 U = 0,11 W/m²K

OSB-platen leidingspouw + isolatie Isover sonepanel gipsplaten Gyproc

tengellatten pannenlatten gevelpannen insectenwering

luchtdichting vloerafwerking gewapende dekvloer pe-folie isolatie

isolatie waterdichting

cellenbeton waterdichting


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 77

Breng de winter door achter passiefhuis-ramen.

De uitvoering

Tot de jaren ’70 werd enkel glas standaard toegepast. Vervolgens stelde de oliecrisis de noodzaak om over te stappen naar de beter isolerende dubbele beglazing. Dit ‘gewoon’ dubbel glas, was opgebouwd uit twee glasplaten gescheiden door een spouw gevuld met droge lucht. De verbeterde prestaties zijn toe te wijzen aan het feit dat een ingesloten luchtlaag merkelijk minder warmte geleidt dan glas (warmtegeleidingscoëfficiënt λ glas = 1 W/mK terwijl λ lucht = 0,025 W/mK). De recentere coatingstechnieken leverden nog een betere isolatiekwaliteit op : een zeer dun, doorzichtig metaallaagje aan de spouwzijde van één van de glasplaten reduceert de stralingsverliezen doordat de warmtestraling terug naar binnen wordt weerkaatst. Een andere mogelijkheid om de isolatiewaarde van de beglazing te verbeteren, is de droge lucht (λ =0,025 W/mK, ρ =1,23 kg/m³) te vervangen door een gas met een lagere warmtegeleidingscoëfficiënt : bijvoorbeeld argon of krypton. Voor passiefhuis-glas worden meestal de verschillende technieken gecombineerd. In de meeste gevallen wordt gebruik gemaakt van driedubbele beglazing met edelgasvulling. Deze haalt meestal de U- en g-waarden die geschikt zijn voor passiefhuizen.

Passiefhuis-ramen (g-waarde) Driedubbele beglazing

ong. Ug 0,4 - 0,8 W/m2K

Geïsoleerd raamwerk

ong Uf 0,7 W/m2K

Thermische isolatie totale raam

Uw ≤ 0,8 W/m2K

Totale energietransmissie g ≥ 0,5 (g-waarde)

Speciale coating SGG PLANTHERM MAX

warmte verlies U-waarde

zonnewinsten g-waarde

Nooit onder de 17°C Met driedubbele beglazing en thermisch geïsoleerd raamwerk, is een passiefhuis-raam ruimschoots bestand om de koude te weerstaan. En meer dan dat. De zonnewinsten die kunnen gerealiseerd worden met zuidelijk georiënteerde passiefhuis-ramen, zijn groter dan de warmteverliezen via de ramen. Dankzij de hoogstaande glas-kwaliteit, zijn de oppervlaktetemperaturen die gemeten worden op het glasoppervlak ongeveer gelijk aan de luchttemperatuur binnen in de woning. In een Multi-Comfort House kunt u zowel dicht bij het raam als in de rest van de kamer genieten van hetzelfde comfort.

3-dubbele beglazing in een passiefhuisraam

78

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

binnen

Profiteer van de zonne-instraling Goed geplaatst en mits een goede oriëntatie, kunnen passiefhuis-ramen een zeer belangrijke bijdrage leveren aan de verwarming van het gebouw. Volgende voorwaarden moeten vervuld zijn: • Plaats 80% van de ramen aan de zuidzijde van het gebouw. • Plaats de ramen centraal in de geïsoleerde zone. • Bedek het raamwerk met een isolatieband en plaats isolatielagen onder de dorpel. • Zorg ervoor dat de aansluiting tussen het raam en de buitenmuur rondom rond luchtdicht afgesloten is.

Altijd warm aanbevolen : Saint-Gobain Glass Vooral in de donkere herfst- en wintermaanden, laat de driedubbele beglazing van Saint-Gobain Glass zich van zijn beste kant zien. Bij een optimaal ontworpen woning zal zelfs de beperkte zonne-energie zo efficiënt gebruikt worden dat de zonnewinsten de warmteverliezen via de ramen ruimschoots compenseren. En zelfs als de zon niet schijnt, stelt dit geen probleem omwille van de extreem lage warmte-emissie van dit high-tech isolerend glas. Dat betekent dat deze beglazing de warmte-uitstraling van het gebouw beperkt. Het grootste deel van deze warmte wordt immers gereflecteerd door de infrarode lagen en wordt zo naar binnen weerkaatst.

Zorg voor koelte in de zomer Ook tijdens hete dagen blijft het Isover MultiComfort House aangenaam koel. Als de ramen zuidelijk geöriënteerd zijn, zorgt de driedubbele beglazing ervoor dat er minder zonnewarmte de woning binnendringt dan bij conventionele ramen. Terwijl in de winter de lage zonnestralen de woning verwarmen, zullen er veel minder zonnestralen inschijnen op het raam wanneer de zon in de zomer hoog aan de hemel staat. Door de invalshoek op het glas zullen meer zonnestralen weerkaatsen ipv binnendringen ... Structurele zonnebescherming, bijvoorbeeld via een dakoversteek, kan bijkomende schaduw creëren.

Bijkomende tijdelijke zonnewering is eveneens aan te bevelen. Voor oostelijk of westelijk geöriënteerde ramen is bijkomende tijdelijke zonnewering zelfs een must.

De allesbepalende U-waarde Moderne dubbele beglazing bereikt U-waarden van 1,0 tot 1,8 W/m²K, terwijl de kaders minder gunstige U-waarden van 1,5 tot 2,0 W/m²K bekomen. De vereisten om te voldoen aan de passiefhuis-standaard zijn veel strenger: U-waarden van 0,7 tot 0,8 W/m²K. Deze warmtedoorgangscoëfficiënt heeft betrekking op het totale raam : beglazing inclusief raamwerk.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 79

De uitvoering

Doorsnede over een aansluiting tussen het raam en de buitenmuur – houtskelet constructie I-liggers - bovenaan

1 gipsplaat Gyproc 2 lattenwerk 3 isolatie Isover isoconfort 35 4 OSB 5 isolatie

λ [W/(mK)] 0,280 0,245 0,035 0,150 0,040

d [m] 0,013 0,040 0,400 0,018 0,050

R [m²K/W] 0,045 0,163 9,632 0,120 1,250


11,210 0,125 0,043 U = 0,08 W/m²K

3

isolatie Isover isoconfort 35 uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (houtskelet λ = 0,120 W/m²K - OSB (TJI) λ = 0,290 W/m²K)

dakdichting isolatie OSB-platen hellingslatten + isolatie Isover isoconfort 35 houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 dakrandprofiel

houten gevelbekleding lattenwerk

lucht/dampscherm : Isover vario KM duplex

passiefhuisraam


80

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Kaderwerk rond raamopening om een koudebrugvrije en luchtdichte uitvoering te garanderen In de conventionele bouwtraditie steunt de arduin dorpel meestal op het binnenspouwblad. Het oplossen van deze koudebrug, is niet vanzelfsprekend. Teneinde buitenzonwering te kunnen integreren, worden de ramen vaak dieper ingebouwd. Het louter laten balanceren van de dorpel op het buitenspouwblad is, gezien het onevenwicht, niet haalbaar. Om dit op te lossen kan een houten kaderwerk worden voorzien in de dagkant van het raam. Zo kan de dorpel netjes steun vinden, kan de screen stevig worden bevestigd en kan de luchtdichtheid nauwgezet worden uitgevoerd.

Aansluiting tussen het raam en de buitenmuur bovenaan

Zijdelingse aansluiting tussen het raam en de buitenmuur

Aansluiting tussen het raam en de buitenmuur onderaan


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 81

Doorsnede over de aansluiting tussen het raam en de buitenmuur – massieve spouwmuurconstructie

De uitvoering

1 pleister Plâtres Lambert 2 dragend metselwerk Terca Porotherm 3 isolatie Isover mupan façade 6 luchtspouw 7 gevelmetselwerk

λ [W/(mK)] 0,520 0,260 0,032 0,217 1,100

d [m] 0,015 0,140 0,240 0,040 0,100


R [m²K/W] 0,029 0,538 7,500 0,184 0,091 8,343 0,125 0,043 U = 0,11 W/m²K


houten kaderwerk gebitumineerde houtvezelplaten raamafwerking geleider zonnewering

luchtdichting multiplex luchtdichting raamafwerking passiefhuisraam


82

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE


houten kaderwerk waterdichting luchtdichting open stootvoeg opvangprofiel gevelmetselwerk raamafwerking zonnewering

isolatie raamafwerking

multiplex luchtdichting

passiefhuisraam

passiefhuisraam

dorpel houten kaderwerk waterdichting open stootvoeg

gevelmetselwerk

raamafwerking luchtdichting multiplex luchtdichting cellenbeton

luchtspouw isolatie Isover mupan façade dragend metselwerk Terca Porotherm pleisterwerk : Plâtres Lambert


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 83

Doorsnede over de aansluiting tussen het raam en de buitenmuur – houtskelet constructie I-liggers

De uitvoering

1. gipsplaat Gyproc 2. geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel 3. OSB 4. isolatie Isover isoconfort 35 5. gebitumineerde houtvezelplaat 6. luchtspouw 7. gevelmetselwerk

λ [W/(mK)] 0,280 0,037 0,150 0,035 0,055 0,217 1,100

d [m] 0,013 0,045 0,015 0,300 0,018 0,040 0,100

R [m²K/W] 0,045 0,993 0,100 7,333 0,327 0,184 0,091


9,074 0,125 0,043 U = 0,10 W/m²K

2 4


gevelmetselwerk luchtspouw gebitumineerde houtvezelplaten houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 OSB-platen leidingspouw + isolatie Isover sonepanel

raamafwerking multiplex gebitumineerde houtvezelplaten

gipsplaten Gyproc

isolatie luchtdichting luchtdichting raamafwerking passiefhuisraam


84

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

gevelmetselwerk luchtspouw gebitumineerde houtvezelplaten houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 OSB-platen leidingspouw + isolatie Isover sonepanel gipsplaten Gyproc

waterdichting

luchtdichting

opvangprofiel gevelmetselwerk raamafwerking zonnewering

isolatie multiplex luchtdichting

passiefhuisraam

passiefhuisraam

luchtdichting aluminium dorpel

multiplex isolatie tablet luchtdichting

openstootvoeg

gevelmetselwerk luchtspouw gebitumineerde houtvezelplaten houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 OSB-platen leidingspouw + isolatie Isover sonepanel gipsplaten Gyproc


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 85

Verwend en aangedreven door de zon.

De uitvoering

Het energiepotentieel van de zon is nagenoeg onuitputtelijk : het is onze belangrijkste energiebron voor de toekomst. Dag na dag, bezorgt de zon ons ongeveer tachtig keer de primaire energiebehoefte op aarde. Na aftrek van het verlies aan energie in de atmosfeer, bereikt toch nog gemiddeld 1000 W per m² het aardoppervlak. Dat is de maximaal mogelijk instraling bij heldere hemel en dat is de als basis en referentiewaarde voor berekeningen.

Raam-, gevel- en dakoppervlakken als energiestations voor passief wonen De hoogste zonnewinsten voor een gebouw kunnen gerealiseerd worden met zonnepanelen gemonteerd op het dak. Maar ook fotovoltaïsche gevels en raamoppervlakken kunnen in een belangrijke mate bijdragen aan de positieve energiebalans van een passieve woning. 3-dubbele passieve beglazing laat de zonnestraling naar binnen migreren zodat ze haar rol als passieve warmtewinst kan vervullen. Dakoppervlakken worden benut voor de installatie van moderne en uiterst efficiënte collectoren. Dat is waar het zonnecircuit in een Isover Multi-Comfort House start. Zonnecollectoren zetten de zonnestraling om naar warmte en dragen deze over aan een ‘drager’ zoals water, of lucht. Vervolgens kan de geconverteerde zonnewarmte gebruikt worden voor de productie van warm water maar ook als ondersteuning voor de ruimteverwarming.

Dimensionering (g-waarde)

Efficiënt het hele jaar door : het thermisch zonnesysteem Een kosten-geoptimaliseerd systeem kan voorzien in 40 tot 60 % van de totale warmtebehoefte in een Isover Multi-Comfort House. Wat betekent dit in termen van de huishoudelijke warm water behoefte ? In de zomer kan meer dan 90% van het warme water geproduceerd worden op basis van zonne-energie. In de winterperiode en tijdens de tussenseizoenen kan de zonne-energie instaan voor de voorverwarming van huishoudelijk water. Wanneer we gebruik maken van moderne toestellen met warmwatertoevoer in plaats van bijvoorbeeld conventionele wasmachines en afwasmachines, kan de beschikbare zonne-ener-

van warmwatersystemen op basis van zonne-energie

Dagelijkse warmwaterbehoefte (l) Opslagcapaciteit (l)

Collector oppervlak* Vlakke collector SL (m²)

Collector oppervlak* Vlakke collector SS (m²)

Collector oppervlak* Tube-collector (m²)

100 – 200

300

6 – 8

5 – 6

4–5

200 – 300

500

8 – 11

6 – 8

5–6

300 – 500

800

12 – 15

9 – 12

7–8

* Afhankelijk van de deviatie ten opzichte van de zuid-oriëntatie, de ideale dakhelling en klimaatinvloeden. SL = zonnevernis coating, SS = selectieve absorptie coating.

86

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

gie uiteraard nog efficiënter toegepast worden. Wanneer je het systeem voor je woning dimensioneert, dien je altijd te vertrekken van een gemiddelde waterconsumptie van 50 liter (45°C) per persoon en per dag. Het collectoroppervlak nodig om in deze behoefte te voorzien is normaal gezien 1,2 tot 1,5 m².

Zonne-energie loont voor grote bouwprojecten Voor één- en tweegezinswoningen is een gedeeltelijke ruimteverwarming op basis van zonneenergie met opslagmogelijkheid vandaag reeds interessant. Maar de volledige verwarming van gebouwen via opslag van zonne-energie is voorlopig enkel interessant voor grote bouwprojecten.

Efficiënt : zonne-energiesystemen voor ruimteverwarming

Voorwaarden voor een maximaal rendement in zonne-energie. • Een goede collector is geen garantie voor een goed zonne-energiesysteem. • Alle systeemcomponenten moeten hoogkwalitatief zijn en perfect op elkaar afgestemd zijn. • Om een maximale energievoorziening te creëren, dient de collector geplaatst te worden met een hellingsgraad van 45° (jaarlijks gemiddelde). • In de zomer (april tot september) is een hellingsgraad van 25° ideaal. In de winter levert een hellingsgraad van 70 tot 90° de hoogste opbrengsten. • Een zuid-oriëntatie is steeds aanbevolen, alhoewel een afwijking tot 20° de opbrengst niet significant zal reduceren. • Zo mogelijk moeten de collectoren vrij zijn van schaduw.

Het gebruik van zonne-energie voor verwarming en voor het opwekken van elektriciteit is technisch mogelijk en de techniek verspreidt zich vrij snel. De economische en ecologische voordelen moeten echter voor ieder gebouw afzonderlijk onderzocht worden.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 87

Tochtvrije toevoer van verse lucht.

De uitvoering

90 % van onze ademhaling speelt zich af binnenskamers Lucht is één van onze meest levensnoodzakelijke behoeftes, maar de moderne mens verbruikt die lucht meer en meer binnenskamers. Tegenwoordig brengt de bevolking van West-Europa reeds meer dan 90% van zijn tijd binnen door. Gewoonlijk is de luchtkwaliteit binnen slechter dan buiten. Bovendien bevat die lucht teveel vocht en is ze belast met vervuiling, reuk enzovoort. Om dit tegen te gaan is een continue luchtverversing en luchtzuivering noodzakelijk. Jammer genoeg kan het luchtverversingdebiet niet exact gedoseerd worden door natuurlijke ventilatie via de ramen. Het noodzakelijke debiet is afhankelijk

88

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

van de buitentemperatuur, windrichting en de individuele luchtverversingsbehoefte. Bovendien is er met een verluchting via de ramen geen mogelijkheid tot warmterecuperatie. Mechanische ventilatiesystemen daarentegen garanderen een ingesteld, constant ventilatiedebiet, voorzien in warmterecuperatie van de geëvacueerde lucht en voorzien in de verdeling van de verse lucht in de woning.

De Comfort Ventilatie Systemen zorgen in één klap voor verwarming en ventilatie Het Isover Multi-Comfort House heeft geen verwarmingsinstallatie nodig. Een compacte ven-

Geluidsdemper


tilatie-unit, zo groot als een koelkast, volstaat om alle kamers continu te voorzien van verse lucht en verwarming, terwijl tegelijkertijd de gebruikte lucht wordt afgevoerd. Hoe werkt het ? De centrale eenheid bestaat uit een warmtewisselaar, ventilatoren, filters en – indien gewenst – een luchtvoorverwarmer, een luchtkoeler en een luchtbevochtiger of –droger. Verontreinigde lucht van de keuken, badkamer en WC wordt afgevoerd. Vooraleer ze naar buiten uitgestoten wordt, geeft ze haar warmte af aan de warmtewisselaar. Met deze warmte wordt binnenkomende verse lucht opgewarmd tot bijna kamertemperatuur. Vandaag is er een warmterecuperatie van 90% mogelijk.

Eigenschappen van een ventilatiesysteem conform aan passief wonen Gezien de ventilatie-eenheid niet veel ruimte inneemt, kan ze geplaatst worden in eender welke bergruimte of zelfs in een kast. • Performantie : Bij een maximaal luchtverversingsdebiet van ongeveer 0,4 per uur noodzakelijk voor de hygiëne, kan het ventilatiesysteem via de verse lucht maximaal 1,5 kW energie bijdragen aan een woning van 140 m² (wanneer de maximale luchttoevoertemperatuur van 51°C gehandhaafd wordt). • Korte leidingen. • Leidingdiameter groter dan 160 mm voor de hoofdleidingen en groter dan 100 mm voor de vertakkingsleidingen. • Akoestische isolatie van de centrale eenheid en van de toevoerleidingen door het plaatsen van geluidsabsorbeerders. Een geluidsniveau van 20 tot 25 dB(A) mag niet overschreden worden in de leefruimtes. • Gemakkelijk onderhoud bijvoorbeeld voor het vervangen van filters en voor het reinigen van de ventilatie-eenheid. • Het systeem moet gemakkelijk instelbaar zijn voor wisselende behoeftes : bijvoorbeeld het afzetten van de luchttoevoer bij het openen van ramen, een bypass voor zomergebruik, enz.


Uitgaande lucht


Afvoerlucht keuken

Buitenlucht filter



Om een permanente luchtverversing te voorzien, zelfs bij gesloten deuren, is het aanbevolen dat de gepaste luchtverversingsmonden worden gemonteerd.

Economisch en nagenoeg geluidloos Geluidsabsorbeerders geïntegreerd in de toe- en afvoerleidingen zorgen ervoor dat het ventilatiesysteem van een passieve woning geruisloos zijn werk doet bij een geluidsniveau van 25dB(A). En bovendien heel economisch : het gecombineerde ventilatie-/verwarmingssysteem kan de volledige behoefte voor warm huishoudelijk water en ruimteverwarming dekken tegen een verbruik van 1500 tot 3000 kWh per jaar. Een gemiddeld gezin, bestaande uit 4 personen, verbruikt normaal gezien nagenoeg het dubbele aan electriciteit en dat zònder verwarming.

Comfortabele voordelen voor bewoners en gebouw. • Gezonde verse lucht – vrij van pollen, aerosols, enz. • Lage luchtvochtigheid helpt om vochtophopingen, schimmel en structurele schade te voorkomen. • Geen slechte geurtjes daar de gecontroleerde luchtafvoer ervoor zorgt dat afvoerlucht zich niet kan mengen met verse lucht. • Geen tocht. • Geen temperatuurschommelingen. • Raamventilatie – enkel indien gewenst. • Zeer efficiënte warmterecuperatie. • Laag elektriciteitsverbruik. • Gemakkelijk onderhoud.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 89

De uitvoering

Met een kleine inspanning en kost is ook een balkon en veranda mogelijk. Ontkoppelde balkons als eenvoudigste oplossing Als de luchtkwaliteit goed is en er is niet teveel storend omgevingslawaai, kan een balkon zeker positief bijdragen aan de woon- en leefkwaliteit. Maar als het balkon moet geïntegreerd worden in een passieve woning, kan het in bepaalde omstandigheden aanleiding geven tot een verhoogde verwarmingsbehoefte. Wanneer een balkon, bordes, veranda of een andere overkragende constructie wordt bevestigd aan een verwarmd deel van het gebouw, bestaat er steeds een risico op een sterk koudebrugeffect. In de volgende gevallen is het warmteverlies bijzonder hoog : • Als zowel het gebouw als het balkon bestaan uit een goed warmtegeleidend materiaal, bijvoorbeeld staal of beton. • Als de structurele aansluiting om de statische belasting over te dragen een grote doorsnede heeft. • Als beide gebouwcomponenten sterk verschillen in temperatuur. Om dat in de eerste plaats te voorkomen, moeten balkons zodanig uitgevoerd worden dat ze thermisch volledig gescheiden zijn van het gebouw. Puntsgewijze ondersteuning of ontkoppelde oplossingen zijn erg praktisch en kosten geen fortuin. Anderzijds is het belangrijk om zowel na te denken over de positie van het balkon als over zijn afmetingen. Je moet absoluut vermijden dat er schaduw gecreëerd wordt over ramen die noodzakelijk zijn voor de zonnewinsten van het Isover Multi-Comfort House.

Correcte uitvoering: puntsgewijze ondersteuning van het balkon om sterke koudebruggen te vermijden.

90

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Zicht vanuit de woonkamer op de veranda. Dankzij de passiefhuisramen zijn beide ruimtes thermisch gescheiden.

Niedrig Energie Institut ( Low-Energy Institute), Detmold, Duitsland.

Met een aangebouwde veranda moeten de deuren van de leefruimte gesloten blijven De veranda bevindt zich buiten de warme gebouwschil en moet daarom apart functioneren. Dat betekent dat men moet vermijden dat er in de winter warmte uit het gebouw ontsnapt naar de veranda maar dat tegelijkertijd ook moet vermeden wordt dat er in de zomer teveel warmte van de veranda naar de woning migreert. Daarom zijn volgende ingrepen noodzakelijk : • Scheid de veranda van de woning door het plaatsen van glazen deuren geschikt voor passieve woningen. • Voorzie efficiënte thermische isolatie in alle aangrenzende wanden. Het behoeft geen uitleg dat de veranda niet mag verwarmd worden in de winter en niet mag gekoeld worden in de zomer. Ventilatie moet wel mogelijk zijn.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 91

Continue isolatieschil ter hoogte van overkraging – massieve spouwmuur constructie

De uitvoering 1 vloerafwerking 2 dekvloer 3 gewapend beton 4 isolatie Isover mupan façade 5 lattenwerk + luchtspouw 6 buitenplafondafwerking

λ [W/(mK)] 0,810 0,840 1,700 0,032 - -

d [m] 0,020 0,080 0,150 0,240 0,022 0,015

R [m²K/W] 0,025 0,095 0,088 5,882 -


4

isolatie Isover mupan façade: uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (houtskelet λ = 0,120 W/m²K)

vloerafwerking dekvloer pe-folie gewapende betonplaat isolatie Isover mupan façade lattenwerk plafondafwerking

6,090 0,167 0,043 U = 0,15 W/m²K

dragend metselwerk Terca Porotherm pleisterwerk : Plâtres Lambert vloerafwerking dekvloer pe-folie gewapende betonplaat pleisterwerk

open stootvoeg gevelmetselwerk luchtspouw isolatie Isover mupan façade dragend metselwerk Terca Porotherm pleisterwerk : Plâtres Lambert


92

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Continue isolatieschil ter hoogte van overkraging – houtskelet constructie I-liggers 1 vloerafwerking 2 gewapende dekvloer 3 Isover sonefloor 4 OSB 5 isolatie Isover isoconfort 35 6 lattenwerk 7 multiplex

λ [W/(mK)] 0,810 0,840 0,033 0,150 0,035 - -

d [m] 0,013 0,045 0,015 0,018 0,300 0,026 0,015

R [m²K/W] 0,025 0,060 0,450 0,120 7,333 -


7,988 0,167 0,043 U = 0,12 W/m²K

5

isolatie Isover isoconfort 35 uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (houtskelet λ = 0,120 W/m²K - OSB (TJI) λ = 0,290 W/m²K)

vloerafwerking gewapende dekvloer pe-folie Isover sonefloor OSB-platen houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 dampopen folie lattenwerk multiplex

houten gevelbekleding lattenwerk gebitumineerde houtvezelplaten houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 OSB-platen leidingspouw + isolatie Isover sonepanel gipsplaten Gyproc


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 93

De uitvoering 1 pleister Plâtres Lambert 2 gewapend beton 3 hellingsbeton 4 isolatie

Aansluiting plat dak (dakterras) op buitenmuur – massieve spouwmuur constructie λ [W/(mK)] 0,520 1,700 0,840 0,040

d [m] 0,015 0,150 0,090 0,260

R [m²K/W] 0,029 0,088 0,107 6,500


6,724 0,125 0,043 U = 0,15 W/m²K

2 4


isolatie Isover mupan façade luchtspouw gevelmetselwerk waterdichting open stootvoeg muuraansluitingsprofiel cellenbeton dakdichting

pleisterwerk : Plâtres Lambert dragend metselwerk Terca Porotherm

isolatie hellingsbeton

vloerafwerking dekvloer pe-folie

dampscherm gewapende betonplaat pleisterwerk : Plâtres Lambert


94

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Aansluiting plat dak (dakterras) op buitenmuur – traditionele houtskelet constructie 1 gipsplaat Gyproc 2 luchtspouw 3 isolatie Isover systemroll 400 4 OSB 5 isolatie

λ [W/(mK)] 0,280 0,135 0,037 0,150 0,040

d [m] 0,013 0,022 0,330 0,015 0,050

R [m²K/W] 0,045 0,165 7,285 0,100 1,250


2 4


houten draagstructuur + isolatie Isover systemroll 400 gebitumineerde houtvezelplaten lattenwerk isolatie Isover mupan façade

8,798 0,125 0,043 U = 0,11 W/m²K

OSB-platen leidingspouw + isolatie Isover sonepanel gipsplaten Gyproc

lattenwerk houten gevelbekleding

dakdichting isolatie OSB-platen hellingslatten + isolatie Isover systemroll 400

lucht/dampscherm: Isover vario KM duplex

vloerafwerking vloersysteem OSB-platen

luchtdichting


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 95

Aansluiting plat dak (dakterras) op buitenmuur – doorsnede over het raam– traditionele houtskelet constructie

De uitvoering 1 gipsplaat Gyproc 2 luchtspouw 3 isolatie Isover systemroll 400 4 OSB 5 isolatie

λ [W/(mK)] 0,280 0,135 0,037 0,150 0,040

d [m] 0,013 0,022 0,330 0,015 0,050

R [m²K/W] 0,045 0,165 7,285 0,100 1,250


8,845 0,125 0,043 U = 0,11 W/m²K

2 4

geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel : uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (latwerk λ = 0,120 W/m²K) isolatie Isover systemroll 400 : uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (houtskelet λ = 0,120 W/m²K)

aluminium dorpel waterdichting luchtdichting dakdichting isolatie

multiplex isolatie

OSB-platen hellingslatten + isolatie Isover systemroll 400 vloerafwerking vloersysteem OSB-platen

lucht/dampscherm: Isover vario KM duplex

luchtdichting


96

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Doorsnede over een thermische ontkoppelde oversteek – houtskelet I-liggers - balloonmethode 1 gipsplaat Gyproc 2 geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel 3 OSB 4 isolatie Isover isoconfort 35 5 gebitumineerde houtvezelplaat 6 lattenwerk 7 houten gevelbekleding

λ [W/(mK)] 0,280 0,037 0,150 0,035 0,055 - -

d [m] 0,013 0,045 0,015 0,300 0,018 0,038 -

R [m²K/W] 0,045 0,993 0,100 7,333 0,327 - -


8,845 0,125 0,043 U = 0,11 W/m²K

2 4


dakdichting OSB-platen hellingslatten

afwerking luifel houten gevelbekleding houten gevelbekleding lattenwerk gebitumineerde houtvezelplaten houten draagstructuur + isolatie Isover isoconfort 35 OSB-platen leidingspouw + isolatie Isover sonepanel gipsplaten Gyproc


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 97

Gemene muur opbouw : 2 nieuwbouw passieve woningen – massieve constructie

De uitvoering

1 pleister Plâtres Lambert 2 dragend metselwerk Terca Porotherm 3 isolatie Isover mupan façade 4 dragend metselwerk Terca Porotherm 5 pleister Plâtres Lambert

λ [W/(mK)] 0,520 0,260 0,032 0,260 0,520

d [m] 0,015 0,140 0,160 0,140 0,015


R [m²K/W] 0,029 0,538 5,000 0,538 0,029 6,135 0,125 0,125 U = 0,16 W/m²K

perceelgrens isolatie Isover mupan façade dragend metselwerk Terca Porotherm pleisterwerk : Plâtres Lambert


98

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Gemene muur opbouw : 1 passieve woning naast een conventionele woning – massieve constructie 1 pleister Plâtres Lambert 2 dragend metselwerk Terca Porotherm 3 isolatie Isover mupan façade 4 bestaand dragend metselwerk

λ [W/(mK)] 0,520 0,260 0,032 1,100

d [m] 0,015 0,140 0,160 0,019


R [m²K/W] 0,029 0,538 5,000 0,173 5,740 0,125 0,125 U = 0,17 W/m²K

perceelgrens bestaande gemene muur isolatie Isover mupan façade dragend metselwerk Terca Porotherm pleisterwerk : Plâtres Lambert


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 99

Gemene muur opbouw : 1 passieve woning naast een conventionele woning traditionele houtskelet constructie

De uitvoering

1 gipsplaat Gyproc 2 geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel 3 OSB 4 isolatie Isover systemroll 400 5 gebitumineerde houtvezelplaat 6 isolatie 7 bestaand dragend metselwerk

λ [W/(mK)] 0,280 0,037 0,150 0,037 0,055 0,076 1,100

d [m] 0,013 0,045 0,015 0,140 0,018 0,050 0,190

R [m²K/W] 0,045 0,993 0,100 3,784 0,327 0,658 0,173


6,080 0,125 0,125 U = 0,16 W/m²K

2

geïsoleerde leidingenspouw Isover sonepanel: uitgemiddelde R-waarde over de deelvlakken (latwerk λ = 0,120 W/m²K)

bestaande gemene muur isolatie gebitumineerde houtvezelplaten houten draagstructuur isolatie Isover systemroll 400 OSB-platen leidingspouw + isolatie Isover sonepanel gipsplaten Gyproc


100

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 101

102

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

De mogelijkheden

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 103

Of het nu gaat over nieuwbouw of verbouwing. Privé of industrieel. Noord of zuid.

De mogelijkheden

Energiebesparingen tot 90% in vergelijking met conventionele ontwerpen zijn perfect haalbaar Het is dan ook zeer moeilijk om argumenten te vinden tégen het passiefhuis-concept. Ons klimaat heeft erg te lijden onder de impact van onze groeiende en zeer hoge energiebehoefte. Vervuilde lucht, klimaatsverandering en schaarste van onze natuurlijke grondstoffen hebben betrekking op ieder van ons. In dit kader is de relatief kleine extra kost voor een passieve woning geen geldig tegenargument. Je kan spreken van een ‘win-win-situatie’ voor alle betrokken partijen. De bouwheren genieten van een uitstekende woningkwaliteit en een zekere stijging in waarde op langere termijn, terwijl de bewoners genieten van het hoge leef- en wooncomfort. de lage operationele en onderhoudskosten.

Raam : 9,9 °C In onvoldoende thermisch geïsoleerde gebouwen voelen de buitenmuren en ramen relatief koud aan. Dit resulteert vaak in condensatie, schimmelvorming en structurele schade.

Buitenmuur : 16,2 °C

Een goed imago – in de privé-sfeer zowel als in de publieke sfeer Gebouwen op basis van de passiefhuis-technologie zijn meer dan alleen maar aangenaam om in te wonen. Het zijn ook uitstekende plaatsen om in te werken of in te leren. Meer comfort door een betere luchtkwaliteit, constante temperatuurcontrole en minder lawaai, draagt immers bij tot ons welzijn en verhoogt onze performantie. We functioneren geconcenteerder en productiever. Het is dan ook geen verrassing dat steeds meer publieke instellingen, overheden en bedrijven overgaan tot de passiefhuis-standaard. En niet in het minst ook vanuit economische overwegingen : elke nieuwe stijging van de energieprijzen verhoogt de waarde van een passief gebouw. Door het toepassen van de passiefhuisstandaard wordt een gebouw thermisch minder belast waardoor het langer meegaat en minder herstelwerkzaamheden vraagt. Dankzij de lage operationele kosten, zijn passieve gebouwen ook interessanter op de verhuurmarkt. En bezitten ze een hoge herverkoopwaarde.

Luchttemperatuur binnen : 22 °C Conventionele woning

Raam : 19.1 °C Buitenmuur : 21.4 °C

Luchttemperatuur binnen : 22 °C

Mulit-Comfort House

104

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Altijd voldoende verse lucht, ook in klaslokalen dankzij het comfort ventilatiesysteem.

Extreme situaties hebben niet veel invloed Zelfs wanneer het Isover Multi-Comfort House gedurende verscheidene weken in de winter niet gebruikt wordt en enkel op de minimum stand geventileerd wordt, zal de temperatuur zelden onder de 12 tot 15°C zakken. Zelfs dan zijn vijf theelichtjes voldoende om de kinderkamer op te warmen. In dat opzicht is het niet verwonderlijk dat een passieve woning goed bestand is tegen zowel de vorst in de Alpen als tegen de hitte in Sicilië.

Leven in het Isover Multi-Comfort House : ervaringen die voor zichzelf spreken • Geen grote seizoensgebonden temperatuursschommelingen : aangenaam warm in de winter, aangenaam koel in de zomer. • Altijd verse lucht : geen nood aan raamventilatie. • Geen slechte of verontreinigde lucht : zelfs niet na een afwezigheid door vakantie van 4 weken. • Onderhoudswerkzaamheden zijn verwaarloosbaar. De filters af en toe vervangen – dat is alles.

Goede argumenten voor toekomstgerichte passiefhuis-technologie 1. Klimaatsbescherming. Uitgaande van een goede kosten/baten verhouding is een CO2-besparing mogelijk tot 90% vergeleken met de conventionele gebouwen. Thermische isolatie en energie-efficiëntie zijn erg dankbare toepassingen voor het milieu en voor onze portemonnee. 2. Comfort en welzijn. Isolatie volgens de passiefhuis-standaard garandeert warme oppervlaktetemperaturen aan de binnenzijde van de gebouwschil, een uniforme temperatuursverdeling en dus een uitstekend woonklimaat en wooncomfort. 3. Bescherming van het gebouw. Goede thermische isolatie, het reduceren van de koudebruggen, luchtdichtheid en mechanische ventilatie zorgen ervoor dat er geen ernstige, structurele schade kan ontstaan. 4. Luchtkwaliteit binnenskamers en gezond wonen. Het ventilatiesysteem zorgt voor een gezond binnenklimaat door een continue aanvoer van verse, gefilterde buitenlucht. Verontreinigingen worden continu verwijderd. Dit is niet mogelijk via raamventilatie.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 105

De mogelijkheden

Het eerste erkende passiefhuis in Vlaanderen. denc!-studio Duidelijkheid Tegenwoordig wordt nogal snel met termen gegooid als ‘laagenergie’, ‘energiebesparend’, ‘duurzaam’, ‘ecologisch’, ‘groen’, ‘recycleerbaar’, … De begrippen behoren tot een zekere modetrend. Een gebruik in allerhande verkoopslogans heeft de definities behoorlijk uitgehold en velen weten niet waar de termen strikt voor staan. Hoeveel energie bespaart een laag-energie-woning en welke garanties kan een opdrachtgever verkrijgen als hij dergelijke woonst vraagt aan zijn/haar architect ?

Eén der krachten van het passiefhuis is de zeer strikte afbakening en bewaking van de definitie. Het passiefhuis-concept schenkt klare wijn inzake prestatie-eisen: het specifiek gebruik voor verwarming moet lager blijven dan 15 kWh/m².jaar. Laten we het ter verduidelijking misschien even vergelijken met de labeling van uw koelkast thuis: is het verbruik bij genormaliseerde test lager dan een bepaalde drempel dan verkrijgt het toestel een A-label; zoniet vervalt het onherroepelijk in een slechtere klasse. Ook passiefhuizen kan men laten certificeren.

106

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Onderstaande komt uit de presentatie/lezing “Bedenkingen bij 5 jaar woningbouw” - PHH 2007 Brussel - Bart Cobbaert (architectenkantoor denc!-studio bvba).

Erkenning Gezien de opdrachtgever zelf beroepsmatig actief is in “energieland”, kon de gunning van deze architectuuropdracht worden aanzien als een zekere erkenning binnen dit specifiek vakgebied. De woning was het eerste erkend passiefhuis in Vlaanderen en profileerde zich als technisch ondersteund goede voorbeelden selecteren en bekronen”. De jury bestond uit twee co-voorzitters (afgevaardigd vanuit de Vlaamse Gemeenschap en vanuit het Provinciebestuur Antwerpen), de Vlaamse Bouwmeester en genodigde externe deskundigen in de problematiek van duurzaam bouwen. Projecten met een integrale benadering van duurzaamheid werden uiteraard op al de deelaspecten geëvalueerd en konden alzo een voorsprong opbouwen tegenover projecten met slechts gedeeltelijke oplossingen van duurzaamheid. Bij het wedstrijdreglement werd gevraagd het zuinig gebruik van energie, ruimte, water en grondstoffen zo concreet mogelijk en meetbaar aan te tonen. Eenvoudige goedkope, maar innovatieve oplossingen genoten de voorkeur op dure en luxe projecten. Creativiteit bleek dan ook één der belangrijkste criteria. De opdrachtgever kreeg 2500 euro. De woning werd verder bekroond met een objectieve “kwaliteitsverklaring/certificaat”, afgeleverd door het PassiefHuis-Platform.

proefproject, werd door PHP aangesproken bij technologiedemonstraties en tevens geselecteerd voor de IEA Internationale Energy Agency. Het project werd reeds meermaals gepubliceerd. Diverse innoverende technologieën en producten werden geïmplementeerd en geïmporteerd. Het project won de ecodomus-wedstrijd 2004. De, door de Vlaamse Gemeenschap ism het Provinciebestuur Antwerpen georganiseerde, wedstrijd stelde zich tot doel “het promoten van duurzaam bouwen in al zijn aspecten en wou in dat opzicht een aantal

Verbruik Inmiddels is de woning enkele jaren bewoond. Het project werd opgevolgd door de universiteiten van ondermeer Gent en Leuven. De verbruikcijfers liegen er niet om. Het verbruik voor verwarming bedraagt 7,7 kWh/m².jaar. Objectieve instellingen hebben dus het behalen van de doelstellingen kunnen bevestigen. Voor wie dergelijke energie-kengetallen weinig zeggen, spreekt een verwijzing naar de portemonnee boekdelen : het jaarverbruik voor verwarming blijft onder de 40 euro.

© Foto’s project Living Today, architectenbureau denc!-studio bvba - Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 107

Passief bouwen met een baksteen in de maag

De mogelijkheden

denc!-studio

Langgevelhoeve als inspiratie In 2003 kochten de opdrachtgevers een, duidelijk aan sanering toe zijnde, langgevelhoeve. De woning was niet geïsoleerd, werd gekarakteriseerd door een verouderde sanitaire en elektrische installatie, een centrale verwarming met onvoldoende vermogen, een beperkte lichttoetreding en ruimtelijkheid. Na lang wikken en wegen werd besloten de woning te slopen. Enerzijds refereert vooral de analoge bouwvorm van de nieuwbouw naar de originele woonst. Anderzijds gaven de architecten het archetype van de langgevelhoeve dan weer een hedendaagse invulling met strak uniforme materiaalkeuze. Het bouwvolume manifesteert zich als een sober, goed herkenbaar architecturaal object in de om-

108

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

geving, analoog aan de bebouwing in de directe omgeving. Het dak en de gevels werden integraal bekleed met grijskleurige dakpannen, in aansluiting met het landschap en de daken in de nabije omgeving. Dit strak afgelijnde volume dringt zich niet op en vormt een zeker rustpunt in de landelijke omgeving.

Strak en ruimtelijk Het sobere, strakke karakter van de woning komt duidelijk terug in het interieur. Het totale volume van de woning wordt vrij gelaten, zonder onderbrekingen van binnenwanden of tussenvloeren. De nodige technieken, slaapkamers en badkamer worden onder gebracht in een lange box, die los

in de open ruimte staat. Deze doet dienst als afscheiding voor de privé ruimten, vormt de inkom naar de eigenlijke leefruimte en herbergt de keuken, berging, technische ruimte en dressing. Op de box is ruimte voor een ruime bureau/werkruimte. Deze open architectuur is enkel mogelijk dankzij het energiezuinige concept van een passiefhuis. Zoniet zou een dergelijke architectuur te energieverslindend zijn. Soberheid en ritmiek primeren in dit ontwerp, waardoor standaardisatie mogelijk werd. Dit werkt kostenbesparend en vereenvoudigt de detaillering. Alle 23 ramen zijn gelijk van afmetingen en ook in de box zijn zo goed als alle kasten van hetzelfde formaat.

netto luchtvolume resulteert in een n50-waarde van 0,25h-1 .

Verbruik Het afgelopen jaar bedroeg het totale verbruik van de woonst (verwarming + sanitair warm water + ventilatie,… maar ook verlichting, huishoudtoestellen etc.) slechts 20 kWh/m².

Bij het passiefhuis-concept kan in alle ruimtes een basistemperatuur worden gerealiseerd zonder conventionele verwarming. Door het niet meer benodigd zijn van noordelijk te organiseren bufferruimtes, krijgt open-plan-architectuur hier dus de kans tot een wedergeboorte, maar dan deze keer ook energetisch verantwoord. Om een geheel open ruimte te kunnen realiseren met maximale flexibiliteit, werden twee spanten geïntroduceerd. De wanden zijn een verstandshuwelijk tussen de eerder klassieke massiefbouw en de meer thermisch georiënteerde houtskeletconstructie. Het metselwerk verhoogt de thermische inertie van het gebouw en is zodoende een welgekomen speler ter beheersing van het zomercomfort. De houtskeletconstructie laat dan weer een makkelijke plaatsing van de isolatie toe en dient als drager voor de specifieke gevelafwerking.

Luchtdichting Deze woonst is het eerste Vlaamse passiefhuis waar het grootste aandeel der luchtdichtheidsmaatregelen toe te schrijven is aan het binnenpleisterwerk. Bij de diverse aansluitingen met vloer, buitenschrijnwerk e.a. werden specifiek daartoe bestemde aansluitstrips toegepast. Het passiefhuis werd getest met betrekking tot de luchtdichtheid. De blowerdoor strandde op een debiet van 190 m³/h bij 50Pa drukverschil tussen binnen en buiten. Dit in relatie tot het © Foto’s project Processie, architectenbureau denc!-studio bvba - Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 109

De toekomst : verbouwing met passiefhuis technologie.

De mogelijkheden

Architect : Lang Consulting Eigenaar : Familie Schwarz

Architecturale en energetische opwaardering : een onaantrekkelijke bungalow wordt een unieke moderne woning Eengezinswoning in Pettenbach, Oostenrijk De energetische renovatie van bestaande woningen wordt almaar belangrijker. Het huis in Pettenbach was het eerste renovatieproject in Oostenrijk uitgevoerd volgens de passiefhuis-criteria. Met een verwarmingsbehoefte van 280 kWh/m²jaar kon de kleine bungalow uit de jaren ’60 gezien worden als een typische ‘energieverspiller’. Vandaag, voldoet de woning niet alleen aan de strengste energie-eisen (verwarmingsbehoefte

110

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

14,8 kWh/m²jaar volgens PHPP), maar heeft ze ook een ware architecturale facelift ondergaan. De uitstekende vleugel van het gebouw werd bekleed met houten panelen terwijl de terugliggende vleugel werd afgewerkt met een gladde metalen bekleding. Grote ramen – meestal kamerhoog – laten het licht overvloedig binnenstromen en vormen geen obstructie voor het uitzicht.

Minder muren. Minder koudebruggen. Meer comfort. Door sommige muren af te breken, was het mogelijk om het koudebrug-probleem van de kelderwanden te reduceren. Nieuwe isolatielagen geplaatst in de kelder, alsook een thermische schil opgetrokken in een geprefabriceerd houten skelet met geïntegreerde isolatie, zorgen voor een naadloze thermische isolatie. Een compacte ventilatie-eenheid met een zeer efficiënte warmterecuperatie verzekert de permanente aanvoer van verse lucht en een bijna-constante binnentemperatuur. Jaarlijkse kost voor de verwarming van het hele huis voor de verbouwing: 2.700 euro per jaar, na de verbouwing : 200 euro per jaar.

Energiecoëfficiënten

Voor de renovatie

Na de renovatie

Verwarmingsbehoefte

280 kWh/m²jaar

14,8 kWh/m²jaar volgens PHPP

Warmtelast

230 W/m²

12,1 W/m² volgens PHPP

Luchtdichtheid n50

5,10 h

0,50 h-1

-1

U-waarden van de structurele componenten Buitenmuren

0,10 W/m²K

Vloer / kelderplafond

Dak

0,09 W/m²K

Beglazing

Uw volledig raam

0,77 W/m²K

Volgens PHI certificaat

0,13 W/m²K 0,6 W/m²K

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 111

Een kantoorgebouw dat beantwoordt aan de hoogste economische en ecologische eisen.

De mogelijkheden

Planning : Dipl. Ing. Albert P. Böhm en Mag. Helmut Frohnwieser Ontwikkelaar : BBM (Aankoopdiensten van de MIVA). Contact : Franz X. Kumpfmüller

Het Christophorus Huis herbergt kantoren, een logistiek centrum, seminarie ruimtes, winkels en de meest economische passiefhuis-technologie Stadl-Paura, Oostenrijk Na een veeleisende voorbereidingsfase en een constructieperiode van ongeveer 9 maanden werd Oostenrijks eerste 3 verdiepingen tellende houten bouwwerk volgens passiefhuis standaard verwezenlijkt : een topprestatie in meer dan één opzicht.

112

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

De structuur uit hout is luchtdicht en vrij van koudebruggen Van nature beschikt het bouwmateriaal hout over een beperkte thermische geleiding en maakt het koudebrug-vrije constructies mogelijk. Hout is daarom een geliefd materiaal voor de constructie van passiefhuizen. Voor het Christophorus Huis werd het hout gecombineerd met hoog-kwalitatieve isolatiematerialen, hetgeen geresulteerd heeft in een koudebrug-vrije constructie met een zeer goede luchtdichtheid en uitstekende passiefhuis-waarden.

voor de warmtepomp en andere pompen en ventilatoren grotendeels gedekt wordt op een CO2 neutrale wijze.

De energie toevoer : duurzaam en kostenefficiënt Acht Duplex geothermale sondes met een lengte van 100 m gebruiken de aarde als warmtebron en zorgen tevens voor de afvoer van overtollige warmte. Gedurende de verwarmingsperiode voorziet de warmtepomp via deze diepe sondes in extra warmte. In de zomer wordt hetzelfde systeem gebruikt voor koeling met een minimaal energieverbruik. De verdeling van de koeling respectievelijk verwarming gebeurt via 560 m² verwarmings-/koelplafonds en vloerelementen. Een fotovoltaïsch systeem met een piekopbrengst van 9,8 kW zorgt ervoor dat de energiebehoefte

Het waterconcept: zelfreinigend en economisch Het afvalwater en het regenwater worden gereinigd door drie biologische units en zodoende gerecycleerd tot spoelwater voor de toiletten, irrigatie van de beplanting en voor het wassen van de auto’s. Op deze manier wordt het gebruik van drinkwater tot een minimum herleid. Bijna 70% van de warm water behoefte wordt voldaan door een zonnesysteem.

Conclusie : een voorbeeldfunctie Vergeleken met conventionele kantoorgebouwen realiseert het Christophorus Huis een primaire energiebesparing van ongeveer 275 000 kWh/jaar (gemiddeld). Verwarming en koeling gebeurt hoofdzakelijk op een CO2-neutrale wijze. Jaarlijkse reductie : 75 ton CO2 vergeleken met een conventionele constructie. Dat alles werd gerealiseerd terwijl er ook voorzien werd in een aangenaam binnenklimaat : een luchtvochtigheid van ongeveer 40 - 50 % en temperaturen van 21 tot 23 °C.

Energiecoëfficiënten Jaarlijkse verwarmingsbehoefte volgens PHPP

Verwarmingsbehoefte PHPP

Luchtdichtheid n50

14,00 kWh/m2jaar 14,00 W/m2 0,40 h-1

U-waarden van de structurele componenten Buitenmuur

0,11 W/m2 K

Dak

0,11 W/m2 K

Kelder plafond / vloer

0,13 W/m2 K

Beglazing

0,70 W/m2 K

Uw volledig raam

0,79 W/m2 K

Volgens PHI certificaat

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 113

Mooi wonen in de stad en 90 % energie besparen.

De mogelijkheden

Na een passiefhuis-renovatie van het residentiële complex Markartstrasse, werd het leefcomfort sterk verbeterd Linz, Oostenrijk

Ontwikkelaars : GIWOG Gemeinnützige IndustrieWohnungsaktiengesellschaft. Architecten : ARCH+MORE ZT GmbH, DI Ingrid Domenig-Meisinger.

114

I

ISOVER

I

Ten gevolge van de ligging aan een drukke invalsweg en de daaraan gekoppelde blootstelling aan lawaai en vervuiling, werd het 5 verdiepingen tellende appartementsgebouw niet gezien als één van de toplocaties in de stad. Niettemin betaalden de huurders een relatief hoge huurprijs. Na een renovatieperiode van 6 maanden ziet de situatie er heel anders uit : de passiefhuis-standaard werd bereikt, alsook verhoogd comfort en gereduceerde energiekosten. Er werd voorzien in een nieuwe thermische gebouwschil : de eerste tot vierde verdieping voldoen aan de passiefhuisstandaard, het gelijkvloers beantwoordt aan de lage energie standaard omdat de kelder slechts in een beperkte mate bijkomend kon geïsoleerd worden. De volgende maatregelen werden genomen in het kader van de thermische gebouwschil : • Honingraat zonnepanelen bevestigd op de gevels. De aanvoerleidingen voor de ventilatie van de individuele kamers alsook de ramen werden hierin geïntegreerd.

MULTI-COMFORT HOUSE

• Gesloten ramen in de erkers in plaats van open balkons, zodat deze ruimte binnen de thermische buitenschil getrokken wordt. • Comfort ventilatiesysteem voor de gecontroleerde ventilatie van de kamers. • Isolatie van kelder en zolder.

Verse lucht, rust en comfort Vooral in een stedelijke omgeving, garandeert de passiefhuis-standaard aangename leefomstandigheden op elk tijdstip van de dag. Doordat het mechanische ventilatiesysteem zorgt voor een continue circulatie van verse lucht in de kamers, wordt de raamventilatie overbodig. Zodoende kunnen straatlawaai en vervuiling buitenskamers gehouden worden. De huurders kunnen opgelucht ademhalen en genieten van de rust van hun appartement. De nieuwe thermische isolatie biedt bijkomende voordelen. Aangename kamertemperaturen het hele jaar door verhogen het persoonlijk welzijn terwijl de verwarmingsbehoefte met 90 % gereduceerd wordt. Het voorbeeld van de Markartstrasse toont aan dat passiefhuis-technologie helpt om geld te besparen niettegenstaande de stijgende energiekosten !

Met een jaarlijkse besparing in verwarmingsenergie van 455.000 kWh is het mogelijk een besparing te realiseren van ongeveer 27.300 Euro, uitgaande van een geschatte energieprijs van 0,06 Euro per kWh.

Voor de renovatie

Na de renovatie

Verwarmingsbehoefte

150 kWh/m²jaar

14 kWh/m²jaar

Maandelijkse verwarmingskost voor een appartement van 59 m²

€ 40,80

€ 4,13

Jaarlijkse CO2 uitstoot van het totale gebouw

160 ton

18 ton

Verwarmingsbehoefte

± 179,0 kWh/m²jaar

14,4 kWh/m²jaar volgens PHPP

Warmtelast

± 118,0 W/m²

11,3 W/m² volgens PHPP

Totale verwarmingsenergiebehoefte

± 500.000 kWh/jaar

45.000 kWh/jaar

Verwarmingsenergiebesparing

0

450.000 kWh/jaar

U-waarde buitenmuur

± 1,2 W/m²K

0,08 W/m²K

U-waarde dak

± 0,9 W/m²K

0,09 W/m²K

U-waarde keldervloer

± 0,7 W/m²K

0,21 W/m²K

U-waarde raam

± 3,0 W/m²K

0,86 W/m²K

Vulling tussen het glas

Aluminium

Thermix

Verwarmde oppervlakte

2755,68 m²

3106,11 m²

CO2 uitstoot per jaar

160 ton

14 ton

Dit project won de Oostenrijkse overheidsprijs voor Architectuur en Duurzaamheid in 2006.

Energie coëfficiënten

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 115

Een passief schoolgebouw.

De mogelijkheden

Architecten : Dietrich/Untertrifaller Opdrachtgever : Gemeinde Klaus Immobilienverwaltung GmbH

In passieve gebouwen waarin veel personen vertoeven, loopt de warmtebijdrage van de bewoners à rato van ongeveer 70 Watt per persoon al snel op. Dankzij de luchtdichte gebouwschil kan de frisse lucht toevoer goed gestuurd worden. Door middel van een warmtewisselaar kan het warmteverlies via de uitgaande lucht beperkt worden tot ongeveer 10%. In een schoolgebouw verblijven meer mensen dan in een gewone woning. Al deze mensen dragen bij tot de passieve warmte-toevoer waardoor de energiebehoefte voor verwarming nog lager ligt dan in een passieve woning. Anderzijds zijn de behoeftes voor verlichting en verluchting dan weer een stuk hoger.

Gemiddelde behoefte aan verse lucht : 30 m³/uur per leerling of leraar Om een uitstekende luchtkwaliteit en een ideale kamertemperatuur te verzekeren in de Oostenrijkse middelbare school Klaus, werd er een warmtepomp geïnstalleerd met een debiet van 35.000 m³/uur voor de centrale ventilatie-eenheid. In de winter, wordt de buitenlucht via deze warmtepomp

116

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

voorverwarmd vooraleer deze lucht via het ventilatiesysteem in het gebouw verspreid wordt. In de zomer wordt op de zelfde manier de lucht vooraf gekoeld.

Gemiddelde behoefte aan verwarming : 15 kWh/m² vloeroppervlak. De middelbare school Klaus beantwoordt dus aan de passiefhuis-standaard, van de klaslokalen tot de administratieve vleugel.

De voordelen voor de middelbare school Klaus • Continue ventilatie van de ruimtes met extra warmte-recuperatie. Resultaat : een sterk gereduceerd warmteverlies ten opzichte van de conventionele raamventilatie. • Continue afvoer van CO2 en geuren om zo een goede luchtkwaliteit en luchthygiëne te verzekeren. • Geen geluidsoverlast omdat de ramen niet moeten geopend worden. • Continue afvoer van luchtvochtigheid en bijgevolg een aangenaam binnenklimaat en een sterk verminderd risico op schade ten gevolge van vocht. • Zonnewering om oververhitting tegen te gaan. • Koeling in de zomer via toevoer van vooraf gekoelde verse buitenlucht. Zo wordt airco overbodig. • Warmwaterproductie via zonnecollectoren en opslag in een goed geïsoleerd reservoir.

Energiecoëfficiënten Jaarlijkse verwarmingsbehoefte volgens PHPP

14,50 kWh/m2jaar

Luchtdichtheidstest n50 :

0,60 h-1

U-waarden van de structurele componenten Buitenmuren :

0,11 W/m2 K

Dak :

0,11 W/m2 K

Plafond kelder/gelijkvloers :

0,18 W/m2 K

Beglazing :

0,60 W/m2 K

Uw volledige raam :

0,76 W/m2 K

volgens

EN 10077

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 117

118

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE


MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 119

Van de natuur, voor de natuur. Isoleren met Isover.


Isover Multi-Comfort House Energie-efficiënt wonen

Veilige en milieuvriendelijke glaswol-producten van Isover

Optimale thermische isolatie levert grote energiebesparingen op. Deze isolatie moet echter ook beantwoorden aan de hoogste eisen in termen van verwerkbaarheid, kwaliteit en ecologie. Isover heeft hiervoor passende producten ontwikkeld.

Doordat men vertrekt van natuurlijke en gerecycleerde grondstoffen, kan men ook het afgewerkt product als eco-vriendelijk bestempelen. De voordelen van Isover glaswol spreken voor zich : • Uitstekend thermisch, akoestisch en brandveilig comfort • Zeer economisch, vooral wanneer dikke lagen isolatie worden toegepast • Onbrandbaar • Duurzaam en rotvrij • Dampopen • Veilig in toepassing en gebruik • Niet kankerverwekkend en geen risico voor de gezondheid volgens de Richtlijn 97/69/EC van de Europese Commissie • Vrij van drijfgassen en insecticiden • Chemisch neutraal • Vrij van vlamvertragende en grondwater-verontreinigende chemische additieven

Glaswol wordt gemaakt van zand, een natuurlijke grondstof die bijna onbeperkt in de natuur te vinden is. Het winnen van deze grondstof gebeurt op verantwoorde wijze : de natuurlijke grondstof wordt gewonnen in kleine bovengrondse mijnen waar groenvoorzieningen worden aangebracht nadat de winning wordt gestopt. Daarbij komt nog dat bij de productie van Isover glaswol voor 80% de behoefte aan zand ingevuld wordt door het gebruik van gerecycleerd glas. Moderne productieprocessen verzekeren dat ook de volgende stappen milieutechnisch verantwoord verlopen. Het resultaat : een zeer gunstige ratio tussen gebruikte energie voor productie en de bespaarde energie met het isolatieproduct. En zo wordt een uitstekende CO2-balans verzorgd.

ULTIMATE, het nieuwe hoogwaardige isolatiemateriaal van Isover.

120

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Isover producten – Bijzonder gemakkelijk te verwerken De voordelen van Isover glaswol worden ook tijdens het aanbrengen duidelijk. Hier toont het materiaal aanzienlijke voordelen vanuit economisch standpunt : • Tot 75% besparingen op stockage en transport vanwege de hoge comprimeerbaarheid • Flexibel en daardoor gemakkelijk en snel te plaatsen • Gemakkelijk correct en nauw aansluitend te plaatsen • Vormvast – geen krimp • Hoge treksterkte, geen verlies door breuk, afbrokkeling • Alle stukken zijn bruikbaar – geen verlies • Veelzijdig, herbruikbaar, recycleerbaar

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 121


Wat industrie en huishoudens beschouwen als afvalglas, wordt door Isover aanzien als een waardevolle grondstof. Isover glaswol bestaat voor 80 % uit gerecycleerd afvalglas. De andere grondstoffen zoals kwartszand en kalksteen zijn vrijwel onuitputtelijk. Dat ecologie hoog in het Isover vaandel staat, kan ook nog geïllustreerd worden aan de hand van andere voorbeelden :

Elke ton glaswol isolatie toegepast in gebouwen leidt tot een besparing van 6 ton CO2-uitstoot Het gebruik van glaswol helpt ons niet alleen om de Kyoto doelstellingen te halen maar laat ons ook toe om comfortabel en energie-efficiënt te wonen. Wist u dat bij de productie van 1 ton glaswol eenmalig ongeveer 0,8 ton CO2 geproduceerd wordt ? De jaarlijkse CO2-besparing echter die kan gerealiseerd worden met 1 ton glaswol toegepast in gebouwen bedraagt 6 ton CO2. Uitgaande van een duur van 50 jaar, kan men dus 300 ton CO2 besparen! En dat is 375 keer meer dan de initiële CO2-uitstoot bij de productie.

Isover maakt van 1 m³ grondstoffen, 150 m³ glaswol Dit is ruim voldoende om een grote eengezinswoning compleet te isoleren conform de passiefhuis-standaard.

1 m³ grondstoffen

122

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

150 m³ glaswol

Energie-afschrijving De energie nodig voor de productie en het transport van glaswol, is reeds na enkele dagen afgeschreven. Het onderstaande voorbeeld vergelijkt een niet-geïsoleerde betonnen vloerplaat met een betonnen vloerplaat met 35 cm (λD 0,04 W/mK) glaswolisolatie (passiefhuis niveau). Vergeleken met de jaarlijkse energiebesparing van 350 kWh/m², bedraagt de energiebehoefte voor productie, transport en plaatsing van het isolatiemateriaal slechts 22 kWh. Dat betekent dat deze energiebehoefte reeds na minder dan 10 dagen afgeschreven is.

Neem uw verantwoordelijkheid op – bouw veilig met Isover Altijd aan de veilige kant : preventieve brandbescherming met de onbrandbare isolatiematerialen van Isover. Optimale bescherming van dak, wanden en vloeren.

www.isover.be

1 m3 betonnen vloerplaat Structuur

Warmtetransmissie coëfficiënt

Energieverlies per m2 en per jaar

Gewapend beton (20 cm) niet geïsoleerd

U-waarde = 3,6 W/m2K

360 kWh

Gewapend beton geïsoleerd met 35 cm glaswol

U-waarde = 0,1 W/m2K

10 kWh

Energiebesparing per m2 en per jaar (dankzij de thermische isolatie)

350 kWh

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 123

Flexibel en tegelijkertijd duurzaam bouwen ? Geen enkel probleem !


De manier waarop we bouwen, wordt hoe langer hoe meer beïnvloed door de snelle opeenvolging van veranderingen in ons leven. Van de ene dag op de andere evolueren we van vrijgezel naar koppel, van koppel naar gezin met kinderen, eventueel gevolgd door een nieuw samengesteld gezin, waarna vervolgens de kinderen één voor één het huis verlaten, de ouders minder groot willen wonen, enzovoort. Deze ontwikkeling vereist dat onze woonomgeving flexibel is en kan aangepast worden aan de veranderende behoeftes van de bewoners, met een minimum aan kosten en inspanningen en met de laagst mogelijke impact op het leefmilieu. Om dit mogelijk te maken, wordt steeds vaker afgestapt van de traditionele bouwmethodes. Enkele mogelijkheden :

124

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

• Structurele massa’s worden drastisch verminderd waardoor besparingen worden gerealiseerd in het energieverbruik en in materialen. • De operationele kosten van gebouwen worden gereduceerd door gebruik te maken van passieve energiesystemen. • Structurele bouwdelen worden multi-functioneel ontworpen, zodat de functie van het gebouw kan evolueren in de loop van de tijd. • In duurzame projecten wordt de input (energie, materialen, arbeid, bouwgrond etc.) afgewogen tegen de output (uitstoot, afval, etc.)

Met gipsplaten-systemen van Gyproc is elk passiefhuis voorbereid op bijna alle omstandigheden Een solide buitenkant en draagkrachtige steunmuren maken integraal deel uit van de structuur van een gebouw. De kamerverdeling echter kan in vele gevallen ontworpen worden met lichte bouwsystemen die economisch, flexibel en ecologisch duurzaam zijn. Een Isover Multi-Comfort House wordt ook vaak met flexibele binnenmuren ontworpen. Als het dan later nodig is om de ruimteverdeling in de woning aan te passen aan de veranderde levensstijl of gezinsgrootte, kan dit snel en vrij goedkoop gebeuren. Aanpassingen zijn mogelijk op elk moment. Gyproc-scheidingswanden zijn de ideale oplossing voor het maken van kinderkamers, het inwerken van schuifdeuren, of voor indelingen die kunnen wijzigen. De aanpassingen gebeuren overigens snel, proper en bovenal ‘droog’, zodat de bewoners ook in hun Multi-Comfort House kunnen blijven wonen, tijdens de aanpassingswerken.

Licht – sterk – efficiënt Bij bouwprojecten zijn de Gyproc-scheidingswanden echte lichtgewichten. Hun gewicht bedraagt slechts 1/5de tot 1/10de van dat van massieve wanden en dit zonder te moeten inboeten aan leefcomfort. De lichtgewicht scheidingswanden reduceren de belasting op de draagconstructie van het gebouw aanzienlijk, vooral in hoogbouw. Zo wordt de materiaalkost gereduceerd, wordt er bespaard op productie en transport, kunnen de funderingen lichter (en dus goedkoper) uitgevoerd worden en kan men tot 6 % extra leefruimte creëren.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 125

Innovatieve bouwconcepten gebaseerd op gips.


Net zoals het Isover Multi-Comfort House, dragen ook de oplossingen op basis van gips van Gyproc bij tot het verminderen van het gebruik van grondstoffen en de uitstoot van broeikasgassen. Dankzij hun lange levensduur, besparen ze meer energie dan deze die nodig is voor hun productie. En als het uiteindelijk op recycleren aankomt, kunnen de milieuvriendelijke gipsplaten zelfs herbruikt worden in het productieproces.

Gezond leven Als natuurlijk bouwmateriaal heeft gips zijn kwaliteiten reeds eeuwenlang aangetoond. Meer nog dan een ander materiaal beheerst het de luchtvochtigheid, is het brandveilig, schept het een aangenaam binnenklimaat en is het zeer flexibel in gebruik. Wereldwijd, genieten duizenden gebouwen en miljoenen mensen van zijn natuurlijke eigenschappen. Anderzijds is gips een materiaal dat ook toelaat om snel, proper, ruimte-besparend en economisch te bouwen. Het creëert een hoog-kwalitatieve leefomgeving met een droog en gezond binnenklimaat – zelfs voor mensen die last hebben van allergiën. De Gyprocsysteemwanden in combinatie met Isover isola-

126

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

tiematerialen scoren ook uitstekend op vlak van geluidsisolatie : aanmerkelijk beter dan even dikke (en veel zwaardere) massieve wanden.

Geniet van kwaliteit en design Gebruikmakend van gipsproducten en –systemen kan men traditionele klassieke wanden en plafonds creëren. Maar daartoe hoeft men zich

zeker niet te beperken. Met gipsplaten-systemen van Gyproc is het erg eenvoudig om creatief te zijn. Met een kleine inspanning en kost kunnen bijvoorbeeld gebogen wanden of cirkelvormige openingen gecreëerd worden. Zo is het perfect mogelijk om wanden te bouwen zonder hoeken of design-plafonds in allerhande uitvoeringen. En als u later nog een dressing wenst, kan dit snel en gemakkelijk met de Gyproc-systeemwanden.

Op basis van het veelzijdige gips, biedt Gyproc een veelvoud van systeemoplossingen aan Gyproc biedt gipsproducten en –systemen aan die voldoen aan de hoogste eisen : oplossingen die het akoestisch comfort verbeteren, oplossingen die de brandveiligheid optimaliseren en oplossingen die het thermisch comfort verbeteren en tegelijkertijd ook de energierekening verminderen. Perfecte oplossingen dus voor elk Isover Multi-Comfort House, volledig aangepast aan de behoeftes van vandaag én morgen.

www.gyproc.be www.platreslambert.be

Gips en zijn traditionele voordelen • Beheersing van de luchtvochtigheid : wanneer de luchtvochtigheid in een ruimte te hoog is, zal het gips de overmatige vochtigheid opslaan in zijn poriën en vervolgens weer afgeven wanneer de lucht in de ruimte droger wordt. • Brandveiligheid : gips bestaat voor 20% uit gebonden water. Dit water werkt als een ingebouwde brandblusser en zal de effecten van een brand (moest die zich ooit voordoen) sterk vertragen. • Hoorbaar stil : gips-systeemwanden bieden een akoestisch comfort dat met massieve muren enkel kan geëvenaard worden in enorme dikke wanden. • Esthetisch, flexibel en economisch : gips verleent de ontwerper een enorme creatieve vrijheid met slimme en individuele oplossingen. De ruimteverdeling kan heel gemakkelijk aangepast worden. Met gips-systeemwanden hebt u geen last van lange droogtijden en dit tegen een voordelige prijs: zowel voor de materialen als voor de plaatsing. • Bouwplanning : men kan door gebruik te maken van gips-systeemwanden langer weersonafhankelijk werken omdat de ruwbouwwerken in tijd beperkt worden.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 127

De bijdrage van beglazing tot comfortabel wonen.


Uitzonderlijke energieprestaties Comfortabel wonen vereist onder andere een aangenaam binnenklimaat tegen een redelijke prijs. De beglazing moet dus behoorlijke thermische isolatie en energieprestaties kunnen voorleggen. Dat maakt hoogrendementsbeglazing tot een minimumvoorwaarde. Belangrijk is dan ook de ontwikkeling van performantere dubbele beglazingen. De nieuwe sgg CLIMAPLUS ONE haalt als enige dubbele beglazing op de markt een Uwaarde van 1,0 W/m²K. Dit met argon gevulde dubbelglas heeft een warmtereflecterende metaalcoating en is van uitzicht zeer helder en neutraal. Tegenover gebruikelijke hoogrendementsbeglazing met een U-waarde van 1,3 W/m²K worden warmteverliezen hier reeds met 25 % gereduceerd. Bovendien is door het lagere energieverbruik de CO2-uitstoot flink lager. Gebruikers ervaren meer comfort en in het bijzonder minder koudegevoel vlakbij het glasoppervlak. De aankoopinvestering betaalt zich snel terug en draagt bij tot het waardebehoud van het pand, zeker met het zicht op de steeds strenger wordende reglementeringen.

Zelfreinigende werking en andere combinaties Een grote plus voor veel gebruikers is de combineerbaarheid met sgg BIOCLEAN, waardoor de beglazing zelfreinigend wordt. Doordat de frequentie van het onderhoud daalt, zijn minder detergenten nodig en wordt het milieu gespaard. Tal van particulieren kiezen voor het extra onderhoudsgemak en het betere doorzicht bij regenweer. Condensatie op de buitenruit komt nog slechts sporadisch voor. Naast de zelfreinigende functie zijn combinaties met veiligheidsbeglazing en geluidswerende beglazing mogelijk. Een gelaagde akoestische beglazing kan tot 4 keer meer lawaai tegenhouden dan gewoon dubbelglas en maakt genieten van de stilte ook in de stad weer mogelijk.

Meer informatie ? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Saint-Gobain Glass Benelux, op het gratis nummer 0800-99800, elke werkdag van 13 tot 17 uur. Zowel particulieren als bouwprofessionals vinden uitgebreide informatie op onze website.

Milieuvriendelijke beglazing Dit nieuwe, superieure dubbelglas richt zich in het bijzonder tot mensen die duurzaam willen (ver)bouwen. De isolerende prestaties verbeteren nog meer wanneer het wordt gecombineerd met een warm-edge afstandshouder die de warmtebrug aan de randen van het glas vermindert. Uiteraard kunnen milieubewuste gebruikers ook kiezen voor sgg CLIMAPLUS ULTRA N met een U-waarde van 1,1 W/m²K, nog altijd een uitstekende prestatie. Voor wie echt tot het uiterste wil gaan biedt Saint-Gobain Glass ook sgg CLIMATOP aan, een driedubbele beglazing voor lage-energiewoningen en passiefhuizen. Dit glas haalt indrukwekkende U-waarden lager dan 0,8 W/m²K, wat de waarde van een geïsoleerde muur benadert. www.saint-gobain-glass.com

128

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 129

Tegels plaatsen op een eenvoudige en veilige manier.


Het plaatsen van keramische tegels of natuursteen bij renovatieprojecten in bewoonde gebouwen en/of in moeilijk toegankelijke lokalen is niet altijd vanzelfsprekend. Bij renovatieprojecten gaan de bewoners vaak gebukt onder het stof dat geproduceerd wordt bij de tegelwerkzaamheden. Als gevolg hiervan dienen zij de huisraad en het meubilair grondig te beschermen en in het slechtste geval de woning tijdelijk te verlaten. Na de tegelwerken beginnen de vervelende poetsbeurten. Dit brengt heel wat stress, tijd en bijkomende kosten met zich mee. Bovendien is het stof dat zich ontwikkelt bij het aanmaken van de tegellijm schadelijk voor de gezondheid van de tegelzetter. Cementgebonden producten zijn immers irriterend voor ogen, ademhalingswegen en huid. Omdat het niet altijd mogelijk is om voor voldoende verluchting te zorgen op de plaats van het aanmaken, dienen de nodige voorzorgsmaatregelen genomen te worden. Gemiddeld worden er per leefruimte zo’n 30 m² tegels geplaatst. Afhankelijk van de vlakheid van de ondergrond en het formaat van de tegels heeft men hiervoor ongeveer 8 zakken van 25 kg tegellijm nodig. Het transporteren van deze zware zakken is niet altijd evident. Bijvoorbeeld in een appartementsgebouw, waar men, in het beste geval, de zakken met de lift op de werf moet zien te krijgen. Of in een rijwoning, waar de materialen door de gang dienen getransporteerd te worden. Of nog, als de tegelwerken plaatshebben op een verdieping, die enkel via een (smalle) trap bereikbaar is. Bovendien is het dragen van deze zware materialen zeer belastend voor het lichaam, met een verhoogd risico op rugklachten.

de gids weber is gratis beschikbaar bij de handelaar in bouwmaterialen en te bestellen of on-line te raadplegen op: www.weber-broutin.be

130

I

ISOVER

I

Weber Broutin denkt mee om het de plaatser zo gemakkelijk mogelijk te maken en heeft een product ontwikkeld waarmee men dezelfde hoeveelheid tegellijm kan aanmaken met hetzelfde aantal zakken van 15 kg in plaats van met de zwaardere zakken van 25 kg. Dus met 80 kg minder poeder, hetgeen daarenboven een stuk milieuvriendelijker is- wegens minder verpakkingsafval.

MULTI-COMFORT HOUSE

fermaplus light is een hoogperformante, lichtgewicht flexibele kleefmortel die bijzonder geschikt is voor renovatieprojecten in bewoonde gebouwen en voor het gebruik op moeilijk toegankelijke plaatsen. Zijn handige verpakking (zak van 15 kg met handvat) en zijn specifieke formule (gebruikmakend van lichte vulstoffen) garanderen een optimaal comfort in transport en gebruik. fermaplus light maakt deel uit van het assortiment “tegellijmen” van weber broutin. De totaaloplossingen van weber broutin voor het plaatsen van tegels omvatten ook technische en decoratieve voegmortels voor tegels, waterdichtingssystemen en systemen voor akoestische isolatie onder tegels. de gids weber, uw partner sinds meer dan 10 jaar, stelt u eenvoudige en efficiënte oplossingen voor die de mogelijkheid bieden om tijd te winnen bij : • het plaatsen van tegels, • het egaliseren van vloeren, • metsel- en betonwerken, • het opvoegen van metselwerk en • het bepleisteren, cementeren en behandelen van muren en gevels.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 131

132

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Servicepagina’s

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 133

Het Isover Multi-Comfort House, de norm voor de toekomst.

Servicepagina’s

Positieve ervaringen Tot hiertoe werden reeds meer dan 10.000 passiefhuizen gerealiseerd in Duitsland en Oostenrijk. Ook in België wordt het passiefhuis iedere dag populairder met een toename jaar op jaar van meer dan 100%. In de rest van Europa zien we hetzelfde fenomeen. De opmars van energie-efficiënt bouwen is niet meer te stuiten. De toekomst ligt in het Isover Multi-Comfort House. Overal en met de beste vooruitzichten – ook voor u !

134

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Hoe hoger de vraag, hoe groter het aanbod Vandaag maken heel veel passiefhuis-componenten reeds deel uit van het standaard assortiment van de bouwmaterialen-toeleveranciers. Het passiefhuis-concept wordt hierdoor goedkoper en zal binnenkort competitief zijn met de conventionele woningen. Overigens een aantal bouwfirma’s bieden vandaag al passief- of lage energie-concepten aan aan marktconforme prijzen. Ook de overheid doet haar duit in het zakje met allerhande premies en belastingsvoordelen.

De beste adressen voor bijkomende informatie Er bestaat een heel ruim netwerk voor de uitwisseling van informatie en opleidingen rond de bouw van passiefhuizen. Vele initiatieven ondersteunen energie-efficiënt bouwen en zorgen mee voor de informatieverspreiding. Ervaren ingenieurs, architecten, producenten, plaatsers, onderzoeksinstellingen alsook bewoners van passiefhuizen delen hun kennis en ervaring. www.passiefhuisplatform.be www.ig-passivhaus.de www.ig-passivhaus.at www.minergie.ch Informeer u op deze websites over de voordelen van passiefhuizen, over de kwaliteitscriteria en de beschikbare subsidies, over gerealiseerde projecten en de ervaringen van de bewoners. U kunt er ook geschikte partners vinden om uw project te realiseren en van gedachten wisselen met ervaren architecten, ingenieurs, onderzoekers en bouwfirma’s. Profiteer van de laatste informatie die u ook vindt in de pers, nieuwsbrieven of internetfora. Vergeet ook niet na te gaan van welke premies u kunt genieten. Zowel de federale, als de regionale overheid, als bepaalde gemeenten en energiedistributiebeheerders stellen premies ter beschikking. www.passiefhuisplatform.be www.lamaisonpassive.be Consultancy en passiefhuiscertificering voor Vlaanderen en Wallonië. Het Passiefhuis-Platform stelt zich tot doel de bouw van energiezuinige gebouwen, gebaseerd op het passiefhuis-concept, te stimuleren. Het platform wenst hiertoe enerzijds bedrijven bij elkaar te brengen die begaan zijn met dit onderwerp en hen te ondersteunen bij de ontwikkeling van passiefhuis-technologie. Anderzijds wil het Passiefhuis-Platform aan alle geïnteresseerde partijen zoveel mo-

gelijk informatie verstrekken. Zij stellen ook de PHPP planningssoftware ter beschikking. denc!-studio bvba architectenkantoor [email protected] [email protected] www.passiv.de Consultancy en passiefhuiscertificering voor Duitsland Een topadres voor iedereen die zich wil informeren over alle facetten van het passiefhuis-concept in de bakermat Duitsland. www.ig-passivhaus.de Informatieforum rond passiefhuis in Duitsland. Netwerk met informatie en opleidingen. www.passivhaus-info.de Service aanbod omtrent passiefhuis. www.passivhaustagung.de Internationale passiefhuis conferentie. Wil een duurzame bouwcultuur promoten op basis van het passiefhuis-concept. www.passivhaus-institut.de Onderzoek en ontwikkeling rond hoog energie-efficiënte bouwsystemen. www.passivhausprojekte.de Gerealiseerde passiefhuis-projecten. www.cepheus.de Europees onderzoeksproject met als doelstelling kosten-efficiënte passieve woningen als Europese norm. Er worden 250 woningen gebouwd in 5 Europese landen volgens de passiefhuis-standaard met daaraan gekoppeld een wetenschappelijk onderzoek en de evaluatie door middel van specifieke metingen.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 135

Servicepagina’s

De beste adressen voor bijkomende informatie www.eversoftware.de Innovatieve energie consultants.

www.passivhaus.org.uk Passiefhuis informatie in het Verenigd Koninkrijk.

www.blowerdoor.de Systemen voor het meten van luchtdichtheid.

www.europeanpassivehouses.org Europese organisatie ter promotie van passiefhuis met steun van de Europese Commissie.

www.optiwin.net Raamsystemen voor lage energie en passiefwoningen.

www.ig-passivhaus.at Informatieforum rond passiefhuizen in Oostenrijk.

www.passivhaus.de Heel begrijpelijke basisinformatie over passiefhuis-onderwerpen.

www.dataholz.com Informatiebladen over bouwmaterialen, houtconstructies en aansluitingsmaterialen.

www.nei-dt.de Niedrig-Energie-Institut (Lage Energie Instituut) : consultancy en onderzoek.

www.drexel-weiss.at Ingenieurs gespecialiseerd in energieefficiëntie.

www.igpassivhaus.ch Informatienetwerk rond passiefhuizen in Zwitserland.

www.energytech.at Platform voor innovatieve technologieën op het domein van hernieuwbare energiebronnen en energie-efficientie.

www.passivna-hisa.com Het eerste passiefhuis in Slovenië.

www.minergie.ch Hogere leefkwaliteit gekoppeld aan sterk gereduceerd energieverbruik. www.passiefhuis.nl Passiefhuistechnologie in Nederland.

www.e-colab.org Onderzoekscentrum voor ecologisch bouwen.

136

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Literatuur. Boeken en brochures Publikaties van het Passiefhuis-Platform Het Passiefhuis-Platform stelt heel wat literatuur ter beschikking rond passiefhuis-thema’s zowel gebaseerd op ervaringen uit België als uit andere Europese landen. Zij verspreiden ook op geregelde basis nieuwsbrieven. Passiefhuis-Platform vzw Gitschotellei 138 2600 Berchem advieslijn 0903/ 46 747 (1,12 EUR/min) www.passiefhuisplatform.be

Das Passivhaus – Wohnen ohne Heizung Anton Graf Voorbeelden van passiefhuizen in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. Uitgever : Georg D. W. Callwey 2000 ISBN 3-76674-1372-8

Gestaltungsgrundlagen Passivhäuser Dr. Wolfgang Feist Bouwprincipes voor woningen waar een bijkomend verwarmingssysteem overbodig is. Een handboek voor architecten. Uitgever : Das Beispiel GmbH

Das Passivhaus Ing. Günter Lang, Mathias Lang Basisinfo over voorbereiding, ontwerp, uitvoering en berekeningen. Uitgever : Lang Consulting, Wien

Cepheus – Wohnkomfort ohne Heizung Helmut Krapmeier, Eckart Drössler Documentatie over 9 Cepheus projecten. Uitgever : Springer Wien – New York

Luftdichte Projektierung von Passivhäusern Passivhaus Institut / CEPHEUS Ontwerpprincipes en bouwdetails voor luchtdichte constructies met heel veel fotomateriaal. Grundlagen und Bau eines Passivhauses Praktijk-gerichte gids voor architecten. Uitgever : Dieter Preziger, Ökobuch Verlag und Versand GmbH Passivhäuser planen und bauen Boek voor specialisten met basisprincipes, ontwerp en bouwdetails van passiefhuizen. Uitgever : Carsten Grobe, Ökobuch Verlag und Versand GmbH Niedrigenergie- und Passivhäuser Othmar Humm Toekomstgerichte technologieën toegepast in lage energie en passiefhuizen, zowel uitgevoerd in massieve constructie als met houtskeletbouw. ISBN 3-992964-71-0

Deze brochure werd opgevat als een handige gids om u te helpen nuttige informatie te vinden over het passiefhuis-concept. De informatie in deze brochure is gebaseerd op de huidige kennis en ervaring en werd met zorg samengesteld. Aangezien de technologie snel evolueert en ieder project zijn eigenheden heeft, kan geen aansprakelijkheid aanvaard worden op basis van deze beschrijvende tekst. Deze brochure vermeldt ook de webadressen van derden. Deze werden opgenomen om u een nog breder spectrum aan informatie en services aan te bieden. Echter aangezien deze websites niet noodzakelijk overeenstemmen met onze visie, kunnen wij ook niet aansprakelijk gesteld worden voor hun inhoud.

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 137

Dankwoord.

Servicepagina’s

Deze brochure werd gerealiseerd in samenwerking met architectenbureau denc!-studio bvba. Als voorstanders en voortrekkers van duurzaam en passief bouwen in België, zijn zij de perfecte partners om samen de boodschap uit te dragen, om hun specifieke kennis en ervaring op dit terrein naar een groot publiek te verspreiden en de succesvolle uitvoering van Multi-Comfort House projecten mogelijk te maken. Architectenbureau denc!-studio werkt vanuit de overtuiging dat een duurzame groei is gebaseerd op een maximale verspreiding van kennis en technologie. Denc!-studio werkt dan ook actief mee aan het sterker maken van het netwerk: - Zo verleende denc!-studio© bvba onder andere haar medewerking aan onderwijs- en onderzoeksinstellingen (BBLV Bond Beter Leefmilieu Vlaanderen, CEDUBO Centrum Duurzaam Bouwen, Dialoog vzw Bouwteams, De Zonne-Arc vzw, UCL Architecture et Climat, Universiteit Gent, VUB Vrije Universiteit Brussel en KUL Katholieke Universiteit Leuven, vzw PassiefHuis-Platform); - diverse lezingen werden georganiseerd mbt de specifiek genomen maatregelen inzake isolatie, luchtdichtheid ea. Voor de Passiefhuis-Platform-leden werd een studiedag ingericht aangaande meettechnieken en kwaliteitsbewaking; - zowel staatssecretaris voor “Duurzame Ontwikkeling” Els Van Weert als de parlementscommissie “Openbare Werken, Energie en Mobiliteit” bezochten enkele van onze projecten; - kennis werd gedeeld adhv teksten (10-tallen publicaties) en openstellen van bouwprojecten, …; - … Alle bouwdetails opgenomen in deze brochure werden ontwikkeld door denc!-studio. Verder hebben zij ook een belangrijke input geleverd voor de inhoud en het fotomateriaal. Hun expertise is onbetwistbaar. De architecten-vennoten Bart Cobbaert en Delphine Deceuninck hebben reeds een groot aantal passiefhuis-projecten gerealiseerd in verschillende bouwstijlen. Verder beschikken zij ook beiden over een stevige technische basis, opgedaan als wetenschappelijk onderzoeker aan het Departement Architectuur Sint-Lucas Gent. Wij danken hen uitdrukkelijk voor de prettige samenwerking en om hun specifieke expertise openbaar te maken.

138

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Klimaatbescherming wordt gezien als de grootste uitdaging van dit millennium.

I n houd

denc!-studio

4 17 29 103 119 133

Het concept

De voorbereiding

De uitvoering

De mogelijkheden


Servicepagina’s

2

I

ISOVER

I

MULTI-COMFORT HOUSE

Denc!-studio© bvba is een gemotiveerde ploeg die garant wil staan voor een professionele aanpak, waarbij functionaliteit en haalbaarheid kan worden gekoppeld aan architecturale vernieuwing en ruimtelijke kwaliteit in een hedendaagse en sobere vormgeving, met een doorlopende aandacht voor detaillering, duurzaamheid en gebruiksvriendelijkheid. Denc!-studio© bvba ambieert een moderne manier van werken waar innovatie steeds een doelstelling blijft: consequent, consistent en continu. Denc!-studio© bvba profileerde zich van bij haar oprichting als een leergierige en veranderingsbereide ‘vernieuwer’; niet gericht op een veilige (windstille) kern maar eerder op de dynamiek van de randen (het windveld). Hun bevragende, innoverende en grensverleggende attitude is een wezenskenmerk. Kandidaat-nieuwe-klanten die niet energiebewust wensen te bouwen, kunnen bij denc!-studio© bvba geen klant worden. Daar waar deze “duurzame toegangscode” in den beginne een gevecht tegen het financieel bestaansminimum veroorzaakte, draagt deze daadkrachtige houding heden bij tot het onderscheidend vermogen van het kantoor. Tegenwoordig wordt nogal snel met termen gegooid als ‘laagenergie’, ‘energiebesparend’, ‘duurzaam’, ‘ecologisch’, ‘groen’, ‘recycleerbaar’,… De begrippen behoren tot een zekere modetrend. Een gebruik in allerhande verkoopslogans heeft de definities behoorlijk uitgehold en velen weten niet waar de termen strikt voor staan. Hoeveel energie bespaart een laag-energie-woning en welke garanties kan een opdrachtgever verkrijgen als hij dergelijke woonst vraagt aan zijn/haar architect?

Beste bouwheren, aannemers en architecten, Isover toont een grote betrokkenheid bij klimaatbescherming en comfortabel wonen! Wij zijn ’s werelds grootste producent van isolatiematerialen en dit verplicht ons om meer te doen voor het milieu dan de regelgeving voorschrijft. Wij streven elke dag naar de ontwikkeling van toenemende efficiënte en grondstofbesparende producten. En we bieden deze producten wereldwijd aan tegen concurrentiële prijzen. Wij zijn er in geslaagd om naam te maken met onze milieubewuste isolerende materialen in de markt. Bij de productie van onze minerale wol gebruiken we nu al tot 80% gerecycleerde glasscherven als grondstof. Tegelijkertijd hebben onze materialen uitstekende isolerende eigenschappen, zodat ze uitstekend kunnen toegepast worden binnen de passiefhuisstandaard en dus ook in het Isover Multi-Comfort House. Daarom hebben wij deze brochure gerealiseerd, waarin alle ecologische, economische en comfortargumenten voor het passiefhuis-concept gebundeld werden. Want het Isover Multi-Comfort House maakt geen enkel compromis; vooral niet als het om energieverspilling gaat. Onze brochure heeft echter veel meer te bieden dan louter argumenten. De bedoeling is het leveren van nuttige informatie en detailtekeningen, die ondersteuning bieden bij de planning en uitvoering van uw bouwproject. Natuurlijk kunt u steeds bij ons terecht voor verdere informatie. Aarzel niet om ons te contacteren!

In een tijd waarin iedereen het heeft over energiebesparing en vermindering van CO2-uitstoot moet men beseffen dat elk huis dat vandaag gebouwd wordt voor de komende pakweg 50 jaar ons milieu zal belasten en energie zal verbruiken. Dit betekent : 50 jaar grondbezetting, CO2-uitstoot, watervervuiling, onderhoud van materialen,… Het komt erop aan deze milieubelasting en dit energieverbruik van in het begin zo veel mogelijk te beperken. Heden verbruikt 20 % van de wereldbevolking 80 % van alle grondstoffen. Deze situatie is niet meer houdbaar. Vandaag is het mogelijk om huizen te bouwen zonder conventionele verwarmingsinstallatie. Deze zogenaamde “passiefhuizen/Multi-Comfort-huizen” zijn technologisch niet overdreven. Het betreffen bouwvormen die zijn aangepast aan de kennis van vandaag, waarin je op een verantwoorde wijze de 21e eeuw kunt binnenstappen. Ons kantoor neemt passiefhuizenbouw (in casu Multi-Comfort huizen) ernstig en niet als een éénmalige vrijblijvende oefening. Alle klanten worden geïnformeerd omtrent duurzaam/energiebewust/ ecologisch bouwen, wat reeds mocht leiden tot een ruime ervaring in deze specialisatiegraad. Daar waar enkele jaren geleden nog maar één ontwerp op onze tafel lag, kunnen we in 2007 spreken van een zeer sterke marktverbreding. Wat passiefhuizen betreft zijn we momenteel aan onze 50e project toe. Dit met een variatie van eengezinswoning tot appartementen, houtskeletbouw tot massiefbouw, rijwoning tot vrijstaand, nieuwbouw tot verbouwing. Geen enkel Belgisch architectenkantoor kan dergelijke referentie of ervaringsgraad voorleggen. Dit alles met een diversiteit aan architectuur, ingezette technologieën en materialen.

Wij wensen u alvast veel succes met uw bouwproject! Het Isover Team

Delphine Deceuninck en Bart Cobbaert denc!-studio bvba architectenkantoor New Yorkstraat 2h, 9000 Gent [email protected] [email protected]

MULTI-COMFORT HOUSE

I

ISOVER

I 139

voor meer informatie

www.isover.be T 02 645 88 82 F 02 645 88 58

Door gebruik te maken van de innovatieve Isover isolatiematerialen, draag je op een heel eenvoudige wijze bij tot een beter leefklimaat : zowel in je woning als erbuiten. Je vermindert sterk het energieverbruik en tegelijkertijd creëer je voor jezelf meer comfort en welbehagen. Is er een overtuigender argument denkbaar ? Bouw op Isover. Neem de verantwoordelijkheid voor het milieu en voor uzelf !


Isover is lid van


Comfortabel en energiezuinig wonen : Het Isover Multi-Comfort House, gebouwd voor de toekomst

Recommend Documents